12 February 2004 Ruediger Niehl
TEI header and markup added; typed text - structural markup complete (but sp-tags in dramata incomplete) - no semantic tagging - no spell check
19 March 2004 Ruediger Niehl
TEI header and markup added; typed text - structural markup complete (but sp-tags in dramata incomplete) - no semantic tagging - no spell check


image: s001

Liber hymnorum in metra noviter Redactorum. Apologia et defensio poeticae ac oratoriae maiestatis. Brevis expositio difficilium terminorum in hymnis ab aliis parum probe et erudite forsan interpretatorum. per Henricum beblium Justingensem edita poeticam et humaniores litteras publice profitentem in Gymnasio Tubingensi. Annotationes eiusdem in quasdam vocabulorum interpretationes Mammetracti.


image: s002

Illustrissimo antistiti reverendissimoque in christo patri federico Augustensium praesuli comitique de zollern. Henricus bebelius iustingensis. S.D.

Immortales tuae virtutes. reverendissime praesul. longe lateque decantatae singularisque humanitas. invitavit me. ut ego homo infimae sortis. tibique minime notus. pientissimas aures tuas perstrepere illepidis meis atque inurbanis camenulis non sim veritus. quia tametsi diu mihi ipsi temperaverim. ne quicquam ad te scriberem. ut non sus (.ut est in proverbio). minervam docere velle viderer. et tibi persuadere. qui praeter innocentiam vitae: qua mirifice ab omnibus commendaris. sis omnium vel maximarum rerum usu et peritia: consiliorum quam gravitate et perspicientia non dico inter privatos. et humilioris conditionis homines sed inter principes ipsos facile princeps. vicit tamen me indelebile quoddam desiderium. commendare tibi. quem inprimis diligo vel numquam visum Henricum de steffel Baronem praeclarae indolis puerum. et pupillum nobilissimum. At nec tibi persuadeas velim praesul humanissime. ut diffidentia ulla me teneat. ne sit parum tibi commendatus. quem scio tibi esse carissimum et commendatissimum. Sed cum hoc mortalium in se affectus habeat. ut nullum ponat finem. neque unquam conquiescat. nisi deveniat huc. ut amplius non detur progressus: pro insito quodam et singulari amore et observatione in orphanum nativum olim mihi herum. et commiseratione nobilissime stirpis quam in hoc uno propagari vel perire necesse est. nom satis putavi. nisi et meis precibus tibi commendatus esset. ut tuo ductu et auspicio. in eum evadat virum. qui non tantum maiorum suorum nobilitati et laudibus sit responsurus. verum etiam amplioris alicuius stemmatis in suam posteritatem. et incrementi. futurus sit initium auspicatissimum. de quo iam satis. in carmine sequenti plura scripsi. Et cum apud persas hunc fuisse morem. a veteribus accepissem. ut nemo ad salutandum regem sine munere accederet. nolui te regulum ecclesiasticum sine munere adire. quin imo his te salutare muneribus. quae tibi futura in primis grata et iucunda speravi. suave sonantis videlicet ecclesiae carminibus. hoc est hymnis. qui cum passim contemnerentur. tamquam res leviuscula. et inculta. ab his qui non noverunt poeticas delicias. multisque mendis scaterent. in diesque depravarentur incuriosorum et indiligentium temeritate. non duxi ab officio meo alienum. redigere illos in priscam formam. hoc est in metra. et pro virili parte mea emendare. quae erant depravata. ut per hoc rudibus. inexpertisque et litterarum tirocinia ingredi suscipientibus aliquid fructus afferri et talentum meum mihi a domino datum. non in terram defoderem. sed potius lucrum illo facerem in iuventutem transfundendo. Suscipe igitur hoc opusculum reverendissime


image: s003

praesul. ut a sancto ambrosio episcopo. ceterisque viris ecclesiasticis compositum. ita nunc de novo reformatum. et tibi dicatum. Atque cum nihil agere velis hoc legito. in primisque hymnum Sapphicum de immaculata conceptione beatissimae virginis mariae. quem nos edidimus et tibi iam nuncupatim consecramus perspicito. vale. et me tibi deditissimum mancipium non dedignere.

Ex thubingen. 14. kallen. apriles Anno millesimo quingentesimo primo.

Sapphicum eiusdem. H. B. Ad eundem federicum praesulem augustensem pro commendatione! Henrici de steffel baronis impuberis generosi et nobilissimi.

Federice ingens specimen decusque
praesulum. ex zollern genitus vetusta
stirpe. germanas celebri per oras.
atque per orbem
Forte mireris pater o benigne
quid tibi ignotus tenuis poeta
carmine inculto. et rudibus camenis
scribere tentem
Cui nihil crassum. rude nec placere
possit: aut doctas penetrare ad aures
qui sapis priscam sophiam: prophetas
castra sororum
At licet vires genius negavit
et mihi desint clarii furores.
mens tamen gestit lyricis minutis
ludere tecum
Atque nec grandi recinam cothurno
clara priscorum: simul et parentis
gesta: vel fratrum celebrata passim
teutonas inter
Nec tuas laudes resonare iam iam
pergo: quae magnum peterent volumen
quale smyrnaeus cecinit poeta
callidi ulyssis
Haec sed in praesens tacuisse mens est
at rogo praesul precibus pudicis
mitis auscultes. tua laus: agetur
et decus ingens
Ast mihi tecum dominus colendus
atque herus clare: et sobolis vetuste
steffel henricus (.dolor o) parente
orbus utroque


image: s004

Orbus: et nullo auxilio iuvatur.
ipse si desis: tenerae iuventae.
ergo deserti miserere ephebi.
optime praesul.
Nobilem non sic patiere stirpem.
atque cognatam penitus perire.
quae nitet longa serie parentum: et
stemmate multo.
Te geras illi pietate patrem.
tu vices matris. simul et patronum.
hoc rogat vivus: rogitant sepulti: et
nomen avorum.
Tu salus et praesidium puelli.
vita: spes: nomen: columen parensque.
eleves maestum: fer opem iuventae.
sanguine iunctae.
Quem vel iratae poterant novercae.
atque vel praegnans adamare tigris.
nobilis qui sit puer. et venustus.
atque tenellus.
At licet nullis precibus moveri.
debeas: per te satis incitatus.
illius sortem: et genus ampliare.
Et decus omne.
Attamen nobis animum movebat.
insitus quidam dolor orbitatis.
atque amor quondam domini verendi.
scribere iussit.

Telos

Auctores hymnorum.

Ambrosius qui. (ut testis est divus augustinus lib. 9. confessionum) primus cantandorum hymnorum auctor est, qui item maiorem hymnorum partem de tempore composuit culto in primis stilo et poetico: Composuit etiam hymnum istum. Deus creator omnium polique rector. teste eodem augustino. Et sicut ille currit modulatione verborum numerorumque Item Veni redemptor gentium: Iam lucis orto sidere hymni ambrosiani. ita paene omnes de tempore: o lux beata trinitas. Audi benigne conditor. Christe qui lux. rerum creator optime. fit porta christi pervia. et hymni alii et praesertim ad quattuor horas. qui paene eodem omnes modulo fluunt. sed an omnium auctor fuerit ambrosius: nihil compertum habeo.


image: s005

Gregorius item dicitur composuisse aliquos hymnos videlicet nocte surgentes vigilemus. primo dierum omnium. lucis creator optime, Ita mihi nuper rettulit quidam. qui antiquitatis haud infrequens admirator habebatur. cuius nomen tamen obticeo. quoniam nusquam alibi vel a quoquam alio certior fieri potui de ea re et quod postremi hymni duo non dissimili charactere cum his quos supra nominavi fluunt. Hilarius item composuit hymnos ut dicitur de conse. dist. 1. c. de hymnis. sed qui sint ignoro. Composuit item. Prudentius Sedulius Fortunatus Paulus longobardus composuit ut queant laxis Theodulphus episcopus aureliensis Thomas aquinas Lactantius firmianus Elpis uxor Boethii Albertus quoque magnus suevus. et omnium recte philosophantium princeps nonnullos dicitur composuisse. sed qui sint. mihi ignotum est.

Genera carminum in hymnis

Iambicum Trochaicum Sapphicum adonico [(transcriber); sic: adomico] Aschlepiadeum Glyconicum Pherecratium Elegiacum Dactylicum Metra iambica (.ut dicit seruius maurus [(transcriber); sic: manrus] in centimetro.) loculis imparibus quinque recipere possunt pedes. Iambicum spondeum tribrachym et apud comicos frequenter anapaestum: ita tamen ut multarum brevium iunctura vitetur. invenitur etiam in hymnis licet raro in prima sede loco iambi anapaestum. ut Benedicta caeli nuntio. item spectator astat desuper. Item et in hymno salvete flores. animasque rimatur novas Porphyrio item non pessimus grammaticus et luculentus horatiani carminis interpres ita dicit. Iambicum carmen recipit quidem socialiter spondeum. sed in ceteris sedibus excepta secunda et quarta in quibus. semper iambus ponitur. sed hoc a iunioribus repertum est nam apud ennium et accium raro apparet spondeus. apparet apud iuniores. Cum itaque in multis hymnis iambicis reppererim. in locis paribus alios pedes. quam iambum. vocitavi illos ametros hoc est sine mensura ab a quod sine est et metros id est mensione et mensura.


image: s006

quod videlicet non servarent mensuram et debitam syllabarum quantitatem. Sicut et maior pars hymnorum de sanctis composita in genere Jambico et trochaico ametra est hoc est non servans legitimam pedum quantitatem. et a parum eruditis composita etc. Archilochia autem dicuntur ab archilocho. qui primus hoc carminis genus celebrasse perhibetur. Dicente horatio

Archilochum proprio rabies firmavit Jambo.

Metra trochaica. teste eodem servio. locis imparibus hos recipiunt pedes trochaeum. iambum. tribrachym. et nonnumquam dactylum. locis vero paribus cum his quos memoravi spondeum et anapaestum Currunt autem hi hymni frequentius alcmanio. et euripidio alternatim. Alcmanium ab alcmane dictum constat dimetro acatalectico. Euripidium ab euripide inventore Constat dimetro catalectico hoc est cui una syllaba deest. sunt et plures ametri de sanctis praesertim. Metrum aschlepiadeum ab inventore aschlepiade nominatum et Choriambicum a pede praedominante. in prima eius regione recipit spondeum. secundam et tertiam semper occupat choriambus ex prima et ultima longis et duabus mediis brevibus constans. quartam vero pyrrhichius ex ambabus brevibus aut iambus occupat. ultima enim in omni versu indifferens est ut testis est quintilianus in nono suarum institutionum. Sapphicum carmen a sappho puella lesbia inventrice perhibetur. quae multa hoc genere carmina de amore conscripsit, teste ovidio lib. 2. de tristibus ad augustum caesarem.

Lesbia quid docuit sappho nisi amare puellas.

Est autem hoc iucundissimum carminis genus et quo ego in primis delector. legenturque in hoc opusculo quinque hymni hoc genere a nobis compositi. de conceptione. s. beatae virginis. de sancto georgio. de sancto thoma apostolo et patrono meo ubi multos versus omisit impressor. item de sancta barbara. de sancta anna. non fama populari et rumusculis vulgi illectus. sed singulari quodam amore et veneratione qua prosequor illos sanctos. et quia videbam in eorum laudes et honorem nullos esse compositos hymnos. nisi de sancta anna et item de conceptione quosdam ametros et incultos. et a parum eruditis compositos. apposui item hymnum de sancto sebastiano contra pestem a quodam italo fridiano pigbinutio editum cum et hic sanctus multum venerandus careat proprio hymno nec enim a quo sed quid scriptum sit et quam bene refert. Dicitur igitur carmen sapphicum hendecasyllabum. i. undecim syllabarum. Et quinque recipit pedes. in prima regione habet trochaeum. in secunda spondeum. in tertia dactylum in quarta trochaeum in quinta trochaeum aut spondeum. huic subnectitur Carmen adonicum ab adone adolescente et amasio veneris denominatum quod ex duobus conflatur pedibus ex primo videlicet Dactylo secundo spondeo aut trochaeo. Carmen elegiacum tam frequenti in usu est ut supervacuum videatur


image: s007

plura de eo hic dicere. Carmen dactylicum teste seriso principaliter constat dactylo. recipit tamen et spondeum sed interdum in ultimo loco trochaeum. invenio autem inter omnes hymnos tantum tres dactylicos. videlicet. o quam glorifica luce coruscans. item. Martyris ecce dies agathae. item. plebs devota deo mente fideli Glyconicum carmen constat ex spondeo duobusque dactylis et tantum reperitur etiam in tribus et semper in quarto carmine. in istis festum nunc celebre. Gaude visceribus: sanctorum meritis incluta gaudia Metrum pherecratium est trimetrum heroicum. et constat ex primo spondeo. secundo dactylo et tertio spondeo. Et reperitur tamen in carmine semper tertio hymni illius Gaude visceribus. Inscribuntur autem carmina et hymni. denominanturque a numero pedum ut monometrum ab uno pede. dimetrum a duobus. trimetrum a tribus. tetrametrum a quattuor. pentametrum. hexametrum a sex pedibus etc. Monometrum tamen (ut seruius inquit). vel dimetrum vel trimetrum in iambicis trochaicis et anapaesticis metris per pedes duplices computamus. in ceteris per simplices. quamquam iambicum trimetrum senarium appellemus Dicuntur item aliqui versus. Catalectici quibus una syllaba tempusve deest Brachycatalectici quibus duae. hypercatalectici quibus una superest aut duae ut vult priscianus. Acatalectici qui fine legitimo concluduntur. inscribitur et aliquod Carmen monocolon on id est unimembre et non diversorum generum. reliquum dicolon quod ex duobus generibus Constat. tricolon quod ex tribus. illud autem quod secundo loco varietatem accipit. quae ad primum post duos convertitur distrophon appellamus ut est elegiacum. quod quarto loco tetrastrophon ut sapphica adonium praecedentia Sunt autem hymni aliqui qui lege metrica carent. sicut est Aue maris stella. Cantemus cuncti. de sancto Conrado: o praeclara constantia Aue catharina. Dies absoluti. In mariam vitae Sacris sollenniis. Gaude civitas augusta et plures alii quos ametros vocavi non in quantitate syllabarum. sed in numero syllabarum tantummodo quadrantes. quos tamen omnes hic in unum congerere. me reluctantem quaestu ducti bibliopolae coegerunt. Rhythmus cum aspiratione in principio scribitur et y graeco. valet latine laus vel cantus divinus unde strabo libro suae geographiae. x. Tota poetica divinorum cantuum quos hymnos appellant celebratrix est etc. Nota hic quia longe fallantur quidam semidocti grammatistae. qui credunt illam cantilenam. quae est metro similis non tamen observans quantitates syllabarum sed tantum consonantias syllabarum in fine. dici rhythmos. sicut est illa Ave catharina martyr et regina. et sicut sunt carmina leonina quale est illud physiologi cuiusdam ut bene firmares montibus esse pares. cum quibus errat et mammetractus qui in prolo. Job dicit. richmus dicitur prosa consonantias retinens in fine clausularum nam rhythmus


image: s008

certas habet quantitates ut aliud carmen. sed non certum finem. Adde quia male scribitur paene ab omnibus. rigmus vel richmus vel richimus ita enim debet scribi rhythmus cum. r. aspirato in principio et postea y graeco et th aspirato. et graece idem valet quantum numerus latine. testis est quintilianus in nono et divus augustinus li. 2. de musica. et martianus felix capella in octavo. differt autem rhythmus a metro. ut diomedes grammaticus ait. Metrum certa qualitate ac numero syllabarum temporumque finitur certisque pedibus. consistit ac clauditur. Rhythmus temporum ac syllabarum pedumque congruentia in infinitum multiplicatur ac profluit. hoc idem quintilianus in nono oratoriarum institutionum tradit. habet igitur rhythmus certam syllabarum quantitatem. sed non certum finem.

Apologia et defensio poetices. Heinrici Bebelii Ad iuventutem germanam.

Cum saepe mecum reputassem. Studiosa inventus germana. quae res potissimum athenienses adeo extulerit. ut soli litterarum. eloquentiae. totiusque philosophiae auctores et inventores esse dicantur. quae item res postea romanos. adeo illustraverit. ut illis exceptis. soli liberalium disciplinarum studiis expoliti iudicarentur. mansuetudinis item et humanitatis gloriam prae cunctis gentibus vindicaverint: nos autem germanos semper indicatos esse barbaros. et honestarum disciplinarum ineruditos. et tales (.ut philelphus dicit). ut cum perveniamus romam. eo audiamur loqui sermone latino. quo olim pistores etc. cerdones loqui erant soliti. invenio tandem longa consultatione. et reputatione. id omne provenire ex liberali. illiberalive puerorum institutione. ut dum graeci et romani suos pueros. optimis praeceptoribus. et iis qui egregie politiores musas norint. demandant. imo et his facundas nutrices adhibere studeant. nostri autem suos in grammatica alexandri galli. inque ieiunis atque tortuosis grammatices commentariis desudare faciant. talibusque praeceptoribus saepe et sine delectu committant qui praeter pauca quaedam sophismata quae cicero cavillationes vocat. et non nulla in donatum et regulas grammaticales notabilia et corrolaria [Reg: corollaria] (.ut cum ipsis Barbare loquar). nihil noverunt. fit ut hi rudes sint. nec tria possint effari latina verba. illi autem in humanioribus litteris educati. latinitatis patrocinio fiant ad omnem scripturam cum dignitate tractandam in primis idonei. Et hanc puerorum educationem apud vetustatem fuisse servatam testis est strabo libro primo geographiae. dicens. veteres puerilem educationem usque ad aetatum perfectionem conseruarunt. et omnem aetatem satis castigate instrui posse per poeticam arbitrati sunt. id est Antiqui (. ut etiam testatur lactantius li. 5. capite quinto. et augustinus de civitate dei li. 14. c. 18.) poeticam primam philosophiam quandam esse perhibent. quae abeunte nos aetate ad vivendi rationes addat. quae mores. quae


image: s009

affectiones edoceat. quae res gerendas cum iucunditate praecipiat. posteriores vero. solum poetam ipsum sapientem esse asseruerunt. quamobrem graecorum civitates. ab ipso primordio. eorum liberos in poetica erudierunt. non nudae utique voluptatis sed castae moderationis gratia. quod Horatius Ad augustum docuit.

Os tenerum pueri Balbumque poeta figurat
Torquet ab obscenis iam nunc sermonibus aurem
Mox etiam pectus praeceptis format amicis
Asperitatis et invidiae corrector et irae
Recte facta refert. orientia tempora noctis
Instruit exemplis. inopem solatur et aegrum

Hoc idem videtur velle augustinus lib. 1. de civitate dei propterea inquiens). parvuli legunt vergilium. ut poeta magnus. omniumque praeclarissimus. atque optimus. teneris ebibitus annis non facile oblivione aboleri potest. nomne et idem persuadet (.lib. 4. de doct. christiana) facundiam et eloquentiam. curam esse debere adulescentulorum. et congruo ad hoc temporis spatio. apta. et convenienti aetate discendam. Quid divus hieronymus nonne comoedias legere. Bucolica et carmina poetarum. necessitatis existimavit esse in pueris. in epistola ad damasum papam. adeoque gloriosum duxit nostratia studia didicisse in iuventute ut in librum Job. de se ipso profiteri non erubuerit. se hebraeum sermonem ex parte didicisse. et in latino paene ab ipsis in cunabulis inter grammaticos et rhetores et philosophos detritum esse Denique super danielem. gloriatus est. quintilianum: tullii lectionem ac flores eius rhetoricos adolescentulum se imbibisse. nonne et Basilius maximus ille graecorum doctor proprium libellum de poetica discenda conscripsit. Ex quorum omnium instituto et testimonio. satis posse constare reor nihil esse magis conducibile et fructuosum puerili educationi quam crebram et diligentem poetarum et oratorum lectionem At quid de pueris loquar. necessaria in primis est rhetorica et eloquentia iureconsultis. et si cum bona venia est audienda veritas. nulli hominum generi magis est non dico ornamento tantum sed necessaria. quam philosophis. et ipsis theologis. qui tamen hanc iure quodam. tamquam sacrorum eloquiorum tractatori indignam existimare volunt. At ne gentilibus hoc est poetis: quibus non credunt probare videamur. suis eos doctoribus et propriis armis Conficiemus augusti. li. 4. de doctrina christiana. rhetoricam pendit tanti. ut bonum virum. et iam maturas vel graves etiam hominum aetates illi discendae velit impendi: necessitatem: et rationem exactissimam reddens. inquit nam cum per artem rhetoricam. et vera suadeantur. et falsa. quis audeat dicere aduersus mendacia in defensoribus suis inermem debere consistere veritatem. ut videlicet. illi qui res falsas persuadere conantur. noverint


image: s010

auditorem. vel benevolum. vel intentum. vel docilem. prooemio facere. isti autem non noverint. illi falsa breviter. aperte. verisimiliter. et isti vera sic narrent. ut audire taedeat. intelligere non pateat. credere postremo non libeat. illi fallacibus argumentis veritatem oppugnent. asserant falsitatem. isti nec vera defendere. nec falsa valeant refutare. illi animos audientium in errorem moventes impellentes dicendo. terreat. contristent exhilarent. exhortentur ardenter. isti pro veritate lenti frigidique dormitent. quis ita insipiat. ut hoc dicat. Cum ergo in medio sit posita facultas eloquii. quae ad persuadenda seu prava seu recta valet plurimum cur non bonorum comparetur studio. ut militet veritati. si eam mali ad obtinendas peruersas vanasque causas in usus iniquitatis et erroris usurpant haec ille hoc idem voluit divus hieronymus exemplo pauli apostoli. de quo poeticis carminibus utente ita dixit. didicerat enim paulus a vero david detorquere de manibus hostium gladium. et goliae superbissimum caput proprio mucrone detruncare. quia igitur membra ecclesiae varie discissa sunt. multaeque haereses hinc inde coaluerunt. eo fit. ut sapientia et veritas idoneis praeconibus indigeat. id quod disertissime scilicet verissime litteris mandavit. li. 5. contra gentes. lactantius ille meus. christianus cicero merito appellandus. his verbis. ergo quia defuerunt apud nostros idonei. peritique doctores. qui vehementer. qui acriter. errores publicos redarguerent. qui causam omnem veritatis ornate copioseque defenderent. provocavit quosdam haec ipsa penuria. ut auderent scribere contra ignotam sibi veritatem. debet igitur (ut saepe verba Augustini assumam). divinarum scripturarum tractator. et doctor. defensor rectae fidei. ac debellator erroris. et bona docere. et mala de docere. atque in hoc opere sermonis. conciliare aversos. remissos erige re. nescientibus quid agatur: quid expectare debeant intimare. ubi autem benevolos. intentos. dociles. aut invenerit. aut ipse fecerit. cetera peragenda sunt. sicut postulat causa. Circumliniatur ergo (.dicit lactantius) poculum caelestis sapientiae melle. ut possint ab imprudentibus amara remedia sine offensione potari. dum illiciens prima dulcedo. acerbitatem saporis asperi sub praetextu suavitatis occultat. nam haec in primis causa est. cur apud sapientes et doctores. et principes huius mundi scriptura sancta fide careat. quia prophetae communi ac simplici sermone ut ad populum locuti sunt nam iuxta augustinum. quis velit eum audire. nisi auditorem. non nulla etiam suavitate detineat. sed quis movetur. aut tenetur. ut audiat si non delectatur uno et in isto genere. ubi ad obedientiam cor durum dictionis granditate flectendum est. nisi et intelligenter et libenter qui dicit. audiatur. non potest oboedienter audiri. haec ille. Parum igitur idoneos credit lactantius divinarum literarum contionatores quorum sermo ieiunus est. et ingratus. qui neque vim persuadendi. neque subtilitatem argumentandi.


image: s011

neque ullam prorsus acerbitatem ad revincendum habere potuerunt hoc verum esse in lingua nostra vernacula compertum habemus. quis enim contionator est acceptus populo quantumcumque etiam profunda et theologica mysteria adduxerit. nisi floridus. ac copiosus sermo conciliet sibi favorem plebis. Adeo ut nonnumquam rudes ac indocti. volubilitate tamen. et gratia linguae instructi praeferantur et sint acceptiores eruditissimis doctoribus. quia si accesserit eruditio eloquentiae. et coniungat quis doctrinam floribus linguae. is demum haberi potest idoneus verbi divini praeco. et quem iure laudare valeamus. Ceteros omnes qui alterum tantum consecuti sunt. fidei non modo propagatores. sed etiam defensores minus idoneos et sufficientes existimamus. nam cur sanctus paulus ab hieronymo dictus fuerit tuba evangelii. et maximus apostolorum. in promptu causa est quia apostolorum eloquentissimus fuit. nonne et ex hac una re potissimum. Gregorius. Augustinus. Hieronymus et Ambrosius columnae nuncupantur ecclesiae. quia praeter singularem eruditionem etiam suavitate sermonis. et blandiori verborum sono. multorum aures permulserint. et quo magis fuerunt eloquentes. eo magis sententiarum elegantia persuaserunt. firmiusque in ecclesia christianae fidei fundamentum quam ceteri elingues. et inelegantes iecerunt.et tanquam columne totam machinam sustentarunt quos item nullus potest intelligere praesertim hieronymum et augustinum illa duo magna fidei luminaria. nisi qui fuerit instructus in poetica et politioribus litteris nam libri eorum historiis et supellectilibus poetarum oratorumque sunt refertissimi in levitico igitur primitias mellis. i. dulcedinem humanae eloquentiae domino iubemur offerre. ut dicitur dist. xxxvii. c. legimus. nec immerito. est enim in primis eloquentia necessaria christianis contionatoribus. quos vulgus praedicatores vocat. nam cum iter omnes de fide conveniat. et bona sciamus non facientes. multo plus opus est movere quam docere. quoniam vitia deliniamentis naturalibus allicere animos hominum. et inanium iucunditatum specie capere solent. ut facile iis assentiamur. euntibus autem ad virtutem. muniaque caelestis praemii. via difficilis et clivosa proposita est. vel spinis horrentibus aspera velut saxis exstantibus impedita. ut cum magno labore. et animi solicitudine sit cuique gradiendum quis tam ab omni ratione potest esse sequestratus. qui non perspiciat ad viam veritatis. summam esse vim persuadendi. quod iterum doctissimus Augu. li. 4. de doctrina christi ana. ostendit. si vero (inquiens). qui audiunt monendi sunt potius quam docendi. ut in eo quod iam sciunt non torpeant. et rebus assensum. quas veras esse fatentur. accommodent maioribus dicendi viribus opus est. ibi obsecrationes. et increpationes. concitationes. et coercitationes. et quicumque valent ad commovendos animos necessaria. Id quod est proprium oratoris de quo et nos scripsimus in egloga poetica.

Nemo etiam melius miserum solatur. et aegrum
Nemo bonos laudat melius, terretque nefandos


image: s012

Desidiam vates simul ad virtutis acumen
Excitat. effrenos sano moderamine finit

Quare cum divus hieronymus rogaretur. ut est in epistola ad magnum oratorem. cur testimonio poetarum. et philosophorum uteretur respondit hoc fuisse institutum sancti pauli apostoli. et innumerabilium doctorum inter graecos et latinos. quos annumerat plures. in quibus omnibus nihil inveniri posse indoctum et non de media philosophia depromptum testatur. valeant igitur semibarbari quidam. et indocti homines. qui cum quicquam elegantius et tersius scriptum offenderint. statim reprobant. esse dicentes deliramenta poetica. quos cum iure meo possem contemnere. asino quippe lyra superflue canit: verissimumque est illud vetus adagium. nihil cum fidibus graculo. ne tamen cum eis congredi: et manum conserere existimemur velle declinare. illud primum habeant responsum. se non legisse divum augustinum. qui libro quinto confessionum ait ad deum. Jam ergo abs te didiceram domine nec aliquid ideo verum dici. quia impolite enuntiatur. nec ideo falsum. quia splendidus sermo est. sed perinde sapientiam esse et stultitiam sicut sunt cibi utiles et inutiles verbis autem ornatis et inornatis sicut vasis urbanis et rusticanis utrosque cibos posse ministrari. non item legerunt. paulum de quo ita scribit hieronymus. sed et paulus apostolus epimenidis poetae abusus est versiculo scribens ad titum. Cretenses semper mendaces. malae bestiae. ventres pigri. in alia quoque epistola menandri posuit senarium. Corrumpunt mores bonos colloquia mala. Et apud athenienses et in martis curia disputans. Aratum poetam testem vocat. ipsius enim et genus sumus. Sed in promptu iam est cur tales despiciant haec nostra studia. quae paulus. et omnes ecclesiastici doctores qui superioribus floruerunt temporibus magni fecerunt hi enim noverunt utilitatem. et fructus. illi autem despicientes nesciunt. quare non immerito olim ita lusimus.

Stultus id in triviis conculcat. damnat. et odit
Sanguine quod gelido nunquam novisse valebat

Turpissimum autem est damnare quod non noveris. quod elegantissime Septimius tertullianus monuit. quid enim (.dicens.) iniquius. quam ut oderint homines. quod ignorant. etiam si res meretur odium. tunc enim meretur: cum cognoscitur. an mereatur. ignorantissimum igitur se: barbarum et in media vulgi sentina enutritum ostendit. qui carmina poetarum et politiores litteras homini christiano fugiendas vel non discendas. proclamare est ausus. immo de divinis litteris deque earum scriptoribus. et tandem de deo omnibus quam christianis pessime meritus. primum de divinis litteris. quoniam sacra eloquia maiori ex parte et praesertim hymni carminibus constant. deque poetarum officina prodierunt ut in illo opusculo videre licet. et ut Cassiodorus testis est. atque repetitum distinctione. xxxvii. c. legimus


image: s013

omnis splendor et rhetorice eloquentiae. omnis modus poeticae locutionis: quaelibet varietas decore pronuntiationis: a divinis scripturis sumpsit exordium. At quia male sit meritus et quasi calumniator Sanctorum doctorum supervacuum puto plura dicere: cum nemo sit: qui ignoret Ambrosium fuisse poetam et scriptitasse carmina. hoc est hymnos plurimos et tersissimos nam quae latini vocant carmina et versus: graeci dicunt psalmos et hymnos. Bedam quoque presbyterum venerabilem fuisse poetam. qui de componendis versibus libellum ediderit: nec item ignorabit. david. salomana [Reg: salomona] . iob. hieremiam. et prophetas paene omnes fuisse poetas et scripsisse carmina. testis est divus hieronymus in prologo iob. dicens. quia si cui videtur in credulum. metra. s. esse. apud hebraeos. et in morem nostri flacci. graecique pindari. et alcaei. et sapphus. vel psalterium vel lamentationes hieremiae. vel omnia ferme scripturarum cantica comprehendi legat philonem. Josephum. origenem. caesariensem eusebium. et eorum testimonio me verum dicere comprobabit: Idem ad paulinum. Claro sermone pronuntiat David. simonides noster. pindarus et alcaeus flaccus quoque catullus atque serenus christum lyra personat. et in decachordo psalterio ab inferis excitat resurgentem. supra nominatis adiungo augustinum et hieronymum. Addo cyprianum doctorem suavissimum et martyrem beatissimum. Lactantium. victorinum. hilarium. et omnes eos graecos pariter et latinos. qui aliquam celebritatem. et eruditionis famam consecuti sunt. magnam eorum partem annumerat hieronymus in epistola ad magnum oratorem. quos auro et argento hoc est sapientia et eloquentia saeculari suffarcinatos exisse de aegypto. testis est Augustinus li. 2. de doctrina christiana. Ceteros autem ex veteribus quos non paucos fuisse existimandum est quia aurum et argentum aegyptiorum spreverunt. velut inglorios et ignobiles oblivio obruit: hostis item carminum et melliflui cantus poetici. hostis censendus est et aduersus deo. et omnibus eius cultoribus. deo in primis. quoniam fit aduersarius his rebus in quibus deus maxime honorari vult et placari iuxta Horatium

Carmine dii superi.placantur carmine manes.

Deus enim in hymnis et psalterio (.quae sunt carmina. et a poetis ut supra ostendimus edita.) honoratur. et in dies in tota ecclesia christiana laudatur. non in dialectica physica. astrologia. et ceteris matheseos disciplinis ut dicitur dist. qua. s~. c. omnem vim. et. c. legimus ut. s~. impius et ille. aduersariusque christi cultoribus et fidelibus esse convincitur. hymnis enim hoc est carminibus maxime consolantur afflicti et miseri. exhortantur remissi. commoventur obstinati: atque tristes eriguntur. hoc te docebit augusti. lib. 9. confessionum. Cum inquit. quantum flevi in hymnis et canticis tuis. suave sonantis ecclesiae tuae vocibus commotus acriter. voces illae influebant auribus meis. et eliquabatur veritas tua in cor meum.


image: s014

et ex ea aestuabat inde affectus pietatis. et currebant lacrimae: et bene mihi erat cum eis: non longe ceperat mediolanensis ecclesia genus hoc consolationis et exhortationis celebrare magno studio fratrum concinentium vocibus et cordibus. cum iustina valentiniani regis pueri mater ambrosium persequeretur haeresis suae causa qua fuerat seducta ab arrianis. Excubabat pia plebs in ecclesia mori parata cum episcopo suo. tunc hymni et psalmi ut canerentur ne populus maeroris taedio contabesceret institutum est etc. Satis itaque testimonio sanctissimorum doctorum probatum esse existimarem nostrum propositum: nisi infirmam quandam nostri aduersarii ansam arriperent. Sanctum videlicet hieronymum ob hoc vapulatum esse ab angelo: quia ciceronis libros lectitasset. Ad quod tale habeant responsum: me ingenue fateri. ut quemadmodum nostratia studia necessaria ad perfectam eruditionem sint tenerae aetati. immo et omnium aetati. ita sacerdotibus et iis qui plebem catholicam debent ad viam veritatis dirigere. non ad solam delectationem esse legenda et nudam voluptatem. se aut ad usum divinorum cantuum transferenda. aut ut probemus ca. quia sanctis prophetis ante saecula multa praedicta sunt tam graecorum quam latinorum et aliorum gentilium libris contineri. unde B. gregorius (.ut dicitur dist. qua. s~. [Abbr.: sub] c. turbat acumen.) quendam episcopum non reprehendit. quia saeculares litteras didicerat. sed quia contra episcopale officium pro lectione evangelica grammaticam populo exponebat. hinc hieronymus iam sacerdos et satis instructus in saecularibus litteris. debebat non legere ciceronem sed evangelia. et ea quae sunt fidei. atque non ad delectationem sed ad fructum et utilitatem ecclesiae christianae. ad cuius etiam utilitatem voluit deus utrumque instrumentum vetus et novum per divum hieronymum transferri. Bene ergo basilius magnus inquit. ferunt de daniele sapiente. cum apud babylonius chaldaeorum sapientiam imbibisset. postea rerum divinarum attigisse doctrinam. At quid plura. quicquid dici potest de cicerone et poetis. hoc itidem dicitur de sophistis. philosophis et omnibus disciplinis quas liberales vocant: quarum omnium finis non tendit ad felicitatem. et hieronymus non magis ob ciceronis. quam omnium saecularium et liberalium disciplinarum lectionem vapulatus est. Audi augustinum de speculo peccatoris. erubescat ergo (. inquit) superbus et infelix peccator. et timeat elatione caecatus: ira in flammatus. impatienti vitio foedatus. scientia inflatus. cui plus placet ars aristotelica. quam scientia de apostolis. plus codex catonis. quam liber divinus. quem nulla lectio laetificat. nulla scientia aedificat: nullus sermo sapit nisi fuerit grammatice conceptus. dialectice imaginatus. rhetorice purpuratus. stultus es qui haec ignoras. et erras. quoniam qui talia agunt. et in talibus dies suos consumpsit. peccatum sibi generant. et mortem parant. quae ex simili studio. similem concipiunt scientiam. hoc est folia colligunt non fructus. de quibus perturbati


image: s015

sunt sicut ebrius et omnis sapis eorum devorata est ut autem aliquando finiam. sophistae. et philosophi magis pestiferi sunt perniciosioresque ecclesiae christianae quam poetae. eo quia dialectica. et philosophia seminaria esse creduntur. haereticae pravitatis multorumque errorum in ecclesia dei poetica autem nullam unquam haeresim suscitavit. sed potius divinarum rerum ministra est et famula dulcissima. testis est urbanus papa Ad carolum. omnem vim inventorum suorum in dialectica disputantes ponunt haeretici. Et augu. li. 2. Confessionum. sunt (.inquiens). qui seducant per philosophiam. magno et blando et honesto nomine colorantes et fucantes errores suos. subiungit. videte. ne quis vos decipiat per philosophiam et inanem seductionem. secundum traditionem hominum secundum elementa huiusmodi. et non secundum christum. quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. et paulo post. quanto enim meliores grammaticorum et poetarum fabellae quam illa decipula. nam versus et carmen. et medea volans. utiliores certe. quam quinque elementa varie fucata. propter quinque antra tenebrarum. quae omnino nulla sunt et occidunt credentem. nam versum et carmen etiam ad vera pulmenta transfero volantem autem medeam etsi cantabam non asserebam. et si cantari audiebam non credebam. illa autem credidi. haec ille. non tamen propter hoc non discendam esse philosophiam et sophismata persuadeo. sed congruenti tempore etc. Alia quae possunt ad laudem et defensionem poeticae maiestatis dici in carmine sequenti ostendemus. hic contenti auctoritate. et instituto Sanctorum doctorum poeticam non esse vitandam sed potius discendam Vale studiosa iuventus germana plura defensioni poeticae congruentia potes legere apud aeneam silvium. franciscum petrarcham. Baptistam mantuanum et alios quam plurimos. nostrum enim institutum hoc fuit non protrita nimium adducere. et in omnibus trivialibus schedulis decantata. sed paululum remotiora a lectione scholasticorum quottidiana. et ea qui multum ad defensionem nostram facere videbantur

Vale iterum. Ex thubingensi Gymnasio praestantissimo.)

De laude et utilitate poetices et saecularium litterarum contra indoctos quosdam elegia H. B. J.

Cedite gentiles qui dissuadetis aselli.
Christicolis libros. pieriamque chelyn.
Cedite barbarici quorum praecordia lethen.
Spirant. infausto sidere nata cohors.
Stridula quae circum (.capti popularibus auris.)
Compita cursantes: temnitis omne decus.
Dicitis: atque palam rugata fronte sonantes.
Sint procul a vobis ethnica scripta viri
Ethnica scripta quidem pestis vesana malorum
Quae vos virtutes dedoceantque fidem.
Infandum erudiunt scelus et fomenta profanis.
Exsistunt vitiis. exitiumque animae.


image: s016

quia si prisce artes plausum contemnere vulgi.
Jure queant. phoebi fatidicusque calor
Nemo tamen quisquam media de plebe creatus.
Est adeo: divae vel rationis inops.
Quin si non falsum velit hic examen inire.
Et bene librata lance rependat opus.
Protinus assurgar laudes cantare sororum.
Et studium celebret: quod coluistis avi.
Illic invenies quid sit fecisse decorum.
quoque sit aetherei mitior ira dei.
Limes honestatis quis sit: quo fine beatum.
Dirigitur: vel quae sit quoque norma boni
Quid decor: et ratio poscat: quantumque propinquis.
largiri: et patriae conveniatque patri.
Quid: quod ad omne genus virtutis pectora nostra.
formantur sophia carminibusque sacris.
Acrius in vitium scelerosaque crimina prisci.
Insurgunt: luxum verba diserta domant.
Quid plura: accipies vetitum exsecrarier usque.
Et quicquid mentes ducere ad ima solet.
Haec revocant ad temperiem vel tristis egestas.
Quicquid avaritie suadet et ipsa venus.
At fateor quaedam frontis non esse severae.
Scripta: nec a christi gente legenda velim.
Hon tamen iccirco virtutis idonea spernas.
Pocula: quae redolent nectar. et ambrosiam.
Virgo rosas lectat rigidis de sentibus: et nos
Optima carpemus: dulcia et instar apis.
Optima scripta quidem possunt corrumpere mentem.
Illius ad vitium: qui studiosus erit.
Sumpserit historias: si quis primordia mundi
Cantantes: et quas pagina sacra probat.
Instruit hic animum iessei crimine vatis.
Dum legitur nimius vel salomonis amor.
Stupraque natarum tragico vomitanda cothurno.
Dum madet in modico loth pater ille mero.
quod si perlustrat: quicquid fudistis athenae.
ipse frequens lector: quaeque latina schola.
Comperit in dubio multum prodesse poetas.
Et quos palliolum et hispida barba tegit.

