17 April 2003 Martin Tavakolian
TEI header added


page 346, image: s378

MACARIUS ROMANUS. COMOEDIA.

ARGUMENTUM.

MAcarius Romanus, nobili loco iuvenis; inter ipsas nuptias clam elapsus, Sponsam, parentes, patriam relinquit. Inde a Raphaele Angelo vastam in solitudinem ductus, Orcique insidiis varie petitus, demum fallitur; dum Cacoaemon Virginem mentitus, incauto illudit, ac reditum in patriam persuadet. Mox velut deterso glaucomate, correctus adolescens, lacrymis noxam expiat; vitamque reliquam sancte traducit.

Fuere plures Macarii; ac duo praesertim Aegyptii, quos scimus inter Sanctos haberi, de quib. consule Baron. Martyrol. 2. Ian. Horum neutrum hic scribimus. De nostro hoc Romano meminerunt Menea; et Pallad. c. 36. et Theophilus in Vit. PP. et Bar. 2. Ian. et Raderus I.p.Virdarii; ubi res prolixe memoratur.


page 347, image: s379

ACTUS I.

SCENA I.

Macarius. Ephebi quatuor. GETA. Maca: MAC. VOs intro abite hinc omnes. Ubi aliquid volam,
Accibo. An alius homo usquam aeque est miser, ac ego,
Quem rerum aeque omnium sit pertaesum? Jubent
Parentes; hortantur amici; famuli rogant;
Demum omnes in praecipitium iurant meum.
Pro Superum hominumque fidem! Saltem me adolescere
Prius sivissent. Saltem, an allubesceret
Olim rogassent. Nunc, neque quid aetas mea,
Neque quid animus ferat, solliciti: dummodo.
Geta: GET. Quid enim est, quod secum indignatur?
Maca: MAC. Heri primulum
Emersi e ludo: hodie confestim: pro pudor!
Geta: GET. Nondum assequor, quo haec spectent.
Maca: MAC. Sed iure hoc mihi.
Nam si vir essem; an non illis obsistere?
Non excusare? Non conditionem statim
Oportuit renunciare? Stulta nunc
In alios est querela. Mea me ignavia,


page 348, image: s380

Et, nescio quae, verecundia, ludos facit.
Geta: GET. Nimium quam aveo haec cognosse.
Maca: MAC. iam jugum imminet.
Cervicibus; Nec, qua illud arte amoliar
Est promptum. Saltem paullulum adhuc esset morae;
Deliberarem.
Geta: GET. Suspicor.
Maca: MAC. At tempus, dies,
Hora adeo haec ipsa dicta est. Porro non potest
Res prorogari.
Geta: GET. Nuptias utique suas
Hic secum pensat. Compellabo. Here, dum foris
Tu feriatus ambulas, nos interim hic
Tibi omnes praestolamur.
Maca: MAC. Quinam omnes mihi!
Geta: GET. Quos advocasti ture.
Maca: MAC. Equidem ego neminem.
Geta: GET. Quos imo in nuptias.
Maca: MAC. Equidem ego neminem.
Omitte nomen invisum mihi
Geta: GET. Quomodo?
Maca: MAC. Ah, quomodo?
Geta: GET. Quaeso te, Macari. Parentibus
Hanc rem gratificare, et quas nuptias tibi
Conciliarunt, laetus agita.
Maca: MAC. Hem! laetus etiam?
Nimium indulgeo, si vel tristis.
Geta: GET. Tamen.
Maca: MAC. tamen?
Geta: GET. Tamen obsequere, vel tristis: et nunc intro abi.
Maca: MAC. Abeo.
Geta: GET. Sed excita te paulum.
Maca: MAC. Non queo.
Geta: GET. Quin vultu certe tege animi aegritudinem.
Maca: MAC. Experiar. Frustra est.
Geta: GET. Annitere.
Maca: MAC. Frustra est. Tamen
Mihi imperabo.
Geta: GET. Recte. iam laudo. Male
Haec sese dant initia; laetis omnibus
Sponsus tristatur. Verum ego quo institui abeo.
Ac caeteros convivas properare iubeo.


page 349, image: s381

SCENA II.

VOLUPTAS. GAUDIUM. RISUS. Volu: VOL. VEnio invocata; et tempori palatium
Hoc viso. Risum mecum adduco et Gaudium;
Comites perennes. Hac, hac progenies mea
Subite. Consequar Voluptas, et meo
Aspectu hilarabo penitos aedium lares.
Vos, si usquam, hic operam mihi date adjutabilem.
Risu: RIS. GAUD. Dabimus.
Volu: VOL. Ita locus hic, ita tempus exigunt.
Constans, ut arbitror, hic mihi regnum erit.

SCENA III.

ATRIENSIS. HORNUS. SATURIO. SANNIO. LIBANUS. Atri: ATR. MInori quod hero bene vertat: nihil omnium
Rerum est omissum, quod splendorem nuptiia
Afferret. Fervent atria caetu civium
Primariorum: gratulantur undique
Certatim omnes. Lucent diaetae scribo
Propetasmate; tum triclinia supellectile
Argentea stipantur: tum autem familia
Obsequiis officiisque sudat. Regias
Verbo uno, Nuptias. At duo senes adhuc
Desiderantur soli, gentis principes.
Macarii avunculus alter, alter patruus.


page 350, image: s382

Quos dudum huc isse oportuit. Horne, Sannio,
Saturio, Libane. I, provise, ecquid agant senes?
Ecquid morentur?
Horn: HOR. Dubitasne? Morantur utique
Atri: ATR. At ego te ire, scelus, non mutire, iusseram.
Horn: HOR. At ego te non tenueram. Eo; quid dicam?
Atri: ATR. Ocyter
Veniant: Solos expectari. Et tu Saturio,
Sat servulorum habes, qui in cella te adiuvent?
Satu: SAT. Potare? Nimio quam velim multos.
Atri: ATR. Quasi
Nugari iam lubeat? Tum tu Libane; satin'
Multa Corinthia, satin' etiam tersa in abacum
Exposta?
Liba: LIB. Quanta vel regio epulo satis
Et multa forent, et tersa.
Atri: ATR. Tu autem, Sannio,
Si quas cocus desiderabit copias
Maiores, scribe quantas dicet esse opus.
Sani: SAN. Cocus Xerci ipsi, si rurus bellum gerat,
Legiones aliquot e culina accommodet.
Atri: ATR. Recte haec. Quare ut nunc quisque apud se sit, volo.

SCENA IV.

STURNUS. Stur: DEntes olim doluere solum: nunc mihi
dolere etiam aures occipient. Nam parietem
Post hunc latebam: et quidnam fieret, clanculo
Hic auscultabam. Ecce tibi; audio tragoediam
Datum iri hic intus; et esse venturos senes
Illam spectatum. Ego numquam aeque, ac modo, cupii
Vertumnus esse, quo me in senium verterem.
Nam mire quam libenter specto tragoedias,
Ubi Medea Cocus est; ubi pulli filii;


page 351, image: s383

Ubi Scena est coena; et ubi Dentes audiunt,
Ubi manus spectant; ubi venter plausum facit.
Nam illas quidem, ubi oculis solis et auribus
Luditur, ut inanes, inficetas, sordidas
Odi atque fugi semper. Sed enim quis mihi
Ad nares advolavit nidor? a veru
Hic equidem. At assa venit isthic a phaside.
Hic a spadone gallo. Rursus hunc parens
Gallina mittit; hunc gallinae liberi.
Sturne, est agendum, qua te istuc arte penetres:
Ludo, furto, mendacio, periurio
Grassandum. Non feram, non patiar, non sinam,
Ut nares sint feliciores dentibus.

SCENA V.

COQUUS Cum cane. STURNUS . Coqu: COQ. I monstrum; i, bestia impurata; i millies
Cruciatu digne. Ego hoc genus improbos canes,
Profecto! simul aliquis accesserit. Impudens
Hic esuritor Indum invasit alitem,
Ac paene clepsit. Nisi crura illi effregero,
Ubi rursus ad culinam eminus aspexerit,
Ego?
Stur: STUR. Cogitabam utique esse patratum nefas,
Quod tu ita furebas.
Coqu: COQ. Sturne, vix credas mihi
Quantum hi facessant assidue negotium.
Stur: STUR. Et hoc sciebam. Eo adsum, ut te opea hac sublevem.
Coqu: COQ. Quid iam?
Stur: STUR. Cedo huc flagellum.
Coqu: COQ. Quid enim? cui rei?


page 352, image: s384

Stur: STUR. Cedo, inquam.
Coqu: COQ. Quid? Flagellum?
Stur: STUR. Hoc ipsum.
Coqu: COQ. Hoc, quod manu?
Stur: STUR. Cedo, inquam.
Coqu: COQ. Omitte. Usus etiamnum eo est mihi.
Stur: STUR. In quem?
Coqu: COQ. In te, si culinam propius veneris.
Stur: STUR. Ha ha. Ita te ego, mi anime: quam tu semper lepidus es?
Novi dudum huius ingenii elegantiam.
Cedo tamen hoc mihi sceptrum.
Coqu: COQ. Quid ages?
Stur: STUR. Exigam
Canes culina.
Coqu: COQ. Tu canes?
Stur: STUR. Quippini enim ego?
Coqu: COQ. Atque e culina?
Stur: STUR. Atque e culina. Quid putas?
Faxo, canes equidem ut nullam hic ulli praedam agant.
Coqu: COQ. Nempe, ubi tu es, ibi canibus nihil reliqui facis,
Nisi ossa.
Stur: STUR. Ha ha; o socienum! o lepidum capitulum!
Coqu: COQ. Certe ego tres de Britanna gente Laelapas
Dispendio minori adstituerim foco,
Quam ventrem hunc unum.
Stur: STUR. Absiste haec porro ludere; i.
Coqu: COQ. Porro ego non ludo, Sturne; abscede.
Stur: STUR. Sic soles.
Abi intro.
Coqu: COQ. Tu mecum?
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Mecum intro?
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Define.
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Omitte.
Stur: STUR. i modo; sequar.
Coqu: COQ. Hui; te nolo pedisequum.
Stur: STUR. At vis, puto, Cocum socienum? hunc itidem dabo.
Coqu: COQ. Habe illum tute. Sat multi intus iam sumus.
Coqu: COQ. Hic.
Stur: STUR. Hic canem?
Stur: STUR. Quid agis?
Coqu: COQ. Canem video.
Stur: STUR. Ubi?
Coqu: COQ. Hic.
Stur: STUR. Ubi enim?


page 353, image: s385

Quomodo enim hic canem? At ego nullum.
Coqu: COQ. At ego.
Stur: STUR. Ego tibi canis?
Coqu: COQ. Non unus, Sturne: abi a culina.
Stur: STUR. Oh, oh.
Coqu: COQ. Abi.
Stur: STUR, Quare?
Coqu: COQ. Ni addiscis aliam artem, hodie exclusus es.
Stur: STUR. Quid me vis discam?
Coqu: COQ. Canere chely; aut canere lyra.
Stur: STUR. Lyra? Verum ego tametsi hac artem haud calleo;
Tamen necessum est experiri. Eo mihi
Doctorem aliquem quaesitum. Sed oportet via
Compendiaria ire: mora enim est paullula.

SCENA VI.

SYNCLETICA Sponsa. NUTRIX. HORNUS. CLAUDIUS Patruus. AURELIUS Avunculus. IOANNES Pater. Sync: SYN. CL. QUid falso illusit? nusquam est. Nutricem advoca.
Certe hic illum esse dixerat. Dixtin' mihi,
Hic Macarium esse? Ubi est?
Nutr: NUT. Non tenuisti me, hera.
Postico in aditu illum esse dixeram.
Sync: SYN. CL. Tum ego
De istoc priori accepi. Censen' has ei
Armillas non nimis esse viles?
Nutr: NUT. Oppido
Et pulchras, et pretiosas. Tum vero licet


page 354, image: s386

Secus esset, pretiosae illi propter te forent.
Sync: SYN. CL. En qualem dederit gemmam ille, et torquem mihi?
Nutr: NUT. Bellam profecto, bellam! Et talem oportuit
A tali sponso haberi. Nunc tu quoque tuum
Vide ne differas donum, dum ibi est.
Sync: SYN. CL. Eo.
Horn: HOR. Praecurro, herumque admoneo de adventu senum.
Qui propediem aderunt. Atque utinam diu abforent,
Nam illis tam decrepitis ego manduconibus
Nil indigere equidem putem Sed, eo, iam eo.
Laud: CLA. UD. Bene tu id quidem, Aureli. At ego sic mecum fere
Statuebam. Homo copiosus, rerum et gloriae
Habet abunde. AEtas, gratia, et felicitas
Unum coronant. Hanc haeredem familiae
Puellam, cui locare rectius velit,
Quam huic adolescenti?
Aure: AUR. Recte factum est. Caeterum
Restat, ut in tanta opum atque rerum copia
Concordes vivant. At fratrem video tuum, et
Meum affinem.
Joha: IOAN. Video ipsos. o pridem mihi
expectatos! Salvete. Ecquid tam segniter
Vos soli?
Laud: CLA. UD. Vix denique senatus missus est.
Aure: AUR. Ibi dum tricamur, et molimur, accidit
Quod feminis olim solet; abiit dies.
Sed ubi Macarius?
Joha: IOAN. Intro abite; gaudiis
Triumphat intus.
Laud: CLA. UD. Gratulemur tempori.


page 355, image: s387

SCENA VII.

HORNUS. TITUS. SCIPIO. MANLIUS. Horn: HOR. SUperi! Quid hero fuit in mentem, Silicernia
Ut haec vocaret? credo illum non nuptias,
Sed inferias spectasse. Nam isti iam quidem
Senes decrepiti, tussivomi, et edentuli,
Internicabunt omnem epularum gratiam.
Qui ternos cum habeant dentes, iam confestim eos
Partim in gallina frangent; partim in ostreis
Excutient; partim etiam evoment in cretico:
Securi postmodum, ne quo ex dente doleant.
Miseret me certe delicati pabuli,
Cui naufragandum est in tam exossi gurgite.
Caeterum inii rationem iam, si senibus his
Dentilegis, calvis, gelidis, putridis, aridis,
Jubear dapes inferre, illas praemandere
Me iis oportebit. Faciam nae ego id probe;
Et de spadone gallo mansum illis dabo.
Sed hem! commilitones sponsi. Ho, paullulo
Si tardiores essetis, iam actum foret.
Titu: TIT. Qua de re?
Horn: HOR. De vino.
Omne: OMD. e vino?
Titu: TIT. Quomodo?
Horn: HOR. Ingressi sunt modo senes huc duo, putidi.
Titu: TIT. Quo?
Horn: HOR. Et luridi.
Titu: TIT. Quo?
Horn: HOR. Et rancidi ambo, ut nil supra.
Scip: SCIP. Quo autem ingressi?
Horn: HOR. Quo? In cellam istane vinariam.
Manl: MANL. Quid tum deinde?
Horn: HOR. Rogas? Simul primoribus


page 356, image: s388

Labris vinum attigerint, acetum erit illico.
Ita sunt morosi, ita tetrici sunt, et acidi.
Titu: TIT. Tum praestabit proinde maturare nos,
Ni delectet acetum potare.
Horn: HOR. Suaserim.

SCENA VIII.

STURNUS, Cum fidicinibus tribus. Stur: NAe ego nesciebam me tam prompti esse ingenii!
Paullo ante iussus artem quaerere musicam:
Abeo; venio in forum: video hunc cum ista chely;
Et, eho, potin' tu, inquam, utibilem mihi musicam
Tuam facere? ait, posse. Quaero, an et velit?
Quippini, ait, enim? Insto, quanti vendat hunc dien
Quanti emtorem, inquit, videro. At me, inquam, vide
Hominem pauxilli patrimonii: et meri
Quam auri servantiorem. Tum hic in me intuens,
Tibi, inquit, duplo pluris quam aliis: nam auribus
Es magnis. Imo, dentibus, inquam. At serio
Quanti hunc mihi diem vendis? hic, ille, gemino
Ait victoriato. Salva res. Dedi
Pretium, et emi mihi mancipium. Interim in via
Respicio: video chelyn hanc maximam, velut
Uterum ferre, atque, eho, num foetam tu vides
Hanc esse matrem? Succurte; atque esto obstetrix,
Dum pariat forte. Fecit: et alteram, et alteram
En sobolem tibi. At ego, ho ho; si tam facilis est
Hic venter; omitte sollicitare; ne domum
Sobole impleat paupellam: Satis est mihi, trium
Si liberorum sim parens. iam operam date,


page 357, image: s389

Ut hunc mihi diem streperum, querulum, garrulum
Scienter mecum faxitis. Nam hoc ostium
Hac arte debet excantari. - -.
O Delicatum ostium
Quas habes seras postium?
Tu auro mihi carius,
Cur aperiris rarius?
Do saepe tibi osculum,
Affigo saepe flosculum:
Tu tamen es tam pertinax,
Ut numquam mihi detur pax.
Depone hanc duritiam,
Et muta parsimoniam.
Fac ut sim tuus janitor,
Hoc est quod diu molior.
Te numquam vellem claudere,
Sed semper semper plaudere.
O delicatum ostium,
Reduce mihi pessulum.- - Sed nihil
Ago: aliquis exsurdavit magico carmine,
Credo, has fores. Effringam subsultim; nisi.

SCENA IX.

