10 September 2003 Martin Tavakolian
TEI header added


page 129, image: s137

DE ECLIPSI SOLARI Anni M. DC. LIV. LIBER II. Exhibens ipsum Poema. Auctore IACOBO BALDE e Societate IESV.


page 131, image: s139

ECLIPSIS SOLARIS Anno M. DC. LIV. Die XII. Augusti. a Pluribus in Europa tubo optico spectata: nunc ab uno iterum TVBO SATYRICO perlustrata. IN GRATIAM Nobilissimi Viri M. CASTORII POLLVCINI Ex VETUSTA FAMILIA Tamariscorum.


page 132, image: s140

Continet hoc Poema Epico-Dramaticum. PARTES V.

Pars I. Exhibet praeludia.

Pars II. Antecedentia Eclipsin.

Pars III. Propius accedentia ad Eclipsin.

Pars IV. Diem criticum: sive ipsam Eclipsin.

Pars V. Corollaria ecliptica.

Periochas huius Comoediae, vide ad calcem positas.


page 133, image: s141

ARGVMENTVM ET CHARACTER SIVE GENIVS Poematis.

NOlim ex titulo Tubi Satyrici opus aculeatum consummatae Satyrae, animo praecipias, Amice Lector. Nam, ut alibi monuimus, nomen armatae scriptionis usurpantes, non idcirco statim duplicatis calcaribus fodicamus ilia, aut cruentandos mucrones stringimus. Simulacra belli duntaxat cientur in arena: in qua et consilium cepimus obsequendi votis illorum, qui hunc laborem a nobis petiverunt. In eloquentiae Palaestra, acie styli ludibunda, ictus minamur innoxios. Ne nescias, Tubus Opticus proposito nostro non suffecerat; qui, licet procul remota, oculis propius admoveat, stimulo magnitudinis in arctum coatae; non tamen valet, nisi in praesentia, quae sub liberum aspectum cadunt. Itaque Optico Tubo


page 134, image: s142

poteram uti Anno 1654, quo famosissima Eclipsis apparebat. Eandem denuo visuro longo post tempore, Anno videlicet 61. quo jam dudum evanuerat; Tubus Satyricus ex officina Heliconis vitriaria promi substituique debuit. Qualem ex feruida et candente arena fontis Caballini, simul arcano numine commotus eructat, calor Poeticus beneficio inflatae fistulae efformare novit: praestantiorem fortassis omnibus micro scopiis: quamvis haud paullo minoris emendum. Isto enimvero Tubo, etiam praeterita spectacula, quantovis spatio lapsuque temporum distantia, speculari fas est. nam quaevis simulacra, quasi vitrei canalis angustiis com prehensa, ad certum mentis intuitum liquidissime reducit. Quod opifex Ophthalmicus omni arte sua nunquam effecerit.

Ad genium Carminis quod attinet, necessario varius, et multiplex est, pro varietate multiplicis materiae: in quam, sicut abicitur, substratam quasi forma fertur, et incubat; toti corpori vitam, singulisque membris, convenientem ac debitum vigorem inspirans. Perlege praemissum Dialogum Alphonsi Persii Pernumiae,


page 135, image: s143

et Didaci Cyrisati, de influxu siderum in haec inferiora: deque habitudine et causis Eclipsium, praesertim nostrae Argolicae, tum deinde totius Poematis Periochas inspice ad calcem subjectas: fateberis Europam, ex quo per mare rapta fuit, lepidiorem mimum non spectasse. Formidolosam, si Superis placet, Eclipsin (et tamen non plenissimam, quippe undecim tantummodo digitorum in Germania) Andreae Argoli Professoris Mathematum Patavini, intem pestiva Prognostica, adhuc horridiorem fecerant. Quae hominum conditio et credulitas est, variis motibus exarsere, ca pacissimi superstitiosarum imaginum. inter spem et metum, et vigilantium somnia, integrae Provinciae, ad nescio quam promiscuorum eventuum exspectationem arrigebantur. Et quidem aliquae tristes horrore scelerum, sed et poenitentes. sic est. orbis occasum garruli praedixerunt, incauti timuerunt, sapientes irriserunt. Hinc caeca ludificatio et mistus pavor: multorum prae coeces conjecturae, ingens opinionum farrago: unde manarunt sollicitudines, metus, desperata quorundam consilia, aliquorum, quod


page 136, image: s144

mireris etiam, salutaria. Quae omnia Poetae quodam modo vim intulerunt, ut rapi se sineret in flexuosa diverticula, et vel in tristibus amaenos recessus. Nam quae canenti se non ingerunt? historiae, fabulae, rumores, paralogismi, Comica, Tragica, vera, falsa, mixta. Proinde referuntur terrores populi, consternationes urbium, pagorum, civium, rusticorum, interpoata suspiria; referuntur suspensarum mentium insana gaudia, amores, caedes. nam quid non licuit utrique fortunae, in confuso orbis Theatro: quod summus Planetarum Rex, SOL, funere suo nobilitaturus credebatur. Haec et similia non uno ordine digeri; neque stylo eundem tenorem servante consignari potuerunt: jam premi, jam erigi debuit. Thema laciniosum, et varie irritans, ut exactius pingeretur, di versos etiam penicillos, alias, aliasque conchas requirebat. Pene, ut chamaeleon, colores induere coactus sum, quos argumentum obtulit; et locus, cui insedi. Quocirca tristia et laeta, ridenda, et flenda, digna sarcasmis et laudibus, uno complexu fovemus. Thema prorsus Dramaticum est. in quo licuit


page 137, image: s145

saepius genio Horatii circum praecordia ludentis, quam Iuvenalis praecordia, verborum fulmine, frangentis, lasci vire et furere.

Sed et hunc scribendi modum persuasit ipse SOL, totius Enthusiasmi Argumentum. unus idemque, quam diversa producit! contemplare eius radios; quanquam ex eodem lucis homogeneae fonte promanant, non aequaliter in astra dispensantur: sed ad capacitatem vasorum diffundit se Vas admirabile, Opus Excelsi. Si usquam, hic verissimum esse dicas illud Philosophorum scitum: Quidquid recipitur, per modum recipientis recipitur. Radii recepti in Saturno algent; in Marte ardent; in love favent; in Venere fovent: in Luna, et Mercurio, nescio quos saltus, ante retroque exercent. Misce aliter Planetarum choros: pro diverso accessu ad Principem suum, recessuque, Saturnus moeret; Venus blanditur, Mars furit; Iupiter tonat: Mercurius inconstans fallit; Luna inconstantior ridet, aut squallet. Idem SOL stellas pingit auro, Lunam argento, Saturnum plumbo. Ab eodem SOLE Mars ferri colorem trahit igniti, Venus


page 138, image: s146

aeris excocti, Iupiter stanni, Hermes electri. Qui radii SOLIS subjecta torrent, communicati cum Sorore humectant, cum falcigero sene congelant. Idem SOL, quam diversis atque illustribus chimaeris, nubes jam crispas, jam praegnantes, jam teneras instar velleris, insignit! in Aurora roseus et roscidus; in Iride multicolor et floridus; oriens albescit, flavescit occumbens. vapores attenuat, grandinem addensat, pluvias fundit, fulmina exacuit: lutum indurat, ceram emollit, glaciem resolvit, crystallum astringit Vides igitur, quomodo Pater luminum naturis rerum se attemperet! Ad Phoebum, puto, aeque Poetae, ac Sidera pertinent; cur ergo fulgorem Regium non aeque conetur aemulari fax afflatae mentis? quando calor aetherius praevio ductu Poeticum lacessit, atque ad imitandum invitat. Ausi sumus Coelestibus irritamentis consentire. Hinc est, quod praesentis scriptionis universum sorpus percurrit superfusi spiritus anomala vis; et aequaliter quidem fluens, inaequali tamen meatu se venis insinuet; more Solis, ut dixi, jubar suum dispensantis in vasa Planetarum. Satyrae Medicinae


page 139, image: s147

gloriam asserentes: subsecuta deinde, abusum Tabaci destruens; Torvitas item, et Antagathyrsus metrice procedunt, pari passit, constanti furore. Hoc Poema scias heteroclitum esse; et, quia de Eclipsi, suas etiam defraudationes, obiectus, hiatusque per intervalla pati; adeoque populare et altum, dulce et amarum, laetum ac triste, serenum ac nubilum, planum et hiulcum, molle et durum, lene et asperum, nunc in montes attollitur; mox in valles subsidit. graditur terra, fluctuat ponto, pervolat auras, penetrat aethera. Quid exspectas? quod modo humilius incedere videtur; repente concutit alas, et sublimi volatu stringit nubes. rapitur supra concavum Lunae. laborantium astrorum bellis interest. iterum delabitur in terras. hominum negotia revisit; audit vulgi murmura, et Astrologorum vaticinantium judicia. Constat, plurima ridicula, decretorium et fatis damnatum diem, duodecimum Augusti, antecessisse. ut ne recenseam, quae consecuta vidimus. Phoenomena Coeli, etiam terrigenarum cerebrum, animumque exagitarunt. Proinde tempori, et larvis, sicut se monstra dabant, accommodandum


page 140, image: s148

fuit Poema. Explico me. Auditis sermonibus de Eclipsi, interloquor. in obvios Mathematicos male feriatos incurro: peritorum scita veneror; conjectantium deliria explodo, Est, ubi praeficam ago, vespillonibus associatus defleo funera, quaedam in antecessum. Deprehendar ingressus Curiam: ubi proferuntur Senatus consulta, occasione metuendae Elipsis, ad valuas affixa. Subinde demulceo timidos, consolor afflictos: castigo impios, rideo ineptos, aversor phanaticos. intrepidis sanisque congratulor. ex consternatione aegris, aut labefactatis, medicamenta praescribo. Haeccine, dicas, ad Satyricum! Quin et liberaliore spiritu raptus, quandoque extemporalis fio Panegyristes: in primis Austriacae Domus, et Helveticae libertatis. Eclipsis admonuit, ut nehanc laudis segetem, oblata occasione, irresectam praeterirem. Iam vero et foeminei sexus virtutes commendo, qua decet; vitupero vitia, qua licet. sed et post naturalem Eclipsin perlustratam, extendor in prodigiosam, supra Naturae vires, caligantem. Cunctis quoque mortalibus sua peculiaris; denuntiatur. Tum vero et Mysticam confido sidero:


page 141, image: s149

quae parem non habuit, parem nunquam habitura. Ad ultimum Tubas ciemus. concutiuntur orbis exurendi sepulchra. Lunae ac Solis extremi labores, signis haud longe distantibus cognoscendis; verae inqua, non tantum imaginariae Astrorum aegritudines, resuscitandis corporibus admoventur. Quo in rerum tam discordantium affluxu, conflictuque necessario, ut supra monui, sursum, deorsumque stylus vertendus erat. Qui similitudinibus capiuntur, percipient facti mei rationes, et decorum in tem pore adhibitum. primo, exempli gratia, ex tapete ostenso, quem barbara Phrygum acus, discretis filis expinxerit. Non ubique lucet aurum, et formarum discurrentium gratia. dantur recessus, miscetur caligo: fila se infringi, abscondique patiuntur, apparent quoque humanae facies, atque in his frons, oculi, genae vivacius, quam quae, neglectu non indiligenti, obscurari vel ipsa Natura monet: et, si belluosus tapes est, quaedam animalia saturo colore exprimuntur. alia diversus angulus exhibet, obtuso formata. quaedam partes nullas divitias ostensant, artem semper. usque adeo, quod tangis


page 142, image: s150

idem est, tamen ultima distant. distare videntur, ut visum pascant, et fallant. non aliter textilis pictura placet. ita et certa Poemata. Deinde, nunquam vidisti malum nitrato pulvere medicatum in undas proici? subtilis vivit, ad imma tendens; iterumque receptis flatibus eluctatur stridentem gurgitem, atque tantisper liberum aerem captat, donec cum sibilo rursus se praecipitet, fluminis interiora rimando. Audi Musicam. Vox levata, certis legibus cadens, premitur. cantus durus in mollem beneficio gutturis transit. liquidus scindit tenorem, varioque tractu in aurem illapsus, tanto gratiorem miscet temperiem sic symphonia consurgit: sic et modulatum Poema. immo proverbium expletur: Varietas delectat. Quod si propius ad Poesin respicis; considera gressus Pegasi. ut de eius volatu nil dicam: etiam solo consistens, plerumque altius ingreditur, et mollia crura reponit. Sessoris insuper arbitrio jam tolutim, mox ut asturco: jam in gyros frangitur; quantum vis ferox, alio alioque modo accipit imperium. Laxatis habenis procurrit adductis obsequiose sistitur, et spumat: incipitque


page 143, image: s151

tardius iterum glomerare volumina. Haec imago Poetae periti exercere ingenium in patentis facundiae campo. hic mos frenantis impetus animi, et canorum dicendi genus. frena moderari dicas illum, qui stylorum callet usum. Convenienter doctrinae, quam in Dissertatione, de studio Poetico nuperrime edita tradidimus. ubi inter caetera et haec leges; huc conducet adhibendi styli necessaria cognitio. quam vis enim omnium Poetarum notitia praeditus, abundes iu super copia verborum exquisit a: si tamen stylorum, vim, ordinem, genium, varietatem, mixturamque nescias aptare materiae, rerum naturis, tempori, per sonis, tibi ipsi, tuique et alterius animi affectibus; inconditum chaos excitabis, similis citharoedo, qui se Orpheum professus, ignorat temperare fides.

Quod illos quoque vellem advertisse, qui Tragoediam meam, Iepthiadem, legentes, sed artificii parum gnari, mussitare auditi sunt. Enimvero hic vates defecit a stylo suo, ab altissimo canendi genere. Sentit utique aetatis injuriam. Senescit. cygni, qui primo illius ore cantabant, videntur jam capitis comas obsidere Nam quantus olim in Lyricis! quoniam, inquiunt,


page 144, image: s152

odas projecit vehementes et exertas. Miris inventionibus, multo flore saginatam dictionem addidit, aequavitque perfusam insolita voluptate Poetica. Enthusiasmi spirant ignem. curiosae venustaris nequitiae, omnibus propemodum paginis aspersae, et multiformibus tropis, ad pompam, magnifice exornatae subsultant. quid, putas, fiet, ubi primum cothurnum induerit! nam omne genus scripti gravitate, Tragoedia vincit. pro Iupiter! qualia verborum et sententiarum rotabit tonitrua! omnia fulmineis Iambis ardebunt. Nulli Euripides aut Senecae , nulli Sophocles ad immanitatem quaesitam suffecerint. At enim in Tragoedia immolante Filiam nihil horum advertas. communis et facilis dictio; de plano pedestris, non asurgit, non fulgurat non furit. exspectatio nostra delusa est. Num omnium Tragoediarum idem character est? de quo loquimur? scilicet Hercules furens, Oedipus incestus, Thyestes domesticus carnifex exhibitus a me fuit! An Medeam produximus, Zelotypam, veneficam, in ultimo limine naturae insanientis constitutam, uterique sui pignora lacerantem, si rite memini, juvenculam


page 145, image: s153

Principem Filiam victimam, quam animosam, tam teneram, ad aram deduximus, a moesto, perplexoque Patre, victore, et victo, in Religionis et furoris, in pietatis et doloris exemplum, votivo ferro interfectam: et quia Vnigenitam; castissimam Virgineae Humanitatis Vnigeniti Filii DEI Christi IESV, in ara Crucis immolatae figuram. sicut ibidem, ex Nicol. Serario et Iac. Saliano pluribus prosecuti sumus. Hanc igitur Virginem, in necem et bustum deicere debueram, cum tonitribus, cum tempestate Poetica, qua totum artificium tam sacri moeroris, copiosius scilicet, quam in Agamemnonis , et Iphigeniae respondentibus fatis consum masset! improvidum me! qui non in tempore praecipitaverim ex alto grandinem catenatorum versuum, succussu terrae resultantis, terribilem sonitum editura. Tenera Virguncula tristissimi Patris gladio collum subjecit. Ah, quae facies rerum, qui gemitus! ineptum me! qui non tubas inflari, non aera et pelues, non tympana pulsari curaverim: qualia audita sunt, Parentibus liberos suos idolo Moloch sacrificantibus. nam


page 146, image: s154

quos Iephte vultus in hoc agone, quos enorma erit Iephtias ! non hoc agebatur in isto celeberrimo luctu occisae Filiae, planctuque sodalium deflentis occisam, non, inquam, hoc agebatur; Delicatius Thema est, quam ut curet phaleras, longisque crepans singultibus aurum, ex Statio. Veri singultus, non Metaphorici petebantur. Iam alibi plus satis ostenderam, quo sagitta, arcu Venusino sublimius acta penetrare posset, Sed enim nisi fallor, non omnia Poemata, in juvenili Euripo spumantis eloquentiae navigant. quaedam in affectionibus consumuntur, facili fluctu per Actus suos, tanquam per alveos. quomodo rivulus a principio tenuis, paulatim crescit sine strepitu augmenti: denique aliquot fluviis in societatem coactis haud secus, quam montanus torrens patentibus ostiis in Oceanum provoluitur. Atque hic modus Patheticae Tragoediae est: nisi objectarum Phrasium repagula distinctum cursum remorentur. certe vix ulli affectiones animi, sive perturbationes mentis, ut Tullius amat dicere, in humano corde aestuant; quin hoc impetu in mare nostrum Tragicum ferantur.


page 147, image: s155

Mirum! ni et Genethliacon, superiore Anno a Musis Neoburgensibus editum, judicetur dignitate sublimis status, quem Heroica in Parnasso obtinent, excidisse. Nihil enim facit ad Papinium, quem olim mitati sumus. Atqui non bimatris Bacchi Cunabula, Thebani videlicet Thebano versu celebravimus; sed Palatini Principis. quem non effudit Semele mariti dovis jugalibus extinctai; sed multo clarior Puerpera, Serenissima Amelia. Infantem quoque exspectatissimum, vernis solibus ortum, vernis potius floribus decebat coronare, quam hispido apparatu spinarum rosa nunquam cingentium. itaque aliae amoenitates conquisitae. repudiatis vulgaribus Generhliacis. ludi, ingeniosi circuitus, figmenta inter se contexta, ex ipsa nativitate dulcissimae Prolis emicantia, cum festivis ignibus. usi sumus Aprili et Maio, in candidum, atque perfacile genus canendi conspirantibus.