Telos.


image: s017

In adventu domini Ad primas vesperas hymnus. Carmen iambicum archilochicum dimetrum: ambrosius auctor.

Conditor alme siderum.
aeterna lux credentium.
christe redemptor omnium.
exaudi preces supplicum.
Qui condolens interitu.
mortis perire saeculum.
saluasti mundum languidum.
donans reis remedium.
Vergente mundi vespere.
uti sponsus de thalamo.
egressus honestissima.
virginis matris clausula.
Cuius forti potentiae.
genu curvantur omnia.
caelestia terrestria.
fatentur nutu subdita.
Occasum sol custodiens
luna pallorem retinens.
candor in astris renitens.
certos obseruat limites.
Te deprecamur agye.
venture iudex saeculi.
conserua nos in tempore.
hostis a telo perfidi.
Laus honor virtus gloria.
deo patri cum filio.
sancto simul paraclito.
in sempiterna saecula Amen.

Ad completorium Iambicum dimetrum Ambrosius auctor.

Aeni redemptor gentium.
ostende partum virginis.
miretur omne saeculum.
talis decet partus deum.
Non ex virili semine.
sed mystico spiramine.
verbum dei factum est caro.
fructusque ventris floruit.
Alvus tumescit virginis.
claustrum pudoris permanet.
vexilla virtutum micant.
versatur in templo deus.
Procedens thalamo suo.
pudoris aula regia.
gemine gigas substantiae.
alacris ut currat viam.
Egressus eius a patre.
regressus eius ad patrem.
excursus usque ad inferos.
recursus ad sedem dei.
Aequalis aeterno patri.
carnis stropheo accingere.
infirma nostri corporis.
virtute firmans perpeti.
Praesepe iam fulget tuum.
lumenque nox spirat novum.
quod nulla nox interpolet.
fideque iugi luceat.
Deo patri sit gloria.
eiusque soli filio.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum Amen.

Ad nocturnum Iambicum dimetrum Archilochicum.

Verbum supernum prodiens.
a patre olim exiens.
qui natus orbi subvenis.
cursu declivi temporis.
Illumina nunc pectora.
tuoque amore concrema.
audita ut praeconia.


image: s018

sint pulsa tandem lubrica.
Iudexque cum post aderis.
rimari facta pectoris.
reddens vicem pro abditis.
iustisque regnum pro bonis.
Non demum arcemur malis.
pro qualitate criminis.
sed cum beatis compotes.
simus perenne caelites.
Laus honor virtus gloria.
deo patri cum filio.
sancto simul paraclito.
in sempiterna saecula Amen.

Ad laudes et ad vesperas Iambicum dimetrum.

Vox clara ecce intonat.
obscura quaeque increpat.
pellantur eminus somnia.
ab ethre [Reg: aethere] christus promicat.
Mens iam resurgat torpida.
quae sorde exstat saucia.
sidus refulget iam novum.
ut tollat omne noxium.
E sursum agnus mittitur.
laxare gratis debitum.
omnes pro indulgentia.
vocem demus cum lacrimis
Secundo ut cum fulserit.
mundumque horror cinxerit.
non pro reatu puniat.
sed pius nos tunc protegat.
Laus honor virtus gloria.
deo patri cum filio.
sancto simul paraclito.
in sempiterna saecula Amen.

Ad completorium in nativitate domini Carmen trochaicum alcmanico et euripidio alternatim currens Prudentius auctor.

Corde natus ex parentis.
ante mundi exordium.
alpha et o cognominatus.
ipse fons et clausula.
omnium quae sunt fuerunt.
quaeque post futura sunt.
saeculorum saeculis.
O beatus partus ille.
virgo cum puerpera.
edidit nostram salutem.
feta sancto spiritu.
et puer redemptor orbis.
os sacratum protulit.
saeculorum saeculis.
Psallat altitudo caeli.
psallant omnes angeli.
quicquid est virtutis usquam.
psallat in laudem dei.
nulla linguarum silescat.
vox et omnis consonet.
saeculorum saeculis.
Ecce quem vates vetustis.
concinebant saeculis.
quem prophetarum fideles.
pagine spoponderant.
emicat promissus olim.
cuncta collaudent eum.
saeculorum saeculis.
Te senes et te iuventus.
parvulorum te chorus.
turba matrum virginumque.
simplices puellulae.
voce concordes pudicis.
perstrepent concentibus.
saeculorum saeculis.
Tibi christe sit cum patre.
agyoque [Reg: hagioque] pneumati.


image: s019

hymnus melos laus perennis.
gratiarum actio.
honor virtus victoria.
regnum aeternaliter.
saeculorum saeculis. A.

In nativitate domini. Ad nocturnum Carmen Iambicum non observatis omnibus pedibus.

Christe redemptor omnium.
ex patre patris unice.
solus ante principium.
natus ineffabiliter.
Tu lumen tu splendor patris.
tu spes perennis omnium.
intende quas fundunt preces.
tui per orbem famuli.
Memento salutis auctor.
quod nostri quondam corporis.
ex illibata virgine:
nascendo formam sumpseris.
Haec praesens testatur dies.
currens per anni circulum.
quod solus a sede patris.
mundi salus adveneris.
Hunc caelum terra hunc mare.
hunc omne quod in eis est.
auctorem aduentus sui.
laudans exsultat cantico.
Nos quoque qui sancto tuo.
redempti sumus sanguine.
ob diem natalis tui.
hymnum novum concinimus.
Gloria tibi domine.
qui natus es de virgine.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula. Amen.

Sequitur agnoscat omne saeculum

In die nativitatis Ad secundas vesperas. Hymnus Iambicum archilochium Sedulius auctor.

A solis ortus cardine.
ad usque terrae limitem.
christum canamus principem.
natum maria virgine.
Beatus auctor saeculi.
servile corpus induit.
ut carne carnem liberans.
ne perderet quos condidit.
Clausa parentis viscera.
caelestis intrat gratia.
venter puellae baiulat.
secreta quae non noverat.
Domus pudici pectoris.
templum repente fit dei.
intacta nesciens virum.
verbo concepit filium.
Enixa est puerpera.
quem gabriel praedixerat.
quem matris aluo gestiens.
clausus ioannes senserat.
Feno iacere pertulit.
praesepe non abhorruit.
paruoque lacte pastus est.
per quem nec ales esurit.
Gaudet chorus caelestium.
et angeli canunt deum.
palamque fit pastoribus.
pastor creator omnium.
Summo parenti gloria.
natoque laus quam maxima.
cum sancto sit spiramine.
nunc et per omne saeculum.

De sancto Stephano Trochaicum alcmanio et euripidio alternatim currens.


image: s020

Sancte dei pretiose.
prothomartir [Reg: protomartyr] stephane.
qui virtute caritatis.
circumfultus undique.
dominum pro inimico.
exorasti populo.
Funde preces pro devoto.
tibi nunc collegio.
ut tuo propitiatus.
interuentu dominus.
nos purgatos a peccato.
iungat caeli civibus.
Gloria et honor deo.
usque quo altissimo.
una patri filioque.
inclito paraclito.
cui laus est et potestas.
per aeterna saecula Amen.

De eodem Iambicum dimetrum. non bene mensuratum.

Stephano primo martyri.
cantemus canticum novum.
quam dulcis est psallentibus.
opem ferre credentibus.
Hic primus almo sanguine.
christi secutus gloriam.
viam salutis ceteris.
amore mortis praebuit.
Hic enim per apostolos.
probatus in laude dei.
vexilla mortis rapuit.
ut praeferretur omnibus.
O praeferenda gloria.
o beata victoria.
hoc meruisse stephanum.
ut sequeretur dominum.
Ille levatis oculis.
vidit patrem cum filio.
monstrans in caelis vivere.
quem plebs gaudebat perdere.
Iudaei magis saeviunt.
saxaque pressant manibus.
coniurant ut occiderent.
verendum christi militem.
At ille caelum intuens.
tradit beatum spiritum.
pro persequentum crimine.
precem fecundam dirigit.
Deus creator omnium.
indulge caecis hoc malum.
et hoc nefas quod aspicis.
indulge meis precibus.
Deo patri sit gloria.
eiusque soli filio.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum.

De sancto iohanne evangelista Iambicum archilochium.

De patre verbum prodiens.
corpus de matre induens
iohannis testimonio.
hoc erat in principio.
Iohannes virgo ceteris.
dilectior apostolis.
rogatus apud ephesum.
conscripsit evangelium.
Eructans almo pectore.
fluenta evangelica.
quae hausit in convivio.
passuro mundi domino.
Ascendens crucis arborem.
commendat matrem virginem.
iesus huic discipulo.
ut suimet vicario.
At virgo viri nescia.
et castitatis conscia.
solamen viri providi.


image: s021

haberet dies saeculi.
Accepit virgo virginem.
corruptionis insciam.
et par post christum filius.
deseruit integerrimus.
Sancte ioannes optime.
absolve nostra crimina.
ut mereamur liberi.
servire summo principi.
Praesta beata deitas.
indulge clemens trinitas.
ut tibi casto corpore.
laetemur omni tempore.

De eodem Iambicum dimetrum pedibus non ubique servatis

Solennis dies advenit.
qua virgo caelum periit.
evangelista maximus.
ioannes et apostolus.
Hinc vota laudis solvere.
et hymnum gestit promere.
caterva nostri ordinis.
honore tanti caelibis.
Quem sacro super pectore.
tuo facis recumbere.
ultima in cena domine.
quam patereris pridie.
Qui matrem tali foedere.
mortis coniungis tempore.
ut noverit se colere.
matris ac prolis nomine.
Qui carne solo positus.
mente polo contiguus.
verbum inedicibile.
cordis conspexit lumine.
Cuius prece assidua.
ut nostra soluas crimina.
de caelo dones praemia.
voce precamur cernua.
Sursum erectis cordibus.
versis in terram vultibus.
in trinitatis nomine.
te adoramus kyrie.

De innocentibus Iambicum archilochium dimetrum. Sedulius auctor.

Salvete flores martyrum.
quos lucis ipso lumine.
christi insecutor sustulit.
ut turbo florentes rosas.
Quid crimen herodem iuvat.
vos prima christi victima.
grex immolatorum tener.
palma et corona luditis.
Audit tyrannus anxius.
adesse regum principem.
exclamat amens nuntio.
ferrum satelles arripe.
Mas omnis infans occidat.
scrutare nutricum sinus.
fraus ne quam furtim subtrahat.
prolem virilis indolis.
Transfigit ergo carnifex.
mucrone districto furens.
effusa nuper corpora.
animasque rimatur novas.
O barbarum spectaculum.
vix interemptor invenit.
locum minutis artubus.
quo plaga descendat patens.
Quid profuit tantum nefas.
inter coeni sanguinis.
fluenta solus integer.
impune christus tollitur.
Sit trinitati gloria.
virtus honor victoria.
quae dat coronam testibus.
per saeculorum saecula.


image: s022

In epiphania domini Hymnus Iambicus archilochius Sedulius auctor.

Hostis herodes impie.
christum venire quod timens
non arripit mortalia.
qui regna dat caelestia.
Ibant magi quam viderant.
stellam sequentes praeviam.
lumen requirunt lumine.
deum fatentur munere.
Lavacrum puri gurgitis.
caelestis agnus attigit.
peccata quae non detulit.
nos abluendo sustulit.
Novum genus potentiae.
aquae rubescunt ydrie [Reg: hydriae] .
vinumque iussa fundere.
mutavit unda originem.
Summo parenti gloria.
natoque laus quam maxima.
cum sancto sit spiramine.
nunc et per omne saeculum.

De eodem Hymnus Ameter Jambico similis.

A patre unigenitus.
ad nos venit per virginem.
baptisma cruce consecrans.
cunctos fideles generans.
E caelo celsus prodiit.
excepit formam hominis.
facturam morte redimens.
gaudia vitae largiens.
O te redemptor quaesumus.
illabere propitius.
clarumque nostris sensibus.
lumen praebe fidelibus.
Mane nobiscum domine.
noctem obscuram remove.
omne delictum ablue.
et pie medelam tribue.
Quem iam venisse novimus.
redire item credimus.
sceptroque tuo inclito.
tuum defende populum.
Gloria tibi domine.
qui apparuisti hodie.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

De eodem Ad laudes.

Gratuletur omnis caro.
nato christo domino.
qui pro culpa prothoplasti [Reg: protoplasti] .
carnem nostram induit.
ut salvaret quod plasmavit.
dei sapientia.
Verbum dei factum caro.
nascitur ex virgine.
non amisit deitatem.
formam serui suscepit.
ut peccatum de peccato.
damnaret omnipotens.
Magnam nobis commendavit.
per ioannem gratiam.
baptisatus in iordane.
lavit mundi crimina.
ut credentium purgaret.
gentium piacula.
Quem vox paterna vocavit.
ecce meus filius.
in quo mihi complacui.
caeli terrae dominus.
ipsi gentes oboedite.
regesque subdimini.
Gloria aeterno patri.


image: s023

et agno mitissimo.
qui frequenter immolatur.
permanetque integer.
unus deus in natura.
cum sancto spiramine.

Infra octavam epiphaniae hymnus Iambicum archilochium.

Iesus refulsit omnium
pius redemptor gentium.
totum genus fidelium.
laudes celebret dramatum [(printer); sic: dragmatum] .
Quem stella natum fulgida.
monstrat micans in aethera.
magos quae duxit praevia.
ipsius ad cunabula.
Illi gaudentes parvulum.
pannis adorant obsitum.
verum fatentur et deum.
munus ferendo mysticum.
Laus trinitati debita.
honor potestas gloria.
perenniter sit omnia.
per saeculorum saecula.

De eodem Iambicum archilochium.

Denum ter annorum cyclis.
iam parce [(printer); sic: parte] vivens corporis.
lympham petit baptismatis.
cunctis carens contagiis.
Felix ioannes mergere.
illum tremescit flumine.
potest qui suo sanguine.
peccata cosmi tergere.
Vox ergo prolem de polis.
testatur excelsi patris.
virtusque adest pneumatis.
sancti datrix charismatis.
Nos christe subnixa prece.
precamur omnes pro tege.
qui praecipis rubescere.
potenter ydrias [Reg: hydrias] aquae.
Praesta benignum sedulo.
solamen adiutorio.
raptosque nos e tartaro.
regnare fac tecum polo.

Dominica prima post octavas epiphaniae ad vesperas Carmen iambicum dimetrum.

Deus creator omnium.
polique rector vestiens.
diem decoro lumine.
noctem soporis gratia [(transcriber); sic: saporis gratie] .
Artus solutos ut quies.
reddat laboris usui.
mentesque fessas allevet.
luctusque solvat anxios.
Grates peracto iam die.
et noctis ex ortu preces.
voti reos ut adiuves.
hymnum canentes solvimus.
Te cordis ima concinant.
te vox canora concrepet.
te diligat castus amor.
te mens adoret sobria.
At cum profunda clauserit.
diem caligo noctium.
fides tenebras nesciat.
et nox fideli luceat.
Dormire mentem ne sinas.
dormire culpa noverit.
castos fides refrigeret.
somni vaporem temperet.
Exuta sensu lubrico.
te cordis alta somnient.
ne hostis invidi [(printer); sic: mundi] dolo.


image: s024

pavor quietos suscitet.
Christum rogemus et patrem.
christi patrisque spiritum.
unus potens per omnia.
fove peccantes trinitas.

Dominicis diebus Ad vesperas secundas Iambicum ut praecedens.

Lucis creator optime.
lucem dierum proferens.
primordiis lucis nove.
mundi parans originem.
Qui mane iunctum vespere.
diem vocare praecipis.
taetrum chaos illabitur.
audi preces cum fletibus.
Ne mens gravata crimine.
vitae sit exul munere.
dum nil perenne cogitat.
seseque culpis illigat.
Caelorum pulset intimum.
vitale tollat praemium.
vitemus omne noxium.
purgemus omne pessimum.
Praesta pater piissime.
patrique compar unice.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum.

De sancto blasio Sapphicon sicut praecedens.

Martyris sanctum celebrando festum.
laudibus christum resonemus altum
cuius ex nutu meruit supernam
blasius aulam.
Hic honorandus domini sacerdos.
et suis quondam venerandus heros.
obtulit multis medicus fidelis.
dona salutis.
Caelitus summum capiens vigorem.
maximam plebem docuit per orbem.
pluribus signis monitisque crebris
moribus almis.
Plurimas tandem patiendo poenas.
sanguinis fusa cruciatur unda.
carne laxatus penetravit alte.
spiritus astra.
Te simul fusis precibus rogamus.
civium fautor maneas tuorum.
ad thronum christi memor esto nostri.
optime blasi.
Si cui fixum latet os in ore.
aut nocens quicquam male guttur egit.
hic tamen dignam capiat medelam.
Muneris aptam.

In purificatione sanctae mariae virginis Carmen sapphicum cum adonico dimetro.

Quod chorus vatum venerandus olim.
spiritu sancto cecinit repletus.
in dei factum genitrice constat.
esse maria.
Haec deum caeli dominumque terrae.
virgo concepit peperitque virgo.
atque post partum meruit manere
inviolata.
Quem senex iustus symeon in ulnas
in domo sumpsit domini gavisus.
ob quod optavit proprio videre.
lumine christum.
Tu libens votis petimus precantum
regis aeterni genitrix faveto.
claraque celsi retinens olympi.
regna petisti.
Sit deo nostro decus et potestas.
sit salus semper sit honor perennis.


image: s025

qui poli summa residet in arce.
trinus et unus.

Sabbato in septuagesima hymnus ameter et solutus.

Cantemus cuncti melodum nunc alleluia.
In laudibus aeterni regis haec plebs resultet alleluia.
Hoc denique caelestes chori cantent in altum alleluia.
Hoc beatorum per prata paradisiata psallat concentus alleluia.
Quin et astrorum micantia luminaria iubilent altum alleluia.
Nubium cursus ventorum volatus fulgurum [(printer); sic: vulgurum] coruscatio tonitrum sonitus dulce consonent simul alleluia.
Fluctus et undae imber [(printer); sic: ymber] et procellae tempestas et serenitas cauma gelu nix pruinae saltus nemora pangant alleluia.
Hinc varie volucres creatori laudibus concinite cum angelis alleluia.
Ast illinc respondeant voces alte diversarum bestiarum alleluia.
Istinc monitum celsi vertices sonent alleluia.
Illinc vallium profunditates saltent alleluia.
Tu quoquam mare iubilans abysse dic alleluia.
Nec non terrarum moles imen sitas alleluia.
Nunc omne genus humanum laudans exsultet alleluia.
Et creatori grates frequentans consonet alleluia.
Hoc denique nomen audire iugiter delectatur alleluia.
Hoc etiam carmen caeleste comprobat ipse christus alleluia.
Nunc vos o socii cantate laetantes alleluia.
Et vos pueruli respondete semper alleluia.
Nunc omnes canite simul alleluia domino alleluia christo pneumatique alleluia.
Laus trinitati aeternae alleluia alleluia alleluia
alleluia alleluia alleluia.

Dominica septuagesimae in secundis vesperis Hymnus ameter.

Dies absoluti praetereunt.
dies observabiles redeunt
tempus adest sobrium.
queramus puro corde dominum.
Hymnis et in confessionibus.
index complacabitur.
dominus non negat hic veniam.
cui vult ut homo petat gratiam.
Post iugum servile pharaonis.
post catenas dirae babylonis.
liber homo patriam.
quaerat caelestem hierosolymam.
Fugiamus de hoc exilio
habitemus cum dei filio.
hoc decus est famuli.
si sit coheres sui domini.
Sis christe nobis dux huius vitae.
memento quia sumus oves tuae.
pro quibus ipse tuam.
pastor ponebas morte animam.
Gloria sit patri et filio.
sancto simul paraclito.
sicut erat pariter.


image: s026

in principio et nunc et semper.

Dominica prima quadragesimae Ad vesperas Iambicum Archilochium.

Ex more docti mystico.
servemus hoc ieiunium.
deno dierum circulo.
ducto quater notissimo.
Lex et prophetae primitus.
hoc protulerunt post modum.
christus sacravit [(printer); sic: creavit] omnium.
rex atque factor temporum.
Utamur ergo parcius.
verbis cibis et potibus.
somno iocis et artius.
perstemus in custodia.
Vitemus autem pessima.
quae subruunt mentes vagas.
nullumque demus callido.
hosti locum tyrannidis.
Dicamus omnes cernui.
clamemus atque singuli.
ploremus ante iudicem.
flectamus iram vindicem.
Nostris malis offendimus.
tuam deus clementiam.
effunde nobis desuper.
remissor indulgentiam.
Memento quia sumus tui.
licet caduci plasmatis.
ne des honorem nominis.
tui precamur alteri.
laxa malum quod gessimus.
auge bonum quod poscimus.
placere quo tandem tibi.
possimus hic et perpetim.
Praestans beata trinitas.
concede simplex unitas.
ut fructuosa sint tuis.
ieiuniorum munera.

De eodem Ad completorium Iambicum dimetrum.

Christe qui lux es et dies.
noctis tenebras deregis.
lucisque lumen crederis.
lumen beatum praedicans.
Precamur sancte domine.
defende nos in hac nocte.
sit nobis in te requies.
quietam noctem tribue.
Ne gravis somnus irruat.
nec hostis nos surripiat.
nec caro illi consentiens.
nos tibi reos statuat.
Oculi somnum capiant.
cor semper ad te vigilet.
dextera tua protegat.
famulos qui te diligunt.
Defensor noster aspice.
insidiantes reprime.
guberna tuos famulos.
quos sanguine mercatus es.
Memento nostri domine.
in gravi isto corpore.
qui es defensor anime.
adesto nobis domine.
Ad te clamamus domine.
noli nos derelinquere.
festina ne tardaveris.
succurre nobis miseris.
Deo patri sit gloria.
eiusque soli filio.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum.

De eodem Iambicum ut praecedens.


image: s027

Clarum decus ieiunii.
monstratur [(printer); sic: monstrat] orbi caelitus.
quod christus auctor omnium.
cibis dicavit abstinens.
Hoc moyses carus deo.
legisque lator factus est.
hoc helyam [Reg: eliam] per aera.
curru levavit igneo.
Hinc daniel mysterium.
victor leonum viderat.
per hoc amicus intimus.
sponsi ioannes claruit.
Haec nos sequi dona deus.
exempla parsimoniae.
tu robur auge mentium.
dans spiritale gaudium.
Praesta pater per filium.
praesta per almum spiritum.
cum his per aevum triplici.
unus deus cognomine.

De eodem Ad laudes Hymnus ameter Jambico similis.

Amorem sensus erige.
ad te largitor veniae.
ut fias clemens cordibus.
purgatis inde sordibus.
Benigne multum domine.
tu lapsum scis in homine.
infirma est materia.
versamur in miseria.
Causa tibi sit agnita.
nulla mens est incognita.
aufer a nobis omnia.
fallentis mundi somnia.
Dives pauper effectus es.
pro nobis crucifixus es.
Lavans e tuo latere.
nos munda vita vetere.
Externi huc advenimus.
in exilio gemimus.
tu portus es et patria.
duc nos ad vitae atria.
Felix quae sitit caritas.
te fontem vitae veritas.
beati valde oculi.
te speculantis populi.
Grandis est tibi gloria.
tue laudis memoria.
quam sine fine celebrant.
qui cor ab imis elevant.
Hoc ut possimus domine.
praesta in tuo nomine.
sine quo labor deficit.
et digne nihil efficit.

Dominica. 2. quadragesimae Iambicum dimetrum.

Audi benigne conditor.
nostras preces cum fletibus.
in hoc sacro ieiunio.
fusas quadragenario.
Scrutator alme cordium.
infirma tu scis virium.
ad te reversis exhibe.
remissionis gratiam.
Multum quidem peccavimus
poenasque comparavimus.
sed cuncta qui solus potes.
confer medelam languidis.
Sic corpus extra conteri.
dona per abstinentiam.
ieiunet ut mens sobria.
a labe prorsus criminum.
Praesta beata trinitas.
concede simplex unitas.
ut fructuosa sint tuis.
ieiuniorum munera.


image: s028

Dominica. 3. quadragesimae Ad matu. Iambicum ametrum.

Summi largitor praemii.
spes qui es unica mundi.
preces intende servorum.
ad te pie clamantium.
Nostra te conscientia.
grave offendisse monstrat.
quam emunda supplicamus.
ab omnibus piaculis.
Si renuis quas tribuit.
indulge quia potens es.
si corde rogamus mundo.
certe debes ex promisso.
Ergo acceptare nostrum.
qui sanxisti ieiunium.
quo mystice paschalia.
capiamus sacramenta.
Summa nobis haec conferat.
et adoranda trinitas.
in qua gloriatur unus.
per cuncta saecula deus.

De eodem Iambicum archilochium dimetrum.

Iesu quadragenariae.
dicatur abstinentiae.
qui ob salutem mentium.
hoc sanxeras ieiunium.
Quo paradiso redderes.
servata parsimonia.
quos inde gastrimargie.
huc illecebra depulit.
Adesto nunc ecclesiae.
adesto poenitentiae.
qua pro suis excessibus.
orat profusis fletibus.
Tu retroacta crimina.
tua remitte gratia.
et a futuris adhibe.
custodiam mitissime.
Ut expiati annuis.
ieiuniorum victimis.
tendamus ad paschalia.
digne colenda gaudia.
Praesta pater per filium.
praesta per almum spiritum.
cum his per aevum triplici.
unus deus cognomine.

Dominica in passione Iambicum ut praecedens fortunatus episcopus auctor.

Vexilla regis prodeunt.
fulget crucis mysterium.
quo carne carnis conditor.
suspensus est patibulo.
Quo vulneratus insuper.
mucrone diro lanceae.
ut nos lavaret crimine.
manavit unda sanguine.
Impleta sunt quae concinit.
david fidelis carmine.
dicendo nationibus.
regnavit a ligno deus.
Arbor decora et fulgida.
ornata regis purpura.
electa digno stipite.
tam sancta membra tangere.
Beata cuius brachiis.
saecli pependit pretium.
statera facta est corporis.
praedamque tulit tartaris.
O crux ave spes unica.
hoc passionis tempore.
auge piis iustitiam.
reisque dona veniam.
Te summa deus trinitas.
collaudat omnis spiritus.
quos per crucis mysterium.
salvans rege per saecula.


image: s029

De eodem Iambicum ut praecedens.

Lignum crucis mirabile.
olim per orbem praenitet.
in quo pependit innocens.
christus redemptor omnium.
Haec arbor est sublimior.
cedris quas habet libanus.
quae poma nescit noxia.
sed ferre vitae praemia.
Tu christe rex piissime.
huius crucis signaculo.
horis momentis omnibus.
munire nos non abnuas.
At ore tibi consono.
et corde devotissimo.
possimus omni tempore.
referre laudes debitas.

In annuntiatione Trochaicum Sodaticum non excultum. vel potius ametrum.

Aue maris stella dei mater alma.
atque semper virgo felix caeli porta
Sumens illud ave gabrielis ore
fundans nos in pace mutans nomineve.
Solue vincla reis profer lumen caecis.
mala nostra pelle cuncta bona posce.
Monstra te esse matrem sumat per te precem.
qui pro nobis natus tulit esse tuus.
Virgo singularis inter omnes mitis.
nos culpis solutos mites fac et castos.
Vitam praesta puram iter para tutum.
ut videntes iesum semper collaetemur.
Sit laus deo patri summum christo decus.
spiritui sancto honor trinus et unus Amen.

De eodem Iambicum dimetrum.

Fit porta christi pervia.
referta plena gratia.
transitque rex et permanet.
clausa ut fuit per saecula.
Genus superni luminis.
processit aula virginis.
sponsus redemptor conditor.
suae gigas ecclesiae.
Honor matris et gaudium.
immensa spes credentium.
per atra mortis pocula.
resolvit nostra crimina.

De eodem Iambicum non bene mensuratum.

Egredietur emanuel.
quem nuntiavit gabriel.
tamquam sponsus de thalamo.
virginis matris utero.
Spiritus sancti opere.
sine virili semine.
factus in fine temporum.
homo creator omnium.
Terra nostra fructifera.
germen profert puerpera.
ad eius natalicium.
delens evae flagitium.
Gentium exspectatio.
patris descendens solio.
et in israel reliquias.
spiritu misso colligas Amen.

In die palmarum Hymnus carmen elegiacum Auctor theodulphus episcopus aureliensis.


image: s030

Gloria laus et honor tibi sit rex christe redemptor.
Cui puerile decus prompsit osanna pium.
Israel tu rex davidis et inclita proles.
nomine qui in domini rex benedicte venis.
Coetus in excelsis te laudat caelitus omnis.
et mortalis homo cuncta creata simul.
Plebs hebraea tibi cum palmis obuia venit.
cum prece voto hymnis assumus ecce tibi.
Hi tibi passuro soluebant munia laudis.
nos tibi regnanti pangimus ecce melos.
Hi placuere tibi placeat devotio nostra.
rex pie rex clemens cui bona cuncta placent.

In cena domini Ode Iambica dimetra.

Rex christe factor omnium.
redemptor et credentium.
placare votis supplicum.
re laudibus colentium.
Cuius benigna gratia.
crucis per alma vulnera.
virtute soluit ardua.
primi parentis vincula.
Qui es creator siderum.
tegmen subisti carneum.
dignatus hanc vilissimam.
pati doloris formulam.
Ligatus es ut solveres.
mundi ruentis complices.
per probra tergens crimina.
quae mundus auxit plurima.
Cruci redemptor figeris.
terram sed omnem concutis.
tradis potentem spiritum.
nigrescit atque saeculum.
Mox in paternae gloriae.
victor resplendens culmine.
cum spiritus munimine.
defende nos rex optime.

In die parascheues ad orationem crucis Carmen trochaicum alcmanio et euripidio alternatim currens Fortunatus episcopus auctor.

Crux fidelis inter omnes.
arbor una nobilis.
nulla silva talem profert.
fronde flore germine.
Dulce lignum dulces clavos.
dulce pondus sustinet.
Pange lingua gloriosi.
proelium certaminis.
et super crucis trophaeo.
dic triumphum nobilem.
qualiter redemptor orbis.
immolatus vicerit.
De parentis protoplasti.
fronde factor condolens.
quando pomi noxialis.
morsu in mortem corruit.
ipse lignum tunc notavit.
damna ligni ut solueret.
Hoc opus nostrae salutis.
ordo depoposcerat.
multiformis proditoris.
ars ut artem falleret.


image: s031

et medelam ferret inde.
hostis unde laeserat.
Quando venit ergo sacri.
plenitudo temporis.
missus est ab arce patris.
natus orbis conditor.
atque ventre virginali.
caro factus prodiit.
Aagit infans inter arta.
positus praesepia.
membra pannis involuta.
virgo mater alligat.
et pedes manusque crura.
stricta cingit fascia.
Lustra sex qui iam peracta.
tempus implens corporis.
se volente natus ad hoc.
passioni deditus.
agnus in cruce levatur.
immolatus stipite.
Hic acetum fel arundo.
sputa clavis lancea.
mite corpus perforatum.
sanguis unda profluit.
terra pontus [(printer); sic: pondus] astra mundus.
quo lavantur flumine.
Flecte ramos arbor alta.
tensa laxa viscera.
et rigor lentescat ille.
quem dedit nativitas.
et superni membra regis.
miti tendat stipite.
Sola digna tu fuisti.
ferre pretium saecli.
atque portum praeparasti.
nauta mundo naufrago.
quem sacer cruor perunxit.
fusus agni corpore.
Gloria aeterno patri.
pro salute posito.
gloria unico eius.
qui creavit omnia.
spiritui quoque sancto.
in sempiterna saecula Amen.

Sabbato paschae ad benedictionem novi ignis Carmen aschlepiadeum Choriambicum Aurelii prudentii.

Inventor rutili dux bone luminis.
Qui certis vicibus tempora dividis?
Merso sole chaos ingruit horridum.
Lumen redde tuis christe fidelibus.
Quamvis innumero [(printer); sic: in numero] sidere regiam.
Lunaremque polum lampade pinxeris.
Incussu silicis lumina: nos tamen.
Monstras saxigeno semine quaerere.
Ne nesciret homo spem sibi luminis
In christi solido corpore conditam.
Qui dici stabilem se voluit petram
Nostris igniculis unde genus venit.
Pinguis quos olei rore madentibus.
Lychnis ac facibus pascimus aridis.
Quin et fila favis stirpea floreis.
Presso melle prius collita fingimus.
Vivax flamma viget seu [(printer); sic: ceu] cava testula.
Sucum lyntheolo [Reg: linteolo] suggerit ebrio.
Seu pinus piceam fert alimoniam.


image: s032

Seu ceram teretem stuppa calens bibit.
Nectar de liquido vertice fervidum.
Guttatim lacrimis stillat olentibus.
Ambustum quoniam vis facit ignea.
Imbrem de madido flere cacumine.
Splendent ergo tuis muneribus pater.
Flammis mobilibus scilicet atria.
Absentemque diem lux agit aemula.
Quam nox cum lacero victa fugit peplo.
Sed quis non rapidi luminis arduam.
Manantemque [(printer); sic: Manentemque] deo cernat originem.
Moses nempe deum spinifero in rubo [(printer); sic: rubro] .
Vidit conspicuo lumine flammeum.
Felix qui meruit sentibus in sacris.
Caelestis solii visere principem.
Iussus nexa pedum soluere vincula.
Ne sanctum maculis pollueret locum.
Hunc ignem populus sanguinis incliti.
Maiorum meritis tutus et impotens.
Suetus sub dominis vivere barbaris.
Iam liber sequitur longa per avia.
Quo gressum tulerant castraque cerulae.
Noctis per medium concita moverant.
Plebem pervigilem fulgure praevio.
Ducebat radius sole micantior
Sed rex niliaci litoris invido
Fervens felle iubet praevalidam manum.
In bellum rabidis ire cohortibus.
Aerratasque acies clangere classicum.
Sumunt arma viri seque micantibus.
Accingunt gladiis triste canit tuba.
Hic fundit iaculis ille volantia.
Praefigit calamis spicula gnosiis.
Densatur cuneis turba pedestribus.
Currus pars et equos et volucres rotas.
Conscendunt celeres signaque bellica.
Praetendunt tumidis clara draconibus.
Hinc iam servitii nescia pristini.
Gens pelusiacis usta vaporibus.
Tandem purpurei gurgitis hospita.
Rubris littoribus fessa resederat.
Hostis dirus adest cum duce perfido.
Infert et validis proelia viribus.
Moses porro suos in mare praecipit.


image: s033

Constans intrepidis tendere gressibus.
Praebent rupta locum stagna viantibus.
Riparum in faciem pervia sistitur.
Circumstans vitreis unda liquoribus.
Dum plebs sub bifido permeat aequore.
Pubes quin etiam decolor asperis.
Irritata odiis rege sub impio
Hebraeum sitiens fundere sanguinem.
Audet se pelago credere concavo.
Ibant praecipiti turbine percita.
Fluctus per medios agmina regia.
Sed confusa de hinc unda resoluitur.
In semet revolans gurgite confluo.
Currus tunc et equos telaque naufraga.
Ipsos et proceres et vaga corpora.
Nigrorum videas nare satellitum.
Artis iustitium [(printer); sic: inscitium] triste tyrannicae
Quae tandem poterit lingua retexere.
Laudes christe tuas qui domitum pharon.
Plagis multimodis credere praesuli.
Cogis iustitiae vindice dextera
Qui pontum rapidis aestibus invium.
Persulcare vetas ut refluo in salo [(printer); sic: sale] .
Securus pateat te duce transitus.
Et mox unda rapax ut voret impios [(printer); sic: impius] .
Qui ieiuna heremi saxa loquacibus.
Exundant [(printer); sic: Exundat] scatebris et latices novos.
Fundit scissa silex quae sitientibus.
Dat potum populis axe sub igneo.
Instar fellis aqua tristifico in lacu.
Ait ligni venia mel velut atticum.
Lignum est quo sapiunt aspera dulcius.
Nam praefixa cruci spes hominum viget.
Implet castra cibus tunc quoque ningidus [Reg: ninguidus] [(printer); sic: caelitus] .
Illabens gelida grandine densius.
His mensas epulis hac dape construunt.
Quam dat siderio christus ab aethere [(printer); sic: there] .
Nec non imbrifero ventus anhelitu.
Crassa nube leves invehit alites.
Quae conflatu in humum cum semel agmina.
Fluxerunt: reduci non revolant fuga.
Haec olim patribus praemia contulit.


image: s034

Insignis pietas numis unici
Cuius subsidio nos quoque vescimur.
Pascentes dapibus pectora mysticis.
Fessos ille vocat per freta saecli.
Discissis populum turbinibus regens.
Iactatasque animas mille laboribus
Iustorum in patriam scandere praecipit
Illic purpureis tecta rosariis.
Omnis fragrat humus cultaque pinguia.
Et molles violas et tenues crocos.
Fundit fonticulis unda fugacibus
Illic et gracili balsama surculo
Desudata fluunt raraque cinnama.
Spirant: et folium fonte quod abdito
Praelabens fluvius portat in exitum
Felices animae prata per herbida.
Concentu parili suave sonantibus.
Hymnorum modulis dulce canunt melos.
Calcant et pedibus lilia candidis.
Sunt et spiritibus saepe nocentibus
Poenarum celebres sub styge feriae
Illa nocte sacer qua rediit deus.
Stagnis ad superos ex acheronticis.
Nam sicut tenebras cum [(reading uncertain: abbreviation unclear)] face fulgida
Surgens oceano lucifer imbuit
Sic terris domini de cruce tristibus
Maior sole novum restituit diem
Marcent suppliciis tartara mitibus.
Exsultat quam sui carceris otio.
Umbrarum populus liber ab ignibus.
Nec fervent solito flumina sulpure.
Nos festis trahimus per pia gaudia
Noctem conciliis [(printer); sic: consiliis] votaque prospera
Certatim vigili congerimus prece.
Exstructaque agimus liba sacrario.
Pendent mobilibus lumina funibus
Quae suffixa micant per laquearia.
Et dum languidulis fora natalibus
Lucem perspicuo flamma iacit vitro
Credas stelligerum desuper igneum
Ornatum geminis stare trionibus.
Et qui bosphoreum temo regit iugum.
Passim purpureos spargier hesperos.
O res digna deus quam [(printer); sic: quem] tibi roscidae.
Noctis principio grex tuus offerat
lucem qua tribuis nil pretiosius.
lucem qua reliqua [(printer); sic: reliquem] praemia cernimus
Tu lux vera oculis: lux quoque sensibus.
Intus tu speculum: tu speculum foris.
Lumen quod famulans offero suscipe.
Tinctum pacifici chrismatis unguine.
Per christum genitum summe pater tuum.
In quo visibilis stat tibi gloria.
Qui noster dominus qui tuus unicus.
Spirat de patrio corde paraclitus.
Per quem splendor honos laus sapientia.
Maiestas bonitas et pietas tua Regnum continuat numine triplici.
Texens perpetuis saecula saeculis

Ad baptismum Carmen trochaicum


image: s035

sicut crux fidelis sed non exacto mensuratis pedibus.

Rex sanctorum angelorum
totum mundum adiuva.
ora primum tu pro nobis.
virgo mater germinis.
et ministri patris summi.
ordines angelici.
Supplicate christo regi.
coetus apostolici.
supplicetque per magnorum.
sanguis fusus martyrum.
Implorate confessores.
consoneque virgines.
quo donetur nobis magis.
tempus indulgentiae.
Omnes sancti atque iusti.
vos precamur cernui.
ut purgetur crimen omne.
vestro suboramine.
Huius christe rector alme.
plebis vota suscipe.
qui plasmasti protoplastum.
et genus gignentium.
Mitte sanctum nunc amborum.
spiritum paraclitum.
in hanc plebem quam recentem.
fons baptismi parturit.
Fac in terra fontis huius.
sacratum mysterium.
qui profluxit cum cruore.
sacro christi corpore.
Et laetetur mater sancta.
tota nunc ecclesia.
ex profectu renascentis.
tantae multitudinis.
Praesta pater atque nate.
compar sancte spiritus.
ut te solum semper omni.
diligamus tempore.

