HAbes tandem, benevole Lector, tot annis desideratas R.P. JACOBI BIDERMANNI, Societatis nostrae non minus Poetae, quam Theologi praestantis Comoedias, ab accurato Auctoris calamo, et propriae manus charactere ad usum Rei publicae litterariae Typis vulgatas. Non hoc nunc agimus, ut his Operibus posthumis, velut ambiguae mercis, laudis hederam suspendamus; Massica et Falerna his foliis non indigent, se ipsis commendata. Quid enim scripsit Bidermannus, quod nisi ab ignobili Zoilorum grege reprehendatur? Certe qui in omni genere Carminis excelluit, in Comico, multorum judicio, triumphavit, maxime posterioribus annis, cum maturiore judicio, et usu doctrinam acuente, audere coepit Grammaticorum praecepta contemnere, et suo potius ac temporum suorum genio morem genere, quam Magistrorum
non semper legitimis decretis nimis anxie adhaerescere. Nonnullae harum Comoediarum habent utique, quod alicubi debeat benigne excusari; in his pono BELISARIUM, quem primum omnium credimus Scenam vidisse. Tulit nihilominus adhuc rudis Choragus eum plausum, quo pauci alii maiorem. Ad hunc scribendum cum se iussu Maiorum contulisset Auctor, erat adhuc Tiro in palaestra [(transcriber); sic: palestra] Theatrali; proinde, qui eum legunt, nequaquam primo loco positum credant, quod sit reliquis melior; sed meminerint Scriptoribus bonis idem contingere, quod bonis persaepe arboribus, quarum primi fructus raro sunt optimi. Est quidem hic ipse BELISARIUS materia Tragico Cothurno dignissima; nempe Ducum longe maximus, iratae fortunae triste ludibrium, nulla umquam, quantumvis flebili Scena satis elugendus. Sed in eo ridiculum videri potest, quod Photius, quem ad evertendum Papam Sylverium Theodora Augusta ad BELISARIUM ablegaverat, cum alios testes confictae per summam calumniam proditionis non haberet, denique Logodaedalum quendam, et Pseudopoeium, testes scilicet omni exceptione maiores produxerit, qui BELISARIO, sapientissimo Duci, fidem facerent tentatae a Viro maximo turpissimae proditionis. Nimirum ipso nomine refutabantur
hi testes, seseque reos agebant falsitatis sola nomenclatura; quod tamen a Poeta nostro non animadversum, meretur inter ignoscenda numerari. Taceo plura, quibus Lector suae benignitatis nebulam obfundet, ne caeteris nobiliter scriptis nimium traluceant. Ob haec atque his similia poterat quidem omitti BELISARIUS, nisi illum aliae dotes commendarent, quae Ducem summum, etiam inter maculas, venustum atque spectabilem reddent. De hoc ipso BELISARIO non omiserim hoc loco monere Lectorem, P. JACOBUM nostrum in ea Historia secutum fuisse vulgi opinionem, nec quidem Veteribus ignotam, et postea a Petro Crinito, non ignobili Scriptore traditam, confirmatamque, et quasi in Veritatis Ara consecratam; quam tamen nunc a vero longe alienam esse satis constat; de exitu nimirum illius praestantissimi Ducis, deque excaecatione, et extrema eius mendicitate. Crinitus Lib. 9. de disciplina cap. 6. diserte, et structa ad pompam oratione narrat, effossos oculos BELISARIO, et cum esset a Justiniano bonis omnibus spoliatus, excitato propter viam publicam, tuguriolo, stipem, qua se aleret, mendicasse. Sed hoc tanquam mendacium palmare multis refellit doctissimus Jureconsultus Andreas Alciatus, lib. 4. Parergon cap. 24. Apud Carolum quoque Sigonium Lib. 20. de
