Herodiados libri tres.Machine-readable textBidermann, JakobRem, UlrichXML version, markup prototype, January 2003KnebuschmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/bider2bidermannherodias.htmlbider001.jpgbidermannherodias.xmlbider001/jpghtmlEd. Ulrich Rem. Herodiados libri tres. Dillingen 1622.
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
8 Feb 2003Martin Tavakolianmarkuptyped text - structural tagging complete - no semantic tagging - Morpheus spell check
B. STANISLAO
CASTISSIMO. ADOLESCENTI
QUEM
EX. ILLUSTRI. DOMO
COSCARUM
IN. SOCIETATEM. IESU
ADLECTUM
INNOCENTIA
CAElITIBUS. LAUDANDA
NOBIS
IMITANDA. CERTE. ADMIRANDA.
DD. INNOCENTIBUS
MERITO
SOCIAVIT.
HOC
DE. IISDEM
TERTIUM. VOLUMEN
DICAT. DEDICAT
AUCTOR.
HERODIADOS
LIBER TERTIUS.
INterea tectis dum LUCTUS in omnibus errat,Inque orbas Lamenta domos iterata recurrunt,Occisi rapuere viam per inania manesUmbrarum nemora, et vacuis ambagibus actiElysios venere sinus: ubi fessa piorumAgmina, perstabant certantibus irrita votisSidereos optare Lares. Huc quippe migrarantPost alios alii proceres; ut quemque SenectaExtulit, aut praeceps potuit mortalibus orisExturbare lues. Hos inter honestior unus,Ibat Abelus, iis qui longior hospes in arvisEgerat, ex umbris insons magis omnibus umbra.Faedere namrupto immeritum cognataperemitDextera, cum tonsas pascua prima bidentesInfelix ageret. Nondum illi flava capilliCaesaries, necdum vegetae durata iuventaeRobora desierant, cum tabo lividus atroTempora pereussum nodoso stipite frater Sustulit. Hunc iuxta gradstur, quem Poma nocentiCarpta manu fecere reum, et felicibus indeExtorrem iussere procul discedere campis.Nondum illi ereptae iactura miserrima sortisExcidit: haeret adhuc vetitae sapor Arboris; haerentVipereae male suada (eheu!) mendacia linguae,Exul ad amissos dum frustra respicit Hortos.
2.
Proximus errabat Senior, qui vasta phaseloAequora, et immensas sine remige vicerat undasOmnia diffuso cum mersa cacumina Ponto, Montesque scopulique urbesque arcesque natarentNavifragae, et pecudum genus omne hominumque refusisPraecipites, ultore Deo, raperentur ab undis.Ipse frequens memorabat adhuc quos aequora fluctusExcierint; quantos glomerarit Aquarius imbres,Vi fremitu Boreas, Eurusque Notusque pavendoImpulerint nubes; quibus altum merserit umbrisNox effusa diem. Memorantem talia, PatresAttoniti, et nati natorum, et tota nepotumAgmina circumstant, tempestatisque procellamPraeteritae, tamquam praesentibus ingruat, horrent.
3.
Ille igitur post quam properata tot undique sensitMillia lactentum, sociis accedere turmis: Non aliter, quamsi gravidis e nubibus imber,Aut densata nivis glomerentur vellera, curritObvius, et, magnae fuerit quae cladis origo,Anxius explorat. Nec enim numerosius, inquit,Una eademque via descendere vidimus agmen.An viiis iterum cogentibus, omnia pactamRuperunt elementa fidem? caelumque solumqueOmne superfusis complerunt aequora lymphis?Dicite progenies mea, dicite, naufraga certeSigna videmus ait Simul hos conplexus et illosInterius nemoris vocat in penetrale: frequentesCeteri ubi manes, et avorum turba colebant.
4.
Incipit una omnis Puerorum Contu: nullisO genitor, nullis undarum huc fluctibus actiNaufragae turbasumus: sed sanguinis inmbre mademus Quisque sui. Haec omnes. Reliquum pertexuit HaemusHos viden, et viden hos? Caput omnibus abstulit ensis;Omnibus his mucro iugulos his omnibus haustPectora in hos omnes aut est incussa bipennis,Aut illis a pedum vestigia. Tegula testamVerticis essregit; penetravit in ilia ferrum.Hos pressere sudes; hos fixa peremit arundo,His impacta cavos pulmones ungula rupitQuadrupedum, arctatoque animas e carcere trusitDenique quid querimur? non hic pater ulla SyrorumPersarumue vides collatis edita signis Funera; sed nostri nos ira domestica regisPerdidit insontes. Odii causa omnibus una,Omnibus una necis: Quam nunc agnoscere fundiCoepimus, et vestras dudum quoque venit ad aure:Nuntius) in vivis nec causa, nec ira liquebat.Quippe timet ne regna puer, (puer, o bone! magniProgenies aequaeva patris,) quem virgine natumNuper, et heredem Iesseia in sede locandumAudierat, pulso peregrino rege capessat.Inde furor. Delusa tamen sunt arma furentis.Effugitque puer. Fugiatque o sospes, et hostemTerreat, oro, puer. Nos succidanea factiVictima pro Puero gladios excepimus illo.Atque utinam plures gladios hebetare pusillaeCervice, et plures puero illi impendere vitasFas foret, hac una placuissent funera caussa.
5.
Nondum ea finierat, cum patrum excita subindeAdstantum series venientibus ingruit umbrisobvia, et essuso tacitarum murmure vocumFelices animas ab honoro funere laudat:Atque eadem mox quisque cupit (si rursus ad aurasVitales reseretur iter) sibi fata pacisci:Nec nulli ex ipsis manes exempla decoraeAemula mortis habent. Puerum sepropter eumdem(Exspectandus adhuc quan quam puerile latebat)Pars memorant avidis itidem iacuisse leonumRictibus expostos; liquidis pars amnibus haustos,Pars gladio caesos; lento pars igne crematos,Fatidici plerique senes. Quos inter, aduncisGaudet Amosiades alte praetendere SerramDentibus informem, ac tabo stillante madentem;Qua laeceros immane genus sulcaverit artusInsomi, letoque trementia membra biformiHuc raptarit et huc: seri quod praescius aeviMonstrasset, gravida venturam a virgine proleIura Palaestinis quae numquam abolenda TyrannisDiceret, ac populos haeres aeterna teneret.
6.
Gestiit hic etiam venienti occurrere turbaHelciades, foeta quem nondum a matre cadentemIam vatem ad populos, et grandia nomina RegumMiserat omnipotens, ut iussa perennia certisPanderet indiciis. verene ego praescius, inquit.Hanc proavis caedem potui monstare futuramEt viduas memorare domos? Ah talia noramFunera, et orbarum audieram lamenta parentum,Ante diu, vestris quam nota parentibus essent.Non impune meis tamen haec oracula fudiCivibus. Immeritum plebes incredula vatem(Ebria ceu quondam Lapitharum pugna furentumFerueret) infesta saxorum grandine mersit.
7.
Forte pares Iuvenum mediis in vallibis umbrae,Exigui numero, sedamico foedere manes,Errabant: quorum vestigia mater honestoPone secutagradu, nusquam intermissa legebatHos procul Helciades ut contemplatus, eorumEt genus, et septem, generis miracula, fratresRettulit: heis, quantis iactati casibus, inquit,Hunc isti venere locum! dum regia quondamAntiochi renuunt mandata facessere, sanctisMandere cum vetit as iussisset legibus escas!Cernit is illum aliis qui pluribus eminet? IgnesIpse prior, morsusque ferox contemsit ahenaeForcipis, abscissae caderent cum fragmina palmaeAvulsique pedum digiti, et truncata cruentumUbertim terris pluerent Metacarpia rorem.Rursus ut exsertam iussit protendere linguamTortor, ab ingenuo non territa Lingua palatoSponte suam in cladem prolibertate tuendaProsiluit, vocemque libens in vulnere liquit.Et quamquam vulso sensit de vertice totamDefluxisse Cutim, et lacera tridentibus OllisMembra coqui, et vivum posita Sartagine voluiCorpus, et ardentes infra excandescere prunas:Degener ex ocislis numquam tamen excidit humor.
8.
Haec eadem passi fratrum alter et alter,Oppetiere neces. Quemque omnibus ire minorem honestasCernitis, heroae generosum mentis ephebum,Omnibus is graviora tulit: Iurata tyranniMunera, et obiectas, mentem si electere vellet.Aspernatus opes, ultroque lacessere dirosCarnisices ausus. Formidatumque gigantiSupplicium ridere puer. Puer indole magnaPerge per Elysios felix decurrere flores.Qua violas Calthasque teres, pubescere CaltheContinuo Violaeque volet: et, quod Rosa nondum est,Id, eum calce premes, tenero Rosa sub pede fiet.
9.
