QVID tantas, generosa, per procellas
Tam lentam trahis, Indoles, carinam?
Insanum furit aequor, et rebellis
Motis Adria praeliatur undis:
Laxata volat impotens habena
Hac illac Aquilo; Cerauniisque
Et Neptunus, et Aeolus minantur.
Festinant trepidi, timentque Nautae,
Et, quo se redimant ratemque, saeva
Iactis aequora mercibus saginant.
Tu contra, fragilem per alta cymbam
Cunctabundus agis; ferosque lento
Pergis remigio secare fluctus:
Nec portum petis illum, ubi quieto
Stare in littore tot tibi coaevas
Castorum Iuvenum vides cohortes.
En, quanti simul annuant! suamque
Ostentent misero beatitatem,
Dum, quas inter adhuc rotaris, illis
Gaudent degere se erutos ab undis.
III.
Invitar (viden?) Imperator ipse
Et tuta e statione, portuosi
Demonstrat tibi littoris quietem,
Et stantes ibi tot suos clientes.
Huc succedere suadet; huc adactum
Remis omnibus applicare lembum.
Non tristes ibi turbines, nec atra
Foeti grandine sentiuntur imbres:
Sed, quae nunc feriunt carinam, inani
In se murmure saevient procellae.
Non circumspicis, hinc et inde, centum
Iam mersos rate naufraga Sodales?
Centum iam scopulis, et aestuosis
Haerentes male Syrtibus, negatam
Seros poscere opem? Dolent, furentum
Ventorum rabiem, et tumentis undae
Contempsisse minas: fugaque nullum
Matura sibi quaesiisse portum.
Tu nondum tamen hanc tumultuanti
Cessas credere Doridi biremem?
Cessa fidere, cessa; et inquietam
Verte ad littora portuosa cymbam.
Obstat mater, ais, paterque: et obstat
Opplorans soror, et sodalis obstat;
Qui portum medio in mari, et secundam
Promittunt mihi navigationem.
Mecum omnes rate remigant eadem:
Hac, vitae mihi cardinem beatae,
Hac, monstrant seriem: iubentque passis
Sulcare aequota, non timenda, velis.
VI.
Haec audis, generose sanguis, audis
Haec deliria? nec tuas liquata
Autes incipis obserare cera,
Dum te spernere littus; et paternos
Vult Caelo pater anteferre nutus?
Aut Syrtes per, et aequorum vagari
Per discrimina, maximam beatae
Te sortem iubet autumare vitae?
Non est, falleris, haec beata, non est,
Quam dicit pater esse, vita non est.
Ac, farta tibi mille de crumena
Eului pondera blandiantur: auri
Aut, vena tibi dives e secunda
Argenti cumulum flagellet arca:
Aut de Perside barbaras rapina
Promittat tibi res avita gemmas:
Aut uni Libycas avara messes
Pleno praedia congerant aceruo:
Pac, quidquid lubet huius. illa non est
Vitae nomine digna vita, non est.
Fac, plures ut opes tibi laboret
Pleno copia parturire cornu,
Quam Tartessiacae rotant arenae,
Lympha cum Tagus aurea triumphans.
Aut cum stagna, crepidinesque flavo
Pactoli gravat alueus metallo:
Iesseum tamen insonare magnis
Olim vocibus audies Nepotem:
Non est haec, Iuvenis, beata, non est,
Experto mihi crede, vita non est.
IX.
Hinc aurem assiduae licet querelae
Fucato feriant utramque luctu:
Et planctu genitor sonante turbet,
Et cani tibi veticem capilli,
Et barbae senium, pedumque pronana
Ostentet miserabilis ruinam:
Et natos simul, et simul petitos
Tecum dictitet emori nepotes:
Tu sicco, gravis, illa et illa perge
Et rursum illa videre et illa, vultu.
Tum, si sollicito volater ungue
Sparsos turbida mater in capillos,
Et fuso faciem rigaret imbre;
Aut nato emeriti senile lactis
Infelix anus exprobraret uber:
Tu, per tam querulos serenus imbres
Quo te sidera traxerint, labora
Maternos super evolare nimbos.
Non est altera vita, vita non est,
Quam laudant tibi et ille, et illa, non est.
Seu plorer soror, impleatque clausos
Lamentis resonantibus penates:
Et nolit, fugiente te, superstes
Horam vivere: seu tener sub ipso
Instet limine frater; ac precantes
Collo tendere perseveret ulnas;
Et fratrem semel, alterumque fratrem
Nexis ingeminent urerque palmis;
Tu palmas super, et super morantes
Exi qua potes, absolutus, ulnas.
XII.
Insistar simul, haereatque vincle
Obstrictus tibi Gordio, et retenta
Inter brachia pendeat Sodalis,
Et, quod tu sine me Sodalis? et, quo?
Et, me deseris usque et usque clamet;
Et, me deseris? usque et usque ploret;
Haec tu vincula rumpe; susque deque
Brutum murmur habe: et per implicata
Exi brachia penduli Sodalis;
Obsistat, licet, ac moretur, exi.
Quid si dulcibus illitum propinent
Sirenes tibi poculum venenis;
Et mellis sapor indidem, et Falerni,
Et rerum bona mille blandiantur,
Dein mille altera, dein secunda centum;
Dein usque altera mille, deinde centum,
Dem cum milia multa blandientur,
Eheu! copia tanta gaudiorum
Una, cum minime rimebis, hora
Vanae tota peribit instar umbrae.
Si porro (Superi abstinete dirum
Diri nominis, abstinete; monstrum!)
Si porro pharetratus exsecrandos
Materna PUER arte subdat ignes;
Et taeda latus ambiat, potentes
Qua caecus quatit aliger gigantes;
Alas indue tu; fugaque pernix
Qua te cumque potes, facesse. Nullis
Hic relis locus: una vincere ista
Duntaxat Puga discit in palaestra.
XV.
Sperato temerarium Iuventa
Si vitam male sauda lactet aevo,
Et centum Pyliae tibi senectae,
Cornicisque aquilaeque fingat annos:
Ah! ne credulus immorare noto
Pridem saecula decipit cachinno.
Nam curis ubi liber, ad futuros
Annorum incipies vacare lusus,
Ex annis Aquilae, Iuventa totum
Nec mensem tibi, nec diem, relinquet.
Elati quoque verticis superbas
Si te gloria ventilare Cristas,
Aut fartos iubeat tumere inani
Folles aere, barbaroque picta.
Splendere atria curet apparatu:
Et vel murice Punico rubentes,
Circumdet, Tyrianthinasque vestes,
Vel Sellas tibi deferat Curules,
Vel fumos, et amabiles honorum
Obtrudat tibi liberalis umbras.
Hic tu, quisquis eris repente Cristas
Et Stellas, et inutiles abesse
Fortunae dubiae iubeto curas:
Et fastum, et Tyrii coloris ostrum,
Et Sirenas, et alteros inanes
Caeli cedere amoribus favores.