Tempore paschali Ad stationem Elegiacum lactantii firmiani.

Salve festa dies toto venerabilis aevo.
Qua deus infernum vicit: et astra renet.
Tempora florigero rutilant distincta sereno.
Et maiore poli lumine porta patet.
Altius ignivomum solem caeli orbita ducit.
Qui vagus oceanas exit et intrat aquas.
Armatus radiis elementa liquentia lustrans.
Hac in nocte brevi tendit in orbe diem.
Splendida sincero producunt aethera vultu.
Laetitiamque suam sidera clara probant.
Terra ferax vario fundit munuscula culto.
Cum bene vernarit reddit et annus opes.
Mollia purpureum pingunt violaria campum.
Prata virent herbis: et micat herba comis.
Paulatim subeunt stellantia lumina florum.
Floribus arrident gramina cuncta suis.
Semine deposito late seges exsilit arvis.
Spondens agricolae vincere posse famem.


image: s036

Caudice desecto lacrimat sua gaudia palmes.
Unde merum tribuat dat modo vitis aquam.
Cortice de matris tenera lanugine surgens.
Praeparat ad partum turgida gemma sinum.
Subque hiemis tempus foliorum crine refuso.
Iam reparat viridans frondea tecta nemus.
Mixta salix: abies. corylus: siler: ulmus: acernus.
Plaudit quaeque suis arbor amoena comis.
Constructura favos apis hinc aluearia linquens.
Floribus in strepitans poplite mella rapit.
Ad cantus revocatur avis: quae carmine clauso.
Pigrior hiberno frigore muta fuit.
Hinc philomela suis attemperat organa cannis.
Fitque repercusso dulcior aura melo.
Ecce renascentis testatur gratia mundi.
Omnia cum domino dona redisse suo.
Namque triumphanti post tristia tartara christo.
Undique fronde nemus: gramina flore favent.
Legibus inferni oppressis super astra meantem.
Laudant rite deum lux: polus arua: fretum.
Qui crucifixus erat deus ecce per omnia regnat.
Dantque creatori cuncta creata precem.
Mobilitas anni: mensum: lux alma dierum.
Horarum splendor stridula. cuncta favent.
Hinc tibi silva comis: plaudit quoque campus aristis.
Hinc grates tacito palmite viris agit.
Hinc tibi nunc avium resonant virgulto susurro.
Has inter nimio passer amore canit.
Christe salus rerum: bone conditor. atque redemptor.
Una progenies ex deitate patris.
Irrecitabiliter manans de corde parentis.
Verbum subsistens: et patris ore potens.
Aequalis: concors: socius: cum patre coaevus.
Quo sumpsit mundus principe principium.
Aethera suspendis: sola congeris: aequora fundis.
Quaeque locis habitant: quae moderata vigent.
Qui genus humanum cernens mersisse profundo.
Atque hominem eriperes: es quoque factus homo.
Nec nostro tantum voluisti e corpore nasci.
Sed caro quae nasci pertulit atque mori.
Funeris exsequias pateris vitae auctor: et orbis.


image: s037

Intras mortis iter dando salutis opem.
Tristia cessarunt inferne vincula legis.
Expavitque chaos luminis ore premi.
Depereunt tenebrae christi fulgore fugatae.
Aeternae noctis pallia crassa cadunt.
Sollicitam: sed redde fidem precor: alma potestas.
Tertia lux rediit. surge sepulte meus.
Non decet ut vili tumulo tua membra tegantur.
Non pretium mundi vilia [(printer); sic: ullia] saxa premant.
Indignum est cuius clauduntur cuncta pugillo.
At tegat inclusum rupe vetante lapis.
Lintea tolle precor: sudaria linque sepulchro.
Tu satis es nobis: et sine te nihil est.
Solve catenatas inferni carceris umbras.
Et revoca sursum quicquid ad ima ruit.
Redde tuam faciem: videant ut saecula lumen.
Redde diem: qui nos te moriente fugit.
Sed plane implesti remeans pie victor olympi.
Tartara pressa iacent: nec sua iura tenent.
Inferus insaturabiliter cava guttura pandens.
Qui raperet semper fit tua praeda deus.
Eripis innumerum populum de carcere mortis.
Et sequitur liber: quo suus auctor abis.
Euomit absorptam pavide fera belua plebem.
Et de fauce lupi subtrahit agnus oves.
Hinc tumulum repetens post tartara carne resumpta.
Belliger ad caelos ampla trophaea refers.
quos habuit poenale chaos: iam reddidit iste.
Et quos mors peteret hos nova vita tenet.
Rex sacer ecce tui radiat pars magna trophaei.
Cum puras animas sacra lavacra beant.
Candidus egreditur nitidis exercitus undis.
Atque vetus vitium purgat in amne novo.
Fulgentes animas vestis quoque candida signat.
Et grege de niveo gaudia pastor habet.
Additur hac felix concors [(transcriber); sic: corcors] mercede sacer dos.
Qui dare vult domino dupla talenta suo.
Ad meliora trahens gentili errore vagantes.
Bestia ne raperet munit ovile dei.
Quos prius eva nocens infecerat. hos modo reddit.
Ecclesiae pastor ubere lacte sinu.


image: s038

Tempore paschali Sapphicum hendecasyllabon tetrastrophon

Vita sanctorum decus angelorum.
vita cunctorum pariter piorum.
christe qui mortis moriens ministrum
exsuperasti.
Tu tuo laetus famulos trophaeo
nunc in his serva placidis diebus
in quibus sanctum celebratur omnem.
pascha per orbem.
Pascha quo victor rediens ab imo
atque cum multis aliis resurgens.
ipse susceptam super alta carnem.
astra levasti.
Nunc in excelsis dominus refulgens
et supra caelos deus elevatus.
inde venturus homo iudicatus.
denuo iudex.
Corda tu sursum modo nostra tolle.
quo patri dexter residens in alto.
ne resurgentes facias in ima.
praecipitari.
Hoc pater tecum hoc idem sacratus.
praestet amborum pie christe flatus.
cum quibus regnas deus unus omni
iugiter aevo.

De eodem Iambicum ametrum

Ad cenam agni providi.
et stolis albis candidi.
post transitum maris rubri.
christo canamus principi.
Auius corpus sanctissimum.
in ara crucis torridum.
cruore eius roseo.
gustando vivimus deo.
Protecti paschae vespere.
a devastante angelo.
erepti de durissimo.
pharaonis imperio.
Iam pascha nostrum christus est.
qui immolatus agnus est.
sinceritatis azyma.
caro eius oblata est.
O vere digna hostia.
per quam fracta sunt tartara.
redempta plebs captivata.
redit ad vitae praemia.
Cum surgit christus tumulo.
victor redit de baratro.
tyrannum trudens vinculo.
et reserans paradisum.
Quaesumus auctor omnium.
in hoc paschali gaudio.
ab omni mortis impetu.
tuum defendas populum.
Gloria tibi domine.
qui surrexisti a mortuis.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

In octava paschae Ode Iambica dimetra.

Chorus novae hierusalem.
mellis nova dulcedine.
promat colens cum sobriis.
paschale festum gaudiis.
Quo christus invictus leo.
dracone surgens obruto.
dum voce viva personat.
a morte functos excitat.
Quam devorarat improbus.
praedam refudit tartarus.
captivitate libera.
iesum sequuntur agmina.
Triumphat ille splendide.
et dignus amplitudine.
soli polique patriam.
unam facit rem publicam.


image: s039

Ipsum tenendo supplices.
regem precemur milites.
ut in suo clarissimo.
nos ordinet palatio.
Per saecla metae nescia.
patri supremo gloria.
honorque sit cum filio.
et spiritu paraclito.

De eodem Iambicum dimetrum

Te lucis auctor personent.
huius catervae carmina.
quam tu replesti gratia.
anastasis potentia.
Nobis haec dies innuit.
diem supremum sistere.
quo mortuos resurgere.
viteque fas sit dicere.
Octava prima redditur.
dum mors abunda tollitur.
dum mente circumcidimur.
novique demum nascimur.
Dum mane nostrum cernimus.
redisse victis hostibus.
mundi luxum. temnimus
panem salutis sumimus.
Haec alma sit sollemnitas.
sit clara haec festivitas.
sit feriata gaudiis.
dies reducta ab inferis.

De eodem Iambicus ameter hoc est sine mensura vera pedum et quantitatis.

Aurora lucis rutilans
caelum laudibus intonat
mundus exsultans iubilat.
gemens infernus ululat.
Cum rex ille fortissimus.
mortis confractis viribus.
pede conculcans tartara.
solvit a poena miseros.
Ille qui clausus lapide.
custoditur sub milite.
triumphans pompa nobili.
victor surgit de funere.
Solutis iam gemitibus.
ac inferni doloribus.
quem surrexit dominus.
splendens clamabat angelus.
Tristes erant apostoli.
de nece sui domini.
quem poena mortis crudeli.
servi damnarunt impii.

De gloriosissimo Milite et martyre Georgio hymnus sapphicus.

Strenui athletae canimus triumphos.
militis christi: faveas superne.
arbiter vati: pariter canende.
tuque georgi.
Herculem gentes taceant profanae.
atque vel fortes macedum tyrannos
extulit si quos cecropisque tellus
romulidumque
Gloriae tales studuere vanae.
in sua exstincti quoque vanitate.
militavit sed domino salutis.
hic meus uni.
Ille terrenis opibus fugatis.
sprevit immundi pretiumque mundi.
et magistratus celebres: et amplos
tempsit honores.
Regie cum cappadocum fuisset.
stirpis: et felix dicionis amplae.
rector: at christum dominum secutus.
cuncta reliquit.
Miles et christi fideique factus.
impios contra gladium tyrannos
strinxit in templis simulacra divum.
undique rumpens.


image: s040

Hic palaestinam domino favente.
fortis et toruum subigit draconem
Regiam quando cuperet puellam.
perdere crudus.
Ante ter centum et numero carentes.
ad fidem versi populi fuerunt.
cum prius serpens hominum voraret.
milia multa.
Pauca quod narro gloriose martyr
qui tuas laudes cupit explicare.
gestit hic vasti bibulas arenas.
noscere ponti.
Namque dum cuncti famuli fideles
territi poenis gravibus silerent
ne rotis: furcis: crucibus darentur
dis cruciandi.
Solus ex omni numero tyrannos
impios inter variasque poenas.
fortiter nomen domini professus.
inter et enses.
Hostis ex diri legione multa.
faucibus rapta sub ovile patris.
tu necis tandem: superos adisti.
munia passus
Iamque cum christo emeritus triumphans
milites huius miserare mundi.
bella post carnis valeamus [(printer); sic: vallemus] omnes.
scandere caelum.

De inventione et exaltatione sanctae crucis Monoculos Iambica ex trimetro archilochio.

Salve crux sancta salve mundi gloria.
vera spes nostra vera ferens gaudia.
signum salutis salus in periculis.
vitale lignum vitam portans omnium
Te adorandam te crucem vivificam
in te redempti dulce decus saeculi.
semper laudamus semper tibi canimus.
per lignum servi per te lignum liberi.
Originale crimen necans in cruce
nos a privatis christe munda maculis
humanitatem miseratus fragilem.
per crucem sanctam lapsis dona veniam
Protege salva benedic sanctifica.
populum cunctum crucis per signaculum.
morbos averte corporis et animae.
hoc contra signum nullum stet periculum.
Sit deo patri laus in cruce filii.
sit coaequalis laus sancto spiritui.
civibus summis gaudium sit angelis.
honor in mundo crucis exaltatio vel inventio.

De spinea Corona Iambicum ametrum.

Aeterne regis gloriae.
devota laudum cantica.
fideles soluant hodie.
pro corona dominica.
Coronat regem omnium.
corona contumeliae.
cuius nobis opprobrium.
coronam confert gloriae.
De spinarum aculeis.
christi corona plectitur.
qua ministris tartareis.
mundi potestas tollitur.
Corona christi capitis.
sacro perfusa sanguine.
poenis solutis debitis.
reos purget a crimine.
Laus christo regi gloriae.
pro coronae virtutibus.
qua nos reformans gratiae.
coronat in caelestibus.

De eodem hymnus Trochaicus


image: s041

non multum cultus.

Sacrae christi celebremus.
coronae solennia.
et ipsius revocemus.
ad mentes praeconia.
ut impleta comprobemus.
legis vaticinia.
Inter vepres demonstratur.
vervex haerens cornibus.
in quo christus figuratur
coronandus sensibus.
deus unus immolatur.
homo pro hominibus.
Spina rubet inflammatur.
nec tamen comburitur.
ignis spinis coronatur.
quo culpa consumitur.
nec laeditur sed sacratur.
spina dum sic tangitur
Arcam mensam et altare.
sertum ambit aureum.
et sculptura cingit mare.
sacerdotem aeneum.
qui nunc christi signant clare.
diadema spineum.
Sponsum serto coronatum.
isayas meminit.
ad videndum coronatum.
invitans rex cecinit.
hoc sibylla revelatum.
sibi prosa concinit.
Gloria et honor deo.
usque quo altissimo.
una patri filioque.
inclito paraclito.
cui laus est et potestas.
per aeterna saecula.

De eodem hymnus Iambicus dimeter.

In passione domini.
qua datur salus homini.
sit nostrum refrigerium.
et cordis desiderium.
Portemus in memoria.
poenas et opprobria [(transcriber); sic: approbria] .
christi coronam spineam.
crucem clavos et lanceam.
Et plagas sacratissimas.
omni laude dignissimas.
acetum fel arundinem.
mortis amaritudinem.
Haec omnia nos satient.
et dulciter inebrient.
nos repleant virtutibus.
et gloriosis fructibus.
Laus christo etc.

De eodem Sicut praecedens.

Lauda fidelis contio.
spinae trophaeum inclitum.
per quam perit perditio.
vitaeque datur meritum.
Nos a puncturis liberat.
aeterni patris filius.
cum spinis pungi tolerat.
spinarum culpis nescius.
Dum spinarum aculeum.
christus pro nobis pertulit.
per diadema spineum.
vitae coronam contulit.
Plaudat turba fidelium.
quia per spinae ludibrium.
purgat creator omnium.
spineti nostri vicium.
Laus christo etc.

De sancto Ioanne ante portam latinam Iambicum ametrum


image: s042

hoc est sine recta mensura pedum.

Solennis dies rutilat.
qua christo conregnans iubilat.
Ioannes dei gratia.
et gemma apostolica.
A christo vocatus dulciter.
armato specialiter.
prima dotatur gloria.
inter sanctorum agmina.
Glorificatus corpore.
miro clarescit munere.
locus qui erat vermium.
cibum profert angelicum.
Aita fuit angelicus.
et gratia deificus.
praecedens et in praemio.
sanctorum choros omnium.
Christi amator unice.
et vas caelestis gratiae.
nobiscum sta in acie.
ultimo in examine.
Gloria tibi domine.
qui surrexisti a mortuis.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

De eodem Sicut praecedens metrum.

Sidus coruscat aureum.
resplendens ut carbunculus
doctor christi mellifluus.
mundum illustrans caelitus.
Alta conscendens sidera.
ut avis nobilissima.
mundi profunda reserat.
divinitatem intonans.
Volatu alto nobilis.
parificatur angelis.
mira de caelis referens.
cunctis prophetis praeeminet.
Felix oliva ceditur.
et dolio immittitur.
sed pugil christi inclutus.
eripitur divinitus.

In vigilia ascensionis hymnus Dicolos tetrastropha ex asclepiadeo choriambico et glyconico.

Festum nunc celebre magnaque gaudia.
compellunt animos carmina promere.
cum christus solium scandit ad arduum.
caelorum pius arbiter.
Conscendit iubilans laetus ad aethera
sanctorum populus praedicat inclitum.
concinit pariter angelicus chorus.
victoris boni gloriam.
Qui scandes superos vincula vinxerat.
donans terrigenis munera plurima.
districtus rediet arbiter omnium.
qui mitis modo transiit.
Oramus domine conditor inclute.
devotos famulos respice protege
ne nos livor edax daemonis obruat.
demergat vel in inferos.
At cum flammivoma nube reverteris.
occulta hominum pandere iudicans
ne des supplicia horrida noxiis
sed iustis bona praemia.
Praesta hoc genitor optime maxime.
et tu nate dei et bone spiritus.
regnans perpetuo fulgida trinitas
per cuncta pie saecula.


image: s043

De eodem Ad completorium Iambicum ametrum.

Iesu nostra redemptio.
amor et desiderium.
deus creator omnium.
homo in fine temporum.
Quae te vicit clementia.
ut nostra ferres crimina.
crudelem mortem patiens.
ut nos a morte tolleres.
Interni claustra penetrans.
mos captivos redimens.
victor triumpho nobili.
ad dextram patris residens.
Ipsa te cogat pietas.
ut mala nostra superes.
parcendo et voti compotes.
nos tuo vultu saties.
Gloria tibi domine.
qui scandis super sidera.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

De eodem

Astra polorum superascendit.
christus ad patris dexteram sedens
victor et auctor noster ubique.
Id circo fratres pangite melos
huic deo nostro ut mereamur
scandere mente quo manet ipse.
Gloria simul patri perenni sit
filio spirituique almo deo semper in aevum.

De eodem Ad laudes Iambicum archilochium.

Tu christe nostrum gaudium.
manens olympo praeditum.
mundi regis quis fabricam.
mundana vincens gaudia.
Hinc te precantes quaesumus.
ignosce culpis omnibus.
et corda sursum subleva.
ad te superna gratia.
At cum rubente ceperis.
clarere nube iudicis.
poenas repellas debitas.
reddas coronas perditas
Tu esto nostrum gaudium
qui es futurum praemium.
sit nostra in te gloria.
per cuncta semper saecula.
Gloria tibi domine.
qui scandis super sidera. etc.

In vigilia pentecostes. Ad vesperas Iambicum archilochium.

Veni creator spiritus.
mentes tuorum visita.
imple superna gratia.
tu quae creasti pectora.
Qui paraclitus diceris.
donum dei altissimi.
fons vivus ignis caritas.
et spiritalis unctio.
Tu septiformis munere.
dextre dei tu digitus.
tu rite promisso patris.
sermone ditans guttura.
Accende lumen sensibus.
infunde amorem cordibus.
infirma nostri corporis.
virtute firmans perpeti.
Hostem repellas longius.
pacemque dones protinus.
ductore sic te praevio.
vitemus omne noxium.


image: s044

Da gaudiorum praemia.
da gratiarum munera.
dissolve litis vincula.
astringe pacis foedera.
Per te sciamus da patrem.
noscamus atque filium.
te utriusque spiritum.
credamus omni tempore.

De eodem Iambicum ut praecedens.

Beata nobis gaudia.
anni reduxit orbita.
cum spiritus paraclitus.
refulsit in discipulos.
Ignis vibrante lumine.
linguae figuram detulit.
verbis ut essent proflui.
et caritate fervidi.
Linguis loquuntur omnium.
turbae pavent gentilium.
musto madere deputant.
quos spiritus repleverat.
Parata sunt haec mystice.
paschae peracto tempore.
sacro dierum numero.
quo lege fit remissio.
Te nunc deus piissime.
vultu precamur cernuo.
illapsa nobis caelitus.
largire dona spiritus.
Dudum sacrata pectora.
tua replesti gratia.
dimitte nunc peccamina.
et da quieta tempora.
Sit laus patri cum filio.
sancto simul paraclito.
nobisque mittat filius.
charisma sancti spiritus.

De eodem Iambicum ut praecedens.

Iam christus astra ascenderat
regressus unde venerat.
promissum patris munere.
sanctum daturus spiritum.
Solennis urgebat dies.
quo mystice septemplici.
orbe voluto septies.
signat beata tempora.
Dum hora cunctis tertia.
repente mundus intonat.
apostolis orantibus.
deum venisse nuntiat.
De [(printer); sic: Da] patris ergo lumine.
decorus [(printer); sic: decorans] ignis missus est.
qui fida christi pecora.
calore verbi complevit.

De eodem Iambicum ut praecedens

Impleta gaudent viscera.
afflata sancto spiritu.
voces diversas intonant.
fantur dei magnalia.
Ex omni gente cogniti.
graecis latinis barbaris.
cunctisque admirantibus.
linguis loquuntur omnibus.
Iudaea tunc incredula.
vesano tacta spiritu.
ructare musti crapulam.
alumnos christi concrepat.
Sed signis et virtutibus.
occurrit et docet petrus.
falsa profari perfidos.
iohelis testimonio.
Sic christe nunc paraclitus.
per te pius nos visitet.
novansque terrae faciem.
culpis solutos recreet.


image: s045

De sancta trinitate Iambicum archilochicum.

O lux beata trinitas.
et principalis unitas.
iam sol recedat igneus.
infunde lumen cordibus.
Te mane laudum carmine.
te deprecemur vespere.
te nostra supplex gloria.
per cuncta laudet saecula.
deo patri sit gloria.
eiusque soli filio.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum.

De eadem [(transcriber); sic: eodem] Iambicum ut praecedens.

Adesto sancta trinitas.
par splendor una deitas.
quae [(printer); sic: qui] exstas rerum omnium.
sine fine principium.
Te caelorum militia.
laudat adorat praedicat.
triplexque mundi machina.
benedicit per saecula.
Laus patri sit ingenito.
laus eius unigenito.
laus sit sancto spiritui.
trino deo et simplici.

De eadem Iambicum ut praecedens.

Assumus et nos cernui.
te adorantes famuli.
votaque preces supplicum.
hymnis iunge caelestium.
Unum te lumen credimus.
quod et ter idem colimus.
alpha et o quem dicimus.
te laudat omnis spiritus.

De corpore christi Ad vesperas Divus thomas aquinas auctor Metrum trochaicum alcmanio et euripidio alternatim currens.

Pange lingua gloriosi.
corporis mysterium.
sanguinisque pretiosi.
quem in mundi pretium.
fructus ventris generosi.
rex effudit gentium.
Nobis natus nobis datus.
ex intacta virgine.
et in mundo conversatus.
sparso verbi semine.
sui moras incolatus.
miro clausit ordine.
In supreme nocte cene.
recumbens cum fratribus.
observata lege plene.
cibis in legalibus.
cibum turbae duodenae.
se dat suis manibus.
Verbum caro panem verum.
verbo carnem efficit.
fitque sanguis christi merum.
et si sensus deficit.
ad firmandum cor sincerum.
sola fides sufficit.
Tantum ergo sacramentum.
veneremur cernui.
et antiquum documentum..
novo cedat ritui.
praestet fides supplementum
sensuum defectui.
Genitori genitoque.
laus et iubilatio.


image: s046

salus honor virtus quoque.
sit et benedictio.
procedenti ab utroque.
compar sit laudatio.

De eodem Ad completorium Asclepiadeus Choriambicus ameter et incultus.

Sacris solennibus iuncta sint gaudia.
et ex praecordiis sonent praeconia.
recedant vetera nova sint omnia.
corda voces et opera.
Noctis recolitur cena novissima
qua christus creditur agnum et azyma.
dedisse fratribus iuxta legitima.
pristis indulta patribus.
Post agnum typicum expletis epulis
corpus dominicum datum discipulis
sic totum omnibus quod totum singulis.
eius fatemur manibus.
Dedit fragilibus corporis
ferculum dedit et tristibus
sanguinis poculum dicens accipite
quod trado vasculum [(printer); sic: vasculis] omnes ex eo bibite.
Sic sacrificium istud instituit.
cuius officium committi voluit.
solis presbyteris quibus sic congruit.
ut sumant et dent ceteris.
Panis angelicus fit panis hominum.
dat panis caelicus figuris terminum
o res mirabilis manducat dominum.
pauper seruus et humilis.
Te trina deitas unaque poscimus
sic tu nos visites sicut te colimus
per tuas semitas duc nos quo tendimus
ad lucem quam inhabitas.

De eodem Iambicum dimetrum Archilochium ametrum.

Agnum supernum prodiens.
nec patris linquens dexteram.
ad opus suum exiens.
venit ad vitae vesperam.
In mortem a discipulo.
suis tradendus aemulis.
prius in vitae ferculo.
se tradidit discipulis.
Quibus sub bina specie.
carnem dedit et sanguinem.
ut duplicis substantiae.
totum cibaret hominem.
Se nascens dedit socium.
convescens in edulium.
se moriens in pretium.
se regnans dat in praemium.
O salutaris hostia.
quae caelis pandis hostium [Reg: ostium] .
bella premunt hostilia.
da robur fer auxilium.
Uni trinoque domino.
sit sempiterna gloria.
qui vitam sine termino.
nobis donet in patria.

De eodem Hymnus Iambicum ametrum.

Verbum prodiens a patre.
lumen verum de lumine.
deus de caelis humilis.
homo nobis visibilis.
Da ut lege deposita.
tua simus sub gratia.
qui aperis diu clausis.
dans lumen nostris tenebris.
Seruos veni redimere.
tuo sacrato sanguine.
fac nos tecum surgere.
cibatos tuo corpore.
At cum sanctis perenniter.


image: s047

laudes solvamus pariter.
saeculorum altissimo.
regi ovantes domino.
Laus sit patri et filio
spiritui paraclito.
unitati sit gloria.
per infinita saecula.

In vigilia sancti Ioannis baptistae Sapphicon hendecasyllabon Tetrastrophon.

Ut queant laxis resonare fibris
mira gestorum famuli tuorum.
solue polluti labii reatum.
sancte ioannes.
Nuntius celso veniens olympo
te patri magnum fore nasciturum.
nomen et vitae seriem gerende.
ordine promit.
Ille promissi dubius superni.
perdidit prompte modulos loquelae.
sed reformasti genitus perempte.
organa vocis.
Ventris obstruso positus cubili
senseras regem thalamo manentem.
hinc parens nati meritis uterque
abdita pandit.
Antra deserti teneris sub annis
civium turmas fugiens petisti.
ne levi saltem maculare vitam.
famine posses.
Praebuit hirtum tegimen camelus.
artubus sacris stropheum bidentes
cui latex haustum sociata pastum.
mella locustis.
Ceteri tantum cecinere vatum.
corde praesago iubar affuturum.
tu quidem mundi scelus auferentem.
indice prodis.
Non fuit vasti spatium per orbis.
sanctior quisquam genitus ioanne.
qui nefas saecli meruit lavantem.
tingere lymphis.
O nimis felix meritique celsi.
nesciens labem nivei pudoris.
praepotens martyr eremique cultor
maxime vatum.
Serta ter denis alios coronant
aucta crementis duplicata quosdam
trino centeno cumulata fructu.
te sacer ornant.
Nunc potens nostri meritis opimis.
pectoris duros lapides repelle
asperum planas iter et reflexos.
dirige calles.
At pius mundi sator et redemptor
mentibus pulsa livione puris.
rite dignetur veniens sacratos
ponere gressus.
Laus deo patri patris atque proli.
laus et amborum tibi pneuma sacrum
nunc et in toto maneat futuri.
tempore saecli.

In vigilia apostolorum Petri et Pauli Iambicum trimetrum Auctor dicitur esse elpis uxor boethii [(transcriber); sic: bohecii] .

Aurea luce et decore roseo.
lux lucis omne perfudisti saeculum.
Decorans caelos incluto martyrio.
hac sacra die qua dat regis veniam
Ianitor caeli doctor orbis pariter.
iudices saecli vera mundi lumina
per crucem alter: alter ense triumphans.
vitae senatum laureati possident.


image: s048

Iam bone pastor petre clemens accipe.
Vota precantum et peccati vincula.
resolue tibi potestate tradita.
Qua cunctis caelum verbo claudis aperis.
Doctor egregie paule mores instrue.
Et mente polum nos transferre satage.
Donec perfectum largiatur plenius.
Evacuato quod ex parte gemimus.
Olive bine pietatis unice.
Fidei devotos semper obustos maxime.
Fonte repletos caritatis gemine.
Post mortem carnis impetrate vivere.
Sit trinitati sempiterna gloria
Honor potestas atque iubilatio
In unitate cui manet imperium
Ex tunc et modo per aeterna saecula.

De eodem hymnus Iambicum dimetrum.

Apostolorum passio.
diem sacravit saeculi.
petri triumphum nobilem.
pauli coronam praeferens.
Coniunxit aequales viros.
cruor triumphalis necis.
deum secutos praesules.
christi coronavit fides.
Primus petrus apostolus.
nec paulus impar gratia.
electionis vas sacre.
petri adaequavit fidei.
Verso crucis vestigio.
simon honorem dans deo.
suspensus ascendit dati.
non inmemor oraculi.
Praecinctus ut dictum est senex.
et elevatus ab altero.
quo nollet ivit sed volens.
mortem subegit asperam.
Sic roma celsum verticem.
devotionis extulit.
fundata tali sanguine.
et vate tanto nobili.
Tante per urbis ambitum.
stipata tendunt agmina.
trinis celebratur viis.
festum sacrorum martyrum.
Prodire mundum quis putet concurrere plebem poli.
electa gentium caput.
sedes magistri gentium.

In visitatione sanctae Mariae virginis Iambicum ametrum et incultum.

In mariam vitae viam.
matrem veram viventium
pie venit qui redemit.
peccata delinquentium.
Gressum cepit dum concepit.
maria multum properans.
visitavit confortavit.
elisabeth compatiens.
Salutatur inflammatur.
elisabeth et filius.
inaudita fiunt ita.
de dono sancti spiritus.
Impraegnata gravidata.
fit mater olim sterilis.
infans datus nondum natus.
exsultat christo iubilis.


image: s049

Servit maior gaudet minor.
maria fert solacium.
visitatur praeparatur.
ad spiritum propheticum.
Praecursorem et doctorem.
maria manu indicat.
qui rectorem purgatorem.
digito manu nuntiat.
Leva gregem duc ad regem.
maria cunctos visitans.
ut saluetur et letetur.
cum tu sis mater medians.

De eodem Iambicum ametrum sicut praecedens.

O christi mater caelica.
fons vivus fluens gratia.
lux pellens cuncta schismata.
maria deo proxima.
Ex motu veri luminis.
transivit in montaneis.
virgo iuvare vetulam.
de praecursore gravidam.
Mater venit de nazareth.
ut salutet elizabeth.
replentur dono spiritus.
anus et eius filius.
Elizabeth complacuit.
quia mater dei affuit.
infans gaudet in utero.
praesente christo domino.
Mariae visitatio.
exemplum dat pro praevio.
quia sit parata omnibus.
ipsam pie querentibus.
Trinitatis clementia.
cuncta laxet facinora.
per matris christi merita.
nos ducat ad caelestia.

De eodem hymnus Dimeter [(reading uncertain: illegible)] . Iambicus ut praecedens.

De sacro tabernaculo.
virtutum flos egreditur.
in montis diverticulo.
odor mariae spargitur.
Ex caritatis germine.
elizabeth appropiat.
et domum intrat feminae.
ipsam devote visitat.
Salutat servam domina.
haec matrem christi nominat.
confertur ingens gratia.
matrem et prolem satiat.
En christi incarnatio.
per nondum natum panditur.
hunc adorat cum gaudio.
qui ventre matris clauditur.
Clamat senex in iubilo.
videns mariae gloriam.
beata credens angelo.
scivisti rem veridicam.
Hic stupet rerum regula.
naturae mutans ordinem.
ubi fiunt miracula.
per solum caeli principem.
Praesta virgo piissima.
Sufficiens auxilium.
cum sis mater largissima.
nos visites in saecula.
Laus honor sponso virginum.
nunc et per omne saeculum.
qui nos mariae meritis.
caeli coniungat gaudiis.

De sancta maria Magdalena Trochaicum carmen.

Iesu christe auctor vitae.
qui in tuo sanguine.


image: s050

peccatum lavisti adae.
mariae magdalenae.
tribuisti salutarem.
fructum poenitentiae.
Pretiosam margaritam.
stellamque clarissimam.
eam locasti in arce.
uranicae curiae.
ut esset evidens tue.
exemplum clementiae.
Interventu ergo eius.
sis nobis propitius.
ac nostra dele peccata.
et da vitae gaudia.
qui regnas cum deo patre.
et spiritu compare.

De eadem hymnus Trochaicum ut praecedens.

Pange lingua magdalenae.
lacrimas et gaudium.
sonent voces laudis plenae.
te concentu cordium.
et concordet philomele.
turturis suspirium.
Iesum quaerens convivarum.
turbas non erubuit.
pedes unxit lacrimarum.
fluvio quos abluit.
crine tersit et culparum.
lavacrum promeruit.
Suum lavit mundatorem.
rivum fons inmaduit.
pium fudit vas liquorem.
et in ipsum refluit.
caelum terra dedit rorem.
caelum terra compluit.
In praedulci mixtione.
nardum ferens pisticum.
in ungenti fusione.
typum gessit mysticum.
ut sanetur unctione.
unxit aegra medicum.
Pie christus hanc respexit.
speciali gratia.
quia multum hunc dilexit.
dimittuntur omnia.
christi quando resurrexit.
facta est praenuntia.
Gloria et honor deo.
qui paschalis hostia.
agnus morte pugna leo.
victor die tertia.
resurrexit cum trophaeo.
mortis ferens spolia.

De eodem Iambicum dimetrum

Votiva cunctis orbita.
lucis triumphat gratia.
qua scandit astra vernula [(printer); sic: fernula] .
maria christi fulgida.
Calcans beata luridam.
saecli ruentis machinam.
ardore sancti spiritus.
ignes subegit lubricos.
Haec sacras iesu lacrimis.
plantas rigavit intimis.
tersit capillis osculans.
mentis tenebras expians.
Te quaesumus gratissima.
deposce nobis veniam.
caelestis aves tinnulis.
te perfruamur organis.
Salue beata trinitas.
perenni manens gaudio.
iuva creatrix saeculum.
quae regnas in perpetuum.

De sancta Anna matre mariae Hymnus ameter et incultus.

Lucis huius festa colit plebs honesta.
deum caeli dignis confrequentans hymnis.
Mater matris christi ex hoc mundo tristi
Migrans fide bona sumpsit vitae dona.


image: s051

Annam sic expresse fundit radix yesse
Ut sit matur matris nati dei patris.
Ex hac carnis planta surgit virgo sancta.
Ex hoc fluit fonte lapis caesus monte
Caelo iam sublata sic mulier beata.
Nos suo precatu purget a reatu
Trino laus et uni deo sit communi
In quo vivit anna simul cum maria

De eadem Sapphicum hendecasyllabon tetrastrophon cum adonico dimetro. Et canitur sicut martyris christi colimus.

Anna reginae mariae polorum.
mater immensis titulis decora
sanctitatis conspicuaeque vitae.
clara triumphis.
Te sacram cuncte venerabilemque.
nationes et celebrant beatam.
naque rectoris superum parentem.
ventre tulisti.
Ecce mortales variis fatigant.
te prece et votis mulier sacrata.
gestiunt cuncti cecinisse laudes
dicere et hymnum.
Rebus afflictis vocitaris anna.
ingruit quicquid homini timendum
atque funestum venerande asylum.
querimus anne.
Nuntiant quando nebulae nigrantes.
luridam pestem trepido popello.
eripis cunctos tibi seruientes.
mente fideli.
Obsecro in cunctis facilem periclis.
praebeas tete miseris cateruis.
nec sinas tantam periisse de te.
spem bene captam.
Sis apud natam simul et nepotem
semper assestrix scelerum refertis.
ut queant tandem veniam mereri.
regnaque caeli.

In inventione sancti stephani carmen trochaicum.

Sancte dei pretiose.
protomartyr stephane.
qui virtute caritatis.
circumfultus undique.
dominum pro inimico.
exorasti populo.
Tu caelestis primitivus.
signifer militiae.
veritatis assertivus.
testis primus gratiae.
fundamenti lapis vivus.
basis patientiae.
Saxo caesus non mucrone.
per saxorum cuspides.
corpus membri passione.
circumcidi praevides.
ad decorem sunt coronae.
rubricati lapides.
Tu caelorum primus stratam.
consternis lapideam.
tu per christum hebetatam.
primus transis romphaeam.
primum granum trituratum.
christi ditans aream.
Tibi primum reserate.
caeli patent ianuae.
iesum vides potestate.
cuius pugnas strenue.
stans cum patris maiestate.
tecum est assidue.
Praestans genti persequenti.
preces pro lapidibus.
ne rependas te petenti.
lapides pro precibus.
sed indulge piae menti.
plus quam audet vocibus.
funde preces pro devoto.
tibi nunc collegio
ut tuo propitiatus
interuentu dominus
nos purgatos a peccatis
caeli iungat civibus.
Gloria et honor deo
qui te flore roseo.


image: s052

coronavit et locavit.
in throno sidereo.
saluat reos soluens eos.
mortis ab aculeo.

De eodem Iambicum non bene servatis pedibus.

Deus deorum domine.
rex sempiternae gloriae.
invictorumque militum.
carmen exaudi supplicum.
Terra tegens absconditum.
ducis thesauri pretium.
invento protomartyre.
munde reddit spem gloriae.
Omnes devoti martyres.
laudate protomartyrem.
vestris dignus est laudibus.
assumpsit dei filius.
Iam protomartyr stephane.
preces devotas accipe.
quibus per te nos querimus.
deo placari caelitus.
Quem pro persecutoribus.
exaudiebat dominus.
et pro suis supplicibus.
exaudiat propitius.

De eodem. dactylicum metrum hypercatalecticum.

Plebs devota deo mente fideli.
psallat altitono pectore laeto.
laudes dulcifluas promit ab ore
quo sit consona mens voce sonora
Iam praeclara dies fulget in orbe.
quam cuncti recolant corde benigno
christi nata. sacro indice celso.
viso praecipuo iam luciano.
Sanctorum celebris lux hodierna qua
sunt magnifica laude reperta
virtutum meritis corpora sacra.
odis omnigenis condecorentur.
Insignis stephani martyris almi
doctorisque sacri gamalielis.
abibeque simul et nicodemi.
festum nos domino reddat ovantes.
In caeli solio hoste subacto.
splendent cum domino stemmate claro
quorum de numero caelicus ordo
gaudet perpetuo temporis aevo.
Te martyr petimus nunc pius assis
sanctis cum sociis munera lucis.
affer supplicibus propitiatus.
nobis daque frui lumine christi.
Sit laus imperium cunctipotenti.
virtus laus et honor cum pare proli.
sancto spiritui cuncta regenti.
lumen vivificum omne per aevum.

De sancta Afra Iambicum ametrum et in cultum.

Gaude civitas augusta.
redde deo vota iusta.
a quo tuus a te missus.
est apostolus narcissus.
Narcissus primo plantavit.
dionysius rigavit.
deus dedit incrementum.
christus manet fundamentum.
Sub narcisso pontifice.
et diacono felice.
credit afra cum puellis.
et hilaria cum illis.
Daemon clamat et insanit.
afra stupet praesul canit.
canit praesul christianus.
fugit sathanas profanus.


image: s053

Mox in fide confortatis.
affinibus et cognatis.
ille simul comprehense.
quinque vive sunt accense.
Afra simul et consortes.
stent pro nobis prece fortes.
ut et nobis expurgatis.
sit portio cum beatis.
O narcisse cum felice.
vos pro nobis omni vice.
et pro nostra pravitate.
et pro cunctis exorate.
Praesta pater et patrone.
praesta fili pastor bone.
praesta spiritus amborum.
medicina peccatorum.

De sancto Laurentio Sapphicum hendecasyllabum.

Martyris christi colimus triumphum
annuum tempus venerando cuius.
cernuo voto prece iam rotundus
orbis adorat.
Pontifex sixtus monuit ministrum.
fixus in ligno crucis exsequeris.
me cito poenam patiendo magnam.
ibis ad astra.
Tortor iratus petit ut talenti.
pondus ignoti manifestet omne.
mente vesana cupiens vorare.
aurea lucra.
Sprevit hic mundi peritura dona
fert opem nudis alimenta claudis.
dividit nummos miseris cateruis
corde flagranti.
Igne torquetur stabili tenore,
cordis accensus superat minaces.
ignium flammas in amore vitae.
semper opime.
Uritur postquam latus omne testis,
verte profecto loquitur iocando.
corporis partem laniando coctam
dentibus atris.
Spiritum sumpsit chorus angelorum
intulit caelo pie laureandum.
ut scelus laxet hominum precando.
omnipotentem.
Supplici voto rogitemus omnes
sancte laurenti veniam preceris.
qui tuum festum celebrant ubique,
voce vel actu.
Gloriam patri resonemus omnes.
eius et nato iubilemus apte.
cum quibus regnat simul et creator
spiritus almus.

