Quatuor libri amorum secundum quatuor latera Germanie.Machine-readable textCeltis, Conradus: Amores. - Nürnberg, 1502.Celtis, ConradusCeltis, ConradusXML version, markup prototype, August 2003Ruediger NiehlmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/celtis1celtisamores.htmls001.htmlceltisamores.xmlceltis1/jpghtmlNürnberg: Sodalitas Celtica, 1502.
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
20 February 2004Ruediger NiehlmarkupMarkup, TEI-HEader, Greek text added, Errata-List; editorial description: typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - partial manual and complete Morpheus spell checkCONRADI CELTIS PROTUCII PRIMI INTER GERMANOS IMPERATORIIS MANIBUS POETAE LAUREATI QUATTUOR LIBRI AMORUM SECUNDUM QUATTUOR LATERA GERMANIAE FELICITER INCIPIUNT.Cum tot iam nutriat tellus Germana PoetasAudent qui cunctis spargere metra plagisCur ego ter quinum tacui qui Celtis in annumNon ausim nostros edere in orbe libros
AD DIVUM MAXMILIANUM INvictissimum et sereniss. Rom. Regem et caesarem Augustum Con C. in libros amorum suorum praefatio. et Panegyrici prima pars.
Libros amorum nostrorum: decennali peregrinatione a me conscriptos: cui merito (tanquam primitias agrestis et rudis mei ingenii) dedicare et offerre debeo Rex sereniss. quam sacratissimae tuae maiestati et inlustriss. domui tuae Austriae: quae me ante aliquot annos per genitorem tuum Fridericum tertium divinae memoriae ad Poetices disciplinae coronam et imperialem laurum evexit Cogitabam ego interea apud me frequentissime ut susceptae meae a Caesare dignitati aliquod dignum excuderem: et non tantum inanem quendam huius dignitatis titulum et umbram (ut multi nostri saeculi homines solent) gestarem. perque hoc Genitori tuo: et celsitudini tuae apud posteritatem dignas gratiarum actiones persoluerem. Qui errantes musas: et quasi iam aliquorum inperitorum hominum calumniis in germania infames et extorres hoc anno conlegio et perpetuo stipendio cum duobus mathematicis liberalissime donasti. Data etiam mihi et successoribus meis vice tua: ut in eodem conlegio (ut nostro saeculo Romae fuerat) creandi et insigniendi poetas auctoritatem habeamus. Sed nec in meis hactenus facultatibus et ingenii viribus erat: ut aliquo a me absoluto in poetica opere tuae celsitudini dedicando responderem. neque per hoc ullo pacto pro magnitudine tuorum in me beneficiorum satisfieri tibi posse intelligebam: qui in tanta fortuna et felicitate: et in humani generis fastigio positus es et ita emines ut ab homine privato et tenui: doctrinaque et eloquentia triviali aliquid tale tuae maiestati offerri possit: quod dignum tanto principi et christiani orbis imperatori foret.
Conmasculavi tamen frontem: et erasa omni (ut in proverbio est) verecundia: cogitare coepi: si non aliquid tale quod par tuae celsitudinis laudibus esset offerrem: saltem nostris nugis. ineptiis: incomptis: et inlepidis iocis quibus aula se oblectare solet: animum meum: iugemque et perpetuam in te tuamque inlustriss. Austriae domum observantiam intelligeres. meque (ut saepius solitus es) ad maiora animares: Maximileiden inquam et per te scriptos a cunabulis annales nocturnas et diurnas commentationes. Nunc autem Rex gloriosiss. serena oramus fronte (ut omnia: etiam magis exigua: in nostris studiis soles) libros amorum nostrorum quattuor suscipe. In quibus Germaniae nostrae: immo tuae: quattuor latera: et quibus illa cum collimitiis gentibus et nationibus et regnis clausa et circumsaepta est. Eiusque interiora ad inclutum Albin fluvium cuius utrasque ripas regiis palatiis et in alueum eius ingentibus iactis molibus Fridericus Saxoniae dux Imperii Rom. elector: musarumque nostrarum et studiorum maximus amicus: longe lateque possidet. et qui olim Romanis incognitus erat fluvius: iam felici conversione siderum in medio quasi corpore imperii pari fama cum tuo Danubio et Rheno ac Rhodano tuo: Tago et Dorio Tiberique floret et pollet. Invenies autem in his nostris de amore libris utriusque hoc est terrae et caeli nostri situm et positum. quas artes tu: velut alter Cai. Iulius caesar: Adrianus et Alfonsus calles. mirificeque te his oblectaris. Invenies item anni descripta a nobis tempora et ex cardinalibus caeli signis mutationes eius: et temperamenta. et (ut natura comparatum est) ingenia suum caelum et terram sequi: ita hic depicta et figurata secundum quattuor aetatum circulos et hebdomadas (ut Pythagorici tradunt hominum animos et eorum corpora contemplabere. Apposite autem quae in Germania nostra me moratu digna sunt ut flumina: montes. lacus. nemora.
paludes: et solitudines: urbes etiam insigniores: et septem metropolitanas. Patriasque doctorum virorum: et si non omnium: mortuorum et adhuc viventium: et ubi occasio se obtulerat: regum et imperatorum praedecessorum tuorum facta et gesta: recentiora etiam nostri saeculi et Centenarii confecta aut profligata per te aliosque claris. duces nostros in germania bella. Quale ad septentrionem Brutenicum: et nuper Dacicum: et Suedicum Ad meridiem autem per Sigismundum patruelem tuum cum summa victoria gestum Venetum. Per te autem Burgundum: et Helvetium. Rursusque ad ortum per te recepta Austria Pannonicum: et ad occasum Sycambricum: et quod iam firmata pace conquiescit Gallicum. Haec ego ita praefari tecum rex gloriosis. coactus sum: ut illis hominibus qui indelibili quodam nostrorum studiorum odio (ob poetices disciplinae ignorantiam tenentur obloquendi occasionem praeripere. qui omnia poetarum scripta inania quaedam commenta: animique labem et corruptelam: et omnium inquinamentorum quoddam coagulum dicunt. publiceque in sacris aedibus vulgo in odium nostri praedicant. Eiusque altissimae et divinae disciplinae cultores et scriptores: flagitiorum doctores: et omnium vitiorum magistros insimulant. Itaque persequuntur et insectantur. ut nihil apud illos impudentius: et a religione nostra christiana profanius sit: quam poetas legisse: aut audiisse. Adeo usque apud illos ignavos Crabrones: et fucos: veteres Romanarum et graecarum artium hostes honorata illa a sapientis. imperatoribus invisa: despecta: et proculcata sunt priscarum litterarum studia: quorum ego ulcerosa intestina: et purulenta terga ad vivum usque (ut Cicero ait secarem. saniemque et conceptum virus elicerem: nisi a sanctis. et doctis. nostri saeculi viris totiens iam defensa esset poetica. et quia iam despectae ab illis imperitis musae te restauratore:
defensorem: communemque parentem nactae fuissent. O dignum regem qui nobis cum Rom. imperio: ut alter Caesar Augustus: priscas nobis artes romanas et graecas litteras cum imperio restituis. Sed me contineo contra hos balatrones plura scribere. cum sciam in omnibus rebus: praesertim in humanis studiis: subitam naturae hominibus mutationem esse molestam. proinde aliquid tempori esse dandum: quod multum in natura et commutatione studiorum potest: cum quo hoc est tempore: illis frementibus: egregia adolescentium nostrorum surgent ingenia et quos illi hactenus: expertus loquor: inanibus verbis et futilibus rebus a solida philosophia et eloquentia abduxerant: iam te rege incluto iubente et instituente ad prisca studia animabuntur et reducentur. Quos ego adolescentes et ingenuos minime a lectione amorum absterrendos (ut illi suadent) censeo. Nam cum inter humanos affectus blandissimus: naturalissimus: et potentissimus amoris sit: adolescentibusque multa et varia inventionis exercitii et ingenii experimenta suggerat. quis illos honesto illo amore: ad quem nos natura vocat et sollicitat: ludere et iocari non permittat? ad erigendasque animi vires et arcanas in amore cogitationes: prope divinas: de amore legere et audire non consentiet? de honesto illo amore dictum velim. quo caelum: terra: omniaque natura constantia quodam favore et tacito consensu se misceri iungi: maritarique cupiunt. De infami illo et spurco qui et in brutis cunctisque animalibus in hominem autem male affecto ferocior communis est: alia cum adolescentibus habenda est ratio. Utrumque tamen quis expiandum ambigit? cum in illo quid sequendum: in alio quid fugiendum intelligere facile quis possit. quocirca de utriusque amoris amoris vi et impotentia nihil unquam inlustrius scriptum a poetis invenio: quam illam Lucii Apuleii speciosam fabulam. et eos quos de transformatis quindecim Ovidii libros legimus. in quibus
poeta egregius de divino creatoris in creaturam amore orsus: ex eoque caelum: terram et omnia universitatis membra in chao confusa discreta et concordi foedere et nexu vinculoque amoris sociata et ligata cecinit. Is amor quem ignem: aquam: vaporem vel aerem philosophi principium naturae nominant. nos autem deum optimum maximum dicimus. qui hominem ex terrae gleba et limo finxit. hominique et cunctis in natura viventibus animalibus plantis etiam et seminibus inanimatisque rebus aliquibus: hoc est gemmis: lapidibus coloribus etiam vim et virtutem amoris indidit: ut quadam inter se cognatione naturae et tacito favore et consensu coniungi gestiant et gaudeant. In homine autem (qui maxima pars tanti opificii erat) maiorem deus amoris partem esse voluit. Tantumque in hos amoris imperium esse iussit ut aliquos ob illius affectus impatientiam in saxi modum glaciemque in duraverit: alios in liquidas undas resoluerit. Quid referam in arborum robora? truncos: radices: et herbas concretos soloque adfixos? quid in brutorum: ferarum: pecudum: piscium formas abiisse? volucrumque pennas induisse? ut illi proni terram alii praepetibus et pernicibus alis aut natatilibus obligatis cute unguium digitis aera et aquas tranarent? quid autem animorum et mentium nexu mirabilius? quos amor inenarrabili quadam commixtione in unam substantiam rapit et unit quod graeci metayuxhn. i.
transmutationem vocant ut duo corpora una se vivere anima: alteraque se cum altera vivere et spirare putat et credit. unaque morte sublata tamquam partem animae altera comitetur. ut nuper Ratisponae accidit. quae omnes ex Lucio et Ovidio fabulas si ad affectum amoris et mentium nostrarum naturas interpretari vellem: non mihi lunae menstrua. aut solis annua conversio sufficeret. Amore totus orbis (in eo quo et pulcherrimo ornatu fabrefactum conspicimus) ortus et absolutus est. In praescriptumque ab auctore suo tempus manebit. Amore
urbes et regna et imperia constant et durabunt. Tanta caeli et terrae in mutuo amore societas est: ut deorum dearumque connubia (quas activas et passivas Aristoteles virtutes vocat) poetae confinxerit. Non enim semper ou)/kn a)ei po/lla yeu/dontai a)oidoi\ plura mentiuntur cantores. Sic quendam
inter has virtutes Aristoteles esse occultum appetitum scripsit. quem ille nomine privationis tertium naturae principium posuit. Hic illi crebri de amore in hominum conviviis et conloquiis et contuberniis sermones. hic illi sales et dicteria: facetiae et scommata: variorumque casuum in amore mirabiles fabulae et fortunae. hinc illa epithalamia et nuptialia carmina. hinc ille vocum concentus: et musicalium instrumentorum modulamina. Quid militiae ludos: saltationes: choros: tacitosque nutus: et oculorum connixiones commemorem? quae omnia eo spectant ut allectamenta quaedam et semina amoris sint: quo quaedam spirituum et animorum communio fit. nec mirum si in hoc potentissimo affectu naturae quidam desipiscant et delirent. Pessima enim semper (ut aiunt) coniuncta sunt optimis. ex eodemque flore favum apis et aranea venenum sugit et colligit. Haec ego in nostras Aegyptiacas ranas dictum esse veli: quibus ego libros sacros et totum pentateu/xon. i. quinque libros Mosi legendos propono. in quibus impletam
divisamque universam gentibus terram per amoris propagationem legimus. Quid . i. viginti
quatuor libri sacri Canticacanticorum: Hester: Ruth: Regum: Iudith: admirandae historiae aliud scribunt et canunt? quam male sani amoris inpotentiam et dementiam? et caeci pectoris ignes. qui Davidem et Salomonem prorsus sui et suae dignitatis inmemores fecerunt. Longum esset si Asiae: Africae: et Europae reges et sapientissimos viros ex gravissimis et illustribus historiographis
recensere vellem quo pacto amor illos irretivit et illaqueavit. Facessant igitur illi nostri rabulae: sinantque nos de amore scribere: audire et legere. laudentque illi cum divo i(eronu=mw contra Iovinianum caelibatum: dummodo nobis schiraschirin legere permittant:
sciantque nos secundum naturam scripsisse: qua se omnia animantia propagare et aeternare (quod divinissimum est) cupiunt et appetunt Vivant interea illi suo more qui se castitati: paupertati: et sacerdotio addixere: et se propter christum castravere Dummodo nos de illorum numero sumus quibus graeco proverbio dicitur filhre, o( sofo/s h\, dusqanath/re, o( osfradh/s.. i. Amabit sapiens cruciabitur autem
stultus Et rursus in sacris litteris Propterea relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit etc. Nos igitur Rex serenis. aliquis ex his blateratoribus arguet et causabit nos de amore scripsisse: qui si non esset illi inter mortales non viverent. librosque quatuor sub tui nominis sacratiss. tutela et patrocinio edidisse: in quibus adolescentes alioqui in hunc affectum (natura monstrante viam) proclivissimos a pravarum mulierum fraudibus et saevis blanditiis avocamus. cavereque meretricum congressus (ut sapiens saepe monet) et consuetudines docemus. illorum exemplo eos deterrentes qui ob foedum amorem in summas calamitates: miserias: mentisque et rationis eversionem: summasque aerumnas et caedes et id genus plura et ferme infinita: quae hunc affectum potentissimum comitantur: ad ducti sunt. Qui dum illa de amore poemata nostra legerint aut audierint: discant hallucinabundi inter modestiae et temperantiae fines vivere et se continere. Nam res illa: si quis huic alimenta dederit: aut in consuetudinem adduxerit: nec modum nec rationem habet. Sed fortasse a plagiariis illis iterum ad iudicem vocabimur: dum nos subaccusabunt spurca quaedam minusque pudica et verecunda: sed prurientia et titillantia quaedam
inseruisse carmina et quae castas innocentum adolescentium aures laedant et inebrient. Fatebimur equidem ingenue: et illis non aliud quam quod in praefatione sua in Comoedias Hrosvita nostra poeta saxonica obtrectatoribus suis dederat respondebimus. De amore scriptorem non tantum debere verba effingere: sed eorum qui ita affecti essent omnia etiam facta et cogitationes. Idque poeticae esse consentaneum et ab amoris gradibus non alienum Quocirca dum illi sanctum IOb et Salomonis qui de sapientia liber inscribitur: legerit: sciant (ut o(logo/ttos
in eius libri enarrationem scribit) illos non semper ex suo: sed ex stultorum aliquando hominum ore locutos Idque de industria et ex proposito factum ut sapientis et stulti verba et cogitationes vir prudens cognosceret. quod et nos illos secuti) saepius in elegiis fecimus. quodsi nostrarum rerum omnino adhuc sinceri iudices esse recusaverit: accipiant quaeso in pensiunculae modum circa lasciva quaedam nostra carmina quae admodum pauca sunt (ita cogente materia scribendi) ex philosophia summisque viris Platonicis Pythagoricis et Peripateticis Epicuroque: quem Seneca moralissimus in suis undique libris laudat et allegat: adducta loca. Ob eamque rem a nobis id factum esse: ne lubrica tota: inanis: supervacanea: sterilis denique: arida: ieiuna: siccaque foret amoris tractatio: et ut in fabulis est: Dulcius adriderent seria mixta iocis. utque in conviviis fit grata solet lectori rerum varietas. Accipe igitur Rex et Caesar Auguste Maxmiliane hanc nostram decennalem lucubrationem: in qua Germaniam nostram in paruae tabulae modum et sua quattuor latera depictam intuebere. incluto rum etiam fluminum nostrorum in in Germania ortus et exitus: quotque illa miliaribus alueis suis ad maria deferantur quantumque Germania nostra se in Italiae: Galliae: Pannoniae: Daciae et Sarmatiae fines (tua Rex inclute et priscorum germanorum virtute et bellorum gloria) extenderit.
Suscipe dehinc novam et generalem Germaniae ut hodie habitatur carmine heroico descriptionem. Nurmbergae insuper nominatissimae urbis: et quae nunc in imperio Augusta praetoria est: originem: situm: instituta mores et ornamenta. quem ego librum cum vita divi Sebaldi: eius urbis patroni: nuper senatui Nurmbergensi dedicatum opportune his nostris de amore libris ad imprimendum curavi. ut Hercynia silva (quae per Germaniam longe lateque divagatur) et eius gentes et urbes: obstrusaque gentium et locorum in ea vocabula apud inlustres scriptores memorata ab hominibus earum rerum studiosis intelligerentur. Haberentque eius silvae in toto orbe memorabili propter suam magnitudinem ante oculos descriptam imaginem Dianae insuper ludum et paneguricos pro erecto poetarum et mathematicorum conlegio. Sunt qui se Gallias: Hispanias et utramque Sarmatiam et Pannoniam: transmarinas etiam terras lustrasse et vidisse gloriantur. Ego non minori gloria hominem germanum philosophiae studiosum dignum existimo: qui patriae suae linguae fines et terminos: gentiumque in ea diversos ritus leges: linguas: religiones: habitum denique et affectiones corporumque varia liniamenta et figuras viderit et obseruaverit. Illaque omnia in inlustrata Germania nostra quae in manibus est faventibus germanis nostris numinibus: et tuae inclutae maiestatis praesidio et auxilio quattuor libris: particularibus gentium tabulis explicemus Vale Rex et caesar Auguste Rom. imperii dignissimus rector et arbiter. nostrumque perpetuum ornamentum et praesidium. ex Nurmberga Diversorio nostro litterario aedibus Vilibaldi Pirkhamer Patricii et senatorii ordinis viri humanissimi et utriusque linguae: latiae et graiae non mediocriter docti. Reliquas Panegyrici nostri partes in praefationibus librorum odarum nostrarum et Centepigrammaton brevi accepturus. te/los.
VINCENTII LONGINI ELEUTERII Artium et Philosophiae doctoris. et Poetae laureati in Con. C. novenarium Lyrica.
IN QUATTUOR AETATES
Pubertas vireat sic moribus instituta sanctisAdulta ut aetas litteris coruscetFloreat hinc claris virtutibus aucta sic iuventaSit ut quieta a manibus senecta
IN QUATTUOR ANNI TEMPORA
Ver aperit terram zephyrisque inspirat amoremSpiciferam Cererem metit aestasUvifer Autumnus turgentes exprimit uvasClaudit Hiems pia viscera terrae
IN QUATTUOR MUNDI PLAGAS ET QUATTUOR VRB. GER. TETRAGONA.
Potens eoas Croca regit plagasFinem occidentis clara MoguntiaAfro imperat vetus RatisponaEt Codono rigido Lubecum
IN QUATTUOR VENTOS
Sic Eurus volet obuiusFlorenti zephyro. ne noceat satisSic spiret Boreas rapaxAuster ne feriat grandine vineas
IN QUAT. HUMORES ET COMPLEXI.