Absistat pater, anxiosque cesset
Mater perdere cum sorore fletus:
Et frater gemat, et gemant clientes;
Unus tu gemitus habeto nullos.
XVIII.
Tum Phoebus, sine, territos minetur
Oris omnibus avocare currus:
Et nutent elementa; misceantque
Lymphas ignibus, aeremque terris,
Ut quassus simul orbis ingruentes
Actutum sit iturus in ruinas;
Tu stabis tamen; acriorque dices,
Quae res cumque animum potest Trophaeis
Immortalibus avocare, non est,
Non est, fallimur, illa vita; mors est.
IAM Caeli medium, volante biga,
Terris LVNA silentibus subibat;
Et parua rate pendulaque PETRVS
Sulcabat mare caerulum carina:
Nec Syrtes aberant; et impeditos
Terrebant vada transeunda nautas:
Cum lassos tabula in rigente, magnus
Petri deposuit Magister, artus:
Ut russis sopor itruens tenebris
Binos luminis alligaret orbes:
II.
En turbo ruit impotens, et actis.
Undas impulit Africus procellis.
Surgebant freta, patriosque Caelo.
Miscebant, prope territo furores.
Iam ventis aqua feruere; anxiusque
Iam malus gemere; et fremente rumpi
Euro suppara, tortilesque fractis
Iam succumbere viribus rudentes;
Et subsidere cymba, pallidosque
Caeca exponere navitas in unda.
Hic Petrus quid agat! suosne tendat
Maiori violentia lacettos?
Et remos trahat acrior? Sed illis
Atque illis mare contumax rebellat.
An iacta ratis anchora, abnuentem
Exspectet medio in mari salutem?
An merces (grave pondus) atque Iberum
Fluctus spargat in horridos metallum?
At Petrus neque mercibus, nec ullo
Pauper navigium gravarat auro.
Haec solacia, nempe sunt eorum,
Qui, cum divite sarcina phaselum
Depressere, videntque iam ferendis.
Se subducere Nereum carinis;
Non parcunt opibus: sed uniones
Quaesitos procul, et fluente partas
Cum sudore periculisque gemmas,
Mutati fugiunt: metuque victi,
Dum puppim relevent, suas tumentem
Ultro praecipitant opes in undam.
V.
Non hac arte PETRO licebat Euri
Iuratam rabiem, fretique surdas
Exarmare ferocientis iras.
Nam cui divitiae fuere solae
Udo retia fabricata lino,
Et rorantia vela; si vel omnem
Hanc talem prior occupasset undis
Indignantibus obsipare praedam:
Spreta paupere sarcina, perennem
Exercere salum parasset iram.
Mortales igitur Petrus valere
Cum remis iubet anchorisque vires:
Nec veli memor, arbitrum marinae
Supremum properat vocare lymphae;
O magni maris Imperator, altos
Reclusis oculis tuere fluctus.
Iactamur pelago, rudemque saevi
Nunc in Tartara, nunc ad ipsa puppim
Tollunt sidera, deprimuntque venti.
Tu dormis tamen unus, et quiescis?
Sensit flebile murmur, excitatus
Nautarum trepidantium querelis;
Et PETRI prece flexus, insolentes
Respexit Thetidos magister undas,
Vultu, quo solet increpare terras.
Cum Caelo iubet emigrare nubes
Hoc, Austros quoque iussit, et proterhoc
Ponto cedere fluctuante Cauros:
Hoc, omnes fremitusque, turgidosque
Iussit Tethyos acquiesce motus.
VIII.
Nec multis opus imperare: verbo
Turbas composuit disertus uno,
Quo murmur Salis, Aeolumque iussit
Obmutescere. Iussit: et repente
In fracto furor Africo recessit;
Euri languit impetus; resedit
Insanus tumor aequorum, lacessunt
Antennae gemitus: quiescit omnis
Vectorum pavor. Illico secundis
Tuta ad littora cymba fertur auris.
Hanc Ponti subitam quieta pacem
Mirantur vada: gurgitemque vastae
Cessant aequoreum rimere Phocae:
Ludunt squamigeri grege, et acta
Conferti latus ambiunt chorea.
Delphines procul adnatant; novumque
Rectorem cupiunt videre Thynni,
Qui tantum sibi sumat, aestuantis:
Ut solus sine fuscina, et sine ullo
Neptuni mare terreat tridente?
Dat plausum Petrus interim; et magistram
Agnoscens domini potentis artem;
Qua ventos sibi, qua sibi procellas,
Et fluctus salis, et tumultuosas
Nutu tam facili subegit undas,
Exclamat; procul hinc, procul facesse
Saevorum merus aequorum: Timere
Hoc rectore pudet. Sub hoc ego uno
Iam tutus mare NAVIGO magistro:
Mox, cum iusserit, illud AMBULABO.
QVI Regni dominam potentis aulam,
Aut fasces populi, gravesque pressis
Ambit civibus, arrogans, secures:
Aut urnae cupit arbiter, cateruis
Saevum ostendere pallidis tribunal:
Aut terris amat urbibusque fixas
Nutu condere fulminante leges:
Hunc voti temerarii, ad stateram
Si paenas dare, quas meretur, optas;
Opta, ut protinus impetret, quod optat.
Heu, quantis volet esse mox redemptam
Voti stultitiam sui talentis?
Non illo minus ingemiscet, haustas
Qui, quas contigit extimis labellis,
Euanescere deprehendit undas.
Aut qui poma legens volema, Lydi
Verti sensit in indolem metalli:
Tunc voti mala deprecans inepti,
Mutatis, sapientior, petirum
A sese, auriculis, abegit aurum.
III.
Ceu ripae super algidae gelatos
Decurrens fluvius sibi timendas
Instaurat pede lubrico ruinas?
Aut altas quasi plumeo per auras
Fertur remigio, et male ominati
Pennis nititur Icari? Superque
Undantes Maris improbi procellas
Ceratis vagus elevatur alis,
Casurus, simul ac meridianos
Titan excierit propinquus ignes.
Quot nectis spatia inquietus, et quot
Infestis peraget diurna curis?
Nam farto. licet incubet grabato,
Et texco latus ambiatur ostro,
Prolixas tamen exsecutus horas,
Insomnes Vigilabit inter umbras:
Dum plus quam Tityum Promerheumque,
Lento supplicio renata semper
Rodet visceta tortor; et cruentus
Instabit super excedetque vultur.
Quamuis Assyrio gravata luxu
Centenas oneret culina mensas,
Aut hospes maris attagen, trilibres
Aut ales premat Africana lances:
Quamuis Massica promat aut salernae
Festis vina minister in culullis;
Aut ipsum, Iove non vetante, nectar
Ideus puer affatim propinet:
Impastus tamen illa delicatas
Inter pocula nauseabit escas.
VI.