De eodem Iambicum archilochium.

Conscendat usque sidera.
celique pulset intima.
vox atque cantus omnium.
te deum collaudantium.
Adest namque festivitas.
et dies venerabilis.
in qua caelum pro meritis.
laurentius ingressus est.
Qui superatis ignibus.
et impiis tortoribus.
devictis saevis hostibus.
nunc gaudet in caelestibus.
Ipse dignetur dominum.
rogare clementissimum.
ut ab aeternis ignibus.
nos salvet et daemonibus.

Assumptionis Mariae Fortunatus Episcopus auctor.

Quae terra pontus aethera.
colunt adorant praedicant.


image: s054

trinam regentem machinam
claustrum mariae baiulat.
Cui luna sol et omnia.
deserviunt per tempora.
perfusa caeli gratia.
gestant puellae viscera.
Beata mater munere.
cuius supernus artifex.
mundum pugillo continens.
ventris sub archa clausus est.
Benedicta caeli nuntio.
fecunda sancto spiritu.
desideratus gentibus.
cuius per aluum fusus est.
O gloriosa domina.
excelsa super sidera.
quite creavit provide.
lactasti sacro ubere.
Quod eva tristis abstulit.
tu reddis almo germine.
intrent ut astra flebiles.
caeli fenestra facta es.
Tu regis alta ianua.
et porta lucis fulgida.
vitam datam per virginem.
gentes redempte plaudite.
Maria mater gratiae.
mater misericordiae.
tu nos ab hoste protege.
in hora mortis suscipe.
Gloria tibi domine.
qui natus es de virgine.
cum patre et sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

De eodem Hymnus dactylicus hypercalecticus.

O quam glorifica luce coruscas
stirpis davidicae regia proles
sublimis residens virgo maria.
supra caeligenas aetheris omnes.
Tu cum virgineo matris honore
angelorum domino pectoris aulam.
sacris visceribus casta parasti.
natus hinc deus et corpore christus.
Quem cunctus venerans orbis adorat.
cui nunc rite genu flectitur omnem.
a quo nos petimus te veniente.
abiectis tenebris gaudia lucis
Haec largire pater luminis auctor
natum per proprium flamine sancto.
qui tecum nitida vivit in aethra [(printer); sic: aethera] .
regnans ac moderans saecula cuncta

De sancto Pelagio Iambicum incultum et ametrum.

Felix mater constantia.
devota christo iubilo.
festum sancti pelagii.
tui patroni optimi.
Qui creatorem omnium.
confessus dei filium.
tortoris immanissima.
passus est supplicia.
Cassatur evalasius.
en vir quem diabolicus.
sed miles christi fervidus.
triumphat inperterritus.
Agone iam novissimo.
plenissimus martyrio.
collum submisit gladio.
flamen remisit domino.
Hunc regni nixus solio.
in throni capitolio.
agnum sequendo dominum.
nulli secundus martyrum.
Deo patri et filio.
cum spiritu paraclito.
sit laus atque victoria.
per infinita saecula.

In nativitate gloriose virginis


image: s055

Mariae Tricolos tetrastrophos ex primis duobus aschlepiadeis tertio pherecratio quarto glyconico.

Gaude visceribus mater in intimis.
felix ecclesiae quae sacra replicas.
sanctae festa mariae.
plaudent astra solum mare.
Cuius magnifica est generatio.
cuius vita sacris claruit actibus
cuius finis honorem.
summum sine tenet fine.
Quae virgo peperit virgoque permanet
lactavit propriis uberibus deum
portantemque gerebat.
ulnis prona trementibus.
Felix multiplici laude puerpera.
regis porta sui clausa perenniter.
mundi stella fluentis.
floris virgula regia.
Te nunc suppliciter sancta theotocos
regis perpetui sponsaque poscimus
ut nos semper ubique.
miti munere protegas.
Sanctis obtineas virgo precatibus
pacis praesidium dulce diutine.
nobis atque beati.
regni dona perennia.
Praesta summe pater patris ac unice.
amborumque simul spiritus annue.
qui regnas deus unus.
omni tempore saeculi.

De eadem Iambicum archilochium non bene seruatis pedibus

O sancta mundi domina.
regina caeli inclita
o stella maris maria.
virgo mater deifica.
Emerge dulcis filia.
nitesce iam virguncula.
florem latura nobilem.
christum deum et hominem.
Natalis tui annua.
en colimus solennia.
quo stirpe allectissima.
mundo fulsisti genita.
Per te sumus terrigenae.
simulque iam caeligenae.
pacati pace nobili.
more inaestimabili.
Sit trinitati gloria.
sit semper ac victoria.
in unitate solida.
per saeculorum saecula.

De eodem Carmen iambicum.

Nunc tibi virgo virginum.
laudes ferimus carminum.
teque caelorum dominam.
resultet haec plebecula.
Tu porta domus fulgida.
egressionis inscia.
et virga fructu florida.
virgoque nato gravida.
Te nostra sonant carmina.
te angelorum agmina.
infernus tibi iubilat.
fretusque tibi intonat.
Lacta regina parvulum.
aeterni regis filium.
lacta sacrato ubere.
qui te concessit vivere.
Tu clara stirpis regia.
iureque mundi domina.
desideratum omnibus.
tu protulisti gentibus.
O stella maris fulgida.
absolue plebis crimina.
gemitus quoque supplicum.
immuta dando gaudium.


image: s056

Laus patri invisibili.
laus eius almo flamini.
laus sit et unigenito.
orbi terrarum domino.

De sancto Mauricio et sociis eius Carmen trochaicum.

Alma christi quando fides.
mundo passim traditur.
et per latos orbis fines.
igne flagrans floruit.
tunc elegit sibi gratum.
militem mauritium.
Qui loricam fide textam.
forti gestans pectore.
quae beata thebaeorum.
induebat agmina.
ad caelorum ut consortes.
incitaret praemia.
Martyr sacer quo vocetur.
inclitus mauricius.
omnes simul quasi unus.
vir ductu mirabili.
ad coronam promerendam.
properabant caelitus.
Tunc armati spiritali.
ense christi milites.
submittentes velut agnus.
pia colla iugulo.
triumphabant trucidati.
spreto mundi principe.
Contemnentes blandimenta.
tyrannorum noxia.
flocci pendunt mundi poenas.
sub momento vincere.
ut ditentur sempiterno.
sine fine munere.
Diem festum revolutum.
anni monstrat orbita.
qua beatam thebaeorum.
legionem colimus.
aegris salus quo praestatur.
caecis visus redditur.
Nunc qua propter supplicantes.
illi preces fundimus.
ut dignetur nobis christum.
facere propitium.
quem amavit cum quo regnat.
nunc et in perpetuum.
Gloria et honor deo.
usque quo altissimo.
una patri filioque.
inclito paraclito.
cui laus est et potestas.
per aeterna saecula.

In festivitate sancti Michaelis Archangeli Sapphicum hendecasyllabum.

Christe sanctorum decus angelorum.
rector humani generis et auctor
nobis aeternum tribue benignus
scandere caelum.
Angelum pacis michael ad istam.
caelitus mitte rogitamus aulam.
crebro ut nobis veniente crescant
prospera cuncta.
Angelus fortis gabriel ut hostem
pellat antiquum volitet ab alto.
saepius templum veniat ad istud.
visere nostrum.
Angelum nobis medicum salutis.
mitte de caelis raphael ut omnes.
sanet aegrotos pariterque nostros
dirigat actus.
Hinc dei nostri genitrix maria.
totus et nobis chorus angelorum.
semper assistat: simul et beata.


image: s057

contio tota.
Praestet hoc nobis deitas beata.
patris ac nati pariterque sancti.
spiritus cuius reboat [(printer); sic: roboat] in omni.
gloria mundo.

De eodem Carmen trochaicum.

Tibi christe splendor patris.
vita virtus cordium.
in conspectu angelorum.
votis voce psallimus.
alternantes concrepando.
melos damus vocibus.
Collaudamus venerantes.
omnes caeli milites.
sed praecipue primatem.
caelestis exercitus.
michaelem in virtute.
conterentem zabulon.
Quo custode procul pelle.
rex christe piissime.
omne nefas inimici.
mundo corde et corpore.
paradiso redde tuo.
nos sola clementia.
Gloriam patri melodis.
personemus vocibus.
gloriam christo canamus.
gloriam paraclito.
qui trinus et unus deus.
exstat ante saecula.

De eodem Iambicum archilochium dimetrum.

Mysteriorum signifer.
caelestium archangele.
te supplicantes quaesumus.
ut nos placatus visites.
Ipse cum sanctis angelis.
cum iustis cum apostolis.
illustra locum iugiter.
quo nunc orantes degimus.
Castissimorum virginum.
doctorum ac pontificum.
pro nobis preces profluas.
devotus offer domino.
Hostem repellat ut saevum.
hospemque pacis dirigat.
et nostra simul pectora.
fides perfecta muniat.
Ascendant nostre protinus.
ad thronum voces ingloria.
mentesque nostras erigat.
qui sede splendet [(transcriber); sic: splendat] fulgida.
Hic virtus eius maneat.
hic firma flagret caritas.
hic ad salutis commoda.
suis occurrat famulis.
Errores omnes auferat.
vagosque sensus corrigat.
et dirigat vestigia.
nostra pacis per semitas.
Lucis in arce fulgida.
hic sacra scribat carmina.
et nostra simul nomina.
in libro vitae conserat.
Gloria tibi domine.
gloria unigenito.
una cum sancto spiritu.
in sempiterna saecula.

De sancto Dionisio et sociis suis Trochaicum trimetrum archilochium.

Alma lux siderum robur martyrum.
te decent omnia laudum carmina.
te sancti domine laudant hodie.
Quia sanctissimum dionysium.
areopagitam iam caelicolam.


image: s058

illis sociasti sede perenni.
Qui portans proprium caput abscisum
cantu angelico venit subito.
ductus ad tumulum in parrisium
Martyr tu domini o dionysi.
cum tuis sociis ora pro nobis.
et plebi dominum fac propitium.
Virtus trinitati laus unitati.
honor et gloria sit per tempora.
priora futura et praesentia.

De sancto Gallo Hymnus sapphicus hendecasyllabus.

Vita sanctorum via spes salusque
christe largitor probitatis atque.
conditor pacis tibi voce sensu.
pangimus hymnum.
Cuius est virtus manifesta totum
quod pie poscunt quod habent quod ore.
corde vel factis cupiunt amore.
igne flagrantes.
Qui tua sanctum pietate gallum.
indicem lucis supere dedisti.
eius ut docti monitis tenebras
mente fugemus.
Hic ad exemplum volucris canorae
actibus sese prius excitavit.
ut quod ingessit vigor instrumentis
vita probaret.
Qui potens verbo venerandus actu
semper aeternis inhians lucellis.
plura salutis meruit superne.
signa patenter.
Quaesumus mundi sator et redemptor
ut sacris eius precibus tueri.
hanc velut plebem tribuens quod optat.
corde benigno.
Temporum pacem fidei tenorem.
languidis curam veniamque lapsis.
omnibus praesta pariter beatae.
munera vitae.
Ne quibus tanti dederas patroni
prima provisor documenta clemens
illius sacram patiaris unquam.
desere curam.
Hoc patris proles pater hoc benigne
spiritus patris hoc utrique compar.
nunc et aeterno facias perenni.
tempore saeculi.

De omnibus sanctis Iambicum incultum

Omnes superni ordines.
quibus dicatur haec dies.
mille milleni milies.
vestros audite supplices.
Primum virtutes igneae.
mox replete scientiae.
ex hinc iuvate nos prece.
sessiones dominice.
Tum vos caelestes domini.
et principes praevalidi
potentiaque praediti.
estote nobis placidi.
Hinc ditati virtutibus.
vosque tremendi nutibus.
et fulgurosi virtutibus.
christe favete plebibus.
Omnes quos dei gratia.
ab hac exemit patria.
bona donans caelestia
nostra laxate crimina.
Tu pater assis abraam.
claram regens prosapiam
cum ipsis necessariam.
nobis precando veniam.
Tandem david hymnidicis.
hinc inde stipatus choris.
pulcher coronis regiis.
cunctis succurre miseris.
Sacer adesto flagitans.
cetus futura praedicans.
nobis christum concilians.


image: s059

in caelo iam tripudians.
Omnes dum carnem induit.
quos christus praesens docuit.
quosque absentes imbuit.
erigite qui corruunt.
Nostros supreme claviger.
et novae pacis legifer.
omnisque christi crucifer.
actus mundate pariter.
Nunc omne sacerdotium.
primus ordo pontificum.
clerum docendo subditum.
fletum tergite supplicum.
Nunc posce dei genitrix
omnisque carnis domitrix.
ut cessat culpa perditrix.
et plebs solvatur debitrix.
Istud concede trinitas.
et indivisa unitas.
domos regens pacificas.
aetates per interminas.

De eodem ad completorium Iambicum ametrum.

Iesu salvator saeculi.
redemptis ope subveni.
et pia dei genitrix.
salutem posce misceris.
Coetus omnes angelici.
patriarcharum cunei.
et prophetarum merita.
nobis precentur veniam.
Baptista christi praevius.
et claviger aethereus.
cum ceteris apostolis.
nos solvant nexu criminis.
Chorus sacratus martyrum.
confessio sacerdotum.
et virginalis castitas.
nos a peccatis abluant.
Monachorum suffragia.
omnesque cives caelici.
annuant votis supplicum.
et vitae poscant praemium.

De eodem ut praecedens.

Christe redemptor omnium.
conserva tuos famulos.
beate semper virginis.
piis placatus precibus.
Beata quoque agmina.
caelestium spirituum.
praeterita praesentia.
futura mala pellite.
Vates aeterni iudicis.
apostolique domini.
suppliciter exposcimus.
saluari vestris precibus.
Martyres dei incliti.
confessoresque lucidi
nos ferte in caelestibus.
vestris orationibus.
Chorus sacratus virginum.
monachorumque omnium.
simul cum sanctis omnibus.
consortes christi facite.
Mentem auferte perfidam.
credentium de finibus
ut christo laudes debitas.
persolvamus alacriter.

De sancto Martino episcopo Iambicum archilochium.

Martine confessor dei.
valens vigore spiritus.
carnis fatiscens artubus.
mortis future praescius.
Qui pace christi affluens.
in unitate spiritus.
divisa membra ecclesiae.
paci reformas unice.


image: s060

Quem vita fert probabilem.
quem mors cruenta non laedit.
qui callidi versutiis.
in hora mortis derogas.
Haec plebs fide promptissima.
tui die gaudia.
votis colit fidelibus.
adesto mitis omnibus.
Per te quies sit temporum.
vitae detur solacium.
pacis redundet commodum.
sedetur omne scandalum.
At caritatis spiritu.
sic affluamus invicem.
quo corde cum suspiriis.
christum sequamur intimis.
Qui laetaris cum angelis.
exsultas cum archangelis.
triumphas cum apostolis.
in saeculorum saeculis.

De sancta Elizabeth Trochaicum non multum elegans.

Hymnum deo vox iucunda.
decantet ecclesiae.
nam congaudet laetabunda.
syon mater filiae.
ascendenti de profunda.
convalle miseriae.
Quam regali stirpe natam.
in annis infantiae.
vir accepit desponsatam.
indolis eximie.
semper tamen inspiratam
voto continentiae.
Fide prole sacramento.
ratum hoc coniugium.
vero docet argumento.
quia patrum caelestium.
vitae sancto subcremento.
attingit consortium.
Lege carnis sic ligata.
non exstinxit spiritum.
sed implevit fide rata.
nec reliquit irritum.
quod a deo mens parata.
gerebat propositum.
Gloria sit iesu bone.
tibi nunc et iugiter.
qui certantes in agone.
adiuvas fideliter.
et mercedem das coronae.
vincenti viriliter.

De eadem Iambicum ametrum.

Novum sidus emicuit.
error vetus conticuit.
novo splendore rutilat.
plebs novas laudes intonat.
In cuius nunc praeconia.
linguam solvat ecclesia.
nobis praeconis gloriam.
promat sperando veniam.
Dies solennis agitur.
dies salutis colitur.
in qua spes quae promittitur.
hac attestante redditur.
Hinc ergo dei famula.
elizabeth per saecula.
christo conregnans veniam:
nobis poscas et gratiam.

De eadem Trochaicum.

Elizabeth. collaudemus.
virtutum insignia.
horis eius praesentemus.
devote obsequia.
ut spe recta respiremus.
per eius suffragia.


image: s061

Stirpe regum procreata.
in terra nobilium.
christum regem imitata.
conditorem omnium.
choris est associata.
supernorum civium.
Pubertatis ducens annum.
sancte manet indolis.
sponsum accepti tyrannum.
quem virtutem in scholis.
mitem facit velut agnum.
iungit caeli incolis.
Haec insignis et beata.
pauperum nutricia.
fastu mundi non elata.
nec parentum gloria.
in se carnis trucidata.
crucifixit vitia.
Aqua eam dum rigavit.
hostis innocentiae.
potum lacte perforavit.
clavo paenitentiae.
et sic sese liberavit.
virtus patientiae.
Tandem viro destituta.
munda mundum exivit.
christum mente iam induta.
saccum carni consuit.
et in tempus haec statuta.
sic lampas emicuit.
Veras censum paupertatis.
redimens divitias.
de thesauro pietatis.
fudit auri copias.
et multorum egestatis.
supplevit inopias.
fecit opus fuso cibi.
quaerens alimoniam.
et vilescens ipsa sibi.
quaerit ignominiam.
sciens soli christe tibi.
recti dari gloriam.
Huic ergo laudes demus.
et preces humiliter.
et adiuti emendemus.
quod putamus iugiter.
ut per eam conregnemus.
christo aeternaliter.

In festo praesentationis Mariae Iambicum ametrum.

O dei sapientia.
attingens cuncta fortiter
humani lapsus vitia.
sublevasti suaviter.
Sumpsisti formam hominis.
in qua mortem susciperes.
ex aluo nascens virginis.
ne consors culpae fieres.
Replens matrem dulcedinis.
dono dum aluo clauditur.
sic plena bonis inclitis.
ut stella fulgens oritur.
Amoris dans indicia.
certa tam efficaciter.
tota nostra praecordia.
ad te traxisti dulciter.
Aeterni patris ordine.
in templo virgo conceditur.
ubi mira dulcedine.
contemplando perfruitur.
Orationi dedita.
et divinis obsequiis.
a mundo prorsus abdita.
arcanis vacat studiis.
O mira redundantia.
et gratia data virgini.
quae cuncta sunt flagrantia.
et grata summo numini.


image: s062

Mens lingua caro spiritus.
sensus affectus actio.
electam monstrat caelitus.
te matrem dei filio.
Gloria tibi domine.
qui natus es de virgine.
idem manens in numine.
patri cum sancto flamine.

De eodem Iambicum.

Sacri parentes virginis
steriles naturaliter
hoc dono summi numinis
susceperunt feliciter.
Vota solventes filiam
ad templum trimam deferunt
deo placentem hostiam
ibi mansuram deserunt.
Infantiae tam tenerae
crevit virtus et gratia
in omni complens opere
creatoris obsequia.
Regitur sancti spiritus
domestico dictamine
omnis virtutis penitus
decus splendet in virgine.
Gloria tibi domine. etc.

De sancta katerina virgine et martyre Ameter et corruptus.

Ave katerina martyr et regina
Virgo deo digna mitis et benigna.
Costi regis nata christo regi grata
vera sponsa christi christum induisti.
Quae te spopondisti sponsam fore christi.
sponsa sponso gratos fac nos et acceptos.
Victrix sapientum dum soluis tormentum.
caesa lacte fluis syna sepeliris.
Monstra vitae viam ut philosophiam.
mundi transeamus veram inquiramus.
Ora et inclina nobis verum syna.
ut intremus chorum tecum angelorum.
Sit laus deo patri summum christo decus.
spiritui sancto honor trinus et unus.

De sancto Conrado Constantiensi episcopo. Hymnus ameter et solutus.

O praeclara constantia.
cole solennia.
quies caeli coetibus.
iunctus florens virtutibus.
conradus praesul inclitus.
Hic largitatis filius.
pater eximius.
pauperum penurias.
pellit fundat ecclesias.
vir totus deo deditus.
Udalrico quos socio.
animas fluvio.
cernit in miseria.
ut aves per ministeria.
missae a poena liberat.
In paschali solennio.
sacro convivio.
illapsam araneam.
sumit nec laesus per eam.
vivae cenae dat exitum.
Ad huius tumbam sedula.


image: s063

vigent miracula.
caecis visus redditur.
claudis gressus conceditur
aegris salus exuberat.
Praesta beata trinitas.
da simplex unitas.
tanti patris precibus
solutis a criminibus.
nobis caelorum aditum.

De sancta Barbara Ode sapphica hendecasyllaba. Tetrastropha cum adonico Canitur sicut vita sanctorum de sancto Michaele.

Barbarae laudes resonet quotannis.
Christianorum populus fidelis.
atque solennem celebrate lucem
virginis omnes.
Castitas huic superumque cura.
integri mores probitasque simplex.
tota tum caelum meruitque vita
criminis expers.
Sedulo quisquis veneratur illam.
ture vel parvo litat angelorum.
pane nunquam destituetur: atrae.
mortis agone.
Illa caelestum meritis opimis.
grata rectori meruit clientes.
atque devotos rapere ex periclis
atque tueri.
Virgo dilecta o nimium tonanti.
impetra humano generi salutem
exitu vitae mereamur omnes.
visere christum.
Hymnus et laudes decus et potestas.
sit deo trino pariterque et uno.
sit salus mundo fideique candor
tempus in omne.

De sancto nicolao Iambicum ametrum.

Exsultet aula caelica.
letetur mundi machina.
deum refert solis orbita.
nicolai solennia.
Qui vagitus infantiae.
decoravit mirifice.
dans virtutum primordia.
inter artus tripudia.
Quarta cum sexta feria,
semel sugebat ubera.
iam in aetate tenera.
Hac usus abstinentia.
Auius tumba fert oleum.
matris olive nescium.
quod natura non protulit.
marmor sudando parturit.
O venerande pontifex [(transcriber); sic: pontifer] .
pius nec tardus opifex.
cunctis qui corde credulo.
te querunt in periculo.
Aufer mortis dispendia.
confer vitae stipendia.
quo post carnis exilia.
tecum simus in gloria.
Praesta pater ingenite.
iesu cum sancto pneumate.
ut nicolai precibus.
caeli iungamur civibus


image: s064

Hymnus sapphicus hendecasyllabus In sanctissimam beatae virginis conceptionem: qui canitur sicut Ut queant laxis vel Iste confessor.

Virginis festum celebremus omnes.
qua die primum genitricis alvo.
rite concepta et fuerat: parentum.
criminis expers.
O parens salue superi tonantis
caelicis turbis veneranda mater.
gentibus cunctis merito colenda.
virgo beata
Te senes matrem celebrant diserti
te colit mitis iuvenum caterua.
te pie matres pariterque laudat.
pulchra puella.
Clamitant omnes famuli fideles.
te sacram puram macula carentem
atque cum primum ex utero parentis.
concipereris.
Impius cedat temerariusque.
virginis sanctae fideique cultor.
qui tibi labem voluit nefandus
pingere primam.
Despice in terram generosa proles
et graves iamiam miserare casus
quos tulit mundus sceleris refertus
spes miserorum.
Orphani magnum viduaeque asylum
atque praegnantum facilis patrona
desinant vanae celebrare gentes.
festa dianae.
Sola peccantes animo benigno.
deseris nunquam veniam petentes.
non potes quicquam famulo negare.
te veneranti.
Mitiga christum genitum precamur
parcat ut nobis miseris fatemur
grande delictum toties patrasse.
crimine pleni
Sed piis virgo precibus remulce,
iudicem iustum: morimur nefandi
ni velis nobis veniam impetrare
o mediatrix
Dulcis et clemens pia virgo cunctis.
ferto delicti cumulo gravatis.
nunc opem tecum capiant pennis.
gaudia vitae.

De eadem.

O sponsa christi fulgida
regina caeli inclitaque
virgo prudentissima
et mater dei intacta.
Floresce dulcis filia
in matris aluo concepta
de qua flos campi speciosus
nasci voluit dominus.
Tu virga stirpe regia
david sacrata exorta
quae regem sine macula
regum lactasti domina.
Tu porta semper serata
prophetae ore praedicta
quia nulli unquam pervia
mortali esses maria.
Princeps solus transivit
per te qui cuncta creavit
qui verbum dei dicitur et toto corde colitur.
Haec tua nobis conceptio
virtutum dona det in mundo
ut grates tuo filio
dicamus. cum tripudio.
Laus trinitati inclita
sit semper ac victoria
in unitate solida
per saeculorum saecula.

De eodem Iambicum archilochium.


image: s065

O sancta mundi domina.
regina caeli inclita.
o stella maris maria.
virgo mater deifica.
Emerge dulcis filia.
nitesce [(transcriber); sic: niteste] nunc virguncula.
florem latura nobilem.
christum deum et hominem.
Conceptus tui annua.
en colimus solennia.
quo stirpe electissima.
mundo fulsisti genita.
Per te sumus terrigenae.
simul quam iam caeligenae.
pacati [(transcriber); sic: paccati] pace nobili.
more inaestimabili.
Sit trinitati gloria.
sit decus ac victoria.
in unitate solida.
per saeculorum saecula.

De eodem Carmen ut praecedens incultius paululum.

Beata dei genitrix.
verbum quae portasti patris.
nos tibi noctis tempore.
psallentes clemens respice.
Noctem repelle saeculi.
omnique fine diei.
potenti tua gratia.
pacis da nobis munera.
Et deo laetus transeat.
conceptus tuus quem satiat.
nec ullos tibi subditos.
hostis per turbet famulos.
Praestet hoc nobis trinitas.
una simulque deitas.
quem laudant omnes consona.
voce per cuncta saecula.

De apostolis in communi Iambicum ametrum.

Exsultet caelum laudibus.
resultet terra gaudiis.
apostolorum gloria.
sacra canunt solennia.
Vos saecli iusti iudices.
et vera mundi lumina.
votis precamur cordium.
audite preces supplicum.
Qui caelum verbo clauditis.
serasque eius soluitis.
nos a peccatis omnibus.
solvite iussu quaesumus.
Quorum praecepto subditur.
salus et languor omnium.
sanate aegros moribus.
nos reddentes virtutibus.
At cum iudex advenerit.
christus in fine saeculi.
nos sempiterni gaudii.
faciat esse compotes.

De eodem festo Iambicum dimetrum archilochium.

AEterna christi munera.
apostolorum gloria.
laudes ferentes debitas.
letis canamus mentibus.
Ecclesiarum principes.
belli triumphales duces.
caelestis aulae milites.
et vera mundi lumina.
Terrore victo saeculi.
penisque spretis corporis.
mortis sacrae compendio.
vitam beatam possident.
Devota sanctorum fides


image: s066

invicta spes credentium.
perfecta christi caritas.
mundi triumphat principem.
In his paterna gloria.
in his voluntas spiritus.
exsultat in his filius.
caelum repletur gaudiis.
Te nunc redemptor quaesumus
ut ipsorum consortio.
iungas precantes servulos.
in sempiterna gaudia.

De eodem Iambicum dimetrum.

Ortu phoebi iam proximo.
hymnum canamus domino
apostolis condebitam.
ferentes reverentiam.
Quo mereamur effici
semper horum pedissequi.
spernentes transitoria.
tendentes ad perennia.
Iudex christus cum venerit.
referre cunctis propria.
tunc nobis non supplicia.
proveniant sed praemia.
Haec praestat summa deitas.
patris natique unici.
sanctoque cum spiramine.
in sempiterno tempore.

Hymnus Sapphicus in festo divi Thomae apostoli Canitur sicut Quod chorus vatum vel Iste confessor.

Ceteri vates celebrent minervae
virginis laudes bromiumque laetum
delphici laudes epidauriumque
carmine sacro
At mihi sanctos memorandus inter.
primus est thomas mihi singulari.
iure sacrandus: mihi singulari
cultus amore
Obuius nobis gravibus periclis
semper occurras.miseris asylum
impetra pacem: veniam. salutem.
Te veneranti.
Semitas praesens comitare thoma
pelle tendentem insidias: averni.
praesidem nostris vigilem ruinis.
omnibus horis.
Contionatus populis ab ortu.
persidi [(printer); sic: praesidi] . hyrcanis: tua verba medi
parthus audivit simul urbs edessa.
facta fidelis.
Qui minas regum nihil aestimando
solis in templo simulacra rumpis.
nomine in christi: a miseris fugando.
daemonas hostes.

De pluribus martyribus Ad vesperas Iambicum archilochium.

Rex gloriose martyrum.
corona confitentium.
qui respuentes terrea.
perducis ad caelestia.
Aurem benignam protinus.
appone nostris vocibus.
trophaea sacra pangimus.
ignosce quod delinquimus.
Tu vincis in martyribus.
parcendo confessoribus.
tu vince nostra crimina.
donando indulgentiam.

De eodem Carmen aschlepiadeum choriambicum cum glyconico.

Sanctorum meritis incluta gaudia.
pangamus socii gestaque fortia
nam gliscit animus promere cantibus
victorum genus optimum.


image: s067

Hi sunt quos retinens mundus inhorruit.
ipsum nam sterilis lore per aridam.
sprevere penitus teque secuti sunt.
rex christe bone caelitus.
Hi pro te furias atque ferocia.
calcarunt hominum saevaque verbera.
cessit his lacerans fortiter ungula
nec carpsit penetralia.
Ceduntur gladiis more bidentium
nec murmur resonat nec querimonia
sed corde tacito mens bene conscia.
conservat patientiam.
Quae vox quae poterit lingua retexere.
quae tu martyribus munera praeparas
rubri nam fluido sanguine laureis
ditantur bene fulgidis.
Te summa deitas unaque poscimus
ut culpas abluas noxia subtrahas.
des pacem famulis nos quoque gloriam
per cuncta tibi saecula.

De uno martyre Iambicum archilochium.

Deus tuorum militum.
sors et corona praemium.
laudes canentes martyris.
absolue nexu criminis.
Hic nempe mundi gaudia.
et blandimenta noxia.
caduca rite deputans.
pervenit ad caelestia.
Poenas cucurrit fortiter.
et sustulit viriliter.
pro te effundens sanguinem.
aeterna dona possidet.
Ob hoc precatu supplici.
te poscimus piissime.
in hoc triumpho martyris.
dimitte noxam servulis.
Laus et perennis gloria.
deo patri cum filio.
sancto simul paraclito.
in sempiterna saecula.

De eodem Iambicum ut praecedens.

Martyr dei qui unicum.
patris sequendo filium.
victis triumphans hostibus.
victor fruens caelestibus.
Tui precatus munere.
nostrum reatum dilue.
arcens mali contagium.
vitae removens taedium.
Soluta sunt iam vincula.
tui sacrati corporis.
nos solve vinclis saeculi.
amore dei filii.

De eodem Iambicum ut praecedens.

O martyr aeterne patris.
invicte miles filii.
athleta fortis spiritus.
nobis fave poscentibus.
Christi crucem tu baiulas.
christoque confixus cruci.
iocunda spernens saeculi.
gaudes modo in regno dei.
Nunc ergo nobis quaesumus.
praesens adesto comminus.
omne impetrando commodum.
et post perenne gaudium.

De uno confessore pontifice hymnus sapphicus.

Iste confessor domini sacratus.
festa plebs cuius celebrat per orbem
hoc die laetus meruit secreta
scandere caeli.
Qui pius prudens humilis pudicus
sobrius castus fuit et quietus.
vita dum praesens vegetavit eius.
corporis artus.


image: s068

Ad sacrum cuius tumulum frequenter.
membra languentum modo sanitati.
quolibet morbo fuerint gravata.
restituuntur.
Ante nunc noster chorus in honore.
ipsius hymnum canit hunc libenter.
ut piis eius meritis iuvemur.
omne per aevum.
Sit salus illi decus atque virtus.
qui supra caeli residens cacumen.
totius mundi machinam gubernat.
trinus et unus.

De eodem Iambicum ametrum

Hic est verus christicola.
apostolorum assecla.
cuius mater ecclesia.
sacra promit solennia.
Quis ille felix gaudia.
ovans conscendit ardua.
caeligenarum [(printer); sic: caeli genarum] epulis.
fruiturus perennibus.
Huius o christe meritis.
nostris adesto precibus.
quo tibi laudum debita.
deferamus obsequia.
Tibi patrique gloria.
cum sancto sit spiramine.
in summa caeli curia.
nunc et per omnia saecla.

De eodem Iambicum dimetrum.

Iesu redemptor omnium.
perpes corona praesulum.
in hac die clementius.
nostris faveto precibus.
Tui sacrati numinis.
confessor almus claruit.
cuius celebrat annua.
devota plebs solennia.
Qui rite mundi gaudia.
huius caduca respuens.
cum angelis caelestibus.
laetus potitur praemiis.
Huius benigne annue.
nobis sequi vestigia.
huius precatu fervidis.
dimitte noxam criminis.
Praesta pater etc.

De virginibus ad vesperas. Iambicum ut praecedens.

Iesu corona virginum.
quem mater illa concipit.
quae sola virgo parturit.
haec vota clemens accipe.
Qui pascis inter lilia.
saeptus choreis virginum
sponsus decorus gloria.
sponsisque reddens praemia.
Quocumque pergis virgines.
sequuntur atque laudibus.
post te canentes cursitant.
hymnosque dulces personant.
Te deprecamur largius.
nostris adauge mentibus.
nescire prorsus omnia.
corruptionis vulnera.
Praesta pater piissime.
patrique compar unice.
cum spiritu paraclito.
regnans per omne saeculum.

De eodem hymnus Sapphicus.

Virginis proles opifexque matris.


image: s069

virgo quae gessit peperitque virgo.
virginis festum canimus trophaeum.
accipe votum.
Haec tua virgo duplici beata.
sorte dum gessit fragilem domare.
corporis sexum domuit cruentum.
corpore saeclum.
Unde nec mortem nec amica mortis
saeva poenarum genera pavescens.
sanguine fuso meruit secreta.
scandere caeli.
Huius obtentu deus alme nostris.
parce iam culpis vitia remittens
quo tibi puri resonemus almum.
pectoris hymnum
Gloria patri genitaeque proli.
et tibi compar utriusque semper.
spiritus alme deus unus omni.
tempore saecli.

De eodem Iambicum ametrum.

O rex benigne domine.
virginum palma fulgida.
audi quas fundunt populi.
preces precantes cernui.
Alme virginis rutilat.
festa dies ac celebris.
N. precibus.
cuius muniti petimus.
Huius hortatu supplices.
precamur atque humiles.
pacem concedas cordium.
vitare labes criminum.
Mentes accendat caritas.
igne flammescat animus.
divino semper munere.
sic vigeamus perpetim.

In dedicatione ecclesiae Ad vesperas Carmen Trochaicum incultum.

Urbs beata hierusalem.
dicta pacis visio.
quae construitur in caelis.
vivis ex lapidibus.
et angelis coronata.
ut sponsata comite.
Nova veniens e caelo.
nuptiali thalamo.
praeparata ut sponsata.
copuletur domino.
plateae et muri eius.
ex auro purissimo.
Portae nitent margaritis.
adytis patentibus.
et virtute meritorum.
illuc introducitur.
omnis qui pro christo deo.
hic in mundo premitur.
Tunsionibus pressuris.
expoliti lapides.
suis coaptantur locis.
per manum artificis.
disponuntur permansuri.
sacris aedificiis.
Angulare fundamentum.
lapis christus missus est.
qui compage parietum.
in utroque nectitur.
quem syon sancta suscepit.
in quo credens permanet.
Omnis illa deo sacra.
et dilecta civitas.
plena modulis in laude.
et canore iubilo.
trinum deum unicumque
cum favore praedicat.
Hoc in templo summe deus.
exoratus adveni.
et clementi bonitate.
precum vota suscipe.


image: s070

largam benedictionem.
hic infunde iugiter.
Hic promereantur omnes.
petita acquirere.
et adepta possidere.
cum sanctis perenniter.
paradisum introire.
translati in requiem.
Gloria et honor deo.
usquequo altissimo.
una patri filioque.
incluto paraclito.
cui laus est et potestas.
per aeterna saecula.

De eodem Carmen sapphicum.

Christe cunctorum dominator alme
patris aeterni genitus ab ore.
supplicum vota pariterque hymnum
cerne benignus.
Cerne quae puro deus in honore
plebs tua supplex resonet in aula
annua cuius redeunt colenda.
tempore festa.
Haec domus rite tibi dedicata.
noscitur in qua populus sacratum.
corpus assumit bibit et beati.
sanguinis haustum
Hic sacrosancti latices veternas
diluunt culpas perimuntque noxas.
chrismate vero genus ut creetur
christicolarum.
Hic salus aegris medicina fessis.
lumen orbatis veniaque nostris
fertur offensis timor atque maeror.
pellitur omnis
Daemonis seva perit hic rapina
peruicax monstrum pavet et retenta
corpora linquens fugit in´remotas
ocius umbras.
Gloria summum resonet parentem
gloria natum pariterque sanctum.
spiritum dulci moduletur hymno
omne per aevum.

Carmen Iambicum dimetrum.

Primo dierum omnium.
quo mundus exstat conditus
vel quo resurgens conditor.
nos morte vita liberet.
Pulsis procul torporibus.
surgamus omnes ocius.
et nocte queramus pium.
sicut prophetam novimus.
Nostras preces ut audiat.
suamque dextram porrigat.
ut expiatos sordibus.
reddat polorum sedibus.
Et quique sacratissimo.
huius diei tempore.
horis quietis psallimus.
donis beatis muneret.
Iam nunc paterna claritas.
te postulamus affatim.
absit libido sordidans.
omnisque actus noxius.
Ne foeda sit vel lubrica.
nostri compago corporis.
per quod averni ignibus.
ipsi crememur acrius.
Ob hoc redemptor quaesumus
ut probra nostra diluas.
vitae perennis commoda.
nobis benigne conferas.
Quo carnis actu exules.
effecti ipsi caelibes.
ut praestolemur cernui.
melos canamus gloriae.
Praesta pater piissime.
patrique compar unice.


image: s071

cum spiritu paraclito.
regnans per omne saeculum.

Carmen Iambicum dimetrum

Aeterne rerum conditor.
noctem diemque qui regis.
et temporum das tempora.
ut alleves fastidium.
Praeco diei iam sonat.
noctis profundae pervigil.
nocturna lux viantibus.
a nocte noctem segregans.
Hoc excitatus lucifer.
solvit polum caligine.
hoc omnis errorum chorus.
viam nocendi deserit.
Hoc nauta vires colligit.
pontique mitescunt freta.
hoc ipsa petra ecclesiae.
canente culpam diluit.
Surgamus ergo strenue.
gallus iacentes excitat.
et somnolentos increpat.
gallus negantes arguit.
Gallo canente spes redit.
aegris salus refunditur.
mucro latronis conditur.
fides lapsis revertitur.
Iesu labentes respice.
et nos videndo corrige.
si respicis lapsi cadunt.
fletuque culpa solvitur.
Tu lux refulge sensibus.
mentisque somnum discute.
te nostra vox primum sonet.
et ore psallamus tibi.

Sapphicum hendecasyllabon.

Nocte surgentes vigilemus omnes
semper in psalmis meditemur atque
viribus totis domino canamus.
dulciter hymnos.
At pio regi pariter canentes.
cum suis sanctis mereamur aulam
ingredi caeli simul et beatam.
ducere vitam
Praestet hoc nobis deitas beata.
patris ac nati: pariterque sancti
spiritus: cuius reboat in omni
gloria mundo.

Sapphicus hymnus

Ecce iam noctis tenuatur umbra.
lucis aurora rutilans coruscat
viribus totis rogitemus omnes.
cunctipotentem.
At deus noster miseratus omnem.
pellat languorem tribuat salutem
donet et nobis pietate patris.
regna polorum.

Carmen Iambicum. dimetrum. Ambrosius auctor.

Iam lucis orto sidere.
deum precemur supplices.
ut in diurnis actibus.
nos servet a nocentibus.
Linguam refrenans temperet
ne litis horror insonet.
visum fovendo contegat.
ne vanitates hauriat.
Sint pura cordis intima.
absistat et vecordia.
carnis terat superbiam.
cibi potusque parcitas.
At cum dies abscesserit.
noctemque sors reduxerit.
mundi per abstinentiam.
insi canamus gloriam.
Deo patri sit gloria.
eiusque soli filio.
cum spiritu paraclito.
et nunc et in perpetuum.


image: s072

Ad tertiam Iambicum dimetrum Ambrosius auctor.