Redeo, unde digressus sum, ad praesens hoc scriptum Eclipticum: in quo, jocosa seriia, sacra profanis, mollibus dura, et rosis spinas, idcirco miscuimus, ne characteris Satyrographo debiti penitus obliti


page 148, image: s156

fuisse videremur: piaculo nunquam eluendo. Itaque licet calamum substringamus, cohibita libere vagandi licentia, nullique Iuvenales veris indignationibus saeviant: non tamen omnis mucro est hebes: et quanquam pacifica dictio, ad ostentationem tripudii, sicut in saltatione Pyrricha velitatur; faciles torquentur argutiae, et insperatae. utcunque placidam tempestatem polliceamur; sudo nihilominus Coelo fulgura, et Satyrarum stricturae intermicant. Atque hic totius Poematis genius est: ipsae amoenitates, ipsi flores, ut germina circa montem Vesuvium nata, sulphur olent, non omnino ingratum. Quomodo etiam videmus certa fercula parari, condimentis permista pluribus. ex tam pretiosa Harmoge ciborum, quam Hispani ollam putridam vocant, incoctorum, interque tot varios sapores secum aromatice rixantium, notatur tamen unus praecellere; et palatum calidius argutiusque stimulare. Viennae in Austria, alibique ferunt, mustum praeparari absynthio dilutum, dulce amarum, vocant. quod mirifice fauces mulcet, et mascula voluptate linguam ferit. experimur diversas


page 149, image: s157

Lectorum gulas esse, diversisque modis affici. Alius suavi, alius acri, multi robusto Carmine, nec tamen iniucundo delectantur. ecce, jam nunc ex eodem dolio, vel si mavis, Tripode Delphico, et dulcedinem, et ferociam propinavimus.


page 150, image: s158

ECLIPSIS SOLARIS Anni M. DC. LIV. PARS I.

Continens Praeludia.

1. SCilicet exclamem cum Tusco Vate feroci,
Atque Volaterris nato intra moenia Lunae:
O curua in terris Antmae, et coelestium inanes!
Quin saepe et nimis impletae: quandoque tenaces.
Plus etiam, quam ferre queant. praerupta cupido
Aetheris inspecti quam late exterruit Orbem!
Nonne MATHEMATICI transcendunt limen Olympi,
Cum penetrant nubes! usque ad suprema feruntur
Sidera, et excussi rimantur viscera Solis.
Sic equidem sublime volant; ut summa petentes
Haud raro Icariae renovent ludibria Cerae.
Argumentum operis, quod rem demonstret ab ovo,
Terribilis quondam Eclipsis Solaris habetur.
Quam retro repetens, ne totam oblivia tollant;
Longique a primis causis Exordia sumam:
More avis illius, cuius timet ardea vireis.
Quando supervolitat, primo fugitiva putatur
Dissimulare suam velle atque relinquere praedam.
Exspatiatur enim, ducitque per aera gyros;
Donec eam superet. tum demum celsior hosti
Irruit, ungue petens, contorti fulminis instar.
Praecipitemque rotat. labuntur ab aethere plumae.


page 151, image: s159

Magnam autem obicitur, quantum patet, aequor arandum.
De lauri ramis remos dum scindo virenteis:
Dumque viam invado nullo mihi tramite notam,
Ingressus Pontum: jam jamque vocantibus Austris
Castalias per aquas fertur Parnassia Puppis.
Clementer, MARCE, adspira (quamquam Adria longe
Distinet, et Dominus Tybris) prositque Poetae,
Castora navarcho te Pollucemque vocari.
Sic ego nequidquam fratres optabo Lacones.

2. Multa mathematici fingunt et multae Poetae:
Fine tamen distant certo ac discrimine utrique?
Hi prodesse volunt et delectare: satisque est;
Si mores pravos animis eradat amice;
Inque vicem insinuet castos facunda voluptas:
Nil refert; fasti peragant, an Fabula. Sive
TROS ANCHISIADES fuerit Carthagine, sive
Non fuerit (Tyrios fineis et Punica Regna,
Constat, Dardanias nunquam tetigisse carinas.)
Nil inquam refert. alium respexit ad usum
Andinus vates, et plenus Apolline multo.
Quid sit Amor, quam vanus Amor, quam saevus et acer;
Quam Iovis, inconstans, furiosus, et ordine nullo
Praecipitans, tandem Tragicos deducat ad Actus:
Istud Virgilium voluisse docere, putabis:
Non sine laude sua, et celebri per secula fama.
Si, quem Parthenope tegit, ex tumulo cinis immo
Surgeret; atque iterum felix Aeneidos Auctor
Appareret humo rupta, ceu functus Achilles;
(Te poscens diro mactanda Polyxena busto)
Absque meru vel dedecoris, vel criminis ullo,
Diceret: o iuvenes, vos o quibus integer aevi
Sanguis adhuc, solidaeque suo stant robore vires:
Otia, et extentos vitate cupidinis arcus.
Praemoneo exemplis: facienda, cavendaque monstro.
Discite figmentis nostris bene vivere. FINXI.
An plus artis habet Ciceronis clausula, DIXI?


page 152, image: s160

Certe fortunae minus. obtruncanda coactus
Colla dare; effuso madefecit sanguine Rostra.
Virgilius placida compostus pace quiescit:
Halat et Aoniis hodie quoque floribus Vrna.
Sed non futilibus replenda est curia verbis:
Turne mones: sequimur. Drancem damnamus iniquum.
Vt credant oculi, quod credere respuit auris:
Musa mihi concham praebe, Clariosque colores.

3. At Regina graviiam dudum saucia cura.
Vulnus alit venis; et caeco carpitur igni.
Vnde mali labes, et tam penetrabile telum?
Multa Viri virtus animo, multusque recursat
Gentis honos. haerentinfixi pectore vultus.
Hos oculis avide nimium sitientibus hausit.
Clausisset potius; ne forma aliena noceret.
Sunt in amore duces. si Dido caeca fuisset
Tunc saltem, vel lusca, atque uno lumine capta:
Cum vita lumen non amisisset utrumque.
Ingenium artificis magnum mirare Poetae.
Nondum omnis periit. sunt semina mentis honestae.
Pugnat in adversum, secum deliberat: audi,
Si mihi non animo fixum immotumque sederet;
Ne cui me uinclo vellem sociare jugali:
Huic uni forsan potui succumbere culpa.
Quae, ne succumbat, metuit; tamen haeret in uno.
Et timide gaudet, speratque, et pigra resistit;
Incipit in media dubitans succumbere pugna.
Solus hic inflexit sensus, animumque labantem
Impulit. agnosco veteris vestigia flammae.
Nupta semel: thalamos gustataque mella relinquet
Aegrius intacta. Babylonia pocula, Virgo
Cunctis cruda viris, casteque abstemia semper,
Spernit, ut ingratum labruscae vilis acetum.
Sed mihi vel Tellus, optem, prius imma dehiscat:
Vel pater omnipotens adigat me fulmine ad Vmbras,
Quando jurat amans; perjuria certa sequentur.
lutat amans Mulier? risum teneamus amici.


page 153, image: s161

Ille meos, primus, qui se mihi junxit amores
Abstulit ille habeat secum, servetque sepulcro.
Pro positum viduae, juvenis, florentis, amoenae,
Divitis; in foliis, Autumno flante, caducis
Et fluida scribatur aqua. consistere nescit.
Decepta est blandis, posis ignoscere, verbis;
Punica cognatae studio seducitur Evae.
Anna Soror, Soror Anna, suam malesuada sororem
Traxit in exitium, ferroque extrema secutam.
Solane perpetua maerens carpere juventa?
Nec dulceis gnatos, Veneris nec proemia noris?
Sibila non Phoenissa notas? tua sibilat Anna.
Id cinerem aut maneis credis curare sepultas?
Observa: semper mortem furiosa libido
Horret, et immersa est praesentibus. omne futurum
Despicitur. Dido defunctum abolere Sichaeum
Incipit, et forma peregrina pascitur. actum est.
Vritur infelix Dido, totaque vagatur
Vrbe furens; qualis coniecta cerua Sagitta.
Hoc habet. haeret enim lateri lethalis arundo.
Transiit in fibras tota cum Matre Cupido.
It portis, jubare exorto, delecta juventus.
Petia rara plagae; lato venabula ferro;
Massylique ruunt equites, et odora canum vis.
Progreditur Dido, magna stipante caterua,
Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo.
O si venatum nunquam cum Conjuge falso
Ivisset! nunquam in saltu lupa capta fuisset.
Speluncam Dido, Dux et Trojanus, eandem
Deveniunt. prima et Tellus, et pronuba Iuno
Dat signum. fulsere ignes, et conscius Aether
Connubii: summoque ulularunt vertice Nymphae.
Turpis Amor refugit lucem, latebrasque requirit.
Non coeptae assurgunt turres: non arma Iuventus
Exercet. pendent opera interrupta, minaeque
Murorum ingentes, aequataque machina coelo.
Otia suadet Amor, socors adilis in hortis


page 154, image: s162

Crebrius atque toris residet, quam moenibus urbis.
Non bene conveniunt labor et lascivia mollis.
Nec jam furtivum Dido meditatur amorem.
Coniugium vocat: hoc praetexit nomine culpam.
In barathrum gradibus descenditur. hoc habet omne
Flagitium, primo timide patratur inaudax:
Deinde placet. Sensim sit se robustius ipso.
Post etiam virtus, et sancta vocatur Honestas.
Pulchra legitimi velatur imagine luris.
Mittitur interea Cyllenius ales ab alto:
Qui Phrygis ingratos Superi objurget amores.
Continuo invadit: Tu nunc Carthaginis altae
Fundamenta locas, pulchramque uxorius Vrbem
Exstruis: heu, regni, rerumque oblite tuarum.
Dicere Amatori possis cuicunque: quid audes?
Aeternisque bonis praefers peritura, volansque
Momentum? heu, coeli, rerumque oblite tuarum!
At vero Aeneas aspectu obmutuit amens.
Amens omnis Amans. Amor est insania Sani.
Ardet abire, fuga dulcesque relinquere Terras.
Ardet abire fuga: nunquam debebat adisse.
Idalium facile est labyrinthum intrare volenti:
Difficile est exire, viamque requirere retro.
Ingenium mulier multa tegit arte dolosum.
Omneis quis numeret fraudeis, animique recessus
Interea pungunt stimuli: Mens conscia mordet.
Quem semel amplexu tenuit viscosa voluptas;
Stringit, ut arreptum praeceps Iovis Armiger uncis
Implicat, hamatisque haerens ligat unguibus anguem.
Heu. quid agat? quo nunc Reginam ambire furentem
Audeat affatu? quae prima exordia sumat?
Iamne etiam sentis Ductor Trojane laborem?
Quo grando et pluvia, et Iuno spectarit, et antrum
Speluncae, Summoque ululantes vertice Nymphae.
Fortiter illecebris primis obstare decebat.
Nondum expertus eras, quid Amans, et femina posset.
Hospes Amor, primo supplex ad limina factus.


page 155, image: s163

Blanda voce aditus petet, admittique rogabit.
Admissus penetrat. postquam posse derit arcem:
Aegrius eicitur quam non admittitur hospes
Hic quoque. Sit nanus, sit tantum pusio bellus:
Saevior est Selymis et Bajazethe tyranno.
At Regina dolo (quis fallere possit amantem?)
Praesensit: motusque excepit prima futuros
Quisquis amore furit, spretus, pendebit, ut Iphis:
Quaeque ab amore dolet, fiet Medea puella.
Mene fugis, per ego has lacrimas, dextramque tuam te,
Si bene quid de te merui, fuit aut tibi quidquam
Dulce meum. miserere Domus labentis, et istam,
Oro, siquis adhuc precibus locus, exue mentem,
Quid faciat, vinclis sese quibus induit ipsum
Captus? in has solvit pallens suspiria voceis.
Italiam Lyciae jussere capessere sortes.
Desine mequetuis incendere teque querelis,
Sero Phryges sapiunt. sequitur Metanoea peractun
Crimen, et Aenean arcano verbere caedit.
Hoc tamen advertas: citius resipiscere tactos
Delicti gravitate viros. vitiosa furensque
Tardius agnoscit commissam femina culpam.
Segnius exuitur; vitiumque invita relinquit.
Talia dicentem: jum dudum aversa tuetur
Luminibus tacitis: et sic accensa profatur.
Nec tibi Diva Parens genitrix, nec Dardanus Auctor.
Perfide: sed auris genuit te cautibus horrens
Caucasus; Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.
Didone o quantum Dido distabat ab illa
Hospitis admirante genus, geniumque, genasque,
Et faciem coelo dignam. quum diceret Annae:
Credo equidem, nec vana fides genus esse Deorum.
Quum sic demisse fugitivum affata superbum:
Saltem si qua mihi de te (ascepta fuisset
Ante fugam soboles; si quis mihi parvulus aula
Luderet Aeneas, qui te tantum ore referret;
Non equidem omnino capta, aut deserta viderer.


page 156, image: s164

Tunc et blandicias, et mille novissima movit,
Per Patris Anchisae caput, et surgentis Iuli.
Vertit torva stylum, mutatoque asprea vultu:
Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit?
Num lacrimas victus dedit, aut miseratus amantem est?
Heu furiis incensa feror neque dicta refello.
I sequere Italiam ventis: pete regna per undas.
Omnibus Vmbra locis adero. dabis improbe poenas.
Sed neque et ista diu tempestas durat in ore.
Ire iterum in lachrymas: iterum tentare precando
Cogitur. et supplex animos submittere amori.
Huc dedicit enim damni secura libido,
Et probri propriique status. vilescere, dulce est.
Officii, generis, sceptri reverentia cessat.
Vsque suo indulgens potiatur femina voto;
Calcat humi pedibus raptam de vertice mitram.
Talibus or abat: talesque miserrima fletus
Fertque refertque Soror. sed nullis ille movetur
Fletibus, aut ullas voceis tractabilis audit.
Disece, quid est firmo residens in pectore robur.
Mens immota manet: lacryma volvuntur inanes.
Vnde haec duricies? non est nisi ab aethere virtus.
Fata obstant: placidasque viri Deus obstruit aures.
Adscribat coelo, quisquis superavit Amorem.
Viribus humanis multo Puer altior ille est.
Vicit et Alceiden. domito Domitore ferarum,
Subjecit clavam pharetrae, cygnoque leonem.
Tum vero infelix fatis exterxita Dido
Mortem orat. tadet ceoli convea tueri.
Nescit enim castos ad coelum tollere vultus:
Turpis amor multoque minus super astra levari.
Terra caro est. tendunt et Terra caroque deorsum.
Hinc exaudiri voces. et verba vocantis
Visa viri; nox cum terras obscura teneret:
Solaque culminibus ferali carmine bubo
Saepe queri, et longas in fletum ducere voceis.
Quae lethum propere accersit, vitamque ministrat.


page 157, image: s165

Vna Dea est. eadem thalamis tumulisque praeesse
Creditur. alternis Venus et Libitina vocatur.
Dixerat: atque illam media inter talia ferro
Collapsam aspiciunt comites, ensemque cruore
Spumantem, sparsasque manus. it rumor ad alta
Atria. concussam bacchatur Fama per urbem.
Peccati merces, Mors est. hic exitus ergo
Luxuriam, et tantae Reginae fata coronat.

4. Hactenus ex Quarto. claudamus, MARCE volumen
Dicere si fas est, heic Smyrnam Mantua vicit.
Ardua quod cecinit divini Musa MARONIS;
Seu vero Historiae digneris nomine Carmen:
Seu figmenta voces phaleris ornata; perinde est.
Nonne vides, quae mens fuerit finisque Poetae?
Nempe cothurnatis, quoties audimus, abunde
Instruimur dictis, opportuneque monemur;
Hic et ibi, quid sit magnis in rebus agendum.
Fabula stat talo hoc. ludentem dicere vera
Quid vetat? ex ficto praecepta capessere morum
Quid nocet? Annales veri vix altius haerent.

5. ASTROLOGUS contra nil vult finxisse videri.
Certa tenet semper. velox oracula fari,
Nescio quem Tripodem sublimi versat in axe.
Certe aliquod memo rare solet persaepe Trigonum.
Annulus ignivomus triplex est semper in ore.
Is velute coelo decisa referre superbus,
Gaudet prodigiis auritam tundere plebem.
Dum celebres nugas inter praesagia ponens,
Horrendas canit ambages, antroque remugit.
Tanquam Cumano; pastus radice Sibyllae,
Et foliis, lappisque (et lappis verius albis)
Euboicoque caput novies in pulvere mersus.
Postquam Hyades, Taurique Oculum, caudamque
Torvumque inspexit torvissimus Oriona: (Draconis
Ilicet, audaci flatu, denunciat Orbis
Occasum; et morbos, quales non viderit unquam
Hippocrates; plagasque, et non medicabile virus.


page 158, image: s166

(Cur autem versat Fortunae utriusque Cylindrum:
Immo hominis mores, libertatisque bilancem?)
Per barbam Iovis, ac frameam jurare paratus
Martis, (an et laqueos, queis Lemnius induit illum?)
Producuntur item Veneris cum cyclade cestos:
Saturnique senis falx, Mercuriique galerus:
Et circumductae Lunai cornua rhombo.
Quin etiam Solis diadema, vetusque capistrum,
Quo regit altus equos. Phaethontis montio nullae.
Qui tamen ante omnes foret haec ad signa citandus.
Errores tanti. sed nunquam errasse fatentur:
ADelphis rediisse putes, et Memnonis ara:
A fonte Hammonis Libyci, Sacroque camino.
Diphteraque inspecta est. quid? Diphtera! sic ait unus:
Qua patet, Oleniae pellis pervisa capellae.

6. Hoc docet, et magno Fastos distendit hiatu.
Quos laudat Senior venditque ENTERVS. opum vis
eius in his stat tota, et dulcis massa lucelli.
Fit bene nummatus. faciunt phantasmata pinguem.
In loculis numerat Stellas, astra aurea, fixas.
Ille scit erranteis cista cohibere planetas,
Qui prius aspectus non conjunxere secundos.
Hinc NORIMBERGAE sunt omnia plena Kalendis.
Accurrit, fluitatque animis ignobile vulgus.
Quale fugit Vatem vera ac praeclara canentem.
Sidera monstranti Fixa atque Errantia paret:
Et tremit ad nutus: arrectisque auribus adstat.

7. Ne tantum videar dare verba, nihilque probare;
Incipe promissae venae memor, incipe nostra
EUTERPE, quoniam cauis aspergitur aetas,
Forsitan extremum festive hoc ludere Carmen.
Nec te torua tuens macies deterreat. ante
Quam moriar; sine me, sine me hunc furer ante furorem,
VRANIEN cantare piget: quotiesque ro gamus,
Tristior abnutat. cultorum quippe suorum
Somnia et Eclipses, deliriaque intima noscens
Occultat pudibunda caput, celatque dolorem.


page 159, image: s167

PARS II. Continens antecetia Eclipsin.