HORNUS. STURNUS. ATRIENSIS. COQUUS. Horn: HOR. EQuidem mirabar, quis fores tam liberis
Clamoribus feriret? Nunc tu unus hominum
Es audacissimorum, Sturne.
Stur: STUR. Quomodo?
Horn: HOR. Qui tam clare hic tumultuere.
Stur: STUR. Quomodo!


page 358, image: s390

Horn: HOR. Qui nihil habeas pudoris hicce.
Stur: STUR. Quomodo?
Horn: HOR. Qui nescias, quid intus fiat. Judices
Summi sunt intus.
Stur: STUR. Recte enim: hos quaero mihi.
Horn: HOR. Aliquem accusabis?
Stur: STUR. Ventrem hunc.
Horn: HOR. At hodie fori
Justitium est, Sturne.
Stur: STUR. Male sit ergo fami meae,
Quae istuc nescit, et hodie mihi litem facit.
Horn: HOR. Quid hos fidicines? Quorsum adduxti?
Stur: STUR. Scilicet
Ita iussus ducere.
Horn: HOR. Quo? Huc?
Stur: STUR. Non huc, sed intro.
Horn: HOR. Ain'
Hos tu intro? insanis; abscede; hodie non licet.
Stur: STUR. Licuit iubere; liceat iam intromittere.
Horn: HOR. Quis enim iussit?
Stur: STUR. Ego, quid iuberer, audii;
Non quis iuberet. Caeterum ego hinc nullus abigor.
Horn: HOR. Caeterum ego huc nullus te intromitto. STUR, Ne quidem
Iam, cum vocatus adsum? Haec vero iniuria est;
Vocare, post excludere. Sed cur litigo?
Appello.
Horn: HOR. Quem?
Stur: STUR. Quem? quem? Culinam.
Horn: HOR. Non licet.
Stur: STUR. Libero homini appellare non liceat? vide
Puer, quid tricere?
Horn: HOR. Atriensem consulam
De hac appellatione; peritus iuris est.
Stur: STUR. Potes; nam ego quidem hinc me amoveri non sinam.
O delicatum ostium
Reduce mihi pessulum.
Tu auro mihi carius,
Cur aperiris rarius?
Atri: ATR. Ubi istic est homo, qui se ad me?
Stur: STUR. o aureum
O gemmeum caput! hem, ut me iste patibularius


page 359, image: s391

Brevi ante ludificavit?
Atri: ATR. Quisnam ille?
Stur: STUR. Hornus hic.
Atri: ATR. Quid enim egit?
Stur: STUR. Pernegabat me vocatum. Ego
Utique nil dubitabam, quin aegre id tibi foret.
Atri: ATR. Sane, ut cui aegerrime.
Stur: STUR. Audin' hoc trifurcifer?
Ego hodie faxo, ut tu hinc excludare, nebulo.
Vos mecum huc iam intro.
Atri: ATR. Quorsum inepte?
Stur: STUR. Fidicines
Hos inquam, quos hic nondum norat.
Atri: ATR. Abstine;
Neque enim ego novi.
Stur: STUR. Eho, non nosti? Quomodo
Non nosti? sunt hi, quos hic incoram vides.
Atri: ATR. At non proinde novi.
Stur: STUR. pergin' dicere?
Non tu illum ibi Nasonem?
Atri: ATR. Video.
Stur: STUR. Non item
Illum Labeonem? et illum, qui atris dentibus
Renidet?
Atri: ATR. Hos video, tinquam: Sed quid ii velint,
Haud dum video.
Stur: STUR. Hem! isti sunt, quos adduxi tibi.
Atri: ATR. Non iussi,
Stur: STUR. Verum iussit certe adducere
Coquus.
Atri: ATR. Cui fini?
Stur: STUR. Ut intus alicubi canerent.
Atri: ATR. Coquus hoc iussit noster?
Stur: STUR. Jussit.
Atri: ATR. Puer, Coquum.
Stur: STUR. Nam quomodo fidicines in mentem essent mihi,
Nisi is iuberet?
Atri: ATR. Hunc tu hominem ad me iusseras?
Coqu: COQ. Hunc ego?
Stur: STUR. Enimvero, hunc tu; cum hoc fidicinum globo.
Coqu: COQ. Satis est. Nisi hic delirat, non recuso, quin
Loris concidar.
Stur: STUR. Ain' tu obliviosule?
Coqu: COQ. Aio.
Stur: STUR. Hui, tam constanter?
Coqu: COQ. Quippe ita mihi conscius.


page 360, image: s392

Quando equidem iussi?
Stur: STUR. Quando? scis quando canem
Eieceris
Coqu: COQ. Scio.
Stur: STUR. Scis, quid mihi dixeris?
Coqu: COQ. Scio.
Stur: STUR. Scis, quemadmodum redire iusseris?
Coqu: COQ. Id vero nescio.
Stur: STUR. At ego scio. Artem musicam
Jussisti quaerere, si intro vellem accedere.
Coqu: COQ. Ho ho! jocabar. STUR. ho jocabar. Interim!
Ego serius, fidicines quaero; pecuniam
Expendo; urbem percurro; ultro, citroque eo;
Et nutic excludor? Non abeo.
Atri: ATR. Quantum fuit,
Quod expendisti?
Stur: STUR. Quantum habui.
Atri: ATR. Etid quantum erat?
Stur: STUR. Quantum uxori meae clam potui tollere.
Atri: ATR. Multumne?
Stur: STUR. Atqui id ne metue: multum numquam habet.
Tamen id expendi totum.
Atri: ATR. Quicquid huius est
Aceptum damni, Sturne, totum sarcio.
Omitte musicos, atque tace: et quantulum
Numquam accepisses, si cantares; accipe
Sivis tacere.
Stur: STUR. Dum possim absque Musica
Clinam irrumpere, Musicam non lugeo.
Valete vos; aliis canite: Aves mihi canent
Hicc intus in veru.
Coqu: COQ. Nihil in triclinio
Iam porro exspectent convivae; siquidem omnia
Hic lupus absumet in culina. Pessime
Consultum vult culinae, qui illam muribus
Istis tam magnis, tamque edacibus aperit.
Nam numquam in muscipulam parvam facile incidunt
Hi tanti mures. Ollas atque cacabos
Illis strue, sed magnos; si quos captos cupis.
Ego proinde agam hoc, inque lebete laqueum
Disponam; ut simul in ollam hic sorex spexerit,
Laqueo deprehensus; jugulum praefocet sibi,
Sed id me oportet facere quam maturrime:
Nam si distulero, mox nulla erit olla integra.


page 361, image: s393

ACTUS II.

SCENA I.

MARCELLUS. CORNELIUS. ASCANIUS. JULIUS. Nobiles Ephebi. CHORUS. Mari: MAR. SOcii, quid hero minori cessamus hodie
Pangere Thalassionem, dum felicibus
Hanc lucem nuptiis traducit?
Coru: COR. Ut iubes;
Paremus omnes.
Asca: ASC. Si aliquam formulam praeis,
Sequemur.
Juli: JUL. Atqui Fescenninam omittite [(perhaps: omittitte)]
Locutionem; versus promite virgines,
Si sponsae virgini, sponsoque virginis
Probari vultis.
Mari: MAR. Scimus, qui utriusque sine
Mores; tu proinde nequicquam memores mones.
Verba praeeo casta; vos symphoniam addite.
Chor: CHOR. Cingite tempora floribus,
Terram spargite roribus.
Quicquid teritur pedibus,
Rosa, o Rosa fiat.
Corn: CORN. Aemula Threiicio contendant barbita plectro,
Et bona praesagum carmina ludat ebur.
Chor: CHOR. Quicquid teritur pedibus,
Rosa, o Rosa fiat.


page 362, image: s394

Asca: ASC. Vivite felices thalamis concordibus ignes,
Vincite Nestorios Mygdoniosque dies.
Rosa, o Rosa fiat.
Juli: JUL. Proveniant teneri spe non fallente nepotes,
Vosque suos aetas postera clamet avos.
Chor: CHOR. Quicquid teritur pedibus,
Rosa, o Rosa fiat.
Mari: MAR. Dulichios alter vincat clarore maritos,
Altera Dulichias vincat amore nurus.
Chor: CHOR. Cingite tempora floribus,
Terram spargite roribus.
Quicquid teritur pedibus.
Rosa, o Rosa fiat.

SCENA II.

LUCTUS. Luct: ALternis it fortuna huc illuc passibus
Inconstans: laeta cedere tristibus in vicem
Jubet, tristiaque laetis. Qui hodie gaudiis
Plenus triumphat, cras madebit lacrimis.
Ego quippe infernis saepe erumpo sedibus,
Luctuque terras, quacunque incedo, impleo.
Quibus ridentibus occurro, omnes ilicet
In lacrimas solvuntur. Aspectu meo
Pallere purpuram, squallere sericum, et
Aurum cogo sordere, et flere Musicam.
Denique lubere, me praesente, nil potest.
Nam LUCTUS dicor; primam hanc Infelicitas
Sobolem creavit: Nunc his equidem nuptiis
Advenio huc importunus; aliam ut aedibus
Faciem inducam, simul istuc me penetravero.


page 363, image: s395

SCENA III.

VOLUPTAS. RISUS. GAUDIUM. Volu: VOL. ITe ociter, damnate funestos lares.
Non fulminis ira me consternasset magis,
Quam larva, cum se haec tristifica ostendit mihi.
Ite, fugite; ne qua denuo occurrat meus
Mihi hostis. Vix egomet mei sum nominis
Memor, ubi infensum luctus nomen audio.
Risu: RIS. Ego Risus sim licet, simul ac Luctum eminus
Aspexi, flere propemodum caepi.
Gaud: GAUD. Et mihi
Natura paene versa est. Gaudium olim eram;
At Tristitia fierem, si monstrum hoc denuo
Viderem.
Volu: VOL. UP. Fugite proin' [Abbr.: proinde] ; et mecum huc exules
Venite. o domus! o dispari habitanda Domino?
Quondam voluptatis fueras palatium;
Nunc derepente luctus eris ergastulum.
Gaud: GAUD. Quod iam aliud quaeres domicilium?
Volu: VOL. Quod? nemo non
Ad sese invitat. Reges atque Caesares
Nos passim exposcunt. Dum uno pellimur loco,
Sexcentis expectamur. Nostra est optio.


page 364, image: s396

SCENA IV.

HORNUS. Horn: SUpervancaneam rem egi, quando metui
Ne, nisi senibus epulas ego praemanderem,
Nemo esset, qui illos adiutaret; post ea,
Quam Sturnus in culinam inuasit, illico
Vidi mea ad id opera nihil prorsum esse opus:
Praemandit enim ille et mandit solus omnia.
Si tempestivius venisset, iam nihil
Convivis, nisi minutal esset. Quicquid est,
Simul attigit, aut aspexit, abliguriit.
Et quod solum ferendum non est; quo amplius
Vorat, amplius esurit. Quin mentiar, nisi
Mihi timui, ne in me etiam faceret impetum;
Ita strinxit dentes; ita acuit ungues. Quid sonat?
Totus frigeo. Credebam ego illum iam insequi.
Abscondam me aliquo; ne postquam defecerint
Caetera, demum ipse Sturno fiam pabulum.

SCENA V.

Macarius. VIRGINITAS. Maca: MAC. PErii! neque enim usquam est. Et ego, qui ex oculis meis
Illam amisi, nescio ubi quaeram? aut quam viam
Porro insistam! o faciem elegantem! deleo
Omnia dehinc ex animo pulchra, cum semel
Illam elegantiam aspexi; iamque omnium


page 365, image: s397

Taedet formarum. Caelo praeceps venerat,
Habitu niveo decora: et ut ante oculos meos
Blandita aliquamdiu adstitit, ante quam suum
Doceret nomen, (me miserum!) dispartuit.
Ab illo aspectu, humana sordent omnia;
Et qui ante etiam odi nuptias, iam odi magis.
O nuptias mihi graves! dimidius dies
Nondum exiit, et iam tot satur sum taediis:
Quid menses, et quid anni? quantum incommodi
Mihi propinabunt? Ipsas inter nuptias
Iam nuptiae fugerunt: primo in gaudio
Gaudia recesserunt. Hoc quotidie feram.
Feram autem? non feram. Sed quomodo non feram?
Obstrinxiam fidem, iam duxi virginem
Domum; iam factae nuptiae; thalassio
Iam dictus: quomodo ergo non feram? velim,
Nolim, feram. Praebete o caelites opem
Deserto. Nec enim quid porro incipiam scio.
Virg: VIRG. Macari!
Maca: MAC. o speciem hanc ipsam! o certe caelestium
E numero unam.
Virg: VIRG. Non erras. Equidem caelitum
Sum pars non parva; quae per coeli sidera,
Quacunque inambulat Agnus, perpetim sequior:
Carmenque sola, o quale carmen! occino.
Non illud terra audire; Non qui nuptiis
Indulgent, canere; At solae virgines quaerit.
Maca: MAC. O carmen optatum et mihi! Sed quomodo id
Ego nuptiis ligatus discam?
Virg: VIRG. Me potes
Discere magistra.
Maca: MAC. Effare igitur nomen tuum,
Virg: VIRG. Virginitas.
Maca: MAC. Hanc optavi sponsam; hanc caeteras
Ante omnes concupivi: Absterruit pater,
Prohibuit mater; impedivit familia:
Posthac non impeditura; dum aliquid modo
Consilii sit, quo me expediam in praesentia.


page 366, image: s398

Virg: VIRG. Expediam. Fuge, Macari, fuge.
Maca: MAC. Quo abis? Quo fugis?
Iam deseris clientem, quem vix dum in fidem
Accepisti? Tametsi, quid vanus queror?
Nempe exemplo hoc doces, quid facere oporteat:
Fugiendum, Macari, fugiendum: et, si nondum habes
Locum in quem fugias, certe e quo fugias, habes.

SCENA VI.

VOLUPTAS. Macarius. Volu: VOL. FUgies, Macari? fugies? ut nondum cogites
Quo? saltem unde fugias, tecum ipse cogita.
Fugis parentes.
Maca: MAC. Scio: et ipsi illi me fugant
His talibus imperiis.
Volu: VOL. Fugis patrias opes.
Maca: MAC. Scio: faciam opibus, quod facerent opes mihi:
Ne me illae deserant, ego illas deseram.
Volu: VOL. Insuper et sponsam fugis.
Maca: MAC. Insuper et hoc scio.
Volu: VOL. Illamne, quam modo duxti?
Maca: MAC. Illam.
Volu: Vol. Illam, cui fidem
Modo obligasti?
Maca: MAC. Illam.
Volu: VOL. poterisne? ah, non potes.
Maca: MAC. In me si niterer, moveres. Nunc, DEO
Confisus, possum.
Volu: VOL. Quid? tu haec gaudia? tu hanc queas
Voluptatem abdicare? vide, quas res agas:
Ab hoc die, ab hac hora, a momento hoc temporis
Numquam deinde, numquam tibi neque hoc, neque hoc,
Neque hoc, neque hoc licebit. Nempe aeternum erit,
Quicquid hodie auspicaberis. Considera
An istud aeternum possis, quod iam potes:


page 367, image: s399

An istud aeternum velis, quod iam cupis.
Maca: MAC. Sentio venenum; Sentio strophas tuas.
Voluptas. Caeterum sic paucis de me habe:
Voluptatem abdico hodie, ne aeternum abdicem?
Volu: VOL. Jubes ergo valere?
Maca: MAC. iubeo.
Volu: VOL. Et aeternum iubes?
Maca: MAC. Aeternum.
Volu: VOL. Paenitebit.
Maca: MAC. Nondum paenitet.

SCENA VII.

STURNUS. Stur: UBi sunt viri qui cum tegete et baculo ambulant?
Qui macri, impoti, impransi, laceri, luridi
Abstemiam degunt vitam, peculio
Cum destituti? Ego numquam habui patrimonium,
Et tamen ubivis caeno, ubivis prandeo.
Nempe ingenio est opus, mage quam peculio.
Arte omnia emo. Culinam hanc ipsam primulum
Arte patefeci, In quam ut me ingressum caeteri
Videre, subito hac illac omnes currere;
Alii veru defendere; alii cacabos
Pueri, hi pisces tegere; hi carnes abdere.
Ego, ut me ad familiae mores adverterem,
Idem ipsum facere, et Libycae cortis alitem
A turba adhuc desertam, comprehendere.
Conclamant omnes; et quid mihi velim, rogant.
Ego vir pauci sermonis, et multae rei,
Alam divello volucri, pulpamque unguibus
Exculpo; tum deinde partes caeteras
Scienter carpo: inde alia ex aliis adorior.
Id ubi vident me tam constanter pergere,


page 368, image: s400

Precibus incipiunt flectere. Neque ego abnuo
Pacis conditiones;indico crastinam
Coenam. Illi pace laeti, me ut DEUM colunt.
At quinam inde? obiiciam me illis, quiqui sient.

SCENA VIII.

TITUS. SCIPIO. MANLIUS. STURNUS. Titu: TIT. NIsi hunc diem genialem habuimus, nescio
Quid porro opiparum dicamus.
Scip: SCIP. Copia fuit
Quidem ingens; sed pene inopiam fecit mihi.
Oculis enim huc, animo illuc raptus, nescii
Quid primum eligerem.
Manl: MANL. At Numquid vobis paruit
Macarius tristior solito? mihi quidem;
Tanquam molestae quippiam hae sint nuptiae.
Titu: TIT. Sollicitudo aliqua bidui est, aut tridui:
Post desinet. Verum, quis homo illic? Sturnus est.
Scip: SCIP. Profecto Sturnus. Quin' adimus?
Manl: MAN. Nescio
Quid secum ineptit?
Titu: TIT. Arbitremur eminus.
Stuk: STUK. Itane ille me? ita meos? ita miseris modis?
Titu: TIT. Quem accusat? stomachatur in aliquem:
Stur: STUR. familiam
Tam copiosam ita parce? ita avare? ita sordide
Pascere?
Scip: SCIP. Res illi est cum annona.
Stur: STUR. Quid cogitat?
In Scythia nos esse, ubi aliqui vento solent
Nutriri?
Manl: MAN. Hinc illae lacrimae.
Stur: STUR. Nos patrio
Educti ritu, externas consuetudines


page 369, image: s401

Dudum aversamur.
Titu: TIT. Nil cohaeret.
Stur: STUR. Dentibus
Tam multis; jugulo tam amplo; ventri tam improbo,
Dimensum tantulum assignare? haud convenit.
Scip: SCIP. iam tandem edixit, quod coxerat. Accedimus.
Sturne.
Stur: STUR. Nec utique arithmetici, nec geometrae
Sint, qui has tales proportiones finxerint.
Titu: TIT. Sturne!
Stur: STUR. has tam ineptas.
Titu: TIT. Sturne!
Stur: STUR. Has'absurdas.
Titu: TIT. Nihil
Movetur. Sturne!
Stur: STUR. Ita te inferi inferaeque. Quin
Face me missum.
Titu: TIT. Insanit.
Stur: STUR. Ni mox cerebrum tibi.
Sed hem! o mei Sodales! o mea omnia!
Eratis vos? ita me omnes. o sidera mea!
Et aetatis vos? vos, vos?
Titu: TIT. Quos enim alios tibi
Fingebas?
Stur: STUR. Hic discite, quam ira excaecet hominem?
Putabam esse hostem, cui irascor.
Titu: TIT. Cui irasceris?
Stur: STUR. Praetori.
Titu: TIT. Quamobrem?
Stur: STUR. Ob edictum quod eum ferunt
Promulgasse.
Titu: TIT. Ecquale illud?
Stur: STUR. Supra omnem modum,
Grave, asperum, crudele, immite, barbarum.
Titu: TIT. Quo pacto?
Stur: STUR. Quippe edixit, ne posthac ego
Ullo in convivio, gallinas plus duas,
Et pullos quatuor, et anserem unum, et suculam
Unam esitarem.
Scip: SCIP. Estne hoc edictum tam grave?
Stur: STUR. Tum vero, ut ne liceret etiam interdiu
Mihi, saepius quam bis, vino fieri ebrium.
Titu: TIT. Hui, edictum crudele!
Stur: STUR. Enimvero, Tite,
Vel crudelissimum. Quippini enim? Num tibi
Aliter videtur?
Titu: TIT. Nescio ego.
Stur: STUR. Eho, nescio.
Quis tantula se annona curet? Quis famem
Dimenso tam maligne praebito domet?


page 370, image: s402

Quis denique sitim decreto tam abstemio
Profliget?
Titu: TIT. Nemo, opinor.
Stur: STUR. Tandem repperi
Qui mecum faceret. Nam alii mihi fidem abnuunt.
Sed Numquid cras una erimus?
Titu: TIT. Ubi?
Stur: STUR. Ubi, ubi? rogas?
Ubi symbolum daturus es.
Titu: TIT. Nugas blatis.
Quis me daturum dixit?
Stur: STUR. Quidam homo, qui virum
Se aiebat nosse, cuius patrui pater
Fratris sui fratri istud dictitaverit.
Titu: TIT. Nempe aiunt te stultum.
Stur: STUR. Men'? Qui illi? Tune?
Titu: TIT. Non.
Verum fratris mei pater habet filium,
Cuius fratris frater de te istuc dictitat.
Stur: STUR. Hominem mendacem! Vae illi, ubi illum videro.
Titu: TIT. Mei est simillimus. Intus monstrabo tibi.