Nunc sancte nobis spiritus
unus patri cum filio.
dignare promptus ingeri.
nostro profusus pectori.
Os lingua mens sensus vigor
confessionem personet.
flammescat [(transcriber); sic: flammascat] igne caritas.
accendat: ardor proximos

Ad sextam. Iambicum dimetrum Ambrosius auctor.

Rector potens verax deus.
qui temperas rerum vices.
splendore mane instruis.
et ignibus meridiem.
Exstingue flammas litium.
aufer calorem noctium.
confer salutem corporum.
veramque pacem cordium.
Rerum deus tenax vigor.
immotus in te permanens
lucis diurnae tempora.
successibus determinans.
Largire clarum vespere.
quo vita nusquam decidat.
sed praemium mortis sacre.
perennis instet gloria.

De eodem Iambicum dimetrum.

Te lucis ante terminum.
rerum creator poscimus.
ut solita clementia.
sis praesul ad custodiam.
Procul recidant somnia.
et noctium phantasmata.
hostemque nostrum comprime
ne polluantur corpora.

De eodem Iambicum dimetrum.

Somno refectis artubus.
spreto cubili surgimus.
nobis pater canentibus.
adesse te deposcimus.
Te lingua primum concinat.
te mentis ardor ambiat.
ut actuum sequentium
tu sancte sis exordium.
Cedant tenebrae lumini.
et nox diurno sideri.
ut culpa quam nox intulit.
lucis labescat munere.
Precamur idem supplices.
noxas ut omnes amputes.
et ore te canentium.
lauderis in perpetuum.

De eodem Iambicum dimetrum.

Splendor paternae gloriae.
de luce lucem proferens.
lux lucis et fons luminis.
dies diem illuminans
Verusque sol illabere.
micans nitore perpeti.
iubarque sancti spiritus.
infunde nostris sensibus.
Votis vocemus te patrem.
patrem perennis gloriae.
patrem potentis gratiae.
culpam releget lubricam.
Informet actus strenuos.
dentem retundet invidi.
casus fecundet asperos.
donet gerendi gratiam.
Mentem gubernet et regat.
casto fideli et corpore.
fides calore ferueat.
fraudis venena nesciat.


image: s073

Christusque nobis sit cibus.
potusque noster sit fides.
laeti bibamus sobriam.
ebrietatem spiritus.
Laetus dies hic transeat.
pudor sit ut diluculum.
fides velut meridies.
crepusculum mens nesciat.
Amor cursus promoveat.
aurora totus prodeat.
in patre totus filius.
et totus in verbo pater.

De eodem iambicum dimetrum

Immense caeli conditor.
qui mixta ne confunderet.
aquae fluenta dividens.
caelum dedisti limitem.
Firmans locum caelestibus.
simulque terrae rivulis.
ut unda flammas temperet.
terre solum ne dissipet.
Infunde nunc piissime.
donum perennis gratiae.
fraudis nove ne casibus.
nos error atterat vetus.
Lucem fides inveniat.
sic luminis iubar ferat.
haec vana cuncta terreat.
hanc falsa nulla comprimat.

De eodem Iambicum dimetrum.

Consors paterni luminis.
lux ipse lucis et dies.
noctem canendo rumpimus.
assiste postulantibus.
Aufer tenebras mentium.
fuga catervas daemonum.
expelle somnolentiam.
ne pigritantes obruat.
Sic christe nobis omnibus.
indulgeas credentibus.
ut prosit exorantibus.
quod praecinentes psallimus.

De eodem Iambicum dimetrum Prudentius auctor.

Ales diei nuntius.
lucem propinquam praecinit.
nos excitator mentium.
iam christus ad vitam vocat.
Auferte clamat lectulos.
aegro sopore desides.
castique recti ac sobrii.
vigilate iam sum proximus.
Iesum sciamus vocibus.
flentes precantes sobrie.
intenta supplicatio.
dormire cor mundum vetat.
Tu christe summum discute.
tu rumpe noctis vincula.
tu solve peccatum vetus.
novumque lumen ingere.

De eodem Iambicum dimetrum.

Telluris ingens conditor.
mundi solum qui eruens.
pulsis atque molestiis.
terram dedisti immobilem.
At germen aptum proferens.
fuluis decora floribus.
fecunda fructu sisterer.
pastumque gratum redderet.
Mentis perustae vulnera.
munda vigoris gratia.
ut facta fletu diluat.
motusque pravos atterat.
Iussis tuis obtemperet.
nullis malis approximet.
bonis repleri gaudeat.
et mortis actum nesciat.


image: s074

Iambicum dimetrum.

Rerum creator optime.
rectorque noster aspice.
nos a quiete noxia.
mersos sopore libera.
Te sancte christe poscimus.
ignosce tu criminibus.
ad confiten dum surgimus.
morasque noctis rumpimus.
Mentes manusque tollimus.
prophetam sicut novimus.
nobis gerendum praecipit.
paulusque gestis censuit.
Vides malum quod gessimus
occulta nostra pandimus.
preces gementes fundimus.
dimitte quod peccavimus.

Iambi. di.

Nox et tenebrae et nubila.
confusa mundi et turbida.
hic intrat albescit polus.
christus venit discedite.
Caligo terrae scinditur.
percussa solis radio.
rebusque iam color redit.
vultu nitenti sideris.
Te christe solum novimus.
te mente pura et simplici.
flendo et canendo quaesumus.
intende nostris sensibus.
Sunt multa fuscis illita.
quae luce purgentur tua.
tu lux eoii sideris.
vultu sereno illumina.

Iambi. di.

Caeli deus sanctissime.
qui lucidum centrum poli.
candore pingis igneo.
augens decoro lumine.
Quarto die qui flammeam.
solis rotam constituens.
lunae ministrans ordinem.
vagos recursus siderum.
At noctibus vel lumini.
direptionis terminum.
primordiis et mensium.
signum daret notissimum.
Illumina cor hominum.
absterge sordes mentium [(printer); sic: mensium] .
resolve culpis vinculum.
everte moles criminum.

Iambicum dimetrum.

Lux ecce surgit aurea.
pallens fatiscat caecitas.
quae nosmet ipsos in praeceps.
diu errore traxit devio.
Nec lux serenum conferat.
purosque nos praestet sibi.
nihil loquamur subdolum.
voluamus obscurum nihil.
Sic tota decurrat dies.
nec lingua mendax nec manus
oculi nec peccent lubrici.
nec noxa corpus inquinet.
Speculator astat desuper.
qui nos diebus omnibus.
actusque nostros prospicit.
a luce prima in vesperum.

Iambicum dimetrum.

Tu trinitatis unitas.
orbem potenter qui regis.
attende laudum cantica.
quae excubantes psallimus.
Iam lectulo consurgimus.
noctis quieto tempore.
ut flagitemus vulnerum.
a te medelam omnium.
Quo fraude quicquid daemonum.
in noctibus deliquimus.
abstergat illud caelitus.


image: s075

tuae potestas gloriae.
Nec corpus assit sordium
nec torpor instet cordium.
nec criminis contagio.
tepescat ardor spiritus.
Ob hoc redemptor quaesumus
reple nos tuo lumine.
per quod dierum circulis.
nullis ruamus actibus.

Iambicum dimetrum.

Aeterna caeli gloria.
beata spes mortalium.
celsi tonantis unice.
castaeque proles virginis.
Da dexteram surgentibus.
exsurgat et mens sobria.
flagransque in laudem dei.
grates rependat debitas.
Natus refulget lucifer.
sparsamque lucem nuntiat.
cadit caligo noctium.
lux sancta nos illuminet.
Manensque nostris sensibus.
noctem repellat saeculi.
omnique fine diei
purgata servet pectora.
Quaesita iam primum fides.
radicet nostris sensibus.
fecunda spes congaudeat.
qua maior exstat caritas.

Iambicum dimetrum.

Plasmator hominis deus.
(qui cuncta solus ordinans.)
humum iubes producere.
reptantis et ferae genus.
Qui magna rerum corpora.
dictu iubentis vivida.
ut serviant per ordinem.
subdens dedisti homini.
Repelle a seruis tuis.
quicquid per immunditiam.
aut moribus se suggerit.
aut actibus se interserit.
Da gaudiorum praemia.
dissolve litis vincula.
astringe pacis foedera.

Iambicum dimetrum.

Summae deus clementiae.
mundique factor machinae.
unus potentialiter.
trinusque personaliter.
Nostros pius cum canticis.
fletus benigne suscipe.
quo corde puro sordibus.
te perfruamur largius.
Lumbos iecurque morbidum.
adure igne congruo.
accincti ut sint perpetim.
luxu remoto pessimo.
Ut quique horas noctium.
nunc concinando rumpimus.
donis beatis patriae.
ditemur omnes affatim.

Iambicum dimetrum.

Aurora iam spargit polum.
terris dies illabitur.
lucis resultat speculum.
discedat omne lubricum.
Phantasma noctis decidat.
mentes reatus subruat.
quicquid tenebris horridum.
nox attulit: culpae cadat.
At mane illud ultimum.
quod praestolamur cernui.
in lucem nobis effluat:
dum hoc canore concrepat.


image: s076

De sancta agatha Metrum dactylicum alcmanium hypercatalecticum.

Martyris ecce dies agathae.
virginis emicat eximiae.
qua christus sibi eam sociat.
et diadema duplex decorat.
Stirpe decens elegans specie.
sed magis actibus atque fide.
terrea prospera nil reputans.
iussa dei sibi corde ligans.
Fortior haec trucibusque viris
exposuit sua membra flagris.
pectore quam fuerit valido.
torta mamilla docet patulo.
Deliciae cui carcer erat.
pastor ovem petrus hanc recreat.
inde gavisa magisque flagrans.
cuncta flagella cucurrit ovans
Ethnica turba rogum fugiens.
huius et ipsa meretur opem.
quos fidei titulus decorat.
his venerem magis quos premat.
Iam renitens quasi sponsa polo.
pro miseris supplica domino.
sic sua festa coli faciat.
se celebrantibus ut faveat.
Gloria cum patre sit genito.
spiritui provideque sacro.
qui deus unus est omnipotens.
hanc nostri faciat memoriam.

De nati. christi Iambicum archilochium fortunatus episcopus auctor

Agnoscat omne saeculum.
venisse vitae praemium.
post hostis asperi iugum.
apparuit redemptio.
Esaias quae cecinit.
impleta sunt de virgine.
annuntiavit angelus.
sanctus replevit spiritus.
Maria ventre concipit.
verbi fidelis semine.
quem totus orbis non capit.
portant puellae viscera.
Radix yesse iam floruit.
et virga fructum edidit.
fecunda partum protulit.
et virgo mater permanet.
Praesepe poni pertulit.
qui lucis auctor exstitit.
cum patre caelos condidit.
sub matre pannos induit.
Legem dedit qui saeculo.
cuius decem praecepta sunt.
dignando factus est homo.
sub legis esse vinculo.
Adam vetus quod polluit.
adam novus hoc abluit.
tumens quod ille deiecit.
humillimus hic erigit.
Iam nata lux est et salus.
fugata nox et victa mors.
venite gentes credite.
deum maria protulit.

De sancto iohanne: Carmen sapphicum

Praeco praeclarus sacer et propheta.
regis aeterni paranymphus almi
voxque clamantis: domini potenter.
dirige callem.
Qui redemptorem digito notasti.
rite tollentem scelus omne mundi.
intimans agnum pietate cunctum
soluere mundum.
Angelus cum tu vocitaris alti.
iura formantem flagita tonantem.
quatinus sanctis sociemur astris
arce polorum.
Hocque tu praesta genitor superne.
nate supremi dator ac redemptor.


image: s077

spiritus rector tribue precamur.
omne per aevum.

Ad beatum martinum Carmen aschlepiadeum choriambicum.

Fratres unanimes foedere nexili.
mecum participes luminis annui.
quo solis hodie fulminat orbita.
martini revehens festa celebria.
Cantemus pariter carmen amabile.
martini meritis oppido nobili
clerus cum populo consonet organo.
grandi nam volupe est psallere gaudio.
Martinus quoniam vota fidelium.
attendit tribuens cuncta salubria.
confert hic famulis rite caventibus.
stellis aureola serta micantibus
Cunctis candelabrum luminis exstitit.
a multis tenebras mortis et expulit.
virtutum statuit crescere germina.
in quorum fuerant pectore crimina.
His nos subsidiis undique praediti.
pangamus proprio cantica praesuli.
laudemus parili voce quod approbat.
damnemus vigili mente quod improbat.
Martinum precibus gens modo gallica.
dignis sollicitet: nostraque patria.
martinus faciat tempora prospera
mundi christe salus o tibi gloria

Finis.


image: s078

Henricus Bebelius iustingensis. ad iuventutem ut discat tempore iuventae et floridae aetatis.

Disce bonas artes iuvenis suadente minerva
Dum non maxillas hispida barba tegat
Instrue nunc mentem studiis dum floreat aetas
Jam veniet volucri pigra senecta pede
Ingenium rapit haec fervens: animumque capacem
Haec rapit et formam: et corporis omne decus
Deturpat nitidos crines: rugasque seniles
Inducit: nobis nil nisi triste ferens
Candida. nonne vides: surgunt nunc lilia campi
Surgit in hamatis nunc rosa pulchra rubis
Quae peritura brevi bruma torpente rigescunt
Tempus edax celeri sic pede cuncta rapit
Nec tibi concessum est: annosi more colubri
Annos: et veterem deposuisse cutem
Nec tibi cornicis. cervi aut spatiosa vetustas
Est data: nec vives tempora nestorea
Sed tua vita cito transit ceu lilia campi
Nec quae praeteriit hora redire potest
Ergo frequens discas sophiae pulcherrima dona
Ex his post cineres. candida fama venit
Singula nam pereunt: vulgus quae dicit [(transcriber); sic: diuit] opima
Et color: et facies: forma decore nitens
Divitiae: vestes phrygiis innixa columnis
Atria transibunt: durat in orbe nihil
Sola mori spernunt musarum: et dona minervae.
Atque his post cineres gloria maior erit

Versiculi quidam henrici Bebelii iustingensis egregias sententias in se continentes.

Carmen sodaticum

Lex bona. non mala vis: sapiens: non stultus abundans.
Ante ferendus erat et meritum haud favor est
Temporibus priscis [(transcriber); sic: pristis] : sed nostro tempore vertas
Ut [(transcriber); sic: Uti] fertur folium: et dicere vera potes

Sic

Est favor haud meritum ut erit anteferendus abundans
Stultus non sapiens vis mala non bona lex


image: s079

Vor reycher dorhait soll weishait ston
vor gunst sol ouch billichait gon
vir gewalt dar zu das recht
ker das blat rum du wirst gewert

Cur ego mortalis possum laetarier unquam
Tempus enim quo sum vel moriturus erit
Sed quando immineat nunquam cognoscere possum
Et quo perveniam nescius atque miser

Ich stirb und wais' nit wan
ich far und wais' nit wahin
mich nempt wunder das ich frelich bin

Ach quis sollicito non gestat mille dolores
pectore: quisque suas sustinet ecce cruces.

welcher mag syn ufferd brait und weyt
der nit hab krutz und anfechtung zu aller zyt

Paupertas tumida et mendax cum divite sacco.
Atque senex veneris male sani: et cultor amoris
Displicuisse solent hi tres hominique deoque

Alt buler und hoffertig arm man.
richer lugner ist ouch dar an
denen gemayn ist got und die welt gran

Haec quatuor peruertunt omnia iudicia

Pinguia dona: odium. favor: et timor exitio sunt
Judiciis: per quae iudex corrumpitur omnis.

Gelt gunst forcht und nyd send
die recht werffend an ein glinckend

Haec tria peruertunt regna et urbes

Urbes peruertunt et florentissima regna.
Res privata: simul non multum experta iuventae
Consilia: atque latens funesto in corde simultas

Aigner nutz: iunger rat und verborgner nyd
verderbt vil stett land und leyt

Haec tria faciunt sapientem virum

Haec sunt prudentis faciunt haec iure sagacem
Copia librorum cui sit peruisa frequenter
Qui mores hominum multas et viderit urbes
Calleat historias: regumque heroica gesta


image: s080

Den schrybend die alte wys unnd clug.
der vil biecher gelesen hat und lender gnug
erfaren darzu menchen man
der vil alte geschichten waist und kan

Haec sunt quae maxime homines decipere solent.

Decipiunt multos (.ut nos docuere priores.)
Et favor haud durans principis atque ducum
Et muliebris amor nec non aprile serenum
Labile vel folium quod rosa pulchra geris
Aisus [(reading uncertain: print unclear)] et accipiter multo discrimine equusque
Tractatur. saepe et tessera vota negat

Herren gunst und aberellen wetter
frowen liebe und rose bletter.
ros': wurffel und feder spill
betriegen menchen der es geloben wil

Profuit ingenium quondam coluisse per artes
nunc valet ad mundum nil nisi divitiae.

Vor zytten ward hoch geacht kunstler
und haust ytz geltso haust du er

Proch dolor o superi veneratur solus abundans
nec probus aut doctus nemo iuvatque inopem
Diligitur nullus nisi cum sit adulans
fallere qui nescis vae tibi nunc misero

Allain geert wirt ytz der reiche man
fromme und kunst gat gar unden dran
allain geliebt der schmaiber fry
we dier kanst yetz nit triegery


image: s081

Ad ioannem nauclerum alias vergenhans iuris pontificii. et omnis litterariae disciplinae antistitem et patronum. Thubingensis ecclesiae collegiate praepositum. ac gymnasii cancellarium celeberrimum. Epistola henrici Bebelii iustingensis

Multum diuque cogitanti mihi. Joannes nauclere virorum optime ac doctissime. quo pacto tuis in me beneficiis. et iis quidem liberalissimis aliqua ex parte responderem. magnitudine illorum obrutus timebam. ne si parvo aliquo animi mei candore et simplicitate tibi gratificarer. impudens existimarer. et nimium ingratus. qui cum magna accepissem. paucis repensare studerem. quare cum ad ingratitudinis usque vitium substiterim. quo grandi aliquo munere tuas aedes pulsarem. non video iam demum. quo modo tibi satisfaciam. sed quo me gratum ostendam. docuit ad traianum caesarem plutarchus. ubi inquit. cum artaxerxi persarum regi obequitanti olim. obuius operarius quispiam iret ac rudis homo. cui aliud nihil esset. aquam utraque manu. e. proximo flumine haustam obtulisset. iucundus ille surridensque suscepit. quippe qui non rei quae dabatur. vel inopia vel usu. sed alacri dantis voluntate gratiam metiretur. qua ex re ego adductus: tibi haec parva munuscula offerre non verebor. Annotationes vide licet et expositiones difficilium verborum quae in hymnis continentur: quos cum iam pridem. in priscam faciem redegerim hoc est in metra. videremque plurima vocabula quae vel ex graecorum penu recepta essent. vel mutuata et oratoribus et poetis. immo vero. ut augustinus de doctrina christiana li. 2. sentire videtur. ab eis tanquam ab iniustis possessoribus in usum ecclesiasticum vendicata. nec quisquam ex doctioribus rerum humilitate deterritus suam in hoc operam locaverit. at hi qui hinc inde commentati sunt. fuerit rudes et penitus ignoti. nec ullum illis commercium fuerit. cum his scriptoribus. qui latinae linguae proprietatem. et remotiorum vocum significationes indagaverint. ratus sum facturum me rem scholasticis germanis gratissimam simul et utilissimam. si non dico hebdomadario ut ita loquar. sed vix quinque dierum labore. et succisivo tempore. quaedam in medium proferam: vocabulorum annotamenta. unde maximis liberentur erroribus. qui paululum iam ultra primas litteras progressi. altiori se doctrinae permiserint. Quare patrone ob seruantissime suscipias laeta fronte has nostras commentatiunculas et tumultuarias lucubrationes. et quicquid in me est aliud ingenii et industriae. nam reliquum est nihil. id tibi ducito peculiarissimum. nec precor offendaris. qui es ab omni reprehensione alienissimus. si quaedam ab me aliter interpretata sunt. quam ab his qui iampridem stipendia


image: s082

fecerunt in expositionibus vocabulorum quibus sanctae litterae utuntur. Sum enim multo magis philopolites quam philepitimetes. hoc est plus amator patriae quam reprehensionum. et hanc provinciam suscepi. non ostentandae alicuius eruditionis gratia. quam procul a me esse cognovi. sed publice potius utilitatis studiosorum in germania. quos vulgaribus quibusdam schedulis nimium credere. saepius indolui. quare iustissime me excusatum iri spero iisdem verbis quibus se augustinus omnium christianorum eruditissimus. qui ita divo hieronymo scribit. Suggestum est caritati tuae. a nescio quibus fratribus mihi dictum est quod librum adversus te scripserim. romamque miserim. hoc falsum esse noveris. deum nostrum testor hoc me non fecisse. Sed si forte aliqua. in aliquibus scriptis meis reperiuntur in quibus aliter aliquid. quam tu sensisse reperiar. non contra te dictum. sed quod mihi videbatur a me scriptum est. Et in alia epistola. Laedes autem me si mihi tacueris errorem meum. quem forte inveneris vel in factis vel dictis meis etc. Ita et ego neminem laesi. sed interdum aliter ac alii quaedam sum vocabula interpretatus de quibus in praesentiarum satis. Lumque omnes hymnos quos habere potui perlustrassem. non inveni quicquam de sanctissimo martyre gloriosoque christi milite Georgio. tue ecclesiae patrono scriptum. Excudi sapphicum ut in opusculo videre potes. et in laudem divi martyris. et quia tibi (.cui omnia debeo.) obsequi. gratamque rem facere speravi. quem precor, eadem qua cetera soles mente pellegas [Reg: perlegas] vale. et me commendatum habe. ut consuevisti semper

Ex aedibus nostris philosophicis. quinto kalendas apriles anno. 1501.

Annotatiunculae. et expositiones quarundam dictionum. quae in hymnis sunt minus probe vel luculenter interpretatae. per Henricum bebelium Justingensem.

Conditor alme siderum.

Agye id est sancte. debet enim scribi cum y graeco post g et dicitur agyos vel secundum latinam declinationem agyus et latine valet sanctum. Paraclitus autem scribi cum i brevi in paenultima video in hymnis omnibus et ita proferri ab omnibus his qui sacris, operantur quod mihi in primis displicet. ita enim scribendum est paracletus et paenultima longa enuntiandum testis est divus Hieronymus philelphus et Joannes Erastonus in graeco vocabularia. significat enim paracletus adhortatorem sive deprecatorem


image: s083

seu consolatorem: paraclesis namque cum e longa in paenultima consolationem significat testis est divus hieronymus prologo in iohelem. unde paracletus vela paracaleo verbo graeco id est consolor advoco etc. quod si diceretur (.ut communis error habet) paraclytus. descenderet hoc nomen a para quod est praeter et Clytos fama et significaret infamem [(transcriber); sic: infamen] quod impium est in christum dicere. dat, et mammetractus aliam interpretationem minus validam dicens paraclytus a para dicitur quod est iuxta et clysis advocatio et consolatio quasi iuxta consolationem qui non dare possit consolationem Adde quod clisis non significat consolationem ut dicit mammetractus sed declinationem unde heteroclita descendunt hoc est: nomina variae declinationis de paracleto plura scripsimus in commentariis nostris de abusione linguae latinae quae prope diem edentur.

Veni redemptor gentium

Virtute firmans perpeti. id est perpetua. perpes perpetis trium generum perpetuus dicitur teste pomperio. unde perpetim aduerbium formatur ut in alio quodam hymno habetur. quod hic sufficiat dixisse. Jam enim ab me testatum esse volo ut quicquid dixerim se mel non esse exspectandum ut rursus interpreter nisi prius omissum fuerit aliquid. Excursus eius usque ad inferos. bene et latine loquitur Ambrosius. ita enim dicit philelphus in quadam epistola. apud inferos dicendum esse et non apud infernum. Item in symbolo apostolorum legen dum esse descendit ad inferos. non ad infernum infernus enim ut ipse idem dicit. substantive apud latinae linguae doctissimos nusquam invenies. Atego apud ciceronem in arato legi dicentem Convexoque sinu subiens inferna leonis. et claudianum. mugitus ab alto. inveni item apud lactantium. cornelium tacitum. lucium apuleium. ut in commentariis nostris dixi. Mallem tamen ego dicere. inferos quam infernum etc. Strophio item non stropheo scriptum invenio. et est strophium, proprie teste nonio marcello fascia pectoralis quae cohibet virginalem errorem papillarum. Catullus non tereti strophio lactantes vincla papillas.

Verbum supernum.

In fine paene huius hymni vulgata exemplaria habent perenne caelibes. At ego nuper inveni in emendatioribus perenne


image: s084

caelites. perenne. i. aeternaliter hic et haec perennis et hoc perenne et debet scribi sine b. dicitur enim a per et annus. Item hic et haec caeles huius caelitis id est caelicola. Potest et poni caelibes si credere volumus prisciano et ecclesiasticis scriptoribus qui accipiunt caelibem pro eo qui caelestem et castam vitam ducat. priscianus enim ait caelebs dicitur quasi caelestium vitam ducens et divus hieronymus contra iovinianum lib. 5. c. 49. ait caelibibus nomen inditum quia caelo digni sint qui coitu careant. et in ea significatione in pluribus hymnis continetur. At veteres qui teste macrobio caste et signate locuti sunt accipiunt caelibe pro eo qui caret uxore etiamsi habet concubinas mille inde caelibatus dicitur carentia uxoris non coitus. plautus in mercatore. siquem. inquit. scribimus seu maritum seu hercle adeo caelibem scortarier. Suetonius in vita galbae verum amissa uxore lepida duobusque ex ea liberis mansit in caelibatu plura in commentariis nostris diximus Rimari est valde quaerere ut in rimis quoque teste festo. Sed rimari proprie ut dicit seruius. est per terrae rimas quaerere. et tractum est a porcis qui glandes rimantur de rimis terrarum

Vox clara ecce

Ab ethre christus promicat ethre pro aethere ponitur causa metri promicat. i. splendet media brevi a pro et mico. Indulgentia hic pro venia accipitur et vulgo ubique apud neotericos in ea significatione usurpatur et adeo irrepsit error ut nemo aliter loquatur cum dicendum sit venia. quae est remissio culpae. non indulgentia. saltem apud eos qui latine locuti sunt namque ut dicit servius. quoties voluptati operam damus indulgere dicimus et est indulgere concedere. et. ut sic dicam. obsequenter tribuere inde indulgentia. est illa mollis educatio et obsequentia. ut macrobius lib. 1. saturnalium. Sed indulgentia tam fortunae quam patris abutebatur etc. Reatus item apud omnes pro peccato. et reus pro peccatore accipitur cum longe aliter se res habeat. Reus enim est quicumque accusatur iuste vel iniuste pro parua vel magna re unde et cicero secundo de oratore dicit. Reos autem appello non eos modo qui arguuntur. sed omnes quorum de re disceptatur. inde reatus apud latinos significat accusationem, sive nocentium aut innocentium. de innocentia testis est apuleius. quem solum (inquiens). in meo reatu testem innocentiae citare possunt plura leges in commentariis nostris.

Corde natus.


image: s085

Alpha et o hoc est principium et finis nam alpha est prima littera graecorum et omega hoc est o longum ultima est littera. nec scribas alva sicut in vulgatis codicibus legitur. Addit postea fons et clausula hoc est principium et finis fons. i. origo omnium et clausula. i. finis et conclusio a claudendo i. non legitur totus hic sed abbreviatus est hymnus iste etc. Prophetam. generis: in feminino genere prophetis vel prophetissa. Hieronymus in libro iudicum, erat autem delbora prophetis uxor laphidet. de prophetissa testis est Augustinus lib. 18. c. xv. de civitate dei dicens. nam et prophetissa erat cuius prophetia etc. Dicitur autem propheta a prophemi graeco verbo quod est praedico is: ere: non profor: aris sicut putavit Brachylogus et mammetractus exodi vii. dicens propheta quasi praelocutor quasi prae alio loquens: secundum quos ita scribendum esset profeta: nec item a procul et phonos quod est sonus componitur. ut tradit ianuensis et brachylogus eius imitator sed sicut nos diximus: inde prophetia media producta descendit. Uates dicitur propheta vel poeta generis communis: quando prophetam significat dicitur quasi fates a fatis enarrandis inde vaticinium a fatis canendis: quando autem poetam potest dici a vinciendis. i. ligandis carminibus. Simplices puellulae. i. virgines purae et sine astutiis. puella diminutivum est a puer sicut et puellus dicitur: sunt igitur puellae vel puellulae tenerae virgines: simplex autem est homo purus sine astutiis et sine simulatione vulgo on arglyst. inde simplicitas est illa puritas et virtus illius simplicis Augustinus lib. 2. confessionum. ignorantia quoque atque stultitia simplicitatis atque innocentiae nomine tegitur quae simplicius deo non repitur quicquam. plura alia leges in commentariis nostris de abusione linguae latinae. Quod autem dicitur parvulorum te chorus. chorus. i. coetus et congregatio hominum: alia in mammetracto leges.

Sancte dei pretiose.

Protomartyr stephane: protomartyr dicitur quasi primus matryr a protos. i. primus quod scribi debet sine h in syllaba secunda et producit primam quae per omega. i. o longum scribitur: id quod quidam ex nostris non observavit in dictione protoplastus qui sibi tamen bellus videtur Martyr autem in fine cum y graeco scribitur et valet tantum quantum latine testis inde bene in fine hymni de innocentibus dicitur. qui dat coronam testibus. i. martyribus: martyres enim suo sanguine et passione testati sunt christum deum. Collegium hic accipitur pro congregatione et collectione christi fidelium. proprie autem collegium significat congregationem collegarum. ut collegium augurum et dicitur a colligo


image: s086

is ere collega: qui est socius in magistratu: et ut dicit ulpianus iure consultus de verbo. signi. collegarum appellatione continentur omnes qui sunt eiusdem potestatis: a collega venit collegium. nostri dicunt collegium esse domum collegarum quod nusquam lectum est: dicunt item collegatus vel collegiatus cum deberent dicere collega de quibus plura in commentariis nostris.

De sancto Ioanne apostolo.

Ioannes sine aspiratione scribitur et producit o contra omnium ferme neotericoterorum observationem de qua re plura leges in hymno ut queant laxis. Ephesus urbs est nobilissima in asia ionum regia: quam iustinus historicus ab amazonibus conditam esse lib. 2. scribit et pomponius mela in primo: unde ephesii dicuntur ad quos scripsit sanctus paulus. et hic hymnus dicit sanctum ioannem suum evangelium scripsisse in epheso. Euangelium autem dicitur bona nuntiatio vel bonum nuntium ab eu quod bonum est et angelos id est nuntius: Graecista [(reading uncertain: print unclear)] blactit meras nugas de differentia inter ewangelium et evangelium inde evangelista dicitur scriptor evangeliorum. Apostolus dicitur missus et debet scribi simplici p contra morem indoctorum et venit apo tou id est ab apostellein graeco quod mittere significat. non autem ab apo quod est de vel re et stolos missio ut indocti dicunt Catholicon et sui sequaces. apostolus apud priscos significabat epistolam. unde titus livius Apostolos suos fregit in senatu: nunc autem apud recentiores iurisconsultos apostoli dicuntur libelli: qui a iudicibus a quibus provocatum est: ad appellatum mittuntur. Solennis simplici l et duplici n post e scribitur et solennia dicuntur teste pompeio: quae in omnibus annis praestari solent vel dicta eo quod soleant fieri quoque anno. Vave ne dicas solennis doctor vel solennis vir: est enim barbara locutio de qua re in commentariis nostris. Virgo hic ponitur in masculino pro sancto Ioanne: est igitur virgo communis generis quamvis priscianus ponat tantum esse feminini. Testis est nobis divus hieronymus prisciano et doctior et antiquior qui etiam in masculino ponit dicens. ut virginem virgo servaret sicut et hic ponitur: et ne videamur solum ecclesiasticos posse adducere qui forsan usurpative assumpserint: nonius marcellus receptissimus grammaticus et multo doctior prisciano: dicit virgines non solum feminae dicuntur verum etiam pueri investes: nam et quicumque ex ephebis excesserant devirginari dicebantur. In ultimo dicitur te adoramus kyrie: kyrios vel kyrius secundum latinam declinationem apud nos dicitur dominus inde venit kryieleison. i. domine miserere eleison. i. miserere et est imperativus huius verbi eleo quod est misereor. hic nota obiter quosdam scribere et proferre in sacris litteris kyrieeleison quod damnavit


image: s087

mecum in colloquio familiari abbas spanheymensis Joannes tritemius vir doctissimus dicit enim debere scribi. kyrieleison quoniam graeci collidant unum e ne fieret nimius vocalium concursus et deformis hiatus. Sicut dicere deberemus osianna testis est hieronymus pronuntiamus et scribimus osanna media vocali elisa. et leison trislyllabum esse debet: et accentus cadit super paenultima syllaba

Salvete flores.

Satelles est servus qui sontibus capiendis praeest eundem et apparitorem dicimus vulgo bittel oder scherg. ovidius: interea patrius vultu maerente satelles. Carnifex teste donato est. qui carnes ex homine facit: inde carnificium: lanius autem est qui apud nos vulgo metzger vel flaischer dicitur non carnifex: plura invenies in commentariis nostris transfigit media producta legendum est a trans et figo. Mucrone districto. i. gladio evaginato: distringere enim est quod minus latine et eleganter evaginare dicimus inde districto vel stricto gladio. i. nudo et evaginato Mucro autem proprie est acies et cuspis teli: tum pro toto gladio ponitur in prosa: testis est quintilianus lib. 8. institutionum: dicens: nam prosa ut mucronem pro gladio et tectum pro domo recipiet: ita non puppim pro navi etc.

Hostis herodes.

Magi (.teste apulegio [Reg: apuleio] .) lingua persarum sunt qui apud nos sacerdotes et sapientes dicuntur: et proprie secundum hieronymum sunt magi qui de signis philosophantur sicut illi tres reges fuerunt magi hoc est sapientes et in astrorum scientia periti: Addit hieronymus consuetudo et sermo communis magos pro maleficis accipit. qui aliter habentur apud gentem suam: eo quod sint philosophi chaldaeorum et ad artis eius scientiam: reges quoque et principes eiusdem gentis omnia faciunt Lavacrum cri. a lavatum. tu. sicut simulacrum a simulain [(reading uncertain: ?)] dicitur sine aspiratione et media longa contra praeceptum mammetracti et vulgi consuetudinem quae syllaba qualis est in privativo talis debet esse in derivativo. Hydria graece: latine dicitur urna et componitur ab hydor quod est aqua scribiturque in principio cum aspiratione et y graeco sicut omnia composita ab hydor ut hydrops hydropisis hydrus hydra etc. quare male impressum est in hymno ydrie.

Gratuletur omnis caro

Protoplasti. i. adae primi hominis: protoplastus est sine aspiratione t litterae ut prius praecepi dicitur primo fictus et creatus a protos et plasma. i. creatio vel figmentum: et adam est protoplastus primo creatus et primus homo: non autem legas protoplaustus sicut quidam. Iordanis amnis est iudaeae eximiae (ut dicit solinus (.suavitatis: tandem in mortuum mare fluens corrumpitur. ubi sanctus ioannes salvatorem nostrum baptisavit.


image: s088

Baptiso are verbum graecum. i. mergo inde baptisatus. i. mersus vel in aqua tinctus inde baptisma atis baptismus mi baptismum mi ng. pro eodem dicitur. licet graecismus parvae auctoritatis faciat magnam differentiam. sed penitus nihil valentem. ut in opere alio de erroribus graecistae diximus. Deitas est novum et non satis elegans vocabulum ut dixit augustinus de civitate dei li. 7. c. 1. sed veteres non deitas sed divinitas dicebant.

Iesus refulsit omnium.

Iesus cum i latino scribitur sine aspiratione non autem ihs vel ihesus vel heisus cum neque apud graecos neque hebraeos a quibus id nomen accepimus aspirationem admittat: Et est iesus trium syllabarum prima i brevis est: secundae: et ultima longa unde arator bene obseruat dicens. inde galilaeam repetit salvator iesus: sed aliquando sicut crebro in hymnis per synhaeresim duarum tantum est syllabarum. At cave sic ne e corripias more alexandri galli: et paene omnium recentiorum nam cum ita quod in e longum convertitur scribitur. Et iesus teste hieronymo apud hebraeos dicitur in graeco soter. et in latino salvator sic etiam lactantius lib. 4. c. 15. dicit: iesus latine dicitur salutaris sive salvator quia cunctis gentibus salutifer venit. Dramatum debet legi non dragmatum sicut hugutio tradit: hieronymus in cantica: drama enim dicitur ut in scenis agi solet fabula: ubi diverse persone introducuntur et aliis accedentibus. aliis etiam discedentibus: a diversis: ad diversos textus narrationis expletur.

Denum ter annorum.

Cosmus graece latine dicitur mundus a cosmo graeco verbo quod significat orno. Pneuma atis media correpta latine dicitur spiritus vel ventus inde sacrum pneuma. i. spiritus sanctus. Charisma atis cum ch aspirato et in obliquis media correpta: dicitur gratia vel donum gratiae et venit a charis unde et eucharistia venit quod interpretatur bona gratia. vel ut dicit hieronymus gratiarum actio.

Deus creator omnium.

Grates poeticum est. et in carmine dicimus grates et in prosa dicemus gratias. unde vehementer errat graecista qui ponit differentiam inter gratiam et grates dicens. Gratia sit christo grates referamus amicis. nam hoc ambrosius (qui huius auctor est hymni) composuit grates dicens deo: plura invenies de erroribus graecistae in commentariis nostris. Et nota in hymno hoc legi debere vestiens per t non vesciens per c. a vestire: vestiens


image: s089

id est circumdans. Allevet media brevi ab ad et levo as: quod primam corripit allevet ergo. i. erigat et liberet. Scilicet adiuves media brevi legendum est ab ad: et iuvare quod primam corripit. In paenultimo carmine paenultimi. versus lege: ne hostis invidi dolo non ut impressum est: mundi

Lucis creator optime

Caelorum pulset intimum lege non intium. Chaos cum ch aspirato est ng. indeclinabile: et nonnumquam secundum latinam declinationem dicimus chaus. secundae declina. ovidius lib. meta. xiiii. et noctem noctisque deos ereboque chaoque, fuit igitur chaos teste hesiodo in theogonia et ovidio in primo meta: confusa quaedam ab initio unitas quam principium esse dixerunt omnium rerum: capitur iam apud nos chaos pro inferno ubi est maxima confusio et perpetua nox. Illigat media brevi ab in et ligo: illigat ergo. i. impleat culpis id est peccatis.

Quod chorus vatum

Olympus cum y graeco post l mons est altissimus vel potius quatuor sunt montes hoc nomine prímus est inter thessaliam et macedoniam: alius est in gallograecia: alius apud moesos. quartus est secus mare rubrum in aethiopia: qui oriente sole usquam ad quintam diei horam flammas emittit: et adeo altus. ut nubes excedat dicente claudiano. Sed ut altus olympi: vertex qui spatio ventos hiemesque reliquit. perpetuum nulla temeratus nube serenum. Celsior exsurgit pluviis: auditque ruentes: sub pedibus nimbos. et rauca tonitrua calcat Capitur igitur olympus altissimus pro ipso caelo apud ethnicos et ecclesiasticos:

Ex more docti

Quae subruunt mentes vagas lege subruunt media brevi et subruunt id est submergunt inde subrutus obrutus dirutus et omnia composita a ruo paenultima brevi enuntianda sunt contra vulgi consuetudinem Plasma: atis: paenultima brevi. i. fictio formatio et creatio. inde plastes i. figulus latine est protoplastus. ut supra diximus. Possimus per i longum enuntiare debemus sed possumus per u breve.

Christe qui lux.