Sanguinis est habendaCura. ne atra bile caput fumigerum laboretNeve calore adusto:Humor incensus teneram diffugiat medullam
IN QUATTUOR CAELI SIGNA
Hellespontiacum tuta Aries mareGermanis faveas libra potentibusCancer sidus amicumDa blandasque hiemes Caper
IN QUATTUOR QUALITATES
Fervor potens germanicos trahat ducesCalorque gloriae tenaxTepore delicato abacto poscimusTorpor gravet ne Teutonos
IN QUATTUOR ELEMENTA
Ignis diluvium dum prohibent aquaeFontes dum cohibet flamma refidereDum nec terra ruit concita flatibusSurgit gloria Teutonum
IN QUATTUOR COLORES
Cum nos parturiat luna colore in violaceoHinc ad verba loquax purpureo Mercurius feratEt nos puniceo conmaculet deliciis VenusHaec in lividiore esse colore omnia desinuntte/los.
Index eorum quae continentur in hoc volumine C. C. LIBRI AMORUM QUATTUOR Secundum quatuor Germaniae latera
Primus orientale latus Vistulam describit.
Secundus meridionale Alpes et Danubium
Tertius occidentale Rhenum et Mosellam
Quartus Sinum codonum et mare germanicum cum insulis adiacentibus.
Generalis Germaniae descriptio carmine heroico
Liber de situ et moribus Norinbergae et magnitudine Hercyniae silvae
Hymnus de vita S. Sebaldi Noribergen. patroni
Ludus Dianae coram Maxmiliano rege
Copia bullae regiae erectionis conlegii poetarum et mathematicorum in Vienna cum auctoritate creandi et insigniendi poetas in eodem conlegio
Panegyricus C.C. in praefatione huius opis: dictus Max. regi pro erecto conlegio cuius duae aliae partes libris odarum et centiepigramaton praeponentur
Panegyricus Vincentii Longini carmine heroico dictus eidem Max. regi pro eodem erecto conlegio.
CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI POETAE LAUREATI LIBER PRIMUS AMORUM QUI HASILINA VEL PUBERTAS VEL VISTULA ET LATUS GERMANIAE ORIENTALE INSCRIBITUR.
AD FRIDIANUM PIGNUCIUM LUCENSEM INFELICITER SE AD AMOREM NATUM EX CONFIGURATIONE HOROSCOPI SUI.
SIdera quae nostrae fuerit natalia vitaeCandide pignuti carmine nosse cupisAccipe. per latias vates doctissimus orasLucanae gentis gloria magna tuaeNox erat et februae submerso sole calendaeTransierant mensis februa maesta colensCandidus inflexa phoebus tunc stabat in urnaProxima cui nitidae stella serena lyraeCumque sagittiferi surgebant sidera signiHoraque post medium tertia noctis eratTunc mea me genitrix reserata effudit ab aluoEt dederat vitae stamina prima meaeIlla nocte lyram nemo conspexit olympoPhoebus enim roseis hanc sibi iunxit equisPlectraque pulsabat toto resonantia caeloEt dixit: phoebo nascere quisquis erisIpse meam citharam plectro gestabis eburnoLesboaque canes carmina blanda chelySeu te germano contingat cardine nasciSive Italo: Gallo: Sarmaticove poloNam mea sunt toti communia numina mundoSim licet arctois languidior radiisDixit et assensit Capricorni frigidus astroSaturnus: totiens qui mihi damna tulitMarsque sub aestivo micuit tunc forte leoneEt medium caeli cum Iove virgo tulitLunaque fraterno capiens iam lumen ab oreCornua cum capri cornibus implicuitQuaque mihi nato volucris sub parte refulsit.Haec eadem coepto pars orientis eratPrincipium maiis fuerat tunc forte calendisConcepit nostrum dum pia mater onusMater centenos quae quasi impleverat annosEt vidit quartam stirpe sua sobolemMercuriusque suo iunxit vaga lumina phoeboLusit et ad citharam verba canora suamIamque venus stabat: vervecis sidera lustransDeridens tremuli frigida membra senisQuam pater in quarta dum vidit adesse figuraIncrepat: et contra talia voce refertSaeva venus nostro quam de genitore creaviEius ut inieci secta verenda mariCur mea derides venerandae membra senectaeEt falcem qua cum cuncta sub orbe meto:Ipse ego iam tecum qui inimico lumine voluorEt male concordi foedere semper ago:Efficiam: quicumque sub hac vitam accipit hora:Sentiat immites semper amore deos.Dixit. et auratae veneris fera spicula fregitPlumbea. sed tarda iussit abire mora.Inde mihi facilem nulla est quae femina mentemPraebeat: et stabilem servet amore fidemTestis sarmaticis Hasilina est nata sub orisElsula danubio quaeque creata vagoUrsula Romanis et quae vaga gloria ripisAdque codoneum Barbara nota sinumAtque aliae multae quas fido pectore amaviQuis mea deceptus munera saepe dediMunera quae cunctas retinent in amore puellasEt validas vires semper amoris habent
AD NICOLAUM GELONUM SE AMORE CAPTUM MUSIS HELICONIIS INTENDERE NON POSSE.
QUid mea festivis impellis pectora verbisFontibus Aonidum tingere labra monensNon ego iam Phoebo rapior nec Appollinis iraEt mihi pierium displicet omne nemusSeu mea Saturnus gelidus modo plectra moraturEt vetat ut solitis non trahar ipse lyrisAut toruum meditor trepido certamine martemQui modo Sarmaticos cogit in arma virosUt pellant scyticas tanais trans flumina gentesSarmatico quae iam margine plaustra locantAtque hinc germanas cupiunt invadere terrasUtque olim Codanum sic modo adire voluntSeu mihi iam blandum venus inspiravit amoremEt iubet ut flammas prosequar ipse measQuicquid id est: Phoebo non sint sua carmina. nobisIam placeat nitidis Hasa puella comisQuae sibi me tanto nuper devinxit amoreDum me deliciis foverat illa suisUt nunc post habeam cunctos in amore sodalesSegnior ad castas factus amicitiasDispliceant quemuis mihi saepe in amore doloresIpseque sim morbi causa pudenda meiEt quemuis ratio crebro mihi vellicet auremSaepeque praeceptis me monet illa suisScilicet: ut nocuas abigam de pectore flammasNe sim rumigero fabula vana foroSed feror in praeceps nulla medicabilis arteNec me consiliis quisque levare potestNon Plato. non Socrates: latiae nec turba sophiaeNec dea quae summo vertice nata IovisSic me saevus amor rapit: et scelerata LibidoCeu cupit hydropicas turgidus aeger aquasUtque magis vetita sitiens exaestuat undaEt reparat morbi semina lata suiSic me blandus amor graviori vulnere carpitDum vetor a vitio pectoris ipse meoIllorum mores fugio simplex in amoreQui dum semper amant: semper amare negantIngenue fateor: tantos mihi mente caloresPro quibus insolitam Celtis obibo necemI nunc ingenuas suadens mihi visere musasOccupat insanus dum mea corda furor
AD HASILINAM DE ABORTA TEMPESTATE DUM GRACOVIAM SARMATIAE PETERET ET SIGNO VERIS
TEmpus erat pluvio dum phoebus surgit in austroPhrixeaeque petit sidera blandus ovisIuppiter ad gremium sese cum virginis almumSuscipit: ut prolem proferat illa novamEt novus in verno pubescit tempore mundusEt soluit tepidos humida terra sinusUt pariat flores roseis et lilia campisEt tegat umbrosis frondea tecta comisIamque amor ad coitus properat: stimulatque cupidoEiaculans tacitas sole calente facesIpse peregrinas cupiens tum visere terrasRegna malis avibus Celtis eoa petoExercet vacuos ubi crudus sarmata camposEt male compositis incolit arua casisQuaque suis vastis cum cornibus explicat undasVistula: teutonicis qui modo meta plagisVentum erat ad collem: quo regia tecta videnturEt surgit muris croca superba suisVix mihi visa: vagum mox cingunt nubila solemFlabraque de variis confremuere plagisEurus achimeniis vertisset flatibus orbemNi Caurus rapidis obuius isset equisFrigidus hinc boreas: madidis notus hinc ruit alisEt gravis effusis decidit imber aquisMurmure quin etiam concussus inhorruit aetherRuperat ut scissum Iuppiter igne polumMox querulae maestis volucres tacuere sub aruis.Dum reboat gemitu silva: nemusque suoSed volat infausto feralis gutture coruusPerque suas voces omnia dira canitEt modo coversis mea tempora verberat alisUngue truci refugas collacerando genasTer stupefactus equus: submisit sessile tergumUngula constiterat terque quaterque soloExcutiesque leves mea pendula membra per armosCorripuit volucrem versus ab urbe fugamSumme pater (merui tua si modo fulmina) dixiNon mora sit: lapsum fulminis igne cremesVel face: quia tollat subitus mea corpora torrensUt sim Sarmatico piscibus esca saloQua scogus et stricto stat trendulus aequore mersusEt stadus: et Codani scandia clara sinuGloria: fama: decus: virtus genialis: abireMe patria: atque alias cogit adire plagasIllo ego si merui pater o tua fulmina caeliIam mea sub stygias fac meet umbra lacusSed si leva tuis monuisti pectora flammisAuspice te felix hoc mihi restet iterAuspice te felix sit iter dum reppeto: saevaFlamma repercussis ignibus ora feritTunc iacuit longo sine sensu tempore corpusNullus et exangui visus in ore colorUltimus ille dies clausisset tempora vatiNi Phoebus solitam forte tulisset opemPhoebe pater vatum: fuerat dixisse voluntasFac releves vatis tristia fata deusIpse sub eoas veniens tua numina terrasClara canam: Aoniis te celebrando lyrisAudiit. et venit cinctus sacra tempora lauroConcutiens nitidum terque quaterque caputSurge ait. et priscum capiant tua membra vigoremUt patriae fines quatuor ipse canasTurgidus eois quam claudit Vistula ab orisSed latus austrinum maximus Hister habetRhenus ab occiduis limes sed dicitur orisEt boreae partem gens Codonea tenetHinc quicquid mediis Germania continet orisCarmine Phoebeo nota sub orbe dabisSed patiens varias tolerabis Celtis aerumnasOrbe decennalis dum peregrinus erisMagna venit nulli sine magno fama laboreEt vaga sudorem gloria semper habetDixit. et aurivagis fugiens secat aera pennisAonidumque simul concomitata cohorsMulta ferens animo trepidus proficiscor in urbemCaptus luminibus mox Hasilina tuisEt iacet obductum multa caligine pectusExercet vires mens neque caeca suasEt nisi te toto complexam pectore versatSemper et ante oculos stat tua forma meosQualiter umbrosis exercent guttura siluisIam volucres verno: et sideris igne calentConcutiuntque vagas sperata ob gaudia pennasEt sua respondent oribus ora simulSic mea feruenti vocitant te carmina plectroUt fruar amplexu blanda puella tuoAspice consumptas o femina cruda medullasEt resoluta tuis ignibus ossa videAspice quia fessos prope linquat spiritus artusTeque suae causam praedicat esse necisEn semel obliquum lustravit cynthius orbemDuodeciesque tulit cornua plena sororEx quo dura meas tenuisti tempore curasIgneque non facili mollia corda coquisSeu videant Phoebum terre: vel opaca trahanturTempora: non requies nec modus ullus adestVel mihi fatales neverunt fila sororesTalia quae cogant me sub amore moriNoxius aut semper mea corda e)/rwnosos habebitQuem morbum stellae forte dedere meae
AD BERNARDUM VILISCUM ROXOLANUM QUO INTERPRETE AD PUELLAM USUS ERAT
QUae venit in claram tibi segnis epistola dextramScripta fuit tristi qua patet ore specusSalque tenebrosis excisum in saxa cavernisSarmaticos multo ditat in aere ducesHic ego iocundis habito privatus amicisEt mihi quae vita carior Hasa manetHanc mihi blandiloquo salvam si dixeris oreIpse mihi fidus semper amicus erisIn studia et mores aequalis visus uterqueCeu nos nativus conciliasset amorSed facile est nostri causas tibi scribere amorisCur teneat tantus pectora bina favorSeu libuit medias duxissem gaudia noctesNon lentus fueras care vilisce comesVoluere seu doctos placuit vel noscere vatesNon paruos stimulos tu mihi saepe dabasQuam pulchrum est claros (dixisti) voluere librosEt vitam studiis instituisse bonisTu divinorum cognoscis carmina vatumEt quae nobilibus digna legenda virisComis: et urbanus: prudensque in singula verbaNec segnis gratos ore movere iocosSaepe struis largis epulis convivia doctisSaepius exornas muneribusque tuisIntegra nec taceam vel apertae pectora frontisIn quibus haud fastus: nec dolus ullus adestSed nunc praeteram plures in Carmine dotesQuas dederat virtus ingeniumque tibiCandidus interpres Hasilinae saepe fuistiGermanam linguam sprevit ut illa meamTunc ego condidici te praeceptore puellaeSarmaticae linguae barbare verba loquiSed magis illa rudem potuit mihi flectere linguamIunxerat ut labris basia blanda meisLudebantque simul lascivo murmure faucesEt mea pugnabant oribus ora suisUtque monet Naso pyladem qui curet horestemQuerere: te nobis sic Venus alma deditPrincipium nostri fuerant haec noscis amorisPluraque non humili iam referenda pedeSed veniet tempus: quo teque tuosque parentesLaudibus emerito iussus in astra feramAt nunc cum fausto currant tua fata tenoreEt faveant votis numina cuncta tuisHinc ut te monui da nostrae verba puellaeNocte dieque feras me suus ignis edat
AD HASILINAM CUM DESCRIPTIONE CARPATI SEU SUEVI MONTIS
Mihi magnarum curarum Hasilina levamenO mihi quae flammas tollere sola potesSola mihi placido commutas tempora vultuLuctifica: et mentis nubila quaeque fugasEcce iterum in mea membra ruit blandissimus hostisEt premit assueto subdita colla iugoFluctuat in variis iterum mens aegra procellisPraecipitemque parat mergere saevus amorQualiter incertam fragili cum cortice cymbamVentus agit: tumidis tollitur illa vadisEt rapitur quo flabra vocant furientibus undisEt tandem refluis naufraga fertur aquisPallidus ipse sedet mortis formidine nautaEt movet attonitas in sua fata manusSic dubio suspensa metu: mea pectora flammisExagitas: animam discruciando levemQuam melius fuerat patriis latuisse sub agrisEt vitem palo consociasse suoQuam tot sollicitos vitae tolerasse doloresEt semper dominum mentis habere ferumSaepius exosus vitales corporis aurasCorripui ferrum te fugiente manuEt pressisse volens in saucia pectora: tandemCurarum finis mors ut acerba foretSaepe calens flammis animam exstinxisse sub undisMens erat: aut laqueo plectere triste caputOptavi totiens rapido me turbine ferriQuo nitidum Phoebus ducit ab orbe diemAh quotiens dixi rutilo dum Iuppiter orbemFulmine concuteret me pater alme petasNostraque de gravibus soluentur pectora curisLinquere quae mentem nocte dieque negantVel me constituas gelidis sub cardine caeliO dea: quae tanti vulneris auctor erasUt mihi feruentes exstinguat pectoris aestusFrigida nimbosi menalis versa poliSed video nullo flectuntur carmine diviIpse mihi inveniam per mea fata necemEst mons aethereum pulsans cum vertice caelumQui iuga cum scopulis aspera durus habetHuius hyperboreos dorsum cosurgit in axesBrachia typheis continuata iugisGentibus hunc medium posuit natura duabusSarmaticos inter: pannoniosque ducesSarmata de prisco carpathum nomine dicitHunc pergo infirmo tristis adire graduUt mea ab aerio demittam pectora saxoPectora luminibus non bene capta tuisEt posuit maesti titulum mea musa sepulchriMusa canens laceris in mea fata comisHic iacet extinctus per saxa rigentia CeltisSaxea dum fuerat saeva puella sibiCarmina quam Phoebi poterant nec longa movereObsequia: ut noster mutuus esset amorQuam bene nunc nostrum primum es experta caloremCum pretium mortis saeva puella vides
AD IANUM TERINUM DE SALIFODINIS SARMATIAE QUAS PER FUNEM INMISSUS LUSTRAVERAT
IAne canens gelidis repetebam saepe sub antrisCur nullo nobis tempore scripta daresForte tuum reris vatem mersum esse profundoPandit ubi tristes sarmatis ora specusMultaque de umbrosis ceduntur saxa cavernisQuae niveum tribuunt igne soluta salemVel saltem poteras paucis mandasse: valetoCeltis: et infernas i rediture domosSed redii superas dextro Iove vivus ad aurasLustravi et stygii tristia regna canisAlcide ut similem dicar subiisse laboremEt socia Theseu qui rapis arma manuIllaque iam rigido volui tibi scribere versuQuo noster solidum pignus haberet amor.Est specus immensis pandens cum faucibus oraSuppositumque vident lumina nulla solumSed face candenti distantia longa notaturFax ubi inexhausta luce fatiscit humoOra specus circum latissima machina surgitQua rota cum rapidis turbine versat equisRobora transpositum per multa volumina funemPlectuntur: curuo pondera dente trahensLubricus hic caecum mortales mittit in antrumAereum praebens inrequietus iterHuic ego sum tremulus toto cum corpore vinctusUt fueram tristes ausus inire domosQuas neque lucifluus conlustrat lumine PHoebusNec radiis penetrat lucida fratre sororCum Iove multiproco fugit hic Cyllenius alesHis neque sub specubus Mars violente rubesNec veneris flammae rutilant hoc orbe remotoFalciferique senis lurida stella latetPlaustra nec undivagis ibi monstrant aequora nautisIlla nec arctophylax regna sepulta videtSed volitant caeco tenebrosa ibi sidera mundoSidera quae nullum sunt paritura diemO mihi quam magno trepidabant corda pavorePendula lictores dum ea membra ligantEt mea tartarea condunt ubi corpora vesteNullus erat toto vivus in ore colorDumque inter vitam medius mortemque volaremDaedalii timui fata subire fabriEt mea signassent fatalem nomina terramCeltica quae fuerat Iane canenda tibiSed modo cum superas rediissem sospes in aurasOblectat tales saepe subisse specusQuippe ea quae vidi statui mortalibus olimPandere: quot poenas tartarus ater habetInterea rigidum depone a fronte CatonemEt somno curas: tristia pelle meroDecipimur votis: et tempore fallimur: et morsDeridet curas: anxia vita nihilSaepe mihi laudes Hasilinae corpus et artusHaec praeter: placeat fac rogo Iane nihil
AD HASILINAM PERFIDIAM ET INCONSTANTIAM SIBI EXPROBRAT IGNEMQUE TECTUM MAGIS URERE
ESt locus instructo qui clauditur undique muroStatque in convexo pendulus orbe lapisIllius angusta laxatur ianua rimaEt fissum tenui poste foramen hiatQuo meus altus amor vaga lumina pascere suevitDum visu curas posse levare putatSed ferit occultis gravior me flamma sagittisEt crescunt tacitis vulnera caeca notisVoce: pede: et gestu cum das mihi candida signaEt simulas vultu spemque metumque tuoQuis me blanda moves: refugis tamen impia motumFemina tantaleis assimilanda cibisPerfida nunc spondes communia gaudia: pactisConstans: euboicis ut solet unda vadisQuale solet vernus dubium producere solemQui nunc aestivat nubibus hinc hiematSic varium gestat non constans femina pectusQuod petiit spernit. quod cupiebat oditNusquam cura potest gravior mortalibus addiQuam dubiam longa spem tenuisse moraOscula rapta locas modo: sed tenet altera curaPectus. et in tacitis conseris ora dolisNunc mihi furtivos ceu fido pandis amoresEt tecum quotiens ille vel ille refersEt cupis arcanum furtis me adhibere ministrumUt magis indoleam te quod adulter habetQuodque alius nostrae laetus foveatur amoreDum tenet in votis te mea vita suisVidi ego perlongum quae egisti turpiter annumPlura: mihi tacita sed reticenda fideNullus femineo iuvenis detrectet honoriNec trahat in cunctas quod facit una scelusMultarum casto sic mox potietur amoreDulcia dum tacitus furta silere potestSed mea crudelis simplicia pectora fallisNoscis: decipitur quam facile omnis amansParce precor fesso: miserere fatentis amoremQuod tacuisse tibi cautius Hasa foretIllud enim doctas tribuit mulieribus artesAudacesque sui criminis esse facitDum sibi persuadent ignosci cuncta ob amoremAtque fidem verbis semper habere suisSit satis exactum mentem excruciasse per annumOfficiique mei iam meminisse velisSed rigidam nostris nequicquam flecto periclisAsperior scopulis quos ferit unda marisHorrida per gelidas experta est mitior alpesFemina montivagas concomitata ferasSed tibi cognatae sunt frigida pectora terraeQuae gelido semper cana sub axe rigetQuamque anguis geminas tractu diffusus ad arctosDespicit: occiduas non subiturus aquasQuaque solet paruo privari lumine PhoebusLucida dum roseos Cynthia condit equosNec tibi lascivi sunt cognita sidera TauriNec tua terra rigens sidus amoris alitBarbara contingit viduae sed Amazonis orasAdmittens nullos horrida terra virosSed tamen haec aetas tua dulcia gaudia novitGaudia quae noti saepe dedere viriImpia dic tandem cur nil ingrata rependis?Quod dederas multis cur mihi saeva negas?En mea iam subitos emittunt lumina fletusUdaque cum largis imbribus ora rigantQualiter in verno Phoebus dum lucidus orbeAestuat: et niveas exprimit ardor aquasTunc iuga Carpathi ferventi sole liquanturEt citus in tumidis vistula fertur aquisSic tua flamma premens animum cum corpore solvitDuraque permulcet pectora blandus amorSed sociam nostris te non geris improba flammisNec penetrat pectus nostra sagitta tuumCumque haec sollicita tractassem pectore curaHaec mihi de clario sunt data verba deoFac caveas oro docta a meretrice ligariSubmittive suo colla procera iugoNam te transformet mihi crede in mille figurasUt mea circeis nata solebat aquisCumque tibi exhaustae tenero sunt corpore viresNullaque luxuriae des alimenta suaeRidebit miserum mollique explodet ab antroAccipietque tuas ditior aere vices
AD HASILI. IN SERTUM HEROICUM.