8. INduerat nec dum se Quinquagesimus Annus
In Quartum. jam Fama volat praenuncia luctus,
Impellitque fores Iani, totamque tremore
Succutit Europam. Rumoris praevius Auctor
ARGOLUS, in veteri residens Antenoris urbe
Italus; HIEBNERUS Teuto: responsa Deorum,
Eque Mathematico coelo portenta loquuntur:
Et cerebella hominum miris crabronibus implent.
Consummandum Orbem: properare novissima Fata:
Extremumque instare Diem. mox omnia late
Sessura in cinerem. (sed quo cinis ultimus ibit?)
Extemplo turbati animi. concurritur. ardent
Scire, quid in rem sit. velut unda truditur unda;
Affluxus populi fluctu obluctatur eodem
Estne ita? quid dubitas? sed ain? narratur ubiqie.
Dic, rogo. quam tetrico vultu! quid tandem utero fers?
Surge, age. nil metuo. tanto in discrimine rerum
Dissimulare libet? cur? obsecro. proximus omnis
Vcalegon: Nova Troja! cava nox induet umbra,
Quotquot erunt homines. Tellus marcebit et Aether.

9. Quomodo? jam dixi subiit MEDESIMUS altum
Vociferans. ad quem COLOPHON vicinus: ain tu?
Sic est. Pro Superi! Tota nos esse diurna
Lampade privandes! ac si Nova Zembla teneret,
Seu glaciale fretum, ratibusque impervia Thule.
Totum astrum in tenebras descendet? funditus atrum.
Nimirum digitus restabit forsitan unus:
Ex quo relliquiae Solis videantur operti.


page 160, image: s168

Faedabit reliquum corpus caligo profunda.
Atque adeo spissae glomeranda volumina noctis:
Qualis in Aegypto Pharaonis terruit Aulam:
Multorum hic metus est. aliquanto mitius, opto
Et spero; accensis superari posse lucernis.
Sphaerae fixa suae stellarum castra videnda,
Deque die medie, ceu nocte macantia, volui!
Vt dicis. neque enim obsistet Sol caecus, et aeger.
Casuras avium tenebroso ex aere turmas!
Sic aiunt. plaudent igitur Nycteides unae:
Solaque desertis regnabit noctua tectis;
Iam non ex vano dirum Mortalibus omen,
Sed mortis veros occentatura pavores.
Ast COLOPHON quassansque caput, vulsusque capillos;
Ut video nos Fata urgent. fuga nulla juvabit.
Colligere alveolos, et convasare monemur.
Legibus eversis Naturae, atque ordine rupto,
Quid super est, totum nisi Mundum evertier una.
Extremum mihi vise vale MEDESIME. toto
Pectore adhuc trepido. Eclipsi quid fiet in ipsa?

10. Haec inter primos sunt libamenta susurros.
Sumpserunt etiam maiora augmenta vagando,
Crescentis ritu fluvii. Mox addidit unus:
Militiam coeli totam, omnia sidera in armis
Procinctuque fore: et late increbescere luctum.
Adjecere alii, quae prima insania dictat,
Effigitque timor: conspecta Parelia coelo,
Curribus adversi metuenda, et dispare vultu
Maiorem solito Lunam: excussoque tiara
Romanae similem capiti imposuisse Coronam.
Saepe etiam noctu, quoties procedit Orion,
Flammigeras acies fuluis in nubibus hastas
Conflictu quatere, et belli simulacra ciere.
Crinitumque jubar longo cum syrmate visum,
Caetera terrificis fulgoribus astra fugasse.
Praeterea certo puteos auctore referri
Naturam mutasse suam: multosque cruorem


page 161, image: s169

Fundere pro lymphis lapidesque hinc inde pluisse:
Et nullis causis, nulloque excocta calore
In brumam ac caluos cecidisse ceraunia Menses.
Marmora sanguineo sudore madentia cerni:
Et passim pecudes humano more locutas.
Quae, quid sunt aliud, quam praevia signa supremi?
Excidii instantis. Fama perculsus iniqua
Dicitur HERMANNUS SARTORIUS ingemuisse:
Sartor erat: quo nec melior, nec acutior ullus
Vestimenta novis mire variare figuris.
Posthac in serum tempus non multa reponam.
Parcius invigilabo lucris, duroque labori.
Quo mihi divitiae tanto sudore parandae?
Cui bene parta bono? quae jam neque primus habebit,
Nedum ter decimus, sed enim neque tertius heres.
Occumbet mecum SILVESTER filius una.
Sic fatus pannum manibus projecit, et ulnam
Indignans, calamosque et acus, cerataque fila.

11. Hi tunc sermones. quos inter, mane profectum
Autumno me tollit equus sublimis adulto,
HIRSCHAVIUM versus. cui non haec cognita Memphis?
EGRAE substiteram: meque huc Fortuna ferebat.
Capturum somnos, qua dux Fridlandus in aula
Supremum vidit, Scota porrectus ab hasta.
Evigilans dum pasco oculos, et compita lustro
Incidi in Astrologos POBYBUTEN et PETOSIRIN !
Sed Petosiris erat senior, praenomine dulcis
Ambrosii gaudens, olim Tychonis alumnus.
Iam totam implerant variis rumoribus Vrbem.
Misceo sermones, luctorque adnixus in astra.
Continuo tedas isti jactare sonanteis
De coelo, duplicemque Polum percurrere lingua.
Ventum erat ad SOLEM. Tunc suspirare: sequentis
Anni Fata tremens Alter praedicere Mensem
Augustum: quo triste Chaos revehetur in Orbem.
(non bene junctarum discordia Semina rerum)
Adverti, quorsum PETOSIRIS vergeret, et quid


page 162, image: s170

Vellet eo gemitu. Num tanti caussa timoris,
Percitus ajebam, miseris Mortalibus instat?
Quantas cone ipitis vana formidine vireis,
Nulla Eclipsis habet. Vos haec ludibria sacris
Corporibus coeli! tanton' extinguere probro,
Lucis inexhaustae fontem, Patremque Diei!
Ceu metuat, veluti nostrae de more lucernae,
Faetenteis olim fungos Titantia lampas
Defectumque oleo. jugis fons luminis ipse est.
Sed neque tam multum poterit Nova Luna nocere
Nam minor impediens tanto non sufficit orbis
Celando jubari. nec, si Soror obvia Fratri
Fiat, et opposito praevelet lumina peplo;
Oblimat totum generosi Corporis ignem.
Finge tamen, Phoebum totum oblimarier: eius
Saltus sunt rapidi; volucres agilesque caballi.
Emicat in currum, et manibus molitur habenas.
Quippe gigas magnis exsultat passibus, et se
Otius hinc aufert, Phoebe post terga relicta:
Nulla mora est. Vrget POLYBUTES. Sed mora qualiacunque
nocet. positus sub Luna sentiet orbis.

12. Quid? quod in illustri solio, quia corde leonis
Tale nihil metuens, et non sine criminae laesae
Majestatis, (io Regi succurrite vestro
Sidera!) et in propria SOL oppugnabitur Arce,
O scelus! hinc atque hinc a conjurantibus armis
Obsessus. laevam SATVRNI plumbea Sica
Occupat, et curuo luctatur dente ferire.
MARSPITER infesto dexter mucrone lacessit,
Captivum terrens: sudoremque exprimit atrum,
Quid tum? dicebam. Quid tum? miratur, et addit
Iam tumidus vehemensque, et sese doctior ipso.
Dum coelum, are, terra manet; non tristior unquam
Stellarum positura fuit; conjunctio peior;
Deterior nexus. sub talibus ergo planetis
Non possunt non dira sequi, et spirantia Mortem,
Ni Superi avertant, Vtroque a cardine vulfum


page 163, image: s171

Subsidet coelum (et multae capientur alaudae)
At quia nam? (quare? dedignor quaerere.) nunquid
Non aliquid conforme sibi producere causa
Quaeque solet? retulit. Sic ergo mente tenebis
Discurrens: inclementis si saeviat astri
Nota nimis rabies; laeso fulgore benigno
Alterius, penitusque procaciter interciso:
Haut dubie mala prorumpent horrenda relatu;
Confertimque omnem Europam stipata globoso
Agmine inundabunt. Caedes, discrimina mille,
Mille nocendi artes, tempestatesque cruentae:
Praelia ventorum atque hominum ipsarumque ferarum.
Praeterea malesuada fames, semefaque membra,
Corruptique lacus: aerque infectus, et oestrum
Hungaricae febris, morboque implexa phrenesis.
Ex quo vita fluit, nativique aetheris haustus;
Incestant totum MARS et SATVRNVS Olympum.

13. Dixerat. excepit PETASIRIS, et amplius urgene;
Luna premit Solem. Soli magnoque timetur
Romulidum Imperio. Macho meris acinacis instar.
Iam Chalcedonias late disperget arenas
Bosporus in latium: regnatricemque Viennam
Obruet. hoc Stephani mox sentiet ardua Turris.
Obstupui. Sedere comae: vox faucibus haesit
Nequidquam: patulo sed plenior excidit ore.
Quomodo? percontor. Quid agant super Axe Planetae,
Nimirum curet Caesar, vel Caesaris aula!
Sol promitur. falsum est. apparet pressus; et olli
Nec scintilla suae lucis decesserit unquam.
Non mendicato vivit, se divite felix
Auriflui immensum vacuet quis sideris aequor?
Nos obfuscamur, cum nil de Sole videmus.
Nos caeci sumus. ille Oculus manet inconnivus,
LVNA autem vere splendorem amittit hiulca;
Et vacuas valles vultusque ostendit inanis:
Influxum prohibente globo Telluris opacae.
Qui pisi praeveniat; pauper sitit, esurit, alget:


page 164, image: s172

Turpis, inops, squallens, nuda et maculosa videtur;
A nullo in sponsam tunc Endymione petenda.
Sic adeo insistam te stringere. si tua quidquam
Argumenta probant, potius contraria dices.
Odrysiae tandem frangentur cornua Lunae:
Quam ferus evexit primis Ottomannus habenis
Latius indulgens; proprii Domus ista decoris
Nil habet. hoc Byzas Constantinusque loquuntur.
Omnibus in signis, quae Thrax recutitus adorat,
Vivitur ex rapto, scriptum reperire licebit.
Sacrilegus Machomet Sceptro vitiisque secundus,
Eripuit nobis primae cunabula lucis.
Truca, aliena tenet. praedator praeda futurus
Tempore deficiet: spoliisque orientis onustus,
Evomet Auroram cum tot simul urbibus haustam.

14. AVSTRIACI SOLES proprio fulgore coruscant.
Innatumque sibi fundunt jubar, instar Eoi.
Non aliunde petunt radios: de pectore manant,
Oceanoque suo. Fortunam nulla malorum
Tempestas libare potest. non si omnibus armis
Musulmannigenae nebulas effundere tentent,
Obscurare queant; neque vis exhauserit ulla
Sideris huius opes. pone isto ex semine natum
Plebeios inter, summosque immosque, nitebit.
Prandeat Austriacus cum fabris, et figulis, et
Carbones atros, pellesque parantibus albas:
Vt Sol illustrans Moeotida, labe paludis
Ne quidquam inficitur; nihil imminuetur ab illis,
Majestatis apex media in caligine fulget.
Regibus hoc donum paucis, vix contigit ipsi
Pellaeo. Multos regalis purpura tantum
Guttatim aspergit. Super has effunditur ostrum,
Ceu rapidus torrens. quam claro flumine praeceps
Eridanus liquidi rotat astra madentia coeli.
Sic Superi statuere. virens HABSPVRGICA RADIX.
Crevit in immensum nemus. icta securibus, auget.


page 165, image: s173

Succisis ramis fecunda repullulat arbos.
Quo plureis caedis, maioreis explicat umbras.
Luxuriaturae spatium si dempseris, addis.
Atque adeo vel damna juvant. Discrimina tanto
Celsius attollunt. Quisquis conatur obesse;
Hoc ipso prodest. fureret cum plurimus hostis,
Saevus, inaccessus; captosque includeret arcte:
Profuit, obsessos circumscriptosque fuisse.
Non nocet armatus, qui saepe noceret inermis.
Toxica et aegrotos sanant. Othomannica Porta
Et Porta Inferni (Ditis) torquentur eodem
Cardine. qui pulsat votis vel fraudibus unam.
Vt noceat Rubro-niveu; intrabit utramque.
Pace togata salus sequiturque et stipat eunteis.
In bello galeata salus praecedit ovanteis.
Haec DOMVS electa est, ut, quod facit, imperet. Orbe
Everso, non ante mori cogetur. eundem
Accipiet Mundus casurus et Austria finem.
Vt sint Terrarum Domini, Natura potenteis
Instituit. Fatis ad rerum culmen aguntur.
Libera non ipsis datur optio: publica dici
An privata velint persona. capessere clavum,
Atque, ut multa loquar paucis, regnare rogantur,
Sed videor dixisse parum: regnare jubentur.
Nec sic me explicui totum: regnare necesse est.
Non licet, ut cupiant, grandeis avertere curas.
Vt Leges et Iura ferant, hoc Fata requirunt.
Hac sunt lege dati: sunt hoc et lumine nati,
Vt semper radient. Natalibus ista potestas
Ex aequo affixa est. regimenque et vita cohaerent.
Cum luce aspiciunt sceptrum: gremioque parentum
Vt solio, insidunt. Simul infans hauserit auram;
Affiat eum maior genius meliorque. feroci
Vagitu jam sceptra petit sibi debita tradi.

15. Talia fatus eram. POLYBUTES talia fatus.
Errorem fateor, neque conjectura placebat.


page 166, image: s174

Itala. spargebam, quod vendidit Argolus; ut qui
Pittacus enarrat, dictataque carmina rostro
Excipit, et memorans non intellecta reponit.
Numne autem et falcem Saturni cuncta metentis,
Cum senibus pueros (pueros magis) esse timendam
Vitandamque neges? infanteis illa secabit
Indutos ralla et primis, ceu gramina, bullis.
Vt foenum in pratis. cani et lanugo iacebunt:
Quid porro? nullae segetes, nullique racemi.
Vis, vigor, et virtus in germine, palmite, totis
Exhalabit agris. defectum et caerula Tethys
Sentiet, et cognata Thetis: fontesque, lacusque.
Quid sacrae siet scatebrae Fontique salutis?
Vnde acidus medicusque lates ebullit inemptus.
Amittet vireis, aut exsiccabitur, inquit.
Dummodo, subjeci, fugiente per avia Mundi
Non caput abscondat cum Nilo, et deserat EGRAM.
Tunc fieret primum aegra, malisque obnoxia morbis.
Haec fatus, vis jam cohibens spiracula risus,
Vtrumque Astrophilum, BENDA comitante, reliqui.

16. Par vespillonum multo prudentius Egrae
Se gessit. juvat horum et dicta et facta referre.
Alter Naburgi plebeia stirpe oreatus,
Matre palatina SARCANDEI nomen Habebat:
Alten calvus erat, vicina ex gente Bohemus:
Atque ut fama tulit, juvenis Petroffskius olim
Crudus adhuc viridisque senex. post pocula sermo
Ibat in Eclipsin. neque enim fuit ulla popina,
In qua non madidis super hac facundia verbis.
Luderet, aut gemeret, formidaretque diserte.
Contra hos SARCANDER nihil haec commenta Sophorum
Insanabilium, terroris inania, curo.
Quales vero minae Sol obscurabitur. esto.
Illo utique et noctu careo: cupiamque carere.
Si video somnum, satis est: quotiesque profundum
Findo cavum, ut functus terrae succedere possit:
An nom eclipsin patior, lucemque relinquo


page 167, image: s175

Manibus admotus? tenebras tamen has amo, et illis
Formosum postpono diem. nisi lumina claudant
Mortales, nullum in lucrum mea pandere possum.
Dixit, et immani Zythi se proluit orca.
Fossa sepulcralis, vespillonum aurifodina est.
Hinc fodiuntur opes. PETROFFSKIVS annuit aequus:
Ac socio, quae me spes lactet et impleat, audi.
Pravis cerriri jam judiciis homines sunt.
Cerritos faciunt Fasti, mendacia, terror
Panicus, et quidquid nigris distillat ab astris.
Corpora ad interitum sic disponuntur et umbras.
Inde omen faustum capto. praesciscere longe
Fata licet, nostros consolatura ligones:
Inque manus venient opulenti funera census.
Mortibus utendum est, et acuta forsice Parcae.
Astrologos, si quid mihi credis, eburnec frater.
Defendo, complector, amo: hisme debeo totum.
Vaticinantur enim clades, contagia, pestem:
Quae si defuerint; nullumque eliminet uxor
Fessa virum socrumue nurus, nuptamve maritus:
Nos premit atra fames. scabri tristissima dentes
Otia agunt. vacuis regnant jeiunia malis.
Cum video Hexaphoros, et plangit praefica tumbam;
Lux oritur. redeunt vires: exesse jubetur
Pauperies. nummi crescunt, et cura peculi.
Non nocet HIEBNERVS nobis, non ARGOLUS: et qui
Gaudent prodigiis auritam tundere plebem.
O Medici, eclipses populis immittite multas.

17. Vt saepe ex parva scintilla incendia surgunt!
Qua Salices in nomen eunt jactantius urbis:
(Quod situs exauget, Dominusque Duumvir et Arcis
Vicinae speculan campos PARCSTEINIA RVPES,
(Sicut acuta silex praecisis undique saxis.)
Eclipsis statuit monumentum triste futura.
Namque in caupona fundente utrumque liquorem,
Lenaeum et coctae Cereris fuligine mistum,
Convenere viri, spectandi viribus ambo,


page 168, image: s176

Atque aetate pares, armorumque insuper usu.
Si memini Tigurinus erat procerior unus,
Noscendus lingua cultuque: Silesius alter.
Dum mutant cyathos, dum crebrior amphora vini
Poscitur, et largus potantibus influit humor;
Inque nigra duplices numeri crevere tabella:
Spumat in alloquium tandem vindemia fervens:
Vtque sit, ex Libris de coelo mira loquuntur.
Materiam fandi plerumque bibentibus altam,
Et supra captum rudis ignorantia praebet.
Ille Mathematicos magno defendere nisu:
Iste refurtatos maiore explodere risu.
Ac, quoniam ingesto cerebrum fumabat Iaccho,
Tangebat capulum: Miles non utitur astro
Ad pugnam, nisi Marte suo. sua dextera cuique
Augarium et stella est. si vis, uter aequius ergo
Iudicet, Astrologis nequidquam obnoxius ullis.
An magis addictus; litem hanc interprete ferro
Decidamus, ait. nudo mox fulgidus ense
Adstitit, alterno protendens brachia motu.
Hytracidae foenum jam dudum in cornibus altis
Arserat: et, faxo, respondit turbidus, ut te
Poeniteat sic posse loqui, sic esse locutum.
Congressusque, suo dedit oscula ferre leoni,
Qui sedet in capulo, ac spatioso vulnere stravit.
Sponsus erat. quod ubi sponsa intellexerat, eheu,
Accurrens, truncumque levans in sanguine fuso
Lapsantem: quo me vertam? miseranda gemebat.
Necdum Eclipsis adest, et jam tua lumina clusit,
Care RAPONSILI. Quot quantaque funera praesena
Edet? ad interitum festinant omnia certum.
O diri Astrologi! sic anticipatis agones!
Praestaret nullas, vel Graecas esse Kalendas.
Infelix ut quid supero? sequar ire sub umbras
Conjugis, ut tumulo saltem jungamur eodem.
Quandoquidem thalamum mihi sors infida negavis
Exstinctis redis ultra jam vivere toedet.


page 169, image: s177

Dixit, et os impressa sole, quo funus acerbum
Procubuit: flore aetatis moriemur in ipso?
Sed moriamur, ait. Sic? Sic. Simque altera Thisbe
Concutienique comas, mucronem ex vulnere raptum
Aptauit iugulo, Sed enim vicina cruentis
Eripuit manibus Basilissa, iuuante marito;
Auertensque nesas, clamantem, gloria Leti
Inuitae eripitur, miseram superesse coegit.
Latronem fuga mox et silua Bohemica texit.