SCENA IX.

NUTRIX. SYNCLETICA Sponsa. Nutr: NUN. AE ego vehementer miror, hera, qui fiat, ut
Repente tam tristis videare, tempore
Quo numquam minus oportuit. Istuc, si potest,
Cupio cognosse,
Sync: SYN. CL. Absiste Nutrix, non potest.
Nutr: NUT. Potest imo, ac vero etiam debet. Ultima
Ego te ab infantia educarim, et hoc neges?
Sync: SYN. CL. Ah noli nutrix; crubesco.
Nutr: NUT. Certe enim
Volo mihi edicas: si te semper filiae
Habui in loco.
Sync: SYN. CL. At nihil est.
Nutr: NUT. At hoc tuum nihil


page 371, image: s403

Profecto est aliquid. Ne conceles. Nam quid est,
Quod, ecce, denuo? Non temere hae lacrimae.
Eloquere.
Sync: SYN. CL. Verum, obsecro te, nutrix.
Nutr: Nut. Quid times?
Eloquere.
Sync: SYN. CL. Ah, nescio quid meus mihi Sponsus est
Offensus.
Nutr: Nut. Qua de causa?
Sync: SYN. CL. Nescio.
Nutr: NUT. Quomodo
Id suspicaris?
Sync: SYN. CL. Nescio. Forte in porticu
Vidi ambulantem, et plenum gemitu et lacrimis
Pectus tundentem. Adii, et quid esset, quaesii.
Ille nihil. ut si numquam nosset. Credis haec
Mihi immerito dolere?
Nutr: NUT. Immerito utique. Quia
Sunt mille causae, cur nihil responderit,
Quas nos nescimus.
Sync: SYN. CL. Unam ego scio; quae mihi
Est omnium instar.
Nutr: NUT. Quam vero?
Sync: SYN. CL. Me exosus est.
Nutr: NUM. alam rem! qui potuit haec tibi suspectio?
Sync: SYN. Ita enim est. Nam quorsum alioquin hoc silentium?
Quorsum ita gemeret? quorsum ita lacrimaret; ni hoc foret?
Nutr: NUT. Nempe mulieres sumus; quibus iure toties
Viri convitiantur. Quippe haec est indoles
Nobis, ut suspicionibus his usque omnia
Turbemus. Nisi perpetuo arrideant viri
Et accinant nobis, morosos dicimus;
Ipsae morosiores. Credin tu tuum
Sponsum semper risurum? Ut dixi, faeminae
Sumus: id est.
Sync: SYN. CL. Quaeso te, istuc tu submissius,
Ne qui audiant. Saepe etiam, absque hoc, noster solet
Rideri sexus.
Nutr: NUT. Quippe ridenda facimus
Saepe. Istuc ipsum, quam ridiculum sit vide:
Non ridet sponus, sponsa igitur opus est fleat:


page 372, image: s404

Tacet, igitur odit. Hem! non dignae nos sumus
Cum istis stultitiis rideri?
Sync: SYN. CL. Atqui ego ita mihi
Persuaseram.
Nutr: NUT. Persuaseras. Nunc serio
Adhortor, hanc mollitiem ut confestim exuas,
Neque ullo signo istuc te ostendas metuere.
Alia potius omnia age.
Sync: SYN. CL. Si potest, volam.

SCENA X.

AGYRTA. DROMI. 2. Cum famulis 2. RUSTICUS. STURNUS. COQUUS. Agyr: AGYR. HIc paegma mihi, famuli, excitate, unde populo
Isti conspicuus, artes enumerem meas.
Terra marique notus, ingenii mei
Affero testem orbem. Recita hunc puer syllabum
Rerum mearum.
Drom: DROM. 1. In morbis AEsculapius;
In herbis Democritus; in Jure Bartholus; In lege Baldus; omnibus in scientiis
Daedalus.
Agyr: AGE. t hoc vix dimidium est artis meae;
Scio omnia, et adhuc quaedam alia. Sed mentior,
Nam mortuos nondum excitavi. Unum id mihi
Ad summam rei adhuc deest: caetera populo omnia
Habeo venalia.
Rust: RUST. Magna et multa tu quidem
Promittis: At ego te credam scire omnia,
Unum si mihi praestiteris.
Agyr: AGE. loquere: quid est?
Rust: RUST. Uxorem habeo malam; Eam tu de mala bonam
Mihi redde: et ego te Daedalum, et Democritum,
Et Aesculapium dicam.
Agyr: AGD. udum fuit mala?


page 373, image: s405

Rust: RUST. Numquam memini esse bonam.
Agyr: AGI. nveterato malo
Difficilior est medicina quidem; tamen hanc habe.
Oleum quaere tibi recens ex arbore corylo,
Et ex cineribus nondum ustis malagmata,
Sive unguenta face, illis tergum illius obline;
Toties, quoties. Fiet ovicula mansuetior.
Rust: RUST. Experiar plane. Tum et aliud est, quod consulam,
Potin' artem me docere, ne fiam ebrius?
Ne qua mea uxor me potasse sentiat?
Agyr: AGI. d facile est. Hunc de collo suspende lapidem
Quando bibes.
Rust: RUST. Ju Ju! iam felix videor mihi.
Sed quid rependam?
Agyr: AGT. res denarios.
Rust: RUST. Habe,
Atque vale.
Agyr: AGYR. Tum autem et hoc necesse est addere,
Ut ne multum bibas. Nam alioquin hic lapis
Parum iuvabit; ut qui parvus sit nimis.
Rust: RUST. Parvus? Cur ante non dixisti hoc tu mihi?
Nunc lapidem habeo. Quod dixti, dixti; non morot
Quid porro dicas.
Stur: STUR. Artificem esse hic audio.
Ubi est? eho, tun' es, qui has artes praedicas?
Agyr: AGS. um equidem. An est tibi opera mea opus?
Stur: STUR. Est maxime.
Viden' hunc tu ventrem?
Agyr: AGV. ideo.
Stur: STUR. Hunc, tam aridum fame?
Agyr: AGV. ideo.
Stur: STUR. Hunc, inquam, quem ego fero?
Agyr: AGV. ideo, inquam, quid est?
Stur: STUR. Hunc ego, qui pluribus possim simul locis
Habere, atque simul in culinis pluribus
Farcire, doce. Nam saepe fit, uti pluribus
Conviviis adesse uno die velim,
Nec possim.
Agyr: AGH. oc tam promptum est mihi, quam aliud nihil.
Pende duas drachmas, edocebo.
Stur: STUR. Eho, duas?


page 374, image: s406

Agyr: AGV. el sequi.
Stur: STUR. Vel semi.
Agyr: AGN. umera unam.
Stur: STUR. Nil moror,
Numero. Sed ne qua fallas, prius ede specimen.
Agyr: AGL. ibenter. heus, Drome. Hic oculos claudas volo,
Dum hunc ornatum impono capiti. iam qua lubet,
Pertenta: hunc quem hic vides, aliis itidem locis,
Quibus voles, videbis,
Stur: STUR. Igitur hinc volo
Vanescas; et ibi unde evocabo, appareas.
Drome. Ecce certe?
Drom: DROM. 2. Sumne hic idem, qui et ibi eram?
Stur: STUR. Idem ipsus. Nunc volo indidem occurras mihi;
Drome. Ecce iterum?
Drom: DROM. 1. Putan' diversum esse me ab eo,
Qui ibi eram?
Stur: STUR. Ipsum ipsissimum. Hui monstrum! Hoc quomodo agitur?
Nunc hic appare, in medio. Hem! Nunc inibi itidem
In medio. Superi! Quid video?
Drom: DROM. Dromum vides
Quem et ibi ante videras.
Stur: STUR. Dromum ipsum; ipsissimum.
Quomodo tam celeritet huc iisti? At nunc volo,
Ut juxta me hic assistas.
Drom: DROM. 1. Adsum, ut imperas.
Stur: STUR. Brevi insanire occipiam: qui haec monstra videam.
Et quomodo tu Drome tam cito Dromulum alterum
Pepristi.
Agyr: AGQ. uomodo? id arte equidem effeci mea.
Stur: STUR. Quam me docebis?
Agyr: AGQ. uam docebo.
Stur: STUR. Doce ociter.
Agyr: AGA. ge, oculos occlude.
Stur: STUR. Lubens.
Agyr: AGT. um, quod in caput
Tibi impono, cave umquam aspicias.
Stur: STUR. Numquam volam.
Agyr: AGH. unc igitur pileum quoties ita capiti
Impones; poteris esse duobus in locis.
Rursus, cum inversum indueris, tum a nemine
Usquam conspiciere.
Stur: STUR. Ego duobus iam in locis
Profecto existo: hic, et alibi alicubi; nescio


page 375, image: s407

Ubi. iam ibo me quaesitum. Ubi me esse tu putas?
Agyr: AGO. portet quaerere.
Stur: STUR. Hem! Nemo in vicinia
Me hac vidit? Certe ego alicubi esse me scio.
Agyr: AGI. n aliqua eris culina?
Stur: STUR. Recte id tu mones;
Profecto ibi sum. Eo me quaesitum: tu vale.
Coqu: COQ. Quo tendis, Sturne?
Stur: STUR. Hem! te ipsum. aiunt me esse in tua
Culina. Non me ibi vidisti?
Coqu: COQ. Hic io video.
Stur: STUR. Non satis est hoc. Dum hic juxta asto, simul etiam
Ibi sum in culina.
Coqu: COQ. Insanis. Hoc quid pilei est?
Stur: STUR. Omitte tangere: carius est regno. Vale.
Coqu: COQ. Tun' es, quem hic aiunt omnes artes vendere?
Quam vendes mihi?
Agyr: AGQ. uam tu voles.
Coqu: COQ. Cocus, ut vides;
Coquere placentas in aqua persaepe volui;
Non successit.
Agyr: AGP. lacentas in aqua? iam scies.
Numera sestertios quatuor mihi.
Coqu: COQ. Numero.
Agyr: AGN. unc effer huc mihi vasa, catinum, atque tripodem.
Coqu: COQ. Etiam ignem?
Agyr: AGN. ihil opus igne. Ostendam tibi modum
Duntaxat. Vos itidem Syre, Dama, advertite
Quae velle me scitis: quaeque arti huic sunt opus.
Coqu: COQ. Ecce catinum, ecce tripodem.
Agyr: AGR. ecte; ut iusseram.
Nunc hic te oportet juxta tripodem assistere,
In vase hoc ligneo. Neque quoquam avertere
Oculos pedesve.
Coqu: COQ. omnia tibi obsequor.
Agyr: AGD. ein
Ubi ignein subdideris, aquam etiam affundere
Erit necesse.
Coqu: COQ. Hutsch / Hutsch. Ut te mille inferi,
Et inferae, et quicquid diabolorum est, male
Perdat: Ego te, non vivam, nisi uti meritus es
Tractaro. Placentas in capite tuo coquam.


page 376, image: s408

ACTUS III.

SCENA I.

Macarius. Maca: TAndem est audendum, Macari; et quicquid iam diu
Deliberasti, hodie absolvendum. Patria
Laetatur aula, et festis intus gaudiis
Lascivit turba: pars choreis imminet,
Pars ludis: hos Lyaeus sepelit, hos sopor
Mergit. Si recte calculum ponis, fugam
Hoc suadet tempus. Nemo tutius fugit,
Quam, quem fugiturum nemo credit. Fallere
Aut iam debes, aut numquam potes. Ergo, patrii
Valete lares, valete natalis soli
Monimenta, numquam porro cernenda hic mihi.
Et vos parentes, hanc date veniam mihi
Fugitivo, si orbos vos fuga mea fecerit,
Faceret mors olim. Vos amare debui,
Sed me, prae vobis. Si grave est vos deseri,
Me desero ipse. Et tu infelici nomine
Sponsa, vale: Si in tuo Macario non habes
Maritum, habes exemplum. Nec damna hanc fugam,
Quam tu suasisti. Caeterum o Numen meum,
Exul ego, et extorris patre atque patria
Errabo; certus et patrem te, et patriam


page 377, image: s409

Mihi redditurum. Nunc in invia et avia
Aliquamdiu me abstrudam, ne vestigiis
Insistat explorator. Non cessabitur.

SCENA II.

GETA. SANNIO. STURNUS. Geta: GET. ITa assolet fieri, ut, quoties aliquo opus est
Quam maxime, tam maxime desit. Minor
Herus, quam dudum quaeritur omnibus locis?
Nec usquam reperitur. Crura effregi miser,
Talosque elisi, cursitando. Idem et alii
Fecere, et profecere nihil. Obdormiit
In angulo utique aliquo! nisi forte in dolium
Temere prolapsus, post caenam denique lavat.
Ut ut est; vellem repertum, vel heri, vel mea
Caussa: Nam herus impatienter quaerit.
Sani: SAN. At tibi
Male sit, ignave: dum hac illacque ego cursito,
Hic interim tu stertis.
Geta: GET. Sterto ego, furcifer?
Vix animam e cursu colligo. Tu autem otio
Assuetus, quicquid peccas, aliis exprobras.
Sani: SAN. Ego otio assuetus? Ita anhelo, et diffluo
Sudore. Nusquam non fui.
Geta: GET. Etiam in patibulo?
Nam illic primo te esse decuit.
Sani: SAN. Maledicere
Etiam audes! hem? Ego te his pugnis victimam dabo.
Geta: GET. Si pruriunt. Sed ecquid ais? reperisti herum?
Sani: SAN. Ut tute. Caeterum ego me non frangam diu.
Forte ipse sese amisit: quaeat ipse se.
Geta: GET. Quid si alicubi obdormivit, et illum clanculo
Aliquis clepsit? Nam id fieri hic aiunt interim.


page 378, image: s410

At prodit illinc Sturnus.
Sani: SAN. hem! quid si is sciat?
Stur: STUR. Quocunque volam, ambulabo; Nemo me videt.
Geta: GETMacarium quaerimus; nusquam illum, Sturne, tu
Vidisti?
Stur: STUR. st'.
Geta: GET. Quid est?
Stur: STUR. st'.
Geta: GET. Quid vis?
Stur: STUR. Desine.
Geta: GET. Hui tam repente superbus, Sturne!
Stur: STUR. Non vides
Me: dimitte.
Geta: GET. Quid? an ego non video?
Stur: STUR. Non vides.
Geta: GET. Quomodo id autem?
Stur: STUR. Quia nemo iam videre me
Potest.
Sani: SAN. Ego non videote?
Stur: STUR. Nec tu vides.
Geta: GET. Nec tu etiam te ipse vides?
Stur: STUR. Ita; Nec me ipse video.
Geta: GET. Quomodo!
Stur: STUR. Quia artisicium hodie istud est novum,
Ut nemo me videat.
Geta: GET. At tangere te tamen
Potest aliquis?
Stur: STUR. Neque istud. Quomodo tangeres,
Quem non videres?
Geta: GET. Experiar. Oh, furcifer.
Geta: GET. Non tangeris tamen.
Stur: STUR. Ja: sed cedor tamen.
Vae mihi. Redde mihi pileum.
Geta: GET. Hunc ridiculum?
Stur: STUR. Redde, inquam.
Geta: GET. Hunc tam invenustum!
Stur: STUR. Redde tu tamen.
Geta: GET. Quid! huc cucullum stultorum? hunc talem? aspice.
Stur: STUR. Non licet aspicere.
Geta: GET. At aspice tamen.
Stur: STUR. prohibuit.
Geta: GET. Quis?
Stur: STUR. Qui me, ne viderer, docuit.
Geta: GET. aspice,
Sturne; nihil est hic relligionis.
Stur: STUR. hic ne erat,
Quem ego gestabam?
Geta: GET. Ipsus. Inferi illum perduint
Impostorem. Hem! ut me illusit?
Geta: GET. Quis?
Stur: STUR. Qui hic antea,
Artes se vendere jactitavit; is mihi
Stultitiam hanc vendidit; Nae ego ulciscar scelus.
Geta: GET. Profecto is etiam ipsus Macarium perdidit.


page 379, image: s411

Cum pileum illi forsitan similem dedit.
Stur: STUR. Illum ergo si repertum vultis, pileum
Illi itidem detrahite. Haud invenietis prius.
Ibo, et vobiscum quaeram.
Sani: SAN. Si lubet, potes.

SCENA III.

RAPHAEL, Archang. Raph: EGo ille sum, de caelitum Primis, quibus
Humana curae: Raphaelem nominant:
Comes ductorque peregre cuntum. Ea Numinis
Sunt erga mortales benefacta: ut talibus
Illos praesidiis, etiam ignaros muniat;
Imo etiam ingratos. Ah? quoties perculis
Jactati disperirent? quoties naufragi
Procellas accusarent? hic praecipitio
Animam elisurus, istic inter belluas
Vitam amissurus. alius infortunio
Alio impeditus, gemerent; si qua comitibus
Istis carerent. Ecquis tamen est interim
Qui haec pensi habeat? qui gratias nobis agat?
Sed nihilo segniores nos, etiam adsumus,
Quod dixi, ingratis; quando ita Numen imperat.
Hoc ipsum, et hodie mihi datum est negotium,
Ut Macarium domo profugum, hinc a nuptiis
Abducerem. o laborem jucundum mihi!
O Saepius fungendum! Verum quod alias
Feci in Tobia comitando, istuc hic item
Faciam; et mutabo oris personam, atque Juvenem
Effingam: Quod superis in promtu est, cum volunt.
Facere; iterumque veterem vultum ostendere.


page 380, image: s412

SCENA IV.