Hic Haemus, quaenam illa, inquit, quae proxima fratresSeptenos comitatur anus? Reverentur eundemUnanimes, oculisque observant saepe retortis.An genitrix his illa fuit? Sed fronte severumNescio quid, sexumque supra monstrare videtur.Ipsa, ait, ipsa fuit. Superi quo faemina caeliDigna loco? Stabat natorum in funere materSpectatrix, ferrumque videns ignemque supinisArtubus admotum, nihil aversata refugit.Nec fletu lenire feri praecordia regisFaemineo, aut precibus veniam conat a molestisPoscere, sed constans fumantibus ubera natisOlim impensa diu, primisque data oscula eunisCommemorare parens, caelumque ostendere longe,Et, per ego haec, nati, per ego precor omnia, ferte,Ferte brevi mala dura mora, facibusque caducumIndulgete latus; date forcipe membra tenaciImpavidi carpenda; dute, o mea turba securiGaedendos in frusta pedes: impendite caeloFelices animas. Lucrum est, quod perditis. IpsaSic partu faecunda meo, sic denique matrisEsse mihi titulis et imagine digna videbor,Cuitales peperisse datum est. Neque fortia solumDicere, sed paribus facta institit addere dictisFemina. In ardentes piceat is ignibus ollasIussa subire, ollas nihil indignata subivit.Tendere iussa manum, manum utramque repente tetendit,Iussa pedes ferro feriendos subdere ferroSubdidit: et quidquid morientibus ante ferendumSuaserat, id moriens, fermi posse, ipsa probavit.
10.
Talia dum vates puerili multa coronaeAlterni menorant, iterumque iterumque recentesBethlemia de clade vident accedere turmasAttoniti: ex rema puerorum e strage PolitesParvulus Ferodis, natuque novissimus infans.Agmina claudit. Adhuc pendere monilia colloCredita: adouc chlamydis simulatae purpura taboSparsa, novi caeles in patre redarguit iras. Illum igitur manes simul agnovere, paternaOccubuisse nanu. multis e millebus unumCircumstant ilacres, et amico murmure mulcent.
11.
Forte solo propter viridi Iesseius horos.Arrectas retinens intentis mentibus umbras,Flebile ludebat solita testudine carmen;Quanta Iacobaden olim iactarit ephebumPer varios fortuna metus: ut livida fratrumContio plorantem, et nequicquam multa precantemIam siccomersare lacu, iam prodiga parvoBarbaricis venum dare mercatoribus auroSumserit, ah misert, quis agit furor? usque adeoneDulce malum est, odio frater num haurire cruorem?Isacides hic sanguis, hic est quem venditis. IdemVester hic, aut vestri patrr is est (miserescite) sanguis.Nullae illos movere preces, lacrimaeque decoraeImmites acuere ansmos: quam barbara venditVile catasta caput, tam vile est vendere fratremNe suspecta tamen cano foret ira parenti,Rem texere dolo. Pictae praetexta lacernaeVellera, mactati faedata recentibus hoediAmaculis, misere patri. Silvestribus illaEsse reperta iugis: Syrios ubi multa leonesSilva alat, et praeda sint plena cubilia rapta.Iam, ne forte puer luco male cautus eodemHaeserit, esse metum. Laceros exploret amictusIpse pater: noritne suos? an fallat imagoAemula, praetextam mentita simillima vestem?Non tulit adspectum genitor longaevus, et haec estMe miserum, haec nati chlamys est, date notaparentiSymbola; reliquias date chari sanguine tinctasPignoris, agnosco: fera bellua saeviit; unguesNosco leaena tuos, aut vincere siqua leaenasSaevior ursa potes. Crudelibus utere ParcaFascibus, atque orbum meritas demitte sub umbras,Exorata parrem. Gravis orbae est vita senectae.
12.
Hactenus Isacidae lugubria fata nepotisRegius heroo memorarat carmine vates,Ulterius ducturus adhus, nisi visa PolitaeUmbra, repentino mutasset barbita motiu.Quippe novus mentem calor impulit, omne TyranniSupplicium, et generis poenas evolvere diri,Quas pater, et nati natorum, omnisque daturaeProgenies Herodis erat. Iubet ergo peremtosUna omnes adstare greges. Nec longa moratiConvenere pares, vatemque immensa coronatContio. Vox illic lactentibus omnibus una,Numinis ultrices an sumere dextera poenasNegliget: et solus sublato vindice sanguisNoster inultus erit? vates clamantibus obstatMitior; et, dabitur quondam, mea turba, quod optas,O, dabitur! nunc disce breves, ait, usque furentiIndulgere moras. Magno luet impia crimenAula suum. Videri ut vaevo discedat hiatuSubter humus? (simul omnis humo dirupta recessisMateries, imaeque Erebi patuere cavernae)Ut piceas agat atra palus Acheruntia flammas,Et fumum per inane rotet? Timuere profundumAttoniti spectare chaeos, saevamque barathriColluviem, vulgusque modis miserabile miris,Informes animarum umbras, torrente citatiMersas igne vadi, supraque ardere perenneSulfur et in famem procul exhalare Mephitim.Intus Hydras vivosque genus deforme, cerastasSibila senserunt candentibus edere linguis,Perque omnes errare sinus: semperque recentiPectora clamantum vexare nocentia morsu.
13.
Quod genus hoc hominum! o vates, quaeve huius origoDeploranda mali? nostrone haec poena TyrannoDebita? an usquam alio dignus cruciabitur igne?Regius his contra respondens talia vates,Ista palus, inquit, sedesque profunda nocentemExagitat turbam, quae quondam infame pudendiCriminis (excisa naturae lege) theatrumPentapolin fecere sibi: quos sulfure missoAltitonans, piceoque iratus subruit imbre,Evertitque lares, et humo fumantia lateStagna superfudit, veterem testantia noxam.
14.
Hic alii, (quos flamma rogis ardetibus ambit,Amphoraque infuso semper rigat ignea plumbo;)Immodicae consueta gulae conuivia damnatSero nimis: gelidamque labris sitieniibus undamIrrita vota petiunt: cum solo detur anhelumSulfuris igniti moder ariplasmate guitur.
15.
Hic scopulos alii supra voluuntur acutos.Praecipitesque ruunt: iterumque e valle retractiAlternas ineunt ab eadem rupe ruinasInstabiles semper: Quos olim magna iuvabatQuaerere fortunae ludentis inania; quorumqueAucupio captatus honor, peregreque petitaGloria contemtu populum pressere minorem.
16.
Proxima castratenent, odiis quos acribus egitInvidia stimulante furor. Nunc, ecce, colubrisUndique perplexi roduntur edacibus omnes,Perpetuumque omnes iter anda in vulnera durant.Rursum alii, quos dira fames exercuit auri,Atque alii, quos ira nocens, aut improba mentisVexavit rabies aut desperatio versasIn iugulum torquere manus pertaesa coegit.Singula quid mostrem nox arum ergastula culpamQuisque suam sibi carcer habet, distinctaeque poenisCrimina sunt; multisque unus furit artibus ignis,Ingenuosus in hoc, ut facta doloribus aequet.
17.
Illa autem quae turba? quis est candentibus undisInnumera cum plebe globus? nant ecce iugalesFlammiferi, revomuntque meros e faucibus igneEversaeque ardente rotantur in amne quadrigae.Continuo vates: Phariis ea turba sub armisDum sequitur populi profugas infesta phalangas,Vidit Erythreas inopina recedere lymphas,Et geminos utrimque undarum assisrgere muros,Et medio siccata pedum vestigia ponto.Ergo subire audax, et equos bigasque per altiGurgitis arentes agere improba coepit arenasIpsa, nihil metuens. Iamque aequoris intima sicciAttigerat, cum versa suis occurrere bigisAequora, conuulsisque labantia fundamentisUndarum hinc atque hinc decrescere moenia cernitOpplerique vadum, et nusquam fugientibus ullaLittora, sed longo venientem a littore mortem.Tunc trepidare cohors, magnisque ululatib. undasFrustra arcere: Ruunt ex omni parte procellaeDesuper, et currus inopino turbine vertunt,Excutiuntque viros, refluoque inimica profundoArma rotant. Manes illo de gurgite pulsiHac in sede luunt scelus, aeternumque iubenturInfernos innare lacus: flammaque perustiHaec agitant rediviva sui simulacra furoris.
18.
Non procul ecce alter piceo natat amne TyrannusNiliacis itidem qui fascibus usus, iniquaIsacias matres cogebat lege, recentesFluctibus undarum in mediis exponere partus,Aegypti crudele nefas. Nunc ipse rotaturSulfureis immersus aquis: semperque requiritLittora, quaerentem frustrantur littora semper,Reiiciuntque suas emersum semper in undas.
19.
Hic etiam rebus gravis infestusque secundisSaepe meis, commissa luit, cui creber eburnoPectine (vesanos agerent cum corda dolores)Consueram placidam revocare sub ossa quietem.Uritur hic etiam longaevis ignibus hostisIlle, Palaestinas qui princeps ante phalangasEnse ferox hastaque minax , squamaque triliciTutus, in Hebraeas iaciebat probra cohortes,Monstrum horrendum, immane, gigas. Sed funda gigantemExigui tactu silicis librata petivit.Ipse, velut vento procera furente cupressusAeriis evulsa iugis, procumbit, et ingensArma super clypeumque cadit. Ego protinus ensemEripio, victaque caput cervice revello.
20.
Iuxta aliis aliisque suas Acheruntia flammasStagna, superfuso liquidae picis imbre, ministrant.Clamor sibique, et ubique labor stridorque dolorqueEt lacrimae, et gemitus, et perpetui ululatus;Nec facies, nec forma loco, sed terror et horrorUndique, et innumerus daninato in carcere torterSontibus aeternos substernit manibus ignes.Nec numerus turbae est, sed restant mille reorumAgmina; mille latent horrendo nomine poenae,Nomine mille carent: labor est evolvere partem.