Cunctas Hasilina super formosa puellasSarmatiae gelidis quas clausit vistula ripisEt quas undosus variis erroribus histerIrrigat: Hercynio nec talem Alemania saltuNutrit in arctoas extendens brachia terrasPulchrior Hesperiis Rheni et praelata puellisForma colorque viget niveae dum vincula plantaeExerit aethereas nymphas cum gressibus aequasPurpureis suffusa genis tua lactea splendetExhilarans facies: tua singula membra decoreExtulit. et cunctos natura adverterat artusNigra superciliis: frons libera: candida cervixSidereique oculi modicoque tumentia labraFlammea quaeque favos superant et hymettia mellaQuid genus enumerem: teretes dum corporis artusSemine divino testentur et ora creatamInferior non ipsa deae cui munera fuluaObtulit in phrygiis iuvenis notissimus aruisTe riguis nuper qualem conspeximus ortisDum liquidis soliis tua corpora pulchra lavaresCandida formosae superabas membra dianaeEt charites calcant niveis quae gramina plantisNostra feras facili nunc carmina poscimus aureDiva: tibi tacitas iam depromentia curasAtque animum aeterno cupidum tibi tempore iungiCandida suscipias discasque assuescere votisIam non dura meis tollam super aethera nomenCarminibus generosa tuum: nec Sarmata tantumCognoscet: varias veniet tua fama per orasEt sua qua prono demittit vertice PhoebusLumina: per Scythicos et qua coit unda rigoresNon ego consueto mortalibus uror amoreTecum et in internas desaevit flamma medullasVisceribus congesta meis: ceu turbidus ignisDum furit et flabris longe impellentibus EuriCorripit aestivos stipulis crepitantibus agrosEt vagus aethereum fumus subducit olympumHaud aliter furibundus amor mea concremat ignePectora: nec possum validas exstinguere flammasVel sua cum Phoebus infundit lumina terrisFrigida vel gelidus dum versat plaustra BootesDum subit illa mihi facies cum fronte serenaInsidet urbanus blandis cui semper ocellisRisus: et occultas inspirans gratia flammasDum coma cum niveis in toto corpore membrisAlbentesque manus et bracchia mollia mentiInciderint: mens aegra gemit: suspiria longaPectore fessa trahens. lingua interruptaque verbaCogitur aegra loqui: gelidaeque simillima mortiPallida membra cadunt solitas perdentia viresSaepius illa tamen vidisti immitior omniSaetigero: et rabidis quae caspia litora oberrantTigribus: aut furiens quae concutit unda natantesMurmure fluctifrago scopulos symplegados arcteSed mihi iam toto spirans sub pectore divaRedde vices: et dura meae modo tempora vitaeCommuta: et saevas abigas de pectore flammasRespondens tantis mulier saevissima curisNi facias: effundam animam furibundus amoreVitaque districto fugiet de corpore ferroImpia funesto tandem inscribere sepulchroDum mea cum tali signentur carmine saxaHic iacet infausto nuper correptus amoreCeltis: et insoliti causa est Hasilina sepulchri
AD HASILINAM A SE RELEGATAM QUOMODO ET QUALEM PHILOSOPHUS AMARE DEBEAT.
PRima meae fueras Hasilina o causa dolorisFlorem libatae virginitatis habensCum mihi iam dederant natalia sidera quinqueLustra: per Hibernum continuata diemPhoebus febriles ubi fecit in orbe calendasLumina purpureus sub Ganymede regensImpia sed nostros nunc aspernaris amoresMeque tuis flammis saeva perire sinisQualiter Herculeos olim consumpserat artusStragula: quae nessi tincta cruore fuitEt quali verat Daphnes correptus amorePhoebus: ut aeternas iussit habere comasSic nos affligis tacitum aspernata caloremDum fugis: et sacros deligis ipsa virosNulla magis mollit medicina in amore doloresQuam dum tangendi copia multa data estNam veluti gelida feruor depellitur undaDum geminos fratres lucidus orbis habetSic in amore suum natura ubi dispulit aestumTristitia gaudet mens relevata suaQuod mihi saeva negas duroque affligis amoreExstinctum vitio quem queror ipse meoSaeva meos teneros nimium dum despicis annosMembraque adhuc veneris non bene firma iocisNam veluti martem delectant fortia membraAetatem mediam sic Venus ipsa probatQuodque mihi totiens pudor et timor obstitit olimPrimitias veneris quando daturus eramTertia non meritae confingis crimina culpaeDum mage me libris quam tibi adesse canisUtque solent doctas mulieres spernere musasEt tenet invisos quaeque puella librosQui mos barbaricis nostris solet esse puellisSic tu fastidis femina cruda librosAt non talis erat famosi Lesbia vatisLimabat versus quae sibi docta suosEt non talis erat Nasonis pulchra corinnaNomine non vero quae sibi dicta fuitAtque aliae multae generosa mente puellaeIngenium doctis quae tribuere virisHis similem inveniam: totoque vagabor in orbeQua patet Almanis maxima terra virisInterdum fateor studiosis altera cura estEt Pallas Veneris spurcida castra fugit.Altaque stelligeri conscendit sidera caeliEt comitem summi se cupit esse IovisInde celer nitidis delabitur aethere pennisHospita terrenis dum cupit esse iocisNec semper spurca sua membra libidine foedatCorpora: putrifico commaculanda lutoMaximus in nostris non semper Iuppiter orisSic fuit: in caelum sed redit ipse suumCumque illum coepit terrae stimulare voluptasEt veneris blandum vellet inire sinumInduerat Taurum volucrem variasque figurasDeliciasque suas veste retectus habetSic nobis caelo terraque marique vagatisCandida praebebit saepe puella iocosIngeniumque levet: stimuletque in carmina mentemQuae pia posteritas laudet: honoret: ametSi tamen ignota dabitur lusisse figuraEt repetat caelum mens generosa suumUtque animum et corpus nexus coniungit amicusCastra voluptatis sic utriusque placentCastra placent veneris: sed plus mihi Palladis artesVirtutis plus haec: illa pudoris habentUtque scias tandem quae sint mea vota in amoreHoc tibi iam paruum distichon Hasa dabitNon volo quod saties: sed sis mihi rara voluptasIngenii vires sic mihi dura moves
AD GERIONEM CORRIVALEM
QUi quondam Herculeo superasti robore cunctosEt cui non genuit sarmatis ora paremFortis in aduersum torsisti viribus hastamVidimus arboreo stipite maior eratOmnis in occursum veniens prostratus: at ipseSolus ab immoto non cadis acer equoHinc timet intrepidas iuvenis descendere arenasDum timet invictam tota palaestra manumEt vaga per totum currunt tua nomina mundumGermanis: Gallis: Pannoniisque timorQuondam inter proceres fueras spectabilis herosEt stupuit tantum densa corona virumNunc tepet et pigro nulla est in corpore virtusEt vaga quae fuerat: garrula fama tacetExcussusque iaces sternaci fusus HasellaQua cadis occurrens terque quaterque dieIlla sedens blandis mulcet tua pectora verbisDocta premens stolido colla superba iugoEt modo suspirans tacitis connivet ocellisEt locat ad nutus singula verba tuosOscula blanda rapis: niveoque in pectore turgensComprimitur manibus plumea mamma tuisSaepe timet veniat cum das sibi basia coniunxPraedicat aduentum praescia saepe suumEt modo rixatur: modo per sua numina poscitUt sibi des pacem pulchra labella petensAuertitque suos vultus inimica: proteruumTe iuvenem accusans: cuncta licenter agensCallida sic tecum meretricis acumina tentatNec cadat ex laqueis praeda opulenta suisHastatum iuvenem te claudunt fulcra maritiLustrat ubi totum Cynthia zodiaconTempus erit vacuas dum sentit avara crumenasTangere Svphorium vix sinet illa suum
DE RADIIS PRAESENSIONARIIS QUOS PHILOSOPHI STELLICOS VOCANT ET QUAM POTENTES HUMANI AFFECTUS SINT
VErum est? aut veteres finxerunt talia vates?Unicus an plures spiritus orbe meet?Impellatque suum corpus: quo intentio fertur?Ceu volat e manibus iussus abire lapisAn virtus animis tanta est: ut corpora amantumSe poterint certis scire futura locis?Et mutare suas formas virtute polorumUnde queat magicis artibus esse locus?Ut capro volet ille sacro: ceu Lucius olimCarmine circeo factus asellus eratEt velut in somno solitus consurgere tectaLustrat: et intrepidus pendula membra trahitCorpore sopitos quos spiritus excitat artusHosque sui affectus esse iubet comitesSic amor: affectus superat qui pectoris omnesVirtute an moveat corpora nostra sua?Hinc oculus (mentis qui nuntius: atque fenestra est)Invidiae signum saepe et amoris habetNam fertur radiis ocularibus esse potestasDum solo visu femina saepe necatAtque lupus mediis fuerit si visus in aruisMox spectatori guttura rauca facitSic Hasilina suis mihi dum conivet ocellisPerpetuis radiis pectora nostra feritAut veluti radios dum lucida sidera iactantSic virtute sua pectora nostra movetUt cum Saturnus sua lumina protulit orbiTristia cum maestis tempora maesta facitIuppiter: et Mavors: sic et Cyllenius ignisPhoebus: et extremo cardine Luna nitensQuisque sibi certum tempus seruavit in orbeAfficiens radiis cuncta sub orbe suisSic Veneris sidus: maior cui in orbe potestasInfluit imperio cuncta subire suoEt veluti gemmas herbasque sub orbe creavitNatura: et vires iussit habere suasQuas ex cognati capiunt virtutibus astriEt sua de radiis mira sigilla feruntHinc adamas ferrum trahit: inviolabilis ictuIlle tamen capri sanguine mollis eritSicque cutem teneram feruens Urtica peruritSocraticamque tuli dira Cicuta necemSic radium sibi quisque suo concepit ab astroQuo movet: et tacito membra vigore regitCeu quondam Marius cimbrum percussit ut ensemConderet: et vitam iussit habere suamRomanos omnes sic terruit alta CatonisFrons: maiestatis signa verenda gerensNam res quaeque suum radium sortita per orbem estSidera dum caeli cuncta sub orbe moventPraecipuo humanos animus qui continet artusExcellit radiis cuncta animata suisNam sua cognatis oriuntur semina stellisFertur et aethereis proximus esse deisHinc etiam voces: et verba ligantque: levatqueMobilibus labiis verba ubi sacra caduntHaec ego ubi tacito repetissem forte cubiliEt querulis elegis charta notata fuitEt mihi sic totos Hasilina invaserat artusUt petiisse meam sit mihi visa domumSurgo celer praesensa volens perquirere vatesEt stetit ante fores Hasa puella meosPraesensique suum radium quo me feriebatAffectusve meus fecit ut illa venitQuicquid erat: postquam pressit sua basia: dixitAltera quae restant gaudia nocte dabo
AD HASILINAM SE REPUDIANTEM EQUITEMQUE ADMITTENTEM PATRIAM SUAM ET EIUS SITUM ET ANTIQUITATEM CONMEMORANS
VEl syrtis: vel scylla vorax: aut dira charybdisVel genitam furiens exspuit unda marisAut tibi virgatae per Caspia littora TigresPraebuit aut crudum saeva Leaena latusVel te Carpathus: Suevus vel Caucasus horrensAspera vel Tauri te genuere iugaDura peregrinum dum dedignaris amantemEt sequeris Martis qui gerit arma trucisSed caveas moneo: ne dum comprensa: catenisVulcanus solidis te liget Hasa suisEt Phoebus toto spargat tua crimina mundoEt fias cunctis fabula foeda plagisNec minor est Phoebi cultor quam Martis amatorHic quamvis Venerem: Pallada Phoebus ametSeptimus a primo qui dicitur angulus orbisProspera ni (fallor) sidera nostra refertFervidus Haemonio iuvenis mihi surgit in arcuEt medium caeli cum Iove virgo regitQuin et suscipiens Phoebum Cyllenius ignisIngenium vires iussit habere suasNec dea cunctipotens aversa fronte reseditCum numero partem per mea signa suamEt mihi praeteritos animus si computet annosComplevi quintam nuper olympiadenMaximus ai)mulios Romani nominis heresHoc anno et fausto. sidere natus eratNostra quaterdenis sed praevenit hora diebusAstra quibus vitam coeperat ipse suamEt mihi persuasum dignam esse in corpore formamEt quia non segnis servus amoris eramAdde genus longo proavorum stemmate clarumMoenus ubi gelidis cornua flectit aquisHic ubi Francorum urbs illustri valle levaturDeque e)rebou graeco nomine dicta polisFama est dum Grai petiissent gallica ruraAd Rheni ripas exonerasse ratesInde per Hercynios saltus: vallesque patentesStruxisse his placidis moenia Graia locisCumque atras diti litarent more bidentesEt druides templis instituere sacrisHinc a dite dabant urbi sua nomina graecaGraecorum linguam gensque hodierna tenetNam faciunt lingua graecorum sacra quotannisEt templum Argolicis personat omne modisAnte gradus cuius veterum simulacra deorumPalladis et Martis signa vetusta manentGraecorumque gerunt priscas in corpore vestesCum patribus matres et iuvenilis honosQuas partim refluo mutavit tempore caelumEt partim luxus: vel peregrinus amorNemo hinc miretur Graio me sanguine cretumE(llhnika ad patriam iam retulisse meamElyseos credas campos: et amoena piorumHic loca: quae cererem vinaque blanda creantIntonsique greges passim per prata vaganturEt nemora alituum vocibus alta sonantHic me non lento Phoebus dilexit amoreHic dedit et resonis plectra movere iugisO ego te patrias si possem ferre sub orasDitior Arctoo nulla puella soloErgo quid infaustum nostrum interrumpit amorem?Et causam poteris quam mihi saeva dare?Per tua sub rigidis gentilia numina terrisEt vultus charae quos genitricis habesPerque patrem sobolemque tuam quae clara futura estEt flammas: causae quae mihi mortis eruntPerque precor tandem languentia pectora amantumMitior in nostras sis Hasilina preces.Et reddas priscum mihi conciliata favoremDignerisque tuo me fugibunda toroAut ego iam lacrimas longo maceratus amore)Accumulo extremas: in tua fata canensDifficilis nostris nec inexorabilis estoCarminibus: rigidas sueta movere ferasQuod si dura tuum forte inconsulta tenoremSeruabis: tetricus iam tua furta canamEt mea iam totum spirant praecordia PhoebumEt mea iam Bromius pectora totus agitUt dete totum spargantur carmina in orbemCarmina: quae votis displicitura tuisI nunc: et tumido suspendas carmina nasoNotior arctoo perfida facta poloAnte tamen Siculum linquet fera scylla pelorumEt sistet bibulas naufraga syrtis aquasAnte coit libycis vertex latialis arenisEt freta spumosis destituentur aquisAnte vagus rapido miscetur Vistula moenoEt Vidrus rigidas influet Albis aquasAnte cadent refluum glacialia plaustra sub aequorQuam tibi coniungat me recidivus amorSed post fata manet tenui si sensus in umbraPersequar: ad stygias te comitatus aquasSeu subeunt animi deserto corpore stellasIpse petam occasum: dum tuus ortus eritVel mihi contingat rursus post fata renasciIpse iterum fraudes et tua furta canamInterea rigidas iuvenes fugite oro puellasQuas fovet eois Sarmatis ora plagisCantantesque meos post saecula longa doloresNon pigeat nostris ingemuisse malis
AD HASILINAM CUM SACERDOTE DEPRENSAM
CUr tua submisso gestas non lumina vultu?Occupat et nitidas pallor utrasque genas?Cur te iam rigidi titillant fronte capilli?Garrula nec solito verba proterua iacis?Conscia mens scelerum caeco te vulnere torquetEt cruciant variis te tua furta modisQualia vel siculi memorant tormenta tyranniVel dirus poenas quas Rhadamanthus habetHasa tuum dixi foedabis crimine nomenObstrepet et factis garrula fama tuisDum tu legitimas totiens confundere taedasAusa: et lascivum prostituisse femurProxima nox tetro vidit tua crimina vultuIsset ad invisos quando maritus agrosHacque ego sum passus per tota frigora noctemRasus ubi nostras vir tenet inlecebrasSed volumus tacitae veniam concedere culpaeQuandoquidem sacris flecteris Hasa virisCriminibus nostris possunt qui avertere divosEt fulmen rutili continuisse Iovis
DE EXCLUSIONE NECROMANTICAS ET MAGICAS ARTES COMMEMORAT
