[Note: Digressio: Priusquàm historia Pelagii regis, qui reliquias Goticas collegit. et restauravit, continuatur: primi fundatores Hispaniae, tum variorum populorum in eam invasiones, atque Gotorum immigrationes commemorantur.] OCcupat et linquit venientibus accola terras.
Nam quantum heu longaeva solet mutare vetustas,
Quam variasque vices affert revolubile tempus?
Hanc vulgò quae nunc memoratur Iberia terram,
Non eadem tenuit quondam gens, plurimus illam
Diversusque mari incumbens dominator ab alto
Advena subiecit pedibus propriamque dicavit
Sponte sibi, ceu quemque vehens sua vivida virtus
Extulit, ante alios insignem, praeque valentem,
Viribus atque petens sublimia Martius ardor.
Nec quae Gotica stirps Regum praesentibus illam
Imperiis iam immota premit sua castra sub ipsa
Prima locavit humo ante alias per saecula gentes,
[Note: De primis fundatoribus Hispaniae.] Longa super series rerum et mirabilis ordo.
Haec te adeò (datur en maestis age laetus ocellis
Paulisper modus et nostrae indulgentia dextrae)
Haec ego te, mentem paucis adverte, docebo,
Et per prima loci populorum exordia ducam.
Principio humanae post tristia funera gentis,
Excidiumque gravi sontis miserabile mundi,
Diluvio: Noa genitus bifronte Iapetus,
[Note: Thubal.] Eduxit thalamo Heröem nomenque Thubalo
Indidit, abstrusae inquirentem in viscera terrae,
Argenti et rivos subter, caecisque metalla
Vestigantem adytis, atque aurea frustra secantem,
Ille his prima tulit ponens vestigia terris
Numinis auspicio dextri, simul aequora longis
Intentata prius superasset inertia, remis,
Constituitque domos cognatae et culmina genti.
[Note: Iberus.] Natus ab hoc regni sedem fundavit Iberus,
Unde suum vetus hoc iam servat Iberia nomen,
Et celer aeternis iactans se cornibus amnis.
Ille salo maris undisoni inviolabilis amnis.
Nec te praetereunt quae tot celebrata Poëtis
[Note: Tagus.] Auriferi pretiosa Tagi sunt flumina, nec quae
[Note: Baetus.] Uvidus albentes fert margine Bethis olivas
Quà tenus Elysii felicia iugera campi,
Omnia de cognominibus sua nomina primis,
Indita habent ducibus, priscumque tuentur honorem.
[Note: Deabus.] Quid Deabum fulvo clarum cui nomen ab aere
Quaesitae obscuris fossa tellure cavernis,
Divitiae atque metalliferi vis nobilis auri
Indiderant, quid Tergeminos ego carmine natos
[Note: Geriones.] Gerionas referam, quorum sub vindice dextra,
Res steterat defensa diu telluris Iberae
Donec belli potens has olim missus ad oras,
[Note: Hercules.] Amphytrioniades victos subiungeret Heros,
Tantorumque daret monumentum insigne laborum.
Sideribus geminas minitantes mole columnas,
Qua brevis angustis se flexibus interceptans,
Stringitur Oceanus, Phoebumque excludit Olympo,
Terra etiam innumeras Hispanide conderet urbes
Quà Tartessiacam rara arctant littora Calpen,
Augustique forum quae nunc cognomine fertur.
Excelsae et Libyae tumulos nova moenia turres.
Qua Pyraeneus ferit aurea sidera vertex.
Et quae praeterea felix Hispania muris
Moenia clara videt. Porrò subit Hispalus illi
[Note: Hispalus. Hispanus.] Hispanusque nepos de queîs Hispania nomen
Servat adhuc, et erant gemini duo sidera fratres,
[Note: Hesperus. Atlas.] Hesperus, et magni latè comes Herculis Atlas.
Italicis ambo, ut perhibent, regionibus orti.
Quorum ille Italiam simul ac Hispanidas oras,
Hesperiam de se voluit cognomine dici.