21.
Verum illi quid molis agunt, quis axa praeustisIgnea subuectant humeris, atque irrita fessiFundamenta locant? an et ha Phlegethontia curaePestora sollicitant? Urbesque attollere regnoPersephones tentant? age fare novissima vates;Protinus ille: pares coeptis audacibus, inquit,Persoluunt poenas; et iam bis dena laborantSaecula frustrati, bisque altera dena negatumConabuntur opus. Nam post quam naufraga gentemSacrilegam tellus fatalibus obruit undis,Hi veriti, seros eadem ne fata nepotesExcidio premerent, atque eluvione secundaSubruerent urbes; immani culmine turrimAedificant, rupesque intro montesque receptantCircuitu, quantum Babylonia maenia possensOlim optare sibi: mox usque in nubila saxisImpositis fecere viam: caeloque minatiVicinas afferre nsanus, sublime cacumenImbribus intactum, et nullis superabile vontisEsse rati, risere minas irasque trisulciFulminis, et fastu stolido sprevere Tonantem.
22.
Vidit vana pium fastigia crescere numen,Iamque adeo montes, tanique ipsas tangere nubes,Transabitura etiam, nisi coepta superba potentiDisturbata manu consurgere porro vetaretAltius. Ergo haeret feriatne tricuspide teloAeriam molem. et fastigia dissipet igne:An Boreae quatiat vehementi turbine? an imaEuocet iratus valedum e tellure tremorem,Saxeaque ambiguo luxare cacumina motuOccupet, an solo molimina grandia nutuLudat, et insaenas vertat sine fulmine turres?Postremum placuit. Lingua consueverat unaOmnis adhuc tellus, et verba Hebraea rotabatNon discorde sono, patriae commercia linguae.Omnibus hinc facilis, fieri quodcunque iuberontDiversi, consensus erat; paruoque iisuabatTempore sublimem Concordia surgere molem.
23.
Hac operas vism est ubi fundere parte Tonanti,Vocum omnis tollatur, ait, Concordia. Dixit,Verbaque dicentis res est comitata. RepenteAlter Arabs, alterque Cilix in dissona vocumMurmura, labrorum informes pandebat hiatus.Iam stridere Getae, iam frangere verba GeloniNumquam audita prius: iam Memnones asperaBarbarico torquere labra, et vocalia laxo (rictuGussure caeptabant protrudere sibila Quad.Hit Indus, Getulus ibi discordibus usiVocibus, alternos nequiere agnosoere nutus.Et Persae Medos stupuere, et Bactra Britannos.Et Numidae Celtas, et vox Germana Sicabros.Inde sibi cunas Graiae sapientia linguaeRepperit, et voces excepit terra Latinas.Tum dubiae coepere manus languere, suasqueObstupuere moras opera interrupta: nec ullamAlter in alterius consensu repperit artem.Iussus enim praebere manu famulante ligonem,Saxa dedit; dare iussus aquam faber, attulit ansam.Atque iterum oratae sectum dare marmor, arenamPortarunt operae: Calcem petiere, bitumenMittitur; et cuneus fertur, cum lima rogatur.Saepe suam a socio socius repetivit amussim,Cum socius terebram, aut unca pro forcipe serramLadibrio variante dedit. Descendere iussiAdscendere omnes. Iterum quos forte magisterIussit sublimes adscendere, descenderunt:Venerunt vetiti, atque iterum fugere vocati:Currere quem voluit, stetit, et quem stare, cucurritInversis animi studiis. Discordia tandemConcordes operas abrupta lege diremit,Infectaque manus operosae a mole quierunt.
24.
Olli inter sese quantum distare loquelis.Continuo tantum coepere recedere terris:Qua sua Iordanes, qua littora lambit Araxes,Qua Ganges, qua Rhenus abit, qua saxa NiphataeNubiferaeque Alpes, Rhodopeiaque frigora pendent,Qua Nili Catadupa sonant Tibrisque PadusqueAlluit Ausonias felici gurgite ripas.Nunc opere ex tanto cum res sit nulla superstes,Turris adhuc servat vacuum Babylonia nomen.
25.
Ecce autem hic, piceos ubi agunt incendia fumos,Sulfureamque rotant vacua e sartagine nubem,Et st ridente rotae voluuntur turbine curuisFalcibus armatae, et ferro candente revinctae,Hic sedes Herodis erit. Nusquam horridus alterIn toto Phlegethonte locus, nusquam altera poenis Flamma infesta magis. Quicquid diversa malorumEximium servant Letheae ergastula vallis,Omne redundat in hanc extremi carceris oram.Iam vacua exspectat venturum flamma colonumImpatiens: dudumque suos stomachatur inaniLudibrio saevire rogos; ac debita flammisPabula, nequicquam toties sperata, negari.Parua mora est, dabitur. Prius intestina pedesterBella parat miles, scelerique domesticus ultorImminet; e vivo generandi corpore vermesDefigent avidos humana in pabula dentes.Quos ea desicient ubi pascua; mersus AuernoIpse novos vermes, impastaque monstra, cerastasCernet, et aeternis iterum rodenda colubrisAltera membra dabit. Poenis subigetur in istisAlternas mutare vices, sensuque perenniExplorare Stygem. Iamque ignea debitus hospesSulfureae sudata pyrae, piceataque LethesBalnea: iam gelidae, glacialia frigora brumaeInsperata pati: iamque ad deserta revertiContinuo, atque aliis iterum mistare repertis.Hic vestram liset illo necem: quaeque ante TyrannusPlura dedit: quaeque ausurus dare plura superstesFunera adhuc (nam perget adhuc dare niulta cruentusFunera) supplicio luet hoc. Longamque nepotumIuxta se seriem, exempli scelerumque sequacemVicino infelix ardere videbit in igne.
26.
Hei mihi! quae video sobolis documenta futuraeIlla Deum quondam (metus est meminisse) nivaliSuccingent chlamyde, et fatuo traducet amictu,Utque greges ausint postica illudere sanna,Auctor erit. Superi facinus probibete scelestum.Igneaque irati pro Numine mittite captoFulmina. Rrogenies eadem, (simul ebria circumSigmata coeptabit choreas agitare pisella,Alternos factura pedes;) orbare iubebitEximia cervice virum, cui secula vatemNulla tulere parem. Sed vindice numinis ira,Indigus in terris poenas dabit exul Iberis.
27.
Nec senior meliora nepos Agrippa capessetConsilia, ille pari quondam altera et altera ferroTentabit capitum magnorum incidere colla;(Altera sed missus subducet carcere ruptoAles, et in tuto plebe admirante locabit:Altera libratae subdentur victa securi.)Non impune tamen: solio cum vanus ab alsoPer strepet, ac populi plausis deceptus inaniHumanae superata sibi miracula linguaeCredet: ibi, caelo fastum indignante, rigescetDiffuso per membra gelu; dictoque caducosIure suis aeger praebebit vermibus artus.
28.
Hunc Agrippa minor, sceleris postrema pateruiEffigies; hunc ipsa soror male nupta sequeturAgnoscenda procul Berenice. Quantus ab unaStirpe furer? Manet hos inferni caroeris horrorEt generi servata palus: Quam sola replereSaltutrix posset vitiis Herodias omnem.At non illa tamen sicco Phlegethonta subibisFunere: supplicii partem prius exiget unda,Vinda gravi glaciata gelu. Cerno, improba, cernoLubrica constricti transire coagisla riviQuam properet! Liquidae glaciei vitra dehiscuntIam medio dirupta lacis iam iamque puellaePars submersa natat: Iugulo tenus altera supraGurgitis adstrictas etiamnum subsilit undas.Omeritam, ne testa pedes glaciata procacesFerret, habet iustas, culpae memor, alveus iras.Talia dum pueris Iesseius explicat herosTerrai coeunt iterata lege cavornae, Taenarium que piae prohibentur comminus umbraeInspectare chaos. Iuvat has meliora PicrumAgmina mirari, et rebus gaudere secundis.
29.
Viribus interea, posito languore, receptis(Bissenas luces postquam interiunxer at exul,)Deserit hospitium veteris Iosippns Olivae,Et profuga maturus iter cum prole relictumDenique securas Aegypti instaurat ad urbes.Iungitur exilii comes, et vestigia servatTityrus ut puero samulas accommodet ulnas.Abnuit obsequium nunquam positura beatumMater onus; nec se dilecta posse gravariProle putat, fessos absque illa habitura lacertos.Illis aligera ducotor locatuta cohortisPraevis accurat, (nihilo diversas abilloQuem liquido similem spectarat in aere nuporTityrus,) insignis radiata fronte minister,Puniceo cui picta chlamys Sidonia limbo.Ex humeris imos velabat pendula talos,Auro texta gravi, varioque opulenta lapillo:Summa leves volucrum pennis fulgontibus alaTerga levant. Alii iuxtaque supraque minoresExtorrem puerum comitantur, et omne volatuPraetentant fugientis iter, ne bellua turbetOccursu funesta suo, neu devia ducantAd subitum incautos nemorum vestigia praeceps.Illi etiam rupes et saxa morantia, promtaMoliti pepulere manu; vepriumque molesta,Asperaque clivorum agiles, et iniqua viarumComplanare citi, et dura emollire laborant.