Illi pectine si cohors eburne
Ludat Pieris, occinatque carmen,
Et plectro iubeas suo iocante
Omnes, quotquot habet, sonare neruom
Iugebit tamen ipse, consciosque
Cum sensu premet abdito dolores.
Nec clausos animo valebit aegro
Methymnaea chelys levare questus:
Orpheam sed ubique praevalente
Turbabit gemitu tragoedus artem.
Centum moenibus interim, oppidisque
Centum et gentibus imperet, superbo
Excelsus solio: atque utrinque septum
Centenae latus ambiant Sarissae; et
Stipent mille Satellites eundem; et
Circumdent totidem ensibus ministri: et
Districtis totidem alteri verutis:
Pallebit tamen unus inter illam
Infelix aciem; suasque in ipsis
Anceps civibus expavescet hastas.
Seu bello domitos ferox quadriga
Hostes victor in aurea triumphet:
Et turbas videat trahi rebelles
Inter vincula; sordidosque nexis
A tergo manibus praeire Reges:
Totque effulgere signa, tot trophaea,
Totque applaudere militum sonoras
Hinc atque hinc comitantium cohortes:
In curru tamen illo, et illo in ipso
Se mirabitur. exulare plausu.
Paestanos pede, fac, pererret hortos.
Et florum color hinc amoeniorum,
Hinc sensus odor aemulus lacessat:
Et se lilia ubique, ubique thymbrae
Et calthae; et violae offerant eunti;
Quicquid denique calcet, id sub ipsis
Confestim rosa discat esse plantis:
Maerebit nihilo minus; rosasque
Dum planta teret ambulante, vepres
Se calcare putabit, atque sentes.
O Sceptri grane pondus! o redemptas
Regum mille periculis secures?
Quis blando hanc meruit subire primus
Fucatam tituli colore paenam?
Urgeri neque mole se Typhoeus
Maiori queritur; licet Sicanae
Arctatus tumulo prematur Aetnae.
Durum est, exilium timere, durum est:
Sed, si rem bene computes utramque,
Multo durius est Timere Regnum.
QVI rebus modo seriis vacivas
Iucundis modo, commodatis aures.
Huic aures date carmini. Supernae
Cum Cimelia curiosus aulae
Lustrarem: modica patente rima
O quantas mihi, quasque contueri
Obtutu licuit vagante gemmas?
Fuluae cedite lapides! valere
Sapphyri! neque Sardonyx in illa
Blanditur mihi, nec Smaragdus, aula.
Sed baccas ibi maius inter omnes
E gemma iubar emicabat una;
Illam Indo nihil ve vererer auro
Pluris ducere, pluris et pyropo.
Non illam neque Persici, nec aeris
Aequent Isthmiaci talenta, quamuis
Fecundo bimaris Corinthus aestu
Instauret veteres mihi favillas:
Aut votis iubeat Midas secundis
Tactas rursus in aurum abire lymphas.
III.
Quaerenti mihi, nomen invidendae
Sequis proderet indolemque Gemmae!
Nomen prodidit Aliger. Beatis
Caeli civibus agnitum; datoque
Plausu nomen et osculo receptum:
Quod quondam neque mobiles Quirini
Angovere tribus; nec Hydrus ille,
Qui fastu crepuit suo, appetitis
Cum de sedibus excidit, perennem
Actus, fulminis instar, in ruinam.
Hanc possunt tenuesque divitesque
Marcari, sine et auro, et aere, gemmam.
Magnae est auctio mercis. Hasta toto
Vobis ponitur (aduolate) caelo.
Sed paruo semel empta, diligenti,
Ne quondam pereat, fovenda cultu est.
Insopitus enim laborat illam
Hydrus tollere: quaetit illam, et ambit:
At, quaerat, licet, ambiatque; nummo
Non mercabitur illam avarus uno.
Tu vero simul emeris, canebis
Celsorum iuga montium, et videri
Postremissimus omnium studebis,
Et ludus fieri iocusque terris,
Solis notus ut approberis astris.
Contemptus, licet, ingruant, et aures
Probro continuo tuas flagellent;
Gaudebis tamen; uberemque ab illo
Tu quaestum tibi ludicro: sed Orco
Questum orescere plurimum videbis.
VI.
Cum palpo tibi blandiente sensum
Mulcebit male suada turba; vultu
Auditas fuge tristiore laudes,
Atrae sibila quam fugis colubrae.
Netu, ne capitor. Latent sub illis
Diri fascina fasciaeque Ditis.
Quicquid Gloria, Gloriaeque pompa
Plena suggerit, et crepante bucca;
Fucati vapor est coloris: intus
Sexcenti vigilant doli. et dolores.
Ventis subtrahe vela, cum superbae
Per scyllas, scopulosque, perque Syrtes
Ad littus properant inane cymbae.
Unam hanc si superaveris charybdim,
Ibis cetera tutus; aviasque
Lerneae fugies vias Echidnae.
Hoc te tramite Cerberus vagantem
In praeceps trahit. Hac et ipse ductus,
Caelo decidit, et male appetitam
Scala deseruit ruente Sellam.
Aequales licet inter, aut minores,
Lecto accumbere debeas in imo;
Tu dura modo: principem hi relinquent
In caeli tibi regia cathedram.
Nam versa locus hic suas et ille
Mutat sorte vices: Probos in isto
Contemptus manet; Improbos in ille.
Quare, si sapis, acquiesce; et ultro,
Ne tu semper ibi infimus recumbas,
Hic Sella semel infima recumbe.
IX.
Postica quoque si petare Sanna,
Ne tu ringere, neu morare: noster
Iam pridem tulit Imperator istos
Invicta patientia cachinnos:
Quem quondam fera lingua nominarat
Aut dirum stygiae magum palaestrae,
Aut multo madidum mero nepotem,
Aut vafrum stolidi ducem popelli:
Ac demum, ut fragilem dedere cannam,
Ausa est turba vocare morionem.
Heu, quos praeterea (erubesco) risus
Et ludos tulit, et iocos, et iras?
Illic induitur (viden? rubentes,
Hic albas, furia iocante, vestes:
Illic poplite luditur recuruo,
Hic stanti coma pectitur vepreto,
Hic spurco temerant ut ora caeno.
Nec scena tamen ipse fractus illa,
Stat vultu generosiore; datque
Et pugnis caput obuium, et cavillis.
I nunc, i comes ergo, perque sannas
Et convitia per, per et cachinnos
Cum spreto rue, qua pores, magistro.
En cinctum caput omne senticeto est!
Et tu deliciis inaniisque
Immunes, mulier, fovebis artus?
Est sane pudor, est, ubi videntur
Hinc mollis manus, hinc cruenta ceruix,
Si Christi cupis esse de triumpho,
Te Christi decet interesse bello.
XII.