[Note: Sycoris. Sycanus.] Non opus aut Sycorim, natum aut memorare Sycanum,
Trinacriae qui post sua nomina tradidit orae
Quae procul Ausoniis immobilis eminet undis,
[Note: Lusus.] Nec Lusum Lusitanas qui condidit urbes,
Aeternum et genti nomen dedit extulit inde
[Note: Siculus. Testa. Romus. Palatuus. Cacus.] Se Siculus, dein Testa potens, et Romus et acer
Palatuus magnis iuvenis notissimus armis.
Celtiber et Cacus, ferri qui providus usum
Repperit, aerata et belli stridoribus arma
Venit Erythraeus, venit quoque Gargoris ingens
Hesperiae imperio ductor, qui dulcia sollers
Mella premens magno ditavit munere gentem.
Dein Habidus silvis puer enutritus in altis
Brutorum assuevit mori, cursusque frequentans
Indomitos, nullis sinuosa per avia cessit,
Mobilitate feris, laqueo sed denique captus
Venantum, ac vero vix demum cognitus ore,
Ad regno agnatos fato est summissus honores
Ac Habidi, regnum quod haberet, nomina gessit.
Ille boves docuit terras proscindere aratro,
Et Cereris genti per campos repperit usum.
[Note: Hercules Graecus, anno Mundi 2841.] Nondum continuos ter mille absolverat annos,
Luminis aetherei ductor, splendentis ab ortu
Sideris, et magni post prima exordia mundi,
Cum mare pugnaces lintres, atque horrida Graii
Herculis, attonitum sensit procul arma, ferosque
Assultus, validas ubi toto ex aequore praedas,
Verteret, et magnas sua sub iuga mitteret urbes.
Caerulus extimuit stupefacto gurgite Nereus,
Et Thetis Ambrosium refugis caput occulit undis.
Tunc ille Hesperias vestigia flexit in oras,
Innumeramque manum populis induxit Iberis,
Imperium latè exercens Hispanide terra.
[Note: Saguntum.] Graia Sagunthus adhuc duce stat fundata Zacyntho,
Nobilis illa fide Romanae, et foedere gentis.
Scis etenim et meminisse potes, fortissimus olim,
Ingrediens quantis se ostenderit Hannibal armis,
Dedita cum Ausoniis avellere membra pararet
Marte Saguntinas ut tristi obsederit arces,
Effugiisque premens excluserit [(printer); sic: obsederit] omnibus urbem
Horrificum intentans letum, et miserabile fatum,
Dedere nî sese et poenis submittere vellent,
Audiit has iras repulitque animosa Sagunthos
Infractoque moram tulit obsidionis acerbam.
Post tamen haud ullam sperans super hoste salutem
Letum animo, atque graves praecepit pectore flammas,
Una quod haec libertatis solatia salvae.
Constantes sed enim iurato foedere cives
Hostis ut effugerent crudelia fata prementis.
Ingentem mediis lucentem moenibus igni
Constituêre Pyram quà res, quà cara suorum
Munera, certatim superaggressêre, simulque
Cominus in subitas dederunt sua corpora flammas,
Ista relinquentes monumenta invisa laborum.
Regna dein multae petiêre Hispanica gentes.
[Note: Populi Hispaniam occupantes.] Fama est Maeonios Pactoli à flumine Lydos
Imperium quaesisse mari, atque his orbis in oris,
[Note: Lydi anno Mundi 2905.] Sceptra habuisse diu nec non resonantis ab Hebri
Vorticibus venisse Getas, Mavortia corda,
[Note: Thraces, id est, Getae seu Goti.] Armorumque Deo agnatos, quo praeside numquàm
Se victos gladiorum usu belloque fatentur.
Tunc primum terris sedit gens Gotica Iberis,
Plurimae adhuc illis restant auctoribus urbes.
Susana quae quondam, nunc clara Lucenta, vocatur.
Ac Abdera suum cognato è stemmate Thracum
Nomen habens, et quae Germana vocabula Burgi
Oppida structa ferunt illis quàm plurima terris.