18. His animum impletus monstris, sub nocte silenti
AMBERGAM redii. certe haec addicta Planetis
Non erit, aiebam. Sed et haec addicta Planetis
Vrbs erat. inveni corruptam moribus iisdem.
Vana superstitio pagos pervasit et urbes.
ARGOLVS in thermis, in lustris atque Lyceis,
Ante popinarum sedes, et signa sonabat.
In cathedris clamatus item. per pulpita tractus,
Iliacos intra muros regnabat et extra.

19. Quid populi referam tibi, POLLVCINE, tumultu
Per commune Forum, per longa et strata viarum?
Heic, ubi MARTINI prope templum sunt quoque lingue
Venales. ubi garrulitas pulsata resultat,
Raucaque confusis miscetur vocibus Echo.
Femineum A primae classis. sicut vetus est mos.
Praesertim ad FONTEM: cum corbibus aut calathiscis.
Quando conveniunt ancilla, Sybilla, Camilla.
Atque harum Dominae Drusilla, Placilla, Marilla;
Cum Violantilla, necnon Flaccilla pusilla;
Auget clamorem Flavissa, Melissa, Cilissa.
Parte alia blaterant Catharina, Rosina, Sabinae.
Et cum Martina, Dalphina, Marina, Begina:
Adversumque sonant Nerrinna, Barinna, Corinna:
Anseribus stridere putes atque omnia late
Clangere, vel lituis praeeuntibus, arma movere
In vespas examen apum: nubemque canoram,
Explosis fucis, cogi ad tentoria Regis.
Cum veris quoque ficta volant: iterataque crebro


page 170, image: s178

Murmura se impediunt: refluusque eliditur aer.
Tum vero Eclipses quoque multiplicantur; et audent
Iam duplicem Solem, et geminas ostendere Thebas.
Diversas facies, diversis icta videres
Pectora verberibus. variat miratio gestus.
Haec scabit ungue caput: digitis haec perforat aurem.
Ista metum simulat. tunicam quatit illa recinctam.
Haec pede pulsat humum: verba haec ad singula nutat.
Et modo subridet tenere; modo molliter hiscit.
Tentatur crinalis acus, num vertice fixa
Haereat. incomptos solvuntque ligantque capillos:
Et plangunt plauduntque simul, gaudentque gemuntque.

20. Harum unam ut cupidam rerum bibulamque novarum
(CAIA vocabatur, numerans Trieteridas octo:)
Tristibus implevit curis temerarius error:
Irrupit clamore domum; abjectoque quasillo,
O Domina! ecquidnam? gemitum alto a pectore ducens
Complorat, tremulaeque impellunt lumina guttae.
Dice: quid audisti? procumbit, et ultima questa est.
Surge. quid audisti? cum femineo ululatu.
Nullae jam, nullae sumus (atque audita renarrat)
BLANCA, sumus nullae. lugubria sumere tempus
Admonet, atratoque obnubere corpus amictu.
Ergo quid audisti? toto volat una foro vox:
Imminet exitium cunctis. lux ultima rerum.
Occidimus. miseram! cur vincla jugalia novi?
Annulus est frustra datus: et solemnia verba
In ventum spargent, aut jam sparsere procellae.
Mater ego fieri formosa prole volebam.
Virgo mori cogar. cessant mea gaudia, cessant:
Cunctaque in Eclipsin (sed monstri nescio, quid sit;)
Haud aliter, quam si in foveam sperata residant.
BLANCA timore ievat, placideque exercet herile
Imperium, et curas solando abstergit inanes.

21. Hem! quam virginitas nostris est cara Puellis!
Caia suum metuit decus intemerata sub umbras


page 171, image: s179

Ferre. mori mallet praerepto laesa pudore.
Displicet Integritas nullos experta maritos.
Extingui violata minus matrona doleret.
Talia in Europa? coeli regionibus illis,
Quas natura loci moderato frigore sepsit,
Grataque temperies, nec tantae obnoxia flammae.
Quid facient Cafrae, quid tosta caloribus Inda:
Teutonicas si non defendit bruma puellas.

22. Invaluit crudele malum. Timor omnia passim
Discerpit: volitantque nigris phantasmata pennis.
Implentur tetrici saltus; implentur et urbes.
In celebri censebat enim lymphatus aruspex
Lympharum (inspector, debebam dicere) post ver
Exactum, media fontes aestate tegendos:
Non expectandas Septembres esse pruinas.
Ne puteal Blasii misso lictore citaret,
Quos penes est civilis aquae liquidissima cura.
Nam quid si incideret fungus de Iampade Phoebi
Emuncta! vitium traheret communis aquae vis.
Protinus hausta Iues in cives serperet omneis.
Hercule, et Augusto frendentibus atque nepote
Atlantis: quasis non ipsorum cura tuendis
Sufficiat puteis, largeque fluentibus undis.
Quae praefecissent Aediles numina; scirent
Non constare luto vel stramine, verum orichalco.
His adeo clausis acta est sententia retro.
Fontibus, et liquidis mansit sua gratia Nymphis;
Vt non inclusae fluerent firmata facultas,
Derivare palam conchis lucentibus undas.

23. Illum ego TEXTOREM GALLVM probo, nulla morantem
Sidera: non Lunae, Solisque immane cadaver.
Testebatur enim longaevi pectinis usu:
Quid curem Astrologos, metuamue obscura minanteis?
Eclipsis mihi nulla nova est. toto abditus anno
Semper possideo mea subterranea regna.
In quae non memini penetrare crepuscula Phoebi:


page 172, image: s180

Transversos dum moto pedes, trajectaque nostris
Percurrit manibus cum stamine cymbula tramam.
In tenebris aeque sapiet fumosa lagena.
Astris si radios vacar et sua rumpere fila:
Non vacat hoc nobis. studeo pertercere telam.
Talia verba loqui nunquam sine Pallade posset.
Tales verrucas, tu gemmas dixeris esse.

24. Quod jam narrabo, prope moenia divitis VLMAE
Contigit: atque aliis potuit contingere fabris.
Iussus pro functo Titus aedificare recentem
Sandapilam: quid jam pheretris opus, inquit, acernis;
Funera laturis? tamen omnes credimur intra
Haud multos Menses (supremus, ut audio, praesto est)
Cespite communi, coeloque ruente tegendi.
Sparsa fuit vox haec, totamque vagata per urbem.
Mire Praecones exercuit Aemilianos.
(Rectius, appelles fortassis papiliones.)
Hinc aliquis merito contempsit inutile ligni
Officium, nulloque volens sub marmore condi:
Quid modicam Tumuli glebam curamus? inanes
Nil moror inferias. Non parua caverna, sed ingens
Orbis fractus erit mihi nobile Mausoleum.
Pompeius coelo tegitur, si non habet urnam.
Dii me! quam grandeis subito facit ultimus horror,
Et stimulans aerumna Sophos! Quo tempore vires
Desiciunt; redeunt animi praesentius ad se,
Exsultantque alacres. abigit timor ipse timorem:
Atque inter metuenda metus discrimina cessat,
Insultatque malis en, quidam oracula plenis
Faucibus eructant. Senecas, agosque Catones
Libertate pares, et Stocia Fata loquuntur.
Testor: adhuc verum est; sub mortem plus sapere omneis,
Quam cum sana suo decurrit tramite vita.

25. Non tamen hic cunctis rigor et constantia. Multos
Efficiunt inopina mali simulacra futuri
Exangues, foedum in morem; ridendaque suadent.
Parva quidem: sed et haec non praetereunda putamus.


page 173, image: s181

Quidam sollicitus, ne perderet atra columbas
Colluvies tenebrarum, aut lucis rima malignae.
Transtulit. Eclipsin Martes praevenit, et ova
Diripiens, omneis stomacho sepelivit eodem.
Plorabat juvenis: nimirum verius Afro;
Cuius heri conjux animam projecit anilem.
Immodice laetatur enim celare laborat:
Sed lacrimas inter risum vix ore coercet.
Ac merito laetus: neque enim sine felle columbae
Haec rapta est: plenos atra quae bile culullos
Saepius in faciem diffudit amara mariti.
Nescio, qui fiat! Doctis plerumque viris sors
Terribiles obtrudit anus, sociatque jugatas.
Socratici si sunt multi; totidem Xantippae
Et numero, rugisque pares, matulaque dabuntur.
Hic ille Astronomus, fama notissimus AFER:
Qui lustrans coelum, Erigonem optarat habere:
In Terris reperit furiam, duxitque Megaeram,
Adversis fatis, infausto Flamine junctam;
Oscula Tartareo dignam praebere Luperco.
Nunc liber sua colla jugo subtraxit: et altum
Respirans Parcas (magis hanc, quae stamina rupit
Ture, mero, violis, vultum inclinatus, adorat.

26. O si aliqua Eclipsis saltem Lunaris adesset,
Femineum in sexum vireis habitura! vel o si
Suspenso passu Martes (Mors, dico) rediret
Ad nidum thalami; quo nupta Terentia dormit
Mollibus in plumis. Malecontentoque Columbam
Auferret de nocte suam. sic cara vocatur
Vxor Achaemenio dignissima nubere Regi:
Immo Iovi, qui post Neptunum temperat orbem.
Osi, inquam, similis Martes laruata veniret:
Inque fretum Scyllae portaret amabile funus!
(Mors cancri, et talis Nuptae, pulcherrima longe est.)
Quas MALECONTENTVS jactura conjugis huius
Ditior, et viduus gratissima damna lucratus,
Quas ageret grates! Bene jam contentus haberet!


page 174, image: s182

Quae non in Templis supplex monumenta locaret!
Candelam; posset quae malus navibus esse,
Pluribus antennis ac velis apta ferendis.
Aurato ex lirno statuam, Rhodiumque Colossum.
Quis MALECONTENTVS, melius sciet ipse maritus:
TAVGVSAE nobis vultu septemplice questus,
(Tot miseranda modis variaverat ora,) gemensque:
Obsecro, quid feci saccum ducturus inanem,
Pertusum, semper siccum, semperque madentem!
Ah, ubi tunc fueram? quae me subvertit Enyo?
Hymen, ah! Hymenaee, Hymen. Hymen ah! Hymenaee!
Vincla tenent corpus Iunonia: libera Mens est.
O quae me Eclipses tam dura compede solvant!
Cum morbum patiere tuum, mala tubera vultus;
Devoveo tibi, Luna, meam: (non dicere nostram
Ausus Dilectam) succurrat, et aera fatiget.
Hymens ah! Hymnenaee Hymen, Hymen ah! Hymenaee!
Noctes atque dies miseranda haec naenia durat.
Teda stat e contra. sed nil nisi jurgia, lites,
Et fumum, et curas, et caecum ventilat ignem.

PARS III. Complexa propius accedentia ad Eclipsin.

27. SEd jam paulatim spatiis propioribus horror
Ingruit: augeturque metus, qui secula terret.
Vae, Vae, Vae in Terris habitantibus! atque iterum Vae!
Donec transierint Vae septem, cum phialis tot


page 175, image: s183

Sanguinea impletis ira, vinoque fureris.
Iam Mensis praecursor adest succinctus, et ardens
Iulius AVGVSTVM fatalem pollice monstrat.
Cui seritur, vel cui metitur? tamen horrea et ipsos
Messores cum frumento rapiet brevis hora.
O fortunati nimium, sua si bona norint,
Agricolae: Veteres monuit vox grata colonos.
Altera personuit: mutata est ecloga lesso.
O infelices nimium, sua si mala nossent,
Agricolae. frustra sudant, frustraque laborant.
Argolus occentat: Veteres migrate coloni.
Saturnus falcem vestris praebebit aristis.
Mars sterneo segetes, convectabitque maniplos.
Humano pingues rorabunt sanguine spicae.
Omnia vastabit properans Eclipsis, et uret.

28. Hoc demum pagos, villasque et rura tremore
Perculit. albenti procedit THESTILIS ore,
Pastoris lippi conjunx Mopsusque maritus
Assiduo repetit ventura sub arbore secum,
Praedictasque minas divinae ruminat irae.
Quo te Moeri, pedes? dulcissime mi Meliboee,
Ad plureis: immo, nisi dissimulamus, ad omneis.
Ecquid enim? nescis pecorum formose Magister?
Supremae luces paucae restare feruntur:
Quando immane crepans totus descendet Olympus
In vallem tenebrarum, et fractus concidet Aether.
Extinctus linquet sine luce Diespiter orbem.
Hoc noster praeco; pullata hoc sidera clamant.
Et jam se accingunt ad Solis funus humandum.
Ad nos si nunquam rediturus deficiat Sol:
Insere nunc Meliboee pyros, pone ordine viteis.
Cui tamen ex illis fructum gustare licebit?
Vltima si admota est perituris linea rebus.
Ite mea, felix quondam pecus, ite capellae.
Non ego vos posthac, viridi projectus in antro,
Dumosa pendere procul de rupe videbo.

29. Quod stupeas, multi, non balba nare, sagaces,


page 176, image: s184

Atque etiam magnae Mentes terroribus istis
Submisere genu tremulum. nam cura futuri
Angit sollicitos. Alibi fert Fama coactum
Concilium, atque habitum sine more fuisse Senatum.
Convenere Patres, (famosam intravimus urbem:)
Lucas Eumolpus, lepido cum Consule Crantor:
Crantoris affinis Papagas, et Bojus Acarian,
Temeti ac cerae dives: lanioque disertus
Arcesilas, olim praetoris munere functus,
Gasparis Herlicii gener, orti stirpe Davidis
Herlicii: inspexit quo nemo sagacius astra,
Et cursus illorum, et quae signantur ab illis.
Tum Mareus Bonzon, et Sturmie tempora canus,
Pistores ambo. postremo accessit omaso
Distenti Ausidii venter, gracilisque Mariscus:
Et gibbus Ruckeri, et russi barba Philippi.
Atque alii, in pretio quorum vel tussis habetur.
Olli sederunt. Consula tunc farier insit.
Imminet Eclipsis, qua non fuit ulla per aevum
Formidabilior. pecudum nocitura putatur
Atque hominum generi. quia creditur ultima Mundi
Eversura statum. Quivos hac nocte geratis;
Qui vestri cives; jam nunc decernite Patres:
Ne detrimentum capiat Respublica
Olli mutarunt voltus, vicibusque severos
Contorsere oculos. postquam est data copia fandi;
Incipit AUFIDIVS (prae abdomine respiravit
Primum, et sic pinguem sermonem exorsus anhelat.)
O socii, o Cives: agitur res seria valde,
Et non de medio Iano, trivioque petita.
In consanguineam Sol pugnam et Luna feruntur.
Victorem optamus fratrem: quia sic quoque nostra
Refert: et vero Mundi totius; aprico
Communem lucis Dominum clarere triumpho.
Astrologi sed enim sagi contraria dicunt.
Luna Soror meretrix, (scimus Pastoris amores)
Nunc etiam geminis furtim subnixa Planetis


page 177, image: s185

Aggreditur solem. quod si prostraverit illum;
Praevideo: petitur jugulus per vulnera noster,
Devicto quoque frusta cadent immania Phoebo;
Scilicet in nostrum caput: obtritique ruina,
Mactatique erimus. Sic ergo censeo, Quisque
Ex nobis sibi prospiciat de casside firma.
Se poterunt inopes saltem cudone tueri.
Censuit ARCESILAS: cum bonus Luna vehatur,
Vt solem incurset clementius, atque recedat
Asphaera solito citius, ponatque tumultum:
Quattuor insigneis donandos esse juvencos.
(Ede tamen: per quem mittes tam nobile donum?)
Non opus hoc sumptu, BONZON moderatior inquit.
(Crassus et hic, ulto somno indulgere solebat.)
Nil Eclipsis obest. quid nox duplicata nocebit?
An non Alcides talem conceptus habebat?
Tanto somnus erit productior, atque eubanti
Suavior: (et tanto siet glis pinguior albus.)
Invideat quisquam lenimen dulce laborum!
Fiat consultum. lecto consurgere nullus
Temporis hoc puncto, vel verrere, vel coquere ausit.
Nemo extra supraque domum consistere. nido
Quisque suo tectus maneat: (Sapienter, ut octo)
Sicque suo soli cursus Lunaeque relinquat.
Ecquis enim nos constituit procul aetheris alti
Observatores? Pauca interfatus ACARNAN:
Ede tamen; si nemo foras exire sinetur,
Quis volucrum nubem capiet toto axe caducam?
Deicientur enim turmatim ex aethere lapsae.
An permittemus putrescere, quae probat usus
Fercula grata, gulam mulcentia, pascere ventrem?
Nempe coturnices, quas detulit humidus Auster
In ludaeorum castra et tentoria, pigrae
Neglexere Tribus! puer unus mille trecentas
Ceperat. ast alii tot corripuere cateruas:
Vt solae vastos exuto corpore montes
Aequarent plumae. PAPAGAS subrisit, et ore


page 178, image: s186

Formato ad sonitum, dat qualem inflata Camoena;
Significansque manu; num fistula, vin, tibi ludens
Auxesin demonstret? ait. sine, Tityrus inflet.
Nam graviore sono dare nos responsa monemur.
Instar montis equum vidit Trojana juventus.
Instar montis aves, quaero,, quis viderit unquam
Congestas? sed enim facile est, attollere plumas
In coelum levitate sua. nunc mitto jocari.
An nostram volumus pestem legere atque vorare?
Praedico: magnum discrimen edentibus instat.
Dilacerabuntur stomachi, intestinaque, et alvus.
Censeo boletos Claudii minus esse nocenteis.
Tunc cautum: (Lex lata fuit censoria) ne quis
Ex avibus, quas more nivis caligo rotabit
In terram, esuriens aliquid sibi sumere tentet:
Quippe venenatis, et rore madentibus atro:
Quem Ditis pascuntur equi per prata soluti.
Addidit EVMOLPVS, vir consultissimus; almo
Sidere corrupto, simul inferiora necesse est
Corrumpi. attractus naso vitiabitur aer.
Terra quoque, et Pontus. Tetrum ergo afflabit odore
Putre solum: putresque lacus faetore maligno
Fumabunt. igitur capitalis tempore pugnae,
Quo Sol andabata est, et luridus; ardua pinus
In medio pinguisque Foro statuenda videtur
In Tedam, piceis lentaque intexta resina
Vndique succensis diffundat aromata ramis.
Ignis odoratus pollutas corriget auras.
Sic avertemus maculantem corpora tabem.
Omnibus auditis LEPIDUS surrexit, et ore
Verba gravi faciens Romano Consule digna:
Nescitis quidquam: neque vestrum cogitat ullus
Quod bene vortat, ait, nostrisque sit utile rebus.
Naturam oppugnes frustra. permittite cursum
Sideribus. sed enim ne perniciosa nocere.
Neve inferre luem: neu Mors irrumpere possit,


page 179, image: s187

Callida per tenebras, nobis torpentibus, uti
Fortuna et furtis; cumuletque occasio damna;
Claudamus portas, coeli dum praelia fervent,
Vectibus atque seris munitas oppositisque
Quatuor armatis custodibus excludamus
Omneis insidias (sed quis custodiet ipsos
Custodes? credo; Bitias et Pandarus ingens
Si ad portam starent Idaeo Alcanore creti,
Abietibus Iuvenes patriis et montibus aqui:
Forsitan excubias taleis Mors coeca timeret.)
Assensum tamen est, et itum in suffragia plurae.
Post ea discessum. Salve Boeotia, salve.
Quis dubitet, Scauros hoc consedisse Senatu?
Et Brutos, Fabiosque, oratoresque Metellos?
Hoc demum sapere est! Horum prudentia monstrat
Summos posse viros. et magna exempla daturos,
Vervecum ex patria, crassoque sub aere nasci.