QUo pudor? et probitas? veteris vestigia saecli?Quo fugit aut virtus? venerandaque semper honestas?Moribus antiquis non est aequabile nostrumAevum: et in aethereas iterum compellitur aurasIre pudicitia: et fugit indignata tenebrasNec sacer orbis amor (ceu quondam mutua curatPectora: concordi fugiens coniungere votoStupra: fames: strages: usuras: furta: rapinasEt muliebre nefas patiuntur saecula nostraPerfidia comitante dolos: et fraude malignaInteriit contempta fides: dum subdola linguaNumina sancta vocans: mendacia ficta coloratSe dat huic sociam non lentam Hasilina ruinaeAtque aliae multae: quarum si nomina vellemCommemorare modo: numerarem sidera demensAut quot carpathiae surgant aquilonibus undaeQuotve niger libycas convolverit auster arenasUtque modo incipiam: repetamque ab origine causamSaevit avaritia: velut insatiata charybdisEt siculus (rapiens quodcumque inieceris) ignisVendiderit sanctum quotiens submissa pudoremInde petit saturas Sarrano murice vestesEt quos de scythico venantur mure sabellosIn capite et collo multis onerata lapillisEt gemmis tumidum digitis circumligat aurumInretire quibus solita est vel prendere amantesAmbitione tumens ostentat singula membraDocta locans stolidis venalia corpora moechisElata ceruice sedens: semperque videriLaudarique volens: mulier dignissima laudeIracunda movet furibundo ubi pectora motuTisiphonem videas rabidam vel in ore megaeramPerfurere: et totos illi iniecisse colubrosQuaeque fuit semper multorum causa malorumIncubuit iam tota suis Venus improba nervisFactaque sub tacitis mulier notissima stuprisAtque utinam sua stupra forent plebeia: sed illisHeu peccat scelerata viris quibus alta coronaAbrasit nudam sacrato vertice testamQuosque iuvat miseris Mavortis vivere castrisHos fovet: et sacris haerens amplexibus: illisMilitat: et castos moecha interrumpit amoresNox erat et medio transmisit sidera caeloProna sub Herculeas mundo rapiente columnasVersa et in eoos iam torsit plaustra bootesCandidum in haemonio promittens sidere PhoebumCorniculata cavum iam Cynthia protulit orbemEt nondum solido spectabat lumine terrasIpse ego tunc tota perpessus frigora nocteExpecto tremulus promissae gaudia noctisCumque Hasilinae reserata est ianua nostraeMox mihi terrifico vultu occurrebat imagoAtra sub obscuris involuens membra cucullisIam lemures et noctivagis simulacra figurisTaetra vel infernas mutatis sedibus umbrasSorte parentali vigilans errare putabamIntremui: torsique genas et ab auribus actaeSurrexere comae: geminus stupor alligat artusUt redit ingenuus vigor et pavefacta reliquitMembra timor: veri retinent praecordia sensusVota dabam superis: hecatesque ante ora triformisNumina sancta voco: memori sub pectore volvensArcanas quondam mihi quas doctissimus orbe etOmnipotens varias tribuit necromanticus artesHic potuit magico divertere flumina cursuSideraque: et duras animis immittere curasSanaque tabificis affecit corpora morbisEt rapidos ventos armans in proelia fulmenCum tonitru iaculatus erat: tenebrisque fugatumExpulit orbe diem: vitae et statione solutasCarmine pallentes animas revocabat ab orcoSanaque consumptis animaverat ossa medullisDixerat ille mihi: condas haec pectore verba:Nocte quibus stygios errantes sistere manesColloquioque frui poteris: mirabile dictuCum sua in humanas laxabunt ora loquelasOccultasque tibi pandem miro ordine causasQuae mare: quae terras: et sidera clara coercentUtque orbi concretus amor durabit in aevumMentibus: aethereas dum seruant sidera legesDiversisque modis deus imperiosus in orbeMollia sollicitis impugnat pectora curisMutua flamma premat: socialis et ardor amantesIgnibus aeternis alios et nexibus arctisConcilians: mirum spirans in corda favoremAst alios numquam sub mutua foedera mittitIlla sed alterius deridet pectoris aestusExercens foedas venali corpore mercesEt fructu non mente levem compensat amoremTalia non parua stimulabant pectora curaExperiar similes aliquando ut carmine viresSi modo quae fuerat mihi visa recurreret umbraSeptimus interea radiosus cynthius orbemIgnifluis invectus equis a Tethyos undisExtulit: et totiens tenebras induxerat orbiUmbra redit: loca nota petit: librataque sensimFertur: uti liquido suspendens aere corpusMox ego stringo comas vittis: Maestamque tiaramInduo praecingens furiali corpora linoEt citus obliquam telluri inscribo figuramEnse secans stricto: vivisque adolescere flammisVerbenam iubeo: terque ante altaria circumIntrepidus mucrone cano: dein quatuor orasTerrarum caelique noto: qua Phoebus ab ortuSurgit: et hesperias cubitum qua fertur in undasEt septem gelidi lucent ubi nocte trionesEt qua devexus calidum polus excipit austrumDeinde locum facibus stygiis et ture vaporoConsecro: velato capite inclinatus ad arasIam magicis lustratus aquis: tum carmina diroTristia ab ore ruunt: mox magno impulsa tumultu(Horresco referens) tellus per inane voracemImmenso subducta sinu patefecit hiatumUnde sepulcrales gemitus: maestique sonabantPloratus: ululante chao: dum murmure vastoConmugit tellus: quo celsus inhorruit aetherQuale solet scythicis boreas cum saevus ab orisIrruit: et rapidis conatur fluctibus orbemVertere: silvifragis prosternens robora flabrisCarpatho obnobioque minans: ni frena retentetAeolus: evulso nutaret cardine mundusHunc dederat rupta tellus compage fragoremUt foedus densas infecerat halitus aurasInfernisque calet correptus ab ignibus aerSulpureoque latent iam tristia sidera fumoImpia tergemino mox Cerberus ora latratuSustulit: et superas primus mihi visus in aurasMoliri: anguicomas secumque inferre sororesApparat: et tristi quicquid latet aditum in orbeTum trepidi gemuere lares et quassa profundoTecta pene subitam traxissent mersa ruinamNi mea tartareas tenuissent carmina viresAt postquam sensit nutantia tecta labareUmbra: citam properare fugam: caecisque latebrisInvolvi: et volucres dedit in vestigia plantasAnte retroque ferens properanti lumina motuNon secus: ut serpens laetis effusus in aruiusDum renovanda locat ad vernum corpora solemDelitet: in varias spargens sua lumina partesNe sua quis videat reparantem squamea tergaTum si forte venit magica qui doctus in arte estTurgida reptilibus sua tollit guttura nodisOra trisulca movens: celerique per arua rotatuDissilit: et spiras per mille volumina torquensAufugit. angustas caudamque obliquat in auresLetiferi ut fugiat feralia carmina vatisTaliter umbra meum magicum indignata laboremFugerat. et rapidis pressit vestigia plantisHanc ego mox tali fugientem voce secutusQuis te? quis superas umbra errabunda sub aurasExtulit? et nostros iubet inquietare penates?An movet haec calidus fugientia corpora sanguis?Fingere vel falsos potuit sibi spiritus artus?Cogitur ad superas quotiens ascendere terras?Vera refer: mox inferias tibi rite paremusSiquo transactam foedasti crimine vitamHaec ego. at umbra levem festinans prendere portamConticuit: crepitu sonuit mox ianua raucoCardine corpoream nobis testata figuramAst ego: cur vivo fuerant mea territa vultuPectora? non alio me ludes tempore dixiUmbra levis nostrae. te miscesn nocte puellae
AD VISTUL. FLUVI. ORTUM ET EXITUM EIUS DESCRIBENS ET DE VESONTIBUS ET EORUM VENATIONIBUS
VIstula carpathi ducens radicibus ortumQuae sua Pannoniis aurea dona feruntHic ubi praecipiti consurgit vertice krhmno\sPulsans aethereum per iuga celsa polumInde citus triplicem Cracovinam tendis ad urbemSarmatici regis moenia celsa rigansHinc Masovina vagus te obliquas maior in aruaQua patet Hercyniae portio vasta meaeHorrida villosos quae pascit sola visontisEt validos uros: monstra stupenda feraeBelua vasta: micans oculis: et cornibus uncisEt nigrum Hirsutam corpus habet faciemPendula promissis gestat palearia villisQuis strumae in morem guttura crassa tumentCornibus elatis venientem occursat in hostemEt iacit in caelum corpora prensa vagumArboreos truncos annosaque robora quercumVentilat: ut vibrat per vaga rura caputQuam cum venator rigidis prosternere silvisApparat: hanc pulchro decipit ingenioNam primum hanc iaculis tento vel provocat arcuUt furiat laesis belua cruda torisInde citus capit ille fugam se robore tutansQuod petit impactis cornibus illa suisSe prensisse putans fugitivum cornibus hostemSaevit: et in gyrum robora vasta terensIlle feram trunco se tutans saepe lacessitFigit et in tetram spicula saeva cutemSic ubi iam toto lassatae corpore viresCessit et exanimis impetus ille ferusMox alii circum iam stantes more coronaeConficiunt iaculis corpora vasta suisHinc propior codano Prussiae tendis ad urbesVistula: teutonicae littora gentis habensQuae nunc sarmatico seruit malefida tyrannoGermanum dominum forte perosa suumHic multas urbes: validas construxit et artesTeutonicus miles: pallia flava gerensScilicet ut scythicos possit retinere tumultusEffera barbaries dum sua castra movetUrbs ibi torna suas tollit sub sidera turresEt Marieburgum maximum in orbe decusQuod vagus in triplici circumdas vistula fossaIn Codanum triplici plurimus ore fluensHic ubi praeclaro munita est prussia portuUrbibus et populis dives in orbe micansQuas inter claro Dantiscum lumine surgitQualiter eois Phoebe resurgis aquisSed quondam Gedonum. gothorum a nomine dictumHincque sinus codanus nomina clarus habetAd cuius tractum: bellum memorabile gestum estInter teutonicos polonicosque virosHeu pudet: aduerso parta est victoria marteHostibus ut barbas desecuere trucesVistula germanae quondam ceu terminus oraeSic mihi iam fesso finis amoris erisEt veluti excedit qui accepit vulnera belloSic cedo primo laesus amore puerEXPLICIT LIBER PRIMUS INCIPIT SECUNDUS
CONRADI CELTIS PROTUCII LIBER AMORUM QUI DANUBIUS SEU ADOLESCENTIA VEL ELSULA NORICA ET LATUS GERMANIAE MERIDIONALE INSCRIBITUR
INCIPIT AD HASILINAM DESIDERIA SUA ABSENS CONMEMORANS:
TIncta meis lacrimis tibi tristis epistola nostraIam venit: ac queritur te procul esse mihiNam tibi cum primam Phoebus signaverit umbramAuroram roseis tunc ego cerno rotisForte subirascens rescribes perfide CeltisFoedera rupta tibi. ruptus et altus amorPerfide: Sarmaticis abiisti nuper ab orisNec mihi dixisti verba suprema: valePerfide nulla tibi fugienti foedera curaeNostra: Iovem totiens quae violata vocantPerfide quid totiens iactabas Celtis amoremIam tua nota fides: et pia cura meiSic tua causa meam damnabit crimine culpamHasula Sarmatico quae decus omne soloO ego non potui longo praeventus amoreDicere in aeternum tunc Hasilina valeScilicet in verbis titubasset lingua supremisVidisses lacrimis lumina plena meisForsitan et toto fugissent corpore viresPulsus et ante oculos spiritus ille tuusHaec timui: tacitum gestans modo pectore vulnusDum tua sublatis vultibus ora querorSeu mea purpureum mirentur lumina PhoebumLucida seu caeli sidera nocte legamMente subis Hasilina mihi cum corpore totEt placidi lusus: et data verba iocisOccurris quotiens phoebea poemata vatumVoluo: vel ad resonam carmina pulso lyramOccurris quotiens pratis viridantibus erroLustro vel umbrosum sole calente nemusQuo tecum memini molli consedimus herbaPressaque in amplexu gramina lenta tuoOccurris quotiens repeto alta mente puellasSarmaticas: inter quas prior ore micasDum tua scripta lego: servataque munera lustroOffert luminibus se tua forma meisOccurris gelidae mihi semper tempore noctisEt mea cum blandus corpora somnus habetCandidior stellis tunc me tua fallit imagoLudit et in vano pectus amore tuoQuo feror infelix? quam mens mea concipis ignem?Es procul et nullam fert meus ardor opemEt forte infernas rapient me fata sub umbrasNusquam luminibus cara videnda meisSed tua completo fuerint ubi stamina fusoEt quocumque loco gnosius esse iubetTe mea complexu comitabitur umbra tenaciSemper et haerebunt idola nostra simulCumque iterum ad superas nos Iuppiter evocet aurasRursus deliciis perfruar ipse tuisFelix Sarmaticas si nunquam Celtis in orasVenissem o felix terque quaterque foremNon ego iam charam quererer mihi abesse puellamNec mea corda ferus discruciaret amorSed quid ego sterilem male sanus nutrio flammam?Quam tua vel saltem scripta levare queuntAbsentem scriptis ubi te soleris amantemLanguidulo forsan mitior ignis eritDum vaga lucifluo discurrent sidera caeloEt Phoebus liquidas exit et intrat aquasDum freta caeruleo pulsabunt littora fluctuEt sua gramineus lilia campus habetTe pia posteritas canet admiretur et ornetHasula Sarmatico quae decus omne polo
AD SE IPSUM QUOD AMORE RELEGATO AD PHILOSOPHIAM SE CONFERRE VELIT
POstquam Sarmaticis remeassem Celtis ab orisFataque germano me statuere soloConstitui nocuas animi depellere curasNullaque iam Veneris vincula velle patiFemineas artes mulierum: et verba perosusEt male concordes in mea vota deosEt dixi (tumidis Hasilinae fraudibus actus)In portu reducem dente ligabo ratemLiberum in aethereos animum modo ferre meatusAstrorumque vias prendere mente iuvatQuis deus hanc molem tanta vertigine versetCur septem aduersa iusserit ira viaUt nunc aestivum Cancri nitantur in axemEt modo regna petant quae Capricornus habetNuncque retrocedunt: et nunc directa ferunturNunc stant exigua desidiosa moraAnne chaos varias hac induit arte figurasEt renovent species corpora prima suasQuaque suas facies totiens natura reformatCunctaque mutantur: quae vagus orbis habetQuis numerus stellis: quisue ambitus orbibus ipsisEt spatium: quanto et tempore quisquis eatCur nunc libra pares faciant et longior horasCancer et aestivo proroget axe diemParte alia aegoceros pluvium declivis in austrumNoctibus hibernis tempora longa ferat?Quid solem inficiat? Lunamque ut vultibus atrisProtendant miseris tristia signa plagisCornua cur lunae dum tendunt solis ad ortumIam suus aspectus praeterit oppositusAst ubi in occasum sinuoso lumine tenditIn coitu fratris iam vaga Luna fuit?Quae nostri natura animi? quae libera moleCoroporea? celsum an sit subitura polum?An phlegetonteas fallaci carmine poenasSentiat? et triplicis dira venena canis?Cumque animum nullum poterit comprendere corpusLiber in aethereas quin volet ille plagasAn fuerit melius: corpus formasse gigantis?Et non pygmaei membra dedisse brevis?Corpore tam paruo nequit exercere vigoremAtque animus vires nescit habere suasQuatuor ut magnus genitalia corpora mundusContineat? propriis consociata locisQuae sua confuso miscent vaga semina motuTemperat ut virtus illa superna poliHinc variae gentes: linguaeque: et sparsa per orbemFlumina: quae celsis montibus orta caduntInter quos surgit quadrifluvialibus undisQui caput Hercynii dicitur esse iugiPinifer: hinc Boemos qui tangit et inde TurogosEt Francos: Bavari et ditia rura soliHaec postquam angusta mecum sub mente revoluiVenit amor blanda talia voce canensQuid tua perpetuis crucias modo pectora curis?Naturae leges prendere mente volensLinque deo tacitas naturae reddere causasMaxima pars veri pectora vestra latetOmnia quae modo nata vides: labentibus annisInvida lethaeis parca vocabit aquisErgo iterum laetus duce me sectere puellasIpse tuam navem per freta magna regamDixit: et excusso fixit mea pectora ferroTela cupidinei blanda fuere dei
QUOD HASIL. OBLITTERATA ELSULAM NORICAM AMARE VELIT
TOta mihi nondum fueras Hasilina putabamFelicem tumido captum in amore tuoQuam placido (dixi) consumit tempore vitamQui sibi tam lepidum pignus amoris alitCognita sed tandem simulantia pectora amoremIngenium: fraudes: et male farta fidesDocta quibus stolidum solita es deludere amantemUt captus votis seruiat ille tuisVota quidem dixi: non quae speramus amantesSed quae sunt loculis displicitura meisNon ego te tyriis ornabo perfida pallisVellera nec tribuam candidiora niveAlter hyperboreas mittat tibi munera pellesEt quas riphaeo vertice moscus habetNon phoenum: Madrumve dabo: mollemve SabellumNec te qui limbos Hermule vestis habesPactoli dabit alter opes: et hydaspis harenasQuicquid et effundit divitis unda tagiVel tribuat fuluum formica quod egerit aurumInda: vel arctous quod mage gryphus amatEt si non cuperes peregrinae munera mercisNata apud almanos non tibi dona daremRhenus habet fuluum quod fertur alpibus aurumArgenti venis teutonis ora scatetUnio cum gemmis moeno reperitur in amneDivitias multas albis et hister habetHas tibi dent falso quos inretiris amoreNon ego: sed tribuat stultus adulter inersNocte dieque miser gemat ad tua limina seruusPerferat et fastus plenaque verba dolisAst ego perpetuo queram mihi pectora nexuEt mecum parili quae sub amore calentHic ubi per bibulas impellitur hister harenasNorica pannoniis proxima rura rigansHuic vitam: corpusque meum: cum dote perenniCarius et si quid candidus ipse dabo
ODIPORICON A SARMATIA PER SLESIAM BOEMOS ET MORAVOS ET QUAE FLUMINA AB ILLIS EXEANT
NUper ab Eois remearem ut Celtis ab orisLaetus in Austrinas me referendo plagasExceptus fueram per terram divitis aruiQua Praga vitiferis collibus alta micatCingitur Hercynio quo laeta boemia saltuTeutonicas gentes undique clausa vidensQualiter in grais memorantur Thessala regnisTempe sub Emathiis saepta fuisse iugisTaliter Almanis se laeta Boemia terrisErigit: et largis flumina fundit aquisHic Bohuslaus habet sua candida tecta boemusMusarum et patriae fulgida stella suaeAlbis Germanum cum Molda fertur in aequorMolda pragam pulchris qui secat altus aquisSed medias albis germanas dividit orasEt secat in partes teutona regna duasHic ubi misnensis celeberrima regia surgitArcem et quae templum continet alta sacrumHospitii qui iura mihi hac seruavit in urbePragensi: tenera prole beatus eratNondum bisquinos Lunae compleverat annosAbsumpsit decimum sed tamen illa deumO fortem dixi gentem: quam nemo domabitDum vorat a prima luce beata deosHic praesul fuerat iudaeo sanguine cretusQui mihi non poterat verba latina dareO dignam dixi tam docto praesule gentemQui mihi non potuit verba latina loquiSed quia non lingua celebrantur sacra latinaQuilibet hic praesul rusticus esse potestHic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat)Nascitur. et Codani praecipitatur aquisSuevus: qui Slesum socium sibi convocat amnemA quo nunc nomen Slesia terra geritSlesia quae pulchris habet oppida condita murisVisa caput quorum culta VratislaviaHinc Moravinus ager: pluvium conversus in austrumMarcomanes pingui sub regione fovetHic Augustinus vates olomuncius ortusPannonii regis bellica gesta canitHic igla cum deio tumidum emittuntur ad histrumEt Mora: quae genti nomina clara deditHic ubi bossonium consurgit turribus altisLimes teutonicis: Ungaricisque virisHinc Cambus tumidis: nigrisque in fluctibus issusExit in Austriacas: Pataviasque plagasNorica rura petit Regus conversus in austrumQua Ratisponae moenia celsa micantHic ego ut aestivae dederam mea membra quietiSubripuit mentem pulchra puella meam
AD ELSULAM NORICAM CUM HOROSCOPO SUO STELLAS DE PRIMA MAGNITUDINE CONMEMORANS ET SIGNUM AESTIVUM