Imperio Occidentali scriptum reperies, conjurationis in suum Caesarem falso accusatum, comprehensum cum familia, ipsum domi suae in custodia habitum, triumphalem hominem, et sine dubio inter viros eius Saeculi virtute et dignitate omnium principem. At vero postero anno re ad liquidum explorata, 14. Aprilis, tanquam innocentem emissum, ac bona dignitatemque pristinam restitutam. Atque haec dubium non est, quin longe sint vero propiora, quam quae Crinitus habet, quaeque solide refutantur ab Alciato. Neque propterea tamen arguendus est oscitatione [(transcriber); sic: oscitantiae] alicuius, ac multo minus sublestae fidei, quod in argumento Poeticae Scriptionis Bidermannus noster illud sequi maluerit, quod Scenae ac Theatro esset convenientius, quam quod veritati historicae magis congrueret. Illa Criniti narratio sponte sese sua quasi ferebat in Theatrum, qui proprius est locus eventuum Tragicorum et Fortunae ludentis in magnis Capitibus; quod sufficere Bidermanno ad excusationem debet, etsi data opera in historiam peccasset, quod certus sum ab eius verecundia fuisse alienum. Ceteroqui quis exigat adeo religiose fidem sacrosanctam Veritatis historicae a Poetis, cui Nationi numquam non concessa fuit, non quidem potestas mentiendi, sed concinnandae tamen fabulae ad sublimes affectus
in Spectatorum animis excitandos; cuius rei praecipuus semper artifex Bidermannus noster est habitus. Porro, quamvis invitante Tragico argumento, placuit P. JACOBO in toto BELISARIO nihil de cothurno insonare, sed inter aspera et acerba saevientis fortunae leni ubique socco incedere; Nihilominus versus plerique omnes suis numeris, non ad Senecae quidem, sed ad Terentii exemplum constant; quod et in aliis observavit, sed tum tantum, cum versus facere lubido fuit, quod in CALYBITA, JACOBO USURARIO, et JOSAPHATO non fecit, quia non placuit, et hoc sibi licere putavit, ut serviret Populo, qui vix aliud in Comoediis magis desiderat, quam fluentem, claram, planamque et nullis pedibus operosius illigatam dictionem, quam sine fatigatione audiat, sine Calepino intelligat, sine interprete, et quasi se Magistro, totam comprehendat. Hanc ipsam ob causam contra exempla veteris Comoediae Latinae, Choros, solis Tragoediis olim, nescio quo jure, permissos, ipse Comoediis omnibus incinere voluit; ex quibus tamen nos aliquos certis de causis omisimus, probatioribus suo loco relictis; scilicet ut aliquantulum aegre faceremus Grammaticis; quibus nihilominus honorem suum constare volumus, etsi eos subinde crediderimus deserendos. Etiam Caesarum Regumque
magnorum Edicta vetustate exulescunt, sine jactura Maiestatis. Quis iam dubitet, quin hi ipsi Grammatici longe gravius se laesos esse sint arbitraturi, cum viderint, in JOSAPHATO, neglecto quinario tribus duntaxat Actibus lusum contra omnia exempla probatae Antiquitatis. Atqui P. JACOBUS hanc ipsam ob causam, et ne Grammaticorum placita omnia convelleret, JOSAPHATUM hunc suum non est dignatus nomine comoediae, sed Drama nuncupavit, etsi, neque argumenti dignitate, neque lepore aut suavitate amoenissimae dictionis, ceterarum ulli debeat posthaberi; quamquam extemporali et festinata opera in gratiam HenriciIllustr. Principis, et Episcopi Augustani deproperata, cumis Marianam Praefecturam Dilingae susciperet. Denique quis dubitet, Auctori perfacile futurum fuisse, tres Partes istius Dramatis in quinque Actus extendere, si numerum scrupulosius sequi, pium esse, et ad religionem pertinere credidisset?
Non leviorem fortasse bilem movebit Aristarchis suis Poeta, ubi hi viderint toties in istis Comoediis prodire in publicum personas, quas vocant, Fictas. Introducuntur cunctis fere Actibus boni malique Genii, Virtutes item et Vitia in abstracto, ut vocant, quae melius in concreto agerent, exemplo totius Vetustatis latinae,
quae Graeculos et Aristophanem nihil motata, non verita est reprehendere in Plauto, quod Paupertatem in Scenam adduxerit, neque volunt rigidiores Critici hoc licere secuturis. Sed hac quoque in re maluit noster, amplecti morem Saeculi sui, quod dudum Theatris omnibus recepit, ut, quas dixi. Personae fictae rebus agendis intervenirent, aliquo fortasse dispendio decori veteris, sed non levi compendio tenerae Iuventutis, quae similibus personis agendis suaviter aptatur ad masculae actionis maturitatem. Adolescentulus certe, qui Castitatem in Scena belle egit, adultior factus JOSEPHUMProregem castissimum aliquando cum dignitate repraesentabit.