Haec est ianua, quid vereris; haec est,
Hac evaditur in Tonantis aulam
Angusto tamen haec patent hiatu
Deprestoque fores rigente nemo
Huc intro sinitur subire collo,
Obstat limen, ut impedita paruos
Ceruix arietet inter alta postes.
Res est plena periculi, vel hilo
Excessisse modum. Proinde nullos,
Qui succedere vis, habe cothurnos.
Hac et tela parantur arte, et arma,
Lethaei quibus improbas Tyranni
Artes ludis et arma. Vincis, ista
Armatus quoties minaris hasta:
Quam seu pumilionis a minuto,
Seu lassi et tremuli senis remisso
Vibrari sibi sentiat lacerto,
Vertit terga fremens; et ominosae
Iam pugnae satur, immemotque palmae
Damnato redit in stygem duello.
Sed, dum bella movere cessat Orucs,
Orci filia prodit; atque mentem
Circaeo tibi poculo venenat,
Pictis Gloria cum suos trophaeis
Vendit, schemare mentiente, fumos.
At tu, ne vacuas morate laudes:
Rumpatur licet ipsa, ganniatque
Clametque, crepitetque, provocetque:
Tu gemmam hanc preme pertinax. et illa
Surdas garrula vellicabit aures.
XV.
Si tecum, lare non inhospitali,
Caelestem recubare vis Columbam:
In fundo strue nidulum profundo:
Nec de Memnonia volucre plumas,
Nec de Syramate blandiente Pavi
Fucatas ibi collocato pennas.
Cupressos fugit, incolitque nullas
Alti verticis, haec Columba cedros:
Sed pressae fruticem eligit myricae,
Et rami in lare nidulatur imi.
Hac ergo iuvat ite me: nec, Orbis
Incumbat licet ultimae labantis,
Hanc tollent mihi semitam, ruinae.
Vires suffice, Christe; non recuso:
Ibo, qua vi deo praeisse te, ibo,
Nullo fractus ab ingruente damno,
Nec perterritus imminente probro:
Per ludibria quaeque, perque risus,
Per convitia, contumeliasque,
Cunctorum iocus ibo Sannionum.
Tu scabram prior ipse, tu molestam
Hanc emensus es ambulationem,
Nullo nec pede dum, nec arte, tritam.
Hunc ipsum mihi iam proinde callem
Heroo lubet ambulare passu.
Nam, qua te DOMINVM DEVMQUE servut
Monstrato video praeisse flexu,
Illac degener insequi recusem!
O factum male! perfidi o pudendum,
Tante sub duce, militis timorem!
XVIII.
Decretum est. Procul, este, abite, vani
Omnis pompa choragii. Tacete
Mendaces hominam aridique plausus
Vestrorum canite ostiis clientum;
Posthac auribus abstinete nostris:
Et vos ocyus atrio vetustae
Toto excedite porticuque Cerae:
Tuque, et Fama perennis, et superstes
Centum ad saecula Nomen, interire
Me vivente potestis: interite.
At vos, deliciae meae, venite
Quantae estis populorum ubique, Sannae:
Et linguae probra et aurium, et cavillae.
Omnes agmine turbido venite:
Vos (victricia cum trophaea cernam
A nostro duce fixa; pendulamque
Quadrata a trabe, cum latrone, VITAM)
Amplexu, nihil abnuente, prenso.
Vos plenis (properate, quotquot estis)
Hospes gestio basiare votis.
Vos olim tetricas, et exsecrandas
Mactati cruor expiavit AGNI,
Et suaves, Siculaeque dulciores
Nobis melle favoque fecit Hyblae.
Atque in dissicili foro, ad severi
Cum quondam rea Iudicis tribunal
Stabunt agmina, vos pia clientes
Circumstabitis aduocatione
O, vestros ibi (nil precabor ultra)
Vos inter numerate me clientes.
QUUM Relusiaci iugo tyranni
Pressos palmiferae lares Idumae
Victus cerneret orbis; inque Sacris
Lunatas acres ovare campis:
Planxerunt Solymae, uberesque captam
Implerunt lacrimae Sionis arcem:
Et Calui iuga montis, advenarum
Quondam trita perennium cateruis,
Manserunt mera Tesqua civibusque,
Deferri simul advenisque Calles.
Et moles TRABIS illa, quae trifaucis
Elisit caput inferum Draconis,
Quaeque una stygii aereas refregit
Impacto ariete carceris cavernas,
In squallore iacens, carebat illo,
Quem terrae dederant et astra, cultu;
Et ductura situm, graves gemebat
Inter carceris aerei tenebras,
Aegypto data praeda: gloriosi,
Quem quondam egerat, immemor triumphi.
III.
Tum Rupes veneranda, quae obserato
Divinum lare foverat Cadaver,
Et post tempora tridui, relicto
Vivum viderat exilire busto,
Languebat Senio; soloque agrestes
Toto crescere sentiebat herbas:
Et MONS, paciferae ferax olivae,
Qui divina pedum, virente semper
Monstrat signa iugo, dolebat, illis,
Illis oscula iam deesse plantis.
URBS ingloria, pallidos trahebat
Vultu squallida lugubri colores;
Et testudine patria sonoras
Nusquam plaudere inaudiebat auras:
Nusquam gaudia carminum; Sed aegro
Fessi quisque silentio, videbant
Ionge Nablia, desicamque longe
Diffugisse chelyn. Tacebat altum
Rupto pectine barbitos; suasque
Damnabant inhonora plectra chordas.
Hinc templis suus omnibus, suusque
Festis est honor abrogatus aris:
Et nec floribus ulla, nec virente
Stabant ostia marginata lauru;
Nec spes cominus ulla, quae cupitam
Terrae ostenderet exuli salutem.
Nam, cum barbara semitas, et omnes
Aegei manus occuparet undas,
Germanos aditu Italosque toto
Et Gallos prohibebat, et Britannos:
VI.
Perrupit tamen aequor (o secundum
Rebus tristibus omen!) in viosque
Tanto tempore tramites, patrona
Tullingi manus Herculis reclusit:
Obstarent licet arma, acinacemque
Pellaei quateret furor Canopi,
Perrupit Godefrodus; et feroces
Bello terruit; usque dum potenti
Heros agmine Martius, fugatas
Castris exuit omnibus phalangas.
Cessit prima viro, deditque victas
Urbs Nicaea manus: verusta cuius
Stabat gloria, verticemque longe
Bithynas super efferebat urbes:
Non illam numero superbientes,
Non ferro potuere, non sagitta,
Non defendere machina, tyranni:
Qui, quamuis admantina stetere
Muniti tunica, fuere nostris
Una omnes penetrabiles farissis.
Distabant procul alteri, superbo
Insignes titulo ambitumque muri:
Qua stagnat fluvio Syrus refuso
Nec pontes patitur suos Orentes:
Hos armis operisque Martiales
Cingunt acribus, obruuntque, turmae.
Nequicquam Antiochi parant Coloni
Arma opponere, debilemque Daphne
Phoebum poscere: dum interim tuente
Aeyropaea manus potitur Urbe.