Hinc igitur sua divinis exordia Gotis.
Quippe fatebor enim nec te puer optime tandem
Ignorare volo, tibi nunc quos ordine Reges
Hispanos memoro pulchroque in stemmate sisto,
Esse duces omnes praestanti ab origine Gotos
Diversis tantum Hispanas venêre sub oras
Temporibus, gemina nec non ambage viarum:
Navibus hi primùm, terra venêre nepotes,
Sedibus ex iisdem Thracumque è finibus orae,
Thracia magnanimis nota olim patria Gotis,
Quique iacet tractus Boreali obnoxius aurae.
[Note: Goti quomodo in Thraciam et ad Septentrionem sint delati?] Sed tamen huc qua sint delati ambage monebo.
Non genus, è scopulis, durisve è cautibus ortum,
Evè mari trahit, aut rapidi ferventibus undis
Danubii, hoc hominum, claram quod ad aequoris Arcton
Parrhasii atque Istri fluvium quondam arva tenebat,
Caelo semen inest hominum genti, atque ferarum.
Terra iacet Syriae nitidas fragrantis ad oras,
Cedrifero Libani manans qua vertice flumen,
Auratis gremio per aquas tralucet arenis.
Ruffus ager tristemque sinu rubicante cruorem
Ostentans, ubi fas, primos hausisse parentes
Aetheris has auras primò, vitamque tulisse,
Credere erit, quod ibi fraterno sanguine primum
Heu gravis immaduit tellus, quin finibus illis
Aut certè haud procul hinc quod nunc genus onne per orbem
Esse vides gressum è patria tenuisse putandum est
Cum tribus exoriens soboles è fratribus olim
Maxima nunc terras sese diffudit in omnes
Et quà primus equis montes afflavit anhelis
Exoriens, et quà iam vespere fessa retorquet,
Frena cadens, gelidoque aestu lavat aequora Titan.
Aut quà perpetuis damnat iuga cana pruinis,
Cimmerios iuxta populos, aut littoreae quà
Ferventes cumulos subitus ruit Auster arenae.
Certè Asia in magna quondam stirps Gotica, sede
Quaesita, belli tutos virtute penates,
Obtinuit, multos latè dominata per annos,
Inter Germanas soboles fortissima gentes,
Inclita militiae studiis et Martis honore.
Ipsa re tanti mensuram nominis explens.
Namque Getae aut Goti signat vox Martis alumnum.
Quin etiam ignotas multo conamine ripas
Abietibus superans luctantibus Hellesponti
Littus in Europae et felicia pascua terrae
Emicuit, patrio incedens ardore iuventus,
Spumeus undanti quà permeat agmine Tyras,
Quaque acie armisonum invadens septemplice Pontum
Pulsat agens rapido cumulatas vortice silvas
Dulcibus insedit ripis, infraque supraque.
Bulgarus has sedes trux nunc tenet atque Walachus
[Note: Ad Istrum.] Hastifer: altricis piscoso margine Alutae.
Quin et Taurica nunc ubi littore Chersonesus
Cingitur Euxino, patriae discrimina vocis
Teutonidum audiri fas est: de fonte profectus
Incola Danubii, media è Germanidos ora,
Cornua si fluvio quaerat suprema secundo,
Lingua idem patrium quoque tunc agnoverit Istrum,
Dicet et, hîc verè Germanicus insonat Ister.
Nec procul inde oculis Byzantia moenia cernet.
Scilicet haec illa est vastis Mavortia campis
Terra procul, Geticae latis hae Thracibus orae,
Et loca Penthidae quondam regnata Lycurgo,
Qua miserae Aeneas post saeva incendia Troiae,
Hospitium antiquum, sociosque petivit amicos,
Classe repentina ventosa per aequora vectus,
Martia fluctisoni quà nunc tremit hostia Peuce
Danubii, fama est longè post tempore Syrmum,
Gotorum tenuit qui sceptra potentia, Regem,
(A quo clara suum nacta est urbs Syrmia nomen)
Fortis Alexandri bello quo frangeret orbem
Obvium iisse armis contraque in Marte stetisse.