30. Quo magis increvit rumor, propioraque ventum
Tempora: laxatis formido maior habenis
Per plateas equitare, animosque invadere pergit.
Iamque etiam revolans extendit Epistola pennas:
Dulcis Amice vale: Pylades scribebat Oresti.
(Si tamen est ullus Pylades modo, et ullus Orestes .)
Eurylaus Niso. nugas contemneret istas
Pirithous: quanquam dilexit Thesea multum;
Talia non scripturus erat vel limine in ipso
Eumenidum intrepidus. nec te Proserpina curer.
Scilicet iste metus percellere mollia corda
Femineumque Genus. scripsit Regina Teresae:
Lucia Caeciliae; Trompetta Marina Rosettae,
(Gallinae Vulpes, et Goffonisba Sciuro,
Simia Cassandrae.) magna exspectatio rerum.
Vrget opus: nisi quod tenuit phanaticus error
Capitvas omneis. tamen est laudanda voluntas
Supremi officii. quid enim praestare potest plus
Hoc puncto Pietas mortem opperientibus ipsam?
Omnes oderunt fugiuntque volatile telum,


page 180, image: s188

Quod semel infixum sanguisque animusque sequuntur
Vna eademque via: quia nescit vita reverti.

31. Non satis est chartam linere, aut perarate tabellas
Vana reportanteis pavidae solatia menti.
Conjungunt luctus, et fletibus ora madescunt.
Altera in alterius caris complexibus haeret.
Exsequias peragi credas; ducique stolata
Pergama trans Ithacam, patriam crudelis Vlyssei.
Tot plorant Hecubae, tolerandaque Fata queruntur
Andromachae. Eclipsis sternit ventura paventeis.
Troita, vale, rapimur clamant. dant oscula terrae
Troades: et patriae summantia tecta relinquunt.
Nostrarum Iliadum Iugentum talis imago:
Ajax, illarum, Mars est; Saturnus Achilles .
Supremum sese visurae munera mittunt,
Pignora amicitiae. thecis renovantur eburnis
Balsama, cinnamei rores, atque unguina costi.
Mittunt cum monitis: quam felix usus in illis.
Imbuitur nasus, contactaque tempora fragrant.
Lactea fasciculus Marrhae circum ubera serpit.
In digitis ardent gemmae sudare vetantes.
(Sudor in Eclipsi censetur noxius esse.)
Cera salutaris, multaque aspergine sacra,
Cum casiaeque libris accenditur Indica radix
In carbone rubens Goffliza, ae suaviter halans.
Antidotum contra tenebras, an lumina Solis?
Hactenus audita est nunquam haec Medicina, vel ulli
Applicita. an quodvis pro quovis utile censent!

32. Provehimur portu Mentesque Animique recedunt
Instante Eclipsi. Tunc nos AMBERGA tenebat
Montibus incinctos mediis: ubi Vilsia ferrum
Trudit, et ignavo lentescens gurgit serpit.
Vsque adeo, ingenteis ut vasta mole carinas
Multa vi quamvis vini, salis, aeris onustas
Exiguo modicae tergo ferat improbus undae:
Quas vix dorso asinus vester maiore marinus;
Et si quos inter numerat mare monstra camelos.


page 181, image: s189

FluminIs hic mos est; haec sunt compendia pigri.
Haud itidem ignavae Fluvii sunt Naiades huius.
Vilsiacis Nymphis nihil est praestantius. illas
Commendant labor, et felix industria solersque
Ingenium, et dulcis probitas, et gratia fandi,
Et lepor argutus, castaeque modestia formae.
Ingenunsque pudor, studiumque immane lavandi.
Sunt ibi Reginae, Genovefae, sunt Catharinae,
Eugeniae plus quam CLARAE, super omnia SARAE.

33. Ex harum coetu, pectus percussa decorum,
Accessit fidens FRANCISCA VENINIA Saram,
Magnanimam in paucis. (Dii longa in secula servent.
Vivit adhuc, annosque suos virtutibus implet.)
Tum sic affata est confuso flebilis ore.
SARA, decus nostri fulgens et gloria sexus:
Quid patimur? quae fama volat totamque per Vrbem
Diditur? audimus digna atque indigna relatu-
Quae spes, aut nostris affigitur anhora votis?
Somnia sint utinam. Sed habent et somnia pondus
Saepe suum: et tumor vigilantem illapsus in aurem est.
ARGOLVS, atque alii, quibus est in amore tueri
Sidera, et ex alto praesagia ducere coelo;
Excidium nobis, supremaque fata minantur.
Quippe obscurato lucis Patre, corruet Orbis
Caecus, et oppressas feriet quaecunque ruina.
Noc miseras! in quae Divum pater atque hominum Ren
Imbellem ac pavidum servasti tempora sexum!
Adde et praegnantem. maturum ventre tenetur
Pignus. si pereo: gemini moriemur in una.
O Dilecta juva, meque his, precor, exime curis.
SARA mares animos jam dudum et Amazone dignos
Exertans: quae, cara, Soror, formido ligavit
Pectora? cur subitus pallor subrepsit in ora!
Pelle supervacuos et inanes corde timores.
Augurium Mens aegra sibi non utile praestat.
Non tantum sua quemque trahit vitiosa voluptas:


page 182, image: s190

Sed dubiis etiam cognatus mentibus angor.
Nec raro patimur mala, quae nos fingimus ipsae.
Argolus, Hiebnerus, non fausto sidere nati,
Omnesque Astrologi certe tanti mihi non sunt,
Vt curare velim, vel formidare minaces.
Vrbs Atellanas fabellas Norica vendit:
Aesopisque suis aurum emulgere laborat.
Qualiacunque velint, VVervaei fulmina cudant:
Contemnit nugas humileis subnixa Deo Mens.
Haud teneor fastis. ego me ratione guberno.
Si recolis, scriptum est: sapiens dominabitur astris.
Vt si Luna super lacerum cadat improba Solem;
Marsque super Lunam media in vertigine Mundi
Cras hilaris, Mecastor, ero; et gentale parabo
Convivis epulum. vivant, qui vivere malunt.
Delectat quos ante diem descendere ad umbras:
Hos jubeo vitare meae consortia mensae.
Parce metu, FRANCISCA Soror: te ad gaudia primam
Invito. veniat tecum Regina: nurusque
Euphrosyne, et dulcis Christina, et Barbara neptis.
Ante omnes Bibiana, eiusque Merantia Mater
Invitatae aderunt: et Chia et Lesbia nutrix.
Promisere etiam Tardanda, Orlosia Batti,
Antliaque, et magnae genitrix Geleona Fregattae.
Lenaeo tetricas mergemus in aequore curas.

34. Interea crescente metu, qua Rhenus et Ister
Concussere suas, Patriae vaga flumina, ripas:
Turribus intremuit totis Alemanna Cybelle,
Tandem facta Deo supplex: ponensque coronas,
Verrit humum muris crinalibus, et sua deflet
Crimina; magnanimos luctus clamore professa
Aestuat, et capitis procul abicit ornamentum.
Ergo cum gemitu, lacrimisque ex corde profusis,
Turba virum matrumque simul, juvenumque senumque
Irruere in sacras Aedes: pulsare tribunal
Iudicis; hirsutum prosternere corpus: opumque


page 183, image: s191

Glavibus abjectis, ad PETRI currere CLAVES.
Exuctere Annales vitae: commissa fateri.
Fastidire dapes vetitas, licitisque carere.
Expassis manibus distendi: figere terris
Oscula: contortis tergum sulcare flagellis.
Quodque fidem superat, quod nec sibi somnia fingant:
Tandem, ventosi quam nulla pericula Ponti,
Nullaque naufragiis infamia saxa coercent,
Territa portentis, media in prurigine lucri
Haesit avarities: et amor sceleratus habendi
Sprevit divitias, in dandi versus amorem.
Autolyci fures, et queis foenebria cordi.
Reddiderunt ablata dolo. posuitque nocenteis
Ambitio chelas, turgensque superbia cristas.
Chartaque ludisicans, levis alea, cumque fritillis
Taxilli, in mediis crepuerunt omnia flammis.
Tunc vindicta nocens immis expulsa medullis
Cessit, et in mitem subito leo transiit agnum.
Crederet hoc quisquam? tunc immetata libido
Ipsa sibi metas posuit; frenumque momordit
Infrenatus Amor. casti velamina somni
Pluribus in Thalamis iterum suspensa fuerunt.
Quas in adulteriis prensas, sub fornice stanteis
Oblita flagitiis ornabant tegmina; nigris
Vidimus in saccis tristeis horrere puellas.

35. Vnde autem hoc monstrum est, et quare cernimus istud!
Omnipotens, solus Dominus, Deus ille Deorum,
Servari sua jussa jubet, mandataque mandat:
Intentatque minas frangenti. Nemo movetur.
Increpat Astrologus mendax, et vanus, et exlex:
Conjectatque minas ex aethere. creditur illi.
Vel tali: atque omnes gelida formidine torpent.
Ista videt Numen, secumque exquirit, et ultra
Progreditur. Sanctis adeo vim ponderis addit
Legibus: et mortem, tormentaque dira minatur
Foedifrago; quae nec vidit fabricata Perillus,


page 184, image: s192

Nec fabricare potest: Phalarisque exhorreat ipse.
Sed nihil evincit. saliunt ex pulvere ficti
Terrigenae; sicut saliunt in gurgite ranae
Clamosae, et foedis distendunt litibus orae:
Tanquam sit truncus spatiata ciconia circum,
Nido escam quaerens. Lycios nihil illa colonos
Sic ingressa movet. sed nec Latona movebat.
Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere tentant.
Vnde autem hoc monstrum. Deus ultra tendit, et ultor
Ne tantum credas spatiari in cardine coeli,
Immemorem nostri, degentemque otia; coram
Adventus dat signa sui: per camina Vatum
Sollicitat, precibusque minas regaliter addit.
Non extinguendos Erebi superingerit igneis;
Infernoque lacum fumantem sulphure, et angues;
Vermem immortalem: nec non canis ora trifaucis.
Adicit et fletum, et stridenteis frigore dente,
Haec oculis quoniam non subiciuntur; in auras
Difflantur. periere minae: periere tenebrae,
Plus quam Cimmeriae. neque nox Aegyptia terrer.
Vnde autem hoc monstrum. cur, non, ait, ingero flammas
Ardenteis oculis? animos praesentia tangunt.
Ergo quatit nubes, et rauca tonitrua miscer
Fulminibus, pluviaque rubra, cuneisque trisuleis
Mox evanescunt. licet hinc exaestuet Aetna:
Illic cocta vomens jaculetur saxa Vesevus.
Talia Parthenope, quamvis ad sidera ducto:
Quippe assueta, rogos mirari desiit olim.
Hinc illi mores: hinc et cum morte pacisci
Audet, et in seram differre piacula noctem.
Insolitum si quid videatur in aere Si quis
Bruta Mathematico deducat fulmina coelo
In pelvim et fatuos monstret novus Argolus igneis:
Continuo terror currit glaciata per ossa.
Continuo flentes procumbunt omnibus aris:
Thuricremasque faces ponunt funalibus altis
Per Templum; croceoque intexunt aethera fumo.


page 185, image: s193

Vnde autem hoc monstrum! quae tanti caussa furoris?
Quae nisi Naturae vitiatae in traduce fomes,
Et furor, et rabies, et libertatis abusus!
Inde animi caligo Deum temnentis. et haec est
Humanae Eclipsis damnosa ac maxuma Mentis.

PARS IV. Proponens diem Criticum, Sive Ipsam Eclipsin.

36. IAmque Dies aderat, Fatis voluentibus, omneis
Extinctura dies: fecitque silentra terror.
Qualia neo Fano servata Serapidis alto.
Nemo salutavit genitricem Memnonis, orium
Aurotae. Turres quoque conticuere supinae.
Non tuba directi, non aris cornua flexi
Vlla sonant. veluti mos est, cum forte timetur
Proditio, et Patriae muros ferus obsidet hostis.
ACsi justitium foret a Praetore Togatis
Givibus indictum fecitque filentiae terror:
Tanquam si Cereris sacrum indixisset Eleusis.
Multis nocturno manavit tempore sudor
Salsus, et in lecto, sicut jacuere pheretro.
Quaesivere etiam funebria lintea multi.
Vmbras dixisses: fecitque silentia terror.
Intrassit ceu clusa Bonae Sacer Antra Deae-dos.
Nullae operae auditae: nulli per compita currus.
Mercis inane forum: non verna ancillave visi,
Non canis in plateis. fecitque silentia terror.
Acsi jam Pestis, medios nigrantibus alis
Per vicos stridens, manibus signata feriret
Ostia. prae foribus quaesita ad straminis orbem
Vectantur plenis tunc densa cadavera plaustris.
Non nisi seralem gemitum vestita rotarum


page 186, image: s194

Curvatura nigro panno plangentibus edit.
Servantur jumenta domi: natasque nurusque
Et pecus et dominos communis caula recepit.
Quae, precor, haec vita est! visae vastissima cunctae
Mandra domus: urbisque status referebat eremum.
Qualis erat Ninive post naufraga pulpita Ionae .
Consertis manibus, proclives stare putasses
Marcida ludaeos memores ad Sabbata Verpos.
Cum laribus frigere Foci; temereque jacentis
Hesterni cineris sine flamma stertere carbo.
Nemo pulmentum coxit: Matresque repertae,
Quae detrectabant propriis infantibus uber
Porgere. rebantur, nil tunc, nisi triste venenum
Reddere maternas etiam, pro lacte, mamillas.
Quid? quod ne parerent, gravidae timuere gravatas
Quamvis urgerent decimi fastidia mensis.
Optabant potius ventrem atque incommoda ferre.
Non nisi strumosum credentes, acephalumque,
Aut fore monstrificum, infausto quod vicera nixu
Fudissent; Patri infantes Matrique timendos.
Toto isto spatio nunquam Lucina vocata est.
An tunc gallinas Eclipsi exterrita vulpes,
An pavidus mures catus interceperit ullos:
Nostri Grammatici, nostri, inqua, in verba ruentes
Grammatici certant, et adhuc sub judice lis est.

37. In quandam perhibent sex divertisse Tabernam
Pontibus innixam Iuvenes. et novimus unum
Narrantem nobis. mirari caupo bibenteis.
Potum aversari; (nam propinaverat unus)
Audaxque Iapeti totum genus. ut quid enim jam
Has faeces! Potes hoc sub casu ducere somnum
Aut calicem! et virus Stygiae damnavit Echidnae.
Omnia in obscaenum verti modo vina cruorem
Argutans. clamavit io, jucundior alter.
Talia dent utinam semper mihi toxica Divi.
Antidotum in promptu est Meus omnia et omnia venter


page 187, image: s195

Digerit: et succi quo plus affuderis huius,
Plus sitio. hoc dulci morbo delector, et uror.
Solibus his! dubitabis? his ipsis Solibus, inquit.
Nonne vides, nobis nihil haec aconita nocere?
(Caecuba) cur infusa tibi, dic, ergo nocerent?
Eja age, conceptos animo dispunge pavores.
Dixit, persuasit. caupo exhilaratus adire:
Discussoque metu securae accumbere Mensae.
Principio timide; mox plenum haurire deuncem
Mox mage: mox magis atque magis: tandemque renidens
Eclipsin madidam dulci sopire Lyaeo.
Hinc igitur gratum sese exhibiturus amicis,
Symbola donavit: contractum aes diruit omne,
Laetitiae dives. sic amens mortuus olim
In speciem, e vivis quem Phantasus exturbarat.
Postquam alios Maneis, simulataque funera vidit
Contrectare cibos gustatis ausus et ipse
Vescier, excussit morbum, et deliria mentis.

38. Iam credi poterat metuendae Nona Diei
Hora rotam movisse suam, si signa darentur,
Et nisi lex tacitas passim instaurasset Amvclas:
Quas torpore graveis constat periisse Silendo.
Scilicet hanc Criticam Vates praedixerat Horam.
Nunc animis opus Aenea, nunc pectore firme.
Rebus enim cunctis nox auferet atra colorem.
Sed tunc Aeneas paucos Germania vidit.
Nescia Mens hominum seu rebus firma secundis,
Seu duris servare modum. nimis ebria laetis
Luxuriat: Fatis eadem desperat iniquis.
Multorum cecidere animi,ceu Gorgone visa:
Aut Scribente Manu TRIA VERBA in pariete, contra
Coenantem Regem Chaldaeum. Ex omnibus unus
Dicitur impavidus quidam mansisse SUEVUS:
Hectoreus totus quantus: mera vita: merum cor,
Im manibus venae pulsum, pedibusque notasses,


page 188, image: s196

In digitis atque articulis, in corpore toto.
Dixerat: heic stamus, Veniat Saturnus, et ipse
Turnus, et Aeacides; Sol, Luna; ineantque duellum,
Intremuere alii. commota ut in arbore rami,
Ramorumque comae, quas coucutit horridus Auster.