IX.
Hic quanquam spoliis avara captis-
Parciri potuere Castra; et auri
Argentique reperta, militarem
Praeda explere sitim: reliquit omnem
Tullingus tamen hanc, iitque praedam
Quaesitum sibi dux opimiorem.
Nec deceptus amor. Latebat ima
Donum grandius abditum caverna,
Ignoto populis sinu. Sed alto
Res. est indice deprehensa Caelo.
Ferri cuspis erat: Rigata sacro
Perfossi lateris cruore, quando
Per praecordia Numinis, coactam
Exegit rabidus Satelles hastam.
Hanc terrae gremio erutam, in reversos;
Signum ductor ut inferebat hostes,
Confestim trepidare barbarorum
Infelix legio. At ferire ferro
Quos stricto nequiit; perire VISAE
Victor cuspide LANCEAE, coegit.
Restabant Solymae; ultimus duelli
Suscepti labor: has volebat emptas
Europaea suo cruore pubes.
Intus barbara turba; barbarisque
Audax cominus eminusque nostrum
Stabat pellere militem sagittis.
Sed ferto Godefredus, et patrono
Rupit moenia barbarosque Caelo.
Et per tela volantia, et per enses
In captam prior involavit urbem.
XII.
Hic felix gemitu Sion omisso
Prisci gaudia temporis resumpsit;
Et luctum, solitasque cum reverso
Mutavit lacrimas Iduma risu.
Nec porro mota: iamque caepit omnes
Terris omnibus aduocare gentes.
Confestim, properantibus ruere
Votis agmina mille: perque terras
Omni ex ordine mille; perque lymphas
Omni ex littore portubusque, mille.
Festinant Latialibus togati
Usque accurtere finibus Quirites.
Inde Antenoreas, probante Nereo,
Portant Euganeae trabes Colonos.
Certant puppibus aequora. Hic Hetruscae,
Illic Partheniae, gemente remo,
Iratum mare verberant triremes:
Illic Daunia vela, cum procellis
Luctantur patriis; et hic Sicana
Inter Trinacrios Carina fluctus.
Mox Germania Teutones: Iberos
Mox miscet Tagus, et Garumna Gallos.
Mittit Vistula Sarmatas. Ab Istro
Currunt Pannoniae ultimo cateruae.
De Rheno subit alter, et Visurgi
Deque Albi globus hospitum; et remotis
Accedit globus alter e Britannis.
Et Sacrae freta navigant Tiarae:
Et ventos avidi per, atque fluctus
Audaci properant bireme Reges.
XV.
Hic unum studium omnibus, madentes
Magno sanguine cespites, et oram
Calcatam pede numinis, recuruo
Perreptare genu; labrisque sacras
Vestigantibus admovere glebas:
Et rupem venerabilem sepulchri,
Et fastigia montis, et verendam
Assertae CRUCIS aream; et patronas
Nascentis PUERI atque vagientis,
Laetis imbribus irrigate CUNAS.
Quos Heroas ubi tot una, Eoo
Viderunt Solymae subire portu,
Primaevae memores beatitatis,
Caeperunt resides movere chordas,
Et neruis modulantibus, reversos
Una omnes procul advenas, sed unum
Tullingi laris advenam inter omnes
Gotfredum, modulatius salutant,
O felicia Carbasa! o secundos
Nostra in littora Caelitum favores.
Tu verum, Godefrede, tu renatae
Adducis patriae patrem, repulso
A ceruicibus hoste, redditaque
Libertate loco: meosque porro
Desertos prohibes iacere colles.
Quid dignum meritis precemur istis?
Quid dignum, Godefrede? Tolle fasces,
Fasces tolle meos: et illa regni
Primus Sceptra retume, quae tot anto
Iessaei sibt sumpserant nepotes.
XVIII.
Oblatum et diadema, purpurascens
Auri luce, micantibusque pictum
Rubri littoris Indicique gemmis:
Sed voto, Codefrede, tam profuso
Unus tu male contumax repugnas;
Qui, gemma, fugis, aureoque Seruam
Illic caesariem gravare serto,
Contextis ubi veptibus, nocentem,
Complorantibus Imperator Astris,
Quondam gesserat, innocens, Coronam.
Mirantur Superi modesta cives
Gofredi studia; alteramque quaerune
Digno Sidera vertici coronam:
Quae dum textitur, interim recepta
Securus fruitur Sione victor;
Gratantur populi; triumphat orbis,
Et Calu: iuga montis a cruento
Quadratae Trabis inclita trophaeo,
Et Rupes tumulo superba magno,
Desueta properant virere lauru.
Tunc aetas rediisse visa, qualem
Saturno perhibent fuisse, pleni
Cum mellis ruerent per arua rivi.
Tunc Aris fuit, et fuit reclusis
Maiestas sua restituta Templis.
Tunc et triste Silentium, sonoro
Ruperunt plateae incolaeque plausu:
Et testudo suum, suumque iussit
Intermissa diu chelys, resumptis,
Certatim melos insonare plectris.
Quis belli furor? unde cum cruento
Gradivi Soror exsilit flagello?
Atris Eumenidum secuta taedis
Instat turba; quatitque dissolutos
Nexis effera vipera capillos.
An fluctus iterum suis procellis
Tollit Sestias unda Bosphoranis?
Et rursum Odrysii cliens Tyranni
Euxinus refluo minatur aestu
Obnixum ruere impotens in Istrum?
Heu vanos animi metus! Quietas
Servas Haeme tuas, et Hebre iunctas
Nobis foedere polliceris undas.
Nec tu barbara territos reducto
Germanos Rhodope lacessis arcu.
Sed vicinior alter aemulantem
Hostis stringit acinacem. Exterisque
Dum Germania non movetur armis,
Infelix sua sentit ambulantem
Intra viscera, nec timebat, hostem.
III.
En, quanto trahat impetu rebelles
In bellum populos crepido NICRI?
Illis Bactra peti, feramque credas
Exscindi Babylona posse turmis,
Aut Artaxata, Caspiosque saltus,
Et Crassi madidas cruore Carras;
Aut si quam magis horridam Niphates
Euphratesque lavat, Tigrisque gentem:
Aut Byrsam, Libicoque Sole tostos
Ad pendenda peti tributa Mauros.
Non sunt, falleris, ista: Sed scelestos
In patrem patriamque tot cohortes
Rupto foedere moliuntur enses:
Dum grandes Aquilae biformis alas
Ferro caedere perfido laborant;
Et regnum, et diadema, debitasque
Augusto capiti, volunt pudendi
Usurpare clientuli coronas.
Hoc civile ego bellum! an esse cunctis
Plus civilibus autumabo bellis?
Primis excita classicis, ahenos
Thoracas, clypeosque cassidesque
Attollit Praga; barbaros ab alta
Dum ludos dedit insolens fenestra;
Quos potae, licet imperante, nunquam
Auderent dare Maenades, Lyaeo.