Dux quoque Lysimachus Getici ducis acribus armis
Dromachidae inferior vinclisque solutus acerbis
Huic natam lecto sociam dedit, omnis ab illo
Paruit hinc Getis regio circum Istridas oras.
Quin et Warfestus; quò non veracior alter,
Intulit oppressis feralia Thracibus arma.
Sed quia tanta manus gentis tamque ampla propago
Haud uno iunctim potuit considere tractu,
Piscosique sequens undosa fluenta Tibisci,
Silvarum incoluit spatioso limite saltus.
Seque Lycaoniam procul hinc extendit ad Arcton,
Exstantesque mari medio super aequore colles,
[Note: Ad mare Balticum.] Balthicus aequoreis circùm quà littore monstris,
Visitur Oceanus, magnis sibi subdidit ausis
Imperitans, et quà fervens rigat [(printer); sic: regat] Istula campos
Et semper rigidis quà Scandia tunditur Euris.
Hinc se Pannonias, quae nunc, convertit ad oras
Ausoniosque ultrò proceres trucia arma moventes
Adversis cohibens signis vasto arcuit Istro.
Nec semel infectas Romano sanguine ripas
Caede cruentavit multa quid dira Valentis [(printer); sic: valentis]
Fata canam (quamquam dignissima fata Tyranno)
Qui se magnanimis ausus tum opponere Gotis
Ad Byzantini turritas [(printer); sic: Furritas] littoris arces.
Et qua dives habet latos urbs Adria muros
Exanimum tristi foedatus vulnere corpus
Proxima cum tuguri petiisset limina parvi,
Occubuit saevis per vasta incendia flammis.
[Note: Fridigernus Gotus.] Macte animis Fridigerne tuis, Germanica proles,
Ut laetam coleres, quod amant tua nomina pacem
Bella ipsa et belli auctores premis ocius hostes,
Virtutum et testes Germana trophaea relinquis.
Haec ea nobilium sedes primaeva Getarum
Quae loca inhumani servant hoc tempore Turcae,
Inde Getas Turcas quandoque vocare solemus.
Nec sibi Romani plauserunt hostibus istis,
Multum in amicitia quorum et consortibus armis,
[Note: Goti quomodo in Italiam sint allecti?] Praesidii posuêre, Deo cognominis Heros
Italico Dux imperio moturus in hostes,
Qui rapere invidia regnum stimulante parabant,
Auxilio socians Gotos allexit, opemque
Sensit ovans hoc principio se protinus illi
Ingerere et cultam affectare potentibus oram
Italiae auspiciis, cum fors stipendia Rector
Abnueret bellum Ausoniis, lacrimabile bellum
Intulerat, Mars Italicas et hauserit urbes
Nî Stilico adsciscens praeduri Martis Alanos
Burgundosque acres, implacatosque Suevos,
Undisonis molem ceu fluctibus opposuisset,
Apenninigeras claudens duro obice fauces.
Scilicet hìc aliquam passa est gens Gotica stragem
[Note: Radegibius Gotus.] Finiit ut fortes Heros Radegibius annos.
Rursus at insolidum virtus animosa vigorem
Erecta intrepidis se confirmaverat armis,
[Note: Alaricus Gotus à Stilicone irritatus Romam cepit, ac ad Consentiam [(printer); sic: consentiam] in campania obiit.] Dux Alaricus ubi suscepit munia, quo non
Doctior hostiles prudenti cernere mente,
Insidias hostem aut frustratum excludere coeptis,
Alta prius sed enim dederat documenta potentis
Ingenii, et fortis pugnae ad discrimina dextrae,
Testes nubiferis canentes rupibus Alpes,
Testis Roma graves tristi obsidione ruinas
Questa diu, et trepidae Campanis fluctibus undae.
Quaeque iacet vulsa Ausonio de littore tellus.