30.
Ipsa rosas pedibus gradientum, et lilia sollers Sparsa ministrat humus: praetexit amaracus omnemQua fuga facta, viam: et pubentia gramina plantisSuggerit. et casiam, et violas, et quicquid amaeniPurpura veris habet, calcandum semita praebet.Quin etiam derio volucrum gens musica plausuLonginquum solatur iter, gratisque canorumAccinit hospitibus vocali gutture carmen.Laurigerumque nemus statioque uberrima palmae,Aeprocera cedrus, turrique simillimae pinus,Aduentum sensere Dei, lenique comantesCaudia testata tremuerunt murmure silvae.
31.
Ficus orat viridi praetexta crepidine; fessisOpportuna quies, et grata sedentibus umbra.Nusquam alibi ramos effusius explicat arborUlla suo stimas ferit ardua vertice nubes:Frondibus hinc atque hinc porrectis subter opacatOmne solum: et fructu domini spem vincit avari.Hanc Pharii (vt perhibent) sevit manus inclita regisExiguam, nomenque suum parvae indidit: illoGaudet adhuc uno, quamvis procera, vocari.Nulli illam agricolae, nullae laesere bipennesSed stetit aerios iam dudum immota fragoresInter, et a telo vim numquam est passa trisulco.Huc ubi sera senex tetulit vestigia, prolesqueAetheria extremas primum arboris attigit umbrasIntremuit procerus apex, puduitque videriErectum caelo caput ostentare: cacumenInstitit accurvis igitur submittere ramis,Inque sinum, inque manum felices indere faetus.Obstupuit visu genitrix, pronumque ministraeArboris obsequium, non aspernata, recepit.Mox placidam contacta manum Melimela sequuntur,Illecebrae dulces, ac dulcia nectare poma:Et quaedam matura minus, cum virgine primumTacta fuere manu, mitescere docta fuerunt.
32.
Utque epulis exempta fames hortensibus: ultroAccuruaeta levem surrexit in aera Ficus,Officio perfuncta suo. Sed inhospit a circumMaenia, gratuitos dum surda morantur egenisExulibus praestare lares: Humanior arbosOfficiis certare novis iterata laborat.Et solido caepit diffissa fatiscere trunco:Inque duas hiscente sinu discedere partes,Porientifacies miranda! Cubilia fissoOpportuna sibi genitrix in stipite vidit,Daedalea fabricata manu. Nusquam altera malletTecta, suae penetrale fugae: quo sedula noctisVitaret subitos tuta cum prole timores.Felices latebras, quas non a Rege CanopiExiguo ventura volent, sed ab Hospite magnoAeternum terris extendere secula nomen.
33.
Ut primum e croceo visa est aurora cubiliVicinum monstrare diem, tepuitque propinquaIam Phaethonteae face lampadis aurae, relinquuntArboris hospitiism, Nilique fluenta secuti,Celsa Paretoniam procul inter moenia turrem,Pyramidumque alias, immensa cacumina, moles,Et laterum mirantur opus, quod Hebrea TyranniImperio est molita maniss: servile prius quamExcuteret gens pressa iugum, populoque sequaciPer refugas ductor sieco pede corniger undas,Melle mero plenas et nectare traderet oras.
34.
Qua se eumque ferunt, uncto via plurima SaxoVisitur, et statuis insessa crepido pudendisInfernae sobolis. Spectantur mille DeorumHorribiles laruae: Pharie lunata luvencaeCornua, deformis cerata fronte Serapis,Liventesque iubae, et squamis maculosa paisendis,Tergora Serpentum, et Crocodili turpis ima-Inter adoratas sedem sibi destinat aras: (go,Seque colirident faetentia numina Caepae,Alliaque et stantis capitata cucurbita Porri.Non potuit sufferre phalanx monstrosa Tonantis(Quam quam infantis) iter: sed iussa facessere, passensPorruit, et fracto prostrata repente colosso,Plausit humum pedibus plebes calcanda beatis:
35.
Stabat in annosae sublimi stipite palmae,Aereus infami Stygis e fornace CanopusIndecori cum ventre Deus: cui stulta recentesTurba rosas, plexasque rosis sacrare corollasSaepius insuerat, turisque frequenter odoresSupplice Niliaca mystes adolebat acerra.Hunc initae fecer Deum (miserabile) fraudes.Atque, aras monstro templismque polumque dedere.Nam iurata diu varias discordia gentesTraxerat, ex omni quis demum plebe DeorumIus in caelicolas reliquos supremus baberet!Consensu placuit tandem componere litem,In medium pars quaque suos ut prompta iuberesAccelerare Deos: qui viribus antistaret,Ille sibi fasces, primusque perennia rectorCaelituum in magno retineret sceptra senatu.
36.
Continuo simulacra suis elata sacellisComportantur, iners circumstat turba DeorumFictilium, querno pars nati e stipite, partemArte Pomethea siguli finxere, inquentiPars animam e cera, vario pars ora metallo,Aut aliquo informem duxere e marmore formam.Huc Phrygiae turrita Deae simulacra sacerdosSemivir, Idaeos supra deposta! eones, Attulit: huc Cererem gemint inter colla draconisTrinacriae misere nurus: utramque vetustoArboris e trunco: veteri misere MinervamAttides argento caelatam, et fulmine torto,Aegideque infesta metuendam, et casside toruam:Vulnisicum tellus submisit Thracia Martem,Creta Iovem, nuptamque Iovi Samos: insula claudumMulciberum Lemnos, Latonae pignora Delos,Facta luto, minioque genas infecta rubenti.Atque alios alii, deformia numina, truncosCertatim accumulant: pastam serpentibus IbimNiligenae extremi; Crocodilum diruta Thebe,Arsinoeque Canem: sistrata Diospolis ApimOre alio: atque alia sub imagine Memphis Osirim,Syrmateque infamem postico CercopitheconCoptos: et huic geminum portentum extrema Syene. Ultima monftra Pharus tulit, aerea signa, CanopumVasta mole Deum. Huic uteri tumuere recessusOcculta faeti intus aqua: ceu plurimus undaInflatum distendat hydrops intercute ventrem.Obdita fallaces texere foramina cerae;Intempestivus ne qua prorumperet humorAnte diem, furtique dolos aperiret operti.
37.
His adeo Chaldaea suum gens omnibus IgnemDenique composuit: testata potentius illiNumen inesse Deo: cui cetera turba DeorumCederet, aut vanas opponeret irrita vires.Nec mora: Chaldoeo primus pugnavit in igneIuppiter, at post quam vicino tactus ab astuIntepuit, sese ipse sao cum fulmine vicumConfessus crepuit. Nec martem adamantinus umboEximinum texit nec cassis abena Minervam.Ambusto cecidit rursum pede Lemnius, IsisLignea flagravit, cineres hausere Serapin,Arsit et igne Ceres, et flammis cessit Apollo;Cetera quid memorem signorum monstra? SuperstesEx omni numero, iam solus inigne CanopusArte laborabat Pharia: clamoribus instantHinc Chaldaea manus, manus hinc Nilotica: victoNeutra manses parsura Deo. spes angit utrinque.Sed quae cera cavi praestructa foramina ventrisMunierat, flammis resolata voracibus, undasEcce repentinas Chaldaeum emisit in Ignem,Qua data porta. velut gravidas cum forte coortusAuster agit nubes, alisque tepentibus afflat,Effundunt subitum Terris sitientibus imbremPleiades, et valles calidis torrentibus implent.Non secus effusis per aperta foramina limphisVenter iners, monstrumque uteri deforme Canopus,Obruit admotos Chaldaei numinis Ignes.Exflinxitque Deum, tepidae iacuere favillaeContinuo, gelidusque cinis. Flevere subactumGens Chaldaea Deum, nullo iam numine tuti.
38.
Tollitur inde ingens Nili per litora clamor,Quantus ad inventum tolli consuevit Osirin,Fortius in solo sibi numen inesse Canopo,Quam caelum in toto possit reperire Senatu.Hinc cita victori concordes munera trunco,Ferre iubent, et plena Deo dare tura potenti.Illum omnes prastare Deos. His artibus emtumTruncus iners rapuit vota inter inania nomen.Donec in amplexae Iesseae virginis InfansInscia nimhborum quaesito regna petivitExilio tunc mota loco cecidere paventisCertatim portenta Stygis: claroque fragoreDissiliit, (tonitru ut cum scissis nubibus olimImpatiens erumpit) humique effusus et ipseAnte alios praeceps: et, quamvis aerea fregitColla tamen, traxitque ingenti mole ruinam,Materies factus populis ridenda Canop. s.
39.
Silva iugis aderat sublimibus horrian, longequeInvia servabat confuso tramite Tesqua,Faunorum statio, Lemurumq, cubile vagorum.Illic crebra suas legio Cocytia noctesExigere, et facto late complere tumultuOmnia consuerat. Miseris manare colonisInde metus, trepidoque excitae pignora matresAbdere parva sinu. Timuit loca tetra viam, quamvisEt vigitum tremuere canes: et pascua Impasti) fugere boves, sugexe volucres.At simul aeterus soboles aeqaena parentiHorrificum visu nemus est ingressa, repenteEffugere Striges, Lamieque, Etebique cateruae,Silvanique minae, et pecoris ludibria Panes,Capri pedes Fauni, et cornigeri Satyrici.Inque vicem, subiere, Deo mittente, ministriAligeri: lateque metus pepulere priores.