Hic vicinia cruda Marcomanni,
Et duri nemorumque valliumque
Turmatim sociantur inquilini.
VI.
Mox Budoris equos virosque Marti
Adiungit comites; piamque falsa
Pacem fronte ferens, sinu latentem
Infido gerit, ac relevat, hostem.
Unà effervere bella per bicornis
Rheni litora; consciasque Mavors
Ripis omnibus evocare gentes.
His ultro vagus agminis Cherusci
Dux accedere; qui manu revulsa
Mox coepti luit improbi furorem:
Nec segni rabie ferocientes
Hinc Daci properant, iugisque septem
Effundunt habiles in arma turmas:
Illinc Pannones horridas ab oris
Arcessunt glacialibus cohortes.
Tum Catti sua signa fulminanti
Ausi opponere sunt Iovis volucri.
Et Cimbri rapuere ab alsiosis
Agmen Cimmeriis, ut impiatas
Magno in Caesare figerent sagittas.
Partes corripit ultimas, vocatus
Arctoo Gothus e sinu. Secuti
Pacto foedere Saxones. Secuti
Amnes, litora, moenia, oppida, arces.
Mens discordibus una; iusque fasque
Omne evertere peierante bello.
Nec parvi sitiens cruoris, imae
Quaerebat iugulos machaera turbae;
Sed grandes animas, gravesque sacra
Ibat perdere vertices Tiara.
IX.
Manabant sola iam cruore; et urbes
Sparsis in cineres iere flammis:
Iam stantes alibi inchoabat aras,
Et sacraria caelitum, et verenda
Summi limina numinis, profanus
Ferro vertere barbaro Satelles;
Iam cunabula Romuli, Remique,
Et clivi penetrale Vaticani,
Et rupem Capitolii, et potentem
Petri exscindere destinarat Arcem.
Quid, quod sacrilegus Satelles, acta
In sacras superum iconas bipenni,
Funestis epulas dabat favillis?
Hoc nempe, hoc docuit magister ille,
Qui cum tergora Celtico notatus
Esset stigmate, vulneris pudendi
Ulturus probra, in obviam iubebat
Conspectae CRUCIS arborem, inque CHRISTI
Pendentis simulacra, contumaces
Vultu, stringere, non rubente, dextras.
Inde illud CRUCIS agnitae trophaeum
Nunc tenso petiit protervus arcu;
Nunc fissum, cuneo pavente, saevos
Egit viribus impiis in ignes.
Et quid denique non? videbat ipsum
Lugens patria numen, albicanti
Sub velo Cereris, per impiatos
Calcari pede barbaro Nepotes.
O Caeili patientiam! ô ad omnes
Vere fulmina iam modesta poenas!
XII.
Quo se verteret hic, quibusque verbis
Consternatus opem rogaret Orbis?
Armatur Iovis Ales, et recurvos
Notis viribus experitur ungues;
Non qualis specula solebat alta
Imbelles ruere acer in Columbas,
Aut fixo leporem ferire rostro:
Sed qualis solet esse, cum trisulca
Portat tela. Iovi minister altosque
Ignita face fulminat gigantes.
Clangentem simul Alitem Iubatus
Audivit Leo: iungitur. Decebat
Regina ut volucrum, sibi pararet
Icto foedere principem ferarum:
Qui longa patientia molestas
Quondam dissimulaverat catellas:
At grandes simul imminere vasto
Latratu sibi senserat molossos,
Excussa patientia,minaces
Magni roboris exserebat ungues.
Urgent interea, studentque cives
Concordi superos movere fletu,
Ipsa obtundere grandibus querelis
Ausi Sidera: Da DEUS, labanti
Da mundo, pater, alterum, alteroque
Qui maior meliorque sit, Camillum.
Tot pestes hominum, hostium tot enses
Europae excidium, tuisque flammas
Aris omnibus, omnibusque. Templis,
Non uni Capitolio minantur.
XV.
Audivit DEUS; exiitque magnus
Fausto TILLIUS omine; et secundi
Maior nomine Tillius Camilli.
Huic et Relligio comes, suarumque
Omne agmen sociaverat Sororum.
Huic promptam dederat manu iuventam;
Huic claram experientia Senectam;
Hunc per lustra decem (minante quamvis
Fortuna variabili) sinistros
Nunquam siverat expavere casus.
Hic, sumptis ubi se levavit armis,
Quantis cingere se solebat ingens
In saevum Aeaciden iturus Hector;
Omnes vidimus illico rebelles
Retro cedere militum phalangas.
Iam NICRI minor alveus, subactas,
Qua quondam tumuit superbus, ibat
Unda lambere mitiore ripas:
Iam vicina Pragae tumultuantis
Mutato iuga gaudio tacebant.
Mox Lethen subiit vagus Cherusci
Praedonis furor: occiditque trunco
Mox alter male Trossulus lacerto.
Heu me! quas dedit iste, quasque poenas
Aeternum dabit? Aeger in suprema
Cum iam pergeret aestuare lucta,
Informem, per hiantium labrorum
Ora, erumpere vidimus draconem,
Monstrum informe! tricuspidem minacis
A tergo speciem trahens flagelli.
XVIII.
Nec votis melioribus duellum
Dacus finiit impium: Coactus
Tentata fugere urbe; seque rapto
Praedo inglorius abdicare regno.
A tergo Nemesis secuta, poenas
Exegit scelerum. Tumore diro
Plena hydrope cutis; sitique siccas
Aeterna calor obsidere fauces.
Et morbi medicina qualis? ipso
Longe immanior (erubeso) morbo.
Damnarunt sua Castra, territique
Martem poscere desiere Cimbri.
Et, quem Cimmeriis Enyo ab undis
Victo miserat exuli, potentem
Magnis cum legionibus, patronum,
Abiecta domitus recessit hasta.
Et, quas denique Calva Luciani,
Quasque Islebica traxerat propago,
Omnes,ceu radiis nives obortis
Iussit Tillius interire, turmas.
Tum septem rediviva per Triones
Coepit Relligio vigere: coepit
Antiquos pietas fidesque mores,
Candoremque suos avita virtus
Primaevum renovare per nepotes.
Et, voto, heu! properante, gratulatur
Sacros patria restituta cultus.
Rursum Templa patent; et altiores,
Quae nuper, prope dirutae,iacebant,
Terris omnibus excitantur Arae.
XXI.
Pelluntur stygiae canina linguae
Portenta undique: Nec ferire nostras
Latratu sinitur Minister aures:
Quaeque in Vindelicis pudenda lustris
Infans vagierat, suis iubetur
Iam ruptis anus exsulare Cunis.
Et, quam Gallia Lilio notarat,
Germanos Furia est coacta fines
Tergo linquere cum rubente, et ima
Orci quaerere nidulum in lacuna.