JOANNES. ATRIENSIS. GETA. LIBANUS. SATURIO. SANNIO. Joha: JOM. Iseram patris senectam, et infelicibus
Canis male deformatam! Quid in haec tempora
Durasti calamitose parens? Morere senex
Infauste, morere: nil, cur vivas, est super.
Sed sero id optas. Decuit prius occumbere,
Quam istuc fieret. Decuit imo etiam occumbere,
Ne fieret. iam ut properes mori, sero moreris.
Atri: ATR. Here, impera huic dolori; et quod praeter animum
Evenit, perfer sapienter.
Joha: JOAN. Men' filio
Jubes superstitem esse? Patrem filio?
Et patrem talem? tam infelicem? tam omnibus
Solatiis desertum?
Atri: ATR. At nondum filius
Certe occubuit.
Joha: JOAN. Mihi quidem quomodo magis
Potuisset? Abiit: fugit: non vale patri
Dixit; non osculum discessurus dedit.
Atri: ATR. Redibit; habe bonum animum.
Joha: JOAN. Si hoc consilium ei
Foret, numquam hinc abisset. Utique cogitat
Fugam perennem, damnatque exilio domum.
Atri: ATR. Usquam si evasit, insequemur: familiam
Jussi omnem pransam atque paratam affore, in fugam
Celeriter persequendam. En praesto. Sannio,
Hac curre, et nihil inexploratum praeteri.
Sani: SAN. Nisi sese ad inferos abstrusit, repperi.
Atri: ATR. Tu Saturio istac; istac tu, Libane. evola,


page 381, image: s413

Satu: SAT. Nil moror.
Liba: LIB. Explorabo, extra caelum, si uspiam est.
Atri: ATR. Geta, omnes portus percurre, omnia littora.
Geta: GET. Quem in urbe nusquam inveni, inveniam in littore.
Joha: JOAN. Ite alacres: qui profugum nobis reduxerit,
Redibit liber. Tu deinde in publico
Jube praeconem polliceri haec indici
Praemia; torquem aureum hunc, et mille philippicos.
Atri: ATR. Gnatum invenisti. Nemo haec aspernabitur:
Vel mutum ad proditionem adducent.
Joha: JOAN. Caeterum
Tu aut filium mihi redde, aut quaere tumulum.
Alterutrum expectabo. o miserandas nuptias!
Quae dum nepotem visae erant promittere,
Etiam natum eripuere. Quid ages orbitas
Ingrata? Quo Senectus miserum gaudio
Levabis orba? Nullus est porro mihi,
Ah nullus sensus. Unum habebam; gaudia
Quo nati sentiebam. Is post quam desiit
Gaudere, sensus esse patri desiit.
Mate: MAT. Quid, mi marite, est? cur me exclusa sic doles?
Si justus est dolor, loquere; sociam vides
Doloris. Lacrimas habent et faeminae.
Joha: JOAN. Habent: sed hic inanes.
Mate: MAT. Si ad te pertinet
Dolor, vides uxorem: si autem ad filium,
Vides parentem: Quid cunctaris eloqui?
Joha: JOAN. Nec uxor hic potes mederi, nec parens.
Mate: MAT. Possum vero dolere et uxor, et parens.
Joha: JON. il proficis dolore.
Mate: MAT. Igitur nec tu tuo.
Joha: JOS. cio istuc; sed dolore vincor.
Mate: MAT. Filius
An aegrotat repente?
Joha: JOU. tinam istud!
Mate: MAT. Ah tace,
Mi vir, tam aliena loqui. Quid est, quod hoc voves?
Sed commodum, ecce fratrem.
Aure: AUR. Quid narrant mihi
Infaustum?
Mate: MAT. Quomodo, frater
Aure: AUR. Ubi tua est nurus?


page 382, image: s414

Mate: MAT. Hic intus, ut reor, cum nostro filio.
Aure: AUR. Quid accidit? Illam aiunt mihi, pectus plangere,
Capillos spargere, assidue ingemiscere.
Mate: MAT. Syncleticam?
Aure: AUR. Ipsam. Hae mihi profecto lacrimae
Videntur praematurae.
Mate: MAT. Non impero mihi,
Quin ipsa ex illa intelligam. Nihil scio.
Etiam maritus terret.
Aure: AUR. quid enim est? obsecro,
Joannes. Cur mutus ita lacrimas?
Joha: JOAN. Perii.
Aure: AUR. Quomodo?
Joha: JOAN. Veni intro. Nam uxor ubi resciverit
Fugam, ex nuru, exanimabitur; satis scio.
Aure: AUR. Properemus.
Joha: JOAN. Dedi operam adhuc, ne rem illa nosceret.
Dehinc celari non potest. Ita gemino
Domus dolore planget. o mortem nimis
Parenti seram! o vitae invisa tempora!

SCENA V.

ATRIENSIS. PRAECO. MILES. RUSTICUS. HORNUS. CAECUS. PUER. Atri: ATR. PRaeco, fac populus hic diserte intelligat.
Quid praemii index sit capturus. Die palam.
Prae: PRA. EC. Audite cives; qua et servi, qua et liberi:
Qui indicium faxit, sive fugam, sive latebram
Norit, qua Macarius, Joannis filius,
Patricius, atque recenter sponsus, abierit,
Latitetue; tamque fugam latebramve ostenderit,
Bonaque fide egerit; eumve huc reduxerit;


page 383, image: s415

Torquem aureum hunc auferet, et mille philippicos
Recenter cusos, pusulatos, asperos.
Atri: ATR. Subite rursum; et praemium efferte huc foras,
Quo avidius aliquos pelliciamus indices.
Caec: CAEC. Duc propere: curre; ne quis alius occupet.
At inferi te perdant furcifer. Ita tu
Caecum hominem per salebras, perque haec saxa rapias?
Puer: PUER. Cur ita iubebas? an tomento debui
Prius viam omnem sternere, qua tu incederes?
Caec: CAEC. An ego, trifurcifer, baculo hoc tibi debui
Caput omne pertundere, quo tu intumesceres?
Puer: Pu. Tamen ita est.
Caec: CAEC. Tamen ita est. Duc iam ad praeconium.
Puer: PUER. Dispeream, aut vindicabo.
Caec: CAEC. Quid tecum scelus?
Puer: PUER. Nihil equidem.
Caec: CAEC. Quo ducis?
Puer: PUER. Ad praeconium:
Quo ducerem? iam siste. Hic loquere, quid velis:
Recta in praeconem spectas. Ego me hinc aufero.
Caec: CAEC. Audio te polliceri praemia. Repete
Sodes; non potui satis omnia cognoscere.
Nihil respondes? ubi es? ubi sum? Quemnam alloquor?
Pro scelus! Improbi hominis nefarium caput!
Hem! ut me tenebrio sibi Iudibrium facit!
Juvate aliquis; cives, reducite in viam.
Atri: ATR. Quam fabulam cum pariete istic actitat?
Horn: HOR. Quid circum parietes, oberras hos! miser.
Caec: CAEC. Praeconem adire avebam; cum istic me scelus:
Ut inferi illum perdant. Sed enim praeco ubi est?
Prae: PRAE. Incoram adsum.
Caec: CAEC. Eho, es tu? eccui tantum praemii
Paullo ante promisisti? Vidi egomet heri,
(Sensi, inquam,) Juvenem quendam ex urbe clanculo
Fugitare. Is certo fuit ipsus, quem quaeritis.
Atri: ATR. Quae forma illi?
Caec: CAEC. Nescio.
Atri: ATR. Quis vestibus color?


page 384, image: s416

Caec: CAEC. Nescio.
Atri: ATR. Quo abiit?
Caec: CAEC. Nescio. An et haec vestro indici
Erunt dicenda? prius monere oportuit,
Quam fugeret, ut advertere adhaec possem symbola.
Atri: ATR. At quomodo fugere sensisti?
Caec: CAEC. Strepitum aliquem
Fieri audiebam: et confestim hunc fore credidi.
Atri: ATR. Male, mi homo, credidisti.
Caec: CAEC. Ergo ille non fuit?
Sperabam certe. At eum caecis agitur male,
Quod indices hodie esse non possunt. Puer,
Puer: PUER. Puer, puer; quid denuo? Quid est? Vocas
Absentem, praesentem arces.
Caec: CAEC. Te arceo furcifer?
Quando arceo?
Puer: PUER. Quando non eges opera mea:
Simul ac iterum eges, advocas. Quid iam est rei?
Horn: HOR. st' arbitremur quam isti dent comoediam!
Caec: CAEC. Reduc ad clivum Aricinum: ibi statio est mea.
Puer: PUER. Si me oras,
Caec: CAEC. Ego te, scelus? Ego te orem, furcifer?
Puer: PUER. Nisi me oras; dixi: imperiis hodie nil agis.
Caec: CAEC. Scelus pueri. Ubi es? accede.
Puer: PUER. Rogas mei
Caec: CAEC. Rogo.
Puer: PUER. Etiam oras?
Caec: CAEC. Oro.
Puer: PUER. Et supplicas?
Caec: CAEC. Et supplico.
Puer: PUER. iam accedo.
Caec: CAEC. Da manum.
Puer: Pu. Hanc habe.
Caec: CAEC. Teneo scelus.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Roga, roga.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Ora furcifer.
Ora.
Puer: PUER. Oh oh, oh oh,
Caec: CAEC. Supplica.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Supplica.
Superi! iterum fefellit patibularius.
Attolle.
Puer: PUER. Roga.
Caec: CAEC. Erige.
Puer: PUER. Ora.
Caec: CAEC. Accede.
Puer: PUER. Supplica.
Caec: CAEC. Miserum me! nisi tibi tuum caput effregero,
Simul te comprehendero puer. Sed sine.


page 385, image: s417

Horn: HOR. Quod video, caecus istic etiam praemium
Promitti. Quamquam id mihi mereri non lubet.
Atri: ATR. Nemone alius prodit, qui praemium velit?
Prae: PRA. EC. Eccum inde militem!
Horn: HOR. Ad nos affectat viam.
Mile: MIL. Stipendia licet cogitem, et stipem tamen
Subinde cogo. Heus! date vos praemium mihi.
Quem iuvenem hinc amisistis, is qua fugerit,
Monstrabo
Atri: ATR. Utinam tu id possis; nulla in praemio
Erit mora.
Rust: RUST. Ubi est, qui numos tot philippicos
Promittit? Ubi est? Mei sunt.
Mile: MIL. Imo sunt mei.
Prior indicavi.
Rust: RUST. Quid enim tu indices prior?
Ego his oculis iuvenem vidi barbatulum,
Nitidulum, comtum praeter horreum meum
Transire.
Atri: ATR. Imberbis noster est.
Mile: MIL. Stolide viden'
Quam allucineris? Ego vidi, quem hi quaeritant,
Imberbem; forma augusta, vultu candido.
Prae: PRA. EC. Recte ista adhuc.
Mile: MIL. Audin' inepte? utique meum
Indicium est: sat sciebam.
Atri: ATR. Porro qualibus
Is erat capillis?
Mile: MIL. Qualibus? flaventibus
Nonnihil.
Prae: PRA. EC. Optime.
Mile: MIL. Et in humeros usque pendulis.
Prae: PRA. EC. Hoc non optime.
Mile: MIL. Enimvero certe longulos
Habuit.
Atri: ATR. At noster non habuit.
Rust: RUST. Meus etiam
Non habuit.
Mile: MIL. Certe aliquid simile habuit.
Atri: ATR. Nihil
Noster quidem habuit simile.
Rust: RUST. Nec meus habuit.
Propius accedo ad verum.
Mile: MIL. Quid igitur fuit,
Quod certe a tergo defluebat?
Rust: RUST. Quid fuit?
Nihil fuit: nisi quod tuus is error fuit.
Mile: MIL. Ego te, stolide, hac machaera.
Atri: ATR. Omitte.
Rust: RUST. Tamen ita est.
Atri: ATR. Sed agite; scitis quo ierit?
Rust: RUST. Equidem sat scio
Propter meum horreum transisse. Porro ubi
Nunc sit, id incompertum est mihi.
Mile: MIL. Meus navigat


page 386, image: s418

Id scio. Nam in littore conduxit sibi
Phaselum, quo transmitteret hinc in Siciliam.
Atri: ATR. Quando autem hoc factum?
Mile: MIL. Nudius iam tertius.
Atri: ATR. At noster heri demum desideratus est.
Rust: RUST. Recte; et ego heri illum vidi: adhuc certe est meus.
Prae: PRA. EC. Stulte tuus est barbatus. Noster non fuit.
Rust: RUST. Quid si illi barba primum accrevit in fuga?
Atri: ATR. Praeco, nihil agis: Macarium desperavimus.
Rust: RUST. An nullum tu ergo praemium addicis mihi?
Atri: ATR. Tibi? cui rei?
Rust: RUST. Quod indicavi.
Atri: ATR. Si integre
Aliquid dixisses.
Rust: RUST. Si integre! at certe quia
Dimidium dixi, da dimidium praemium.
Atri: ATR. Id non potest.
Rust: Rus. Tamen.
Atri: ATR. iam dixi, non potest.
Rust: RUST. Tamen. Inferi illam barbam perdant. Quam prope
A praemio abfui? nisi illa me, ominis
Infausti barba perdidisset. Illam ego
Si denuo viderem, certe evellerem.

SCENA VI.

Macarius. Maca: UBi sum terrarum? quo deveni? quae via
Mihi insistenda? Ignarus erro. Devia
Per et invia decurro, nusquam hominem obuium
Ullum habui; Numquam eminus ullum vidi. Nihil
Nisi silvas, atque rupes, atque immania
Ferarum lustra: undique loca vasta, et horrida


page 387, image: s419

Metu. Ita noctem unam, ita diem unum nunc ambulo
Impransus, incoenatus, impotus. DEUM
Immortalem! quantum effugi malum? modo
Tamen omne effugerim. Nam metui identidem
Ne vis fugae afferretur. Ah, quam expallui?
Quoties remota quercus strepitum conciit:
Iam me attineri, iam reduci credidi,
Rursumque in nuptias compingi: ita patriam
Timeo; ita exilium hoc amo. Nec iam adeo sum anxius
Quo porro veniam, dum a patria veniam procul.
Nunc de via fessus, recumbam hic paullulum,
Et somno vires recreabo in reliquum iter.

SCENA VII.

SYNCLETICA. NUTRIX. Sync: SYN. OLucem inauspicatam! o flebilem mihi
Illum diem! iam quid agam? etsi omnia lacrimis.
Complebo; num movebo absentem, quem nequii
Flectere, ne praesentem quidem? atque ubi iam is erit?
Ubi miser exulabit? ah sponsum sibi
Nimis crudelem! ut nollet parcere is mihi,
Sibi certe debebat. An ego illum domo
Pepuli paterna? Ego illum pepuli patria?
Cedam egomet, ah cedam, dum redeat. Facilius
Ipsa exulabo, quam exulare Macarium
Meum, eheu non meum. audiam. Quid enim oridar,
Infelix vidua, prius quam sponsa? Nuptias
Sperabam, et funus repperi: atque utinam meum!
Minus dolerem. Nunc alieno funere


page 388, image: s420

Affligor.
Nutr: NUT. Ubi est alumna? ubi minor est hera?
En denuo! quando lacrimis tandem modum,
Finemque pones? Semper solitudinem
Lamentis inquietas. Inde quid lucri est?
Sync: SYN. CL. Sine, nutrix; sine laxare frenos. Non potest
Tempestas tanta detonare imbre modico.
Ah praescia dixi, quid fieret. Non temere erat,
Quod ille festas nuptias fletu imbuit.
Hanc parturiebat illo tum tempore fugam.
Ego interim tibi somnia dicere credita,
En denique vates!
Nutr: NUT. Nondum amissus est tamen.
Sync: SYNC. Nec certe inventus.
Nutr: NUT. Ita est. Enimvero sine,
Donec quaeratur.
Sync: SYN. CL. Simo; Sed etiam tu sine,
Ut flere liceat, dum inveniatur.
Nutr: NUT. Non diu
Aberit.
Sync: SYN. CL, Igitur nec fletum diuturnum time.
Nutr: NUT. Corrumpis tu interim formam omnem.
Sync: SYN. CL. sic decet.
Nam cui alteri servarem? an iterum nuptias
exspecto? Nempe ut et alteram exspectem fugam:
Quae primam nondum eluxi.
Nutr: NUT. Intro huc mecum subi.
Dum nuntii undique redeant a Macario.
Sync: SYN. CL. Ah, cum illo redeant!
Nutr: NUT. Cum illo, volui dicere.
Oportet consilio hunc dolorem vincere.
Sync: SYN. CL. Levis est dolor, qui capere consilium potest.


page 389, image: s421

SCENA VIII.