40.
Tunc hilares demum caepere virescere silvae,Ac posito squallore, novis pubescere TerraFloribus, et pulsis Tempe succedere Tesquis.Substitit hic, Comitumque senex obversus ad unum(Quippe repentino mutatus numine, vatemInduit) et, quae se facies, ait, altera rerumTityre, in his silvis aperit? Video omnia mirisVersa modis: video nemorum haec in culta, seraciSurrectura solo: quanto Phaeacia nunquamAut Paestana queant violaria crescere cultu.En habit anda locis circum undique pluribus antra!
41.
Hic Pelusiacae paullus quondam incola gentisPrimus erit Profaegus patriis huc ibit ab oris,Insidias metuens, hac deinde senescet in aulaUsque decem Nullas tamen afferet illiUlla culina dapes: primas sed amygdalus escasInterea, et primas tenuis dabit alueus undasPost longe documenta famu, tum denique iussusGratuitas discet sub sera crepuscula CotunsApportare dapes, Cereris fragmenta subactatDimidiata quidem, cum solus, et hospite nulloAccumbet: peregre similis cum venerit hospes,Integra convivis apponere liba duobus.
42.
Aemulus hic alter paribus vigilabit in antrisNoctes atque Antonius. Hei mihi! quantasIlle per insidias olim eluctabitus Orci,Ad solidae virtutis opes! Video undique septamMonstris mille casam deformibus. Inde leonesErectare iubas, hinc rictum oppandere tigres:Hinc latrare canes, hinc cornu instare bisontes:Ille tamen cinctus toto Phlegethonte, triumphatVictor, et imbelles tot in hostibus exprobrat iras:Miratur Styx victa virum, querituret nec uniAscetae potuisse suas obstare cohortes.
43.
Hunc alii ex aliis desertaper antra secuti,Implevere nemus. Sonat (audio) car mine pernoxSilva pio; noctemque odis caelestibus aequatIussa dies; iterumque diem nox amula tentat,Dum studet alternas divorum dicere laudes.Ecce madent calidis essusa liquoribus ora,Quacumque adspicio; liventque perennia fletuLumina; semanimesque arenti in corpore vultusAccitaque fame, et quaesita torrida longaLabra siti! Validis en ut praecordia pugnisTundat nudalapis? resonant cava pectora planctuAdstantesque gemunt vicino a verbere rupes.Quid? quod et armatos alii saevire lacertosIn sua terga iubent? fusoque piare cruoreExiguas labes nullo sub gente laborant?Hos vigilata iuvat solidae per tempora noctisFigere genua solo, sed lumina condere caelo;Hos iuvat aut setis aut aspro includere villoCorpus: at hos nudos praebere Aquilonibus artusAtque hiemes ultro, brumasque lacessere pugna.Hos fixo spectare gradu venientia SolisTempora delectat; rursusque cadentia fixoAstra videre gradu: et stabiles mirantibus astrisFlurima in excelsa traducere lustra Columna.Tanta tenent animos periturae taedia vitae,Dum fervet melior is amor: solisque probenturUt Superis, odium fieri mortalibus optant.Vos vero, o caelo dignissima pectora, numquam,Numquam odio terris eritis: sed (si qua futuriMens praesaga mihi est,) nascens venerabitus orbisSemper, et e vestris eductor terra cavernisOlim perpetua supplex dignabitur ara.Vos portenta Erebi (toties infesta minenturIam licet) ante pedes vestros abiecta, timebunt.Vos placidae tigres, vos exarmata leonumAgmina, cen dominum mansuetior agna, sequentur:Submittentque iubas, et blando syrmate notosMulcebunt prostrata pedes: famulosque recondent,Docta statim vobis parere iubentibus, ungues,Et vacuos impune sinent percurrere rictus.Ceu quondam, pecoris cum parvus ovile paterniObservaret adhuc puer, et Bethlemia circumPascua carnivoris tentata videret ab ursis,Inque pecus ruere Assytios imbelle leones:Lusit eos, inter teneros quasi luderet Agnos.Nepe feras etiam trabet ad spectacula virtus,Et silvam pietas mutari in templa iubebit.
45.
Finierat vates, cum denique paruit ingens,Moenibus antiquis, et turribus alta superbisHermopolis: nam forte seni monstraverat AlesHanc fore longa fugae post diverticula sedem.ARNIS ibi facia de stirpe colonus agebat,Lurgos opum in miseros: species cui nocte soporaVisa verenda senis, lassa cum coniuge notamImplorare fidem, et socios optare penates.Exauditur somno: et festibus ad ostia, si quisHospes oberret, abit. verum hospes ad ostia nullus:Compita daduchis lustrat comitantibus hospesObvius est urbis tota inter compita nullus,Irritus ergo suas somni redit Arnus ad umbras:Nec mora: cana simul redeunt simulacra, priorisOra senis: quem fasce rudi collecta supellex.Malleus ex humeris, et aduncae lamina Serrae,Asciaque et Forceps et ahena Dolabra gravaret.Ille manus iterum fessa pro coniuge supplexTendere visus erat, profugaque reposcere fidos.Hospitii pro prole lares. Ea protinus ArnumForma movet: necdum exper rectus, limina pandi,Exulibus properata tubet. Succedite tectisHospita turba meis: famuli date lautia: Mensas Ite cits. non dum manihus data limpha? Quid haerent?Aut ubi sunt? dixit, mediaque in voce resoluitIllusos formis oculos mendacibus. Et iamConspicit optatae vicina crepuscula lucis,Nec nisi vana ratus Morphei ludibria, surgitImmemorat medio dum caeli Phoebus in axeFlexit anhelantes ad metae summae iugales,Forte suburbanos Arnus procul ibat in hortos,pluribus ardebant ubi prata rubentiae gemmis,Arboreique gravi mutabant pondere foetus.
46.
Sustulit hic oculos, et recto tramise cernit Aduent are senem, quem visa gravare BipeanisMalleus, et Forceps, et fabri, Seria, supellex.Visa sequi coniux, et coniugis inditus ulnisEsse toner, qualem sopor ille ostenderat, infans.Ergo memor, properat venienti occurrere pompaecomminus. Hic oculis res insperata, repenteIpse suum agnoscit veterem Iosippus amicumAttonitus: pariterque ipsum vix viderat Anus,Et prior, o superi? mihi tu suavissime fratrum,Tu Iosippe mihi? simul osculae sigit; et ardensAlter in alterius complexu totus inhaeret.Te mihi noctis, ait, venturum ostenderat umbra,Tunc vans confusa metu; nunc verior ipsoUmbra die. Vidi venientem teque tuamqueEt simul adspectam compellat virginem, et ipsumVirginae infantem cupidis amplectitur ulnis.Cuius ab ambrosio radios effulgere vultuOminis ignarus stupet, et miranda modestaeIndelos ora videns, plenusque horrore verendoArcanum sensit puerili in corpore numen.
47.
Hic aliud monstrum mir anti grandius Arno,Objicitur. Vertumnus erat, quem postibus horsiImpositum, plebes donis placare studebatRustica, cum verna se tempestate renasconsVerteret, inque suum sese ipse revolveret orbem.Illo ibi, (quamquam ingens clavis affixuas abenitNullum e sublimi casum statione timebat,)Intremuit visu pueri, totusque pependieCensura cum mole Deus: dum denique cervixExcussit ridenda caput; ceciditque trophaeoTesta suo: et truncas infami vulnere nares,Et mutilas inhonora manus amisit imaego.Arnus, adest Iosippe Deus; Deus, inquit, apertoProditur indieio, non hanc mihi vana ministrantArgumenta sidem, metuunt simulacra, trahitquePraecipites for mido Deos. Negat ipse rogantiIam Phoebi respoaesa timor surdisque cruentusSe negat in templis tam posse litare sacerdos,Et memini: vates de clade oracula taliFudit Amosiades: Excrema in regna CanopiVenturum tenui quondam sub nube Tonantem,Et subito in praeceps acturum Aegyptia lateIncusso simulacra metu. Vident omnia certisIam patefacta notis? Et habet plus ominis infans,Cuius ab ambrosio radios effulgere vultuVidi equidem; et sensi tacitos in pectore motusNescio quos, Iosippe: Deus Deus indidit illos.Teper ego, succede, precor, neque pauperis hospesTecta fuge: et rerum quae sint ostenta tuarum,(Sunt etenim, sunt magna, reor, Iosippe) volentiPande libens Arno. Simul in sua praedia ductosAccipit; et causas veniendi ex ordine discit.Utque metum Herodis, bimaeque cruenta iuventaeFunera cognovit, lacrimis confusus obortisDulcia servati pueri vestigia pressit.Incubuitque diu: et nimis hoc feliciae, dixit.Hospite tecta! placet totos impendere censusExilio. Quidquid profugis Iudaea negavit,Barbara villa dabit. tenuem, ne spernite villam,
48.