Sed maximam reprehensionem incurret apud Nasones mediocriter litteratos Poeta noster, quod Acta multorum saepe annorum, vetante Flacco, incluserit paucarum horarum spectaculo. Quid hic dicam? Nempe ignoravit haec arcana Criticorum Iacobus noster. Potius tu crede, mi Lector, id eum sano consilio fecisse, cui studium fuerit, unice sese ad Spectantium indolem accommodare, qui maiore ex parte fuere homines eius modi, ut abiis nequaquam potuerit tantum patientiae sperari, quo plures horas sessitarent, et interim aliud vel audirent, vel viderent nihil, quam inter serviles
nequitias rixantem cum sordidissimi Senis avaritia vel potorem, vel amatorem herilem filium; ut taceam ea argumenta, quibus plerumque constant veterum Comoediae, adeo esse aliena a moribus Germanorum, ut si in Scenam nostratem intrarent, utique pro plausu sperato, sibilos streptitumque explodentium reportarent. Meminerat noster, se esse e numero Religiosorum Poetarum, quos deceat eo studium omne convertere, non tam ut delectent, quam ut prosint, animosque Spectantium ad virtutem ac DEI timorem adducant illecebra dulci piorum spectaculorum. Id si fuerint adepti, hunc demum suo labori convenientem plausum consecutos se esse intelligunt. Maneat hoc ergo, ac deinceps ratum perpetuumque esto, veluti si lege XII. Tabularum cautum foret, ut, etsi noluerint id Veteres licere, nostris his temporibus tamen vetitum non sit, Acta quantumvis multorum annorum una deducere in Scenam. Hoc primus e nostris, quod sciam, Choragis fecit P. Georgius Agricola, quando Constantinum Magnum, ac plures deinceps alios Heroas, magnificentissimo spectaculo introduxit in forum Monacense, ostenditque oculis Alberti Magnanimi, Ducis Bavariae, quod sine interventu ullius Medeae, temporum spatia longissima impune stringi, atque
arctari possint in brevem periodum paucarum horarum. Idem postea fecit in Theodosio Juniore doctissimus Raderus noster, idem in Mauritio sapiens Kellerus ac postea Brunnerus in Henrico sancto, et Nabuchodonosore; idem alii passim, nequiquam obnuntiante Scaligero, Praetore Grammaticorum. Satis erat nostris ad hoc audendum, sic placuisse magnis Principibus, placuisse viris eruditissimis, placuisse populo Spectatorum universo, per omnem hanc Germaniam superiorem. Hos fere secutus noster Bidermannus, credidit idem sibi licere, quod aliis honestum fuit; eaque de causa, ut de aliis iam non memorem, JOSEPHI cum pueri atque adolescentis, tum viri totam historiam a Patris polymita, usque ad purpuram Pharaonis, uni spectaculo inclusit, sufficere ad facti rationem existimans, quoquo modo effecisse, Populo ut placerent, quas dedisset fabulas. Quod si de arte nunc agamus, puto neminem latere, persaepe evenisse, ut artificis laudem summam tulerit, qui artem fidenter neglexit. Qui Roma his annis venerunt, aiunt illic celeberrimum Architectum esse, qui primus in aedificiis exstruendis ausus sit, Vitruvii praecepta omnia contemnere, neglectaque tota disciplina Columnarum, sequendo genium suum, visus sit contra artem artificiosissime peccare, eo
eventu, ut illius opera priscorum artificum fabricas, et saeculis omnibus laudata vetustatis monumenta haud paulo superaverint, mirante Roma hanc esse felicitatem novi artificis, ut delirando recte ageret, et errores erroribus nectendo id efficeret, ut nihil erraret, neque esset in eo, quod posset reprehendi; qui peccaturus fuisset in omnes elegantias, nisi audacter peccasset. Sic habeto, mi Lector: Desipere in tempore sapientia est, et qui praecepta artis non nimis anxie servat, hoc ipso servat, dum minus servat, dummodo finem operis sui alia via assequatur, quod huic nostro artifici largiter obvenit. qui cum calamum scripturus arripuit, positos ante se vidit fabulae suae spectatores, quos quidem sciebat futuros homines non unius genii aut moris; sed aliquos ex eis fore viros, feminasque Principes; cum permultos primi Subsellii viros doctos; plures deinde e semidoctorum grege, ac denique plurimos e faece suburbae. His omnibus parandum erat a Poeta, quod delectaret cunctos, nemini non prodesset, probaretur omnibus, ad recti amorem erigeret universos; quod quidem adeo abundanter assecutus est noster, ut spectatorum plerique ab his Comoediis, quam a Concionibus aliorum emendatiores redierint domum; id quod longe aliter evenisset, si libertatem excellentis ingenii
maluisset carceribus legum Criticarum includere, quam ad affectus in animis Auditorum excitandos vim omnem facultatemque multiplicis eruditionis accommodare, neglectis humilibus judiciis paucorum, neque omnino doctissimorum.