RAPHAEL. Macarius. Raph: RAPH. ADsum, fidemque libero. Dormit alumnulus
Meus; periculi securus. At ego eum
Nisi mox abduco, ab insequenti servulo
Retrahetur. Tantis omnes undique studiis
Laborant, ne patria limquatur: Sidera
Ne deserantur, nemo, ah nemo, cogitat.
Nunc illi me velut ex improviso offeram.
Quis hic quiescit?
Maca: MAC. Ubi sum? hic quis? Superi! quis est?
Quem quaeris, homo?
Raph: RAPH. Heminem ego. Sed hac dum transeo,
In te, ut video, incidi. Quid est, quod respicis?
Maca: MAC. Nihil adeo. Tu autem quo tendis? nam viae
Videre accinctus longiori.
Raph: RAPH. Rem vides.
Longinqua peto. Nec tu videris a meo
Itinere longe diversus.
Maca: MAC. Ego nescio
Quo vadam. Incertis huc illucque passibus
Feror, sine duce, sine comite. exilium mihi
Quaero, ut paucis absolvam; aut certe latibulum,
Ubi vitam degere reliquam sine arbitro
Secure possim.
Raph: RAPH. scilicet pertaesus es
Humana. o plane comitem exoptatum mihi!
Quoties DEUM oravi, ut talem mihi jungeret?
Tandem exoravi. Nam et ego me mortalibus
Pridem abdicavi; et nunc in solitudinem
Mihi notam abscedo. Nullus ibi tumultibus
Locus profanis. Caelum inde et caelestia
Oculi nusquam impediti spectant. Lacrimis


page 390, image: s422

Ibi vultus dum humectatur; animus gaudiis
Plenus redundat.
Maca: MAC. Mihi nemo opportunius
Hodie obvenisset. o si socium admitteres!
Quanto hinc logissime ires, tanto avidissime
Sequerer.
Raph: RAPH. Admitto. Sed quid istune vestium
Aurique fastum? an inter horrida nemora,
Interque vallium recessus, et rudes
Domos ferarum, his esse tu censes locum?
Squallore debet corpus obserere et situ,
Qui caelum in solitudine ambit.
Maca: MAC. Libere,
Frater, fatebor. Ego metu, et studio fugae,
Quas phaleras ferrem, pensi adeo nihil habui.
Et certe alioquin hunc ego mundum muliebrem
Tacitus damnavi: ut mihi grave non sit, anulos
Torquesque, et talia abdicare. Ite o graves
Animi catenae; abite mortis compedes,
Abite, et me his aliquando absolvite vinculis:
Diu pressistis. o quanto expeditior
Iam incedo?
Raph: RAPH. Quippe nesciunt, heu, nesciunt,
Miseri mortales, imo nescire cupiunt,
Quanta sub his argenti aurique voluptatibus,
Plumbi gravantis saepe subsint pondera!
Olim olim credent. Caeterum, frater, vides
Me tunica et penula vestiri; duplici,
Contra imbres, praesidio, cum simplici queam
Defendi. Partiamur. Tu tunicam indue,
Mihi penulam relinque.
Maca: MAC. Aecipio tuam hanc opem.
Hem! vix iam me ipse agnosco.
Raph: RAPH. Satis est, dum DEUS
Te norit, frater.
Maca: MAC. Certe aliis incognitus
Velim omnibus esse.
Raph: RAPH. Non abimus iam?
Maca: MAC. Obsecro,
Prius ut scrutemur, an uspiam hic manent aquae!
Nam mire quam sitio.
Raph: RAPH. Ex hac cirnea bibe;
Quam in haec eventa porto; plenam limpida


page 391, image: s423

Fontana.
Maca: MAC. o nectar plane; et quovis nectare
Haustum beatiorem! non aqua haec fuit,
Frater.
Raph: RAPH. Properemus.
Maca: MAC. Quid respectas tam anxie?
Raph: RAPH. Scio, qui sequantur; quos paullo ante transii.
Maca: MAC. Qui enim illi?
Raph: RAPH. Herilem aiunt se quaerere filium.
Maca: MAC. Superi! propene absunt?
Raph: RAPH. Tandem, opinor, haud procul.
Maca: MAC. Perii: fugiamus, frater.
Raph: RAPH. Quare?
Maca: MAC. Celeriter
Fugiamus.
Raph: RAPH. quid enim est?
Maca: MAc. Postmodo in via audies.

SCENA IX.

GETA. VENATOR. Geta: GET. iam desperavi. Nullus hactenus est locus
Quem inexploratum omiserim. Pene herbulas
Viarum omnes, omnemque arenam littoris
Examinavi; at nusquam, et nusquam est Macarius.
Quo praeterea ibo? Heu me! sine herili filio,
Ad herum redire, erit, herum ilicet occidere.
Optimum erit factu. si etiam me dedero in pedes,
Et fugero. Verum prius interquiescere
Me oportet hic pauxillum. o monstrum! istuc quid est?
Thesaurum ex improviso. Craesum me alterum
Haec gaza fecit. Ecce armillas, anulos,
Torquem, pugionem, Non capio me. Ditior
Sum, quam optem. At quis stultus sementem hanc auream
Locorum hic fecit? an desperatus aliquis


page 392, image: s424

Ut levius penderet, molem hanc prius exuit?
Certe autem nusquam video quemquam pendulum.
Quod reliquum est, Geta, ab hac torque tu te nectito,
Ne qua desit suspendiarius. Placet
Haec carnificina. Tum has armillas indito;
Tum hos anulos induito. Saepe indui alios
Cum vinctus inter octo viros lorarios
Pependi. At illi ferrei erant. iam Manlius
Mihi sum torquatus. Quae autem gemma est anuli?
Periis, superi! interii. quid hoc est prodigii?
Anulus est hic Macarii signatorius:
Est ipsus. Caelites mihi omnes! tum hic quoque
Pugio Macarii est: iam agnosco. tum haec omnia
Macarii unius spolia sunt: Novi omnia
Novi examussim. Pergam in his vestigiis;
Utique enim procul ille hinc abesse non potest,
Qui induvias hic loci suas reliquerit:
Et forte in hac vicinia condormiit.
Macari! Si cuiquam, scio, respondebit mihi.
Macari! Audio incedentem. Macari! est certe. Ubi es?
Vena: VEN. Quid est clamoris?
Geta: GET. Eho, nullumne uspiam
Vidisti hominem, cui haec ornamenta a pectore
Penderent?
Vena: VEN. Utique vidi. An me caecum putas,
Qui te non videam?
Geta: GET. Atqui, alium, rogo, num videris
Qui haec itidem ferret? Quae enim ego fero, non sunt mea.
Vena: VEN. Non tua? Quasi tu dicas, furto parta: et ideo
NOn tua.
Geta: GET. Furacem me? vide quid me voces?
Vena: VEN. Certe autem memini iam, videre me virum
Cuius sint ista.
Geta: GET. Dic confestim; ubi videris?


page 393, image: s425

Vena: VEN. Hic juxta te.
Geta: GET. Ubi enim? nullus est.
Vena: VEN. Non me vides?
Ego tibi nullus?
Geta: GET. Nullus certe quem velim.
Hominem illum quaero, qui haec abjecit.
Vena: VEN. Is ego sum.
Geta: GET. Scilicet haec tu abiece ris? ignosce; non soles:
Sat multum praestas, si non etiam clepseris.
Vena: VEN. Maledicis?
Geta: GET. Facio paria. Nunc quaerendus est,
Priusquam se aliquo ex hac vicinia auferat.

SCENA X.

STURNUS. Stur: DA mi, da mi, da mi, da mi, da mi, da mi.
Quisquamne sactum hoc, aut futurum crederet?
Aut posse fieri quisquam, usquam, umquam fingeret?
Ut Macarius iste tam beatus, tam potens,
Tam copious, tam felix, tam nobili,
Tam locuplete a sponsa tam cito divorteret?
Da mi, da mi, da mi, da mi, da mi, da mi.
Quid nostrum faciat aliquis infimae tribus
Homuncio, cui nullam uxor dotem tulit,
Nihil paupertatem? quando et isti nuptias
Suas oderunt, qui duxere opulentiam?
Quamquam si verum aliquando dicendum est mihi;
Ipsae illae nostrae Junones divortere
Nos paene cogunt; talis earum est indoles,


page 394, image: s426

In publico, illis nil putes modestius;
Vix promovent pedem, vix commovent manum,
Oculos vix caelo attollunt; numquam se uspiam
Convertunt: obviae ubi rogantur, verbulum
Vix unum reddunt: denique innocentiam
Putes ipsam videre. Eadem illae tamen
Cum sunt sine arbitro, faciunt quicquid lubet.
Flent, plorant, lamentantur, dum illas videris;
Ubi te converteris, sunt quovis pumice
Repente sicciores. Caelum Martium
Puto, aemulantur; quando codem tempore,
Nitet, minatur, ridet, grandinat, pluit.
Miseros maritos, quibus usque adeo illuditur
Ab istis feminis, ab istis viperis!
Ut proinde non valde insipienter egerit
Macarius, qui illas tempestive fugerit.
Ego pridem idipsum etiam in mea mihi vipera
Parabam; sed ne plane ab ea divorterem,
Me dos, quam attulerat, ingens saepe absterruit.
Nam tres mihi cruciatos numos, divite
A patre attulit. Hos ego iam mox e vidulo
Meo depromptos, optima. reddam fide,
Et habere res illam iubebo sibi suas.
Nam quamvis magna haec dos est, maius faemina
Mala malum est. Quare hae ante noctem si potest
Dos universa transnumerari, id mox agam.


page 395, image: s427

SCENA XI.

SYNCLETICA. MARCELLUS Cum Ephebis. EGTA. Sync: SYN. CL. AETatem opinor esse, cum intus Macarium
Reducem deserta exspecto. Et famuli, et nuntii
Iam quoque erant oppericndi. Qui utinam absint diu,
Si improsperum aliquid nuntiabunt. At mora
Haec ipsa, quid mihi laturi sint, docet.
Macario invento iam redissent; iam mihi
Moerorem hunc abstersissent. o moram gravem!
Geta: GET. Hera ipsa occurrit prima. Quid dicam?
Marc: MARC. Redit
Geta, redit.
Sync: SYN. CL. Ubi est? Miseram me, cheu: solus redis?
Sine Domino, Geta?
Geta: GET. Redeo gravis nuntius:
Atque eheu, Macarium apporto sine Macario.
Sync: SYN. CL. Quid obscuro moraris miseram aenigmate?
Quid clam minaris? absolve metum. et dic palam.
Geta: GET. Dicam: sed tu, si sapis hera, dicere prohibe.
Nostin' hanc torquem?
Sync: SYN. CL. O chari spolium pectoris!
Quid ni ego norim?
Geta: GET. Id ego, cum e via recederem,
Ad paululam umbram, ex improviso repperi.
Sync: SYN. CL. sine illo?
Geta: GET. Quod equidem nollem; at ita repperi.


page 396, image: s428

Sync: SYN. CL. O triste inventum! o vinclum iam invisum mihi.
Poteras tu ex illo sponsi naufragio mei
Emergere unum? Poteras pereunte Domino
Revenire ad me superstes? Nam ubi te perdidit,
Ibi ipse periit certe.
Geta: GET. Ibidem hos anulos,
Ibidem armillas hasce.
Sync: SYN. CL. Nunc me sentio
Perisse totam; nunc nihil restat mei.
Quid agis infelix sponsa? iam tibi anulum
Tuum remittit sponsus; iam tibi res tuas
Te habere iubet: perfectum iam divortium est.
Hunc anulum ego jugalem digito ipsa exui
Meo, illumque indui. His armillia brachia
Illius inclusi. iam omnia remittis mihi,
Macari? remitte et gaudium meum mihi,
Quod abstulisti. Aut si tam pertinaciter
Partiam hanc odisti, cur non totum patriae
Te subtrahis? Ego pars tui sum; et me rape:
Quid me relinquis? At servire Numini
Volebas forte. An igitur ego tam impia tibi
Videbar, quae istud nollem? Si praecedere
Faemina nequissem, potuissem certe sequi.
Quid ergo detrectabas? aut comitem aut ducem
Habuisses. Nec enim adhuc adeo erant sidera
Mihi fastidita, ut illis haec mortalia
Praeferrem: poteram et ego damnare nuptias.
Sed ego iam muta; caetera lacrimis loquar.


page 397, image: s429

SCENA XII.

MARCELLUS. CORNELIUS. ASCANIUS. JULUS, Cum relatis spoliis. CHORUS. Mari: MAR. SOcii, haec superbi illius sunt convivii
Apophoreta. Haec heriles sunt post nuptias
Repotia. Haec pauxilla hesterni gaudii
Fragmenta.
Coru: COR. Tali humanae res ludibrio
Feruntur, Festis nuper omnia cantibus
Hic personabant; moerent iam omnia luctibus.
Asca: ASC. Paulo ante domus suo angustata gudio,
Iam desolata barbaro squallet situ.
Julu: JUL. Ubi vina temulento manabant solo,
Ibi humectantur omnia lacrimis modo.
Mari: MAR. In uno familia nitebatur Macario,
In uno labefactatur: Eheu! quantulo
Momento eget ruina? An vobis lugubri
Res haec indigna questu?
Mon: MON. Quam quae maximo.
Mari: MAR. Igitur, qui Epithalamium cecinimus Macario,
Canimus et lessum. Quaero verba.
Omne: OMN. Nos modos.
Chor: CHOR. Fortunae breve gaudium secundae,
Eheu quam subita rotaris ira?
Dum tingis modico labella risu,
Imples pectora conficisque luctu.


page 398, image: s430

2. Paullo coeperat ante conjugalis
Festas pronuba ventilare taedas,
Cum tu protinus humido recentes
Extinguis violenter imbre flammas.
3. Hoc sponsus fuerat superbus auro:
Isto brachia clauserat Maeandro:
Isto dextera fulserat lapillo;
Hoc suerat latus efferare telo.
4. Eheu quem Dominum dehinc habebunt,
Res istae sibi, et istae, et istae, et istae!
Fulvi (quis mihi crederet) metalli
Haeres quaeritur hic, nec invenitur.
5. Caussam si querulae rogatis Aulae!
Eheu, copia tota gaudiorum,
Una, cum minime timebat, hora,
Vanae protinus ivit instar umbrae.
Mari: MAR. Nunc tu o Macari, olim here, nuper sponse, exul hodie,
Vale; o salve et vale!
Coru: COR. Haec de toto Macario
Sola reservantur.
Asca: ASC. Haec ex omni gaudio
Rudera supersunt.
Julu: JUL. Haec ex omni gloria
Fragmenta restant.
Mari: MAR. Ite caeca pectora
Et gaudiis ludenda tam inconstantibus,
Tam brevibus, tam infidis: ad longi temporis
Lamenta vos parate. Quicquid vidimus
Fieri hodie uni, cras fieri omnibus potest.


page 399, image: s431

ACTUS IV.

SCENA I.

Macarius. RAPHAEL. Maca: MAC. QUod pridem optabam, ibi sum, ubi nullis appetar
Scrutantium insidiis: procul domo; procul
Parente; quodque utroque plus est, Nuptiis
Procul ipsis: denso cinctus undique nemore,
Caeloque tectus; orbe caetero exulo.
Nec iam deesse quicquam opinabar meae
Felicitati; cum ecce comes cheu, comes
Meus insperato amittitur. Porro an retro
Ierit; an hac illacve evaserit; equidem
Perinde ignoro. Quare solus, quomodo
Mihi consulam? ubi domicilium capiam? quibus
Radiculis me alam? haec docturum se omnia
Ajebat ductor: nunc, ubicunque est deseror.
Raph: RAPH. Macari.
Maca: MAC. Quis me hic? quis in hac est so, litudine?
Superi servate.
Raph: RAPH. Ductor ille ego sum tuus;
Quem tu mortalem arbitrabare; caelitum
Unus primorum. Hic servitutem Numini
Volo servias supremo: hic dignam transigas


page 400, image: s432

Caelo senectam.
Maca: MAC. o fide ductor, o comes
Beate; monstra quem tuto incolam locum.
Raph: RAPH. Circumspice; qua fontanam emergere videris
Viva de rupe; illam opta sedem.
Maca: MAC. Abiitne? Ubiest?
Quo denuo aufugisti? o quantas Numini
AEterno grates? quantas ductori huic meo
Persolvam ingratus? iam demum sentio miser,
Sentio, quae occulta vis me a nuptiis meis
Abstraxerit? iam intelligo, unde suavitas
Illa in itinere manarit? o Numen bonum!
O fide ductor? o iam grata denique
Mihi tesqua? ad ipsas Caucasi rupes iube,
Jube horrida orbis ire ad ultimi loca,
Nusquam hoc ductore abire erit arduum mihi.
Nunc, si qua riguus manet humor, est mihi
Quaerendum. Et eccum! ut limpidus fluit liquor
Humili saxeto! hic indicatus est locus.
En etiam antrum! o non dubium mihi domicilium.
Hic inquilinus ero. Hic aetatem omnem exigam;
Suffice macario vires, o caeli potens
Terraeque Rector: ut quicquid de caetero
Victurus sum, tibi uni vivam, non mihi.
Subibo. o caelites, opem! Quid intus est
Monstrorum? Exanimem propter matrem stant duo
Leones. Propemodum et ego exanimis concidi:
Ita terruere. Tamen subibo. Qui locum
Me iussit hunc capere, et leonibus potest
His imperare. Imo et adulantur ii sua
Iam sponte; meque admittunt hospirem hospites:
DEUS, qui utrosque condidit, sic imperat.


page 401, image: s433

SCENA II.

PIRASTA, Cacodaemon. TAEDIUM. DESIDIA. PIGRITIA. INER TAG. SOMNOLENTIA. Pira: PIR. QUis longo iure possessum hoc mihi nemus
Advena pertentat? qua fiducia meos
Ingressus fines, aspernatur imperii
Vetusti iura? Quis ille praefidens? ubi est?
Video vestigia impressa recenter solo.
Hac incessit. Reperi. Hac sub rupe conditur.
Quid iam intus molitur? Sciendum id est mihi.
Precatur. Ingemiscit. Ora lacrimis
Humectat. Tundit pugnis pectora. iam iterum
Suspirat. Itane vero? hoc assidue volet?
Numquam olim hoc intermittet? Non fero: non sino:
Non patior. Quid? quis illum huc duxit, quo ante idhac
Nemo ullus hominum se penetrarat? sentio
Quid fuerit. Caelitum aliquis duxit; hostium
Unus meorum. Et iam is credit victum hac sua
Me audacia? Non patior, non sino, non fero.
Etiam ego me diverso possum schemate
Vestire: etiam ego personis mendacibus
Ora immutare. Mille illum scio artibus
Petere: et petam; et petam assidue. Modo iuvenis
Congrediar; modo senex pugnabo. Saeviam
Aliquando; aliquando blandiar. Subito ferus


page 402, image: s434

Atque truculentus; subito comis et pius.
Susque ego deque habeo, quibus hic telis dimicem,
Dum semper vincam. Nunc armatura levi
Adoriar hostem: ut, quantum obluctetur, sciam.
Adeste velites mei; adeste; Pigritia,
Desidra, Taediun, Inertia, Somnosentia.
Acies ignava. Adeste; adeste, properiter.
Taed: TAED. Jubes properare nos. An nescis indole
Qua simus? Quid enim est?
Pira: PIR. Hospes nostros incolit
Novus penates. Precibus caelum verberat;
Superos assidue implorat; assidue gemit.
Taed: TAED. Quid tu proinde vis?
Pira: PIR. Non patior; non sino;
Non fero. Vos illi Somnum, inquam, et fastidium,
Sensim inspirate illi otium.
Taed: TAED. Promptum id mihi
Meisque; ad caetera nulla promtis.
Pira: PIR. Hac levi
Primaque velitatione, si potest
Superari, et a consilio abduci; nil opus
Gravi armatura, et teils decretoriis.
Vos caeterae autem, eccur nihil promittitis?
Desi: DES. Omitte quaerer. Respondere enim piget.
Pigr: PIG. Procul si degit, ego procul ire non queo.
Omne: SOM. Inter manus ductate. Nam hic obdormio.
Iner: INER. O si ibi iam essemus! ne tam properate; obsecro.
Pira: PIR. O strenuam aciem! ite ut potestis; et date
Rem egregie effectam.
Taed: TAED. Huc intro me comitamini.


page 403, image: s435

SCENA III.