AEstifer aethereo rutilat modo cancer olympoQui spatium lucis maius in orbe facitTorrida vulnificis aperit Leo rictibus oraFeruet: et ignivomas quassat in axe iubasQuem circum rabidos iaculatur Procyon aestusEt canis aestivo corpora sole gravatHorridus hinc gravidis flavescit campus aristisFalciferamque deam messor in arua vocatColligit in fasces avidus segmenta colonusImpiger: hibernas condit avarus opesAst ego quid faciam? bavara iam notus in urbeQuam tumidus gelidis alluit hister aquisCum mihi non faveant solito nunc carmine musaeEt torpent tacitae plectra canora lyraeElsula sic me torret amor tuus omnibus horisEt plus icareo me premit ille caneNec patitur tantos aestivo sole caloresMessor: ubi flavam falce metit segetemCandida feruores mihi quantos Elsula praestasDum me sidereo lumine blanda ferisNuper enim cunctos toto cum pectore sensusPraedata es: nitidis visa puella comisCandor inest manibus: digitisque ex ordine longisEt superant scythicas lactea colla nivesDinumerare potes nigrantes corpore venasTalis texturae est forma tenella tuaeFulva coma est. atque ora rubent tibi: qualia fulgentInter sanguineas alba ligustra rosasAut quale in triplici splendet Thaumantias oreImbrifer aethereas pingit ut arcus aquasQuid graciles suras memorem: et vestigia plantaeEt latera: et pectus: quaeque tacere decetFloridus in tenero lascivit corpore sanguisDentibus et niveis nobile cedit eburNec faciem taceo claris quae lucet ocellisNuntius ut magni fertur habere IovisHis quotiens mecum tacito colludis amoreLuminibusque tuis lumina nostra ferisMox mea vulnifico figis praecordia teloEt penetrant pectus spicula saeva meumSaucia et in totis aegrescunt membra medullisTeque suam solam mens mea poscit opemSeu mihi persuasi: quia me digneris amareSeu fallor signis in mea vota datisQuod si vera tuo deprendi signa ruboreNullaque sunt linguae verba profana tuaeIpse tibi seruus: vel sim tuus Elsula fraterEt si quid restat nomen amoris habensSuscipito pignus fidei iam pectora nostraQuae tibi perpetuis dedico temporibusTanta tibi ingenuo morum stat gratia vultuEt tantum probitas: simplicitasque placetNulla poetarum poterint te carmina digneDicere: vel laudes commemorare tuasInter germanas dum fulges sola puellasAgmina stellarum cynthia quale soletHaec ubi fraterno deponit cornua vultuEt coit in nitidum forma rotunda globumRegia fulminei pallescit stella leonisSpicaque cum iugulis cedit uterque canisQuaeque micat torui radiosa fronte iuvenciPallet Hyas magnum numen amoris habensEridani tunc stella latet: sidusque serenumCorpore quod nigro scorpius ater habetCumque suis haedis volitans auriga superbusEt lyra: quae nostras iam tenet alma plagasArcturus solitum tunc ponit luce nitoremAtque oculus piscis exuit omne decusInterit atque indis quae lucet nocte canopusTunc quoque centauri stella serena latetCrediderim ex illis unam micuisse sub ortuElsula dum vitae sunt data fila tuaeTaurus erat blanda rutilat cui fronte cupidoIlle tibi primo cardine fila deditPhoebus et in nona caeli tibi parte refulgensCultorem Phoebi strinxit amore tibiIuppiter in medio stabat tunc laetus olympoEt venus in gremio luserat alma suoHi tibi finxerunt speciosi corporis artusAtque animum radiis composuere suisCuius ego tacito fuerim si dignus amoreNectar et Ambrosiam posthabuisse velim
AD ELSULAM INTERLUNIO APUD SACERDOTEM LATENTEM
SEx modo Phoebeos aurora retexuit orbesEt nova quae latuit cornua luna geritElsula dum Celti totam quaesita per urbem esQuo tandem fueras perfida fare locoAut mox districto feriam tua pectora ferroPerfida: quod nostrum deserit ecce latus.Quid tibi? quid Celti? quo me vestigia ducantAn ratio nostri sit tibi danda tori?Proh superos: audes mihi talia reddere verba?Confidens formae stulta puella tuaeExperiere tuo iam maxima verbera tergoNullus et in toto vertice crinis eritQuid clamas? tremula poscens tua numina vocePerfidiae ultores cernis adesse deosExsecrare meam non cessas perfida vitam?Ille etiam pugnus garrula labra dometVis me relaxatis nunc perfida dicere labris?Quis tanto iniecit tempore vincla tibi?Vel tua qui totiens defoedat fulcra sacerdos?Iuppiter huic dederit quod cadat ante diem?Nulla sacerdotum luxu nunc casta puella estCausaque criminibus sunt sacra templa suisNam plures totum non congrederentur in annumIllis colloquium dat modo sacra domusHac tractant foedas turpi cum murmure mercesCeu solet in medio turba profana foroIuppiter hoc poteris sacras audire per arasEt non fulminea concutere arma manuDum loquitur nostrae submissa voce puellaeFlamen: in auriculas talia verba serensElsula Rhenani nunc est mihi copia bacchiStatque mea in lautis crassa popina cibisEst perdix: et orix: turdus. capus: et phasianusEt lepus: et ceruus: dorcas: ibixque salaxQui mihi de celsis nuper fuit alpibus actusOenus ubi: atque Athesis murmura rauca facitArgenti aeterno scaturit qua vena metalloEt ditat totam patriam alemanicamHic halant liquido puro et de fonte salinaeDitantes bavaros: austriacosque ducesHic turba est tetro nigroque simillima mortiQui soluunt vastis ignibus aera suisHaud credas nostris decocta metalla per ignemSed phegetonteis mundificata vadisVel tibi si piscis placeat fluvialis: ab histroPinguis Esox veniet: cancer: et omne fretumNemo meas veniet te gratior hospes in aedesEt cui constitui munera tanta dareErgo veni sacris quia digna recumbere mensisCynthius occiduis dum iuga demet equisVulgus iners sacra de relligione deorumDeque metu superum verba locuta putatSed rudibus populis illudunt numina caeliExcusatque sacros culpa tacenda virosUtque deae quondam fuerant simulacra silentisQuae pressit digitis muta labella suisHaec modo sacrarum cohibet reticere virorumDelicta: in caelum dicere verba vetansGregorius primi Friderici tempore regniO quantum incauti pectoris aegit opusIlle sacris vetuit caelebs conubia lectisLiberior vitiis ut sacra vita foretNullus enim pudor est teneras violare puellasEt neque legitimas sollicitare facesQuique uno quondam fuerat contentus amoreIlle modo plures rite fovere potestInde pater sanctus numerosa prole beaturLegitimans nummis pignora spurca suisPignora quae luxus: semperque superbia patrisEt sacrae matris saeva libido coquitCumque dei soboles pater est: sese ille nepotemPraedicat: et summi progeniem esse IovisQuodque magis turpe est sacratae filius aedisLaudes a stupris gestit habere suisIllorum nihil est quia paene salacius orbeEt gula: quae nullis est satiata cibisPlena mea his patria est: et plenus Rhenus et histerVistula: et arctoi littora curua marisO sacer et magno es nummus venerandus amoreQuo duce legitimus spurius esse potestIulia lex rasa est: nostro dum tempore quisquisNatus adulterio nobilis esse potestSit quamvis cunctis in legibus omnia CaesarDebuit hoc saltem non licuisse sibiInterea molles repetamus carmine versusElsula: quo coeptus continuetur amorHei: mihi qua steterat caeli venus aurea partePraeda fuit rasis semper amata mihiVel qui Martis equos et fortia castra secutusContorquens rigida spicula saeva manuInvida dissidii semper sed causa sacerdosNam capitur nummis quaeque puella sacrisEt quas semper habent pingui nidore culinasThyrsigerumque deum lenta verenda movensHinc quas nemo potest unquam exhaurire crumenasHas pretium sanctae femina noctis habetSed me tartareas Pluto iam mittat ad umbrasElsula: si noster continuetur amorQuam bene pertaesum est: animique elanguit aestusPono Iovem testem: si mihi cura tui estIpse aliam inveniam: cui sunt mea carmina curaeQuaeque meis libris nomen habere cupitTuque vale: et nostris excedas perfida tectisClausa sit aeterno et ianua nostra tibiIpse sitim mallem lapidosos ferre per agrosDum sua per Cancrum lumina Phoebus agitHic ubi trans histrum per norica rura colonusSaxa inter triiugis aratra ducit equisEt nulli siccis fontes oriuntur in aruisCisternis stantes ore bibuntur aquaeHercyniove petam satius sub vertice silvamAspera et obnobiis saxa crepidinibusQuam te quae totiens violasti foedus amorisCum tot furtivis in mea damna dolis
AD ELSULAM FALSO SE EXCUSANTEM ET RECONCILIANTEM
HErbarum vires nec amoris pocula coxiNec strigis: aut ranae viscera rupta mihiEt neque servavi (dederam ut tibi munera) caelumTristia depinxi nec simulacra poliOssa nec in vacuis collegi sparsa sepulcrisIn cruce nec furis secta verenda tuliNec mihi mactata est volucris pellita per alasArtibus aeeis nec tibi pectus agoNec tibi Thessalico lymphavi carmine mentemElsula: nec magicis cantibus ipse premoImportuna meas quod sic irrumpis in aedesSolius clamans Celtis amore feror.Nec mihi lanifico placet insudare laboriStamina nec pensis conglomerasse iuvatNec genitrix me chara potest revocare: nec ipseGermanus: totiens qui mea terga domatTaliter exagitat saevus mea pectora CeltisNorica quem nunquam rura subisse velimDixit: et implicuit nostro sua brachia colloPresserat et labris basia blanda meisTunc ego: praeteritas tibi numquam ignoscere culpasElsula: nec priscum foedus inire voloNi mihi nunc pandas cuius sub amore iacebasQuaesita in toto nuper ut urbe fores.Est locus: aereas ubi noricus excipit alpesHic magnum numen bavara terra colitHic ubi cosurgit de septem sedibus unaDe salsa clarum nomen in orbe gerensQuae quondam fuerat Romana iuvavia dictaIuvit ut Italicos saeva per arma virosHuc ego: matronas nuper comitata pudicasPersolui sanctae relligionis iter.Elsula sic vafras iterum te vertis ad artesObscurans nugis stupra pudenda tuisTaliter oestri stimulis agitantibus IoFertur niliacis applicuisse plagisUnde sacerdotum genus emigravit in orbemIsidis ad templum nocte dieque canensNon fuit oestrum vel vespa aut saevus AsylusSed tumidus penis quem sacra turba geritQuem propter furiunt nostrae nunc saepe puellaeDiscurruntque vagis pene agitante plagisEt sacris simulant sese indormire grabatisPaulina anubis ceu sacra membra tulitMulta superstitio mulierum fraudibus orta estConsueruntque novos fingere saepe deosInde per indoctum spargunt miracula vulgumCui semper novitas: fictaque verba placentCredula sed nunquam praebebo pectora CeltisIngenium notum dum mihi femineumNam scio te quanto complexus amore sacerdosClausit. et ad decimum presserat usque diem.Illa sed hoc lacrimis mox excusabat abortisCum largo incipiens spargere rore genasQuale sub Arctoo reperitur littore glesumQuod codanus toto solus in orbe vomitAut quale Eridani memorant electra fluentiTalis erat niveis feruida gutta genisInque meum tandem gremium conlapsa quievitPhoebus ut Eois mane rediret equisInde mihi toto diffusa est corpore flammaTraxit et antiquas lenta favilla facesEt mox prisca novas senserunt vulnera plagasEt liquidum veteri pectus amore fuitTale solet verno tellus liquescere soleDum gelidas soluunt sidera blanda nivesO ego sic placidae nunc conciliatus amicaeIam scio post rixas gratia quanta ferasUtque solet Phoebus (piceo dum conditur austro)Per sudum nitida gratior ire rotaSic in amore deus simul ac fera praelia movitMaiori flamma mutua corda ligatAst ego non alias vellem mihi surgere litesQuam quas cum lacrimis Elsula nostra movet
AD ELSULAM OBSEQUIA SUA ET PERICULA AMORIS CONMEMORAT
ELsula: regifluam rursus mala fama per urbemSpargitur: et capiti non bene grata meo estScilicet ut solida tecum sit nocte sacerdosEt queritur tardos te sine ferre diesTuque illi propriam fido te pectore scribisDispeream: teneant si tua verba fidemTe saltem pudeat formosum hoc vendere corpusEt passim rasis prostituisse virisQui populi peccata vorant et crimina mundiEt parentales februa dona dapesAn nescis sacros dona exequialia nummosDebere infernum rite piare IovemHos tua profuso consumit inertia luxuDum venerem et bacchum nocte dieque colisPrompta manus talo eest. damnosa nec alea cessatDonec sub media sidera nocte micantHeu quo demeruit dic tandem crimine Celtis?Tam subito cessi quod tibi noster amor?Ipse ego nam memini: per singula numina caeliIurabas: Celtis maxima cura mea estAnteferent vernos glacialia tempora floresSistet et ethesiis flatibus hister aquasAnte meo cedent formoso a corpore viresQuam tuus a nobis Celtis abibit amorElsula tartareas me sistat Pluto sub undasSi credam verbis pondus inesse tuisNil nocet ex ficto tibi dicere pectore verbaCredula et in tacitis fallere corda dolisCommune hoc didici cunctis nunc esse puellisQuae testes scelerum numina saepe vocantSi tamen? ut simulas nos indulgenter amareOfficiis partum est Elsula crede meisNam quotiens duras hiberno tempore noctesPervigil ad postes te remorante tuliDum tu laeta bibis: madidis tua basia vendensEt versat talos nequitiosa manusEbria tunc etiam profers mea pignora amorisDum rutilat digitis annulus ille datusAh quotiens citharam digitis tibi pulso gelatisQuae loquitur laudes carmine blanda tuasSaepe ego huic similes vix possum iungere vocesDum tremulus dentes concutit atre geluCumque datur tandem cupidis amplexibus utiIpsa meum corpus mox refugis gelidumAuertisque tuum nostro de pectore pectusNec gelidis digitis tangere membra sinisRivalis quotiens crudos expavimus ensesEbrius ante fores dum canit ille tuosScis quotiens tepidam cogebar linquere plumamSaeviret nivea dum Capricornus aquaEt tellus crustata gelu: cum cortice duroOffendit celeres in mea damna pedesO quam dura deus conscribit sidera amantumEst gravior tardo sidere blanda venusSed tamen ingratae nobis sunt saepe puellaeDum novus instabili pectore crescit amorAdde. quia in nostris tua sunt iam nomina librisEt tua post mortem fama superstes eritTeque canet nostras germania tota per urbesEt celebrant laudes oppida cuncta tuasQuod si germani fastidis dona poetaeNon mea in invita munera ferre voloPrimus ego titulum gessi nomenque poetaeCaesareis manibus laurea nexa mihiGrata minus quamvis vivi sint carmina vatisPost mortem tamen his gratia maior eritInter mortales mors est quae sola poetasNobilitat: cineri tunc sacra fama venitEt velut annosus iucundat pectora bacchusCui dederat vires tempus habere suasCarminibus nostris sic tempore gratia crescitEt sacer in populo concomitetur honosErgo germanae vates adamate puellaeQui modo principibus sordida cura sumusNota volent totum sic nomina vestra per orbemPrincipibus nostris quod sacra musa negatNam cum peruentum est germani ad principis aedesDerident stolidi carmina nostra viriCumque meis monstror germanis esse poetaMox dicunt: nullas ille parabit opesInsanus totam consumit carmine vitamNec vult ad questum dirigere ingeniumNon verbis curare potest: et vendere dosesNec vult rixoso spargere verba foroNec sibi cappato vult radi vertice testamExpleat ut luxum crassa popina suumDuraque legitimi fastidit gaudia lectiEt quae sollicito vota parente sedentAst ego pierides ditissima turba sororesVos sequar. et nullas Celtis habebit opesScilicet. ut nullus cupido mihi nummus in arcaImperet. et post me gaudia nulla feratDoctaque posteritas superas me tollat in aurasPost mortem nostros dum legit illa librosQuo sibi plus placeam: quam si sestertia milleLiquissem. aut curis balthica regna meisVivus enim malo cum vivis spargere nummosQuam mea post mortem dissipet alter inersUtque dedit tenui caelum mihi vivere censuEt supra vulgum, pectora nostra tulitSic vivam. et nullo mecum sim tempore discorsTeque canam nostris Elsula flamma librisCumque dies veniet: quo te tua fata vocabuntHoc carmen tibi mox exequiale feramElsula germano quondam dilecta poetaeHic iacet hunc titulum vatis amore gerensPrima ego germanas sum decantata per urbesDanubium regus: quaque Nabusque subitPieriae saliunt circum mea busta puellaeEt Phoebus lyricis consecrat ossa modisSed potius nostrum compones Elsula bustumNam te sublata non mihi vita placet
AD ELSULAM A PRISCIS ET SANCTIS GERMANIAE MORIBUS DEGENERANTEM