Maiorem speciem non iniustae reprehensionis habere nonnullis videbitur, quod Choragus noster parum memor personae, quam adferebat ad Comoedia, tantum Scurrarum et Parasitorum introduxerit, ut Plautum ipsum hac in re si non superare, saltem aequare voluisse videri posset. Scatent totae scenae servulorum nequitiis, et vernilibus jocis petulantium lixarum, ut nulla sit Comoediarum, quae labe hac carere videatur. Haec quidem dixerint Catones Censorini, qui tamen si animum advertere volent, facile deprehendent, Poetam ex ipsis jocis et risibus iter sibi ad salubres lacrimas fecisse; lacrimas, inquam, quibus, ut de aliis nunc non dicam, Macarius, CALYBITA, JOSEPHUS tantum non toti permaduere, ut natus hanc in rem videri posset versus ille, quo dicitur omne punctum tulisse, qui miscuerit utile dulci. Testes esse possunt, quotquot Monachii aderant, cum Anno 1638. Lucalibus nostris CALYBITA praeluderet. Plena erat Aula amplissima viris litteratis et principibus civitatis; tota Actione
silentium ingens, nisi quod Actu postremo Spectatores innumeri omnes collacrimarent, et Odaeum capacissimum non iam fletu, sed singultibus claris personaret. Viros honoratos, et Curiae Electoralis summates non pudebat quasi professo fletu oculis frena laxare, et subsultante inter dolorem gaudio indulgere tormento suavissimo dulcium lacrimarum. Etiam qui non intelligebant, quid diceretur, cum animadverterent tamen, quid rerum fieret, et viderent Juvenem nobilissimum, domi suae sponte exulem, parentibus carum, sed fastiditum, et Matri praesertim; eundemque inter paternas opes amplissimas inopem, inter comessantes servulos fame ac macie aerumnisque confectum; At sub extrema a matre quidem agnitum, sed inter eiusdem seros amplexus, et vera lamenta, nobilem, et victricem tot malorum animam in caelum ad illa gaudia non finienda transmittere; nemo erat in populo densissimo, quin pro se quisque, quidquid haberet in oculis lacrimarum, moestissimae matri affunderet, et quasi commodaret ad planctum; sed juxta tamen fortissimo Heroi pro brevibus aerumnis aeternum duratura gaudia non eadem opera gratularetur. Posthaec solutis ludis proclive est cogitare, neminem e tot Spectatoribus fuisse, quin contemptum insignem rerum humanarum, et amorem
coelestium bonorum secum domum deportaverit, fructu in longum tempus duraturo, quem unice spectare solent ac debent ii, quos ex nostris hominibus hae curae Theatrales exercent; proinde inter prima studia habent, curasque omnes in hoc ponunt, ut non sibi, sed DEO laborent, et cavere solent quam maxime, ne per hoc, quod plausum habent, et sua aliis placere vident, ipsi displiceant DEO; quam quidem viam qui sequuntur, ad beatam immortalitatem recto calle perveniunt; estque haec ipsa nostrorum omnium operum adaequata merces. Et hoc erat, quod P. Iacobo positum ante oculos obliterabat praecepta et artes minutas omnium Criticorum, praescribentium leges exoletas, olim a profanis hominibus inventas, quas ille non contemptu, sed judicio seponendas putavit, coegitque scenam suaviter ancillari Christianae pietati, cui adversari minime putabat honesta gaudia Sturnorum et Vernularum opportune illudentium severis actionibus; scilicet ne perpetuo Scena horresceret, et tristes Philosophi in arena soli dominarentur. Atque his rebus Auctor noster id demum est assecutus, ut illis annis, quibus Monachii ac Dilingae in Theatris regnabat, negaret populus, se interfuisse Comoediae, in qua non largiter cum riserit, tum fleverit; risu scilicet ac fletu
alternante, et ab eodem affectu pietatis pulchre temperato, cui quidem affectui in DEUM tam in se ipso, quam in aliis attollendo calamum ipse suum atque ingenium, seque ac sua omnia a puero consecravit Bidermannus.