Christus cum ch aspirato scribitur et in latino: sed cave ne per x scribas hoc modo xps. est enim maximus error et inde venit quia graeci ch


image: s090

litteram formant per modum crucis et r quasi in formam p scribitur et inde venit error a quo tu diligens lector caveas: plura dixi in commentariis nostris. christus igitur graece: latine unctus et hebraice messias dicitur testis est eloquentissimus omnium christianorum: et vere christianus cicero lactantius. qui et addit: christus non proprium nomen est sed nuncupatio potestatis et regni: sed exponenda huius nominis ratio est propter ignorantium errorem. erat iudaeis praeceptum: ut sacrum conficerent unguentum: quo perungi possent hi: qui vocabantur ad sacerdotium vel ad regnum: Et sicut nunc romanis indumentum purpurae: insigne est regiae dignitatis assumptae: sic illos unctio sacri unguenti: nomen ac potestatem regiam conferebat haec ille: sacerdotes dicuntur christi id est uncti unde habetur apud sacra eloquia: nolite tangere christos meos. i. unctos inde etiam Chrisma. i. unctio. detegis lege media brevi id est repellis vel exuis a de et tegere prima brevi sicut etiam postea protegat a pro et tego,

Clarum decus ieiunii.

Parsimonia est moderatio sumptuum ac cenarum tenuitas et parcitas hoc est conservatio rerum et frugalitas. parcus autem dicitur frugi et qui sumptibus parcit et est nomen virtutis et non vitii id quod parcitas et parsimonia declarant: parcus igitur ut dicit aulus gellius lib. 3. c. 19. neque ab arca neque arcendo sed ab eo quod est parum. et paruum denominatus est. Spiritalis spiritale: et spiritualis scriptum reperio At mihi plus placet spiritualis quam spiritalis: a quarta enim declinatione derivata u servant ut fructuosus non fructosus: actualis non actalis: saltuarius non saltarius et sic de aliis. qua propter credo in hymnis causa metri poni spiritalis pro spiritualis: et significat spiritualis ad spiritum pertinens hoc est ad animam ergo male dicimus spirituales homines sed ecclesiasticos dicere coeptum est a nostris: spirituales cum dicerentur spiritum non corpus habentes.)

Iesu quadragenarie

Paradisus in medio cum i simplici non paradysus et valet latine hortus et ut tradit aulus gellius lib. 5. c. 20. dicuntur vivaria hoc est loca septa vivarum ferarum varro leporaria vocat: sed ecclesiastici transtulerunt pro horto caelestium deliciarum: quia autem alexander gallus tradit paradisum esse generis feminini et tandem etiam addit posse reperiri in m. genere: fallitur meo iudicio. nam ioannes erastonus in graeco vocabulario tradit tantum esse ge. m. Et ita etiam posuit gellius loco quo. s~. dicens: vivaria autem quae nunc vulgus dicit: quos paradisos id est hortos graeci appellant etc. ponit in m. ge. in feminino apud nullum idoneum reperio: et si nestor dionysius etiam cum altero suo confratre sentiat: at quoniam paradisus urbs est


image: s091

syriae de qua ptolomaeus tunc potest esse feminini ge. Gastrimargia per g non c ut vulgo scribitur graeca est dictio: et significat nimiam ingluviem et gulositatem non gulae concupiscentiam ut indocti tradunt.

Vexilla regis prodeunt

Vexilla dicuntur signa et ea quae vulgus indoctum: et triviales grammatistae panneria vocant: inde vexillifer et signifer ferens signa et vexilla. Lancea est note significationis: et secundum varronem non est latinum sed hispanicum vocabulum. inde lancearii dicuntur qui gestant lanceas vulgo lantzknecht: Sed lanceatique ictu lanceae concidunt.

Lignum crucis mirabile

Praenitet paenultima brevi a prae et niteo. Libanus mons est inter arabes et phoenices. est etiam genus arboris tus producentis. Cedrus arbor est et in syria nobilissima cuius oleum conservat cuncta a tineis et carie sicut apud persium: et cedro digna locutus.

Gloria laus et honor.

Osanna: interpretatur salvifica vel salvum fac. unde divus hieronymus in epistola ad damasum: osi pro salvifica interpretatur: anna interiectio deprecantis est: si ex duobus velis verbum compositum facere dices osianna sive ut nos loquemur osanna media vocali elisa: est enim verbum imperativi modi graecum etc. haec ex hieronymo sufficiant plura hallucinantur indocti quibus parua fides habenda est. Israel tu rex legendum est nam es: est additum ab indocto aliquo qui quantitates syllabarum ignoravit: nec adduci possum ab auctore huius hymni: es additum: quem sane eruditum fuisse ex hoc praevio carmine coniecturo. nam israel: michael: raphael a ante in paenultima producunt quamvis in hymno de sancto michaele id non sit observatum: sed apud doctos: fortunatus episcopus: israheliticos ius sit adesse viros ubi a producit similiter litteram sequentem: valerius flaccus hoc et odoratus flagranti crine michael ubi etiam a producitur. plura legere potes in commentariis nostris de abusione. Obuia similiter legas non obuiam nam obuiam carmen pati non potest. Munia sunt obsequia debita ut dicit acron grammaticus nec in alio casu reperitur usitate nisi in nominativo et accusativo: inclitus cum y graeco nam et graeca dictio est componitur ex en quod est in et clytos quod est almum seu clarum.

Inventor rutili.

Hic est hymnus elegantissimus prudentii quem scripsit de exitu populi israhel ex aegypto: et quoniam non habetur totus in vulgatis codicibus ideo diligentiori cura interpretandus nobis erit ut et mediocribus possit intelligi. Rutilus


image: s092

a. um id est splendidus. Alloquitur igitur primo deum inventorem et auctorem luminis: deprecaturque ut sole abscondito hoc est christo mortuo qui est verus sol. et tenebris ignorantiae occupantibus corda hominum. reddar lumen hoc est resurrectionem christi et veram fidem per christi resurrectionem confirmandam. Quamuis in numero etc. Sententia est duorum sequentium versuum (comprehendit autem versus vulgari nuncupatione hic quattuor carmina) quamuis tu deus caelum multis luminibus et stellis cinxeris ut in caelo verum lumen quaerere quis debeat. sed cum ex duro silice excuti ignem dederis: ostendis in vero silice et petra: christo verum esse lumen requirendum. 'Regiam. i caelum: nam regia substantive est aula regis. Lampas graecum est vocabulum et latine valet fax: testis est plinius naturalis historiae lib. 2. c. 26. at plura leges in commentariis nostris. Pinguis quos olei etc. in quattuor versibus bis sequentibus ostendit ignem ex deo manare. et omnes faculas et cereos et lucernas esse paratas in nocte illa qua christus erat resurrecturus: ut quemadmodum illis luminibus et facibus quasi noctem abigerent. sic resurrectione christi hoc est vero lumine omnem noctem et infernorum regum potestatem esse depulsam. Lychnus cum y graeco a nostris lucerna dicitur unde lucerna a lychno dicta est si credimus seruio super primo aeneidos et non a luce quia luce primam longat lucerna corripit Horatius: non quo fraudatis in mundis nacta lucernis. Scirpus est iuncus palustris nec in fruticum: veprumve: aut caulium sive herbarum genere numeratur. ex hoc teguntur domus et tegetes fiunt. item detracto cortice candelarum luminibus et funeribus servire olim consueverunt. hinc dicitur hic apud prudentium: scirpea fila id est descirpo facta. Collita media brevi a collino is ere a con et lino is ere inde oblitus illitus collitus id est tinctus vel aspersus: media brevi. Stuppa hic linum significat. unde servius dicit stupa secundum antiquam orthographiam [(transcriber); sic: orthograviam] nam stypa dicta est a stypando abusive etiam linum mus. Atrium prima pars domus appellatur quae continet mediam: aeram in quam collecta ex omni tecto pluvia descendit: et dicitur atrium teste seruio quasi atrum ex fumo scilicet. Lux aemula. i. imitatrix pluribus scilicet luminibus Peplus vel peplum ut dicit servius li. 1. aeneidos est palla picta feminea minervae consecrata: vel ut lactantius in statium dicit peplum est vestis candida aureis clavis picta sine manicis quod simulacris fiebat: hic autem pro tunica et obscuritate crassitudineque et est sensus: quam nox cum lacero victa fugit peplo: quam diem hoc est christum fugit nox id est diabolus lacero peplo destructa crassitudine et obscuritate inferna. Sed quis non rapidi: in his duobus sequentibus versibus dicit ignem et lumen originem ducere a deo: nam moses deum non nisi


image: s093

in igne conspexit unde dicitur rubum quem viderat moses incombustum conservatum agnovimus. Moses duarum syllabarum est sicut ubique apud ethnicos videmus. et hic. et apud aratorem. non haec ieiunia moses. condidit. Dicitur et moyses trium syllabarum Prima brevi et secunda longa. unde sedulius. Quid. quia et belian. et clarum videre moysen. et facit in genitivo mosis vel mosi Sicut achilles. Et ut dicit hieronymus in interpretatione hebraicarum nominum. Moyses vel moses dicitur attractans vel palpans aut sumptus ex aqua sive assumptio Mammetractus deliramenta blattit. ut suo loco dicam. Hunc ignem populus etc. ad hoc versu usque ad illum. Quae tandem poterit etc. per multa carmina dicit prudentius quomodo populus israheliticus hunc ignem secutus hoc est deum et lumen a deo datum exiverit de aegypto et siccis pedibus transierint. pulcherrimeque describit expeditionem pharaonis regis cum maxima multitudine aegyptiorum ad insequendum et delendum populum iudaicum. qui cum mare tranaverit vestigiis iudaeorum postea refluenti in semet ipsam aqua absorptus sit cum universa multitudine. tutus et impotens. i. valde potens Sub dominis barbaris id est aegyptiis in quorum servitute longo tempore fuerunt. Quo gressum tulerant sensus est quocumque ibant nocte eos fulgura et lumina splendidiora sole ducebant. Sed rex niliaci litoris hic iam describit expeditionem pharaonis. Niliaci litoris. i. aegyti. nam nilus aegypti fluvius est maximus. incertae originis quem theologi fluere existimant ex paradiso Fervens invido felle. i. exaestuans ira ex recessu iudaeorum. Jubet praevalidam manum. i. multitudinem rabidis cohortibus. i. commotis populis. continebat autem cohors milites dc. Ferratasque acies. i. arma tum exercitum. Clangere classicum. i. signum belli dare nam classicum tuba est. et signum tube virgi. classica iamque sonant et tibullus Martia cui somnos classica pulsa fugent. scribit vegetius in secundo. de remilitari. Classicum dici. quod bucinatores per cornu dent quod insigne videtur imperii quia classicum canit imperatore praesente vel cum in militem capitaliter animadvertitur et classica auctore petronio a calando id est vocando sunt dicta. Et addit post. triste canit tuba. tuba aenea est et qua datur signum ad bellum Vergilius. At tuba terribilem sonitum procul aere canoro. increpuit. sequitur clamor. caelumque remugit. et est differentia inter tubam et bucinam. quam dat divus hieronymus li. 2. oseae. dicens. Buccina pastoralis est. et cornu recuruo efficitur tuba autem de ere efficitur vel argento. qua in bellis et solennitatibus concrepabant. Calamis spicula gnosiis. spicula id est tela. gnosiis calamis iaculis in gnoso civitate factis. Gnosus enim vel cnosus per. c. civitas fuit teste strabone


image: s094

in decimo geographiae nobilis in creta et regia quondam minois regis. ubi ex iuncis marinis optima fiunt spicula. vel dicit gnosiis. i. cretensibus species pro genere. nam cretenses catapultam quod est iaculum celer vel sagitta invenisse perhibet. plinius in vi. naturalis historiae. vel ideo dicit. gnosiis id est cretensibus et hoc propter iovem creteum qui ballistas invenisse dicitur Auctor est antiquissimus historiarum scriptor Ancon dicens. pulsum a iove saturnum fugisse in graeciam, ubi monstrosorum hominum exercitum congregavit. contra quem iuppiter alpestrem partem occupans. ballistarum usum docuit. proinde victoria potitus fingitur a poetis saturnum de caelo pepulisse. et cretae regno privasse. Densatur cuneis. cuneus est collecta in unum militum multitudo. Tumidis draconibus signa praetendunt: draconem pro vexillo et signo habebant. inde draconarii a recentioribus dicuntur qui probe et latine signiferi dicuntur Draco enim fuit aliquando signum. ex quo pythonem serpentem apollo sagittis interemit. alii ab hydra multorum capitum quam hercules interemit ortum cepisse existimant etc. Hinc iam servitii. in his quattuor sequentibus carminibus dicitur quomodo exutis vinculis aegyptiorum iudaei consederint cis mare rubrum. quod animadvertens pharaon eos insecutus est ut in ceteris carminibus sequentibus ostenditur Moses suos in mare praecipit. i. praecipitat. Stagna. i. maria praebent locum intellige transmeabilem pedibus. viantibus. i. euntibus. Unda pervia egressui patens vitreis liquoribus. i. aquis caeruleis et caeruleo colore quale est mare. sistitur. i. stat in morem riparum. i. litoris ripa enim significat litus vulgo gestad. sed non rivum vulgo bach ut vulgo creditur. differunt tamen litus ripaque ripa tantum amnium. litus vero marium et stagnorum magnarumque paludium est hic ripa pro litore ponitur plura sunt in commentariis nostris. Pelusiacis vaporibus quod prius omisi. i. calore aegyptio. est enim aegyptus regio valde calida etc. pelusium autem est unum ex hostiis nili versus arabiam quam aegypto disterminat. iuxta quod est civitas eiusdem nominis ut ostendit plinius iunior in vita. m. ant. accipitur species pro genere ut mos est poetarum. hoc est civitatem aegypti pro tota aegypto. Sub bifido aequore. i. in duas partes diviso mari. Plebs decolor aegyptia decolor. i. nigra et nimio calore exusta. pelago concavo. vacuo. i. aquis in ea parte per quam transiere iudaei. Unda resoluitur. i. in se ipsum refluit. Videas nare. i. natare. Nigrorum satellitum. i. militum regis pharaonis quos ex nimio calore nigros esse ante dixi. quid sit satelles ante dictum est. Triste iustitium debet esse per u non insticium sicut impressum est. Capitur autem hic pro statione vel potius publico luctu. Justitium enim ut dicit seruius singularis numeri tantum. et est ius dicendi remissio quasi iuris statio. quod fieri solet publico luctu hoc ergo bene quadrat hic in amissione totius exercitus. Quae


image: s095

tandem poterit. hic prudentius convertit sermonem ad deum. annumerans beneficia eius in populum iudaeum. Dare invium persulcare vetas persulcare sulcos facere. et hinc inde refluere sed stare ut possit populus transire. Unda rapax voret impios non impius ut chalcographi impresserunt. et intelligit impios aegyptios et iudaeis infestos. Cui ieiuna eremi. eremus sine aspiratione scribendum est et prudentius erravit in quantitate. nam eremus media longa est ut ostendi liquido in commentariis nostris et dicam in hymno de sancto Ioanne ubi paritur erratum est. Est eremus feminini generis ubi hallucinator mammetractus dixit esse masculini generis in prologo bibliorum. Qui domitum pharon credo poni debere domitam. pharos enim femini generis. et fuit olim insula aegypti sic cognominata. ut anticlides scriptor graecus testatur. ab nauclero menelai. cui id nomen erat. qui ibidem ab aspide interemptus et sepultus fuit. At ego credo pharon pro pharaone positum et pharao interpretatur teste hieronymo denudans eum sive dissipator eius Et nota quia omnes reges dicebantur apud aegyptios. pharaones sicut apud nos augusti. et sic erat nomen appellativum regiae dignitatis. hoc graphice noster hieronymus docuit lib. o. ezechielis. dicens. videturque mihi non esse pharao sed apud aegyptios. hoc vocabulo demonstrari regiam dignitatem sicut apud romanos, caesares et augusti reges eorum appellabantur. a primo caio caesare. et secundo adoptivo eius octaviano. qui postea augustus est appellatus. et apud syros antiochi apud persas arsacide. apud philistym abimelech. et post alexandrum in aegypto ptolomaei. usque ad cleopatram. qua victa apud actium. aegyptus romana est facta provincia haec ille. Ieiuna saxa id est arida exundant ebulliunt nec legas exundat depravate enim impressum est. Loquacibus id est susurrantibus scatebris [(transcriber); sic: statebris] id est ebullitionibus sunt enim scatebrae. p. n. tantum scaturigines et ebullitiones aquae surgentis. Latices novos id est aquas deno vo scaturientes. Scissa siler. silex m. et femi. generis est et ut dicit quintilianus tantum debebat esse m. generis tamen auctoritas virgilii qui dicit in prima egloga spem gregis ah silice in dura sed potuit item efficere ut esset usurpative etiam femin. generis. sicut et hic. et prudentius loquitur de petra ex qua aqua ebulliebat cum populus israel laboraret siti Axe sub igneo id est calidissimis locis. Instar fellis aqua. hic prudentius dicit quomodo per virgam mosis amarissima maris rubri aqua dulcissimum praebuit potum israheliticis. Tristifico in lacu. i. in mari rubro asperi saporis Mel atticum. hymettus. mons est teste plinio libro quarto naturalis historiae. in attica regione melle optimo cantatus posui hic speciem pro genere quoniam optimum est mel in attica regione. Implet castra. i. habitationes


image: s096

iudaeorum in deserto. cibus quoque caelitus. alii habent ningidus [Reg: ninguidus] et ita melius placet. hoc est instar nivis de caelo manna et panis caelestis cadebat nam et postea illabens gelida grandine densius. Quam dat siderio christus ab aethere dapem intellige. Nec non imbrifero etc. Imber cum sine latino aspiratione scribitur Dicit hic quasdam aves per ventos devectas ad castra iudaeorum quae reveclare non poterant sed dulcissimum populo praestabant esum. Iactatasque [(transcriber); sic: Jatatasque] animas. multis carminibus sequentibus prudentius ostendit quanta conferat gaudia deus post vitam hanc suis electis. et poetice caelum et gaudia caelestia per campum elysium vel paradisum de scribit. Illic purpureis illic. i. in campo elysio vel potius paradiso omnis humus fragrat id est odorem dat. Balsama balsamum ut dicit plinius lib. 12. naturalis historiae. arbuscula est viti similior quam myrto. et ut idem dicit. omnibus odoribus praefertur balsamum. uni terrarum iudaeae concessum. Raraque cinnama. cinnamum est arbuscula similis cinnamomo. Felices anime prata perherbida. prudentius omnino hic descripsit campum elysium ut vergilius in sexto et per hoc poetice caelum et sedes beatorum ostendit. Sunt et spiritibus etc. dicit in his carminibus nocte qua christus surrexit etiam damnatos habuisse ferias id est libertatem et cessationem poenarum Sub styge. i. inferis nam styx palus est inferna sicut et acheron unde postea dicit stagnis ex acheronticis. Nam sicut tenebras etc. in his quattuor carminibus dicit. Sicut lucifer hoc est aurora quae graece phosphorus dicitur suo lumine noctis tenebras et timores nocturnos depellit sic christus maior sole restituit nobis verum lumen et tristes sua luce recreavit. et in veram lucem hoc est fidem erexit oceano. i. de mari. unde poetae orientem solem exire fingunt. Marcent suppliciis dicit illa nocte omnes inferos requiem a poenis habuisse. Nos festis trahimus conciliis noctem etc. Conciliis non consiliis debet poni. Et festis consiliis id est laeta et festiva congregatione et conventu. Exstructaque agimus liba sacrario etc. operamur inquit sacrificiis et liba paramus. Est enim libum. ut vult servius placenta de farre et melle sacrificiis aptum. vergilius. et adorea liba per herbam. Subiciunt epulis. ovidius in amoribus. Cum tibi deficient poscendi munera causae. natalem libo testificare tuum. Sacrarium autem. ut dicit ulpianus. ff. de rerum divisione et qualitate.) est locus in quo sacra reponuntur. nostri autem dicunt barbare sacristiam cum sacrarium dicendum foret. Credas stelligerum id est caelum, habent alii stelligeram aream ornatam. sed hic stelligerum pro caelo substantive positum credo. Ornatum geminis trionibus id est ursa maiore et minore. Sunt autem triones boves aratorii


image: s097

ut dicit servius. Et qua bosphoreum temo regit iugum: iugum id est plaustrum bosphoreum quod a bobus fertur a bos bovis et phero quod nos fero dicimus: dicit igitur lumina illa sua tantum de se splendorem dare ut credas esse septentriones: septem stellas illas quod a rusticis plaustrum dicitur: nam cum septem conspiciantur stellae. duae quae pariles et maxime in uno loco videntur: pro bobus habitae sunt: Reliquae vero quinque plaustrum ipsum simulare dicuntur: ita et quod proximum huic est signum bootem nominare voluerunt id est custodem urse vel agitatorem boum: qui graece arctophylax dicitur. ut cicero lib. 2. de natura deorum: arctophylax vulgo qui dicitur esse bootes. Temo autem onis a tenendo dictus est is enim continet iugum ut dicit Marcus varro Purpureos hesperos: hesperus vel vesperus est stella veneris qui de mane lucifer dicitur Unguine id est unguento: unguen enim set unguentum pro eodem dicimus. De chrismate antea dixi. Noctis roscidae [(transcriber); sic: rosside] proprium epithetum [(transcriber); sic: epithetetum] noctis quasi rore udae id est madefactae. Reliqua quae sequuntur non habent ullam difficultatem Haec itaque sunt quae in hymnum prudentii elegantissimum et quo in toto opusculo nihil tersius reperies si unum dempseris lactantianum salve festa dies: edidimus tumultuaria et brevi lucubratione: et adeo celeriter: ut altero die chalcographi imprimerent: quare si quid incautius elapsum est: rogo non velis malivole detractare: et censorio supercilio notare: sed potius respectu humanitatis: emendare et studiosis lectoribus in meliorem lectionem redigere ne plures per me errare contingat: nam et ego cum in hoc uno hymno multa ex intimis poetice penetralibus deprompta viderem et quae mediocris litteraturae hominibus ignota esse credebam: volui vel cum propriae famae discrimine quaedam edere commentaria: ut per hoc germanis scholasticis quibus haec potissimum scripsimus: aliquid utilitatis afferrem quia autem in ceteris hymnis non fecerim: in causa sunt parva quaedam: licet rudia: detrita: et ex media barbarie excussa commentaria: per quae se iuvare dummodo sua opera non volunt deesse: possunt: At quae video parum erudite ab aliis interpretata. non in exposita dimittam nunc satis etc.

Salue festa dies.

Hoc est carmen elegantissimum nostri lactantii firmiani qui cum a nobis saepe christianus sit appellatus cicero iure potest et nuncupari christianus vergilius: in quem est nostrum epigramma: huius ab ore fluit latialis suada loquelae. Christicolae vocitant quem cicerona suum: etc. Et cum parum difficultatis habeat hoc carmen


image: s098

hecatostichum. i. centum versuum: paucis me absoluam: est autem in summa sensus totius carminis: laus et praeconium resurrectionis christi et illius diei in qua christus surrexit nam eo tempore omnia mundi nascentia testantur suam laetitiam cum christoque omnia tunc incipiunt florere simul est gratissimus annus. Caeli orbita. i. circulus solaris: Elementa liquentia id est pura vergilius: liquidumque per aethera lapse: alio modo liquidum. i. molle et fluxum ut vergilius: et mella liquentia stipant etc. Violaria ut dicit servius in. 3. georgicorum sunt loca ubi nascuntur violae: et secundum mentem valle violaria magis significant copiam fruticum: uno loco violas gignentium: quam ipsum locum: ubi hi frutices sunt: simili modo aluearia potius accipiuntur pro copia alueorum eodem in loco locatorum ac mellificantium. licet etiam locus dici possit: ubi sunt alvei apum. Caudice pro codice ponitur. i. indifferenter enim codex vel caudex dicimus. Mixta salix abies etc. annumerat hic quasdam arbores per quas in genere vult intelligere omnes florere tempore illo resurrectionis. Constructura favos: dicit apes et omnes aves illo tempore suam laetitiam ostendere et congratulari christo. Philomela non philomena scribendum est: quae latine luscinia dicitur philomela autem graece dicitur a philon. i. amans: et mela. i. mala poma seu oves quasi amans mala seu oves. vel secundum alios quasi amans melos. i. cantus: scribit enim plinius lib. x. naturalis historiae quia lusciniis sit diebus ac noctibus continuis quindecim garrulus sine intermissu cantus: densante se frondium germine. in qua una ave: perfecta musice scientia modulatus editur sonus etc. placeret autem mihi haec interpretatio nisi melos primam brevem haberet et in philomela produceretur: at forsan hoc facit graecus accentus: haec latine dicitur luscinia vel quia de luce canit vel melius quia lugendo canat: eo quia lugere haec avis canendo dicitur Martialis flet philomela nefas incesti tereos, et quae: Muta puella fuit: garrula fertur avis: unde et vergilius quarto georgicorum qualis populea maerens philomela sub umbra: Amisso queritur fetus: quos durus arator: obseruans nido implumes detraxit: at illa. Flet noctem ramoque sedens miserabile carmen Integrat. et maestis late loca questibus implet. Mensum pro mensium ponitur a nomine mensis. Resonant virgulta susurro non virgulto ut false impressum est. Sola congeris. i. terram conglobas et est solum li prima brevi terra. Uetus vitium id est peccatum originale. In amne novo idem in baptismo: a nono instrumento incepto. Fera belua id est diabolus evomit. i. restituit absorptam plebem. i. homines in carcere inferno detentos Et de fauce lupi id est diaboli subtrahit agnus id est christus oves id est christi fideles. Poenale chaos id est poena infernalis. Gentili errore id est gentilium: gentiles


image: s099

enim vel graece ethnicos vocant ecclesiastici omnes idolorum cultores ideo: quia in gentilium hoc est maiorum suorum side perstitere nec cultum religionis mutaverunt etc. Non pretium mundi. in hoc versu vilia non ullia legendum est.

Vita sanctorum.

Pascha huius paschatis cum ch aspirato tunc est generis neutri et venit lactantio teste a graeco verbo pascho id est patior vel potest declinari haec pascha huius paschae et sic est generis feminini et primae declinationis et tunc venit a phase quod est transitus ut dicit Hieronymus: et ut idem interpretatur pascha est transcensus sive transgressio licet hoc sit violentum ut graeca vel latina dictio secundum hebraicam linguam interpretata sit ut idem refert. Melius igitur esset et magis secundum artem si pascha paschatis tantummodo declinaremus: sed ad excusanda sacra eloquia opus erit dicere pascha paschae.

Ad cenam agni.

Azyma cum y graeco graeca dictio est et significat sine fermento ab a id est sine et zyme quod est fermentum inde zymites id est panis fermentatus et azymos id est infermentatus. Overe digna hostia etc. nota hic quid proprie hostia sit: hostia simul et victima dicitur omne animal quod deo immolatur sed quid intersit inter utramque: ovidius primo fastorum dicit. victima quae dextra cecidit victrice vocatur. hostibus a domitis hostia nomen habet: hic christiani et ecclesiastici transsumptive eucharistiam nominant hostiam: quoniam illa superatus sit noster aduersarius diabolus: tamen festus hostiam vult dictam ab hostire quod est ferire.

Chorus novae hierusalem.

Chorus graece: latine significat coetum hominum et congregationem vel choream: nostri autem indocti accipiunt chorum pro subselliis sacerdotum in templis minus latine sed barbare ut in commentariis nostris abunde scripsimus: hierusalem sic enim scribitur cum aspiratione in principio et i latino: et interpretatur secundum divum Hieronymum: visio pacis: Ita enim ille idem ad marcellam scribit sub nomine Paulae et eustochii: totum mysterium nostrum istius provinciae urbisque vernaculum est in tribus nominibus


image: s100

trinitatis demonstrans fidem: iebus: salem et hierusalem: appellatur primum nomen: calcata: secundum pax: tertium visio pacis: At ut ego reperio haec civitas olim dicta fuit solymae solymarum p.n. vel solyma in s. n. Unde cornelius tacitus li. 21. dicit: Clara alii iudaeorum initia solymos carminibus homeri celebratam gentem conditam urbem hierosolymam nomine suo fecisse: iosephus libro ultimo de bello iudaico: scribit quia primus conditor solymarum fuerat chananeorum potentissimus: qui patria lingua: iustus appellatus est: erat quippe talis ideoque sacerdotium primus exhibuit: et fano primum aedificato hierosolymam civitatem vocavit: cum ante solyma vocaretur Chananeorum populo postea pulso: rex iudaeorum leobius colendam suo tradidit dicitur igitur hierosolyma quasi templum solymarum ab hieros quod est sacrum vel hieron id est templum et solyma: inde populi dicebantur solymiorum: item aliter dicitur hierosolyma quasi templum salomonis. Et nota quia dicimus hierosolyma. mae. f. g. primae declinationis sicut hieronymus dixit: qui tuis urbibus et praesertim hierosolymae insultavere. loquens de his qui iudaeos oppugnarunt sicut et superius audivistis: dicitur et a multis hierosolymae arum: p. n. At ego reperio apud idoneos etiam hierosolyma orum p. n. et gene. n. sic plinius: qui scribit libro quinto naturalis historiae: hierosolyma fuisse longe clarissima urbium orientis: et lucius florus de pompeio: hierosolyma defendere tentavere iudaei: verum haec quoque intravit etc.

Te lucis auctor personent.

Anastasis paenultima brevi valet latine resurrectio at male interpretatur mammetractus ut suo loco dicetur. Feriata a ferior aris descendit quod est esse otiosum et festum agere. unde trebonius in epistola ad ciceronem: nec putes in asia feriatum illum: et ferior a feriis venit: sunt enim feriae p. n. tantum dies festi: a feriendis (.ut dicit festus). victimis dicte: unde improprie et violenter est id usurpatum ut dicamus: prima vel tertia vel quarta feria: primo quia feria est p. n tantum: secundo quia feriae sunt tantum dies festi: plura scripsimus in commentariis nostris.

Strenui athletae

Georgius scribendum non iorius vel georius ut indocti faciunt Athleta cum th aspirato a nostris dicitur pugil et luctator: fuit ergo georgius luctator et pugil contra impios christi persecuto res. Herculem gentes sensus est illorum versuum quia hercules


image: s101

fortissimus philippus et alexander: graeci pariter et romani cedant in gloria divo georgio: hi enim vanae gloriae studuerunt et libidine regnandi plurima fecerunt et egregia gesta: noster autem relictis omnibus divitiis (quamuis et ipse nobilis esset divesque.) soli christo militavit: et omnia propter deum pati voluit. Gentes profanae. i. gentiles procul a rito christi viventes Tyrannos macedum id est macedoniae reges et intelligit philippum et eius filium alexandrum magnum qui magna gesserunt. Et si quos extulit. i. generavit tellus cecropis graecia et athenae: cecrops enim teste eusebio de temporibus primus rex atheniensium fuit. Romulidumque id est romulidarum: Romani enim a romulo eorum conditore romulidae dicti sunt. Regiae stirpis cappadocum fuit georgius natus de stirpe regia in cappadocia: quae est regio contermina maiori armeniae inde dicitur cappadox cappadocis paenultima brevi exsistens de cappadocia. Palaestina teste plinio libro 5. naturalis historiae: provincia est in syria arabiae contermina quam sacrae litterae philistin appellant unde Hieronymus in hebraicis quaestionibus: philistim appellati sunt: quos nos corrupte palaestinos dicimus: unde et philistei dicuntur etc. ter centum numerus finitus pro infinito poetae ponunt. Gestit id est cupit noscere numerare arenas ponti id est maris: bibulas quod est proprium epithetum arene capaces aquarum et humidas. Crucibus id est patibulis. Hostis ex diri sensus est: multis hominibus ad fidem conversis tandem gloriosissima passione exacta caelum ascendit. vallemus: debet esse valeamus: male namque impressum est.

Salue crux sancta.

Crux tam masculini quam feminini generis est nam ita dicit divus Hieronymus lib. 1. super epistola ad ephesios Crux secundum graecos est masculini generis: et sic ipse transtulit ad galatas: Mihi autem absit gloriari: nisi in cruce domini nostri iesu christi per quem scilicet crucem mihi mundus crucifixus est quod quidam litteratores indocti putant esse relativum huius genitivi Iesu christi quod non quadrat. Et etiam gracchus romanus orator posuit in masculino ut in commentariis nostris prodidimus et plura alia.

Sacre christi celebremus.

Sibylla cum i latino scribitur in principio et in medio y graeco et non est proprium nomen unius mulieris: sed omnes feminae vates sibyllae sunt nuncupatae: a deorum consiliis denuntiandis ut luculentissime


image: s102

describit lactantius lib. s. divinarum institutionum capite sexto: ubi et decem sibyllas fuisse dicit Auctore varrone: ubi et patriam cuiusque annumerat. Inter vepres. i. spinas vervex haerens cornibus intelligit de mose cornuto Spina rubet inflammatur alludit ad hoc quod dicitur in sacris litteris. Rubus quem viderat moyses incombustum conservatum agnovimus etc.

Lauda fidelis contio.

Contio teste aulo gellio lib. 17. c. 7. tria significat primo publicam orationem alicuius sacerdotis vel magistratus: quam graeci demogorian, barbari praedicationem vocant. inde contionari deponentale: est facere sermonem ad populum: et contionator: toris quem indocti praedicatorem nuncupant. Secundo contio dicitur locus vel suggestus aut cathedra unde verba fiunt. quae a barbaris ambo onis dicitur quod latinum non est. Tertio significat coetum et multitudinem populi assistentis. quam graeci ecclesiam vocant. Et nota quod ecclesia significat non aedificium et aedes sacras sed contionem hoc est congregationem christi fidelium: unde potest esse ecclesia nullis exstantibus delubris et templis. Et nota quia ecclesia: secundam syllabam producit contra morem omnium ferme christianorum poetarum nam per ita hoc est e longum scribitur apud graecos quorum dictio est etc. plura in commentariis meis videbis.

Sidus coruscat.

Sidus i latino scribitur et est dictio latina graece astron dicitur Carbunculus ut dicit hieronymus: in esaiam libro 3. lapis est qui graece anthrax dicitur qui ob coloris flammei similitudinem igneus est appellatus. Parificatur angelis: parificari est equari et est verbum quottidianae et vulgaris sermocinationis.

Festum nunc celebre

Solium latine etiam sella dicitur graece thronus et proprie est regum sedes Arbiter. i. iudex alias arbiter est qui ex compromisso. i. consensu partium: et litigantium electione de causa cognoscit ut tradunt legulei nostri. Districtus. i. severus. non secundum misericordiam sed secundum cuiusque merita iudicabit. Protege paenultima brevi a pro et tego is ere. Ne nos Livor edax daemonis non daemoniis poni debet.

Iesu nostra redemptio.

Claustra. i. clausuram: et nota quia claustrum non significat atrium monachorum ut vulgo dicimus. sed clausuram: et ut barbari loquuntur clusam: ut florus. per alpes. i. claustra italiae ferebantur. plura in commentariis scripsimus. Triumpho quid sit triumphus et trophaeum


image: s103

videbis infra in erroribus mammetracti.

Veni creator spiritus.

Sermone ditans guttura ad hoc alludit quia spiritus sanctus apostolis variarum linguarum sermones inspiravit: vum dicitur loquebantur variis linguis etc id quod spiritus inspiravit: ditavit igitur et locupletes reddit apostolos variis linguis.

Beata nobis gaudia.

Ignis vibrante lumine etc. vibrante. i. flammas emittente: Est ergo sensus illius iam dicti versus quod ignis e caelo lapsus in ascensione christi designavit linguarum figuram et imaginem ut essent sermone proflui id est abundantes et copiosi. Musto madere deputant. i. aestimant apostolos madere. i. madidos esse et repletos humidosque musto id est vino hoc est crediderunt eos esse ebrios.

Impleta gaudent

Intonant. i. loquuntur media brevi ab in et tono as are. Graecis latinis barbaris: barbari dicebantur antiquitus omnes gentes exceptis graecis et latinis. Auctor est festus: Strabo autem li. 14. sic sicut ego arbitror ab initio conficto nomine eos barbaros appellatos qui difficulter aspere ac dure loquentur: ut blaesos balbosque dicimus: omnes itaque qui crasse loquuntur: barbari dicuntur quales sunt nationes omnes praeter graecos: haec ille Concrepat. i. increpat et reprehendit: et corripit pae. sic simplex eius Alumnos christi. i. discipulos. nota Alumnus dicitur qui ab aliquo altus est sicut hic: et qui aliquem aluit: quod ultimum significatum reprobavit laurentius valla: sed pace vallae dixerim: etiam alumnus dicitur qui aliquem alit: et ut alios omittam: plinius lib. 3. naturalis historiae est mihi luculentissimus testis et idem idoneus: loquens de italia: ait: Terra omnium terrarum alumna eadem et parens numine deum electa.

Adesto sancta trinitas.

Triplexque mundi machina id est fabrica superum: inferorum et hominum.

Pange lingua.

Fitque sanguis christi merum. i. vinum. Antiquum documentum. i. vetus instrumentum: Et nota quia improprie accepit documentum hic pro doctrina: documentum enim proprie significat probationem id quod docere et ad lucem deducere possis. Novo ritui. i. novo testamento ubi est iam alius ritus.

Sacris sollenniis.

Hic hymnus una cum illo. In mariam vitae sunt cantati et multum celebres: adeo ut paene per totam ecclesiam christianam cantentur. Et tamen multum mihi displicent pruno quia sunt ametri


image: s104

et sine legitima pedum mensura compositi: reperitur secundo hic sollenniis quod latinum non est: solennia enim similiter insignia solennium insignium solennibus insignibus: non sollenniis insigniis dicendum est ut apud indoctos et triviales grammatistas in frequenti usu est ob hoc posui hic solennibus: item in hymno in mariam vitae reperitur impraegnata quod omnino latinum non est: impraegnans vel impraegnata latine non dicitur sed praegnans ita loquuntur docti et latini. ethnici ecclesiastici: et iurisconsulti praesertim. ff. de his qui notantur infamia: allegationes et probationes leges in commentariis nostris: hic enim brevitati studemus Post agnum typicum id est figuratum et qui designavit figuram et aliquid mysticum unde postea dicit dat panis caelicus figuris terminum typos enim cum y graeco: est forma figura vel adumbratio. Solis presbyteris. nota presbyter secunda syllaba per b et y graecum scribitur non prespiter sicut scribunt triviales litteratores. est graeca dictio valetque latine senex vel senior: declinant autem graeci presbyterus ri sic et nos possemus facere unde apud nos dicuntur presbyteri qui apud iudaeos seniores populi dicti sunt et qui apud eosdem principes dicti sunt apud nos episcopi sunt: id quod plures sacerdotes villanos latet. Unde hieronymus libro 2. c. 3. visionis secundae esaiae inquit: inter senes autem et principes hoc fuisse reor in veteri populo: quod nunc est inter presbyteros et episcopos etc.

Ut queant laxis.