ELsula quid tantis oneras tua brachia baccisAurea et in digitis vincula multa gerisOstrina sub veste tumens: vultuque superboTricarum ingenti pondere pressa caputNoctua quale gerit tenebrosae filia noctisNyctimene patris consociata toroInque peregrinos flectis tua corpora motusDum strepitant mixtis buxus et aera sonisEt totiens mutas lascivo corpore vestesAnte: retroque tibi lactea colla patentPerque diem solidum convivia splendida curasNec tua lassantur crura relisa soloO mihi quot surgunt feruenti corde doloresDum pascis vultu lubrica quemque tuoCum timeam roseis ne figant basia labrisAudentes tenerum sollicitare femurDumque nates teretes contrectat barbara turbaEt premitur manibus stricta papilla suisTunc vix conceptum compesco mente furoremCum feriat niveas pugnus utrasque genasQuin etiam insano confundis pectore bacchoEt titubat multo garrula lingua meroLinque merum: et talos. castis fugienda puellisInque sinu tumidum suesce fovere columDisce latere domi. patulisque sedere fenestrisEffuge: nec visu sis vagabunda tuoNam veluti volucres diversis nutibus oraDum vertunt: nidos deseruisse voluntSic vaga dum vario dispargit lumina motuFemina: iam castum vult violare torumTali non quondam vixit germania moreDum pudor et sancti cura pudoris eratCastaque simplicitas non tanto perdita luxuPer nemora: et saltus concomitata gregisRhenones fuerant rimosaque subera vestesDuraque contexit corpora vile sagumQualis hyperboreo vivit nunc sarmata caeloEt quae post codanum sunt tria regna sinumNemo germanos potuit tunc vincere belloNec tulerant latium turpiter imperiumPerfida non nostras rapuit tunc gallia sponsasContemnens natam Maxmiliane tuamCorpore maturo tunc nupsit mascula virgoQuattuor ut lustris vita peracta fuitColloquium castum iuvenis seruabat in agrisRobustoque fuit corpore sera venusSed nunc bisquino ubi vix transegerit annosIn venerem et bacchum docta puella ruitCui nondum teretes fratrant in pectore mammaeNec tenera angustum lana foramen habetIllius humorem nec menstrua luna fatigatDum recipit plenum fratris ab ore globumNemo hic amplexus ob mutua gaudia sumitInque vicem nemo basia blanda rapitExpleat ut tantum conceptum mente furoremEt fricet angustum pene furente specumSi maribus coeas: vel eisdem forte puellisParuum discrimen turpe tenebit opusElicit urinam hic olidam: alter podice stercusHunc furor ante regit: sed molit ille retroQuam vereor serpat nostras hic morbus in orasQuandoquidem luxus nos tenet ItalicusQui maris in plumes audet convellere coxasEt pueri glabras caevus inire natesQuique ministerio manuum genitale fatigatHuic credas lecto raro puella placetMos erat uxori castum seruasse cubileUt framea: et sonipes constitit ante foresTunc firmus iuvenis robustam corpore prolemSustulit. et matris pastus ab uberibusLactantis nemo nutricis nomina novitQuae prolem cogit degenerare satamArborei fetus: et agrestia munera caulesEt rapum teneris faucibus esca fuitPars hominum glandes: placidos pars maxima fagosEt cererem festa non nisi lance dabantTunc laridum crudum fumosa in crate repostumEt lac concretum splendida cena fuitNullus germanis crevit tunc bacchus in orisSed potus madida fruge beatus cratIlle dabat vires: solidos et corpore neruosEbriaque ex humulo semina pauca tulitTunc puls ingentes implevit crassa patellasQuam circum coniunx: et numerosa domusRarus erat morbus: peregrinaque semina nullaNec medicus tantas hausit avarus opesNullus erat talis ludus: nunc qualis in orbe estQui bis dena ducum milia nocte voratPerdidit haec nuper Francorum praesul in urbeCastor: Plutoni dum pia sacra facitInde suis miseris nova vectigalia scribuntPensantes censu cuncta elementa suoHi caelo: et nitidum possent si prendere solemA censu liber non foret ille suoNullus erat morbus: quateret qui corporis artusVel qui contractos frangeret articulosSed postquam luxus nostras migravit in orasEt Venere: et baccho singula tecta calentHinc varios morbos patitur proclivior aetasMilleque nunc animas crapula saeva necatCaespite tunc patrio dicebat iura colonusArmaque iustitiae iuncta fuere suaeNec tot iudicibus: tabulis: nec tot patronisNec strepitu tanto causa relata fuitNemo fuit seruus stabulis hoc tempore RomaeExspectans latiae iura superba rotaeNec recutitus erat: nostro qui fenore vivitExpilans nostras insatiatus opesNullus erat numus signatus principis oreFoeda nec alterius stupra reperta torisLibera per vastas ibant tunc flumina terrasEt tot discordes non aluere ducesFenus: et usuram nemo illo in tempore noratDum patrio tantum cespite victus eratZinciber: et crudum piper: et crocus: et cinamomumInstrumenta gulae: fugerat ora ducumNullus erat tali caelo mercator in orbeNec naves Rhenus: Danubiusque tulitSuevus et arctoas impiguans vistula terrasEt codano flavis proximus Albis aquisQuique metanastum vagus irrigat arva tibiscusA septem castris dicta ubi terra patetTerra per almanos hodie et possessa colonosPannonii regis quam iuga foeda premuntHic piso : qui docto conscribit carmine versusEditus: et lauro tempora cincta gerensTunc centum stabant in arato caespite pagiHospitibusque vagis libera farra dabantAbsumptisque illis alias migrabat in aedesHospes: et agrestes composuere dapesTum primum memorat (ut gaudia mutua ferrent)Mutua sollicitis pocula lata cyphisHoc virtus quondam) vitium nunc surgit in orbeDum superat vires prodigiosa sitisHorrida tunc rarus fuerat per rura sacerdosTerra peregrinis nec fuit acta deisSed druides castis cecinerunt carmina siluisCarmina teutonico quae placuere deoNemo italos novit: voluit nec nosse penatesQui totiens nostris aera tulere plagisSed deus unus erat a quo sunt nomina gentiHic cultus patria relligione fuitHic non poscebat sibi pendere caseum et ovumNec butyrum nobis vendidit ille deusHinc Karoli Heinrici: Conradi: Ottonaque prolesLuduici: et nomen qui fridericus habentEt qui nunc gentis custos: et gloria summa estMaximus Emilius: nomen in astra ferensIllorum cunctas implevit gloria terrasQuas tribus immensus partibus orbis habetSed quoniam nullas habuit tunc terra camenasIdcirco laudes non habuere suasO sacer: et magnus vatum labor omnia fatoEripis. et cineres solus in astra locas
AD ELSULAM UT NATALICIUM SIBI CONVIVIUM INSTRUAT
ELsula chara tuas Veniam cras laetus in aedesPhoebus ubi Libycas mersus habebit aquasQuippe ego in hac numero terdenas nocte calendasFebrilis mensis dum mihi vita data estQuapropter cultas componas Elsula mappasFornacemque cavam plurimus ignis alatCerea quin etiam redituro lumina PhoeboAccende. et ceram carmina bina notentPhoebe: sub aerea qui stas modo candidus urnaLuce salutari cras tuus orbis eatFeruida tum primum vidit tua lumina CeltisFluctibus eois quando renatus erasHinc baccho compone cyphos: paterasque capacesPlenaque stent vario stannea vasa meroIllud cum Coo iubeas spumare falernoqueEt tergestino cantharus ille fluatOppano reliquos repleas et draminianoVel quod feldlini terra beata creatAlter Helvetium: Rhenanum conferat illeHic cecium: vel quod francia nostra creatFrancia germano mihi stirps et origo poetaeHercyniae medio cincta beata sinuQuam moenus mediam perlambit vitifer oramCuius quadrifluvio nascitur unda iugoPinifer is: cuius de vertice flumina quatuorQuatuor in partes orbis amoena caduntMoenus ad occasum francorum fertur in orasSala sed Arctois perditur Albis aquisEgra sed eoi petit ardua regna boemiSed Nabus histrinis insinuatur aquisTriticeum cereri componas Elsula panemAtque focus varios concoquat igne cibosHaec ubi cuncta meo constabunt iussa tenoreEt nitet in cunctis partibus ipsa domusIpse ego tunc veniam charis comitatus amicisEt genio solitas sacrificabo dapesQuas inter laeti certemus reddere causasNaturae. et magni querere iura poliIn tres diuisit partes quis pondera terraePer Nilum: et Tanain: per mediumque fretumQuis numeros stellis: quis primus nomina fecitQuis septem aduersa prendidit ire viaSaturnus timido: laeto et cur Iuppiter astroMars furibundus eat: Mercuriusque sagaxUt venus adstringat cupidorum pectora amantumEt sociat nexu cuncta elementa suoQuo caelum sub amore meat: tellusque quiescitEt generant species foedere iuncta suasHoc citharam blandis fidibus resonare iubeboConiungens cordis carmina nostra suisTunc terram tremulo pulsabunt corpore plantaeEt varios orbes laeta chorea regetPulchrius ignifluo nihil est sub sole creatumQuam relevans curas: blanda puella gravesInterea ternos cyathos tibi gratia praestatVertere:: sed musae dant mihi rite novemEt Phoebus decimum calicem mihi forte favebitPhoebus qui media temperat astra viaSic postquam caeli fuerint duo signa peractaEt languent multo corpora pressa meroElsula dic proprias convivas ire sub aedesMeque iube ad lectum pergere cauta tuumQuo totiens blandos suscepi corpore somnosEt quo mille tibi basia saepe dediQuoque iterum tibi mille dabo natalibus horisAuspicio felix totus ut annus eatCumque sua Phoebus natali lampade surgitMeque tuum cogit linquere luce sinumTunc tu cum lacrimis circum mea pectora pendensHos mihi versiculos in mea fata canesIuppiter aeternos tribuat tibi Celtis honoresNec tibi Mars noceat. nec gravis ille senexMercurius citharam: faveat tibi carmina PhoebusNostraque contineat mutua corda venus
NARRAT INSOMNIUM SUUM DE ELSULA PRIUS QUAM NORICO EXCESSERAT
ABdidit herculeas vaga lumina Phoebus in undasEt nox stelligerum protulit atra caputIpse ego iam fesso recubabam corpore lectoClauserat atque oculos somnus utrosque meosForte puellaris tunc est mihi visa figuraEt stetit ante oculos Elsula chara meosSeu sopor illud erat: seu mens sibi fingere talesConsuevit tenues inrequieta notasStabat purpureos humeris laniata capillosEt largo roseas sparserat imbre genasTalis atlanteas hebetat cum luna sororesPlurimus aethereis funditur imber aquisVixque mihi tandem haec dedit udis verba labellisMe miseram: Celtis quo tuus ibit amorNam pater Heliadum ternos ubi fecerit ortusAudio te nostram linquere velle plagamO ego non possum tantos tolerare doloresSi statues tacita Celtis abire fugaMeque tibi solam per norica culta relictamIntempestivam cogis adire necemMurmure quis blando longae mihi taedia noctis?Auferet: et dulci carmina voce canet?Carmina quae placido cantet germania vultuCandida dum laetus pectora bacchus habetImmemor officii: nostroque ingratus amori es:Perfide. sic nostro dignus eras thalamo?Saepe mihi exprobras Hasilinae perfide fraudesIam data sunt culpae maxima signa tuaePerfide dum varias erras fugitive per orasDecipiturque tuis quaeque puella dolisSaga loquax nuper dixit mihi vera: cavetoElsula: ne Celtis decipiare dolisQui tibi blandiloquis seducit pectora verbisSollicitans resonae plectra sonora lyraeHuic ego iam moneo nimium te credere noliErrat enim et toto est semper in orbe vagusDumque utero tenerum fecit tibi crescere pondusIlle solet tacita cautus abire fugaEt quod praedixit: sum nunc experta misellaDum servat nullam subdola lingua fidemPerfide: qua fueris tandem regione receptusInvenies nullam crede mihi similenTunc totiens maesta versabitur Elsula menteNec cadet ex animo Norica terra tuoSpero tamen nec vana loquor venturum aliquandoVindicet ut latro meque tuosque dolosSed prius experiar magicos intendere cantusUt sistam celeres in tua vota pedesPars animae consiste meae: sit cura pericliPer nemorum latebras ne latro te feriatPer lacrimas precor ipsa meas et foedera amantumPerque tuam (dederas quam mihi saepe fidemPer mea si placido dederam tibi basia lectoAmplexusque meos quae tibi blanda tuliPerque meum primum tibi quem rapuisse pudoremSuaserat: aequoreo diva creata saloPerque meos tandem canos utrosque parentesEt prope maturum quod gero ventris onusSiste gradum: coeptumque regas modo Celtis amoremNe capiat foedas candida fama notasNi facias: furiosa sequar per inhospita saxaMaxima Boiorum qua solitudo patetAlgionesque truces ubi vastas terra paludesNorica Rheteis proxima fundit agrisInter quas lacus est Tegerinus nomine claroStillat ubi sacrum petra arenosa oleumPer bibulas tandem sensim hoc colatur arenasEt sabulum: venis quod fluit inde suisSuccina crediderim sic nasci aquilonibus orisDelata a lucis: quod vomit inde salumInde Chimerinus medias duo templa per undasTollens. quis psallit femina virque deoPerque lacus alios pariunt quos imbribus alpesSi fugies Celtis te furiosa sequarNec me Danubii retinet cataracta sonoriInter ubi scopulos et cava saxa sonatVel mihi quod melius si te contingat abireIste mihi gladius finis amoris eritDixerat. et nostrum manibus comprenderat ensemEt iam lethaeo littore somnus eratRhenus adest dixi. Rhenum cantabimus amnemQui flos germani dicitur esse soliIamque vale aeterno tibi sum devinctus amoreElsula: Danubii gloria magna tuiSed prius Euxinis arcebitur hister ab undisQuam tuus a nostro pectore cedat amorSeparet et quamvis longum discrimen amantesSunt tamen aeterno pectora cara simul
NARRAT SE KALENDIS MARTIIS A latronibus duobus atrociter verberatum et spoliatum
Nemo diu poterit sese obiectare periclisPerque orbem tutas semper habere viasIngruat aduerso quin sors aliquando tenoreVertens instabilem mobilitate rotamOmnia quae simili vivunt animalia formaSeu terris: vel aquis: aere ve liquidoConcordem ducunt sociali foedere vitamNec se vulneribus conficiunt variisIn miluum curuos miluus non asperat unguesNec lupus est visus dilacerasse lupumNec rana in ranam: nec esox petit asper esocemDissimiles semper bella cruenta feruntAst homini tanta est concessa licentia vitaeContra hominem ut gladios: armaque saeva paretIntentatque truces rabioso pectore cedesArgenti atque auri dum stimularit amorTempus erat verno quo currunt mense kalendaeQuae sua de crudo nomina marte geruntLaetus ego Austriaca veniebam celtis ab oraNorica amata mihi moenia forte petensQuis meus ingenuus Vilibaldus pirkhamer hospesMiscet cum grais verba latina notisAtque alii multi sincera mente sodalesQuos sacra coniunxit philosophia mihiEtiam Bavaricos liqui tutissimus agrosDeque Ratispona norica rura petoIamque viam mediam confeci sospite cursuVectus equo: et tutum iam ratus esset iterEst locus inflexa colles ubi valle levanturDensa et utramque tegit pinea silva latusIn medio angusto spatio via limite trita estPerque putres agros ducit aquosa lacusEcce duo a siluis dextra laevaque latronesProsiliunt gladiis cuspidibusque ferisMoxque caput valido primus mihi contudit ictuEt tergo ac humeris verbera saeva deditVerbera bis denis quae sunt conspecta diebusLivida dum fuerat caesa cruore cutisCaptat equum freno retinens per lora secundusIntentans gladio vulnera saeva suoExcussus sella: iaceo resupinus in agroSemianime et toto pectore corpus erat:Dum iaceo hi subito rapiunt corearia nostraCingulus hinc: rapta et pendula pera mihiQuin etiam a digitis raptus fuit annulus auriVittaque pannoniis aurea texta plagisAufugiuntque suo repetentes more latebrasQuerentes auri pondera parua meiCumque auri magni spes illos forte fefellitMox redeunt celeres: haec mihi verba feruntSiste pedes: clamant nec equum conscende iubemusNunc alia tecum est aggredienda viaTercentum scimus quia gestas aurea frustaQuae nisi des nobis: iam moriture cadisOre minax: vultuque ferox comprendit euntemMox latro qui rursus verbera saeva deditDuxit et in silvae socio comitante latebrasEt mea prostravit corpora crudus humiDetraxitque meis ocreas de cruribus atroxInquirens auri pondera tecta meiDeinde meas toruo lustrabat lumine vestesCorporis explorans abdita quaeque meiCum nihil inveniunt gladiis mihi saepe minatiConstituunt subitam velle patrare necemO socii (supplex ego tendo ad sidera palmas)Parcite iam: Vitae parcite quaeso meaeVulnera nec nostris nunc inferte obsecro membrisObsecro nec vitam iam spoliate meamPhilosophus totum Celtis discurro per orbemDivitiasque mihi philosophia negatOmnia quae mecum sunt tollite quaeso sodalesMe sinite et nudo corpore abire precorFerte manus: dextrasque meae coniungite dextraeFirmiter haec vobis iam sacramenta daboPraesto fidem o socii fieri mox velle sacerdosPro vobis summum et saepe piabo deumSupplicibus verbis tandem fera pectora mulsiEt vici atroces in mea fata minasMoxque abeunt laeti spoliis: praedaque superbiMeque sinunt trepidum perfidi abire pedeQuod si de caelo ceu dicunt fata hominum suntUtramque et sortem sidera celsa reguntIncautus prorsus fueram: quia sidera caeliNon cavi: infausto hoc quae micuere dieNam Luna opposito Saturnum lumine viditMars luna et radio viderat oppositoConiunctusque Iovi fuerat mavortius herosOppressitque mei fata benigna Iovis
AD DANUBIUM UT PUELLAM DESCENDENTEM IN PANNONIAS NUMINE SUO TUEATUR.
Hister in Euxinum properans septemfide pontumQui varios populos flumine latus adisObnoba quem tenui mons fundit ab ore perenniAediculum atque aras Caesaris altus habensOrtus apud Suevos vicina hinc alpibus aruaIngrederis: Bavarus qua sua rura colitIngolstadensum qua moenia picta videnturEt mugit lato vacca sonora foroHic philomusus habens nomen famamque per orbemDoctrina ingenio carminibusque nitetInde Ratisponam Patavinaque moenia radisOenus et Ilsus ubi te locupletat aquisPierius graccus vitalem hic coeperat auramCarmina pieriis digna legenda canensMaior in Austriacas citus hinc diverteris orasPannonii regis quae trucis arma tulitVidimus hic pulsis per diruta tecta ColonisArva sub informi maesta iacere situVidimus Augustos Friderici et caesaris ortosEt sata caesarea robora multa manuVidimus exsculptum magna et de mole sepulcrumQuod tegit invicti caesaris ossa meiVidimus alpinas tumido hic cum gutture gentesEt stolidos villas qui coluere virosEfficit id crassus qui torpet in alpibus aerAtque humor niveis densus et ater aquisAccedunt amnes Dravusque Savusque sonorusQui duo Danubium flumina magna petuntIn quorum ripis alpestribus oppida claraFrisiacum Grecium Labacum et IulichumBellogradum fuerat turcorum ubi saeva catervaExperta a nostris praelia saepe virisAt parte ex alia est amerina vallis amoenaQua tyrolis celsum tollit in astra caputQuaque tridentinas athesis se flectit ad alpesCuius in adriacum decidit unda sinumVitiferaque nihil maius conspeximus urbeQuae sua de vino nomina celsa geritQua sua furta sequens mea flamma morabitur urbeElsula Bavaricas laeta perosa plagasQuam tibi sollicitis precibus commendo DanubiNavalem ut possit carpere tuta viamCasta precor maneat: nec cecia vina salutetUt locet Austriacis oscula blanda virisEt quicquid sequitur blanda oscula: saepe monebisNe solvat tenerum casta puella femurBacchus enim Veneris stimulans consurgere neruosSolvere matronas saepe pudore soletPraecipuo Austriacas intrat dum femina thermasNon procul a campis clara Vienna tuisCumque per excisas curret ratis incita ripasPerque cavos scopulos unda relisa sonatPetrosa in mediis ubi fluctibus insula surgitMurmurat et valido qua catadupa sonoNumine tuta tuo mea sit pater alme puellaUt possit portum laeta subire tuumSic ubi nostra tuo firmabis vota favoreCarminibus nostris clarior Hister erisAlueus ille tuus quam multas permeat urbesSeptifida tandem sub mare fauce cadensFINIS ELSULAE NORICAE SEU DANUBII VEL ADOLESCENTIAE QUI HABET ELEGIAS TREDECIM SEQUITUR RHENUS SEU URSULA RHENANA VEL IUVENTUS
CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI LIBER AMORUM TERTIUS QUI RHENUS VEL URSULA RHENANA AUT IUVENTUS ET LATUS GERMANIAE OCCIDENTALE INSCRIBITUR
ODIPORICON ID EST ITINERARIUS EX AGRO NORICO AD RHENUM PER SUEVOS ET BACENIS SILVAM AUTUMNALEQUE SIDUS DESCRIBIT.