Nec est silentio praetereundum hoc loco, fuisse a non nemine animadversum, et P. Bidermanni Comoediis eas, quae maxime erant joculares, et hilaritatis quam plurimum [(transcriber); sic: quamplurimum] continebant, fructu prae aliis fuisse uberrimas. Pro comperto habetur, CENODOXUM, quo vix ulla harum Actionum Comicarum laetiore cachinno Orchestram omnem concusserat, ut tantum non risu subsellia fregerit, tantos nihilominus in Audientium animis motus verae pietatis concitasse, ut quod centenae Conciones vix potuissent, paucae horae huic spectaculo datae confecerint, quando ex praecipuis proceribus Aulae Bavaricae, urbisque istius Monacensis, viri omnino quatuordecim, saluberimo DEI timore, facta hominum tam stricte discutientis, perculsi, non multo post finitum ludum, ad nos in Ascesin Ignatianam secessere, mirabili in plerisque morum mutatione secuta. Diceres totidem Brunones iterum in maioris Carthusiae montes commigrasse, ut salutem tot periculis obnoxiam extra discrimen ponerent, planeque in tuto collocarent. Nimirum horrorem quendam
inusitatum his heroibus incusserat Panurgus, malus, et seductor CENODOXI genius, qui cum coram Christo Judice in omnem praeteritam vitam sui clientis, heu nimium obsequentis, vehementissime perorasset, moresque miseri nullo non genere Superbiae contaminatos et undequaque sordentes omni artificio disertissimi Oratoris exagitasset, in maximo numero Spectatorum perpauci fuere, qui non totis artubus contremiscerent, plerisque perinde trepidantibus, ac si non alterius cuius piam pridem vita functi, sed sua ipsorum causa in illo terribili tribunali sub aequissimi Judicis trutina laboraret, justaeque damnationis fulmen non minus suo, quam CENODOXI miserabilis capiti iamiam impenderet; Inter hos Ascetas fuit is ipse, qui et CENODOXI personam praeclare egerat, quiquie non longe post Ascesin, cum se in Societatem nostram recepisset, in ea pluribus annis adeo innocenter ac sancte vixit, ut dubitari non debeat, quin inte beatos Coelites, aeternum victurus, nunc degat, tanto felicior illo damnato Doctore, quanto remotior ab ipsius vanitate et jactantia fuit, Vir cum in omni virtute, tum in animi potissimum demissione, totiusque vitae modestia numeris omnibus absolutus.
Denique non deerunt ex lectoribus delicati fortasse nonnulli, qui stilum ipsum P. Bidermanni ad censuram vocent, veluti minus vel ad leporem Comicum, vel ad exactas Latinitatis leges exquisite elaboratum. Hi quoque si quaesierint diligenter, invenient facile in ipsis primis Comoediae Latinae parentibus, quod debeant ignoscere, quia excusare non possunt. Non est de toto opere ferendum continuo judicium ex uno alterove versu minus perfecte tornato, in hoc potissimum genere scriptionis, in quo plerumque plus gratiae habet neglecta, sed illimis et minime sordida oratio, et quidam sermonis candor nativus, quam exquisitum studium percolendae dictionis; ut in formis aiunt eam maxime laudari, quae speculo minimum debeat; nec alio ornatu indigeat, naturae solius dotibus contenta. Quamquam fatemur non inviti, haudquaquam omnes in his Comoediis versus esse folia Sibyllarum, aut eo pretio aestimandos, ut singuli valeant Talentum Atticum, quod olim Poetae Graeculo Rex amantior gloriae, quam pecuniae pendi iussit. Sed illud interim considerandum, P. Bidermanno aliis rebus gravissimis occupato, minimum temporis concessum fuisse ad laborem scriptionis, nec ei, nisi paucas horas subsecivas, ad stilum relictas; quo ipso tamen tempore erat parandum Theatrum,
Actores scenici instruendi, apparatus vestium et scenarum concinnandus, machinae erigendae, periochae ad Typum adornandae, et super haec aliae curae innumerae rerum plurimarum ad Theatricos labores spectantium necessario suscipiendae; quibus erat omnibus ita incumbendum, ut raro spatium superesset, de stilo cogitandi. Memini auditum a me saepius e Viris gravibus, cum dicerent, credere se, Ducem magni Exercitus eo die, quo sit pugnandum cum acri hoste, non esse in plures curas divisum, quam sit Choragus magnae Comoediae illo die, quo est ei in arenam Theatri descendendum. Quid intersit inter has curas, iam non agitur, quia discrimen per se notum, et res nimium dispares, nisi certo respectu, in comparationem non adducuntur. Tantum illud ostenditur, et Imperatori, et Chorago permultum esse negotii, quo tempore illi pugnandum, huic ludendum; illi in campo, huic in plano Theatri; utrique sub Spectatoribus innumeris subeunda fortunae alea; quam si uterque faventem habeant, triumphant; iste ut minore pompa, sic non nimis inferiore gloria. Hae autem curae Theatrales non tum primum incipiunt, cum Prologus in Scenam prodit; sed eo fere temporis momento, quo Choragus destinavit animae, subire hunc laborem; tum enimvero veniunt
cum impetu catenati labores, quos nemo ponderat, nisi qui aliquando exhausit.