39. At nos post offam saturi, et coliphia fortes,
Quanquam tempestas fuerat dubitabilis aethrae;
Molimur cryptam. spatium dedit area late
Sub Dio. heic sculptis picturatisque lacunar
Exstruitur tabulis: tenebrasque inducimus arte
Vnicum in obscuro, sed et hoc exile foramen,
Quo transmittuntur Visus simulacra, relictum est.
Hoc quoque crystallus Venatrix lucida texit,
Fusilibus formis introrsum aptata vehendis.
Adsunt Mussardus, Cosmas, Albertus, et Vrsus,
Et Baslach Barsan, Stephanusque et Parthenopoeus ;
Cumque phasone Moraps. Huic addictissimus Arti
PARTHE NOPOEUS erat, juvenes lepidissimus inter
Boiugenas: ubi flaventeis fert dives arenas
Isara, et excelsum sustollit ad aethera conum:
Venerat et Medicus fama celeberrimus ALLGO,
Suspenso pede, ceu castris elapsus Achivis,
Er cum nocturno Xanthum bibiturus Vlysse.
Non tamen absque omni formidine. nam peregrino
Munitus pomo citreum spargebat odorem:
Si forte afflatu corrupta lacesseret aura,
Eclipsisque caput quateret, tutarier aptum.
Cum vitris LUDOVICUS adest (cantabat eundo)
Sudamus. nulli requies conceditur otii.
Defixis longos, quam longa decempeda, fulcris
Imposuere tubos; quibus exterebratur Olympus.
Oprica Mussardus, Mussardi filius Anci,
Instrumenta tulit, certosque aptavit in usus.
Clavius est Cosmae: capit hunc, et saepe revoluit:
Cysatumque Moraps, Kircherum Albertus et Vrsus.
Adstabat Baslach Barsan illotus et unctus,


page 189, image: s197

Contemplabatur Sphaerae mirabile textum:
Quodque in ea possent numerarier astra, stupebat.
Feruet opus. mandant omnes: mandataque nullus
Exequitur. fer aquam? tetuli; in cratere rotundo:
Factum est. hoc belle. Dispone sedilia circum.
Disposul. recte. Titanis imago reflexa
Spectari poterit. redhibebit lympha figuram
Vibrantem, geminas latam non amplius ulnas.

40. Ecce autem dum multa parant, dum plura parantur;
Intenditque suas spes Exspectatio longa
Tamque avide intendit, quam viso praepete ceruo,
Turba canum coeunt, acuuntque in vulnera dentes:
Scindit se nubes; claroque Hyperione viso:
Eclipsin totam jam praeteriisse, refertur.
Praeteriit! clamo. procurrimus. ecce serena
Tempestas. Solis ludunt impune jugales
Graminibus nitidis saturi; praelargaque sumptae
Naribus elatis testantes pabula flammae.
Ecquis, io, nostrum tenebras inserpere sensit?
Non ego, non alii. livorem nemo notavit.
Quid stamus fatui? quid hiantem ad sidera vultum
Tollimus, et pando vecordes hiscimus ore?
Scilicet Eclipsin visuri! jam satis usque
Lusa fuit. Phoebi Comoedia tota peracta est.

41. Ite, licet. si quid placuit, potuitque placere;
Plaudite confestim. neque enim tam rara, recensque
Fabula bis dabitur. meritos expromite nummos:
Iustum operae pretium, pro mimo postulat aera
ARGOLVS exhibito, dignus mercede sua vir.
Nam mirabilius nil coena ac scena Thyestae
Viderit, Argivis toties spectata theatris.
Istud enim vero est longo suspendere naso:
Ac ferruginea gentes deludere larva.
Vt Spectatores quondam delusit hianteis
Roscius in Scena. nam postquam dixit, Avete;
Cum reliquis simulans Actoribus, atque Chorago,


page 190, image: s198

Per posticum abiit; retro quoque pinsere doctus
Ludibrium, populo in scamnis aulaque relicto.

42. Astrologis toto Socii tunc splene litarunt.
Turbidus exoritur risus, moerorque pudorque
Alternisque jocisse per convicia vexant:
Vidisti volucres coelo, LUDOVICE, cadenteis?
Cur non cepisti? pro quanta haec turba malorum!
Quae tenebrae! Superis grates. evasimus Orcum.
VRSE, die exorto succensam extingue lucernam.
Tandem etiam invisas licuit cognoscere stellas:
Argo, Phoenicem, leporem, coruumque gruemque.
Inspicite in fontem. sine sole videbitis umbras
Salparum, et magni Lydorum Regis acutam
Effigiem, longis digitis digitis utrinque micantem.
Vertimur ad Vatum praesagia. Vah, Petosirin
Ausonium! tetigit rem seirpo. Vah, Polybuten
Teutonicum! ambobus posthac muscasque volanteis
Praestiterit, captasque veru configere ranas.
O David qui maiores? nos, anne popellus!
Anne hi Chrestologi! credo hi, nos atque popellus.
Credibile est ipsum toto quoque pectore Solem
Risisse, atque suae stolidos monstrasse Sorori.
At saltem ludos Aelurus noster agebat.
Forsitan Eclipsin tacitam persenserit ipse.
Qualis ad aspectum Lunae confusam elephantus
Fertur ridiculus molem dentesque movere.

43. Quid si Democritus nostra hac aetate redisset,
Maximus ille Lien, cuius suavissima vita,
Nil, nisi risus, erat; quid diceret: ilia et ora
Haud dubium quateret toto pulmone solutus.
Temporis acta sui ridebat: gaudia vulgi
Vana: Neoptolemos auroque ostroque rubenteis.
Ridebat textas aquilas in vestibus albis:
Pictaque Sidonio vexilla volantia limbo:
In quibus ex auro simulati terga dracones
Spirabant: nec non et tintinnabula currus
Laurigeri, et trabeas, servumque curulibus altis


page 191, image: s199

Cum Domino extantem, et silvestria nomina, Fascer
Signa Magistratus, formidandasque secures.
Ridebat veterem Romam, ridebat Athenas:
Ridebat sumptus, nova quos Victoria fecit:
Interdum et partos caesa de pace triumphos,
Olli materiam risus dabat obvia magni
Principis Aula, et equi, plures asinique sequentes.
Et quaecunque choro deducens tibia nuptam:
Aut vetulam elatam, viduo plaudente marito.
Omnia laeta quidem. Sed nostro tempore curas,
Tristitiam, angores, Divinos, phasmata, verbo;
Stultitiam risurus erat. vidisset enim nunc
Sergestum, fortemque Gyan fortemque Cloanthum
Terriculamentis animum puerilibus ictos.
Luctanteis quosdam vidisset Solis ad umbram,
Caulibus avolsis et musco pallidioreis.
Quae caussa? horum aliquis properae compendia mortis
Finxit, ab Eclipsi trepidans. res digna cachinno.
Quid, si se gallum cristatum fingeret, et mox
Proderet hoc eantu! non tantum est unius olim
Hic morbus. plureis similis dementia cepit.
Qui vitreos, qui se volucres piscesue putabant,
Per liquidum modo jam pinnis, modo ludere pennis.
Posteritas admitte sidem. durante pavore;
Et lino et stupa rimas, et cannabe multo
Stiparunt. fuit obductus, quocunque venires,
Pessulus. immotis haerebat janua claustris.

44. Multos poenituit, TAMARISCE, timoris inepti [(reading uncertain: print unclear)] :
Erroremque suum non erubuere fateri.
Atqui non satis est, naevis se scire notatum
Turpibus, aut laesae plagam cognoscere mentis.
Emaculanda cutis. ferro sanantur et igni
Vulnera, Paeonias queis frustra admoveris herbas.
O Cives, Cives, quos Nox Ecliptica densis
Infecit tenebris: vult in abstergere faeces?
Quanquam alte insedit fuligo sontica: nemo


page 192, image: s200

Desperet. possum Aethiopes Maurosque lavare,
Nam superest Medicina, malum quae corrigat istud.
Nobis in somnis illam dictavit Apollo.
Non vos Anticyras, ad tristia germina, mittam.
Si risus sanare potest, cur fletibus utar,
Et cepis, aut helleboro? melior crocus illis.
Heraclitus abest: sane Heraclitus et absit,
Prodigus in lacrimas, oculi decoctor aquosi.
Accipite haec animis. Apothecam et Pharmaca monstro.

45. Est locus umbriferae juxta confinia Silvae,
Coelum et Terram inter: Zephyrus qua respicit Eursi,
Et rigidus Boreas tepidis obnititur Austris.
In medio bellum Oppidulum, cui nomina Cervus
Indidit. exiguae quondam magalia Villae,
Crevere in portas ac moenia: quomodo Thebas
Facturi lapides coiere, Amphione ducti.
Vndique praecincta est luco, scenaque virenti.
Tota Viatoris visu transmittitur uno:
Tanta patet. fama tamen est super aethere nota.
Constantinopolim vastam, omnigenumque Cairum,
Et Mediolano maioreis provocet urbes.
Quod mireris, ames tamen, invideasque favendo:
Desipere heic nulli licitum est. quia sic statuit mos
Tempore ab anteiquo Maiorum, et Curia priscis
Vt supra renovata notis. ibi cornua victor
Cippus, et Actaeon, sua deposuisse feruntur.
Heic puerinasum, nedum aetas obsita canis,
Rhinocerotis habent, audentque occurrere pugno.
Hanc sibi delegit Regina Facetia sedem
Ex quo divertens Venator Castulus Halton
Caesaris Henrici, cui nomen et Aucupis omen
Fama dedit; cives sensit totumque senatum
Festive sapere, et magnis praeludere Fastis.
Acta probans Caesar, titulis et honoribus auxit
Amplaque jura dedit: confirmavitque Solones,
Sexque alios, numero distinctos impare septem.
Huc intret, qui vult Sapiens Octavus haberi,


page 193, image: s201

Et patrare aliquid, tabulas quod compleat albas.
Vix gressu illato primam captaveris auram:
Signabit rubram facinus memorabile ceram.
Vrbs jam Quarta Charis meruit tribus addita dici.
Mille joci circumvolitant, et mille lepores.

46. Huc, quibus Eclipsis nimis est illapsa profunde
In cerebrum, veniant. nec erit locus iste pudori.
Hic, aut nulla salus. Non si Galenus et omni
Arte senex Cous sudet, meliorque Machaon;
Tantum proficiant. Recipe hoc, dictante recepi
Numine: quod contra nullus Podalirius ausit.
Inprimis modium plenum cape lucis Eoae,
Vespere collectum: et sternutamenta Triformis,
Quando est plena, Deae. roseos his adde colores;
Insignita quibus radiat Thaumantias Iris:
Et picturato si quem dejecerit arcu,
Vt perhibent, concham. Tres eius contere partes.
Tum perfunde duas hircino lacte recenti.
Chelis et aetherii subigatur tertia cancri.
Ac quoniam in semet scimus pugnare venen:
(Quod probat infligens adverso scorpius ictu,
Atque eadem curans expresso vulnera succo.)
Marsque nocens cum Saturno quamplurima damna
Mentibus intulerit pavidis; corradere, sectam
Messoris de falce scobem, galeaque Gradivi
Profuerit multum, et massam compingere in unam.
Insuper et lanam, tribus au. de quinque capellis.
Ex his, atque illis, quae ponit cuculus, ovis
Turundae fiant. tres plumas alitis Euri
Adice de collo, medio vel corpore, sumptas.
Addaturque tubae resonantis in aere clangor
Tyrrhenae: quantum rudentis acutior auris
Vna potest capere: et vacuae tria fulgura nubis.
(Sufficit ex tonitru centesima portio verno.)
Campani sonitus aeris, quod turre sub alta
Ventre cavo immensum jactans Erfordia pulsat.
(Istud enim praestare ferunt:) volucrisque caballi


page 194, image: s202

Hinnitus itidem centum: segmentaque rasa
Vnguis Pegasei, cum sese Aganippide lavit.
Delphicus ista Tripus, novies Permesside lympha
Commista accipiat: sacraque coquantur in olla.
Praeterea, dum spuma tumens exsultat aeno;
Sulphurea NAR albus aqua, notissimus Amnis
Virgilio, summis imma, et permisceat immis
Summa. volat fumus: Lixivia calda parata est,
Subde caput vana maculatus imaginis umbra.
Quisquis subdiderit; quamvis tenebrosus, et astris
Oblitus, exibit, discussis nubibus Aeson:
Lautusio, redivivus io, terroris et expers.

47. At non his nugis fuit externata Sophene
Vnde nec huius eget, semper formosa, lavacri.
Argolicas generosa minas contempserat alto
Torua supercilio; timide quoque credula veris.
Nedum confictis, conjectantumque sinistris
Ominibus. quidquid saevi discriminis Annus
Allaturus erat: Fastis nihil illa moveri,
Nec dare signa metus. imperturbata, suisque
Prae scopulis scopulosa stetit, tam pectore firmo,
Tam solitis constans sibris. Turbanda minaces
Astra objectabat Calchas novus, Albus et Ater,
Italus et Teuto: rumpendi foedera Mundi:
Bella Planetarum plus quam civilia, nunquam
Visa per Europen: obsessi Solis in alto
Aethere conflictus dubios: nihil illa moveri.
Quo nunquam extiterit funestius, affore tempus:
Seu cum sacrilegi sursum jecere Gigantes
Montibus impositos montes, et Pelion Ossae;
His usi scalis. jam Mars captivus; et Aether
Palluit: inque suis tremuerunt sidera castris.
Tetrior Orbis erit facies. nihil illa moveri.
Invitam seu cum sponsam rapturus in Oreum
Sicanias Pluto perfregit cuspide rupes:
Noctis equos, et Solis equos, caligine eadem
Miscuit, et coelo sceleratum impegit Avernum.


page 195, image: s203

Nunc quoque Styx oculis viventum cognita nullis,
Ne Superis deprensa quidem, manifesta patebit.
Vix possunt peiora cani. nihil illa moveri.
Quin ipsam Eclipsin, quo solvit tempore biga
Lunaris, Fratrisque intra stetit orbita jactum
Telorum: risu ducens, evinctaque sertis
Solleni statuit cantores addere ludo.
Ergo exercentes discum, solitisque recincti
Pellibus, ad plenas famosis pultibus ollas,
Euoe, clamabant celebrantes orgia, et Evan.
Cur timeamus enim? Virgo Tritonia Pallas
Defendet, clypeoque suo nos proteget omneis.
Quae situm est: unde haec audacia? quoue calore
Tanti animi! Multi magna et diversa loquuntur.
Credo, quod his habitat virtus genialis in oris.

48. Helvetiis etiam sua laus et gloria constat.
Vivat progenies animosi mascula TELLI:
Et proprias longum laudeis extendat in aevum,
Natio cum larvis haec non luctatur et umbris.
In veras acies pugnare, et corpora vera
Consuevit: non ficta Polo simulataque bella,
Eclipsinue timet. Stant quemvis fortia in hostem
Pectora. Qui pulchra pro libertate feroceis
Projecere animas, curent ludibria vulgi!
Argolicos Fastos, pene ausim dicere, fastus.
Spreverunt igitur figmenta; dieque nefasto
Permisere boves grassari in montibus altis,
Intrepidi, atque nihil metuentes sideris orbi.
Ardua roranteis ibant armenta per herbas.
Propterea non peius erat, vel deterius lac.
Non ignobilius Dominae hinc statuere colostrum.
Candida spumabant aeque mulctralia, et aeque
Caseus hinc pressus potuit sapuisse palato:
Vivat progenies animosi mascula TELLI.
Per quam prisca suos retinet Germania mores,
Germanumque decus, germanaque pectora, et artus
Membrorumque modum spirantem antiquius aevum,


page 196, image: s204

Iaphetisque genus. stant primo laeta vigore
Corpora; et exterrent hostes, immania cerni.
Natio bellatrix. Quanti insurgatis in enses,
Ferratasque cruces: quo turbine torqueat hastam
Svviza ferox: testis Murza est, et Carolus Audax
Sensit: et in Regis campo testantur acerui:
Et Sembacenses manifestant praelia Calvae.
Hinc devota fides, transmissaque gloria. vestro
Aula satellitio certatim splendida gaudet.
Custodes Rex Francus amat: vos poscit Iberus:
Ad Vaticanae sacrata Palatia Sedis
Excubias agitis. Qui vult tutissimus esse
E Diadematis; CANTONUM cingitur armis.
Ipse dolor fecit Dominos rerumque potentes.
Landenbergiaci fastus, et saev a libido,
Praedandique furor; sacraque affixus in hasta
Pileus: haec vestris fecerunt otia terris.
Tangit et heredes virtus proavita nepotes,
Synceros animos. mandata fidelia Regum
Materno cum lacte bibunt intrante medullas.
Quid? quod adhuc infans pacto mercabilis auro,
Gratis non vagit: Regnoque favere docetur;
Vnde micant lances, et fulva crepundia missa.
Hoc succo crescit. Vix septima decidit aestas:
Libertas transit crebro modulata per aures.
Cantatus tenero TELLUS versatur in ore.
Vt renuens aperire caput, contempserit iram
Praefectique minas: vincti de vertice Nati.
Vt fatale suo Pomum deiecerit arcu;
Obliqua errorem non inferiore sagitta
Correctura manus. Cymba ut titubante repulsa,
Brachia diducens fluvios enaverit altos,
Tu primus, GVILIELME, jugum pepulisse tremendum.
Diceris a nostris cervicibus; atque catenas
Cum rupta fregisse sera: pulsoque superbo
Tarquinio, Brutus novus asseruisse Sodales.
Salve CANTONUM decus immortale tuorum:


page 197, image: s205

Helvetiae columen, nostri instaurator honoris.
Talia jam pueri vel blaeso mumure lallant.

49. Vatibus Alsatiae sed siquid creditis, hortor:
Vivite concordes. hoc pacto ac foedere vestra
Libertas stabit. secus: evanescet in auras.
In cunis parui quorum jam sugitis aurum;
Servi fietis. si vel discordia coelo
Irruat, evertet. periit dissensibus ipsa
Roma suis. periit victrix vincentibus armis.
Quam macer et longus, tunicaque incinctus agrest!
Eclipsin Civis vester praedixerat, illam,
Si tangit Patriae propior vos cura, timete.
Tunc primum justa captus formidine Rhenus
Hostem insultantem ripa sentiret utraque;
Lugeretque dolens: immugiretque dolori
Altius, et laceris truncatus cornibus iret.
Iam, satis usque mali apparet, multumque pericli:
Quod vos Calvinus distraxerit, et sacer olim
Zvvinglius: ad dirum nigris tumulum statuendis
Dignior abjetibus, quam cedro, atraque cupressu.
Hanc, moneo, Eclipsin caveat Mavortia pubes.
Altera de coelo, quaecunque est, nulla nocebit.


page 198, image: s206

PARS V. Adnumerans Corollaria Ecliptica.