TEmpus erat mediam dum Phoebus fecerat umbramEt parili steterant noxque diesque moraFrigora iam tepido certabant lenta caloreExprimit ut bacchum vinitor ipse suumPleias et aequoreo miscet fera praelia pontoTurbida ut eois nascitur illa plagisIpse ego Danubii ripas tunc forte reliquiEt iuga: quae celsis alpibus astra petuntMens mihi Rhenanam fuerat descendere in urbemCui Cia cum Mogano nomina clara dabantQuae docuit spretis germanos scribere pennisCernitur ut pulchris littora pressa notisIbam per medios seruo comitante SuevosQuos vario cultu silva bacenis alitQua Necari Cocerique vagas conspeximus undasAlter alit Bacchum: sed coquit ille salemSal quod de liquidis (flammis genitoribus )undisNascitur: et formam concipit igne novamHic Venus in variis iterum mea pectora curisImplicat: et veteres concitat arte facesCum tot praestantes vidissem errare puellasUrbe sub hac: cultu quae nituere suoLanguida facundis mulcebant pectora verbisDum vacat officio suevica lingua suoCumque iter instaret: Phoebi redeunte lucernaEt me iam lassum ferret ab urbe pecusSive per elatos in sidera transeo montesSive sub umbrosis vallibus esset iterMaxima cura meos rursus corroserat artusElsula: iam viduo quae mihi visa toroTerque quaterque vagis sonipes mihi constitit aruisTerque suis loris frena reducta mihiDum dubito terram repetamne ad terga relictamUt fovear flammis Elsula chara tuisVicta fuit tandem furiens ratione libidoEt coepit frenos improba flamma suosEt peto Rhenanam collectis viribus urbemLenior hac noster factus in urbe dolorDum statui populos germanos scribere et urbesQuaeque vagas stellas regula contineatQuot fontes Rheni quot et ora binominis histriQua: lona: rura: suis lipia quaque vadisQua sara trevericos laetus despumat in agrosSellaque cum mosa nomina iunctus habetQua sua funesto conclusit praelia fatoKarolus: europae qui timor unus eratMaximus Aemilius quot gallos straverat hostesPannoniamque suo frenat utramque iugoItaliamque trahet germanis viribus olimDum reparat latium candidus imperiumHanc mihi materiam statuissem carminis esseNi mea iam rursus corda subisset amor
AD VENEREM ET CUPIDINEM UT SE AMORE FESSUM DESERANT
DUm mihi iam tepidis accedant viribus anniEt mea in occiduas vita feratur aquasDum vigor in nostro talis modo corpore restetQualis inest radiis dum mare Phoebus aditCum color et facies talis mihi surgat in oreQualiter autumno languida prata virentSaeve puer depone tuas ergo oro sagittasNullaque per nostrum spicula pectus ageTuque meum excrucians animum blandissima materDa requiem fesso iam rogo diva viroNam tua signa tuli roseum prolata sub axemMagnus ubi gelidis Vistula fertur aquisDanubiusque rapax totum qui circuit orbemTe duce quae gessi bella cruenta canitSed nunc qui trifido mare poscit flumine RhenusSuccendit flammis pectora nostra novisDum me conspicuo ferit Ursula candida vultuEt spernit blandas in mea vota precesQuo magis illa negat duplicat mihi pectore flammasEt sequitur praedam spes fugitiva suamQuo careo (dictu mirabile) plenus abundoEt quod non mecum est copia multa mihi estDum quod amo refugit precibus nec flectitur ullisMe misero est toto tristius orbe nihilO dea quae certo tetigisti pectora teloEt iungis animos foedere certa duosAut modo conceptas mitissima disice flammasVel mox consilium des mihi diva tuumNam velut in librae dum fertur Cynthius astroQuae iubet hibernas crescere nocte facesSic mihi ab igne novo confossum vulnere pectusAestuat et crescit nocte futurus amorMitior ille tamen quam qui mihi praeterit ignisPhoebus ubi medio constitit ante poloQuale solet clauso mustum defervere vaseVinitor ut flammis urit utrumque latusSic mihi confuso fervescit pectus in igneEt fera bella movent humor et ignis edaxHis ubi me bellis venus improba solvere nescisNec vis consilio mitis adesse tuoNulla tibi cantet germanus carmina vatesNec noscet laudes teutonis ora tuasNecte animos: quae cuncta ligas elementa perorbemO venus: et nostram diva tuere ratemHaec ubi dicta dedi: Venus aurea nostra petivitTecta: subit currum blanda columba suumQuam circum Iocus: et demulcens corda cupidoHis vultu triplici gratia iuncta fuitBalsama spirabant patulos implentia naresTotaque caelestis tecta replevit odorDixit. et admonuit placari carmine divosMunera carminibus si modo iuncta forentHunc quoque Rhenanis animum nunc esse puellisDiligerent nullos ni sibi dona darent
AD URSULAM EIUS SE CAPTUM AMORE CONQUERENS
URsula Rhenanas tua vincit forma puellasQualiter ignifluus sidera cuncta globusQualiter aut Moenum rapido cum gurgite vincitRhenus: Helvetiis alpibus exoriensQuique lacus subit inde duos a Caesare quondamQui sua constanti nomina clara geruntQuam male conveniunt tua nomina vultibus illisCum superet facies illa decora deasTalia Sarmaticis sunt nomina digna puellisQuas premit Arctoo parrhasis ursa poloUrsa per Arcadium quondam compressa tonantemQuo meruit rigido sidera celsa poloHis te crediderim stellis natalibus ortamDum tibi ab eoo surgeret axe leoQuo vagus exaltat sua feruida lumina PhoebusDum metit optatum falce colonus agrumArte dionea splendet tibi corpore vultusEt rutilant niveis ora venusta genisUrsula: quicquid habes totum mulcedine plenum estFrons: coma: vox: pectus: lumina: colla: manusSed nihil in toto muliere est durius orbeMulceri pectus quae sibi posse negatSiste pedes: nostrosque velis audisse doloresEt flectat mentem nostra querela tuamDesque oculum his oculis radius quo fortius uratAtque genam nostris consere diva genisQualiter obnobiis exhalat montibus ignisSaxoniae princeps quos Fridericus habetQuo duce daphnea cinxit mea tempora lauroCaesar et Aoniis ora sacravit aquisFeruida sulpureis vel qualis fontibus undaEbulit: ut plures silva bacenis habetQuas petit autumni sub sidere languida turbaMembraque sub calidis confovet aeger aquisTorrida flamma meis sic sic scatet undique venisOssaque cum toto corpore nostra cremasInque aegras fibras veniat nisi cura medentisEt blandum morbum solvat amica venusImpia praebebis crudae mihi semina mortisDicerisque meae causa fuisse necisHoc postquam nostra carmen scribetur in urnaQuae seruet cineres post mea fata levesUrsula germanum sic torsit amore poetamIllum sub stygias misit ut ensis aquasEt velut a duro redeunt ubi spicula muroAuctorisque petunt tela relisa caputConcavitas speculi radium ceu colligit orbe autReflexuque suo incendere quaeque soletSic rediens nostros mea flamma repulsa sub artusMe velut adgesto torquet avara rogoO me felicem tua lactea sugere labraSi dabitur blando et membra fovere sinuLabra ligent animos aeterno foedere vinctosStrinxeris amplexu dum mea membra tuoDum vaga per mediam discurrent sidera terramConcretusque gelu stabit uterque polusDum liquor oppositas medius secat aequore terrasRhenus et externum fertur in OceanumIpse tibi fido semper sim pectore seruusSubdenturque tuo colla domanda iugoIsque tibi aeterno datur anulus: aptus amoriPignore quo nostri iam meminisse velisCumque alii varios venient post fata sub orbesCognatamque petit quisque subire domumNos simul ad veneris migrabimus Ursula spheramCum Iove caelestes participando dapes
AD URSU. INSOMNIA SUA CONMEMORANS ET AMORIS IMPOTENTIAM
URsula dum nostros tua flamma invaserat artusNulla Moguntiaca mi fuit urbe quiesSed veluti turbo puerorum impellitur ictuSic me sollicito verbere saeva premisSive deos orem: videam seu littore classemSeu veterum inquiro dum monimenta ducumPlura MOguntiacae quae stant in moenibus urbis(Sollicitas oculos unica cura meos)Inter quae drusi stant ardua busta NeronisClara a germanis nomina primus habensUtque comes Phoebi sese Heliotropia vertitNocte dieque vagam concomitata rotamLuminibus sic ipse sequacibus impiger erroQuo mea flamma tuos fersque refersque pedesNec tot habet pennis oculos iunonius alesQuot vaga sollicitus lumina gestat amorHinc mea nocturnae cum trado membra quietiEt vigor externis sensibus omnis abestUrsula mox placido conludimus ambo favoreEt pares votis obsequiosa meisBrachia tunc nostris supponis blanda lacertisGaudet et officiis utraque lingua suisCumque tuum stringo cupido cum pectore corpusDulceque patrandum feruet amoris opusMox fugit expulsus lethaea ad littora somnusIngratusque meo corpore sensus adestQuo cum blanda volat cupido ementita voluptasEt remanet querula non nisi mente dolorCum vigil in vacuo te quaerimus Ursula lectoSed tua deceptum lusit imago volansO mihi quot tristes renovas tunc pectore curasNulla mihi vellem quae medicina levetTantus adest cupidis miserisque in amantibus errorUt cupiat nullam morbidus aeger opemSomne soporifera qui fers tua gaudia nocteAn tua quid veri somnia ferre queant?Dum nos sub variis ludunt simulacra figurisEt mortis species nox gerit alta vagasAn cum letheas animus defertur ad undasTalis erit vitae vana figura meae?Quicquid erit: vacuas relevabimus Ursula curasMutua dum iungit pectora nostra favorNec mihi divitiae desunt: et amoris alumniPar genus: et formae munera clara meaeAnte trucem faciem latronis quisquis egenusDivitias iactat captus amore suasHic timet: hic sperat trepidantes dispare votoHunc metus altus habet spes tenet ille ratasHas mihi fac certas nec defraudabis amantemNocteque ventura somnia vera dabisDum mecum cupido copones corpora lectoSuspiretque suo blanda Venus gemituIbis in amplexus moxque oribus ora ligabisEt miles Veneris proelia saeva dabisIngeminesque tuos referens super ictibus ictusNec cedes bello cruda puella meoCumque utriusque furens fuerit satiata voluptasLassatos foveat somnus et alma quiesAnte tamen moneas securum linquere lectumQuam fundat radios Phoebus ab axe suosNe nos oppressos somno rivalis amantesOpprimat et capiti vulnera saeva paret
QUOD FUGA ELAPSUS PAENE CUM URSULA DEPRENSUS FUERAT
NEmo velit vetitos bene sanus tangere lectosEt neque legitimas sollicitare facesQuam prope concussa fueram deprensus in aedeGaudia sperato dum dedit ursa toroUrsa cui fulmen magni Iovis eruat aurasPlutoque sub stygias hanc vehat ater aquasQuippe suis gestat nomen par fraudibus: omnesExsuperans rigidas insidiosa ferasNulla per humanas res est sincera voluptasSollicitum laetis semper adesse soletInter complexus: et basia grata iacebamEt quicquid lecto fervidus audet amansCumque pene mediam superassent sidera noctemDum vertit currum clara Calisto suumMox fragor intonuit rigidis resonantibus armisQuale solet Martis conglomerata cohorsIamque propinquabat nostro fera turba cubiliCoeperat et temera rumpere claustra manuMoliri et nostros convulso cardine postesConcutiens clava. fuste. bipenne. manuSive maritus erat seu conrivalis adulterSeu cui pollicita est Ursa dolosa torumExclamat vasto mox barbarus ille boatuEt dederat tales in mea fata minasPape cave (papum ratus ille latere cubili)Iam tibi praeripiam perfide testiculosLex fuit haec priscis et sanctio sacra sub annisDesectare sacris membra pudenda virisEt modo Rhenanas lex haec est coepta per orasDum sacra testipremis membra secare licetDixit. et insonuit iam cardine ianua fractoDeciderantque suis fortia claustra serisMox ego per bifores deflecto crura fenestrasCorpore iam nudus praecipitandus humoO mihi Daedaleas Venus insere candida pennasMolliter ut terris iam mea membra cadantForte domus fuerat nostro coniuncta cubiliImbrice sed paries dissociatus eratHac ego praecipiti dederam mea corpora saltuCrure parum laeso terra petita fuitIrrupit nostrum sed iam fera turba cubileMeque stupet celsa desiluisse domoEtiam saxa volant: saxum praeteruolat auremEt resonant lotio testea vasa suoAst ego per medias nudus discurro plateasTestatus nitido numina cuncta poloNumina iam stabant toto rutilantia caeloSex in signifero sidera clara poloLaniger in medio caeli leo stabat in ortuUrniger Herculeas forte petebat aquasClaviger: et Cepheus: Eniochus: CassiopeiaPerseus: Arctophylax: anguis: et ursa feroxAt parte ex alia pluvioso sidere OrionStabat uterque canis: Cetus: et EridanusEt lepus ad tantos visus mihi currere motusQui dederat nostrae maxima signa fugaeAndromedeque meas derisit amoris aerumnasViderat ut nudum currere nuda virumIlla mihi tandem vox est audita per aurasSeu Veneris fuerat: seu Iovis omniprociDifficiles aditu fugias in amore puellasSi te secura ludere mente iuvatUtque solet charam venator ducere praedamQuae sibi cum magno capta labore fuitSic in lascivo Veneris contingit amoreUt facilem spernas difficilemque petas
AD URSULAM SOLA FUGA VENEREM VINCI POSSE
Iuravi totiens testatus numina caeliUrsula me lectum spernere velle tuumQuippe tuam nequeo linguam tolerare procacemEt totiens iussis verba proterua meisQuasque struis semper fallaci pectore fraudesDum facies laesi signa pudoris habetPutidaque exhalant hesternum guttura BacchumOscula ut invito vis mihi blanda dareMultaque per niveum dum stant vestigia collumQuae tibi mordaci dente momordit amansOmne sed exsuperat facinus muliebre: quia interAmplexus nuper te duce prensus eramAst ego iam cuperem sine te me vivere posseAut nunquam vultus cernere posse tuosVisus enim regerit causas mihi semper amorisIndiciumque suae lumina mentis habentOmnibus in vitiis licitum est concurrere pugnaSola Venus tacita vincitur ipsa fugaSi fugis: ipsa fugit. gressu comitatur amicoSi vitio mentis blanda alimenta dabisUtque trahunt validas vivacia sulpura flammasEt magnum generat parua favilla rogumSic amor ex minimis crescit saepissime causisCeu parui fontes flumina magna creantErgo tuos fugiam vultus: et mellea verbaDocta quibus iuvenes illaqueare solesImproba iurabas te solo Celtis amoreHaerere: et cunctos spernere velle virosExpertus: quicumque tibi sua munera mittitMox compos voti gaudia noctis habetO nimium miseras venali merce puellasQuae sua sic passim vendere membra solentNon pudor: aut probitas illis: neque honesta voluptasNota: sed ad questum voluitur ingeniumAspice naturae per mutua foedera legesQuae sociant nexu cuncta animata suoUnus adest cunctis sociali in amore maritusInter quadrupedes cernis: et illud avesTaurus pro nivea vibrat sua cornua vaccaCum gallo gallus bella cruenta geritUtque ferox pressis sonipes retinetur habenisEt docet officium qui sua terga premitSic varium semper quae gestat femina pectusNon nisi virtutis verbere discit iterUltima sed nostrae quae sit sententia mentisAccipe iam paucis perfida carminibusDum cadet occiduas serpens glacialis in undasVel ferus Arctophylax cum genitrice ruetTerraque dum stellas et caelum gramina gestatEt socias liquidas ignis habebit aquasVel dum nubigeras mare merget fluctibus alpesDuces Phoebeos sub tua iussa virosErgo vel obsequio facilis mulcebis amantemEt discas nostro te satiare toroSic ubi te fidam nostro praebebis amoripraeteritam culpam diluere ipsa potesUrsula rivalem non possum ferre tonantemNec qui lucifluam fertque refertque rotam
DE SUPELLECTILI SUA PER AURIGAM SARMATAM PERDITA
SArmatia infelix rigidum damnata per axemUtraque quam gelido despicit ursa poloH(ni/oxosque suo volitans per sidera curruEnioche o nostris quam malefide librisNam cum mandata est quondam tibi nostra supellex(Quam mihi debebas reddere perdiderasQuot scythicas pelles et crudi vellera MosciQuicquid hyperboreo et Sarmata mure rapitQuotque palaestinae secreta volumina linguaeHei mihi: sarmatico perdidit ille doloPlena mihi latiis quis reddet scrinia librisEt quae de Grais docta Minerva canitDemocritas Zenonas inexplicitosque PlatonasMultaque per Samium dogmata scripta virumQuid Ciceronis opes querar et pia carmina vatumOmnia sarmatico perdidit ille doloNolo tamen miserae deducere tempora vitaeUt mihi post mortem fama perennis eatScilicet: his rebus vita est querenda beataCorporis atque animi non caruisse bonisNon egeat sanum corpus cum pectore sanoEt rerum causas discere semper ametExcudatque aliquid residens sub pectore PhoebusQuod bona posteritas laudet: honoret: ametCerta domus mihi sit: mediocri et splendeat usuContegat et corpus patria lana meumIucundus veniat parilis tacitusque sodalisQui vultum sortis ferre utriusque queatHinc Cytherea meo consors sit candida lectoQuae sit carminibus lima severa meisRite deos venerer nec mens mihi conscia culpaeEt maneat vitae candida fama meaeIn ius nemo vocet: nec opus mihi iure protervoIudice me nemo sic neque teste cadetSic ubi tranquillae currunt mihi stamina vitaeNil querar amissos in mea damna librosEt pelles scythicas et crudi vellera MosciTextaque sarrana serica fila manu
AD ALBORUM SACERDOTEM VESTALIUM SECTATOREM
ALbore quid sacros violas temerarie lectos?Vestalesque tuis ignibus ipse coquis?Inque sacram sacer ipse ruis fera praelia miscensTenta cruentato dum furit hasta toroVulnera quin etiam nullam inducentia mortemExploras: cunnum dum feris ipse sacrumLaurigerumque deum casta cum pallade ridesEt quae pieridum docta caterua canitPruriat in nostris quamvis Venus improba librisHis tamen invenies quod pia vita probat:An quia Mars genuit sacra de virgine remumEt fratrem: latiae qui caput urbis erat:Idcirco liceat sacras violare puellas?Velatae sacrum et pene ferire lacumTe saltem admoneant prisco de tempore legesQuae de vestali et virgine lata fuitScilicet ut pereat: vivo corrupta sepulchroTemplorum casto dedita servitioLaxior est vestrae sed facta licentia vitaeDum vobis tantas accumulastis opesQuae reges et iura regunt superumque favoremRegnaque diripiunt quae modo Pluto regitOmnia nummus habet: caelum venale: quid ultra?Invertit leges Pluto sepulte tuasSi tibi sit nummus animas revocabis ab orcoEt patris: et matris: coniugis: et sociiNon ego crediderim fatales esse sorores:Iudicibusque tribus vel suus ordo manetSi dederis nummos: nostris quis Turcus ab orisPellatur: nullum crimen in orbe manetO quam felices veniant si rursus in aurasTantalus? et saxo deditus AeolidesAut si quis sanctum daret ob sua crimina nummumSolueret hos poenis suppliciisque suisO qualis facies et quae mutatio RomaeVendidit haec quondam corpora: nunc animasQuicquid in extremis habuit germania terrisEt mediis quicquid continet illa plagisExhaustum est: totum et latias migravit in arcesExpleat ut luxus impia Roma tuosDum qui militibus deberent cedere nummiEt nostro tutas reddere in orbe domosHos modo Romanus miles sibi tollit in ususUt Veneri et baccho nocte dieque vacet