Illa autem (Superi!) dicata quondam
Magnae moenia Virgini; sed atra
Mox deformia labe, quae pudendis
Centones lacerosque sordidosque
Nuper centuriaverant cavillis;
Quaeque, a caelibe lectulo salacem
Ut divortere comperere mystam,
Cantarant profugo Thalassionem,
Prima ex omnibus ausa abominatas
Probrosae Veneris probare taedas:
Quas illa sceleris dedere tanti
Poenas moenia? Cum volante flamma
Haustos Mulciber abstulit penates?
Cum tectis trepidantibus rebelles
Vindex implicuit ruina cives?
Cum turbam vagus alteram satelles
Ferro sterneret; alteram cruentus
Unda mergeret; usque dum per omnem,
Ripis attonitis, liquore mixtus
Nativo cruor innataret. Albim?
XXIV.
Decrerat meritos ob haec resurgens
Iam Germania TILLIO triumphos,
Ceu secura sui. Sed, ô iocantis
Fortunae subitos gravesque ludos!
Iurati redeunt ad arma cives,
Accersuntque Gothum: ruuntque versis
Rursum in viscera patriae verutis.
O caecos hominum impetus! Paternam
Fernandi fugis indolem. vocato
Ut, Germania, servias Tyranno?
Quod probri genus istud? Erubescent
Annales sua monstra; cum legetur:
Regum progenies ducumque, et ipsi
Quondam proxima Caesari, pudendi
Nuper facta CLIENS fuit patroni.
Hoc, ô si, proavi audiant Othones!
Qui quondam pepulere barbarorum
Armatas acies; ferentne, pacto
Adversus patriam PATREMQUE, seros
Turpi foedere pollui Nepotes?
Hinc concussa novo labare motu
Rursum patria: desitumque avita
Iam rursum exilium timere virtus.
Succumbunt iterum Insulae: et, receptis
Nuper, Relligio fugatur aris.
Iam postliminio recalvus audet,
In quas nuper abiverat, relictis
Orci mysta redire de cavernis.
Latratuque iterum suas canino
Implet Praeco Acheronticus cathedras.
XXVII.
O dignam lacrimis diem cruentis,
Qua se Tillius est coactus una
Inter Lipsiacos videre campos
Fortuna fugiente destitutum!
O vulnus grave! Bisque terque denos
Hostem vicerat antea per annos,
Nullo victus ab hoste. Quid clientem,
Quid vestrum, rogo, caelites, clientem
Nil irae meritum, tulistis illo
Falli tempore, proditumque vinci?
Haec dum conqueror; audio minantem
Alto ex aëre detonare vocem:
Non impune mihi (quid insolenti
Victor turgide gaudio triumphas!)
Non impune feres. Videbis, anni
Bissenos brevis avolare menses,
Et vindex aderit: suosque coget
Pro se surgere Tillius maniplos.
Iam vires acuit, tuoque cudit
Mergendum faber in cruore telum.
Exulta tamen interim; uvidique
Audax litora pervagere Rheni;
Tenta Vindelicos; lacesse Boios;
Urge milite Noricos: redibis
Huc fati inscius. Hac iacebis ipsa
Mox informe cadaver in Saburra:
Hic mordebis humum. Quid illa regni
Spes elusa novi? quid inquieta
Quaesitae violentia iuvabunt
Sacrae in vertice Caesaris coronae?
XXX.
Insontes Aquilae imperantis alas
Dextra vellere dum nocente tentas,
Iratam Iovis alitem, et reduncos
Sero murmure conquereris ungues:
Quae cum torvior est, et altiore
Fibrae pectoris incitantur ira,
Nativae memor indolis, iacentem
Insistet super, opprimetque iusta
Prostratum violentia: et furorem
Caeso ponere nolet in Caballo.
At tu, prima malorum origo, parvis
Qui NICRI impatiens sedere ripis,
Spe fasces inhiante Marcomannos
Et regni diadema non aviti
Quaesisti; miserabili ruina, et
NICRI finibus excides paterni; et
Cognata vagus exulabis aula, et
Quos dudum tibi nupta pollicetur
Dotales Cleopatra, tu querelis
Suspirabis inanibus Britannos.
Nusquam litora, nusquam arata posthac
Penso Gargara servient tributo:
Sed patrem profugum exsulemque proles
Stagnantes numerosa per paludes
Cum feta comitabitur Creusa.
Tu lustris ibi plus duobus actis
Laudabis vagus hospes inquietos
Pro tristi domicaenio Batavos.
Hanc ex aëre detonante vocem,
Eventu patuit, fuisse vatem.
XXXIII.
Tu porro, rutilum aetheris lacunar
Qui celso petis arduus volatu
TILLI maxime, turgidos ab alto
Hostes despicis, irritasque rides
Quas vani Superis minantur iras.
Nos iactamur adhuc; et interempta
Una Gorgone, ab altera alteraque
Turbantur patrii lares Megaera:
Eheu! cur patriae alterum alterumque
Differtis dare, caelites, Camillum?
IRATAE volucris sagitta Parcae
Nostros pervigil arbitratur annos;
Laxato simul avolavit arcu
Nulla nec prece sistitur, nec astu
Quam fumus subita rotatur aura,
Aut horae fugit ambulantis umbra,
Tam prono vigor impetu, caducae,
Quicquid feceris, interit inventae.
Arvo tu licet imperes, et auro,
Ibis, qua properabit, ibis; ibis.
II.
Proludet febris, aridumque siccis
Torrebit iecur inquieta flammis.
Increscet dolor; improbeque fusum
Intra visceta saeviet venenum.
Aegrum tu latus interim per omnes
Versabis, thalamo gemente, partes.
Et vano Mithridaricam rogabis
Voto Paeonios opem magistros;
Qui nunquam tibi vincuio resoluent
Affixos adamantino dolores.
Tunc toto macies subire vultu,
Et pallescere bellae imago formae,
Et livere genae, suique pergent
Oblitae decoris rigere malae:
Tunc mutae titubare verba linguae,
Et fractis oculi emori vitellis.
Tunc frigescere sanguis, et gelata
Vitalis tenor abstinere vena.
Ipso tu tamen a gelu aestuabis,
Cum frenis dolor irruet solutis.
Tunc pulso requies abire somno;
Longae crescere noctium tenebrae;
Tuque odisse dapes; suisque clausum
Se subducere ferculis palatum.
Tunc, si nectareum ministret aegro
Suetus vernula, nauseabis, haustum.
Auditas tories et aperitas
Porro attendere fabulas pigebit.
Sordebit chelys, Orpheusque nullas
Ullo murmure commovebit aures.
V.
Qui te viserat ante, ianuisque
Creber fixerat osculum patronis.
Nunc illas velut exteras relinquet:
Quique et prandia te inter atque caenas
Unum quaesierat perennis hospes,
Iam te negliget, aviusque notos
Vitabit pede laneo penates.