[Note: Adolphus qui primus Hispaniam ingressus, Barcinone sepultus est, anno 412. de quo supra lib. 1.] A quo magnanimus Rex Gotus Adolphus habenas,
Accipiens, terris victor consedit Iberis,
Cognatasque suae agnovit tum denique gentis,
Relliquias, Thracum aeternos à stirpe nepotes,
Novi ego, novi equidem prima hanc ab origine gentem,
Abdita nec me animi illorum sententia fallit
Consilii aut clàm me ratio aut Heroicus ardor
Iustitiae, non vox sonat ipso à pectore dispar,
Mortales uni regna immortalia norunt,
Nec cum corporibus leti, mirabile, casu,
Cognatas caelo mentes succumbere credunt.
Quid fortes animos, quid Martia robora dicam?
Clara triumphatae cunctis vestigia terris
Europae quà Sol se effert, quà se eripit idem
Marte reliquerunt, gens quae torrentibus Austris
Subiacet, Hesperii tumidas trans aequoris undas,
Quaeque Lycaoniam tenet invictissima Thulen
Hos timuit latè; superari nescia virtus
Cum mundo famam cumque ipsis terminat astris.
[Note: Variae gentes de Hispania decertarunt ante postremum Gotorum ingressum. ] Ante sed Hispanas Goti quàm vindice terras
Marte subegerunt servum et dominante biberunt
Ore Tagum, Baetimque trucem, et tua flumina Ibere,
Innumerae inter se, vario discrimine, gentes,
Hesperiae magno de corpore decertarunt.
[Note: Rhodii.]Nam Rodii imperio iuvenes, maria alta tenentes
Cognomen fluvio de se liquêre sonanti.
[Note: Phryges. Cyprii.] Deinde Phryges, Cypriique Duces, atque inclita, quos tum
Phoenicia ediderat proceres Balearibus arma
Qui procul intulerant sinubus, gentemque citato
Verbere stridentes docuerunt spargere glandes.
[Note: Aegyptii. Milesii. Cares. Lesbii.] Huc etiam emicuit remis Aegyptius ardor,
Milesii et fortes, Caresque è [(perhaps: et)] Lesbia proles,
Donec diva suis ingens Carthago triumphis
Calcavit pede victrici, atque unum ardua mundi
[Note: Carthaginenses. Romani.] Roma caput, Carthagineas cum verteret arces,
Nam tum Scipiadae fortes Hispanica duris,
Adflixêre armis regna, et post saecula demum,
Bina potens omnem penitus sibi subdidit illam
Augustus, quin ex illo Romana tulerunt
Sceptra Duces, donec iam Christo saecula nato
Quattuor exierant, ruerentque minantia fata,
Imperii regno praeses et Honorius esset:
Tunc patrios adiit demum acer Adolphus Iberos
Tunc iterum antiquos repetivit Gotica sedes
Nobilitas, hanc et [(printer); sic: hanc] labentibus edidit annis
Progeniem, cui fulta arctis connexibus haeret,
Regnorum haec series, et flos, et gloria gentis.
Unde satus, qui nunc regit ipsum Maximus orbem
Aemilius, genus et caelestibus inserit astris.
Saepè et Germani terras superantibus illas,
Lustrârunt populi signis, saepè ardua passim
Martis ope elatis struxerunt moenia muris,
Quae memorantur adhuc Germano à nomine Burgi.
Ergo vides quoties tellus Hispana colonos
Tempore mutârit longo, tum Gotica tandem,
Gens illam heu vicibus quamvis iactata malignis
Ceu postliminio virtute receperit, et iam
Auspicio teneat latè subnixa potenti.
Cuius quod reliquum est memorabimus ordine textum.
[Note: Pelagius reliquiarum Goticarum post recuperationem Saracenicam, rex anno 717.] Hostis ut Hispanis victor saevibat in oris,
Omnia pervolitans latè loca milite, et urbes
Imperio subigens, passim ditione tenebat
Oppressas bello terras, arma undique fractis,
Incussêre metum populis, pars ensibus hausta
Tristibus occubuit miserorum ante ora Penatum,
Et patriae tinxit perfusa cruoribus arva.