Porticus, ecce, locum circumsecus amplae coronat,Quae praestare larem, noctisque arcere timoremTuta queat. Videri haec (simul in pomaria ducit,Interiora senem:) veterum monimenta parentum,Omnia parietibus depicta! Aliquando diurnaeUt minuam curas, iuvat his inhiare tabellis,Et veterum mores e pariete discere pictoHic primum aerio suspe isos turbine Currus,Et biiuges ostendit Equos; bigaque locatumIgnifera vatem, qui caeli primus inausumPer nubes tentarat iter. Flagrat ignibus Axis,Et rota flammatis circumdatur orbibus: ArdetIgne iugum, temoque iugu vivumque iugalesOre vomunt, oculisque et anhelis naribus ignem,Ipse sedet mediis non ustus in ignibus, orbique(Ultima fatales metuet cum terra ruinas)Caesure rediturus abit. Sed Labitur altoDefluus e curru, vatemque relinquit amictus.Calvus idem spolium domini fugient is AlumnusExcipit, et refugas illo velut obice cogitHinc Iordanis et hinc subito divortere limphas.Mox alsas aliasque oculo lustrante figurasCircumeunt. Hic castra inter Babylonia captisInsultare vident Holofernem moenibus: illioEducto qualis gladio Iuditha cubantem,Esriaque Assyrio voluentem somnia lecto,Ausa neci dederit: iuguloque repente resectoUna virago viros. sine milite, fuderit omnes.
49.
Hic Mosaea cboro soror applaudente PharonemRidet Erythraei demersum gurgitis undis.Hic omnes Regina metus Hestera, minasqueIn caput Hebraei generis quascumque pararatHostis, in auctorem sceleris convertit Amanum.Agnoscit triplicis se virgo in imagine Nymphae;Erubuitque suas alieno in schemate laudes;Et cito monstratum peragi desiderat omen.
50.
Parte alia, proris Rostrara tridentibus aequorSulcat, et hibernas inter Ratis acta procellasAerias nubes Puppi ferit ardua, ProramAequore as eadem demersa recondit in undas.Tendunt pallentes in caelum brachia nautae,Oraque clamorem cupientia tollere panduntNequie quam. Media stat pars densata carina,Et Ionam (iusso fugientem a littore Ionam)Praecipitem sratas e nani exturbat in undas.Ecce autem! immanes Balaena Britannica rictus(Pone natans motaque everrens aequora cauda)Pandit, et eiectum laxo vasti oris hiatuSorbet onus. Sensim inde putes mitescere fluctus,Et posita feritate omnem subsidere Pontum.At procul adversum, tenui in caligine, littusPingitur: hic udam reiectat Bellua praedam,Brachia tendentem, et prensantem littora vatem.
51.
Iosippum species tenuit non vana, Sed haesitTitytus interea diversa in imagine fixus:Lanigeras ducebat ones qua picta IacobusArva per, et valles: et aprica per ardua colles.Hic gregis amissi memor, usque videre bidentesPerstat; et enumerat pictum pecus omne, suoqueComparat. Ipsa suas, dominum comitata, repertas(Ut tabulam suspexit) ones putat esse Lycisca.Inde alia ex aliis Arnus demonstrat; et omnem,Si sedet, hane horti, Iosippe, ait, incole villam.
52.
Iam dudum hospitio Iosippus et hospitis Arni,Colloquio ganisus: Opem, quam largus egenisHaud dubiam promittis, ait, non poscimus omnem:Tecta dedisse sat est, modicoque cubile mapali.Cetera (cum vegetae durent in corpore vires)Nos dabimus. Nec enim gravis est, tolerata bipenni,Vita fabro, et solit is quaerenda laboribus esca.Nec novum erit, curare nemus, textisque patentesArcendo pecors circumdare moenibus hortos.Aut flavii ripas secta praetexere pinu.Aut validas magnis aptare biremibus alvos:Ipsa soror vel pensa trahet, vel sedulae lanamInterea faciet, Phrygia vol candida sollersStamina pinget acu: (didicat, cum paruula templo Clausae vacaret adhuc.) Nec rebus provida deeruntSidera: numen alet, cui sunt opera omnia curae.
53.
Sic fatus, sedem in tectis hor tensibus optatExtorri cum prole faber, quos Tityrus ambitExul et hospitii postrema in parte relinqui,Aetheriae sobolis studio, comes additus ardet.Hic mihi, quid genitrix caelo procul acta paterno,Quid peregrebis terna senex per frigora brumae,Perque alias totidem quid messes egerit infans,Et tulerit: memoresne mihi narrare CamaenasPosse putem? An potius rerum miracula nullae,Quidquid agant, se posse vident aequare canendo?Summa tamen timido iuxta fastigia passuVatibus ire licet. Vatem tu maxima duceVirgo tuum, puerique breves narra exulis annos.
54.
Extrema memori fons est pelliscidus sua,Dives aquae, et tacito dum Sirius urit biantesIgne serenus agros, vitreo de gurgite bullitUnda, nives, gelidaeque lacessens frigora brumae.Inde cavis omnes excepta canalibus hortiIrrigat areolas: floresque rosasque perenniFrigore foecundat: nec restagnante moraturPigra lacu; liquido sed derivata ministratAmne per aestivas large sua munera valles.Imminet arbor aquis, frondesque iubente propagatAutumno foecunda graves, quas plurima subterSpargitur umbra solo: viridis qua caespes ab aestuIncolumes horti defendere gaudeat herbas.Optavere locum (si quondam credimus) ipseThespiades Musae; nec eas Libethra tenebusIam sua, cumpoto semel hoc de fonte rigassentOra, vetus nequiit Pirene tollere notamFastidita sitim: celebrem iam denique crebraeContemptis odere liquoribus Hippocrenen.At superi sacros culim vetuere profanoTurbari fontes, domino meliore bibendos.
55.
Huc igitur virgo Iesseia saepe cavataFontanos urna latices haustura cucurris,Seu tolerata seni, seu (postquam a lacte removit)Exigeret tenerae potum sitis arida proli,Saepe sacro pueri sudore imbuta lavabatLintea; cum sensit se limpidus ipse lavariSinilonis attactu liquor; et, purissima quamvisUnda, tamen semper sese ipsa purior ibat.Iamque sinu prodire puer coeptubat, humumqueFelici calcare gradie; sed semper inhaerensMaterno lateri comes: et quacumque trahebatPicta per attigui nemoris violaria castumVirgo pedem, Soboles gressum sociasa ferebat:Unaque aut flores tenero decerpserat ungue,Aut calathos onerare rosis: aeist candida sollersLilia felices disponere iuvit in usus.Et quocumque pedes converterat, ocius illisTota teri pedibus cupiit caelestibus Hybla:Atque iterum quocumque manus adverteret, illaeTota iterum manibus cupiere rosaeriae carpi.Fortunata nimis pratorum germina taliComingenda manu, Hesperiis numquam invida pratis:Noc Corcyreos inter malitis odoresVivere, digna oculis irritamenta profanis,Quam talem decerpta mori potuisse per ungue.
56.
At Puer ut mediis aliquando vagatus in hortisUrticas nudo pressit pede, iussa pepercitNudo urtica pedi: subitoque oblita malignaIndolis, in plantae melior is nobile germenVersa, Palaestini sudare opobalsama succiCoepit, odorataeque afflare tepentibus auraeDeliciis vicina Phari iuga, et omnia NiliLittora. Miratur Thymus, et redolentis Amomi,Et florum superatus odos, Quisnam ille beatasExhalet Zephyrus pratis caelestibus auras?Nec brevis illa stetit mutatae Gloria plantae:Sed servata sua in sobole est; quae divite succoEuropamque Asiamque omnem, Libyamque peragrans Suavia fert Templis et Regibus unguina magnis
57.
Forte rosas alia violasque in parte legebatAbsent, genitrice puer; iam tamque rubentesUndique Narcissos, et candidulos HyacinthosCarpserat: hic visu novus, admirabile monstrum,Ecce frutex! Humili surgens e stipite pandumDesinit in florem: folio qui tenditus unoContinuus, Radiisque oras ambitur acutis.In medio lucent quinis illustria gemmisTubera: purpurea stillantia Tubera limpha.At matura sinum calycis qua nympha recludit,Erigitur (miranda fides!) procera patentiFiva Columna sinu tereti de marmore qualemDaedala conari Lysippi dextera vellet.Summa coronantur flexo Diademate; credaeConsertosque haerere vepres, hirtisque minariArmatum stimulis erecti tergus echini.Eminet implexis e sentibus ordine triplexClavorum facies, atra ferrugine quorumFixus in erecta stabilitur mucro columna.Prominet e folio breviore Sarissa, FlagellumCapreoli efformant; species sed stipitis altiQuadrifidam procera Crucem simulare videtur.Non Arabum fragrare ulli memorantur odoresSuavius, et vinci seprata Sabaea fatentur.Hunc avide talem reliquis e floribus unumChara Dei soboles, manibus complexa futuriqueHaud ignara, piis saepe est dignata labellis,Inclusitque sinu; propereque ostendere gestitDona reperta suae, plena inter gaudia, matri.
58.