Tu nulli miserabilis Sodali
Lecti fulcra premes, gemensque presso
Angeris, grave pondus, in grabato.
Fatalis simul ac dein relictis
Te migrare iubebit hora terris,
Tu saluere tuos, tuos valere
Omnes, quotquot erunt, iube clientes,
Dilapsis fugies inops amicis,
Caecas inconutatus in tenebras;
Et carpes ibi solus impeditam
Curvi tramitis ambulationem.
Virtutum quod habes, habebis: unam
Hanc heres tibi sarcinam relinquet.
Mox tetro movet halitu cadaver
Funestas, mala ceu Mephitis, auras:
Ut late vagus insolensque vertat
Adstantes odor in fugam ministros.
Sed tu nautea nariumque pestis
Toto cedere publico iuberis;
Exi, iam satis est, cadaver exi,
Vivos mortua laedis umbra vultus.
Hac vina tegere, hac quiesce longum:
Surdas hic nihil excitabit aures.
VIII.
Electum lare, barbarus profundo
Vespillo super obruet sepulchro.
Hic lessum miserabilem superstes
Euulsis canet uxor in capillis:
Et paucis tibi lacrimis, relicti
Parcas inferras dabunt nepotes;
Nec totum lacrimae diem madebunt:
Cras siccos iterum dabunt cachinnor.
At tu deiciere, nec resistes;
Hic nulli licet esse contumaci.
Expectant ibi te, volentque nudum
Impastae rapere hospitem colubrae.
Hinc bufo dabit, hinc dabunt hiantes
Morsu lautia blandiente vermes.
Hos seruos ibi habebis, hos clientes;
Hos toto gremii sinu fovebis,
Assuetos per et artuum cavernas
Grassari, per et ossium medullas:
Dum pasti dape nam placente, lautas
Nullo conficiant quadrante caenas.
Rari, de melioribus, propinqui
Fletu funera longiore ducent:
Quos etsi toga pulla, concolorque
Nigrae paenula denigrabit umbrae,
Extemplo tamen iste se, binaestri
Consumet color atteretque luctu.
Tunc Terram tibi non gravem pecati
Ibunt, qua lubitum est: sinentque membra
Ut carpant tua dividantque vermes:
Ipsi dum Bona divident et asses.
XI.
Bissenos ubi Sol deinde menses
Consueta semel orbita peregit,
Iam toto caro vanuit sepulchro;
Ut visa neque pelle, nec capillo
Querant lumina, Calue quis fuisti?
Crispotum caput inscium est pilorum:
Stant binis vacui sinus ocellis,
Et toto fugit os ab ore. Nudis
Duntaxat manet ossibus superstes
Rerum desita mentio tuarum.
Quidquid debuit obligatus, una
Hoc heres tibi gratia rependet,
Mandata ut tua, negligens, eodem,
Quo-te conteget, obruat sepulchro.
Hanc reddet meritis fidem, hoc favore
Aequabit sibi praestitos favore.
Tu cantum tamen, heu, inane, quanto
Mercatis pretio? Futura caeci
Non advertimus: et meras Aniamus
(O deliria nostra!) amamus umbras.
Quam nobis statuant diem vel horam
Ducto stamine tetricae Sorores
Frustra quaeritur. Unicam timemus
Turba ignara diem, et minantur omnes:
Illarum una ubi venerit, reclusas
Mors intrat pede libero tabernas;
Et canos trahit indidem, atque cirrhos,
Et Codri tegetem, et metalla Craesi:
Et regum diadema Caesarumque
Ad magnae citat ordines choreae.
XIV.
Tunc arcto levis vina cum feretro
Amplas aemula vindicabit aulas.
Haec (aduertite delicati) in illo
Haec palatia fabricantur antro.
Tectum naribus incubabit uncis,
Et presso grave pectori lacunar.
Maiestas ibi in ordinem redacta
Mendicos; aget inter inquilinos.
Hoc nempe emeritos caduca solo
Donat Gloria praemio clientes.
Cui cives suberunt dehinc? et urbes
Cui portoria, cui tributa pendent?
Sublimi sedet alter in curuli,
Et fundos colet uberes; tuisque
Heres Gargara proteret iuvencis:
Aut turres alius tuas, et arces,
Et fastigia moenium, atque valla,
Una diruet aemulus ruina.
Tu pulsus, gumulo premeris alto,
Vilis vermibus esca viperisque.
O putri Caro verminosa tabo
Quanto saecula fascinas cachinno!
Et tu, credula turba, cur apertas
Huic monstro, peritura, porgis aures?
Blanditur (mihi crede) prodigamque
Hamo decipit abdito iuventam:
Fidat, cui lubet interire: magno
Orci pabula sunt emenda, magno.
Has seruet sibi, seruet ipse, tales,
(Possum vilius esurire) caenas.
XVII.
Heu, quantos hodie iubebit horae
Usuram capere Atropos supremae?
(Res est seria. nos iocamur?) illa
Vix effluxerit omnis, et relicta
Iam discedere nos videbit aura.
Est hic, de numero valentiorum
Est, inquam, iuvenum alter hic et alter
Qui centum sibi pollicetur annos,
Occasum tamen ibit ante Phoebum
Lethaeas violentus in lacunas.
Ah, quantis volet ille cras redemptam
Unam temporis avolantis horam!
Promittet gemitusque lacrimasque
Et, quas nunc cane perrinax et angue
Virtutes magis exsecratur, illas
Promittet, sibi si redire fas sit,
Et vita fore et orbe chariores.
Verum, nec lacrima, miser, nec ullam
Tam sero gemitu, a Sorore trina
Lapsi temporis impetrabit horam.
Hic ergo, hic, anime excitare, sumptis
Ut pugnam vigil ordiaris armis,
Quae caelum dabit: inde tu magistrae
Virtutis tunicam occupa trilicem.
Tum mors irruat, ultimumque praesens
Collato pede conserat duellum;
Nil terrebere tu: sed unus illam
Securus properabis in palaestram.
Et plagis ibi confici, decorum est.
Dantur praemia vulneri, Coronae.
XX.
Quicquid conditur hic, vel hic, valeto:
Solus conditor hic, et hic ametur.
Insultent gravis interim, praemantque
Fortunae mala mille; tu repone
In lucro mala mille: nec sinistros
Rerum degener expavesce casus.
Vicae quicquid habes, Deo remitte;
Is, quod fecerit, optimum putato:
Tunc, o tunc, nihil ambigas, perenni
Tutam praesidio feres salutem.
Qui primus queruli poema lessi
Lugubri modulatus est Camena,
Is, nondum posita licet iuventa
Florentes ageret decorus annos,
In mortis tamen aestimatione
Votos haeserat et dies et annos.
Lucta denique iussus in suprema
Morti cedere: cessit, et quiescit.
Hunc, tu, quisquis es, sequeris, ortu
Aut primo phaethontis, aut secundo.