Pelagius civitatem Legionis et nonnulla oppida recuperavit cum Alphonso Duce Cantabriae, cui filiam dedit in uxorem, et sic Asturum Legionisque rex appellari voluit.
]
[Note: Nota: posteà non reges Gotorum, sed Hispaniae et Castellae reges nominati sunt. Legionem enim Pelagius cum recuperasset, Castellam novam appellavit, differentia veteris quae circa Cordubam et Hispalim fuerat. Ex eo tempore Reges Hispaniae magna virtute res patrias superatis Saracenis, quottidiè recuperarunt.] At pars anfractus sublimis ad Asturis altos
Pulsa fugam arripuit, collesque evasit in arctos,
Galliciae sinubus latitans in valle reductis,
Qua natura locum saxis emuniit altis,
Hostis inaccessum castris, tutumque receptu.
Chaoniae veluti sublimi in nube columbae
Forte ubi crudelem propius videre volantem
Accipitrem, dum iam irruit has, dum eviscerat illas,
Attonitae subito celeri cupida antra volatu,
Tectaque nota petunt, turri et conduntur in alta.
Aut velut ille canum vaga qui procul agmina cervus,
Persensit, medio fugit aequore pulsus et acri,
Silvarum iuga, transmittens, adit ardua, cursu.
His facti egregius fuit ipse Pelagius auctor,
Cantabriae genitore satus de rege potentis.
Collectamque fuga, et sparsam circum undique gentem,
Strenuus imperio asseruit proprioque volentem
Subiecit sceptro plebem, nixusque supremi
Numinis auxilio, non vi non artibus ullis
Egregiae tantum est virtutis adeptus honorem.
Quin etiam opposuit diro se cominus hosti
Saepè domum victaque ducens è gente triumphos.
Cumque recepisset iam pluribus ardua muris
Oppida, mox etiam urbem hosti Legionis ademit.
Seque novum clarae Legionis et Asturis, illo
Extulit auspicio regem, quae nomina, longum
Egregiis porrò ducibus servata sub aevum.
Hic ubi bis denos sceptrum gessisset in annos,
Post fundata acri patriae molimine regna,
Et iam tot passim victricibus aucta trophaeis,
Aethera conscendens lumen mortale reliquit,
[Note: Favilla anno 737. ab urso in venatione laniatus est.] Ardua magnanimo commendans sceptra Favillae,
Quem natum egregiae [(printer); sic: egregia] clarum virtutis habebat.
Ille rudimentis naturae pluribus altae
Exhibitis, cum fors silvis venator apricis
Spontè feras cursu passim sequeretur agrestes,
Oppetiit rapido miserè laniatus ab urso,
Vix ubi Sol geminos absolverat aetheris orbes.
[Note: Alphonsus Catholicus anno 739.] Inde gener regni tuus ardua magne Pelagi
Sceptra tulit clarus titulis Alphonsus avitis,
[Note: Pelagii regis filiam uxorem habuit. Hic regnum Navarrae magnamque Hispaniae partem et Lusitaniae urbes et oppida complura, eiecto Maurorum praesidio recepit, ex quo Catholicus cognominatus est. Arianam haeresin exstirpavit. Regnavit 19. annos. Pater eius Petrus Dux fuit in Cantabria, fuitque de sanguine Gotorum, huius posteri aliquot sibi invicem in regno sequuntur.] Cantabriae magnis quondam de regibus ortus,
Sanguine Gotorum illustri, viden ut nova virtus,
Fortibus assurgat coeptis, venientibus annis,
Ereptam longè patriam quae liberet hoste,
Reddat et aucturis asserta nepotibus arva.
En hic depulsis quae muniat oppida Mauris,
Navarrae excipiens regni ardua sceptra superbi,
Bellator? procul ut saevos bacchetur in hostes,
Et Lusitanae cultas ut fertilis oras
Occupet, et tuta cives in sede reponat?