50. ORdinis alterius signum est caeleste, Cometa
Vnicus: Eclipsi quacunque potentius astrum,
Omnia transcendit justo Meteora tremore.
Ille quidem tantus censu de paupere surgit:
(Non est Patricius, nec caetera sidera civem
Agnoscunt.) tamen officium praestantius ornat.
Illud obit triplex, et habet tot nomina: munus
Legati, lictoris onus, praesagia Vatis.
Praedicit, suadet, cogit, erretque, monetque.
Iudicis ad solium citat et subsellia sonteis,
Vinculaque et poenas. nec vana minatur eundo.
Nam quoties se cunque movet, flammamque comantem
Circinat, atque nothos in terras despuit igneis:
Testibus expertis, certum est praedicere clades.
Hoc etiam lictoris habet: vult nempe timerii.
Si placidum sentire cupis, venerare Cometam.
Flecte. voca Dominum formosum, atque aspice contra.
Hunc titulum certe gratum sibi quondam Hagenoae
Luscus connivens a mendicante recepit,
Divitis ante fores permisso quaerere victum.
Omnis enim lictor magni decus ambit honoris.
Consule quippe suo vix se putat esse minorem.
Qui Decimum Octavum Saecli fedaverat Annum,
Ora rubens, crines promissus: seu vapor infra
Lunam, seu rapidi supra fastigia solis
Congeries stellata fuit: non nomen inane
LEGATI sortitus erat; mandata Monarchae,
Personamque suam cum cauda strenuus egit.


page 199, image: s207

Exinde Europae sparsum genus omne malorum
Incubuit. Saevus Mars et Beliona cruentum
Infrendens, Iani templo prorupit aperto,
Verius effracto. princepsque Bohemia fregit.
Fas erat omne nefas. Furiae cecinere malorum
Classica, et attonitis rapuerunt licia Parcis.
Nulla mora. in fossam detraxit letifer uncus
Purpureos Maneis, et olentia funera myrrham,
Anstriacoe, Bavaraeque Domus. luxere Britanni:
Luxit lber: flevit Gallus; flevere Sicambri.
Et qui non alii summo jam cespite tecti!
Hino, puto, Virga DEI vigilans haec stella vocatur:
Qua Pater iratus Gnatos castigat iniquos.
Ignea Lingua volans. quae sancti munere Vatis
Fungitur, ultoremque reis denunciat arcum:
Quandoquidem clemens spretus fuit IRIDIS arcus.
Sidus non mutum est. totis sublime perorat
Noctibus. ex mento barbata Philippica pendet:
Qualis in Aemathia vindex regione pependit,
Cum rubefecerunt hominum duo frusta Philippos.
Infans si forte hirsutus, vultuque pilosus
Editur; horrescit genitrix: pater ora retorquet.
Hoc Astrum, de quo loquimur, minimumque: recensque
Vix utero egressum est, et adhuc a matre rubescit;
Barbatum tamen est. Sapientia Numinis aequi
Sic statuit. Quoniam THESBITAE more VIDENTIS
Mittitur, et vim vocis habens, terrere rebelles
Indomitosque viros, scelerumque horrore superbos:
Ne contemnatur; veluti puer a Goliatho
Irrisus Pastor: spissum Deus ipse vaporem
Accensum ingenti produxit in aethera tractu:
Illustremque dedit barbam, lateque timendam.
Fax haec non puerum est induta; sed ore virili
Intonat: et nunquam spectatum impune Cometen.
Intonat: et terris vertentem regna Cometen.
Discite justitiam moniti, et non temnere Divos,
Quare adeo Eclipsis se non mihi conferat ulla.


page 200, image: s208

Nimirum hanc certus Naturae dirigit ordo.
Vnde diu nunquam, paucas duntaxat in horas
Durat. et exigua stringit formidine visum.
Ast ego communi digressus ab indole, Terris
Desuper incumbo: nec, ut Hesperus, affero molleis
Blanditias, gracili modulari indoctus avena.
Terribilis Tubicen cieo ferale metallum:
Et supet arma volans hostilia tympana pulso.
Quid mediter, satis hoc mea vestimenta loquuntur.
Cernite caudatum. caput, impexique capilli
Prodigiale rubent. Durus sum Nuntius Orbi
Missus: ONUS jubeor, multasque indicere mortes.
Bella, famem, pestem, sexcentaque fulmina clauso
Porto sinu. Plerumque mihi tunc, vindice coelo,
Apparere datur: noxarum immania quando
Excessere modum; et scelerum per devia torrens
Restagnat. Quid enim? viduas elidere saxo!
Pupillos fraudare bonis! pervertere jura!
Incestos laudare toros! tunc solvere crines
Fata vocant: longo rubrae tunc flumine pallae
Induci, et suticam, toruosque ostendere vultus.
Hirsuti ELIAE squallentem indutus amictum
Imprecor: e coelo descendat Sonticus ignis:
Teque, tuosque viros quinquaginta otius omneis
Devoret. Hoc genus, hi mores, haec forma Cometae.

51. Natales Eclipsis habet, quaecunque sit illa,
Longe diversos. audi, TAMARISCE, canentem.
Cynthius, et sudo resplendens Cynthia coelo,
Sunt Latoni genae. sed Olympum masculus Heres
Possidet, et regnat. tamen ista lege tenetur,
Dimenso radiante suam nutrire Sororem.
Id facit: et quovis alimentum mense reponit,
Argentum purum. nam nobiliore metallo
Gaudens, ipse suos aurum seponit in usus.
Vnde ornamentum capitis, radiosque, comasque
Et praefulgentem chlamydem, torquemque decorum,
Frenaque, et igni pedum soleas instauret equorum.


page 201, image: s209

Regia SOLIS enim magno nitet aurea luxu.
Quantum instaurandis toties insumitur HORIS!
VER breve et acris HIEMS, meliorque AUTUMNUS, et et Aestas,
Servitium gratis non praestant. Scilicet aureis
Incincti sagulis stipendia debita poscunt.
Plus neque LUNA petit, quam quod sociabile pactum
Censibus addixit. simul atque a Sole refecta est;
Et faciem fulgor ditavit menstruus album:
Laetior exsurgens, postquam dedit oscula Fratri:
Et junxere arcus, et concussere pharetras;
Secedit: quoque est abeunte remotior. illo,
Plena magis, solito formosius erigit astrum.
Quanquam autem hoc vetus est: Varium et mutabile semper
Femina; nulla tamen vincit vertigine Lunam.
Nunquam eadem, semperque eadem, mutatur in horas.
Fit gravior levitate sua. leviorque vicissim
Fit gravitate sua. variat: nec vestis babetur
Apta Deae. jam longa togae multitia poscit:
Iam contenta brevi tunica soccisque coruscis.
Iam vultus tenues, et inania cornua tollit.
Stultescit quandoque. etenim cum pallet, et altum,
Telluris subeunte globo, decedere sentir
Splendorem, accusat Fratrem, lucisque rapinam
Imputat, immeritoque ablatos exprobrat igneis.
Tum vero et sagas matres, notasque novercas
Aemoniae, ad luctum vocat, auxiliariaque aera
Implorat. Quatiant pelues, minuantque dolorem.
Inde furens ultrix, poenaeque in imagina tota
Celsius artollit Bigam: nocituraque Soli,
Qua potis, et qua non potis est; Per Sidera, Frater
Redde meam sortem, clamat, Praedator inique.
Debita jura negas sic te partiris, et assem
Maternam! sic assertam me in sceptra reponis!
Scilicet ipse diem ducas, niteasque superbus:
Semper ego caca moerens in nocte relinquar!


page 202, image: s210

Ni mihi des lucem; nequae tu lucebis. opacum
Subiciam corpus. simul obscurabimur ambo.
Qualiter infanticum jam Salomonius ensis
Instaret: turpis dicebat et impia pellex.
Nec mihi, nec tibi sit. ferro dirimente secetur
Iudicium. liteis divisus terminet infans.
Ingenio simili plus quam muliebriter uti
Sueta Soror Phoebi, conscendit in aethere clivum,
Furta parans: et, ubi currus Ecliptica tangit
Linea fraternos, (lustrans quippe omnia movit:)
Insidias struit, atque obliquo tramite sistit.
Ecce venit laxis Titan invectus habenis,
Ignarus rerum, tamque immedicabilis irae,
Qua flagrat vesana soror. Furibunda repente
Prosilit, arrepto tum tempore: et, improbe reddes?
Ingeminat. viden, ui me denigraveris! hic sum
Pauper, inops lucis. simul haec, simul atra juvencos
Obicit. (et magicis credunt urgere venenis
Nonnulli. quoniam triplicem coluere Dianam
Thessalides; Diti, silvis, et in aethere notam.)
Omnia terrisici aurigae mugitibus implent.
Quadriiuges terret novitas inopina: Phlegonque
Et Pvrois reliquique pavent. fit pugna fremorque
Conflictu modico. Donec Sol verbere et ore
Exhortatus equos, superata pericula transit:
Et fatuam linquit post libera terga sororem.
Exclames: Tantaene animis coelestibus irae!
Mirum! tota redit mox gratia. Discite saevi
Mortales, odia haud multos extendere in annos.
Victis, confessisque Reis ignoscere pulchrum est.
Atque ita communis Naturae Eclipsis habet se.

52. Sed moriente Deo, quum diro in stipite clavi
Suffixum ferrent, procul a tellure levatum:
Nulla in sideribus fuerat deprensa simultas.
Pace ferebantur. concordia maxima morum.
Plena incedebat roseo Latonia vultu;
Nec cornu, nec fronte minax, sed amabilis ore,


page 203, image: s211

Inque sinum ridens. nam paullo acceperat ante
Luminis insignem gazam, et praedulce serenum.
Vnde recedendo jam tanto opulentior ibat,
Nocturnos inter Coeli Regina pyropos.
Non illi se ferre parem pulcherrimus ortu
Lucifer, et Veneri nimium dilectus amanti:
Non jubar Arcturi, aut nitida cum conjuge Cepheus.
Cum subito nil tale timens, nihil ausa, nihilque
Ausura, in nodum tortis quasi tracta capillis
Abripitur, fratrisque sui substernitur orbi.
Obtegit, et jactus telorum intercipit omneis.
O stolidum genus Isacidum! hoc deterrima Iudae
Proluvies olidi non observastis Apellae!
Sin observastis; non crimina vestra notastis!
Squallet humus: livet coelum: caligine Mundus
Volvitur, et tenebrae subtexunt omnia densae:
Imptaque aeternam timuerunt secula noctem.
Nam consternatus stellis trepidantibus aether,
De medio pallere die, atque albescere coepit.
Nec micuere faces, propius quas dicere posses
Spectari: verum, constaret ut esse remotas;
Scintilla verunt vibratis crinibus ignes.
Voxque per Aegyptum clarissima Solis in Vrbe
Personuit stupefactus enim clamabat ACHIVUS:
Aut patitur Primus Naturae et Maxumus Auctor:
Aut ejecta Polis solvetur Machina Mundi.

53. Hanc, TAMARISCH, frequens Eclipsin expende, tuamque.
Quaenam? ais. heu, nescis! quam mox patiere: patique:
Cras potes, aut hodie. nihil est incertius. occidui sunt
Mortales. Totus quando obscuraberis ipse,
Nulla tibi Eclipsis poterit contingere maior,
Horridiorque simul. gemini frangentur ocelli:
Palpebra nictabit; dilectaque sidera hebescent.
Incipiet toto visus decedere coelo.
Quicunque aspiciet, sortem miseratus acerbam
Flebit: et huic nocti, dicet, succumbimus omnes.


page 204, image: s212

54. Nempe times istam! recipe haec solamina contra.
Maiorem Eclipsin cum CHRISTO passa MARIA est.
Namque ubi Mons, Solymam prope, tollit in aerae dorsum,
Et putribus squallet feralis Golgotha caluis:
SOLEM IVSTITIAE scis occubuisse, profundis
Submersum tenebris, quas Nigra ut LVNA creavit,
pulchra UT LVNA prius, formosi Femina partus.
A brevibus tenebris, sensim crevere tenebrae
Productae in longum. faciem nox occupat atra.
Sputa, catena, flagrum, spinae, crux, lancea, claui,
Cui non offundant nebulas, lumenque retundant?
Heic SOLEM patientem et corpore LVNA cruentum
Inuasit subjecta Cruci: tanquam ubera monstret,
Astiterat Nato crudelis et aspera virgo.
Alterno aspectu cruciatur VTERQVE PLANETA.
Inque vicem vehemens caligo intenditur. altas
Egit in ambobus radices caussa dolendi.
Saevit amor stimulis, tormentaque mutuus auget;
Ac velut in speculi luctum rotat aere reflexum.
O Fili; o Mater; quin jam nec Filius ille,
Ista nec est Mater; MVLIER (quid tristius?) audit.
Iam Mulier, quae virgo prius, Genitrixque pudica.
Sensit ad hanc vocem succedere maius opacum
LVNA PARENS, quatiturque sacris horroribus artus.
Ante Dei Mater, Mulier nunc incipit esse,
Ex reliquis, ceu passa Virum. communibus una.
Deficit in statuam: nec jam loquiturue, gemitue.
Ipse suas vireis maeror consumpsit; anhelat,
Non clamat dolor inclusus perque omnia magnus;
Sed stupet. hoc quoniam restat de viribus unum.
Isti sunt veri Solis Lunaeque labores,
Has tenebras manibus palpes. SOL denique fixus
In Cruce diriguit, pressoque obmutuit ore.


page 205, image: s213

Flebilis adversum contemplabatur Imago
MATRIS: et, ut multos luctus commiscuit una
In vespertinam demum conversa Figuram
Pallida LVNA pluit, rubicunda flet. alba liquescit
In Lacrimas: lacrimas expresso sanguine mistas:
Lamentabilibus singultibus interjectis.
Stat tamen, ignorans, jaceat miserabilis, an stet,
Exspiraturae similis, ceu virgula fumi.
Sic quoque stat Stabat. legitur; cecidisse, probandum est.
Non illi imponas genus aerumnabile morbi,
Quae sine labe fuit concepta et mortua, Spasmum.
Sed dolor augetur. nigrescunt omnia circum.
Ore color nullus: nisi qualem falce resecta
Buxus habet, Parioque effictum marmore signum.
Tandem animam gladio penetrante elanguit instar
Extincti cerei, cui forma et flamma recessit.
Nulla fuit, nec erit par huic Eclipsis in orbe.

55. Marce: per hos oculos in nocte et morte natanteis,
Posce, per hos, inquam, Solis Lunaque labores.
Vt relevare tuos (quid enim sapientius optes?)
Dignentur. simul atque advertes nubila fundi;
Pupillamque trucis lethi confixerit horror:
Abdere in has tenebras, unaque assuesce moriri.
Quid trepidas? Et ad hoc verbum percelleris oscum.
VERBUM DIVINUM mortali in carne moriri
Pro te sustinuit: cupias tantumne mori tu?
Caesaris Augusti seclo deponere vitam?
Verba pati discas, ut ferre et verbera possis.
Si sapis, et recte sentis, praecepta per osca
Ampliter incicures tolerare asuesce laboses
Ruspari poesnas, aquilis urvatus et alpis.
Si sancti Crucii aestemia est: nist fucile, pilpit
Sardarunt vates, qui contemplare futura
Institerunt; solata libens, et querquera torta.


page 206, image: s214

Caldaque suscepsis, nihil eiulitando: licet te
Talipedantem, incoxatum clunabula scaeva
Vngustique rudes, acieres atque catetae,
Concta inebra, et gramiae vexent. loebesus es inter
Tot viduertates Christo Duce, et auspice Conso.
Huius enim pro te fusus circaneus assir,
Arferiam exsuccat: jam tu reses esse cracensque!
O pudeat, bliteum stlembumque ad sidera ferri.
Crux dat acupedios, celeresque, ut faminat olim
Frendere dura solens Paulus. sollenitus ergo
Malis cum Christo, cumque eius Matre moriri,
Quam quovis cum Rege mori, sis purus honestis
Moribus atque nitens. Letho sed barbarus esto,
Scilicet optares placide concedere Fatis:
Leniter exsolvi: solanteis inter amicos
Componi somno: naturae solvere censure:
Oppetere in thalamo. parere vocantibus umbris:
Exhalare animam floris vel luminis instar.
Sunt isthaec molles nugae Tamarisce, moriri
Te cupiam. manat namque hinc et rursus oriri.
Quod non dat quodcunque mori. Mariana recessit
Post Tres Eclipsis Nasarenaque LUNA refulgens
Splendidior surgente suo cum SOLE revixit.
Tu quoque fatali quamvis caligine mersus,
Nenu despera nece te procitante. memento,
Quod bitiens exsulque fuas: Tempestaque semper
Obveniat natura probis. aliuta nequibis
Verruncare malum. vitai scamberat ardor.
Indecorabilius molto moriere. feramus.
Nemo est impunis prognariter obpuviatus
Vtcunque effudas dacrumas in nocte cnephosa:
Post tenebras spera lucem: post nubila Phoebum.

56. A diverticulo primum redeamus in orbem
Nemo igitur, dicas fortasse, volubilis aevi
Divinare potest finem, et spatia ultima? Nemo,
Ex solo astrorum cursu: nec si Argolus Argus
Factus, centum oculis videat, praeceperit unquam.


page 207, image: s215

ANTEIQVOS VATES, quos nobis sacra vetustas
Proposuit, spiransque Deus: veneramur, amamus:
Excipimusque Novos colaphis, plenaque matella:
Aut sudibus, quoties desunt unguenta, perustis.
Atqui atqui inflata est casuri buccina mundi!
Sed quo successu? Fertur nam musteus atque
Entheus in Bromii spuma, vitroque trilibri:
(Illo illo ingenti, ventremque implente capacem
Saxonis, Antaeum manibus quoque ferre potentis)
Occasum praescisse et praedixisse Lutherus.
Deinde calens vino Praeco Campanus adusto,
Ex umbone ferox. (hodieque est Clivia testis:)
Inque ocreis natus Stiffelius. o Coriandrum!
Vlla virum ex corio scissum num protulit aetas?
Dic: ocream talem genuit quo tempore cerdo?
Barbara vox, inquis. Coriandrum, nobile granum
Significat. Graiae tu sic illudere linguae,
Et Latio! caput humanum conjungere equino!
Ac si in nominibus bacchantum Spermologorum
Non liceat lepide nugari, et flumina risu
Sistere praegelido. sed rem veniamus ad ipsam.
Quis curet nomen? STIFFELIUS iste Propheta,
Si quisquam, magnus, pellitus, digna COTHVRNO
VIVO verba dedit. Cives accurrite, cives
Post sex (HENRICO, nisi fallor dixerat olim
VVOLFGANGUS, melior Vates.) advertite Post sex,
(Menses anne Dies, totum mentire, vel Annos?)
Post sex, eversus succumbet funditus orbis.
Extremusque Dies veniet, compage soluta.
Mox aderit Summus Iudex. estote parati.
Quod superest Cereris Bacchique, absumite laeti.
Factum, ocreate, puta. neque enim calcaribus ullis
Est opus hoc ad iter. Pastorem armenta sequuntur.
Quis novus hie Panthus, arcis Phoebique Sacerdos,
Inclamans Phrygiam Danais vastanibus urbem:
Venit Summa dies et ineluctabile Tempus
Dardaniae. fuimus Traes: fuit Iltum, et ingens


page 208, image: s216

Gloria Teucrorum, (Stultorum Ruricolarum.)