Ad extremum Lectorem monitum volumus, mirari ut desinat, si alicubi invenerit repetitum aliquando in una Actione, quod iam legerit in alia, veluti Cramben saepius coctam. Comus et Labrusca ambo Parasiti, dum fament sitiuntque, et extremum egent, eosdem Lemures, easdemque Lamias patiuntur; ille quidem in Cosmarchia Actu 3. Scen. 2., hic in Josaphato, Part. 1. Scen. 7. Simili modo Coniscus Puer honorarius Josaphati, Himilconem, et Ephebus 1. Calybitae Themistium, suum uterque Paedagogum ludos habent conficto per puerilem nequitiam spectaculo, Milvii primum, diutule per aera obvolitantis et gyros mirifice miros agentis, tum Sciuri in arbore festive lusitantis; idque faciunt verbis et sensibus prope iisdem. Et poterat quidem utrobique alterutra Scenarum omitti, quod suadebant aliqui; sed visum est aliis nihil mutiare, ne scilicet interposito hiatu, disjuncta male deinceps cohaererent. Quod si ea repetitio futura sit fastidio Lectori, habet is remedium in manu; tantum pagellam vertat, et perlevi saltu transeat, quo volet. P.Bidermannus certe eadem repetendo, cum id perraro fecerit, nec Cramben recoquere voluisse, nec uni filiolae duos maritos
quaesivisse dici potest, et multo minus plagii crimen commisisse, quod locum non habet, nisi in eo, qui non - sua usurpat pro suis, quod noster numquam fecit, nimis nobili indole aliena cuncta fastidiens. De pluribus maritis, frivolum est, imo improbum suspicari in Parente tam casto, et qui nihil non fecerit, nisi ad exemplum Artificum praestantissimorum, quibuscum peccare, prope Virtutis numero habendum. Obsecro, quis umquam Homero diem dixit, quando in paucis eius paginis toties legitur: Glaukopis Athéne Et P. Bidermannus malam maximam crucem merverit, quod in paullo, paullillo, paullillulo, pauxillum sibi indulserit, ut saepius hoc genere nugarum uteretur? Ecquis aevi nostri Apellem in jus vocavit, quod DEI param Virginem facile centies pinxerit, eodem semper vultu, iisdemque oris lineamentis? Nimirum putant Poetae, se Dominos esse suorum verborum; et sunt, ni fallor, non minus, quam Pictores colorum. Nemini faciunt iniuriam hi magni Artifices, si saepius iisdem seu versibus, seu coloribus utantur. Serviunt vicissim Poetis sua verba, stantque ad nutum parata, non minus quam Pictoribus sui colores, qui tam delicate haberi nequaquam volunt, ut semel duntaxat sint usui, et nullam posthac operam Dominis praestare teneantur. Hac
fiducia usus est P. Iacobus potissimum in Josaphato, in quo praecipue reperiuntur Scenae iam alibi lectae. Hunc cum Dilingae componeret non multo ante, quam Romam proficisceretur, idque faceret in obsequium Reverendissimi et Illustrissimi Principis Henrici, Episcopi Augustani, quod supra memoravimus: in eo opere erat opus properato, quod pauculi dies ad scribendum essent concessi; ibi cum omnia fierent per summam festinationem, mirum non est, Choragum prementibus angustiis temporis ad sua scrinia confugisse, omnibusque forulis excussis, si quid reperisset, quod usui esset ad eam rem, quam parabat, confidenter accommodasse propositae Actioni. Quod dum fecit, neque iniurius cuiquam fuit, neque furtum ullum commisit, cum nequeat id fieri, nisi in alieno. Quae autem nostra sunt, aequum est, ut nobis serviant, ubicunque res postularit, praesertim in arcto positis, et si nos alia omnia destituant. Etenim omnes ii, qui in hunc articulum incidunt, subsidia, quae possunt, undecunque conquirunt. Qui autem horum quam modestissime agunt, velut verecundae, et ingenuae Apes, in suo Hymeto manent, nec aliena prata depascuntur; secus ac Fuci faciunt, ignobiles scilicet Poetastri, qui cum pro ignavia sint rudes mellificii, sola audacia armantur, Apumque