O fortunatos tali sub rege labores,
Non adeò Gotos magni regnator Olympi,
Exosos habuit, prorsum aut delere paravit,
Qui tales animos tam fortia pectora regum
Ipse lubens dederit, res et felicibus actas
Ipse secundârit coeptis, operaque levarit
Sponte sua, laeto confirmans omnia fato.
Fama piis ducibus debetur magna, sed ipsi
Prima Deo, qui vim atque ardorem mentibus addit
Egregium egregiis, magnoque ipse erigit ausu,
Absque Dei nulla est virtuti gloria nutu.
Insuper infandi Rex hic Alphonsus Arii
Dogmata blasphemis quae sparserat impia verbis,
In te Christe, tuumque Deus ter Maxime Numen,
Omnibus ex oris radicitus exstirpavit.
Vera loco sacris passim augustissimus Heros
Munera restituens templis, verbumque per aras
Edocuit caeleste sacras, cultuque dicavit,
Unde pii meruit nomen quoque regis habere.
Salve care Deo, fortunatissime Rector,
Iamque poli felix age in altis sedibus aevum.
[Note: Froilla anno 758.] Ecce ut magnanimis Froilla exsultet in armis,
[Note: Alphonsi Catholici filius regnum Navarrae obtinuit propter uxorem suam Moynam. Saracenos Galliciam infestantes cecidit. Navarros rebellantes invasit. Vascones infestos subdidit. Fratrem ob invidiam occidit, et idem a fratre alio occiditur.] Teutonico possis quem nomine dicere Laetum,
Quod latè rigidos animosus agatur in hostes.
Utque Arabes patrios turbantes milite campos,
Galliciae magnae devictos strage trucidet,
Alta cadaveribus complens ingentibus arva,
Quanta nec infrendens sinuosis flatibus Auster,
Deicit ad terram folia undique, nec fera quantos
Sollicitavit hyas suspectis mensibus imbres.
Mox in Vasconios convertens arma rebelles,
Subdidit imperio evictos, et iussa coëgit
Sceptra pati et tanto se spontè addicere regi.
Sed qui saevitiam casus tibi movit acerbam
Ut fratrem manibus laetaveris ipse nefandis,
Rex animose tuum, quae tanta iniuria facto
Principium dedit? haud laeto iam laetus es ausu
O bone queîs operis tantam stimularis in iram?
Ah animum regite ô fortes ad cetera reges,
Ira furor brevis est hominesque in turpia mutat
Bruta, feris similes et mentibus exuit [(printer); sic: exulit] altis.
Poena manet caedes, ne temnite, dira, nefandas.
Seu citò seu serò veniat pede, qualia factu
Quisque patrat talis fato illum poena sequetur.
Qui fratrem occidit germano fratre vicissim
Aurelio ipse perit, vitamque et sceptra relinquit,
Post tres atque decem dilapsos aetheris annos.
[Note: Aurelius, anno 771 Servorum seditio se.] Per caedem Aurelius post ipse potitur habenis
Servorum tristes sedatur [(printer); sic: compescuit] ille tumultus
Qui scelere in dominos consurrexêre nefando.
Hos ultrò obsistens magna virtute repressit.
Verberibus sed enim scuticarum ingentibus illos
Tractari edixit, terga et servilia duris
Mandavit cedi virgis, et vincula necti
Deprensis, quo mancipio sibi protinus omnem
Subiecit turbam, ac ad iussa redire coëgit.
Post sex emoriens sine caede et sanguine messes.
[Note: Sillo anno 777.] Alphonsi gener huic ad regia munia Sillo
Succedens, Arabum firmavit foedere pacem,
Turbatosque animi latae per moenia cives
Galliciae, in morem rursum, et sub iura redegit.
[Note: Maurigatus sive Magaretus anno 783. Alphonsi Catholici ex Pellice filius, occupat regnum Saracenorum auxilio, quibus quotannis quasdam virgines se missurum pactus est. Dissimilis patri Alphonso, et multis vitiis oppletus fuit.] Ilicet Alphonso natus de pellice regi,
Illustri patrias fato suscepit habenas
Maurigatus turpi ille ducum infelicibus orsis
Auxilio fretus Libyae gentisque superbae
Cum quibus ipse suum hoc stabilivit foedere regnum,
Ut lectas illis, factum crudele, quotannis,
Sortitu egregias forma et pietate puellas
Mitteret, heu diros dirae impietatis ad usus.