SANNIO. JOANNES Parens. Sani: SAN. PRope abfui, ubi caelum cum terra proxime
aiunt coire. Ubi Grugustidonios
Videre campos, et terrae angulum ultimum
Hoc licuit cubito impellere. Indidem inferos
Memorant videri; quos ego non vidi tamen;
Satis habitu: us, cum illos olim videro.
At certe ego dum [Gap desc: greek words] , interim
[Gap desc: greek words] .
Neque mirum est graece me [Gap desc: greek word] , qui tam procul
Terra marique erraverim, dum filium
Herilem quaero. Et ecce herum ipsum in tempore.
Joha: JOAN. Potestne aliud misero seni infortunium
Timeri maius? Extuli natum; extuli
Funere supremo. Nam utique periit alicubi
Latrones inter aut feras. Ni enim ita foret.
Quomodo vestes a se abjecisset? Quomodo.
Sed ecquid Sannionem hunc video?
Sani: SAN. Vides. here;
Joha: JOAN. Ah quid Macario? nusquamne ille?
Sani: SAN. Here, nuntius
Venio non faustus.
Joha: JOAN. Periitne? ah periit. Male
Id mens piae sagiebat.
Sani: SAN. Caeterum an adeo
Perierit, here, non ausim exserte. Id comperi
Porro unum: conscendisse in littore iuvenem
Aut illi geminum, aut ipsum: quem in portu statim
Cum multis dicant interisse.
Joha: JOAN. Hoc scilicet
Est, quod dicebam, periit natus, ah periit?
Quid mors incauta telum torques? hoc meum


page 404, image: s436

Senile caput; hos miseri canos verticis
Petere debebas; at tu iuvenem spiculo
Errante vulnerasti. Parcere filio,
Parenti irasci oportuit. Ego sum nocens:
Ego capitalis. Eccur succidaneam
Supponis victimam mihi invito? Necem
Non deprecabar, nisi nato. Tu si mihi
Primam invidebas, alteram hodie cur negas?
Et quando sine illo oppetere non licuit mihi,
Liceat nunc cum illo. Et nunc licebit. Nam dolor
Certe enecabit, quem senecta noluit.

SCENA IV.

Macarius. TAEDIUM. PIRASTA Habitu Venatoris. Maca: MAC. SIme ulla, donec vivo, ignavia tenuit,
Et membris omnibus, aeque ac modo, inhaesit; equidem
Nullam recordor. Tactus remora, torpeo,
Ut quicquid aggredior. Non legere iam lubet,
Non iam precati: Non aliud agere. Tamen
Repugno.
Taed: TAED. Frustra pugnas: Hodie ut viceris,
Cras ego redibo.
Maca: MAC. Bene est: ergo et pugnabo cras.
Taed: TAED. Adero et perendie.
Maca: MAC. ET pugnabo perendie.
Taed: TAED. Tu hoc usque et usque possis? tu hoc in taedio,
AEtatem agitare? ah quoties patriam voles?
Quoties hanc solitudinem noles? modo
Lux displicebit: modo nox. Demum ut omnia
Caetera probentur, tumet gravis eris tibi.


page 405, image: s437

Maca: MAC. Saepe iam eram, tunc quoque cum nondum hic eram.
Taed: TAED. At magis
Hic eris.
Maca: MAc. Hic praemium igitur maius erit.
Taed: TAED. Putan'
Tu praemium datum iri Somnolentiae,
Et torpori huic, et taedio?
Maca: MAC. Si vicero,
Dabitur.
Taed: TAED. Quomodo enim vinces?
Maca: MAC. Quomodo et alii
Vicere: qui DEO haec itidem stipendia
Fecerunt. Scio Paullos, nuper, et Antonios
Et Hilariones: scio quid tales egerint.
Taed: TAED. Erras. Illi iam exercitati erant senes,
Morosi, et pridem assueti ad haec fastidia.
At tu tener adolescens, gaudiis adhuc
Meris nutritus; taedium hoc non perferes;
Non perferes. Vix primulium ecce triduum est,
Cum tu occepisti; et iam remittis, iam tepes,
Iam pene friges; cras iam eris merum gelu.
Maca: MAC. DEUS hoc averte. Tuo ductu stipendia.
Haec auspicatus, non recedo, nec ordines
Relinquo. Vigiliis hanc somni inertiam
Ulciscar: et votis eo acrioribus
Operabor, quanto hoc corpus sensero aegrius.
Nunc adeo, et genibus nitar, dum hoc fastidium
Triumpho.
Taed: TAED. Actum egi hodie; cedendum est hinc mihi,
Ubi sunt, qui a taedio se hac arte vindicant.
Maca: MAC. Unde istuc cornu? unde istic accidit sonus?
Etiamne hic venatores?
Pira: PIR. Qua cervus abiit?
An hac, an illac?
Maca: MAC. Nusquam ullus.
Pira: PIR. Quid hic tu agis?
Quamdudum huc aduenisti?
Maca: MAC. Nupere admodum.
Pira: PIR. Antrum istuc occupasti?
Maca: MAC. Scilicet.
Pira: PIR. Meum est:


page 406, image: s438

Non sino. Solennis hic enim mihi statio est.
Maca: MAC. Nusquam impediam.
Pira: PIR. Hinc nisi mox emigras, impedis.
Tum etiam quid hic solus ageres? ferus est locus.
Maca: MAC. Eo mihi lectus.
Pira: PIR. Degere vis inter feras?
Intutum est.
Maca: MAC. Multo, quam inter homines tutius.
Pira: PIR. Cras aliud dices. Toti hic tigridum greges
Vagantur.
Maca: MAC. Non oberunt.
Pira: PIR. Quid? non oberunt? heri
Spectante me, senem anachoretam immaniter
Lacerarunt, non procul hinc. Et hoc tutum est tibi?
Maca: MAC. Solent etiam oppetere mortem aliqui in lectulo,
Nec ideo intutum tamen alii lectum putant.
Pira: PIRVin' [Abbr.: Visne] subsequi? alius hic locus est amoenior.
Maca: MAC. Ego si amoena vellem, illa hic non quaererem.
Pira: PIR. Cogam hinc abire, nisi animi sponte hinc abis.
Maca: MAC. Superi adiuvate. Quod portentum est hoc pedum?
Pira: PIR. Fugasti; non vicisti. MAC. Abi Lamia. DEUS
Macarium serva. iam sentisco, taedii
Quae caussa fuerit! ad preces, Macari, ad preces.

SCENA V.

TITUS. SCIPIO. MANLIUS. STURNUS. Titu: TIT. AD avunculum eo: vos ad Sororem visite
Vestram. Uno uterque pariter egent solatio:
Amisit ille natum; haec sponsum.
Scip: SCIP. Nos nihil?
Manl: MAN. Imo affinem; tu consobrinum.
Titu: TIT. Ita. Nec parum
Ea mihi jactura doluit. At quid agas? diu


page 407, image: s439

Nil iam aliud a Macario expectaram. Nihil
Ille haec humana pensitabat. Audii
Pridem ipsum super inanitate istarum opum
Ac gaudiorum conquerentem; quamque eas
Illecebras damnaret, juxta estis conscii.
Scip: SCIP. Denique saepe observavi, quantum ad nuptias,
Voce appellatas, semper erubesceret!
Manl: MAN. Nihil idem, nisi virgineum ferme aut dicere
Aut audire solitabat, Nec alios libros
Legere, nisi quos pudor sivisset. Ovidios
Ille et poetas umbros, pestilentiae
Fugiebat instar.
Titu: TIT. Vultis me, quid suspicer,
Audire? aliquo se abstrusit, ubi se Numini
Emanciparer. Quod voluit in patria,
Peregre quaesivit.
Scip: SCIP. Occisum pater timet.
Titu: TIT. Ego persto suspicari. Nam caelum sibi
Contemptis his opibus mercatur.
Manl: MAN. Quid agimus
Nos ergo? surgunt ecce aequales; et DEO
Addicti, caelum rapiunt; dum nos interim
In caeno hoc ille cebrarum ignavi mergimur.
Quin excitamur?
Titu: TIT. Saepe eadem ego cogito.
Scip: SCIP. Haec tristia mihi; proinde omitto. Ea olim ubi
Delicias pertaesus ero, insitiuam persequi.
Nunc quid agat Sturnus aucupemur.
Stur: STUR. Habe tibi
Tu res tuas. Ego meas habeo.
Scip: SCIP. Sturne.
Stur: STUR. Quis
Tenet abeuntem? o tite, tute, Tati. Tun' cras?
Titu: TIT. Unde fugis, Sturne?
Stur: STUR. A vipera.
Titu: TIT. Qua vipera?
Stur: STUR. Ab uxore, inquam. iam ita vocantur alicubi.
Titu: TIT. Cur istud?
Stur: STUR. Quia domi perpetuo sibilant;
Lingua feriunt; veneno plenae; ut viperae.
Titu: TIT. Impune hae dicis?
Stur: STUR. Quidni? cum impune illae agant?
Scip: SCIP. Quid haec supellex?
Stur: STUR. Res nostras divisimus:


page 408, image: s440

Mala illi lingua; mihi hi obvenere cantari.
Scip: SCIP. Quid caussae autem est cur fugias?
Stur: STUR. Cassa hoc quaerere.
Quaere magis, cur remanserim illic tam diu?
Pridem hoc molibar. Post vero quam Macarium
Nuper praeisse didici, caepi sarcinas
Itidem colligere. Vide quid exemplis agas?
Scip: SCIP. Non metuis, ne perinde requiraris, velut
Macarius?
Stur: STUR. tempori mones. Hem! certius
Certo est. requirar: ita nimirum omnes me amant.
Proin' [Abbr.: Proinde] tantisper consilium est me abstrudere
Domi tuae.
Scip: SCIP. Hoc omitte velle; nil ibi est,
Unde bibas.
Stur: STUR. Scivi: proin hos mecum cantharos
Tuli, unde biberem. Censen' tu tam improvidum
Me, qui istuc non prius, quam exirem, viderim?
Manl: MAN. Nihil agis. hodie, Sturne; Alio nos tendimus.
Scip: SCIP. Abi in furcam.
Stur: STUR. Quippe illuc cogitas sequi?
Praeeo; ut tuo haec vino impleam omnia.
Scip: SCIP. Non sequar.
Stur: STUR. Melius igitur me habebo, qui solus bibam.

SCENA VI.

PIRASTA, habitu Anachoretae. Macarius. Pira: PIR. SAtin' probe assimulo hanc personam? Dextera
Nitatur scipione: Laevae subditor
Liber. Tum incurvandum est tergum. Tum etiam gradu
Senili gradiendum. iam recte: sic solent.
Ubi es locorum? ubi habitas divine iuvenis?
Quin obviam procurris effoeto seni?


page 409, image: s441

Quid dissimulas? Latere porro non potes:
Iam e caelo didici adesse te: divinitus
Cognovi. Prodi nate; quid senem diu
Fatigas? Etiam ego hanc viciniam incolo.
Etiam ego solitudinem amo.
Maca: MAC. Unde huc, mi Senex?
Pira: PIR. Salve, o iuvenis beate: o priscis aemula
Virtus, salve. Quam avide te cupii cernere?
Maca: MAC. Ne erres, pater. Alium utique credes.
Pira: PIR. Ah tace.
Te, te ipsum quaero. Non tu ante hos paucos dies
Viciniae huic commigrasti?
Maca: MAC. Sane, pater.
Pira: PIR. Scio, fili. Nam anni sunt circiter decem,
Cum te huc olim venturum didici.
Maca: MAC. Quomodo?
Nam tunc ne ipse quidem scibam.
Pira: PIR. Praedixit DEUS
Venturum: insuper et patriam et nomen addidit.
Numquid enim non Romano natus es patre?
Maca: MAC. Sum certe.
Pira: PIR. Tum autem nomen. Quale id? obsecro.
Hem! quid senectus turbet? tune seibam, ut meum.
Nunc excidit. Imo Machaon, credo,
Maca: MACMacarius,
Pater.
Pira: PIR. Recte: istuc ipsum. En, primas syllabas
Dubie retinebam. At o Macari, grande est opus,
Quod hic moliris. An speras incommodis
Te vitae huius parem fore? Nam multa tibi erunt
Quotidie perferenda. Frigus, et fames,
Et sitis, et morbus; et mille hoc genus alia.
Maca: MAC. Praevisa haec mihi sunt tela. Corpus affero
Animumque ad illa promptum. Scio enim, sidera
Tanti esse, ut istis cupiam illa omnibus emere.
Pira: PIR. Sapienter. Sed quae dixi, adhuc sunt ludicra
Prae aliis, quae, ne qua terrearis, reticeo.
Maca: MAC. Quae vero illa, pater?
Pira: PIR. Plus sexaginta hic moror
Annos, cum nulla dies mihi abit, quin Stygis
Monstra videam; Hui quam deformia! quam inania!


page 410, image: s442

Tu bant, fallunt, illudunt, terrent, verberant:
Paene perimunt subinde. Eadem evenient tibi.
Maca: MAC. Nec illis terreor. Defensus a DEO,
Nulla indiget lorica.
Pira: PIR. Non male id quidem.
Sed si mihi res fatenda est; ni hodie tam senex
Essem, et me propediem moriturum crederem,
Locum mutarem; et inquieti huic cederem.
Maca: MAC. Ignosce, pater. Parum id puto, constanter ageres.
Nam ego iuvenem scio me; nec idcirco tamen
Solum istud vertam, etsi milie ingruant Styges,
Et quotidie vexent. Pulchrum spectaculum
DEO erit; videre hominem cum monstris inferis
Commissum, numquam in ulla arena occumbere.
Pira: PIR. Placer indoles generosa. Quamquam illud mihi
Dolet vehementer, quod cognovi; denique
Te defecturum; etsi annis aliquot in statu
Perstares.
Maca: MAC. Averte hoc vaticinium, o DEUS!
Pira: PIR. Utinam quidem. Sed iam caveri non potest,
Quod semel est a DEO decretum.
Maca: MAC. Certe ego
Vel istos aliquot annos, ut vivam bene,
Curabo. De ultimis DEUS olim viderit.
Pira: PIR. Quid vero iuvabit incepisse strenue,
Quum in fine sis demum evertendus turpiter?
Quare audi consilium: et hos numos aureos
Cape donum; et tempestive age, quod sero olim ages.
Maca: MAC. Quid olim agam?
Pira: PIR. Quid? non dixi iam supra tibi?
Descisces.
Maca: MAC. Christe sancte! o Numen unicum,
A te ego desciscam? Ego te umquam infelix deseram?
O prius ima mihi dehiscat tellus, quam velim.
Nullam caussam habui, nullam habebo cur velim.
Pira: PIR. Accipis aurum, an non?
Maca: MAC. Aurum ego abste, qui omnia
Sponte abdicarim? Abi hinc, quicunque es. o DEUS!
Quid iterum hoc monstri? Suppetias ite superi?


page 411, image: s443

Pira: PIR. Ego te, fugitive, et sponsae desertor tuae,
Nolis velis, turbabo semper; donicum.
Potiar voto. Non patior, non fern, non sino.

SCENA VII.

SYNCLETICA. NUTRIX. Cum 4. Ephebis. Sync: SYN. CL. NEscio, quid aliis usuveniat, ut dolor
Tempore frangatur: Mihi, Nutrix, quo diutius
Doleo, lubet amplius dolere. Temporis
Medicina, ab aegritudine vincitur mea.
Nutr: NUT. Quae caussa mali est? nisi quia consilium abnuis?
Moneo, Hortor, oro, supplico. Frustra. Nihil agis.
Quando tandem parebis? Identidem omnia
Ad sponsi monimenta redis: hic assederat;
Pronuper hic coenarat: hic inambulans
Lacrimarat. Quid? censen' tu olim inter talia
Senescere posse dolorem? crescit in dies.
Sync: SYN. Rem loqueris, nutrix. Quacunque aspicio, subit
Macarii imago. Idcirco soceri ex aedibus
Cogito transire ad patrem: heri cum fratribus
Hanc rem communicavi. An consilium probas?
Nutr: NUT. Probem: dum ne tecum etiam commigret dolor.
Sync: SYN. Saltem tantisper, nutrix.
Nutr: NUT. Facias, censeo.
Sync: SYN. Tum autem, quando Macarius in squallore exulat,
Et me decebit has mendacis gaudii
Phaleras mutare. Abi cervicis gloria
Infelix. Porro non illudetur oculus
Tam inani fuco. Sponsi inhonorum pectus est,


page 412, image: s444

Quid sponsa pectus ornas? Ite brachii
Nitidae catenae: haud convenit vobis meo
Cum luctu: Squallentum animum non recte premit
Aurata moles. Anulos exue manus
Infausta. Dedit haec ornamenta Macarius,
Repetitque: Redde. Exemplo docuit me suo,
Quemadmodum haec amarem. Recte est. Sic enim
Fallaces hi lemnisci mihi tractandi erant,
Sed pridem, et ante, quam miseram me luderent.
Superest, et purpuram mutare, ut vidua sim:
Ah, sum; etiam in purpura. Non is status est meus.
Qui animum sinat sub veste ulla insolescere.

SCENA VIII.