Ioannes sine aspiratione est tetrasyllaba dictio prima i brevis secunda o longa contra omnium neotericorum id est recentiorum morem qui o corripiunt cum sit omega hoc est o longum ut doctissimus vir aevo nostro hermolaus barbarus prodidit: et ut dixit: fortunatus et sidonius apollinaris corripiunt o: non sic inventus poeta: non sic alii poetae christiani de receptis loquor: caveant igitur nostri germani in posterum: scripsi et plura in commentariis nostris. Mella locustis: locusta parvum animal est satis notum. Sunt autem non nulli indoctique volunt locustam esse genus herbae: quo nihil est absurdius dicere. Ceteri autem dicunt inter quos et perottus est nefas esse credere divum Ioannem huius cibi impuritate usum in eremo fuisse: Causam autem erroris esse: quod graeci acridas modo locustas vocant: non summitates herbarum sive arborum hoc est teneriores partes. quasi quosdam cauliculos: qui sumi in cibo solent: interpretem igitur pro caudiculis locustam posuisse: quod mihi etiam displicet: parcant enim mihi manes perotti homines alioqui eruditissimi: multo enim plus tribuo divo hieronymo quam cuiquam ex neotericis graeci: et latini: et hebraici sermonis doctissimo qui non solum audivit: sed loca illa in quibus divus Ioannes delituit perlustravit


image: s105

inhabitavit quam: dicit ergo ille super prophetam Ionam: quod mihi videntur et locustae significare quibus vescebatur ioannes. animal parvum infirmas habens alas de terra quidem consurgens sed altius non valens evolare. Idem lib. 1. c. 27. contra iovinianum: Rursum orientales et libye populos: quae per desertum et calidam eremi vastitatem: locustarum nubes reperiuntur: locustis vesci moris est: hoc verum esse. ioannes quoque baptista probat haec ille: In commentariis nostris de abusione linguae latinae reperies plura ex plinio et strabone qui nobis et hieronymianae sententiae suffragantur

Aurea luce

Laureati. i. lauro coronati: et nota teste quintiliano in octavo suarum institutionum quia laureatus usurpative dicitur non enim laureor aris dicimus: sed laureatus usurpatione poetarum in usum venit. Laureati ergo possident senatum vitae hoc est consilium vivorum et caelestium iudicaturi cum christo in extremo iudicio: senatus enim ut dicit aulus gellius lib. 17. c. 7 locum significat in quo senatores conveniunt et homines hoc est ipsos senatores et consules: et senatus dicitur a senibus: debent enim senes esse et rerum experientia insignes qui velint consulere reip: et alios iudicare: unde ovidius: nec nisi post annos patuit tunc curia seros: nomen et aetatis mite senatus habet. Petrus petra graeca sunt vocabula: valent latine saxum. nec interpretantur quasi pede trita ut indocti dicunt: graecum enim verbum non patitur latinam etymologiam: et petrus: hebraice dicitur cephas. id quod testatur divus hieronymus li. 1. super galatas: non aliud (.inquiens) significat petrus aliud cephas sed quam nos graece petram: hanc hebraei et syri propter linguam inter se vicinam cephan nuncupant: Cephas igitur hebraicum non graecum est et significat saxum non caput. ut barbari quidam dicunt cephale autem graece caput dicitur inde acephalus sine capite. nec petrus est proprium nomen principis apostolorum sed simon dicebatur et a christo sortitus est hoc nomen ut dicit hieronymus Satage. i. labora et enitere paenultima brevi a satis et agere.

O christi mater caelica.

Schisma tis per ch aspiratione scribitur nec a scindo derivatur ut dicit mammetractus et sui doctores sed graecum est vocabulum penitus latine quod valet scissura: Et differunt schisma et haeresis ut docet divus hieronymus super epistola pauli ad titum inter haeresim (.inquiens. et schisma hoc esse arbitror: quod haeresis peruersum dogma habeat. schisma propter specialem dissensionem ab ecclesia separetur Ceterum nullum schisma non sibi aliquam confingit haeresim ut recte ab ecclesia recessisse videatur.

Iesu christe auctor.


image: s106

Uranicae curiae. i. curiae caelestis uranicus enim a. um. dicitur caelestis ab uranos quod graece caelum significat. Curia autem locus est(. ut dicit festus) ubi publicas curas gerebant vulgo ain ratthus: non praetorium ut grammatistae semidocti tradunt: de quibus in commentariis nostris plura videbis: curia autem a cura dicitur ut auctor est D. varro:

Pange lingua magdalenae.

Turturis suspirium ad quod alludit vergilius prima egloga: nec gemere aeria cessabit turtur ab ulmo. bene ergo dicit suspirium: videtur enim turturis et palumbium vox gemitus esse potius et suspirium quam cantus. Erravit autem seruius simul cum eo multis sequaces et praesertim antonius mancinellus in carmine vergilii iam dicto: nam ex hoc posuit turtur esse masculini generis et feminini: eo quia aeria dicit: at bone serui aeria hic est ablativi casus et refertur ad ulmum: ut aeria ulmo id est alta. Sicut et libro 3. aeneidos dicit aerias quercus et martialis dicit aerias cyparissos: Est igitur turtur: m. tantum generis: Martialis li. 2. ait Aureus immodicis turtur te clunibus implet: Et iuvenalis satyra sexta cogitat heredem cariturus turture magno. Et sappho: et niger a viridi turtur amatur ave. et ovidius de amoribus Tu tamen ante alias turtur amice dole: et alii etc. Nardum ferens pisticum pisticum id est fidele purum: et non adulteratum a pistis graeco vocabulo quod est fides: Et nota quod nardos fe. ge. et nardum ne. ge. tam pro unguento quam pro herba ex qua conficitur declinari potest similiter haec costus vel costos: et hoc costum: quae cum graecae sint dictiones rectius in os ut tradit probus quam in us nominativum terminamus. hieronymus in canticis: nardos mea dedit odorem suum.

Gaude civitas augusta.

Sathan vel sathanas vocabulum est hebraicum et dicitur aduersarius seu contrarius: apud graecos vero diabolus: et iterum ab apostolo hebraico vocabulo belial dicitur hoc est absque iugo: quia de collo suo dei abiecerit servitutem: quem aquila [(reading uncertain: abbreviation unclear)] apostatam transtulit: est igitur apostata: qui a fide christi recessit: hoc est de collo suo servitutem dei abiecit: item etiam in sacris litteris dicitur bahalzebub. quod interpretatur habens muscas: aut vir muscarum: eorum omnium testis est divus hieronymus lib. 2. ad. ephesios. et in interpretationibus hebraicarum dictionum etc.

Martyris christi

Pontifex appellatus est vela posse et facio: ut scaevolae placet: vel secundum varronem: a ponte: nam a pontificibus pons sublicius primum est factus et postea saepe restitutus Talentum nomen ponderis


image: s107

est. sed ut servius scribit in quinto aeneidos. secundum varias gentes varium est: dicitque apud romanos talentum esse. lxx. libras: sicut plautus ostendit in mostellaria: qui ait duo talenta esse. cxxxx. libras: fuit etiam talentum atticum: euboicum et aegyptium. Atticum dicunt esse magnum et paruum. magnum dicunt habere libras. lxxxiii. et uncias. ilii. et denique valere. vi. milia denariorum romanorum: Talentum atticum parvum. 1x. continebat libras: euboicum non multo minus erat attico paruo: aegyptium pondo. lxxx. etc. non est igitur talentum pro libra accipiendum et e contrario sicut nostri faciunt: qui omnino non remotiorum vocum significationes indagaverunt.

O quam glorifica.

Virgo maria. Maria interpretatur a divo hieronymo stella maris sive amarum mare: Sciendumque (eodem auctore) quia maria sermone syro domina nuncupatur. Et secundum omnes poetas christianos saltem eruditos et receptos maria media brevi ponitur in carmine: ut apud iuvencum sedulium etiam claudianum gentilem: quorum omnium carmina allegavi in commentariis nostris de abusione etc. At nostri omnes contra faciunt producentes mediam: At non repugno extra carmen: more graecorum in maria mediam acui quia accentus graecus ita habet etc. Qui tecum nitida vivit in aethra poni debet non aethera. Est autem proprie aethra splendor aetheris: hic autem pro aethere et caelo ponitur.

Felix mater constantia.

Immanissima supplicia: hic et haec immanis et hoc immane dicitur malus crudelisque vel a mano quod bonum apud priscos significabat immanis quasi sine bono vel a manando ut ait pompeius quia eos per omnia manare putabant. Remisit domino flamen. i. spiritum inde saepe in hymnis ponitur cum sacro flamine. i. spiritu sancto.

Gaude visceribus.

Astra solum mare: solum. i. terra a soliditate. Theotocos graecum vocabulum est et valet latine pariens deum hoc est mater dei a theos. i. dens et tocos partus vel tocas. i. genitrix: et cadit accentus super paenultima: ita ut paenultima debet longe enuntiari quamvis id non sit observatum in carmine praesenti.

Alma lux siderum.

Dionysius in prima syllaba cum i latino scribitur et i ante paenultima cum y graeco et fuit hoc quondam etiam proprium nomen bacchi et compositum a dio. i. iove et nysa urbe inter arabiam et aegyptum quasi iovis nysius Areopagita Areopagitae erant sapientes et iudices qui athenis in templo martis quod erat in areopago [(transcriber); sic: ariopago] indicabant: Areopagus autem latine dicitur villa vel vicus martis ab are areos quod est mars martis et pagus vicus non autem ab ares. i. virtus ut delirat mammetractus cum suis ducibus contra et ideo dicebatur martis vicus. quia ibi caedes iudicabantur quarum videtur


image: s108

mars auctor: vel quod ibi figeretur lancea cum iudicium fieret quia mars fecisse dicitur contra neptuni filium etc.

Omnes superni ordines.

Milies adverbium est non dicas millesies ut barbari: non est enim la tinum. Fulgurosi virtutibus. i. splendentes et conspicui quamuis fulgurosus non sit multum elegans et usitatum apud doctos verbum Christi favete plebibus non christe ut impressum est falso. Prosapia ut dicit nonius marcellus: est longitudo generis dicta a prosuppando aut proserendo. Et est paenultima brevis non longa ut indocti pronuntiant: de qua re plura leges in commentariis nostris. Tripudians tripudiare est terram pedibus ferire et in chorea saltare. et venit a tripudium: est autem tripudium saltatio a pavienda terra: pavire enim veteres pro ferire accipiebant: primo igitur dicebatur terripavium post. terripudium iam tripudium. Clerum docendo subditum clerus dicitur latine sors inde clericus. i. de sorte domini: ita dicit hieronymus i epistola ad nepotianum. Si enim cleros graece sors latine appellatur propterea vocantur clerici vel quia de sorte sunt domini vel quia dominus ipse sors id est pars clericorum est: hic habes clericum non dici illum qui sit initiatus sacris: et habeat (ut ita loquar) sacros ordines: non illum qui est scholasticus et scholas frequentat: inde male dicit Alexander gallus vel potius barbarus Scribere clericulis paro doctrinale novellis etc. per aetates in terminas. i. sine termino exsistentes.

Iesu salvator saeculi.

Monachus latine dicitur solitarius: a monos. i. solus: monastes idem est quod monachus: et nota hic vehementer errare quosdam litteratores et superstitiosos sciolos: qui scribunt et proferunt monacus sine h nescientes barbari et indocti monachus esse graecum vocabulum et in paenultima cum, ch aspirato scribi etc. a monas etiam venit monasterium quod est solitudo latine et est domus et habitatio monachorum quod vocant in docti claustrum.

Martine confessor.

Confessor non est ut vulgus putat auditor confessionum sed ille ipse qui confitetur alteri vel deo. vulgo ainer der da bicht: Sunt igitur confessores qui nomen et fidem christi confessi sunt verbo et opere. Scandulum graecum est vocabulum: et significat (teste nostro hieronymo super mattheum.) offendiculum vel ruinam et inpectionem pedis.

Uirginis festum.


image: s109

Te senes matrem celebrant diserti non deserti ut falso impressum est: desinant vane celebrare gentes. i. gentiles: festa dianae deae quam gravidae invocabant: quae eadem lucina dicitur quia lucem nascentibus praebeat: est igitur sensus: desinant mulieres invocare dia nam et alias deas: sola virgo maria est quae possit opem ferre cunctis in partu laborantibus:

Exsultat caelum laudibus.

Sanate aegros moribus. Bene dicit aegros. est enim aegritudo plus animi quam corporis et similiter aeger: sed aegrotatio et aegrotus corporis ut distinguit tullius lib. 3. tusculanarum questionum. de quibus plura leges in commentariis nostris.

Ceteri vates.

Sensus est illius: ceteri vates et poetae invocent minervam bacchum apollinem aesculapium: et ceteros deos gentilium. qui nihil possunt vel potius sunt daemonia. Ego autem invocabo et implorabo auxilium divi thomae apostoli et patroni mei singularis. Et sunt quidam versus omissi in hoc carmine qui bene facerent ad laudem thomae sine quibus vix quadrat sententia unius carminis ad aliud: sed imprimendi suo tempore: minervae virginis: minerva dea et virgo est quae alias pallas dicitur fuit inventrix multarum rerum ut poetae narrant: quae est et valde celebrata apud eosdem. Bromium. i. bacchum deum. et bromius dicitur. quia bromos graeca dictio: crepitus tonitrus strepitus dicitur hinc bromius dictus est bacchus quia cum tonitru adveniente iove semele mater eum peperit. quia autem laetum: est proprium epitheton bacchi iuxta vergilium: Assit laetitiae bacchus pater et bona iuno. Ita et nos in quodam sapphico. de illo scripsimus [(transcriber); sic: scripsissimus] :

solus ex omni numero deorum.
Tetricos nescis animos catonis.
Tuque curarum medicus salubris.
Gaudia praefers.

Laudes delphici. i. apollinis musicae inventoris qui delphicus dicitur a delphis oppido ubi religiose colebatur. Epidauriumque. epidaurius fuit aesculapius filius apollinis et medicorum optimus et propter hoc in numerum deorum relatus: epidaurius autem dicitur ab epidauro achaiae oppido ubi summa veneratione colebat. Praesidem averni. i. plutonem qui praeest et regit inferos. Persidi hircanis. impressor fecit falso presidi cum persidi ponendum erat. Sunt igitur persae hyrcani medi et parthi: populi quibus contionatus est: et praedicavit (ut more vulgi loquar). sanctus thomas: et edessa civitas ubi sepultus est sanctus thomas.


image: s110

O martyr aeterne patris

Christi crucem tu baiulas. baiulo: as: are est portare vel onera fer re apud quintilianum in. 6. ego te baiulare non possum: unde etiam baiuli a quo baiulare est: sunt quos graeci bastaxentas vocat: hoc est suntque onera humeris portant. et vecturas onerum corpore suo factitant.

Iste confessor.

Hoc die debet poni non hodie: sic enim carmen non staret Ad sacrum cuius tumulum etc. tumulus non terra tumens. i. collis non sepulchrum est: quae ibi coaceruari terra consuevit et venit a verbo tu meo tumes etc. a tumulo venit tumulo as are id est sepelire et passivum tumulor aris.

Hic est verus christicola.

Apostolorum assecla: assecla communis generis paenultima brevi dicitur servus quia omnibus domini imperiis assit: et qui continue dominum sequetur veteres tamen asseclas nutrices dicebant: quia semper iis assint quos nutriunt. item etiam pedissequus et in feminino genere pedissequa dicimus et sunt pedissequi qui pedes domini sequuntur vel pedissequae: ancillae quae sequuntur dominam. Ovans. i. laetus: Est tamen proprie ovatio illud gaudium quo aliquis victor intrat urbem non tamen triumphans et tunc est ut dicit aulus gellius lib. 5. c. 6. cum aut bella non rite indicta: neque cum iusto hoste gesta sunt: aut hostium nomen humile: et non idoneum est: ut servorum piratarumque: aut deditione repente facta: impulvere (.ut dici solet) incruentaque victoria obvenit: Inde ovo ovare est gaudere et laetari instar triumphantium vel potius ovantium etc. Caeligenarum epulis. una dictio debet esse caeligenarum: non caeli genarum duae. Fruiturus futurum est a fruor quod habet tria praeterita: fruitus fructus vel fretus sum: in supino fruitum et fretum: in futuro fruiturus non aliud habet vel futurum vel participium in rus: et licet valla dicat fruitum et exinde fruiturus non sint in usu nisi apud eos: qui verborum novitatibus et gaudent et gloriantur: non tamen est imitandus in hoc: cum cicero lib. 3. tusculanarum quaestionum dicat: consideretque se fruiturum. esse autem nefas credo et turpe quasi: aliquod vocabulum vel esse novum vel vitandum quo cicero linguae latinae monarcha et pater usus fuerit: nos enim nihil non summe usitatum et elegans et vere latinum existimamus quo cicero vel usus semel fuerit: quae autem sit differentia inter fruor et utor dicam de erroribus et annotationibus mammetracti.

Primo dierum omnium.

Psallo is ere id est canere et verbum graecum est. Item psalmus cantus est vel carmen: et psaltes. i. cantor et psaltria est fidicina et lyrista. Affatim. i. ad modum ut dicit aulus gellius li. 7. c. 7. vel abundanter et dicitur a copia fandi ut dicit festus non autem ab ad et fatim abundanter ut dicit


image: s111

mammetractus: quare cum a fari descendat non potest esse media correpta ut idem voluit mammetractus quamuis secundum sententiam gellii prima acui debeat cui ego non assentior. Ocius. i. citius. ocior et ocius: ocissimus et ocissime positivum latinum non habent: sed ab eo veniunt quod est in graeco ocys et ideo aliqui scribunt ocyus ocyssime per y graecum. et ita scribendum est nam et positivum ita scribitur. Quo carnis actu exules: exules. i. carentes actu carnis. i. intemperantiae quae ex concupiscentia carnis provenit: ut non immerito salvator noster dixerit spiritus promptus est. caro autem infirma. ratio enim quae nobis cum diis communis est semper tendit ad optima. sensus autem carnalis ad pessima.

Nocte surgentes vigilemus.

Reboat. reboo non roboo poni debet nam quod in alio quodam hymno roboo legimus vitium est impressorum. et est reboare resonare et tonita re. Et ut servius dicit reboo graecum est verbum. nam apud latinos. nullum verbum est quod ante o finalem o habeat excepto inchoo as are. quod tamen maiores aliter scribebant tunc aspirationem interponentes duabus vocalibus et dicebant incohare haec ille: hic obiter nota inchoare descendere ab in et chaos. et ergo inchoare bene et congruenter scribimus per ch aspiratum

Te lucis ante terminum.

Phantasmata. i. visa et debet scribi per ph. Est autem phantasma visum: Macrobius autem de somno scipionis. sic descripsit phantasma esse visum. cum inter vigiliam. et adultam quietem. in quadam ut aiunt patria somnii nebula adhuc vigilare se existimans. qui dormire vix coepit. aspicere videtur irruentes in se vel passim vagantes formas a natura seu magnitudine seu specie discrepantes variasque tempestates rerum vel laetas vel turbulentas. fallitur autem maxime in hoc loco nestor dionysius vocabularius. qui dicit visum in singulari numero n. ge. non posse reperiri. reprehenditque in hoc ugutionem et catholicon quia hoc visum declinari posse praecipiant. dicimus enim visus et visum in n. ge. sicut dicuntur sensus et sensum teste marcello ut. s sensus sint quae sentiunt. sensa vero quae sentiuntur. sic visus quibus videmus. visa viro quae videntur Macrobius igitur dicit visum in singulari contra nestoris opi. in li. s~. alle. dices phantasma hoc est visum. item Cicero li. 1. academicarum quaestionum quam graeci phantasiam. nos visum appellamus: et paulo post: id autem visum cum ipsum per se cerneretur. item in aliis libris etiam uti alio loco dixi. quare bone nestor non fuisti satis circumspectus in hoc loco. at nemo unus omnia scire potest ut dicit varro etc.

Splendor paternae gloriae

Culpa releget lubricam: releget. i. deponat vel abiciat paenultima longa a re et lego as are quod primam producit inde et composita le


image: s112

producunt ut relego allego delego delegatus. Meridies a medius et dies et dicimus meridies teste cicerone ad brutum quia insuavius sonat medidies: Diluculum vocatur tempus noctis quod est ante lucem hoc est ante diem Crepusculum vero tempus est post vesperum. et quando tempus noctis sit an diei incertum est et sic appellatum (.teste censorino). quia res incerte crepere dicuntur plura alia et pulchra dicit censorinus de natali die ad Q. Cerellium.

Ales diei praecinit.

Ales. i. avis et intelligit gallum. Et ales tam masculini quam feminini generis est et ut refert lactantius super. 2. lib. statii: quando feminino genere profertur: malum portendit augurium: ut est apud horatium Mala soluta navis exit alite. Quando autem genere masculino bonum demonstrat augurium: vergilius: namque volans fulvus iovis ales in aethra: et facit in genitivo plurali alitum vel alituum. Martialis inter sapores fertur alitum primus: vergilius li. undecimo aeneidos Alituum pecudumque genus sopor altus habebat.

Nox et tenebrae.

Tu lux eoi sideris. i. orientalis eous. a. um. i. orientalis et debet scribi eoi non eoii: et ut servius lib. undecimo aeneidos dicit eous prima syllaba naturaliter longa est: sed cum opus fuerit corripitur aut licentia nominis proprii aut quia eam vocalis sequitur sicut et hic etiam corripitur:

Lux ecce surgit.

Fatisco proprie significat fatihisco hoc est abundanter aperior venit enim a hisco is ere: est igitur sensus pallens fatiscat caecitas. i. aperiatur vel deficiat: fatiscere enim etiam pro deficere capitur: pacuvius: sed mihi prius quicquid in vita dulce est fatiscat quam hanc deseram. Oculi lubrici. i. lascivi et hinc inde in omnem partem se vertentes quod est libidinosorum.

Aeterna caeli gloria.

Radicet media longa legendum est. inde eradico et omnia composita a radix. i in media producunt: Charitas per ch aspiratum est amor vel saltem species amoris inde charus socius vel charissimus per ch. sed caritas est penuria unde dicimus frumenta iam sunt


image: s113

cara vulgo Werd: sed differunt caritas et penuria quia caritas cum caro venduntur etiam si satis frumentorum et reliquarum rerum sit. penuria tunc est: cum deficient frumenta. Est et item alia differentia quam in commentariis nostris de abusione linguae latinae dixi: Item opponuntur carum et vile. Carum vulgo teur oder Werd. vile vilius vilissimum: unwerd oder Wolffel unde au. gellius libro x. ca. 14. Si istud omnes homines facerent: vinum vilius sit. is respondit. immo vero carum: plura exempla invenies apud iurisconsultos. E. et. ff. de rescindenda venditione.

Summae deus clementiae.

Accincti ut sint perpetim: optime et latine hic dicit accincti sine lumbi. Accinctos enim et praecinctos (.teste suio [(reading uncertain: letter unclear)] honorato grammatico) industrios et strenuos dicimus. Horatius: altius ac nos praecincti. Contra distincti molles dissolutos intemperantes ac desides nuncupamus. vergilius fecerat ignipotens discinctos mulciber afros: et persius non pudet ad morem distincti vivere nacte. Optime ergo dicitur in sacris litteris: sint lumbi vestri praecincti: nam molles et in temperantes demissis discinctis quam vestibus uti solent Strenui vero atque industrii: quo sint ad res exsequendas promptiores succincti incedunt. Dicitur igitur hic accincti sunt lumbi in quibus consistit libido: ut non demittamus in libidinem et dissolutionem sed potius accingamus ad temperantiam.

Martyris ecce dies agathae.

Agatha nomen virginis: meo iudicio descendere videtur ab agathos graeco nomine quod bonus significat. et sumpsisse nomen a bonitate credo sanctissimam virginem Diadema graecum vocabulum cum i latino in prima syllaba scribi debet: et significat coronam: nam venit a verbo graeco diadeo quod significat corono as are vel circumligo asare. Elegans specie. i. ornata forma et pulchritudine elegans enim ab eligo is ere(.ut volunt)descendit et significat cultum ornatum et politum: et hic improprie dicitur quo ad formam. nam ut dicit aulus Gellius lib. x. c. 2. Apparet elegantem antiquitus: non ab ingenii elegantia: sed qui nimis laeto. amoeno quia cultu: victuque esset appellatum postea elegans reprehendi desiit. sed laude nulla dignabatur nisi cuius elegantia erat moderatissima.

Praeco praeclarus sacer.

Praeco proprie dicebatur qui ad res emendas homines cogebat: et qui auctionem indicebat: et audientiam faciebat: et qui iussu magistratus


image: s114

populum vocabat aut aliquid obseruandum iubebat: aut gesta divulgabat: Et praeconium est vox praeconis: et quia a praecone res geste etiam pronuntiari solent ac palam omnibus fieri. Ideo praeconium iam ferme semper pro fama et gloria usurpatur: Et praeco laudator dicitur inde iam eleganter dicuntur praecones divini verbi quos vulgus praedicatores nominat: in praesentiarum [(reading uncertain: abbreviation unclear)] etiam divus ioannes Baptista dicitur praeco christi hoc est laudator: et qui christi divinitatem: et eius fidem doctrinamque miris laudibus extollat ut verus sit messias et merito is in quem omnes homines credere debeant.

Exsultet aula caelica

Vagitus est clamor et sonus infantium. Terentius in hecyra: nam audivisse vocem pueri visus est vagientis: et venit a verbo vagire quod est edere sonum illum infantium. Infantiae infantia ut dicitur ad septimum usque annum procedit At albertus magnus: omnes aetates numero quattuor esse prodidit: aetatem adolescentiae usque ad. xxx. annos: quam sub sequitur aetas consistentiae: alio nomine dicta aetas pulchritudinis usque ad. xl. Tertia aetas est minutionis quae senectus dicitur: pertinetque fere usque ad. lx. annum: novissima aetas dicitur senium quae est usque in finem vitae. At censorinus Ad Q. Cerellium ita refert: varro quinque gradus aetatis aequaliter putat esse divisos: unumquemque scilicet. praeter extremum: in annos. xv. Itaque primo gradu usque ad annum. xv. puer os dictos: quia sint puri. i. impuberes. Secundo ad. xxx. annum adulescentes: ab adulescendo sic nominatos: in tertio gradu qui erat ad. v. et. xl. annos iuvenes appellatos: eo quia rem publicam in re mili tari possent iuvare: in quarto usque ad lx. annos seniores vocitatos: quia nunc primum senescere corpus incipiat: inde usquam in finem vitae uniuscuiusque quintum gradum factum: in quo qui esset senex appellatur. quia ea aetate corpus senio laboret: hippocrates medicus in. vii. gradus aetatum distribuit finem vitae uniuscuiusque primae putavit finem esse vii. annum. Secundae, xiiii. Tertiae duodevigesimum. quartae. xxxv. quinte duodequadragesimum. sextae lxi. septimae novissimum annum vitae humanae haec ille. Cuius tumba fert oleum. tumba graece dicitur sepulchrum latine: graeci scribunt tymba: dicit igitur de tumba et sepulchro divi nicolai fluere oleum nescium olive hoc est miraculose ut ita loquar quod non producitur ab oliva ut natura fit. Aufer mortis dispendia. i. damna et damnationem: Compendium enim lucrum significat et brevitatem: dispendium vero damnum. Confer vitae stipendia hoc est militiam longaevae vitae: Stipendium enim proprie (.ut dicit ulpianus de verbo. signi.) a stipe appellatum est quia per stipes. i. modica ora colligatur: inde stipendiarii


image: s115

nuncupantur qui stipendium hoc est tributum pendebant: qui alio nomine vectigales dicuntur: quare vulgus semidoctum hallucinatur existimans stipendiarios dici milites qui stipendium accipiunt: cum tales proprio vocabulo mercennarii seu aerarii milites dicantur: quos flavius vegetius suo vocabulo stipendiosos vocat quod nomen an in penum romani eloquii recipi possit ego omnino dubito: nec item stipendiatus nomen satis caste dicitur et antique: ut prodidit. Beroaldus noster bononiensis: vir inter omnes hodie viventes in humanis litteris facile princeps).

Aeterna christi munera.

Devota sanctorum fides: vovere significat aliquid deo sancte promittere inde venit votum: inde devoveo quod est exsecrari et imprecari vel alicui se addicere et destinare: inde devotus teste nonio marcello modo ad prosperum: modo ad aduersum refertur in malum virgi. primo aeneidos praecipue infelix dido pesti devota futurae. Idem devotum hostiles decium pressere catervae. Sed in bonum iam apud nos est in frequentissimo usu ut devotus pater devota matrona quamvis non bene loquar: devotus enim significat illum qui est addictus vel destinatus sive morti: diabolo vel deo: qua propter dicendum esset devotus christo vel devotus huic apostolo vel simile: sic nos scripsimus in carmine: disce sacros libros christo devote sacerdos etc. Fides proprie est dictorum et conventorum constantia et veritas dicta quia fiat quod dictum est. hinc dare fidem non significat alicui credere aliquid (.ut vulgo putatur) sed significat sancte et quasi cum iuramento aliquid promittere Sic vergilius: Accipe daque fidem: aliquando tamen fides pro credulitate ponitur: inde apud leguleios dicitur bonae fidei possessor: Et homo bonae fidei vocatur: cui res tuto creditur vel qui rem sibi creditam fideliter servat: habere autem fidem est credere etc. Ut ipsorum consortio: consortium a consorte dicitur: consortes autem dicuntur eiusdem sortis participes: ut consortes dicuntur eiusdem heredi tatis vel pecuniae vel librorum participes et socii sic et in sacris litteris consortes dicuntur caelestium qui eandem requiem et veram hereditatem in celis possident.

O rex benigne domine

Virginum palma fulgida: id est victoria sed quare palma pro victoria ponatur luculentissime interpretatur aulus gellius libro 3. c. 6. dicens: mehercle rem mirandam Aristoteles in. vii. problematum et plutarchus in. viii. symphosicorum scribit. Si super palmae inquit arboris lignum magna pondera imponas: ac tam graviter


image: s116

urgeas oneresque: ut magnitudo oneris sustineri non queat: non deorsum palma cedit: nec intra flectitur sed aduersus pondus resurgit et sursum nititur recurvaturque propterea inquit plutarchus in certaminibus palmam signum esse placuit victoriae. quoniam ingenium eiusmodi ligni est ut urgentibus prementibusque non cedat. Festa dies ac celebris bene dicit et congruenter festa dies. Festus enim a um. potius de die dicitur: festivus autem magis ad alias res refertur ut festiva oratio. festivum dictum. i. lepidum et iucundum plura alia leges in commentariis nostris. ubi etiam invenies dici festivus dies quamvis rarenter. et non nisi quantum ego legi apud unum aulum gellium.

Tu trinitatis unitas.

Quae excubantes psallimus. Excubare est vigilare inde excubiae p. n. tantum dicuntur vigiliae differunt tamen excubiae et vigiliae teste servio. quia excubiae sunt diurnae. vigiliae autem nocturnae vel ut dicit Laurentius valla. Excubiae diurnae et nocturnae. vigiliae tantummodo nocturnae. Quae autem sit differentia inter excubare et incubare docet Antonius mancinellus graphice vel in uno carmine dicens: excubat in castris homo pervigil incubat ales. significat igitur incubare vulgo uszbrieten sicut aves in suis pullis vivificandis faciunt. sed ut perottus dicit: incubare proprie dicuntur. hi. qui dormiunt ad accipienda responsa: unde ille in cubat iovi dicimus: hoc est dormit in capitolio: ut responsa possit accipere etc. Quo fraude quicquid daemonum. daemonas teste lactantio firmiano grammatici dictos aiunt id est peritos ac rerum scios. inde eudaemones dicuntur boni daemones ac angeli sed cacodaemones dicuntur mali spiritus et noxiae animae angelique. at usus nunc obtinuit daemonas simpliciter accipi pro noxiis spiritibus et quos ecclesia vocat diabolos.

Primo dierum omnium.

Donis beatis muneret etc. munero et muneror pro eodem dicimus testis est aulus gellius lib. 17. c. 15. qui et sequentia addit significor et significo sacrificor et sacrifico: assentior et assentio feneror et fenero: pigneror et pignero haec ille Ire pro eodem dicimus impertior vel impertio non impartio per a sicut quidam volunt utroque non posse scribi mecum sentit Antonius mancinellus in suo thesauro etc. Item obiurgor et obiurgo: alterco: et altercor non altrico ut indocti scribunt. fabrico et fabricor. converto et convertor lacrimo lacrimorque singula in utraque voce pro eodem accipiuntur et plura alia leges apud priscianum


image: s117

lib. 8. de significatione verborum. etc.

Haec sunt quae breviuscula lucubratione in hymnis interpretari instituimus ea videlicet quae nec in trivialibus scholis decantata nec in vulgatis scholasticorum chartulis detrita esse putavimus. ut per hunc nostrum laborem plures incitentur aemulationis studio ad simile aliquid condendum. ut tandem suevia nostra non contenta alexandri doctrinis et cornuti: evoluet eos auctores. qui sint idonei linguae latinae auctores. ut nemo post hac possit nobis obicere barbariem. et adolescentes nostri instituti melioribus praeceptoribus: et elegantioris sermonis dulcedine inescati eos aucto res qui plus dedocent quam docent: penitus abiciant At ego siquid incautius indoctius quam protulerim: refutari a quovis cupio: refutaturus ipse me si fuero ad monitus. nam nimis perverse se ipsum amat: ut dicit augustinus ad marcellinum qui et alios vult errare ut error suus lateat etc.

Telos

Sequuntur Emendationes eorum quae in prioribus impressorum inadvertentia contigerunt. In hymno Iesus refulsit omnium ultimum carmen primi versus dramatum non dragmatum. Denum ter annorum lege parce non parte. Deus creator omnium in paenultimo versu lege invidi. non mundi. Lucis creator optime Paenultimus versus ita debet legi Caelorum pulset intimum non intium. Cantemus cuncti male impressum vulgurum sed per f fulgurum. Item imber non ymber sed non est correctus a me quia solutus est et sine metro. Ex more docti in secundo versu carmine paenultimo ponitur christus creavit ubi sacravit esse debuit. Clarum decus ieiunii monstrat non bene sed monstratur. Crux fidelis in versu hic acetum fel in postremo carmine debet esse pontus non pondus. Crux fidelis. Sed quis non rapidi luminis arduam Manantemque deo non manentem. Item artis iustitium triste tyrannice non inscitium post et mox unda rapax ut voret impios non impius: post incipit carmen. Exundant scatebris non exundat. Implet castra cibus tunc quoque ningidus. nos habemus caelitus: aliud melius. Item quam dat siderio christus ab aethere non ab there. noctem conciliis non consiliis. Item lucem qua reliqua praemia cernimus non reliquem. Item o res digna deus quam tibi roscidae non quem De sancto georgio fere in ultimo habetur vallemus ubi debebat poni valeamus. Inventor rutili. Quis innumero sidere una dictio Vivax flamma viget seu cava non ceu. Moses nempe deum spinifero rubo non rubro poni debet. In inventor rutili: persulcare vetas ut refluo in salo non legas sale. Ut false impressum. Item caeli deus sanctissime:


image: s118

absterge sordes mentium non legas mensium In salve festa dies vilia saxa legas non ullia. Iam christus astra ascenderat de patris g. non da. item post decorus non decorans. Adesto sancta trinitas. in. 3. carmine habetur qui ubi quae esse debuit. Sacris sollenniis. vasculis ponitur ubi vasculum esse debuit. Votiva cunctis orbita in tertio carmine ponitur fernula per f ubi vernula esse debuit O quam glorifica in paenultimo versu dicitur Qui tecum nitida vivit in aethra non aethera poni potest. Ceteri vates celebrant persidi hyrcanis: debet poni non praesidi hic est verus christicola: caeligenarum epulis debet poni non caeli genarum duae dictiones: plura sunt in ametris forsan corrigenda ubi non magnam posui operam: nec bene nisi divinare quis velit: emendanda sunt

Eucharisticon. H. B. Iustingensis. Ad reverendum in christo patrem Ioannem. Abbatem monasterii bebenhusen.

O conviva tibi fuerim venerabilis abbas
(.Etsi me nunquam tali dignabar honore.)
Gaudeo: tractasti laute atque humaniter ipse
Bebelium: fueras hilarisque et frontis amoenae
Hic placuere sales: placuit facundia linguae
Seu romana velis fari: aut vernacula verba
In primis placuit tanti clementia patris
Ignotum quae me tanto tractarit honore
Ergo ego li nequeo dignas persoluere grates
Dii dent incolumem tibi dii dent nestoris anno
Nec plus optandum est: a te nam cetera sumes
Non sunt ingrati vates: sed munera tantum
Illorum versus: sequitur quos fama perennis
Accipias igitur laeta dignissime patrum
Fronte meos versus: munuscula parua clientis
Telos

Epitaphium doctoris martini uranii prennynger utriusque iuris monarchae editum per Henricum bebelium Iustingensem.

Huc qui carpis iter: sta paulum: care viator
Atque prius relegas haec monumenta: precor
Uranium nosces martinum claudier isto
Saxo: cui similem non habuistis avi
Hic patriam nostram decoravit laudibus amplis
Ingens teutonici fama decusque soli
Qui consulta patrum: legum vel quicquid in orbe est
Aonerat: et magno cum cicerone loqui


image: s119

Usque adeo: ut paulus merito vel scaevola possit
Teutonicus dici: sulpiciusve gravis
Cuius ob ingenium germania tota nitescit
Ingenio cuius cessit et italia
Immortalis erat: virtus si mortis ab ore
Eriperet quemuis: si sophiaeque nitor
At nec bellerophon pulcher: nec fortis achilles
Effugit nigras fatiferasque deas
Et salomon sapiens lethi est tristissima passus
Classica: virtutem care viator ama
Haec dat post obitum nomen venerabile mundo
Sola dat aethereos scandere posse thronos

Tetrastichicon de eodem

Antistes legum: et germane gloria terre
Martinus tumulo hoc clauditur uranius
Auspicio cuius meruit germania laudis
Galli quicquid habent Ausoniique viri

Sepultus in bebenhusen familiarissimus Abbati dum vixit.

De obitu eiusdem et fragilitate humana. Ad reverendum in christo patrem. Ioannem Abbatem monasterii bebenhusensis. epigramma. H. B. I.

Aspice Joannes patrum celeberrime: quicquid
Nobile mundus habet quam cito depereat
Aspice quam volucris sit mundi gloria: quam sit
Spes hominum fallax vivere posse diu
Quandoquidem uranius nostro clarissimus aevo
Concidit ante diem: nec revocandus abit
Qui bonus et prudens fuerat: qui noverat unus
Quicquid legiferi philosophique docent
Desine qua propter ullis homo fidere rebus
Nec speres longos vivere posse dies
Nam si mane rubes: marcebis vespere forsan
Lilia ceu campi florigerumque decus
At vixisse diu nil prodest: vivere mundo
Mors quia dicenda est: exiliumque grave
Jactamur curis et sollicitudine multa
Tristibus haec lacrimis vallis amara scatet
Ut post exilium praesens post mille labores
Afflicti in patriam scandere iure queant
Hic ubi felices tandem sine fine triumphant
Ad quam nos omnes duc bone christe: precor


image: s120

Telos

Elegia extemporalis H. B. In mortem nobilis et praestantissimi viri hartmanni de eptingen Canonici Basiliensis. 1500

Plangite pierides nunc mecum plangite musae
Et tristi plangat flavus apollo lyra
Ille etenim hartmannus vestris depastus in hortis
Qui coluit vates fovit et usque pios
Concidit et tepidi factus iam praeda sepulchri
Ah miseris nobis qualis amicus erat
Hic mihi maecenas fuit hic spes unica vati
Ille parens alter totus amicus erat.
Quem semel aspicerem soleo liquisse suevos
Sole sub ardenti raurica tecta petens
At simul ut fessum vatem basilea recepit
Invenio dominum mortis adisse viam
Oh ego quos gemitus quaenam suspiria mixtis
Cum lacrimis dederam: fletibus ora rigans
Atque fidem mox inclamavi hominumque deumque
Insultans morti mortiferaeque deae
Immansueta cohors: quid vos iniustius inquam
Quas resecare iuvat nobile quicquid erit
Nam si virtutes quemquam fecisse perennem
Atque animus posset fortis et egregius
O parcae immites numquam disrumpere fila
In manibus vestris tam licuisset enim
Sed frustra querimur: nun quam lamenta dolores
Tollunt: et rident nescia vota dee
At mihi dilectus si quid deliquit amicus
Impetra veniam virgo sacrata poli
Nam si tu a nobis oculos averteris euheu
Occidimus miseri nec medicina subest

Epitaphium eiusdem hartmanni

Eptingense genus iacet hac hartmannus in urna
Nobilitatis honor cecropiaeque deae
Si quem virtutes si quem doctissima pallas
Cum probitate pium ducere ad astra solent
Illius ad superos erit acceptissimus omnes
Adventus: faveas cui pia virgo poli

Ex basilea. 1500. festo Magdalenae

Finis


image: s121

Annotationes in Mammetractum

Ad magnificum et generosum: franciscum comitem de zollern Adolescentem et nobilissimum et doctissimum epigramma Henrici Bebelii iustingensis suevi.

Tu qui de zollern insignia nomina gestas
Suevorum specimen: o generose comes
Francisce immensum volitat tua fama per orbem
Sub teneris annis: mollibus atque genis
Qui sudorificum cum docto helicone solonem
Et sapias quicquid flava minerva docet
Usque adeo: ut nulli diceris iure secundus
Sit comes: aut quisquis nobilitate viget
Qualis eris post hac tu quanta laude parentes
Tu strabisque domum: vel genus omne tuum
Quamvis sit genitor toto notissimus orbe
Viribus: eloquio: martigenaque manu
Atque tuus praesul quo nil sapientius usquam
Justius aut melius phoebus in orbe videt
Quid referam patruos: et avitae nomina gentis
Laudibus insignes militiaque graves
Quos omnes vinces: modo det tibi iuppiter annos
Et fuerint vitae stamina longa tuae
Haec tua me virtus pepulit tibi mittere nostras
Divitias: versus castaliosque modos
Novero si te non caperata fronte minuta
Nostra haec tractantem: post modo plura dabo

Telos

Ad eundem Franciscum comitem de zollern generosissimum epistola. H. B.