Haud ille egregio similis virtute parenti,
Nec pietate fuit, sceptro hoc indignus honorum
Degener, infelix, aequi contemptor, et exlex.
Sed tantum geminos hic regno praefuit annos.
Impia non longo commercia tempore durant.
Quid composta iuvant cum diris foedera quemquam
Principibus? socii fures latronibus haerent
Turpibus immites: verum ô miserabile demum
Talis amicitiae pignus, gravis exitus illis
Imminet, à pravis disces pravissima quaeque
Talis eris qualis cui te coniunxeris, ille est.
[Note: Warmundus anno 786. Nepos Alphonsi ex Vimerano religionis habitum assumsit.] Inde pius sceptris potitur Warmundus avitis,
Prime nepos Alphonse tuus, qui tempora sacris
Ritibus, et templo quam regni impendere curas
Maluit, et Christo vitam moresque dicavit,
Relligionis amans, mundi et contemptor honorum.
Sollicitos haec cura tenet sub pectore multos
Quae vitae melior ratio, quae dulcior aevi
Semita, sublimes inter sua munia fasces,
Regifico et titulos inter splendore coruscos,
Transigere, et summis versari in honoribus aevi
Omnibus ante oculos magnique ad lumina mundi:
An tenues humilis subter legere arboris umbras
Contentum laetae tranquilla mente quietis,
Munere et exilem virtute facessere Spartam
Ornando. Quod amet per me sibi quilibet optet,
Sed mediocre placet vitae genus, ambitus ingens,
Et curas duplices, et damna sequentibus affert,
Et non praevisas quocumque à turbine clades.
Sunt sceptro populi, sunt Maiestate regendi,
Muneris hoc Divum sanxit pater atque hominum Rex,
At, nisi cui fas est tales affectet honores.
Saepè etiam quem sors curas elegit ad istas
Non adiit, magis et studia est potiora secutus,
Pacatam affectans sedato pectore mentem,
Et puros animi sensus, et amore Dei cor
Exundans, quod sola Dei iussa ardua verset,
Uni quod Christo, Christo quod serviat uni,
Cui petulans orbis studium moresque sinistri
Displiceant, placeat virtus, cui sit bona curae
In pretioque salus hominum, atque infixa medullis,
Haec ratio, ut vitiis populi medeatur inertis,
Turpibus, invigilans intercedatque precando
Pro stolidi noxa vulgi, ne Rector Olympi
Admissas iusta culpas malè vindicet ira,
Desuper, et diris involvat cladibus orbem.
Haec metuens quivis meliori deditus aevi
Arbitrio, non ipse malis se polluit ullis
Declinatque vafras, inhonestaque crimina, labes,
Supplice devenerans Divos et praevenit ore,
In commune suos referens pro se ipse labores,
Tranquillis arctus spatiis omnique remotus
A strepitu vanos mundi et contemnit honores.
Hoc olim meditans gens quae sua nomina Christo,
Fida dabat, gladios tot formidata cruentos
Carnificum et lenta tot cum nece tormina solas
Optavit silvis umbras, locaque invia plebi
Constituit, quà non hominum vestigia praestò
Non usus, sed opaca feris animalibus antra,
Huc cursum tulit, haec fugiens spelaea petivit,
Sancta cohors, hostes evitavitque superbos.
Hinc adeo grex ille hominum seclusus ab omni
Qui latet insultu curae sua solaque servat
Munia, securus gladiorum, animique tumultus,
Unius et Christi incumbens operatur honori.
Felices quibus haec contingunt otia non his
Auriferi potiora tagi sint flumina, non his
Mitra magis Regum magnorum arrideat aut quae
Ardua continuum flectunt se sceptra per orbem.