PIRASTA, Cum Choro CACODAEMONUM. Macarius. Pira: PIR. ADesto legio Tartari: cum copiis
Huc universis ite: quamque apud inferos
Tetri estis, et deformes, huc erumpite,
Vulcibus iisdem. Haec apta forma est; haec placet
Effigies. Involate. Hoc antrum cingite.
Hanc belluam captate.
Chor: CHOR. 1. Ducite, trahite.
CHOR. 2. Attollite, capite, rapite. CHOR. 3. Sternite, tundite,
Fundite. CHOR. 4. Ferite, plectite, pectite. CHOR. 1. Trudite;
CHOR. 2. Caedite. CHOR. 3. Perdite. CHOR. 4. Perimite.
Pira: PIR. Ad Stygia ergastula


page 413, image: s445

Raptate.
Chor: CHOR. 1. In inferis mersate. CHOR. 2. Ad Tartara
Praecipitate. CHOR. 3. Ubinam est?
Pira: PIR. Hac irruite, irrumpite,
Invadite.
Maca: MAC. Caelites opem.
Chor: CHOR. 4. Inferi sumus.
Pira: PIR. Quid differimus?
Maca: MAC. Juva Numen. Opem o caelites.
Pira: PIR. Age iam; despera.
Maca: MAC. Clementem dominum habeo;
Non despero.
Pira: PIR. At non parcit ille.
Maca: MAC. Non tamen
Despero.
Pira: PIR. At cogemus.
Maca: MAC. Numquam id sinet DEUS.
Pira: PIR. Sinet. iam experieris.
Maca: MAC. Miserescite superi.
Pira: PIR. Nulli sunt.
Maca: MAC. Opitulare DEUS,
Pira: PIR. Non est DEUS.
Maca: MAC. Sentis DEUM, gens stygia, nolis seu velis.
Pira: PIR. At tu non sentis. Quis enim te DEUS adiuvat?
Maca: MAC. Adiuvat.
Pira: RIR. Egregiam opem. Nunc iam adeo hic oppetes.
Maca: MAC. Licet oppetam; DEUS est tamen; DEUS adiuvat.
Chor: CHOR, Ridete, cachinnate socii,
Si tantum vobis erit otii.
Videte quale sit solatium
Ubi spirandi non est spatium.


page 414, image: s446

SCENA IX.

RAPHAEL. Macarius. Raph: RAPH. OCyus ab alumno. Ocyus, inquam, facessite
Turba impia. Confestim redite ad Tartara.
Satis est vesaniae huius. Ultra non licet.
Maca: MAC. O ductor bone; quam in tempore ades rebus meis!
Iamiam imminebant Letheae fauces mihi:
Iamiam hauriebant. Et ubi eras, quando toties
Te huc advocabam?
Raph: RAPH. Stabam, Macari, cominus,
Et quam fortiter ageres videbam. Viribus
Itidem suffectis adjutabam; et hostibus
Easdem adimebam.
Maca: MAC. Quis enim non succumberer
Mortalis unus, istis immortalibus
Tyrannis? nisi qua occulta consisteret ope.
Raph: RAPH. Idcirco disce DEO fidere; numquam cades
Hoc defensore. Caeterum hoc pro certo habe,
Haec tua quo vita aderit, assiduum bellum erit.
Pugnandum est. Quamquam haec terribilia non magis
Nocebunt, quam cum blandientur inferi.
Tunc, tunc sudandum; tunc currendum est ad preces.
Ad illa assuesce tela.
Maca: MAC. Pareo libens;
Et recta abscedo. Possunt terrere inferi,
Quod video; nocere, ni velimus, non queunt.


page 415, image: s447

ACTUS V.

SCENA I.

VOLUPTAS; Sive PIRASTA VIRGINEM mentitus. Volu: EVentilavi adversus Macarium. Nihil
Actum est telis lusoriis. Versis dehinc
Est oppugnandus. Nam sola fallacia.
Si sola sit, nil proficitur. Formidine
Item ac terrore pauci vincuntur aliqui.
Quippe nimis hae vulgatae sunt iam artes Stygis;
Eoque suspectae, noscuntur ilicet.
At blanda aut verborum aut oculorum gratia,
Quanto minus timetur, vulnerat magis.
Voluptas, inquam est; quae una dum placet, nocet.
Hanc ego mendaci schemate tum demum induo,
Quando nihil reliquis ullis efficere queo.
Prodeo igitur Voluptas; iam ante veteribus
Passim tropaeis nota. Heroas caeteris
Invictos, sola vici. Ego Salomonibus
Pedem impressi victorem. Sambsones mihi
Succumbere coegi, et Davides cedere:
Herae ego ipsa pectus ustulavi AEgyptiae.


page 416, image: s448

Hodie hanc arenam capio. Hic sensim et eminus
Insidiae sunt locandae; nunc sudarium
Hoc obsipo illi, sortuito abjectum quasi.
Caetera aget ipse. Hoc utar in illum exordio.

SCENA II.

Macarius. Maca: EO radiculas quaesitum aliquas, quibus
Crastino alar. o maturae coenulam fami
Iucundam; prae quam, quae in paternis aedibus
Gulam immodicam fovebat. Haec mihi fercula
Ipsa fames condit; nec timetur nausea,
Ubi nulla suppetit esculenti copia.
Atqui ecce, Coa de tela sudarium,
Et serico undique pictum. Unde, aut quis attulit?
Cum nemo certe hominum hac affectarit viam?
Mirum hoc mihi est. usquam quisquam cernitur.
Attollam; Ne qua in caeno et pulvere pereat.

SCENA III.

VIRGINITAS. PUDOR. RUBOR. Virg: VIR. REs haud procul periculo est. Cudit fabam
In iuvenem incautum hostis. Timeo illi, ne prius
Cladem, quam discrimen videat; ni ego opitulor.
Mihi quippe se commisit, iam ante, quam patrem
Patriamque fugeret, Par proinde est, ut iuvem.


page 417, image: s449

At iam ille hamo est petitus, cum sudarium
Phlegethontis admiratus temere sustulit:
Et quas res olim abiecit sponte, de integro
Iterum affectavit. o qualem hoc sudarium
Illi sudorem comparabit? sed agedum,
I Pudor honeste, i Rubor, ambo comites mei.
Ite pares; et qua arte hostes Macarium petunt,
Eadem ambite illum, et Voluptati viam
Omnem intercludite. Virginitas, et illa, non
Possunt uno morari in contubernio.
Aut me proturbet, aut illam a sese abdicet.
Pudo: Pud. In nobis mora nusquam erit ulla.
Rube: RUB. Imus, quo iubes.

SCENA IV.

VOLUPTAS. Seu Pirasta, voluptatis habitu. Volu: REdeo provisum, quid fiat rebus meis.
An hausit hamum? Plane. Nusquam est. Sustulit.
Hoc expectabam. Vici. Nil timet doli.
Plus mihi dimidium est facti. Tales scilicet
Velim pisces, qui tam promte liquriant
Hamum. Alterum eidem laqueum nectam; et paullulo
Propinquiorem. Crepidas, inquam, e Serico
Has elegantes. Plus subest, quam quis putet.
Simul huc redibit, hunc in laqueum se induet.


page 418, image: s450

SCENA V.

Macarius. PUDOR. RUBOR. Maca: MAC. OBsonavi gratis has omnes herbulas.
Lautum inde utique instruam penum; et lautius adhuc
Coenabo. o quales delicias habent meae
Hae silvae?
Pudo: PUD. Nimias, Macari; et plures quam velis;
Ah plures?
Maca: MAC. Quam praestant quietem?
Rube: RUB. Non diu
Praestabunt, ni in tempore caves.
Maca: MAC. Undique dapes
Praebent inemptas. iam illecebras istas dolet
Tam sero repperisse. iam magis dolet
Tam sero patriam deseruisse. Ah nescii,
Quantum in patria mali esset, et quantum hic boni.
Pudo: PUD. Ah nescis, quantum etiam et hic deliteat mali:
Maca: MAC. Verum ego, quid cum istoc incipiam sudario?
Rube: RUB. Abiice.
Maca: MAC. Rem tam elegantem?
Pudo: PUD. Abiice.
Maca: MAC. Ut in pulvere
Pereat?
Rube: RUB. pereat; ne tu per illam.
Maca: MAC. At usui est.
Pudo: PUD. Et damno.
Maca: MAC. Tanti pretii?
Pudo: PUD. Non vero pudet,
Pretiosiora quondam contempsisse te,
Nunc insanire affectu tantulae rei?
Maca: MAC. Imo pudet certe. Abiicio tandem, quicquid est.
Ecce autem et alterum. Superi! Quid hae volunt
Sibi crepidae?
Rube: RUB. Et has omitte.
Maca: MAC. Quis tandem huc pedem?
Quis hac me absente iit homo? Nullusne uspiam est?


page 419, image: s451

Non temere haec fiunt; aliquid portendunt mihi.
Pudo: PUD. Cladem; nisi caves.
Maca: MAC. Tollam utrumque.
Pudo: PUD. Cui bono?
Maca: MAC. Vel ut hospiti donem alicui, vel pauperculo.
Pudo: PUD. DEO dona, cui caetera donasti omnia;
Id est, omitte.
Maca: MAC. Nihil hic video periculi.
Pudo: PUD. Nihil vides. Videbis; verum serius
Aliquanto, quam voles.
Maca: MAC. Non debent haec humi
Putrescere.
Pudo: PUD. Minus certe animus debet tuus.

SCENA VI.

JOANNES, Parens. ATRIENSIS. GETA. SANNIO, SATURIO, LIBANUS. cum aliis famulis. STURNUS. Jona: JONA. SAtis quaesitum ad hunc diem est: Posthac nihil
Negotii vobis facessam. Probe operam
Functi estis vestram; et nemo, praeter filium
Imperium patris detrectavit. Is mihi:
Sed serum est lamentari. iam quid vos velim
Animum advertite. Meministis qualis servitus
Vobis apud me fuerit semper.
Omne: OMN. Meminimus,
Here,
Geta: GET. Clemens illa, et facilis, et numquam gravis.
Joha: JOS. iquidem vos liberum magis habui in loco,
Quam servorum.
Geta: GET. Et nos itidem te non habuimus


page 420, image: s452

Magis herum, quam parentem. OM. Grati agnoscimus.
Joha: JON. unc, quod videtis, me Senectus undique
Extrema vestit; cani isti ad tumulum vocant,
Quamquam etiam non vocatus irem. Bidui est
Aut tridui. quod absum adhuc a funere.
Non veteres deliciae mihi, non cupediae
Iam esse voluptati; non iuvenum haec frequentia,
Non obsequia clientum afficere animum queunt:
Domus orba inanem hanc pompam aspernatur. Tuli
Dum aut aetas mea sinebat, aut natus aderat:
Utroque nunc adempto, ulterius cur feram?
Absurdum est in Libitina laute vivere,
Neque convenit senem capularem gaudiis
Juvenilibus studere. Eo ratum est mihi
Pompam hanc omnem abdicare; volque liberos
Abire iubere. OM. Here, DEUS te servet. DEUS
Tibi omnia. Serviemus etiam liberi.
Non imus. Dominum numquam sensimus. Pattem
Habuimus. Patronum, parentem agnoscimus.
Jo, Placet animus gratus. Verum, quod dixi, erit.
Tuque Atriensis, hoc habe negotii,
Ut rem exsequare. Tum deinde, quia orbitas
Infestat; inque hac divitiarum copia
Opes meae ingentes haeredem non habent;
Semissem templis, et semissem pauperi
Plebeculae transcribo. Potuit filius
Adolescens haec contemnere; non possim ego parens
Tam grandi natu? qui sciam, nisi illicet
Deseruero, me deserendum? Ne ambige
Fili: qui exemplum tibi praeire debui,
Sequar tuum: doces parentem, qualiter
Sit opibus utendum. Novissime libros
Macarii, quos reliquit, hos aequalibus
Ejus, reique gnaris litterariae


page 421, image: s453

Vide ut distribuas. Habeant hoc mei, hoc sui
Macarii mnemosynon.
Atri: ATR. Fide optima exsequar.
Joha: JOV. os mecum huc intro.
Stur: STUR. Quo itis? adsum: adsum: diu est
Cum me quaesisti?
Atri: ATR. Ego te? Numquam hodie fuit
In mentem te quaerere.
Stur: STUR. Debebas imo, iam
Iam: quid erat?
Atri: ATR. Nihil erat.
Stur: STUR. Nihil erat ultro ego
Proin' [Abbr.: Proinde] adsum, et meum abs te patrimonium
Reposco.
Atri: ATR. Tuum? quod tu patrimonium?
Stur: STUR. Ferunt
Me haeredem scriptum heri tui.
Atri: ATR. Mei?
Stur: STUR. tui.
Atri: ATR. Heri?
Stur: STUR. Heri.
Atri: ART. Male ferunt, Sturne; equidem nihil scio.
Stur: STUR. Non, sodes, pauperem scripsit plebeculam?
Atri: ATR. Illam quidem.
Stur: STUR. Recte. Hoc aiebam. Hem. quomodo
Simulabas te nescire?
Atri: ATR. Necdum equidem scio.
Stur: STUR. Necdum? Quomodo, necdum? illa ego sum plebecula.
Atri: ATR. Ita est profecto: hem!nesciebam. Et quando vit
Adire hereditatem?
Stur: STUR. Quam primum potest.
Atri: ATR. Hodie?
Stur: STUR. Si hodie potest.
Atri: ATR. Nunc adeo?
Stur: STUR. Si potest.
Atri: ATP. otest omnino. Tolle sis hunc triobulum.
Stur: STUR. Hunc solum? At maior patris hereditas erat.
Atri: ATR. Fratres quoque, Sturne, multi sunt tibi.
Stur: STUR. Mihi? Ego
Me solum rebar, qui haec essem plebecula.
Nec ullos fratres memini habere me. Nisi
Hodie mihi nati sint forsan aliqui. Nam heri
Nondum ulli erant. Da totum patrimonium;
Non habeo fratres.
Atri: ATR. Multi se esse praedicant.
Stur: STUR. Itane vero? contemnebar heri, ut infimi
Subsellii homo; nec cognatum se ullus meum


page 422, image: s454

Aiebat. Nunc cum hereditatem hanc audiunt
Mihi venisse, omnes repente sunt mei
Affines, cognati, fratres. Itane? abdico.
Et certe hanc matrem, quae uno partu tot mihi
Peperit repente fratres, haud magnopere amo.
Pergo: Intus expostulem ut hac super iniuria.

SCENA VII.

VOLUPTAS, Seu Pirasta, Virginis habitu. Macarius. Volu: VOL. iam denique quicquid virium est mihi, exeram
In adolescentem: aut hoc procumbet ariete
Percussa turris, ni animi fallor; aut nequit
Dein ullo labefactari. Nunc ergo hanc placet
In rupem evadere, et Sagittas indidem
Fundere. Ita hic assidens maerorem ementiar.
Maca: MAC. Manantem e rupe lympham eo haustum; poculis
Quondam falernis suaviorem: illa sitim
Modice restinguam. Non eget Corinthiis
Haec mensa vasis; Samiam testam et auream
Natura sitiens non discernit: Nectaris
Est instar aqua, etiam e figlinis, cum sitis.
Nec umquam aconita minus timui, quam ut desii
In auro bibere. Haec testa venenum non timet.
Quid autem (o monstrum!) istaec sibi vult faemina?
Abscede portentum Acherontaeum. Quid tibi hic
Negotii est? abscede.
Volu: VOL. Serva perditam
Et misere afflictam; serva longa emortuam
Fame puellam.
Maca: MAC. Abscede; vivis. Mortuam
Minus timerem.
Volu: VOL. At serva morituram.
Maca: MAC. DEUS


page 423, image: s455

Non sum, qui a morituris hodie mortem arceam.
Volu: VOL. Miserere; brevi obsequio iuvare me potes,
Vel hospitio, ut vivam; vel tumulo, ut mortuam.
Rabiem timeo ferarum. Sine defendere
Me hanc noctem: cras molesta non ero amplius.
Maca: MAC. Caelo potes tegi: nullo hospite indiges.
Volu: VOL. Feros homo leones recipis, hominem ejicis?
Maca: MAC. Parcunt leones, faemina numquam pon nocet.
Recede; aut ego recedam.
Volu: VOL. Vires suffice,
Abibo. Aut fessam si aspernaris, nec cibo
Juvas, nec tecto; tumulo morituram iuva.
Maca: MAC. Quis einim te adduxit? aut quid est tandem hoc, quod hic
Moliris?
Volu: VOL. Miseram me consumtis viribus
Pridem, atque nimia arentibus siti labris,
Nihil effari iam possum. Sine, me colligam
Prius esculento aliquo.
Maca: MAC. Nihil ad stomachum tuum
Mea esculenta. Barbaris radicibus
Herbisque victito. Si quid tamen potes
Pauxillis dactylis placare famem; cape,
Atque intro abscede, tantisper, dum ego hic foris
Oberro.
Volu: VOL. o beneficam manum! caelum hoc videt,
Olimque reddet.
Maca: MAC. Hunc item e fonte laticem,
Nam aliud, quo restinguas sitim, in promtu est nihil.
Volu: VOL. Ah; fallor? an dum vultum propius inturo,
Macarium agnosco?
Maca: MAC. Quem tu Macarium mihi?
Volu: VOL. Illum Romanum: Juvenem olim, eheu, nobilem
Et elegantem. At iam video, erro. Illi tamen
Similis certe aliquantum videris: pallidi
Nisi oris macies discreparet, nam ille erat
Floridior. Quamquam quid calamitosa memoro?
Erat olim,
Maca: MAC. Unde ille tibi Macarius noscitur?
Volu: VOL. Omitte. Ego, quae vicinis habitabam aedibus
Romana virgo, Macarium non noverim?
Maca: MAC. Ubi ille iam est?
Volu: VOL. Ah, periit. Alii gurgite


page 424, image: s456

Haustum arbitrantur: alii latronum putant
Insidiis interceptum; alii alio malo
Peremptum.
Maca: MAC. Te autem quae adeo caussa has impulit
Adire silvas?
Volu: VOL. Quae illum e patria expulit.
Furtim patricias, inquam, fugio Nuptias;
Interea dum quaero locum, ubi sola Numini
Quiete serviam, huc postremo deferor,
Jactata terris usque omnibus, et omnibus.
Sine me hic qui esse tandem.
Maca: MAC. Hodie per me potes.
Diutius ut maneas, non sino.
Volu: VOL. Dum hodie sinas,
Te per tuos parentes, per quicquid fuit
Olim jucundum, obtestor.
Maca: MAC. Tantisper licet.
Verum ecce, redit Macarius tuus iterum mihi,
Is de quo dixti: an habet adhuc superstites
Parentes?
Volu: VOL. Habet infelix: etsi funeri
Propinquos, qui interim lugent, et lacrimis
Assidue mortem arcessunt. Nec aberit diu,
Si pergat ille abesse. Quid hi gemitus volunt?
Maca: MAC. Temere illi. At tu ingredere tandem; ego foris ero.

SCENA VIII.