Si ut est a veteribus memoriae proditum: Comes generosissime: eos etiam quos nunquam viderimus: propter eorum admirabiles vir tutes amare soleamus: iustissime ab me factum arbitror: si tibi nobilissimo simul et doctissimo adolescenti: adhuc non nisi fama cognito: meas rudes et inconditas ofellas et primitias missitare sum aggressus: quod ea te fama comitetur: ut supra aetatem sapias: nec quisquam aequalium tuorum nisi longo intervallo tibi secundus dari possit: ingenio eloquio cultissimaque eruditione: quadam igitur admiratione et observantia tui ductus volui chartaceo aliquo pierioque munere te mihi demereri sperans in hoc facturum me tibi rem gratissimam. scripsi igitur quasdam paucas annotatiunculas in mammetractum: cuius auctor mihi


image: s122

ignotus est. Et sub tui nominis vexillo in lucem edere placuit. ut tuum clientem a garrula illorum mussitatione defensares: qui nihil unquam nisi protritum et conculcatum legerunt: Et dum bona imitari non queunt quod solum facere possunt: invident: quos tamen omnes non assis faciam: nec unquam manu conserta in ius traham: qui nostra non legant: non enim tarentinos: consentinos et siculos volo: ut lucilius: esse lectores mearum rerum: sed romanos et plane latinos: qui laborantium novere sudorem vel lassis manum porrigere vel errantibus iter ostendere: quod si qui futuri sunt: qui me partum arrogantem: partim temerarium dicant. quia ego adhuc adolescens: velim emendare vel mutare: ea quae iam multis saeculis ab eruditis simul et indoctis consono ore vel prolata sunt vel scripta: vel interpretata: quodque iam diu usurpet ac teneat fere ubique romana ecclesia: protinus respondebo verbis illis quibus se quondam divus hieronymus aduersum suos detractores tuebatur. Ad marcellam sic scribens: ad me perlatum est quosdam homunculos mihi studiose detrahere: cur adversus auctoritatem veterum et totius mundi opinionem: aliqua in sacris litteris emendare temptaverim: quos ego cum possem meo iure contemnere: asino quippe lyra superflue canit: tamen ne nos superbiae: ut facere solent: arguant: ita rursum [(reading uncertain: abbreviation unclear)] habeant: non adeo hebetis fuisse me cordis: et tam crassae rusticitatis: cum illi solam pro sanctitate habent: piscatorum se discipulos asserentes: quasi iccirco sancti sint: si nihil scierint: ut aliquid de dominicis verbis: aut corrigendum putaverim: aut non divinitus inspiratum: sed latinorum codicum vitiositatem: quae ex diversitate librorum omnium comprobatur: ad graecam originem unde et ipsi translatam non denegant voluisse revocare: quibus si displicet fontis unda purissimi caenosos rivulos bibant. Ita et ego faciam: quicquid vel a praesumptoribus ut ita loquar imperitis emen data peruersius: vel a librariis dormitantibus: vel a vitiosis interpretatoribus aut corrupta sunt: aut mutata: corrigam non reprehendam: corrigenda enim sunt peccata non reprehenda: nec detrahit qui verum dicit ut idem Hieronymus testis est: Cum igitur nuper tumultuaria et brevi lectione perlustrassem mammetractum: pluraque offendissem vel male interpretata vel male et perverse scripta quo ad orthographiam vel male enuntiata quoad prosodiam: volui hic praecipua haec annotamenta subicere: ne diviniorum eloquiorum tractatores: huic nimis addicti: in multos errores praecipitarentur essentque doctis ridiculo etc. non autem tibi persuadeas ut rumusculos vulgi aucupari studuerim me scripsisse haec: sed ut suevigenis scholasticis quibus ego in primis bene faveo et merito: ad politiora studia adipiscenda aliquid adiumenti conferrem: te autem generosissime comes francisce huic operi patronum adhibui: et indicem ut ab


image: s123

omnibus detractoribus et blacteronibus [Reg: blateronibus] tuteris tibi deditissimum

Vale et me ama. Ex thubingen. 16. kalendas maias Anno. 1501.

Sequuntur annotationes et emendationes H. B. in mammetractum.

mamm:

Mammetractus: exenia id est dona de longa missa ab e et xenos quod est peregrinum: et dicitur hoc exenium: ecclesiastici. 2.

bebe:

Bebelius: xenia dicendum est non exenia: ut ubique apud graecos leges et in paenultimo libro martialis poetae: ubi multa de xeniis dicit. item et vitruvius li. 6. de architectura. dicuntur autem xenia: munera hospitalia: xenos hospes: xenicon hospitum latine dicitur: hic obiter nota quam corrupte legantur sed corruptius interpretata sint verba quidam in decretis. 23. q. viii. c. tributum ubi ita legitur: sancimus res ad venerabiles ecclesias vel xenones monasteria vel pototrochia vel bephotrophia pertinentes vel orphanotrophia vel hierothoconia etc. corruptissime glossator interpretatur dicens. xenodochium est locus venerabilis ubi pauperes peregrini recipiuntur. pothotrochium est locus ubi pauperes pascuntur. bephotrophium est locus ubi senes et valitudinarii [Reg: valetudinarii] : et propter senectutem solam infirmi homines curantur: orphanotrophium: est locus venerabilis: in quo pueri parentibus orbati pascuntur: hirothocomum est locus in quo infantes pauperum aluntur. Tu ita leges: xenodochia ptochodochia. brephotrophia. orphanotrophia: hierocomia. Et ita interpreteris: xenodochium in singulari est locus publicus. quo peregrini et hospites hospitaliter recipiuntur: xenos enim hospes dicitur et docheion receptaculum: ptochodoxium dicitur vulgo hospitale mendicorum ptochos enim mendicus dicitur: et dochium domus vel receptaculum. brephotrophium dicitur vulgo hospitale infantium. et parvulorum qui exponuntur et expositi sunt a parentibus quale est apud ulmenses iuxta fanum omnium sanctorum Brephos enim infans latine dicitur et trophe educatio: orphanotrophia dicuntur vulgo hospitalia pupillorum et eorum qui utroque parente orbati sunt orphanus enim pupillus dicitur et trophe educatio: hierocomium autem latine dicitur domus vel villa leprosorum: hiera enim latine lepra dicitur et come villa etc. vide quantum erratum sit et in pronuntiatione et expositione etc.

mamm:

Mamme. agyos ab a quod est sine: et geos quod est terra. i. sanctus sine terrenorum amore. in hymno Conditor alme siderum.

bebe:

Bebel. Agios cum i simplici scribitur. et valet latine sanctus non autem dicitur ab a et geos quod est terra sicut dicit mammetractus: sed per se nomen est et simplex: Ge enim quod graece terra significat scribitur cum e longa agios cum i et eodem brevi: dignum hic etiam duxi interpretari studiosis Illa graeca verba quae canuntur in sacro ieiuniorum tempore: agios o theos Agios ischyros agios athanatos. eleyson ymas. Agios id est sanctus: o tantum articulus est theos. i. deus inde theologus per th aspiratum dicitur quasi loquens de, deo: ischyros ultima acuta legendum est et scribitur cum i


image: s124

latino in principio et cum y graeco in medio et ch aspirato: et latine dicitur fortis vel granis: Athanatos legatur accentu cadente super antepaenultima: scribaturque in principio cum th aspirato et in fine t exili et dicitur latine immortalis ab a. i. sine et thanatos mors quasi sine morte eleyson id est miserari: ymas. i. nos. et eleyson debet esse quatuor syllabarum accentu cadente super paenultima: Et est imperativus a verbo graeco eleo quod miserior etc. unde contra sententiam meam nuper expressam: scripsit mihi nuper ioannes reuchlin phorcensis homo graeci hebraici: et latini sermonis eruditissimus debere legi kyrie eleyson per duas integras dictiones: cuius sententiae etsi ego suffragor et quae probata esse videatur. sed alterum tolerare posse ex hoc reor: quia sicut etiam tempore divi hieronymi dicebatur osanna cum dicendum esset osianna hieronymusque non repugnaret omnino: ut est in epistola ad damasum: ita simili modo hoc admitti posse existimo etc.

mamm:

Mamm. Biothanatus paenultima producta. 1. bis mortuus a bis et thanatos quod est

bebe:

mortale: in legenda gervasii et protasii. Bebel. Biothanatus id est per violentiam mortuus: et dicitur non a bis sed a bia quod est violentia: et thanatos mors: inde biothanata mors id est mors violenta: et paenultima non producitur sed antepaenultima sicut etiam athanatos sicut supra diximus: Dicuntur biothanati viri vel biothanatae mulieresque per vim et violentiam mortem obierunt.

mamm:

Mamme. Proselicus vel proselitus pae. cor . dicitur advena et in circumcisus a pros quod est ad et elico quod est venio: in prologo bibliorum

bebe:

Bebel. Proselytus dicimus in paenultima cum y graeco et postea t exili non autem proselicus per c ut hic dicit: et valet latine advena vel peregrinus: non autem dicitur ab ad et elico ut indocte tradit ille: sed potius nomen graecum per se At non multum dubito: quicquid hic reperiatur in hoc mammetracto cuius auctor mihi est ignotus, hoc idem reperiri apud catholicon: hugutionem papiam Graecistam Isidorum: qui omnes multas tenebras infuderunt in linguam latinam suis ineptis expositionibus et interpretationibus: nec hoc mirum. floruerunt enim illis temporibus quando lingua latina omnino contaminata fuit per influxionem gothorum et vandalorum: graeci autem sermonis nulla erat cura nedum peritia: sed multa sunt vocabula graeca in sacris bibliis unde facile potuerunt decipi quoniam nulla est littera latina novi testamenti ut dicit laurentius intellige latine edita primo: quod non intelligens antonius mancinellus magno errore lapsus est: nam cum de erroribus valle dissertaret: posuit hunc errorem: ut laurentius vellet: nullam esse latinam et elegantem orationem in novo instrumento: quod fuit a sententia valle alienissimum valla enim inter cetera dicit: sed tantummodo ecclesiastici praesertim


image: s125

imitati graecos auctores unde interpretantur: post addit: nulla est enim litera latina novi testamenti nisi per translationem hieronymi et aliorum: nam quicquid est in novo testamento graece scriptum est non latine: sicut paulus epistolas graece scripsit sicut evangelistae.

mamm:

Mamme. Lampas lampadis vel haec lampada. e. lucerna est de vitro in prologo bib.

bebe:

Bebel. Lampas lampadis vel lampados in genitivo latine valet fax teste plinio vel ut dicit raphael regius. generale est vocabulum omnium eorum quae accensa lucent: lampada autem lampade in prima declinatione nunquam inveni apud quemquam sed lampadion graece quae est parva lampas nam est diminutivum graecum a lampas. in prologo bibliae.

mamm:

Mamme. Vulgares autem magum appellant sapientem a magnitudine scientiae.

bebe:

Bebel. Non vulgares sed sapientes hoc dicunt: sed vulgares magum pro malefico accipiunt: ut superius diximus in hymno hostis herodes sed non dicitur a magnitudine scientiae: quoniam persicum est vocabulum non latinum Legitur in prologo iob. quia si cui videtur incredulum metra scilicet esse apud hebraeos: et in morem nostri flacci graeci [(transcriber); sic: gracci] que pindari etc perverse legitur gracci: tu legas graeci non gracci. prius enim dixit nostri flacci. i. horatii latini: nostri enim quod dicit vult intelligere latinum: graecique pindari pindarus enim graecus fuit et optimus lyricorum: sed horatius apud latinos primus lyrica scripsit. nec graccus esse potest proprium nomen nam nemo poetarum graecorum graccus umquam dictus fuit. Gracchi autem romani cives fuerunt clarissimi oratores non poetae nedum lyrici: legitur item in prologo bibliorum: ad titum livium lacteo eloquentiae fonte manantem etc. ubi falso manentem impressum ferme est in omnibus exemplaribus

mamm:

Mamme. Iosephus media correpta in prologo bi.

bebe:

Bebe. Iosephus mediam producit unde iuven cus poeta urgetur monitus mariam puerumque iosephus: testis est etiam priscianus: qui dicit nomina barbara scutum in fine accentum detinentia: more latino declinata accentum ipsum acutum retinent: et paenultimam producunt syllabam ut ab adam adamus a ioseph iosephus ab abraham abrahamus etc.

mamm:

Mamme. Haec baselica ce. paenultima cor. dicitur domus regis a baseleos quod est rex vel imperator in prolo. bib.

bebe:

Bebel. Basilica per i non baselica: proprie significat locum in quo negotiationes et consilia et indicia exercebantur dicta basilica quasi regia nam et publicus et regius locus erat: in quo et aliquando convivia maxima saltationes et ludi fiebant: nam et basileus regem latine sonat: Apud ecclesiasticos autem basilice dicuntur sacella numinibus consecrata: inde basilicani


image: s126

dicuntur custodes basilicarum apud augustinum et orosium quos vulgus campanatores vocat.

mamm:

Mam. Moyses a moy. quod est aqua et ses quod est assumptio in prolo. bib.

bebe:

Bebel. Fatua est haec interpretatio et nihil valens: hebraica est haec dictio: Et ita interpretatur a divo hieronymo in hebraicis nominibus. moyses vel moses dicitur attractans vel palpans: aut sumptus ex a sive assumptio: et in hymno. Inventor rutili plura de hoc nomine dixi.

mamm:

Mam. Adamantinus. pae. pro: in prologo bibliae.

bebe:

Bebel. Adamantinus paenultima correpta: propertius Colchis flagrantes adamantina sub iuga tauros. Horatius primo carminum. Quis martem tunica tectum adamantina etc.

mamm:

Mam. Epithome huius mes. pae. pro. dicitur abbreviatio. ab epi quod est supra et thomos quod est sectio vel divisio in prologo bibliae.

bebe:

Bebel. Epitome vel epitoma t exili scribitur et corripit paenultimam quae per o micron. l. o parum et breve scribitur Et latine interpretatur breviarium vel abbreviatio. Et dicitur a tome quod est sectio vel incisio. Tomon enim graeci appellant particulas librorum abscissas etc.

mamm:

Mam. hoc epithalamium ab epi quod est supra et thalamus quod est camera

bebe:

Bebel. Epithalamion dicitur carmen nuptiale: et sacer hymnus qui in sponsaliciis viri et uxoris canebatur: Etsi non reprehendam mammetracti interpretationem: tamen in hoc male dicit thalamus quod est camera aliud enim est thalamus per th aspiratum: aliud camera. Thalamus est coniugis utriusque cubiculum. Camera autem est testudo et lacunar parsque superior cubiculi non totum cubiculum.

mamm:

Mam. haec energia pae. pro: dicitur interior operatio sive labor ab en quod est in et erge quod est operatio sive labor in prologo bib.

bebe:

Bebel. verum est: energia paenultimam producit quae per ei diphthongum scribitur sed potius dicitur ab energeo graeco verbo quod est ago et operor Tullius lib. 1. academicarum questionum ita interpretatur energian graece: latine dici perspicuitatem aut evidentiam. Et quintilianus li. 8. institutionum oratoriarum; eodem quasi modo. Aeschines etiam nomen clarissimi oratoris media est producta non cor. ut dicit mamme.

mamm:

Mam. apocryphus dicitur ab apo quod est de et cryphos secretum in prolo. bi.

bebe:

Bebel. apocryphus cum y graeco in páenultima dici potest absconditus vel abditus et componitur ab apo praepositione quae rem exaggerat: et crypto. i. abscondo: unde opera dicuntur apocrypha hoc est absconsa: hoc est dubia et non recepta.

mamm:

Mam. hic heremus media correpta est desertum in prolo. bib.

bebe:

Beb. haec eremus dicimus et media producta ut diximus in hymno inventor etc.

mamm:

Mam. Hic et haec geometra trae. dicitur mensurator terre et hic geometer tri et utrumque secundum usum communem pro: paenultimam et potest dici componi: a ge quod est terra: et metior iris quod producit primam et non a


image: s127

metros quod est mensura quod primam corripit unde versus Grammaticus rhetor geometer pictor aliptes in prologo bib.

bebe:

Bebel geometria dicitur quasi geas. i. terre et metros mensura quasi mensuratio terrae inde geometra dicitur mensurator terrae non autem dicitur a metior metiris etc. paenultima enim non producitur ut hic dicit sed corripitur unde legi debet carmen iuvenalis satyra. 2. Grammaticus rhetor geometra pictor aliptes non geometres vel geometer geometra enim prima et secunda syllaba non possunt breviari cum prima per ei diphthongum scribatur secunda cum o longo: multa igitur in convenientia sequerentur: legas igitur geometra pae. brevi non longa sed quod hic allegat usum intelligit abusionem et corruptelam imperitorum.

mamm:

Mam. haec arismetrica ab ares quod est virtus et richimos quod est numerus antiqui dicebant arithmetica pae. semper cor.

bebe:

Beb. Arithmetica dicendum est non arismetrica. Et dicitur ab arithmos. i. numerus quia est scientia de numeratione: non autem dicitur arismetrica ab ares. i. virtus: arete virtus dicitur non ares: Are autem areos mars dicitur inde areopagus quasi areos hoc est martis pagus. i. villa ut dicit divus hieronymus in interpretationibus hebraicis non autem ab ares quod est virtus sicut interpretatur mamme. in alio loco.

mamm:

Mam. Hic cento onis: est punctus sive punctatio: virgilio cento est compilatio facta de versibus virgilii sicut etiam homeri centones. etc.

bebe:

Beb. Cento fit ex diversorum colorum pannis vel lanis in unum condensatis. Ut ausonius poeta argutissimus in suo centone ita dicit. Cento quid sit ipse absolvam: variis de locis sensibusque diversis quaedam carminis structura solidatur in unum versum ut coeant aut caesi duo: aut unus et sequens cum medio nam duos iunctim locare ineptum est etc. inde virgilio centones etc. Et tantum de prologo bibliorum nunc sequuntur sine ordine alia vocabula.

mamm:

Mam. Barrabas media correpta per duplex r et simplex. b.

bebe:

Beb. Contrario modo scribitur simplici r et duplici b: et media producta unde sedulius Tunc coluere bahal: tunc elegere barabbam: Nam ut dicit hieronymus in hebraicis nominibus syrum est vocabulum: et valet tantum quantum apud nos filius pateris ex bar. quod apud illos est filius et abba pater.

mamm:

Mam. Mutuo vult dantem sed mutuor accipientem.

bebe:

Beb. Mutuor et mutuo idem significant ut dicit priscianus libro 8. de significatione verborum etc. hoc verum esse probat seneca epistola. 82. dicens quanto hilarior est qui obtulit quam qui mutuat id est mutuum accipit.

mamm:

Mam. Lictores sunt ii qui damnatos secundum legem occidebant: vel ad mandatum iudicis puniebant et dicitur lictor quasi legis ictor. Et in alio loco lictor etiam dicitur leccator a lingo: ezechielis. 39.

bebe:

Beb. lictor non dicitur quasi legis ictor sed a ligando ut dicunt valgius ruffus


image: s128

et aulus gellius lib. xi .c. 2. lictores igitur ministri sunt magistratuum quod cum magistratus populi romani virgis quempiam verberari iussissent: crura eius et manus ligari vincirique a viatore hoc est lictore solita sint: hoc vulgus indoctum apud nos praecones vocat: Sed tiro tullius M. ciceronis libertus. lictorem vel a lino vel licio dictum scripsit: licio enim transverso. quod linium appellatur. qui magistratibus inquit praeministrabant cincti erant plutarchus ut graecus a graeco verbo derivari contendit: sed haec iam dicta non displicent. quod autem mammetractus addit lictor dicitur leccator non est latinus sed sarmata et barbarus: nemo enim unquam latinus dixit leccator:

mamm:

Mam. Praetor oris media correpta est praepositus civitatis.

bebe:

Beb. Praetoris producit non corripit mediam: Juvenalis satyra prima nobiscum da praetori da deinde tribuno Et diem in octava: nec dubitant celsi praetoris vendere ludis: et praetores dicti sunt omnes qui praesunt exercitui ut dicit asconius pedianus. Et sic dicti quia praeirent et anteirent iure in exercitu ut dicit varro non autem invenio quia dicatur praepositus civitatis.

mamm:

Mamme. Haec zizania orum. p n. pae. cor. sed zizaniae sg. pae. producit unde versus. Sin zizania sed plu zizania dicas.

bebe:

Beb. Haec zizania fe. g. et hoc zizanium n. g. et singularis etiam numeri declinari potest hieronymus zizanium mixtum est tritico: sed paenultima brevis est utrobique: nec vera est stultissima illa differentia quantitatis syllabarum etc.

mamm:

Mam. Inedia. i. penuria. et iob. 18. inedia. i. paupertas.

bebe:

Beb. Video apud plerosque nostros inediam accipi pro paupertate sed male inedia enim nihil aliud est quam abstinentia cibi unde sive quis dives fuerit sive pauper dum abstinuerit a cibo. inediam dicitur pati hieronymus in epistola ad marcellam de laudibus asellae: ieiunium pro ludo habuit inediam pro refectione. Et idem de vita monachorum bidui triduique inediam sustinentes unde plinius naturalis historiae li. xi. scribit quia inedia ante diem septimum non est homini letalis: idem auctor est plerosque durasse ultra. xi. diem Et albertus magnus libro de animalibus. vii, feminam fuisse. quae sine cibo dies interdum. xx. interdum. xxx. durabat. virum quoque melancholicum idem se vidisse testatur, qui inedia hoc est cibi abstinentia septem vixerit septimanas alternis tantum diebus gustum aquae limpidae exsorbentem et praeterea nihil.

mamm:

Mam. Annona media pro esca est et alimonia. esdrae. 7.

bebe:

Beb. Annona ab anno deducitur sed non est simpliciter esca ut hic dicitur sed annona dicitur proventus frugum unius anni etc.

mamm:

Mam. lithostratos a lithos quod est lapis et stratos quod est variatio.

bebe:

Beb. Lithostrotos in paenultima non cum a sed o longo scribitur et enuntiari


image: s129

debet scribitur enim per omega hoc est o longum. et dicitur pavimentum lapidibus stratum Et componitur a lithos quod est lapis et strotos id est stratus nec dicas licostratos ut barbari faciunt etc.

mamm:

Mam. Apocalipsis dicitur ab apo quod est re. et calipsis. i. velatio inde apocalipsis

bebe:

Beb: Apocalysis in paenultima cum y graeco scribitur. Et componitur ab apo quod est re et calypto quod est velo operio vel tego non calypsis inde apocalypsis dicitur revelatio et liber revelationum.

mamm:

Mam. poderis media correpta et dicitur a pos podos quod est pes. Beb. poderis media longa est

bebe:

non brevis: ut licet intueri in graecis litteris per ita enim quod in e longum convertitur apud latinos scribitur. et est vestis teste hieronymo ad fabiolam. talaris hoc est usque ad pedes pertingens. qua utuntur sacerdotes pro camisia in divinis ut barbare loquar. Est enim camisia barbarum nomen et vulgare ut in eodem loco hieronymus dicit.

mamm:

Mam. Miseror aris deponens est et transitivum et ad deum pertinet: sed misereor eris ad hominem spectat cum dativo In hymno. Ecce iam noctis

bebe:

Beb. Servius primo aeneidos. dicit idem est miseror et misereor ris alterum scilicet miseror regit accusativum. virgilius miserata dolores. alterum miseor genitivum. nota hic dixisse servium: misereor regit genitivum non dativum sicut tu dicis quod si etiam priscianus dixerit regere dativum viderit ipse producat ipse exemplum ubi invenerit apud idoneum aliquem auctorem: quod autem regat genitivum plurima sunt exempla dido virgiliana in quarto dicit miserere sororis Et plautus in captivis neminis misereri certum est et plura alia: sic multo absurdior est differentia inter illa duo verba quam dat mamme. nam quottidie legimus misereri mei deus: ubi misereri est non ad hominem sed ad deum. Item miseror non est tantum ad deum. sed ad homines. virgilius in aenei. nec minus aeneas casu perculsus iniquo. persequitur lacrimans et est miseratus euntem festus tamen illam ponit differentiam inter miseror et misereor. ut miseretur qui conqueratur aliena incommoda misereatur autem a misereor qui miserum sublevet. sed nonius aliam: sed haec differentia confunditur apud idoneos etc.

mamm:

Mam. Parapsis a par et absida quasi paribus absidis. i. lateribus

bebe:

Beb. O quam frivola et inepta interpretatio. primo dicendum est paropsis non parapsis. Et componitur a para. i. ad et opson. i. cibum teste nestore dionysio. mancinello et georgio merula. Et est proprie paropsis iuris genus auctoribus polluce et eustachio quam quam etiam sicut et in evangelio pro repositorio obsoniorum apud idoneos tam graecos quam latinos legatur

mamm:

Mam. Parasitis. i. leccatoribus a para quod est iuxta et sitos venter. inlegenda agnetis.

bebe:

Beb. Leccator non est latinum At parasitus dicitur qui mensas divitum sequitur cibique gratia omnia laudat toleratque. Et dicitur a para. i. ad et siton cibus: sitos vero frumentum est non venter ut ille Dicit: fuit autem hoc


image: s130

nomen primum in honore: utpote qui sacro ministerio addictus esset etc.

mamm:

Mam Pluraliter haec anaglyfa orum dicuntur supereminentes picturae pae. semper pro. ab ana quod est super et glyfen quod est sculpere Item anaglyfa dicuntur vasa superius sculpta. 3. regum. 6.

bebe:

Beb. Anaglyphon vel apud nos anaglyphum in singulari dicitur. et anaglypha in plurali scribitur cum y graeco in paenultima et ph non f ut vulgo putatur Et anaglypha nil aliud significant nisi superius sculpta ab ana desuper indicat: et glypto. i. sculpo non glyfen ut hic dicit.

mamm:

Mam. mausoleo pae. pro. i. sepulchro. n. g. in prologo super abdiam.

bebe:

Beb. haec est frigidiuscula expositio: unde enim est quia mausoleum dicitur sepulchrum id quod in primis necesse erat dicere quamvis pretiosa tantum et sumptuosa quale fuit mausoli regis sepulchra dicantur mausolea Consule igitur praeter ceteros divum hieronymum qui graphice rem explicat contra iovinianum li. 1. c. 27. dicens. Arthemisia quoque uxor mausoli insignis pudicitiae fuisse perhibetur: quae cum esset regina cariae: et nobilium poetarum atque historicorum laudibus praedicetur in hoc vel maxime effertur. quia defunctum maritum sic semper amavit: ut vivum: et mire magnitudinis ac pulchritudinis exstruxit sepulchrum in tantum: ut usque hodie omnia sepulchra pretiosa ex nomine eius mausolea nuncupentur: unde et propertius dicit. Et mausolei dives fortuna sepulchri: et alii.

mamm:

Mam. Hic tragelaphus pae. cor. est hircocervus a tracos quod est hircus et laphus. i. cervus: deutro. 14.

bebe:

Beb. tragelaphus accentu acuto in antepaenultima non est hircocervus sed animal hirco et cervo simile. vel ut plinius dicit in. viii. naturalis hi: species est cerui: barba tamen et armorum villo ab ab iis distans: nec alibi quae iuxta phasim amnem nascens Et est compositum ex tragos. i. hircus et elaphos. i. ceruus.

mamm:

Mam. in lechito mc. pro. hoc lechitus ti est vas amplum de aurichalco. 3. regum 17.

bebe:

Bebe. lecythus scribitur cum c exili y graeco et th aspirato Et est ge. fe. non m. testis est aristophanes in plutone et ioannes crastonus Et cicero li. 6. epistolarum ad atticum: nosti illas lecythus etc. item lecythus corripit mediam non producit ut tradit hic noster et alexander gallus: testis est homerus odysseae li. 8. ut allegat crastonus et alii. lecythus autem graece: vas olearium latine dicitur non vas de aurichalco. Divus cyprianus: lecython interpretatus est capsacem: apuleius li. 2. floridorum. ampulla oleariam appellat quam graece dicimus lecython.

mamm:

Mam. apofereta pae. pro. vasa a ferendo poma vel aliud dicta ab apo quod est a et fero fers: in legenda vitalis et agricolae.

bebe:

Beb. Apophereta per ph non f in secunda syllaba usurpavit suetonius tranquillus pro muneribus: quae ab imperatore civibus remittebantur. Sunt igitur apophoreta non vasa ut hic dicit: sed munera saturnalicia et proprie


image: s131

illa: quae pro xeniis remittuntur: unde et martialis novissimum librum apophereta inscripsit: dicuntur autem apophereta non apo et fero sed ab apophorin quod est referre.

mamm:

Mam. sabbatum dicitur tota septimana dies septimus et quilibet dies septimanae matthei. et. 8.

bebe:

Beb. sabbatum ut dicit lactantius li. 7. c. 14. in lingua hebraeorum a numero nomen accipit et est dies septimus: nam eorum lingua ut aiunt sabe septem significat hoc idem vult iustinus historicus li. 36. qui scribit moysen ab aegypto cum suis pulsum sacra aegyptiorum furto abstulisse: itaque damascena antiqua patria repetita montem sineum occupasse in quo septem dierum ieiunio pro deserta arabiae cum populo suo fatigatus: cum tandem venisset septimum dierum more gentis sabbatum appellatum in omne aevum ieiunio sacravit alii dicunt sabbatum hebraice: latine requiem interpretari: eo quia deus requievisset in eo ab omnibus operibus suis etc.

mamm:

Mam. Perichelidas pae. cor . ornamentum brachiorum a parte posteriori pendens: unde dicitur a peri quod est circum et chelis brachium vel achelon quod est curvum vel crus sive brachium haec perichelis lidis: antiqui scribebant periscelidae Esaiae. 3.

bebe:

Beb. Latini et eruditi dicunt periscelis: indocti autem et barbari perichelis vel perichelida ae et non est ornamentum brachiorum ut hic dicit sed crurum Audi nostrum hieronymum Ad fabiolam periscele graece a nostris feminalia vel bracae usque ad genua pertingentes dicuntur. sic etiam porphyrio non pessimus grammaticus dicit periscelis ornamentum est pedis circa crura. unde horatius in epistola ad scaevam nota refert meretricis acumina: saepe catellam saepe periscelidem etc nec componitur a chelis. i. brachium sed a scelos. i. crus etc.

mamm:

Mam. Scenophegia pae. cor . i. festum tabernaculorum. a scenos vel scenon quod est umbra et fagin quod est comedere quia comedebant sub salicibus ioannis. 7.

bebe:

Beb. Scenopegia dicunt graeci: Latini aspirationem addiderunt et dicunt scenophegia et est n. ge. Ester illa celebritas hebraeorum quam sub tentoriis in solitudine celebrarunt liberati per mosen de servitute aegyptiaca. Dicitur itaque a scenos quod est habitatio et tabernaculum: et pegnymi graeco verbo quod est figo vel conglutino quasi celebritas illa qua figebant sua tentoria et tabernacula. Agios cum i latino scribitur ut paulo ante dixi quamvis in hymno: Conditor alme etc. contrarium dixerim sed deceptus ex incuria fui.

mamm:

Mam. Paranymphus. i. nuptiarum procurator sive custos sponsae a para quod est iuxta et nympha quod est aqua qua saepe sponsa utitur.

bebe:

Bebel. Paranymphus cum y graeco in paenultima est ille qui ab ecclesiasticis viris pronubus dicitur: a veteribus autem auspex: nam quia antiqui pro nuptiis celebrandis auspicium capere solebant: qui praeerat huic rei pro parte viri paranymphus a priscis auspex dicebatur: ut lucanus in secundo. Contenta est auspice bruto. Et ut auspex


image: s132

pro parte viri sic et pronuba pro parte mulieris adhibebatur. ita quam cum apud christianos auspicia minime captentur adhibentur sacerdotes qui et pronubi iam vocantur dicitur autem paranymphus a para et nymphe quod est sponsa: mamme. deliramenta dicit.

mamm:

Mam. Hic arrabo onis dicitur pignus ab arrabon quod est pignus graece et producit mediam in rectis et paenultimam in obliquis Unde versus Pars arrabo venit pretii dum res bona venit. Genesis. 38.

bebe:

Beb. Nestor dionysius praecipit scribi arrhabo per ultimum r aspiratum unde varro de lingua latina arrhabo sic dicta ut reliquum reddatur non est autem idem arrhabo et pignus ut hic dicit: sed divus hieronymus super epistola ad ephesios hanc ponit differentiam. Arrhabo fu ture emptioni quasi quoddam testimonium et obligamentum datur: pignus vero pro mutua pecunia opponitur: nonnulli arra dicunt: Arrhabo autem non producit mediam: sed in obliquis paenultimam.

mamm:

Mam. Stadium a stando: est octava pars miliaris. 2. maccab. 12.

bebe:

Beb. Stadium non dicitur a stando graecum enim vocabulum est: quod iuxta servium non patitur latinam etymologiam: latine curriculum transfertur.

mamm:

Mam. Apocrisarii. i. legati et secretarii: apocrisarius est thesaurarius legatus secretarius cancellarius: auricularius: in legenda martini papae.

bebe:

Bebel. Apocrisarius cum i latino in secunda syllaba dici potest a nobis responsalis nam proficiscitur ab apokrinomai quod est respondeo et apocrisis responsum significat: potest igitur dici legatus a respondendo: non autem potest dici secretarius vel auricularius ut hic dicit. nam crysis ut significat absconditum scribitur per y graecum non i latinum ut hic: nec item potest dici thesaurarius: quasi descenderet a chrysos quod est aurum quia tunc sic esset scribendum apochrysarii per ch aspiratum et y graecum: Et ut aliquando finiam dicit laurentius valla in antonium raudensem: apocrisarius non aliter apud graecos est nitidum vocabulum quam apud nos ambasiatores. quod nemo nisi barbarus dixit.

mamm:

Mam. Cataclysmus a cata quod est universale vel a per et clysma quod est pars quasi omnes partes: ecclesia. 32.

bebe:

Beb. O quam futilis et puerilis interpretatio: cataclysmus cum y graeco in paenultima: latine dicitur diluvium et inundatio a para: et clysmos quod est lotio et inundatio vel clyzo graeco verbo. i. alluo: inundo demergo.

mamm:

Mam. rumphea me. cor. i. gladius sive spata.

bebe:

Beb. rhomphea scribendum est in paenultima cum ae diphthongo qua propter non corripit sed producit mediam: valerius tamen flaccus praeter naturam diphthongi illam corripit: cum ait lib. vi. argonau: aequaque nec ferro brevior nec rhomphea ligno: Et scribitur in principio cum rh aspirato.

mamm:

Mam. Praxinus me. pro. nam braxin graece dicitur viride latine.

bebe:


image: s133

Beb. Prasinus per. s. scribendum est non per. x. ut hic: et est media brevis non producta: unde martialis: de nostra prasina synthesis empta toga.

mamm:

Mam. Cynomiam pae. cor . i. muscam caninam i psalmo. 77.

bebe:

Bebel. Scribendum est Cinomyia in ante paenultima cum y et paenultima i latino: ut videre licet intuenti graecum vocabularium: et dicitur latine musca cania: sed ut dicit hieronymus in epistola ad suniam et fretelam: in psalmo non debet [(transcriber); sic: debit] legi Cinomyia id est musca canina: ut latini interpretati sunt: sed iuxta hebraicam intelligentiam per diphthongon debet scribi oi ut sit coenomia. i. omne genus muscarum.

mamm:

Mam. Altilium id est avium nutritarum in domo quasi alitilum ut sunt caupones et aucae.

bebe:

Beb. Altilia non significant tantum aves saginatas sed quaecumque animalia quae saginantur vel in domo vel in villis vel vivariis; id pulchre tradit. Anto. mancinellus in tribus versibus Altile opulentum signat vel pingue ab alendo: Altilia appellant animalia quae sed aluntur: Altilis ut piscis vel anis quadrupes aper ursus. Adde quod auca latinum non est sed anser comprehendit utrumque sexum ut probavimus in commentariis de abusione.

mamm:

Mam. Polictores pae. producta dicuntur humatores sive sepultores cadaverum a pol. quod est pluralitas et lictor quod est apparitor.

bebe:

Bebel. nihil potest ineptius tradi quam illud falsum et puerile interpretamentum: dicendum est enim pollinctor per n non pollicitor: pollinctores sunt qui morientium cadavera curabant et ungebant: non illi qui sepeliebant dicuntur autem pollinctores ut vult fulgentius planciades [(transcriber); sic: placiades] : quasi pollutorum unctores id est cadaverum curatores: vel venit a pollincere verbo quod est curare ungereque cadavera plautus [(transcriber); sic: platus] sicut pollinctor dixit qui eum pollinxerat: unde pollinctum funus dictum a pollinctoribus unctum non autem dicitur a pol et lictor quo nihil potest ineptius tradi. Sandapilarii autem dicuntur sepultores cadaverum portitoresque sandapilarum: Sandapila enim est feretrum mortuorum quo cadavera plebeiorum portabantur. Item vespillones quasi pro eodem accipi possunt etc.

mamm:

Mam. Theodorus Thessalonica Sidon sidonis Heliodorus Caracter Luter Paenultima. Correpta. Dorotheus Origenes Praecox praecocis Cilicinus Zebedeus Hyacinthinus [(transcriber); sic: Hiacincthinus] Podagra paenultima. producta

bebe:

Bebelius. Congessi hic quaedam nomina studens brevitati quae hinc inde sparsim et suo loco dicit mamme: esse vel producta vel correpta


image: s134

in paenultima secundum quia hic signantur At sic habetote lectores ut omnia ea quae hic producit corripiantur. Et quae posuit esse correpta producantur. Et primo de his quae male corripuit. nam primo theodorus et heliodorus: et omnia composita a doron graeco quod est donum et scribitur per o longum producunt do: unde iuvenalis satyra sexta tonsoris tantum damno rapit heliodorus. Martialis pierios vatis theodori flamma penates: sidonis prodducit non corripit unde virgilius memini sidona venire Character eris cum ch aspirato in principio in obliquis producit paenultimam quae per ita hoc est e longum scribitur eodem modo luter. podagra ex natura mediam syllabam brevem habet Martialis litigat et podagra diodorus flacce laborat. thessalonica civitas producit non corripit paenultimam. unde claudianus. thessalonica tuos sensu dolor haeret in alto. Dorotheus et alia composita a theos corripiunt paenultimam ut dorothea timotheus: unde fortunatus episcopus: et cum timotheo vivere cura meo. Similiter zebedeus brevis paenultima est. unde iuvencus poeta. hinc tunc zebedei coniunx submissa rogabat. Origines paenultima brevi legas sicut omnia composita a genos quod apud nos genus designat. ut diogenes Antigenes hermogenes etc. praecox praecocis paenultima brevi. unde calpurnius egloga secunda insita praecocibus surrepere persica prunis. hiacynthinus paenultima brevis est unde persius: hic aliquis cui circa est humeros hiacynthina lena. item cilicinus paenultima brevis. ut in multis locis videri datur etc.

mamm:

Mam. Stuprum est violatio virginis.

bebe:

Bebe. Stuprum etiam ad alia se extendit unde modestinus. ff. ad legem ius de adul. et stu. Stuprum in vidua vel virgine vel puero committitur dicitur item stuprum in mulieribus: ut cicero secundo de finibus bonorum: stuprata per vim lucretia a regis filio et quintilianus in decla. uxor marito dixit appellatam se de stupro a privigno etc.

mamm:

Mam. Citropes hic idis est vas habens pedes inferius: a citra et pes pedis quasi citra superiorem partem habens pedes et cor. me.

bebe:

Beb. Chytropedes cum ch aspirato et y graeco scribitur et sunt olle cum pedibus. a chytreus quae est olla et pous. i. pes et producit mediam sed paenultimam corripit etc. non credas autem me reprehendere auctorem in orthographia cum forsan ipse bene scripserit: admonendos tamen lectores ne cum vulgo errent duxi.

Habes hic lector quae tibi placitura spero. plura. suo tempore addam: sunt enim adhuc multe et frigide interpretationes illius opusculi. Sed plura scripturum impedivit chalcographorum festinantia etc.

Vale ex thubingen.