verarum plena Alvearia impune populantes, mella, quae non fecerunt, nudis cruribus circumligant, succo non - suo ocreati; et quia volare quoque ritu Icario affectant, proprio remigio destituti, quam alte possunt, alienis pennis sublimantur, donec moveat Cornicula risum, et deprehensa, praebeat nudum atque implume dorsum ad ludibrium omnium emunctarum narium. Numquam se in hoc periculum dedit sapiens Bidermannus, qui pro ingenita indole, alieni semper abstiens, ac suo sibi succo vivere cum cochlea suetus, si eum succum non semper habere recentem potuit, cum usus posceret, de parato illum, sed de suo tamen promere [(reading uncertain: print unclear)] , quam de furto accipere maluti, crediditque non esse crimen, si ea quae semel placuere, iterum iterumque placere cogeret, diversis praesertim temporibus locisque producta. Porro valere universim ad stili defensionem potest, siqua tamen est necessaria, quae certe non est; valere inquam potest, quod satis constet P. Iacobum, cum haec scriberet, numquam de Typo cogitasse, eo quod sufficere sibi ad fructum suorum operum existimarit, si pro DEI gloria bene laborasset, et multorum studia in praesens ad capessendum virtutis arduum iter excitasset, de posteritatis secunda aura nihil admodum solicitus, quam securius in Caelo sibi
sepositam esse credebat. Cumque subinde aliqui pro amicitia mentionem facerent de fama per editionem Operum Comicorum quaerenda, ipse quanto potuit nisu dicitur repugnasse, adeo, ut si penes eum stetisset, forsan Virgilii, Maronis flammas suis ipse manibus huic generi Scriptorum universo subjecisset, arsissentque ingratis ignibus pulcherrimi ingenii monumenta, nisi vis altior et Superiorum auctoritas opportuno interventu obstitisset; quod utique haud levi bono posteritatis factum, quae demum 37. annis post obitum Auctoris fruitur labore utilissimo amoenissimi ingenii. Et quia in hunc locum venimus, ut de ingenio Auctoris mentio fieret, dabit mihi hac veniam Lector, si eum paulo pluribus docuero, qui vir fuerit P. Bidermannus, ubi paucula mihi erunt e Bibliotheca Societatis nostrae desumenda.
Fuit igitur P. Iacobus Bidermannus, natione Germanus, patria Suevus, non Clungensis, aut Chingensis, ut mendose habet Bibliotheca, sed Ehinganus. Est autem Ehinga non ignobile municipium Gentis Austriacae, non procul Danubio situm, tribus milliaribus supra Ulmam, habeturque patria bonorum Ingeniorum; e qua in omnem Germaniam omni tempore prodierunt Viri inclyti doctrina et omni genere eruditionis. Inde ergo oriundus Iacobus
noster bonum et ipse ingenium, magnarumque Artium capax, intulit in Societatem Jusu annos natus 16. in eaque professus est 4. Vota, die 31. Julii Anno 1917. Vir magni ingenii, ut habet Bibliotheca, parique laude eruditionis et doctrinae. Litteras, quas vocamus, Humaniores diu docuit Monachii, captus illecebra Musarum, quas a puero adamaverat. Atque his quidem litteris ultro ipse aetatem omnem consecrasset, nisi visum fuisset Maioribus, animum tam capacem sublimibus Studiis Philosophiae primum, tum etiam Theologiae docendae admovere. Persuasum ingeniis laetioribus ante ea tempora fuerat, in his Studiis subtilibus ita regnare Barbariem et neglectum Latini sermonis, ut in illis quasi propriam et perpetuam sedem dudum collocasse videretur, a qua separari nulla arte posset. At P. Iacobus noster cum voluntate Maiorum divortium a Musis fecisset, non ita fecit, ut etiam repudio damnarit tam alte radicatos amores; sed cum ad disciplinas, quas dixi, traendas attulisset ingenium imbutum diuturno, et quasi perpetuo usa Latini sermonis, probeque subactum nativo succo Romani eloquii, novum iter, et fere nullius ante calcatum pede ingressus, severitatem sublimium doctrinarum ita cum amoenitate politioris litteraturae temperavit, ut nihil
obtuso acumine scholasticae subtilitatis, ubique per aspera disciplinarum transpareret eius simplex candor Latialis, et intaminatae facundiae, nulla barbarie vitiatus, nec tamen affectato nitore ridiculus, et Gratiis omnibus, multaque Venere, sed mascula, perspersus.