Macarius. PUDOR. RUBOR. Maca: MAC. MIrum est, quam alte ista vox in animum se meum
Penetrarit? numquam aeque sensi, ac iam sentio
Quas habeat vires matris nomen et patris?
Simul illos nominavit virgo haec, illico
Me fregit.
Pudo: PUD. Quid agis, Macari? an ergo non pudet,
Parentes deseruisse olim constantius,
Quam nunc audisse eorum nomen?
Maca: MAC. Ita est; pudet.


page 425, image: s457

Sed quid agas? Ego non movear, qui illis lacrimas
Has dicar tam assiduas movere?
Pudo: PUD. Praestat ut
Sine te paulisper, quam ut tecum aeternum fleant.
Maca: MAC. Miseret me illorum aetatis.
Rube: RUB. Misereat tui,
Qui haec tecum agitas.
Maca: MAC. Saltem illis dixissem vale!
Pudo: PUD. Dixisti, eo ipso, quod fugisti. SAT fuit.
Maca: MAC. Saltem osculum dedissem.
Rube: RUB. Quo illis arctius
Nimirum haereres?
Maca: MAC. Saltem, quo discederem
Prius indicassem?
Pudo: PUD. Ut inveniri facilius
Deinde posses, atque in patriam retrahi?
Latere noluit, qui se ipse prodidit.
Maca: MAC. At fuit hoc non humanum, ab his discedere
Parentibus.
Rube: RUB. Sane, quia divinum fuit.
Maca: MAC. Ab his, qui tam tenere me amarint?
Pudo: PUD. Tenerius
Amavit Christus.
Maca: MAC. Qui me a puero tam anxie
Aluerint?
Pudo: PUD. Et Christus aluti: et hunc cogita.
Maca: MAC. Qui tantum opum suarum mihi reliquerint?
Rube: RUB. Itane autem? an nondum hic erubescis? quasi alias
Opes tibi nullas Christus, et reliquerit,
Et promiserit?
Pudo: PUD. Hoc caelum certe, haec sidera
Hinc intuere; et quicquid supra haec sidera est,
An nullas ibi tu opes servari tibi putas?
Et illae ipsae, si parvae creduntur tibi,
Conquerere, dabit maiores.
Maca: MAC. Nescio quid agam!
Utroque rapior. Quamquam Iuctu occidere
Parentes dicar, ni in patriam revertero.
Pudo: PUD. In patriam? illam, e qua nuper ultro fugeras?
Rube: RUB. Quam Christi amore tam promte contempseras?
Illuc redibis? Illuc? illam in patriam?
Pudo: PUD. Quid Numen illud sempiternum? quid tuus
Olim ille ductor? quid tu imo ambobus, miser,
Quid, inquam, dices? non tute ipsum perfidum?
Non periurum appellabis? qui patri DEUM?


page 426, image: s458

Qui patriae tuae caelum posthabueris?
Maca: MAC. AEger animus male habetur: et Scyllam hine timet
Et hinc Charybdim: certum naufragium imminet.
Caeleste o Numen! unde hic sensus est mihi,
A veteri tam diversus? video quidem et probo
Meliora; tamen in patriam feror, et prope trahor.
Secedam hinc paullum, et ab umbra consilium petam.

SCENA IX.

VIRGINITAS. PUDOR. RUBOR. Virg: VIRG. A Vide cognoscam, quid mei profecerint?
Quid est, Pudor! Satin' salve? an succumbere
Macarius coepit? meliora DEUS?
Pudo: PUD. Egimus
Domina, quicquid agere licuit. Quantum lucri
Retualerimus, brevi apparebit.
Rube: RUB. Fluctuat
Juveris; et utro sit tandem iturus, non liquet.
Virg: VIRG. Fluctuat? at nemo erat heri illo constantior.
Heu! quam levi momento homo in praeceps ruit?
Nos certe nec defuimus ei, nec deerimus.
Subite mecum, Aluid iam intus conabimur.

SCENA X.

CHORUS CACODAEMONUM. PIRASTA. Julu: J.us STygii senatus venio apparitor, Jubet
Meus me princeps explorare, quid mali


page 427, image: s459

Passim [Gap: not deciphered] a phlegethontis milite.
Pirasta, Labrusca, Phantasta, Corusca, reliqui
Commilitones; ociter ad praetorium.
Pira: PIR. Intempestivus praeco es: mediis avocas
E caeptis.
Julu: J.us Quid vis? Imperator sic iubet.
Pira: PIR. Age igitur. si quid est; edic compendio.
Julu: J.us Ephemeridem rerum vestrarum concupit.
Labrusca, quid operis fecisti?
Labr: LAB. Militem
Iratum ad caedem alterius meditandam impuli.
Julu: J.us Cuiusnam?
Labr: LAB. Rustici innocentis,
Pira: PIR. Scilicet
Parum istuc est. Vix excusas ignaviam.
Labr: LAB. Quid me aliud oportuisset?
Pira: PIR. Mille alia. Scies
Ubi imperatorem nostrum noctu audies.
Julu: J.us Quid tu Phantasta?
Phar: PHA. Ego sopitum hominem somniis
Confudi; et spectris territavi inanibus;
Ac veluti caedem intentans, eius lectulo
Imminui: effecique ut temere consurgeret
Et telo forte rapto, hominem juxta ebrium
Cubantem ignarus confoderet.
Julu: J.us Bene hoc, bene.
Vidi illum ego ipse. Nam cum ego huc ab inferis
Ibam, occursabat ille, et hinc ad inferos
Non laetus ibat. Sensi eum a temulentia
Tunc adeo primulum excitari: et balneas
Illi recentes apprecatus, transii.
Tum tu dein Pirasta.
Pira: PIR. Res dignas ego
Triumpho gessi Juvenem quendam hic nobilem
Opum, luxus, parentum, patriae, gloriae
Nuper victorem, ab instituto absterrui.
Julu: J.us Ecqua arte?
Pira: PIR. Non vulgari. Anachoretam indui,
Venatorem assimulavi; immisi taedium;
Minis spectrisque dimicavi. Sed nihil
His omnibus egi; donec in ora virginis
Idem migravi. Hic illi quicquid suadeo,


page 428, image: s460

Persuadeo. iam quaecunque nuper spreverat,
Insane repetit; uno solum passu abest
A clade,
Julu: J.us Strenue haec, Pirasta, et fortiter;
Digna ingenio tuo. Nil hodie gratius
Congnoscet princeps. Perge, et caepta perfice,
Triumphabis. Tum tu Corusca?
Coru: COR. Pessima
Sum conditione. Caenobitam ego mihi
Sumpsi oppugnandum: saxeum hominem et ferreum.
Ago omnia; incipio nova, repeto vetera,
Et usitata, et inusitata; mentiar
Nisi millies illi hodie admoverim arietem,
Sed millies nihil egi.
Pira: PIR. Adeon' tu sis iners?
Adeon' ignavus?
Coru: COR. Quid agam? Simul illum adorior,
Precatur; flagris corpus increpat; cibis
Potuque gulam fraudat, humi pronum se abiicit.
Vincite vos istaec arma.
Julu: J.us Imo nisi viceris
Cras ipse, fustuarium erita principe.
Nunc his contentus plagis, ad tuum opus redi.
Pira: PIR. Ego me iterum convertam in ora feminae;
Nullum schema potest nostris esse fraudibus
Magis opportunum. Hoc etiam invictos vincimus.

SCENA XI.

Macarius. VOLUPTAS. Maca: MAC. NIhil expedio. Quam hinc male perturbatus abii,
Tam huc redeo. Patria, et parentes, atque opes
Animum obsederunt. Heu, quam ferreum mihi
Hodie videtur caelum? Ibo, atque virginem
Hanc consulam. Sed eccam!
Volu: VOL. o quas tibi gratiae


page 429, image: s461

Habebo, Juvenis nobilissime; Nam mihi
Talis certe videris; quicquid tu neges.
Maca: MAC. Non diffitebor. Concelare te meum
Volebam nomen: ultra nolo. Ille ipse sum
Macarius, quem memorabas a parentibus
Suis plorari.
Volu: VOL. o ipsum certe! At quomodo
Illa venustas oris repente oppalluit?
Ubi nitor ille, quem suspexit Roma? Ubi
Purpura, patriciarumque fastus vestium?
Quid sponsa infelix? quid genitrius tua? quid pater
Viderent, si illa sponsum, si isti filium
Adeo mutatum, adeo contemptum cernerent?
Ego ipsa paene tuae fortunae illacrimor,
Cum cogito qualis iam sis, qualisque fueris.
Maca: MAC. Nihil equidem his moverer, si haec solum forent.
Nunc me parentum et luctus et squallor movent.
Volu: VOL. Humanum hoc est. Nec vero aliud ego crucior,
Atque istud ipsum.
Maca: MAC. Censen' gratum me patri
Facturum, si postliminio reverterer?
Volu: VOL. Ah cessa istud dubitare. Qui iam mortuo
Similis torpescit; simul ac te conspexerit,
Reviviscet: scio.
Maca: MAC. Tum autem mater?
Volu: VOL. Gaudium
Suum non capiet.
Maca: MAC. At quid alii dicerent
Mortales, si olim me reversum cernerent?
Hominem inconstantem utique; atque consilii sui
Subito pertaesum. Ah pudet. Hem! tantus est rubor
In scelere solum cogitato; quis foret
Etiam in patrato?
Volu: VOL. Dicam, Macari: ut nemo erat
Qui factum, cum fugeres, Probaret; sic erunt
Multi qui reducem laudent. Tu quidem interim
Fac quae videbitur: Ego hic remanere cuperem.
Si qua liceret. Quamquam ut plane rem eloquar,
His paucis noctibus, quibus in silva hac vagor,
Saepe horrui; cum spectra aut vidi, aut credidi


page 430, image: s462

Videre. Nihilne eius modi visum est tibi?
Maca: MAC. Mihi vero multa. Nec durare utique hic potest,
Qui illa timet: Me autem etsi non terrent; alia tunt
Quae solitudinem hanc, tam jucundam prius,
Reddunt molestam.
Volu: VOL. Quae illa?
Maca: MAC. Parentes, patria,
Et quicquid cum patria reliqui. Vix fero
Desiderium.
Volu: VOL. Ad haec, tua tam nobilis indoles,
Tam delicatum corpus, tam tenerae manus,
Ista facies (vis verbo dicam?) non satis
Videntur apta ad perferendas has loci
Iniurias.
Maca: MAC. Quomodo tu ergo aptam te putas?
Volu: VOL. Putabam; et ideo te secuta fugeram.
Aliud iam experta, te redeuntem itidem sequar.
Locum alibi mitiorem inveniam. In patria
Demum ipsa multi servierunt Numini.
Quid opus hac tam remota solitudine?
Maca: MAC. At pudet.
Volu: VOL. Itane? Parentes hoc solatio
Donare? Ab exilio in patriam revertere?
Animi quietem ante haec pericla ducere,
Pudet? Puderet imo haec ipsa omittere.
Maca: MAC. Equidem quod me facturum numquam credidi,
Persuades, Muto mentem, caeptique veteris
Pertaesus, ad patriam reviso.
Volu: VOL. Gratulor
Parentibus tuis Macari: et praesentio
Quid gaudiorum mater, quid itidem pater
Sint habituri, ubi reducem videbunt filium!
Ubi suum sponsa sponsum; (heu quantis lacrimis
Quaesitum!) conspicabitur.
Maca: MAC. An satis ad iter
Sumus parati?
Volu: VOL. Ego certe; nisi quod sericos
Amisi calceos.
Maca: MAC. Tui fuere ii?
Reperi ego heri: et Sudarium.
Volu: VOL. Ecce id inscia
Etiam ipsum amisi.
Maca: MAC. Hinc utraque efferam foras.
Volu: VOL. Hic certe captus est. Hos illi ego stimulos
Addidi: ego animo istanc offudi caliginem.


page 431, image: s463

Sudarium ipsum: et crepidae tantum nebula erant.
Maca: MAC. Nusquam reperio: et, perturbatus nescio
Quo abdiderim!
Volu: VOL. Facile careo. Omitte. Haud est opus.
Maca: MAC. At tu, o mea casa vale; vale, et meam hanc fugam
Boni consule; revocant parentes. avocat
Patria. Tuque o Numen supremum Macario
Ignosce; tumque o ductor da hanc veniam mihi:
Hanc fugio non sponte casam. Superi! O caelites!
Quid video? ex oculis instar umbrae evanuit
Puella, non puella? o dedecus meum!
O animi ludibrium! video quid egerim;
Miserere o Numen. Erubesco sidera:
Oculos attollere crubesco. o caelites
Parcite decepto. Parcite, parcite perfido.
Imo exigite a periuro poenas: Sumite
Supplicium a profugo. desertorem plectite:
Nihil recuso: Merui, ah merui. Quin mihi
Obtendis velum terra? praebe latibulum
Quo condar, ne me caelum hoc, ne ductor meus
Aspiciat. Quid loquor? non urbis hoc scelus
Debet piari: lacrimis debet, lacrimis.

SCENA XII.

PIRASTA. 1. LABRUSCA, 2. CORUSCA 3. PHANTASTA 4. Chorus Cacodaem. Pira: PIR. UBi est? ubi est illa loci inculti Sanctitas?
Illa Stygi formidabilis constantia?
Omne: OMH. a ha, he he! jacet.
Pira: PIR. Hunc socii lepusculum,


page 432, image: s464

Timidum, imperitum, imbellem, totis viribus
Quid adorti eramus? uno poterat sibilo
Terreri.
Omne: OMH. a ha, he he.
Pira: PIR. Uno aspectu imo poteras
Fugari.
Labr: LAB. Uno imo poterat nutu territus
Exanimari. En! veluti jacet?
Pira: PIR. Hiccine machinis
Se nullis expugnari posse? hic Tartara
Jactarit tota non motura se loco?
Coru: COR. Jacet expugnatus.
Phan: PHAN. Uno victus spiritu est.
Pira: PIR. Praebe jugulum deses gladiator. Accipe
Ferrumignave.
Pira: PIR. Timide.
Labr: LAB. Bis fugitive.
Coru: COR. Perfido.
Phan: PHAN. Perdite.
Pira: PIR. Periure, desperate, noster es.
Pira: PIR. DEO renuntiasti; noster es.
Labr: LAB. Tuum
Christum abdicasti, noster es.
Coru: COR. Loco tuo
Cessisti, noster es.
Phan: PHAN. Quid agis? laqueum hunc cape,
Et si quid restat animae, elide; noster es.
Pira: PIR. Mane hic, abi hinc, ut ut voles, iamnoster es.
Cessas te strangulare? insere laqueum gulae,
Ac nos consequere.
Pira: PIR. Hodie ultro illuc proficiscere,
Quo cras coactus ibis. Pridem noster es.
Pira: PIR. Inserite vos laqueum illi; inserite; adstringite.

SCENA XIII.

RAPHAEL. Macarius. CHORUS ANGELORUM occultus Raph: RAPH. ITerum? abstinete manus: impero. Adhuc noster est,
Eritque: Vestri iuris alumnus numquam erit.
Quid iam hoc Macari? ah tam subito paenituit? Itan'
Male de te merui, ut sic vae mihi diceres?
Ut sic a me recederes? Ut hunc locum


page 433, image: s465

A me monstratum, temere sic relinqueres?
Quid iam hoc Macari? adeo tibi caelum viluit?
En solem hunc; en iubar diei publicum;
En quicquid siderum est; id sub pedibus tuis
Quondam volvetur: et quicquid iam suspicis,
Despicies olim. An vile hoc censes praemium
Tui laboris? ah tantilli! tam brevis!
Tam facilis! quantum; Macari, o quantum praemium!
Tu tamen hoc negligendum tibi? tu hoc patriae
Mortali, et periturae, et peremturae putas
Tamen esse posthabendum? quid Macari, hoc? DEUS
Tibi adeo infra parentem, infraque hominem fuit
Ducendus? Quid agis? quin loqueris? ecquid taces?
Maca: MAC. Pudet, eheu, fari.
Raph: RAPH. Attolle vultus.
Maca: MAC. Ah pudet
Videri.
Raph: RAPH. Suspice.
Maca: MAC. Videre pudet.
Raph: RAPH. Erige
Te tamen.
Maca: MAC. Ah, quid iubes, ductor, videre me?
An terram hanc? Erroris mei vestigia?
An Solem hunc? Erubesco conscia sidera.
An te? at tu alumno hoc erubescis ipsemet.
An deinque DEUM? Qui me? quem ego? quem ita temere?
Ah parce; pudet. Ego ullos posthac caelites
Ausim vocare? Ego hoc os caelo ostendere?
Ego me hominem fateri? attamen, o mi comes,
O ductor, o tutela: ignosce perfido
Clienti. Feci, fateor; eheu, quid miser
Feci? quid imo non feci? me perdidi;
Te deserui; DEUM reliqui. An hoc parum est,
Quod feci? o Numen, non irata tu manu
Trifidum sparsisti telum in impium caput!
Non profugum hausisti tellus!
Raph: RAPH. Mitior est DEUS;
Etiam merentes sero plectit: parcere
Pronior est, quam ferire.
Maca: MAC. At certe hic me locus


page 434, image: s466

Iam formidabit. Mereor, Vindica DEUM
Irata tellus; eiice ingratum exulem.
Mereor hoc odium; et merear; dum DEO queam
Me olim purgar.
Raph: RAPH. Macari potes; et hic potes.
Redi in spelaeum; et perge caepta pergere.
Placari citius Numen, quam irasci potest.
Maca: MAC. At timeo male ne rursus?
Raph: RAPH. Nitere in DEO,
Numquam laberis. Interim primas cave
Origines stropharum: Sero arma capies,
Ubi hostis in intestina iam pervaserit.
Maca: MAC. Ergone tam desperatum invitas denuo?
Veniamque perfido promittis? et alteram
Ingrato gratiam offers? o Numen bonum!
O mite Numen! o DEUS iterum meus!
O omnia mea! Sequar, sequar bonum hunc DEUM.
Raph: RAPH. Nunc ut videas, quid olim in caelo gaudii
Te maneat, ubi servire DEO huic perrexeris,
Cape gustulum hunc tuae beatitudinis.
CHORUS. Canitur intra Scenam. Maca: MAC. O plane suave caelum! o dignum pluribus
Adhuc periclis! Ite vitae incommoda;
Saevite morbi, sitis ure; aestua fames;
Caelum si his emitur, pretium nullum est carius.
Jacebam oppressus iam; jacebam funere
Infami funeratus; cum me reddidit
DEUS huic vitae. Proinde o Numen unicum,
Iam vivat mea tibi omnis vita, non mihi:
Quae iam iam, perierat in miseria, eheu, sua,
Revixit hodie in misericordia tua.
FINIS.