Illa nonum ut vidit fruticem procul, inscia rerumPalluit, et rosei color oris ab ore recessit.At propiore manu germon tactura, fluentesEx oculis sensit cadere ignorantibus undas.Utque manu florem semel aegrescente removit,Siccatae rediere genae. Simul illae resumpsitGermen, ad amissos oculi rediere liquores.Ecquod, ait, visis miserae est in floribus omen?Ter contacta mihi, ter oborto planta rigavitImbre genas. Aliquid mihi triste Corona minaris,Vosque aliquid Clavi, vosque o distincta cruentisStigmata quina notis; et vos suspecta ColumnaeMarmora, vos aliquod miserae portenditis omen.Quidquid id est, fiat soli mihi triste, meoqueObveniat capiti, precor, et mea pignora servet.Dixit, et acceptam gremio fidissima prolemAbscondit genitrix: iterumque uberrima flevit.Dum demum assiduum matris lenire doloremCaelituum sumsere duces: qui tristia florisOmnia Niliacis e finibus, usque remotosOceani fines, alioque in sole vagantesIndorum populos celeri rapuere volatu,Radicesque agere, et generis semente perenni,Memnoniis sobolem iussere virescere pratis.
59.
Iosippum interea studium non deses habebatDiversis, ut quisque manum poscebat, ansicisNil senio tardante suos deferre labores.Seu tignis aptanda trabes, pronaemque ruinaeIligno fuerat portandum Atlante lacunar:Seu tecto columen deerat, seu sublica ponti;Hac modicas faber aute dapes, ac caetera rerumQuaesiit, ut pueram puerique utcunque paratoRebus in extremis defenderet aere parentem:Atque ubi iam primos infantia desint annos,Saepe puer (veniam genitriae cum sorte dedisset)Sueverat ire comes seniori, quando diurnumIncepturus opus, vicinos ibat in hortos.Contextumque libens e lento vimine corbemEx humeris dudum optarat gestare, paternumAemulus ut tentaret enus. Mox, si qua bipenniCaedua de magno desecta est assula trunco,Ipse manu spolium legere, et collecta minutumIn faescem, quoties Iosippum sera iubebatUmbra redire, suae portabat segmina matri.
60.
At genitrix tunc ipsa (foci cum nulla paerandiCura super) lino tenui subtemina serumIdea miscebat acu: Non illa profanisRerum illusa notis; quibus irridendae GigantumBella, Semisamio Babylonia texere fucoSuovit aniss. Magno sed erant plena omniae vero.Nam sua nascenti placuit primordia mundiPingere. Cumque vagos primum lucentibus orbetIam stellis animasset acus, mediique parassetFundamenta soli; reliquis properabat omissisIlla voluptatis Nemora, et pomaria ducteStamine conari, quaeprimi accepta parentesAtque amissa statim, aeternis flevere querelis.Hic labor omnis erat. Mediis ebulliit hortisUberis humor Aquae: ripisque argenteus altisQuattuor aduersos diffusus abibat in Amnes.Vernabant viridi discrimine Littora, veraqueAlueus incano simulabat Flumina filo.Multae per areolas violis est purpurae: multaeFormandis impensa Rosis: flavescere miroIussa simul Crocus, et candescere Lilia textu,Atque aiii pallere, alii livescere flores.
61.
Surgebat diversa viis hortensibus arbosQuaeque colore suo procerior una virentesTendebat, visu pulcherrima brachia, ramos.Es gravidos passim decumano pondere foetus,Qualibus ad sese deceptas aemula versArs traexisset aves, contempta Zeusidis vua.Propter Adamus erat, facili genus omne leonesImperio tigridesque regens: necdum ille senectaeUllius aut mortis metuens:sed Laetae suarumInter opum stabat viridaria tutus: et uliroAccipienda feras faciles ad iura vocabat.Eua etiam (ab generis male cauta noverca futuri!)Pingitur, ut vetito steterit iam proxima ramo,Numinis ut spreta paulatim lege nocentemAdmorit superata manum: pomique potitaeIlle caebris eadem haec irritamenta maritoSuaserit incauto! Non abnuit ille probatasInfelix epulas, pomoque momordit in unoEt natos natorum, et qui nascentur ab illis.
62.
Callidus haec inter squamoso tergore serpensFunereo victor damno gavisus ovabat,Seque suas tam iam voti reus, abdere furtimIn latebras, oculis sanie liventibus atra,Inflatusque iubas, caudaeque volumina torquens.Coeperat: Hic versis subiit mutatio rebusAltera. Pelluntur profugi extorresque beatisSedibius: a tergo propior fugientibus instatParca metu comitata, Fameque Sitique: sequuntur Et Labor, et Lacrimae, et miseris in rebus EgestasNumquam visa prius. Comitum miratur AdamusDegenerem pompam. Neque se foecunda maritoEua recordatur tantum effudisse nepotumUna nocte regem. Renuunt agnoscere prolemAuersi, et prohibens venientibus oscula natis,Occluduntque sinus. Sed eo maiore lacessuntAmbitione patrem, matrique tenacius haerentInfestae Soboles. Clauduntur montibus HortiDenique, et obiecto munitur semita vallo.Totus Arachnaei texta sub imagine veliConspectus patuit, tela variante coloresNunc hos, nunc illos, quo ducere quemque decebat;
63.
Donec in hortorum Custode venustior une,Haesit acus, seque ipsa sibi miranda fefellit,Nam vigelens (Geniis quem de caelestibus hortoApposuit Genitor, forroque armavit et igni,Ne profugos sineret sporata in prata reverti)Usque laborato fulgentem Vestiit OstroInservit geminos oculis Adamantas apertis,Et rutila passos distinxit Iaspide crines:Puniceo chlamydem de Murice pinaeit: et AuroInsignes humeris sublimibus addidit alas.Sic media caeli volucrem suspendit in aura,Fulmineum dextra telum laevaque rotantem.Cingentemque metu nemus insuperabile. Credas(Lentibus afflentur zephyris ubi lintea) totumVivere sublimem, motaque per aera plumaAlternare humeros, et aves aquare volatu,Vibratoque gravem profugis mucrone minari.Illi autem aduersa miserandi in valle negatasLamentantur opes, lacrimisque cadentibus optantPerdita felicis nequicquam gaudia campi.
64.
Haec Phrygia complexa parens erat omnia tela,Ut donum meritae mox discessura MelussaeLinqueret, hospitii memor. At pleramque MelussaMateriem dederat locuples, conchylia largeArgentumque aurumque operi gemmamque futuro:Addidit illa manus artemque, ut iudice NiloMateriam superarit opus: memorabile textum.
65.
Sexta Paretoniis iam ducta in finibus aestas;Cesserat, et glacies horrebat septima brumae,Fabrili cum forte redux a mole reversusMembra soporifero Senior dedit aegra grabato:Vitque facem tacitae pallentem Cynthia noctiLuxerat, ecce iubar subit in penetrale, locumqueAngustat radiis: volucer succedit EphebusInsignis facie, et niveis pulcherrimus alis,Non qualis (memini) cum quondam nocte soporaTristior, et vultu tacitum prodente timorem,Maturare fugam, et mutare Sionia regnaIusserat exilio: sed fronte serenus amoena,Et placido, (quali laetantur sidera) vultu:
66.
Quid Pelusiaca Iosippe senescis in oraHospes? ait, terraeque iaces oblitus avitaeTamdiu? an ignota sepeliri quaeris arena?Nec dulces patriae est tibi cura revisere fines?Ille sibi in somnis adstantem agnoscere visus,Excipit: o segnes, Iuvenum pulcherrime, cessaExprobrare moras: dudum non sponte moramur:Sed sumus impertis huc immortalibus acti:Ante redire nefas, quam nos iterata revertiIussa velint. Durant Herode superstite curae.Hac gemitu comitante senex. Haec illicet alier:Parce metu, Iosippe, dedit, dedit improba poenusCrudeli cum rege manus. Consumpta furentisSaevitios Herodis, et implacabile ferrumExstincto didicit cladem nescire tyranno:Surge age, rumpe moras, patriosque revise penates,Omnia tuta vides. Ita fatus ad alta recessitStellati convexa poli Iosippus euntemIam vigil, et pennis ventorum adversa secantemObtutu insequitur: quali Gortynia, quandoArcubus exeusso sonuerunt spicula nervo,Evolat, et visus festina relinquit arundo.Aut quoties sera vigilans de nocte, cadentesPraecipiti stellas ferri videt impete pastor,Effugiunt oculos properatis motibus ignes.
67.
Ergo sub Aurorae matura crepuscula, fido,Pandore consilium (nec enim bene facta sinebantIgnaro tentare fugam) faber occupat Arno;Et lacrimans, quas Arne, tibi me dicere gratesPar erit? Extorres, ait, et rerum omnium egentesAccipis hospitio, meritisque ingentibus ornas;Et victu rebusque ivuas, et plura profusoNon cessas offerre sinu: numquam ulla (fatebor.)Teque tuumque mihi tollent oblivia nomen,Donec erunt Nili Phariis in finibus undae,Et Solymae stabunt immoto vertice turres.At geminos caeli genitor qui temperat axes.Is larga tibi dona manu, (si quid mea possuntVota precesque) dabit. Sic fatus in oscula gestitIre senex: lacrimans cuptenti restitit Arnus,Et per siqua tibi, mea numquam inuisa pistastiHospita, oro: breves (adeo si patria cordi est,Et iubet Hermopoli manifestum abscedere numen.) Adde moras, unamque diem (non magna rogamus)Indulge, et nostris hanc mollior adjice votis.Supremum ut liceat meliora per otia SalueEt puero IESU, et fugiturae dicere matris:Quid properas? sunt multae mihi, sunt multa MelussaeAnte paranda meae. Pariterque obnixus inhaeretMulta recusanti nequicquam, et fortior obstat.