57. Ceu mappa data signa forent; age; Protinus omnes
Confluere ad Thyasos, et, vertere in orgia noctes:
Diffluere in luxum, Venersque exempla nefandae,
Profluere in calices et dolia. ludere in illis.
Quomodo Tyrrheno ludunt Delphines in Alto.
Arcae opibus fractae vacuantur: perque fenestras
Projecere domos, et Mundi frusta labantis.
Cum laribusque Foci, penus, et cum Smilace fornax,
Omnia inexpletae penitus donata gulae sunt.
Vivebatur enim nil Bacchanalia praeter;
Inversoque modo. vesano ululante tumultu,
Centauri, Fauni, Dryades, flavaeque Napaeae
Conjunxere choros. vitulus proponitur assus:
Qualiter Hebrei statuit Gens sanguinis aureum.
Ad vitulum vituli saltant: vitulantur et ipsi
Ludum exercentes. prima optima vina dabantur:
Vltima, post Festum, nil Cotis habentia, cellae
Deterioris erant. Lacrimis plena hydria stabat,
Et salsas fundebat aquas, oculosque liquenteis.

58. Ventum erat ad fundum. vappam jam trulla vomebat:
Deque cadis olei faetens stillabat amurca.
Interea post sex nulli se evolvere Soles
Elysii: nec spes vitae promissa beatae
Affulgere Polo. totum sine fulgure caelum.
Immotae nubes nullum mutire tonitru.
At proculex oculis tunicatus lixa proseuchae
Fugerat in tutum: tanto foetore relicto;
Arunci quantum pingues non mille dedissent.
Ergo truces moestique, etiam vix flere valentes.
(Includebat enim lacrimas dolor) ire per omnes
Quaesitum saltus, per et invia et avia. frustra.
Sero Abderitae sapitis: postquam omnia luxus
Vastavit, mentisque stupor. Stiffelius ipso
Nomine debebat vobis suspectior esse:


page 209, image: s217

Accelerare fugam semper de more paratus.
Poscit equos Ocrea, et rapidis aufertur habenis.
Devoveatis eum dirislicet, et nebulonem
Indignum siliquis, indignum luce vocetis:
Ille saginatus tanto maiore cachinno
Post carecta latet, ficumque ostendit et unguem
Infamis digiti vobis, sannasque sonanteis.
Ite levis vulgi faex, indigenaeque redacti
Ad scabiem, micasque canum, lapidosaque corna.

59. Quis furor, ex Ocrea Mundi producere Fata!
Hoc etiam est ultra erepidam faedissime Sutor.
Prae soccis, aliquid semper plus calceus audet.
Plura requiruntur, toto quae publica coelo
Praecedent orbis supremam signa ruinam.
Longe alio horridior, quam Sol eclipticus, ore,
Delius insolita ferrugine luridus, apparebit
hians. disco obtuso, vultuque minaci.
Delia sanguineum lugubre adversa rubebit.
E cineris sacco mortem Iucere putabis.
Agmina stellarum sine lege, sine ordine mista,
Discurrent instar Iapsi Phaethontis; et igneis
Crinibus excutient, palantia limite nullo.
Nubilus ostentis trucibus replebitur aer.
Vndique fulmineis resonabunt omnia nimbis.
Cuncta suis Elementa locis emota recedent.
Terra tremet: Maris unda fremet; decumamque procellam
Altior attollet, jactis ad littora phocis.
Flammea per medios current incendia campos.
Cum scopulis summi montes, ut cera liquescent.
Quae tunc Terrigenum facies? quis pallor in ore,
Corde pavor? Tellus pedibus quassata dehisce.
Clamabunt; aluoque tua tua viscera conde.
Ne videam, videarue. alius. subsidite cautes,
Dicet; et, o lapsu colles operite sepultum!


page 210, image: s218

Tunc Tuba! sed motos praestat componere fluctus
Numinis, iratique minas lenire precando.

60. Scindite mortales concretum pectore saxum,
Parcite nil meritas vestes lacerare: cruentae
Descendant in corda manus. clangore tubarum
Cogite jeiunos coetus: et adeste vocatis
Procidui; senibus sanctis permista Iuventus.
Conveniant Matres, et cum lactantibus ipsi
Lactentes. aetas omnis se cernua sistat.
Sponsa cubile suum thalamis egressa relinquat:
Sponsus et ipse suum. Solymitides ite puellae.
Addite vos moestis Alemannides, addite Nymphae.
Ite caput cinere aspersae, scissaeque capillos,
Dejectaeque oculos, et palmis pectora tunsae.
Ter pedibus, nudis veneranda altaria circum:
Ter manibus passis sacratum stringite saxum.
Ter curuate genu supplex in pulvere terrae.
Quis scit, si Deus omnipotens ignoscat, et ad nos
Conversus, precibus facileis accommodet aures:
Atque olei mitis cornu, miserantis amore,
Desuper instillet, fletusque abstergat amaros.

61. Haec dicit magno possessus Numine Vates.
Ecce dies Domini, caliginis atque procellae
Imminet. Ecce Dies tenebrarum, et turbinis atri.
Tamque prope est; ut jam sensum percellat odore
Flamma minax. properante gradu, devexus ab ortu
Mundus in occasum, toto cum pondere vergit.
CHALDAEAE STATVAE MOLES pervenit ad immum:
A capite ad calcem. jam dudum evanuit aurum,
Translatum ad Medos. horum in fornace recoctum
Decidit ex humeris argentum. Graecia Persis
Abstulit, et Latro bis Magnus. corruit aere
Suffultum latus Inachium; Romanaque peila
Confixere femur. Modici de poplite ferri
Quid restat? stridente chalybs sese atterit usu,
Pes tremit instabilis, suras rubigo peredit.


page 211, image: s219

Vix jam testa super. digiti bis quinque videntur:
In quibus ut speres duo vel tria posse latere
Secula: sic nec plura reor superesse: licebit
De numero mediam fortassis tollere partem.

62. Dic: quid in Europa (lustra, si tanta cupido est:
Quid pulchri sacrique vides, primique vigoris?
Bella tonant. furit emissis Gradivus habenis.
Armiferam Rhodopen populos effudit in omneis
Ille quidem. sed enim vasto cum fragmine montis
Pars in Teutoniam maior dejecta videtur.
Caesartas aguilas quis jam non vellere tentat?
Decerptis aether plenus volat undique plumis.
Omnibus in galeis pennae figuntur ademptae.
Altera perpetuos iterat Pharsalia motus.
Rastra in loricas, falces conflantur in enses.
Pax, vacuum nomen. medios sparguntur in agros
Semina Cadmaeam fatis aequantia messem.
Civiles sonuere tubae: metiturque metitque
Se seges ipsa crepans; et in horrea fertur opaca,
Filia quae Cereris reserat, jam tertia Iuno.
Res vulgata nimis. Cognatum invectus in hostem
Sanguine fraterno violat natale sepulcrum.
Rugit Belga Leo; perque intervalla jubatus
Concutitur, vacuisque fremens ferit aera malis.
Armantur tectae vulpes: armantur et ursi.
Et celeres pardi, gryphesque in montibus altis.
Et quaecunque fera est clypeata, ant casside fulget;
Militat hoc ipso, cristisque incedit avitis.
Nomina magna sonant: tumulos implere duellis
Ambitus insanit: rectaque ascendere in orcum
Cum phaleris, et cum calcaribus, et nigris Diis.
Trux Othomanni genum pecus in peiora superba
Fronte ruit; tollitque minas, et cornua fastu.
Odrysias vexilla movent errantia Lunas.
Saevit inexpleto feralis bellua rictu.
Iam per Pannoniam conatur adire Viennam.
Iam per Dalmaticos rimatur viscera saltus


page 212, image: s220

Praecipuus furor in Venetos. latrantibus obstant
Patricii canibus. vim masculus Adria ponto
Frangit, et illisos scopulis defraudat hiatus.
Sarmaticam sua Erynnis agit suus ardor in arma
Lechica nil metuit proles: sed Vistula plorat.
Suecia Gustavi necdum satiata trophaeis,
Arctoas acies lituis Borealibus inflat.
Tessera bellorum est, quam dat Mezentius olim.
Nec Mortem horremus, nec Divum parcimus ulli.
Danus inhorrescit: magnoque agitata tumultu
Cimbrica tempestas refluas despumat in iras.
Caedibus a Iternis funest Britannia Sceptrum
Polluit: et jugulis hebetatur lassa securis.

63. Nulla mosa est. aderit tandem praescitus ab omni
Parte nocens: monstrum horrendum, quod se omne supra
Numina jactabit, summaque sedebit in Ara.
Thure calens, plus quam Deus (et quid maius habetur?)
Oppositum Christo. Non longe fertur abesse.
Praecedunt Prodromi: Fastus Fraus, Luxus, Egestas,
Perfidia, Ambitio: Pax personata, Dolique
Visco avium tincti: bifrontes, atque bilingues;
Quorum opus et labor est, oleo inflammare caminum.
Verba quidem balant, sed facta et crimina latrant.
Ancipitem sonitum labra ac praecordia miscent.
Blandiciae, promissa, preces, Iovis omnia plena;
Immensumque nihil uno stabulantur in ore.
Nulla fides pietasque viris, qui castra sequuntur.
Rara fides etiam solitis praecedere castra:
Rarior in mediis castris, vel Punica certe,
Hannibal ante volans et retro perfidus errat.
Iuxta, infra, supraque aciem. Fas omne sub ungue est.
Nunquid (io) propter pacem jam bella geruntur?
Nunquid (io) potius bello Pax alma fugatur?
Dic: quotus ex merito Patriae Pater. omnia Fiscus
Devorat. absorbens mare fit, nunquamque redundat.
Praetextu armorum, vanae sub imagine pompae,


page 213, image: s221

Publica privatis inhiant aeraria nummis.

64. Virtus est, vitium fugere, inquit Horatius. ohe!
Flacce, quid? o mores, o tempora! tempore nostro
Virtus est, vitiis insistere. Qui sine fraude est,
Ibit in exilium reus, ad Garamantas et Indos.
Respice Scriptorem, qualem Florentia pavit.
Amphisboena biceps quas non penetravit in Aulas!
Velleris aurati fit eques: qui vellera ferre
Debuerat piceis infecta. suumque cruentis
Machia-caedendum-Vellus praebere machaeris.
Exin nulla quies; virtus vix proicit umbram.
Vtile laudatur. quod Honestum est, quaerat agaso.
Verba volant: facienda jacent. donanda manebunt
Centum occlusa seris. Nunquam prodire licebit.
Thesauros ratinens Arca, est Daneia Turris;
Cuncta, ovemque ipsum, quamvis se vertat in imbrem,
Eludet. Calvi observa Branconis alumnum.
Pollicitis immane tonat: nec decidet ulla
Stilla tamen. Siccae nubes, semperque coruscae.
Scilicet his aulae splendent, raroque rigantur.
Candida sub sterili dependent vellera Coelo.
Quis Coelum curat? Bona sunt in amore caduca.
Parva Rotae species, Fortunae lubricus axis,
Orbibus immensis summi praefertur Olympi:
Divitias et opes, aliquo vix nomine dignas,
Virtutis contemptor amat. cumulentur ut auri
POndera, crudeli ferro pugnatur et auro.
Quaeque brevi nullius erunt, sibi quisque rapina
Attribuit, praedamque facit. pro vilibus umbris,
Et nitida cinerum gleba, pro pulvere terrae,
In cineres abeunt, et fiunt pulvis et umbra.
His vitiis et vana fides accedit, et ora
Fissa dolis, famae strepitus, mendacia mille.
Seu nova narrantur, seu praelo impressa leguntur;
Quid credas? in quam referas audita bilancem?
Histrio se vultus variat, cordisque Sinones.


page 214, image: s222

Intus atrox habitat Catilina, forisque Camillus
Apparet; totus sibi dissonus. Vnus et idem
Fucus, apis, lupus, agnus erit: et amicus et hostis.
Cui caput optaret demptum cervice recisa,
Pronus adorabit. protendet ad oscula dextram;
Laeva manus sicam solvet. cum fulgure ridens
Flectit: et o dulcem (clam detestatur) Orestem!
Enectumque fame malit, cum invitat ad offam.
Donatur pro pane lapis: monstratur et ovum;
Scorpio porrigitur. piscis mutatur in Ibin.

65. At, puto, IUSTITIAE saltem sua jura relinquunt.
Cras, Tite, solvetur merces tibi debita. falsum est.
Pignus adhuc hodie referam cum foenore: falsum est.
Nullo imbutus heri sum muneris unguine: falsum est.
Bullatae leges, et conceptissima verba,
Et Iusjurandum, signum Maiusque, minusque
Chartaque cum cera plebeia et regia: nugae!
In Testamentis quae corruptela! resignant,
Quo placet, intruso; toto licet asse remotus
In vivum Cossus verbis peccarit et herbis.
Quid valeant tabulae cum Testatore sepultae?
Arguis, et dictis confutas facta? negabit
In collum laqueo dignum mentitus; et astra
Ostendet digito: per eum, qui condidit illa
Captator jurans horrendum, et in aethera frendens.
Et speremus adhuc Mundum consistere posse!

66. An referam, quidquid lasciva insania peccat?
Oedipodes, Phaedrae scelera, Aegisthique silete.
Nostro aevo neptes ex gnata sustulit unus:
Ipse suae prolis (Furiis horrentibus omen,)
Factus avus; mirusque gener: generoque nefanda
Coniugis improbior factus socer. Integer huic vir
Iocastae collatus erit. Tunc scilicet astra
Clauserunt oculos, ne probrum immane viderent;
Quale Mycenaei vix adspexere Penates.
Quos tamen effugiens sol et revolutus in ortum,
Attonitos dira detorsit ab urbe jugales.


page 215, image: s223

Femineo quaenam videas spectacula circo?
Aede Pudicitiae versa, pudet esse pudicas.
Iam non aera petunt omnes, cum corpora vendunt.
Dant etiam: ut saltem merx sic quoque vilis ematur.

67. Aspice Parthenios caetus. Quota Virgo meretur
Nomen adulta suum? titulo contenta superbit
Hypsipyle: canta est, sed non et casta Neaera.
Respicimus fines, non significata frequenter.
Nam quid significet Virgo, non respicit unquam
Filia Mechtildis Glaphyrae: non respicit Hecla,
Quae sedet, et spectat Laribus vicina Bathylli,
Ex maculis, quot praetereant, ut femina culti
Ad speculum juvenes. oculos tunc prodigit omneis,
Et centum geminis plureis optaret habere.
Occurrunt passim pictae sine fronte puellae:
Exertaeque sinum longe Iateque patentem,
(Quem tamen armatus melius velaret echinus;)
Haud secus ac plenae distendunt ubera vaccae.
Ferre putes ad molle forum duo cymbia lactis.
Virginis haec sertum gestet, quae vertice cristas,
Suggestumque comae, tabulataque serica portat!
Virginis haec titulos curet, quae felibus olim
Invida, nocturnas visitque agitatque choreas!
Virginis haec Zonam! cui balthea militis haerent Appensa: et notis fulserunt cingula bullis. Virginis haec florem! quae desiit esse bilustris
Florida, et a Veneris jam dudum saucia spina.
Prostituit corpus: quum nondum ducere fila
Sciret, acuque suos in trama pingere amores!
Virginis ista nives! niveum quae ostendere collum
Gestit, et a media plus quam cervice retectum!
Virginis haec mores! quae cincinnata sub aure
Cum gemmis electra gerit, Electra futura.
Quid refert? Nympha Oceani, an soror impia Orestis.
Virginis haec nomen! quae torua et veste virili
Braccata incedit: sed non nisi mollis Amazon


page 216, image: s224

Alteram amat pharetram petulans, aliasque sagittas.
Virginis haec * * * Caetera desiderantur.

68. Haec ad Danubii ripam propioris: ubi stat
ARX NOVA, jam muris non aspernanda refectis.
Dii liquidi! quantis moles asperrima damnis
Praestructas afflixit Hyems! aduoluit aceruos
Crustarum immaneis! glacialia frangere pontem
Frusta minabantur, porro indignantia sisti.
Intumuere animi Fluvio. Spumosior Ister
Saxea frena ruens, et cuncta repagnia rupit
Claustrorum multoque involvit gurgite campos.
Sed nunc aggeribus reparatis mitior intra
Septa fluit: cursusque modos iterare prioris
Cogitur: et placidis descendit lubricus undis.
Haec est Humanae uitae labentis imago.
Iam fastu erigitur, ceu fluctu, et concitat aestus:
Impatiensque sui spatiosis ludit in arvis.
Mox iterum luctu ac curis, velut aggere septa,
Intra alueum depressa meat; vicinaque morti
Anxia contrahitur: positoque tumore residit.
Danubius quaerit sua Fata ideoque citatis
Passibus Euxini contendit ad ostia Ponti:
Nos scorbe contenti quavis. Dilabimur omnes,
In mare, sicut aquae. Lunae Solisque labores,
Praeteritae Eclipses, cum praeteritisque futurae,
Quique Mathematici in coelum (fiducia gentis!)
Ponitis os vestrum, terroresque inde cietis.
Cum Macris pingues, cum toruis ora venusti:
Pleridumque Chorus Musae, formosa Thaleia:
Tuque o distinguens arguto pectine crines
Euterpe dulcis: quae carmen amabile nobis
Dictasti. Vosque o Manifesta, obscura et Amoena:
Insulsi salsique Ioci, Lepidaeque Camoenae:
Quadrati et teretes Satyri, SAtyraeque valete.

FINIS.