Non omittendum, quod cum Monachii secundissima fama Rhetores doceret, plerasque harum Comoediarum illic composuerit, nactus in florentissimo Gymnasio discipulos factos natos ad captum omnium disciplinarum; e quibus nonnulli etiamnum superstites, seipsis ostendunt, qualis quantusque fuerit Bidermannus, nempe simulacra viva tanti Magistri; e quibus unus aliquis, facile princeps caeterorum, propediem Orbi dabit Historiam caelestem, demonstraturam generi humano, quidquid de natura, motu cursuque Siderum cognosci posse oculatissimi caelestium arcanorum speculatores, ministerio fidelium Vitrorum, et acri indagine millenarum noctium vigilatarum, numquam fallente calculo tradiderunt. Caeterum quae pro Bidermanno hucusque diximus, poterant alicubi brevius dici, et quaedam fortasse omnino omitti. Fuere tamen alii, qui necessarium putarent, occurrere furori Zoilorum; quorum dentes retundere etsi plerumque operae pretium non sit, insaniam tamen ignavo silentio
alere, et quasi approbare, nec ipsis quidem magnopere prodest, aliis etiam obesse plurimum potest.
Haec de P. Iacobi Bidermanni Opere Comico, quod nunc demum in lucem venit, pro Auctoris merito et rei dignitate pauca, pro sensu aliorum quorundam fortasse nimis multa, boni consulat bonus Lector; qui si insuper nosse velit, quaenam alia e calamo magni huius Viri prodierint, non gravabitur intrare Bibliothecam Societatis JESU, in qua ordine omnia eius Opera bene disposita reperiet. Nos hic solum Comica posthuma damus, quae Roma non multo post mortem Auctoris accepimus, hactenus variis casibus tantum non oppressa; tandem tamen opera bonorum Virorum in lucem publicam emersere, et tanto nunc sperant laetiore plausu Virum volitare per ora, quanto discrimini ultimo propiora diutius jacuere. Quae autem nunc damus duabus partibus, hoc ordine venient:
BELISARIUS, Comico. Tragoedia, versu Comico Terentiano.
CENODOXUS, sive Doctor Parisiensis, Comico-Tragoedia, eodem versu.
COSMARCHIA, sive Mundi Res publica, Comoedia, eodem versu Jambico.
JOSEPHUS, Aegypti castissimus Prorex, Comoedia, eodem versu Jambico.
Macarius ROMANUS, Comoedia, eodem versu Jambico.
PHILEMON MARTYR ILLUSTRISSIMUS, comoedia, eodem versu Jambico.
JACOBUS USURARIUS, Comoedia, soluta Oratione.
JOANNES CALYBITA, Comoedia, soluta Oratione.
JOSAPHATUS, sive, de Barlaamo et Josaphato, Drama, solut. Orat.
STERTINIUS, Dramation, Ludus Grammaticus, versu Jambico.
Omnia ad maiorem DEI, DEIparaeque Virginis gloriam.
EGO SERVILIANUS VEIHELIN Societatis JESU per Superiorem Germaniam Praepositus Provincialis, poetestate ab Adm. Rev. do P. re JOANNE PAULO OLIVA, eiusdem Societatis Praeposito Generali, mihi facta, permitro, ut Liber, qui inscribitur: Ludi Theatriales Sacri, sive Opera Comica posthuma a R. P. JACOBO BIDERMANNO SOC. JESU Theologo olim conscripta, etc. per Deputatos lectus, probatusque, a D. Joanne Wagner, Bibliopola Monacensi, in lucem edatur cum privilegio Societati JESU a FERDINANDO III. felic. mem: Romanorum Imperatore semper Augusto, etc. concesso: quo Typographi omnes et Bibliopolae prohibentur, ne ullos libros, a quoquam e Societate JESU conscriptos imprimant, recudant, aut alibi impressos venales proponant intra
Sacri Romani Imperii, Regnorumque ac Dominiorum Suae Caesarae Maiestatis haereditariorum fines, absque Superiorum praedictae Societatis JESU permissione. In quorum fidem hoc ei Testimonium dedi, ma nu Sigilloque Officii mei munitum. Oetringae Veteris 10. Martii, 1666.