68.
Ipsa etiam studio interea non impare coniuxIn puero, et pueri retinenda matre laborat.Obtinuere pares. Solidas mox dulcibus horasOfficiis utrinque trahunt! Hic virgo MelussaeArte labor atum properat depromere velumDiscessura suae monimenta perennia telae.Attoniti mirantur opus, mentemque tuendoExpleri nequeunt. Neque se velamina renturCernere texta manu, sed foloribus undique vivis.Et violis nemus et vero pubescere vere.Evaque picta, oculis poterat viva Eva videri,Obstitit exiguum hoc Evae discrimen utrique,Vius loqui poterat, poterat sed picta tacere.Ac nisi vibrantis requiessent sibila linguae,Viva putarentur picti portenta colubri.
69.
Ergo Melussa datis dum gaudet plurima donis,Et mensas infert epulasque, novissima magnisLautia coniugis: ultroque citroque supremis.Obsequiis certare iuvat: vulgata per omnesFama volat, Solymis excita e sedibus, urbes,Funus Idumaei memorans infame Tyranni,Et procerum stragem, rabies quos ultima tractosIre Acheronteas comites sibi iussit in undas.Si mihi Pieridum dabis haec ad crimina fontesExpedienda novos, cum dudum sicca querantur,Undique Castalios arescere labra liquores,Persequar, Hero disque extrema in clade quiescam.
70.
Iam cruor insontum, caedesque informis, ad aulaeSidereae regem penetraverat, et cunctantemNuminis excierat validis clamoribus iram,Cum pater omnipotens, pallentes evocat orco,Ingenti morborum acie comitante, sorores:Emeritamque iubet subitis urgere senectamFebribus, et lento Herodem turbare veneno.Vixea mandarat, iamque intestina TyranniObsedere Febres. et noxia viscora vastatArcano novus igne calor, suffocat anhelumPectus Hydrops, et peste pedes insedit aquosa.Contracti torpent ignavo frigore Nerui,Et diffusa cutim maculis Lentigo pudendisInduit: erumpunt generati ex ulcere vermes.Infamatque torum manans e corpore foedoNautea, et adstantes efflata Machaonas arcot.Ipse dapum aeterna, numquam satur, ardet Orexi,Atque epulis inhians epulas vanescere credit,Iam sibi (cum fuerit quondam mera fabula) verusTantalus, in refugis magis ac magix irritus escis.
71.
Talia dum meritus venis incendia nutritOmnibus, et poenitis grassatur flamma medullis,Respirant vacui longa formidine cives,Et moriente audent iuga detrectare Tyranno.Ergo alii primo moliri limine templiAurea maturant AQUILAE simulacra profanae,Et raptare solo: Quae rupta lege paterniNuminis Herodes contemtor in Aede locarat.Id facinus tentare cohors diserimine certoAusa; quater deni Iuvenes, natalibus omnesConspicui magnis, vindexque Tyrannidis agmen.
72.
Mox alii festo gratati regia plausuFunera (nam mendax vulgarat funera rumor)Immatura ruunt in gaudia. Denique natuMaximus Antipater (qui carcere conditus arctoIrrita miscuerat sensuro toxica patri) Iam regni fasces, laxato carcere, vanusSomniat et vivo praeceps de patre triumphat.Sentit vana Pater studia; et (quamquam aegra moraturMembra lues; animamque inuito in corpore solisArtibus haerentem retinet calor) igneus iraeReliquias in morte vocat; viresque nocendiOmnibus explorat membrorum in partibus omnesSed pedibus vis nulla super, vis nulla lacertis,Et cecidere manus, effaeto robore: solaLingua suas tenuit nondum omnis mortua, vires.Hac ulciscar, ait. Qualis cum forte repertiCaerula Serpentis calcavit terga viator,Elisitque iubas, et colla tumentia pressit:servat adhuc iras coluber, iamque omnia victus,Ore minatur adhuc, et linguae cuspide pugnat.Aut ubi Cecropio cum fucis innuba pratoDepugnavit Apis, quam plaga infesta reliquitSeminecem, iacet illa quidem, sed saeva nocerePostica molitur acu, necdum abstinet hamo.
73.
Haud secus Herodes. Lingua moriente, cremariRaptores Aquilae vivis iubet ignibus. IlliLecta manus iuvenum, simul omnes, fortia belloPectora, confestim palmas post terga rovinctiConstrictique pedes, generosaque corpora nudi,Stridentes (visu horrendum) sparguntur in ignes.Constantesque aliis soli opplorantibus ardent.Gratior Herodi nulla unquam e turis acerraNidor iit: placuit cum tali victima flamma.
74.
Nec tamen hic animi stetit implacabilisSed congata manu scrutari viscera dudum (ira:Suetus, in Antipatri postremam sanguine palmamQuaesivit; ut reliquis natorum hunc adderet umbris.I, ferum rape miles, ait; stolidasque cruentaSpes incide manu. Patri succedere functoGestiit infelix: vivum praecedere discat Ante patrem, et Stygiis venturum nuntiet umbrisCarceris extemplo decurrit ad antra satelles,Lictorum comitante globo. Hic vixisse parentemIam ratus Antipater, procul ingredientibus, ultroTandem o sceptra mihi, et capiti diudematae tandem.Fertis, ait, segnes! dudum mihi debita caniIurapatris, nemo rapiet de fratribus heres.Tollite vincula citi, voto ut concessa capessamRegna meo. Dixit: mediaque in voce loquelam(Ferrea sensit enim vibrari tela) reliquitPallidus; et lacrimis nequicquam fata moratusLuctanti ferrum iugulo ferale recepit. Mox ubi purpurea caput a cervice revulsum,Oraque luminaque tristi pallentia morteMonstravere seni: cubito languente renidensErigitur, gaudetque ferox, inhiatque cupitosAeger in aspectus, et vindice pascitur ira.
75.
Iam satur, et cubito cedente relapsus in altiPlumea fartatori, proceres iubet omnibus omnesUsque accire plagis, vacuoque includere CircoIgnaros: Haec deinde dedit mandata sororiUltima. Consiliis soror a fidissima nostris,Tuque meae semper mihi conscie mentis Alexa,Sibens me quicquam fecisse putatis utrique,Estque aliqua et domini, et morituri gratia fratris,Extremis date rebus opem, pactaque rogatiHerodem servate fide Mirantibus, ecquamIlle sibi optet opem; Lacrimis labentibus infit.
76.
Cernitis immemores animos, et nescia flectiPectora, nullorum meritis obnoxia regum;Ut vivo insultent etiamnum, et funera votisAntevolent: longa est avidis, quam vivimus hora.Quos animos gentipost funera nostra futurosCreditis? in plausus certatim et festa solutiGaudia, complebunt hilarem clamoribus urbem.Nos humilis sine luce rogus, lessoque carentesInferiae, et luctus expers Libitina manebunt.At vos et lacrimas et singultantia certeLamenta e scopulis mihi suppedit abitis illis,Inuitamque meo lugere iubebitis urbemInteritu: ut quantis nullum gens altera regemExtulit exsequiis, me me meus efferat hostis.
77.
Ter centum proceres Hebraea stirpe creatosAmphitheatra tenens: (vetuti cum indagine) cinctosCornibus insignes obuallant retia ceruos,)Hos, ubi supremus me liquerit halitus, omnesConfestim iaculis et acuti grandine ferriObruite audaces; et pectora figite contis,Inferiasque mihi morienti mittite. Siquis Sensus apud manes erit, et Phlegethonte sub imoIste meas feriet non falso nuntius aures,Lethaeis captare merum mihi nectar in undisAmbrosiasque dapes, caelo indignante videbor.
78.
Haec mihi summa precum et ratio suprema mearum est,Vos vestra firmate fide, si pectora nondumVestra reliquit amor, si nondum denique vobisExcidit Herodes. Quamquam horruit impia RegisPacta probare manus, tamen (heu fera pectora!) demumExpugnata precum studio constantia cessit,Et iurata fidem pepigit manus. Illicet armisObsessas munire fores, et cingere ferroAmphiteatralem properavit miles Arenam,Designans pavidos contentis arcubus hostes,In quoscumque dato missurus spicula signo.
79.
At pater omnipotens, certis moderatus habenisOmnia, dum Solymi vigilans meditata TyranniRespicit, alipedem iubet accelerare ministrum,Qui laxare vetet neruis stridentibus arcus,Intentatque manus, et saeva moretur AlexaePacta, nec iratam sinat insanire sororem.Ipse pater rapidum candenti e sulfure telumMolitur dextra, claramque e nube trisisculumIn ferale caput, valido movet impete fulmen;Non tamen ullum aer, non audiit unda fragoremFulminis, et motu tremuerunt culmina nullo,Sed tacitae cecidere faces, flammaeque cadentisConscius Herodes, nullo hausit teste vaporem.Viscera confestim venasque iacentis et artusOssaque, et infusas durata per ossa medullasFlamma voravit edax, et noxia pectora rupit.
80.
Ipse diu obluctans oculisque immane retortis,Multae gemens Stygias e corpore fugit in undas.Ad Dei, Deiparaeque virginis Gloriam Maiorem.