DE MUNERE ET EPISTOLA SIBI AB URSULA MISSA
URsula germanis misit mihi carmina verbisFulmina quae possent frangere rauca IovisExcuterentque suum Neptuno blanda tridentemEt Marti gladium Mercurioque lyramO quotiens placidae dedimus nunc oscula chartaeEt quotiens nobis illa relecta fuitEius enim videor praesentes cernere vultusDum sua luminibus perlego scripta meisSed lacrimae produnt veros sibi mente caloresConfudit scriptas cum quibus illa notasEt queritur tacita Veneris se compede vinctamEt simulat flammas condere posse suasFelix si latiam didicisset femina linguamIam respondissent verba latina meisNon proba: non sappho: nec Hrosvida blandius illaScripsisset lyricis carmina docta modisNemo germanas latialia verba puellasEdocet: aut cupiat verba latina loquiQuamvis femineis scateat germania claustrisEt latiis verbis nocte dieque canantSacra tamen latias intelligit ulla camenasTantum simplicitas barbariesque placetVel druidum ritu non debent noscere vocesQuas dedit arcanis Solyma terra librisScilicet in vulgum ne serpant sacra profanumMandentur magicis vel sacra verba dolisQuapropter ritu quondam servavit eodemRelligio. ut nullus ferret in aede librosCompulsi Graios iuvenes ediscere versusNec liber in manibus ceu modo tritus eratSed nunc germanis tot pressa volumina terrisUt scateat libris quaeque taberna sacrisOmnia pressor habet nil nunc absconditum in orbe estCunctaque sub lucem iam rediere novamScimus enim caelo faciat quid Iuppiter altoEt quid sub terris Pluto sepultus agatQuid sibi monstra velint: quae tot modo visa sub orbeGermano ut cunctis sit timor atque metusQuid referam pueros? vel porcos? vidimus ipsiCorpore qui bifidi: frons tamen una manetAntaceam memorant Oeni quam litore matremSex quater heu fetus ventre tulisse simulNec volucres tacuisse queam tres cardine solesEt quae de caelo fulgetra saeva ruitPulcher Helvetias ubi Rhenus concoquit uvasGallica Germanis proxima rura secansSed redeo: sacros quid prodest psallere versus?Nocte dieque suos sollicitare deos?Dum canit et nescit quid sacro carmine poscatSic solet in medio vacca boare foroSicque datur teneris occasio multa puellisPlurima quae tacita crimina mente ferantEt cum deberent animos intendere verbisIntendit tempus sacra puella procisErgo fata meam si ducant Ursula vitamInceptusque manet si modo noster amorCarmina romanis doceam te scribere verbisPulsabisque meae plectra canora lyraeTunc mea lingua tuis infundet verba labellisEt dabitur versu syllaba quaeque tuoHanc tibi nunc longam per basia longa notaboOscula rapta dabo cum brevis ulla venitOmnia Romanae sic disces verba loquelaeDonec sis latiis facta diserta modisAegoceros niveas dum fundit ab aethere plumasLitoreusque trahit Cancer in orbe diesVel dum Libra suis opulentat frugibus annumDux gregis et vernum tempus adesse iubetSemper eris stabilis concordi foedere nexusMutuus et nostris mentibus ardor eritCumque datur gelidos olim sepelirier artusEt circum funus flamma suprema caletHoc mox perpetui statuam tibi carmen honorisQuod referat laudes docta puella tuasUrsula Romanis quae scripsit carmina verbisHic iacet et musis plectra sonora tulit
QUOD DIVERSI AD DIVERSA STUDIA NATI SUNT SE TANTUM AD AMOREM NATUM ESSE SCRIBIT
QUam variis fatis caelestia sidera mentesExagitent: nostro carmine nota daboIlle tenax rigido tellurem versat aratroEt stimulat biiuges per sua rura bovesHic baccho teneras coniungit in ordine vitesUt repleat dulci concava vasa meroIlle ducum et regum sequitur spectabilis aulasDonec sub titulum nobilitatis eatEst alius: quem fata ferunt ad praelia MartisDeliciasque suas vulnera saeva putatDivitias alius caecum concludit in antrumEt spernit solitas ventre famente dapesIlli tantus amor nummi mihi quantus amoreDum sequor amplexus Ursula chara tuosEst alius: nomen qui gestit habere poetaeNominibusque tribus nobilis esse cupitEt quamvis nullos didicit concludere versusEt quo legitimum stare poema soletIlle tamen titulum vatis nomenque poetaeMentitur: vacuum nomen ab arte gerensCuius cum relegis figmenta et inania verbaCeu crepitus ventris turpiter aure sonantNon is divina: aut humana negotia tractatGrammatici tantum nomen inertis habetAtque utinam latiam: graiamque hic flectere linguamNosceret: et quicquid philosophia docetSpumam: algam: bibulam scribit sine calce et arenamNec quod divinae est construit artis opusAntigonus tali dederat sua dona poetaeUt dese nullum scribere vellet opusInter mortales nemo est sublimior arteQuam qui describit cuncta poeta bonusNascitur hic melius quam praeceptore creaturDivinum ingenium cui dat ab arce deusDivinaque sua conscendit ad aethera menteVerbaque blandiloquo fingit in eloquioHaec tria si quis habet veri sibi nomina vatisAccipit et cunctis carmine gratus eritSorte sua contentus erit parvoque beatusDiuitiasque suas carmina docta putatInduit hic tetrum simulata mente cucullumFomenta ut vitae possit habere suaeIndoctum tandem quem sors ubi tollit in altumAd questum toto voluitur ingenioEt cuperet nemo fieret quia doctus in orbeMactat enim obtruncans scripta vetusta manuInque habitu et verbis et gestu relligiosusPectore sed rapidus noscitur esse lupusEbrius hic tota desiccat pocula nocteOmnivori tantum gaudia ventris amansAstrorum petit ille vias: zonasque patentesClimata cum certo dinumerans radioIlle vagus quaerit per vastum flumina mundumOceanique trucis littora cuncta notatHic mare velivolum plenumque furentibus EurisScandit: et aeratas in sua lucra ratesEt populos gentesque petit quos Phoebus ad ortumQuosque per occasum lumine pronus aditIlle genethliacam praedicit fata per artemEt manibus densas tractat e)fhmeri/dasIllis non alia est regio nunc plenior ullaQuam quae germano nomine dicta manetEst qui fortuitis praedicat tempora punctisQuemque tenet glabra linea scripta volaHic quaerit numeris arcana mente cabalasEt magicis verbis sacra profana facitIlle videt sacro Cristallo cuncta futuraEuocat hic manes tartareumque chaosAlter mirifico probat omnia condita verboBisque duas samias iactat in ore notasNon opus est nobis quod Gallia vana petaturNobiscum surgit cuncta superstitioCum deus hunc sacro perfecit pectore mundumUt nihil huic addi diminuive queatCur temere illi audent naturae vertere leges!Arcanumque dei vendere consilium!Hinc tales natura fugit: deus optimus oditCeu qui prostituant condita fata deiNemo mathematicus genium indemnatus habebitQuandoquidem violat iusque piumque deiInde parum illorum constant mentes: animiqueEt vita illorum multa pericla subitHic cupidus tacito confundit in igne metallumPromittens auri pondera magna noviEt vagus in toto sponsor devoluitur orbeDecipiens nugis oppida cuncta suisConcoquit hic aurum potabile: philosophorumEt lapidem miro conficit ingenioIlle rotam vivam patula promittit in auraCuius motorem cernere nemo queatHuic Lolli doctrina placet: verbosior omniQuae sedet ad cunas garrula semper anusEst quem per totam dialectica sauciat annumCui lis de rebus nominibusque venitBella Chimerifero cui sunt rabiosa tumultuDum fervet totis rixa proterua scholisCum res defendit cui nomina praetulit alterPro quorum rixis non faba danda mihiHi modo germanas gymnasia cuncta per orasImplent et logicam per tria lustra docentNemo hic Platonis quid dia volumina scribantNoverit aut Plinii vel Ciceronis opesDum quaeris faciat quid Socrates aut Plato summaLumina: per Graias quae micuere scholasMox tibi respondent hic currit et ille moveturSic perdunt nugis tempora cuncta suisBartolus hunc: Baldusque tenet: verbosus et AsoQuemque tulit tumido Sicilis unda fretoEst qui Romanam cupidus discurrat ad urbemAbsentes nummos in sua lucra petensDives ubi multis altaribus est: pia BacchoEt Veneri cunctis sacra diebus agitAst ego non alio potui sub sidere nasciQuam quod sub terris dicitur alma VenusIlla suo totam texit mihi sidere vitamQuatuor ut lustris vita peracta fuitCumque alii variis plorent sua fata querelisTela Dionei numinis ipse queror
INVITAT URSULAM UT SIBI VENAM INCIDENTI MINISTRET
SQuamigeris modo Phoebus agit sub piscibus orbemHumida et ad vernae sidera tendit ovisIamque redit nostris lumen spirabile terrisOccultum inferno quod prius orbe fuitInde simul certant calor et crassissimus humorFrigida quem genuit nuntia mortis hiemsQuaeque prius fuerant occlusis corpora porisSoluuntur Phoebo iam redeunte novoSpumeus hinc toto lascivit corpore sanguisEt tumet in membris turgida vena suisErgo ubi cras roseo sol spargit lumine terrasVena mihi elicito caesa cruore fluetNam mihi dum pectus gravidum non rite saliretNec tenuit soliti vena tenoris iterHippocraten: Rasum. Galienum: celsum AvicennamConsului: medicam qui mihi ferrer opemQui mihi ferret opem medicus si fata morariArte potest: doses miscet ut ille suasSanguine plena tumens (respondit) vena secanda estEt cruor atra gerens eiaculandus eritMox ego consului Phoebum quae signa teneretAtque ubi in obliquo curreret axe sororIuppiter inveni Venerem cras luce benignaAspiciet: clarum solque tenebit iterErgo age cras venias nostri sub limina tectiUrsula: pars animae dimidiumque meaePrimus amor furor est: et noxia flamma secundusTertius a vera sed ratione venitQuartus ab officio est dum curva supervenit aetasQuae movet ad baculum languida membra suumStabis et emissum spectabis laeta cruoremIudiciumque mei sanguinis ipsa dabisScilicet an fido tibi sim coniunctus amoreDilecta et quantum femina nulla mihi estSanguis enim sedes animae cum dicitur esseIudicium veri semper amoris habetSic tua te facies prodit cum cernis amantemCandida sanguineus mox ferit ora ruborSic tua sperato dum comprimo pectora lectoPurpureo occurres blanda liquore mihiAlbaque sanguineis miscentur lilia baccisDum simul ad metam pugna utriusque venitErgo age puniceam dum vult incidere venamFlebo/tomos querens vulneris ante locumQui simul ac vulnus subito mihi fecerit ictuEt cruor elicitus prosilit astra petensTu niveis manibus sustentans Ursula peluemHos mihi versiculos in mea fata canensMacte novum Celtis membris habiture vigoremProrogat et vitam Iuppiter ipse tuamEt mox fasciola constringes vulnera nostraQuam signet cordis nota figura tuiInde torum molli sternes mihi candida plumaCeruicemque meam terque quaterque levesOscula tunc blandis infiges dulcia labrisEt fies nostri fida ministra toriSed caveas caesam ne tanges lubrica venamNam solet in digitis vena tumere tuis
AD URSULAM UT TEMPUS LAETITIA REDIMAT ET NATALEM SECUM CELEBRET
URsula quid differs promissae gaudia noctisSuspendens longis pectora nostra morisNescis quam rapido nos fallant tempora cursuDum partem vitae quaelibet hora rapitFelix qui potuit vitae decerpere fructusEt laetus stabili semper amore fruiQuippe dies venient cum nobis curua senectusGaudia cum placidis eximet illa iocisTunc dulces risus aberunt et gratia vultusEt quae nunc oculis spirat amica VenusTunc tua quae cunctos iuvenes iam forma lacessitEt gena purpureo mixta rubore nitensPallida suscipiet rugas et sucus abibitTurgida lascivo corpore membra movensCumque suo nitidae consurgunt ordine stellaeTerraque lucifluum condidit atra globumFrigida tu viduo torpebis sola grabatoNec tibi iam iuvenes carmina laeta canentEt latus huc illuc iactes somnumque vocabisSed praesens lecto non erit ille tuoDefrictisque tuis ubi mane exsurgis ocellisDices quam longae tempora noctis erantQuae quondam spatio numerabas unius horaeProelia dum tota nocte cruenta daresHaerebantque simul tenero cum corpore corpusMordebasque rudes dente proterva notasErgo age laetitia ne fraudes tempora nostraCras praesens tectis sis precor Ursa meisQuippe duodecimam mihi cras Trieluri/den impletPhoebus ab Eoa tethyos ortus aquaPhoebe bis undenas Ganymedis sidere partesSeruabas: vitam ut das mihi in orbe meamPythia cras Phoebo Trieterica festa lyaeoInstituam numeris candida dona meisPhoebus amor vatum Phoebus mihi computat annosIsta dies Phoebo festa superba trahetIgnigenoque deo curas qui supprimit atrasIlle ratas vitae spes dat habere meaeEt licet occasum mea nunc vaga sidera poscantLonga tamen vitae tempora spero meaeErgo age natales cras pones Ursula mensasEt genio sacras instrue larga dapesAetatemque tuam si vis numerare trilustremQuatuor et messes Ursula chara potesPocula vertemus totiens quot Phoebus in axeAnnua confecit tempora nostra regensOscula carpemus placidosque canemus amoresIungentes blandae carmina docta lyraeOmnia plena iocis: securo et plena cachinnoEt plenus Baccho cantharus omnis eritOscula dehinc laeti Venerisque suavia bellaPergemus placido continuare toroTartara cum poenis et regna calentia ditisCrassaque sensificis frigora cum tenebrisEsse sacerdotum commenta putemus inertumCum quibus hi vulgi pectora caeca reguntMagnaque sub variis abscondunt monstra cucullisHarpyias volucres cerbereumque caputMonstrorum et quicquid memorant sacra carmina librisMoribus illorum tradere quisque potestHorum nos tenero nunc despiciamus amoreMurmura: blandiloquam concutiendo xe/lunHaec ego dum laeta cecinissem carmina menteReddiderat querulos Ursula maesta sonosProh facinus dixit: referunt quid Celtis in urbe!Audio te Rhenum linquere velle vagumPerfidus Arctoas contendens visere terrasCras ubi Francorum moenia nauta petetTe furiosa sequar vaga per nemorosa turogiEt sua qua Cattus regna petrosa tenetPerque Salam: Vidrumque vagum et rigidumque VisurgumPerque Oderae nigras te comitabor aquasPerque sinum Arctoum: Gothorum a nomine dictumHic tecum celsas laeta subibo ratesArcturum patiar nimbosae et Pleiados irasTeque mare incertum tristis Orion agensPerferam et oleniae signum pluviale capellaeEtte qui phrixo naufraga vela dabasDum mihi contingat tecum considere transtrisDacica germanis proxima regna vidensHinc Tylen quondam fuerat quae terminus orbisInsula: sed finem nunc glacialis habetSic vaga mutantur sinuosae littora terraeCum caelo et toto constat in orbe nihilDixit et infectos pestis sibi corripit artusIntentans celeres ad sua vota pedes
AD RHENUM ORTUM ET EXITUM EIUS CONMEMORANS ROGANS UT
PUELLAM DESCENDENTEM AQUISGRANI NUMINE SUO TUEATUR
RHene Moguntiacam rapidus qui tendis ad urbemQua te Rhene suis Ceria salutat aquisQuaque tibi Moenus miscetur nomine claroFlumina quadrifluo qui sua monte trahitSed tuus excelsis fons ortus in alpibus: acresLinquit Helvetios valle sonante virosTerquinis annis pater hic Nicolaus in alpeSederat et nullos ceperat ore cibosSive deo pascente virum sive aere crassoServata est sancti caelica vita viriLibera germanis haec gens est sola sub orisIustitiam et leges saeva per arma tuensFama est Italicas atrox dum Cimber in orasInrueret: suedos secum habuisse ducesRelliquiasque suae per tecta alpina ruinaeLiquisse: et suetios se vocitare virosIndomitam gentem rosei sitibunda cruorisQualis in Arctoa noscitur esse plagaCum quae magna tulit domus austria proelia quondamMaximus aemilius: nuper et arma tulitCongressi et valido bellatum utrimque tumultu estSed nondum belli finis utrisque datusPerque lacus celer inde duos te voluis ad urbemQuae de constanti Caesare nomen habetInsula qua mediis clarissima surgit in undisTiberii quondam Caesaris arma tenensSed druidis sacris nunc haec est insula plenaQuos nostris regnis terra Britanna deditPer scopulos ruis inde vagus celer atque sonorusPerque Cataractas impetuose duasDonec per pulchram rapiaris BasiliensemUrbem: quae gallis proxima rura colitHartmannus meus hac Eptingus in urbe recumbitDoctorumque virum candidus hospes adestArgentoracos Nemetes hinc VangionasqueAbluit irriguo fons tuus ille vadoHic meus aeterno quo mens mihi feruet amoreVangionum praesul candida tecta colitIamque Moguntiacam vastus te flectis ad urbemQuae prima impressas tradidit aere notasQualem ego te memorem! talem qui in veneris artemItalicis: grais plus memorande virisHic ubi sol roseo revehet cras lumina curruEt clarum croceo sparserit orbe iubarAccipies nostram piceatis navibus UrsamIbit enim calidis urbs ubi fumat quisUrbs ubi fumat aquis chraneo ab Apolline dictisCorpora quae morbis tincta liquore levantQuaque patent celsae genitricis templa tonantisSanctius in nostro quis nihil orbe micatHanc caput imperii statuit rex Karolus olimDum gallos nostro subderet imperioGallia quae nostris vitiis nunc libera vivitEt spernit leges Romulidumque ducesAst ubi Rhene meam duces pater alme puellamFac maneat sancto numine casto tuoNeve sacerdotes blandis allectet ocellisQui tua per ripas flumina tota tenentQuondam enim ubi latiis legionibus arma fremebantHic Constantini: iam toga sacra canitInstruit et varias furienti Marte cohortesHasta cruentato dum furit acta toroCasta precor maneat nec vina meracia sumetQuae stimulant tumidum saepe resumpta femurPraesertim quae collis habet qui nominis autorUrbi est de Baccho nomina clara gerensSed cum peruentum est obliqui ad cornua vallisQuam rapidus vortex saevaque syrtis habetVoxque repercussis specubus reboabit ab altisFertur silvicolas quos habitasse deosQuaque sibi caecos memorant quaesisse meatusRhenum et sub terras fertur habere viasAtque aliis dicunt tandem regionibus ortumLargifluos fontes amne creare suoCeu Graii memorant subter labentia terrisFlumina apud siculos fontibus orta novisHic pater alme tuo posco sis numine praesensNe navem refluo sorbeat unda fretoSed facias velis intret turgentibus urbemQua fluis in Rhenum flave Mosella tuumFlumine trevericam quique alluis impiger urbemMulta tenet veterum quae monimenta VirumVidimus hic Grais e)pigra/mmata multa liturisMulta Mosellanis castraque celsa iugisHis ripis duxit clarus Tritennius ortumCusaque: Mosellae qui decus omne fuitNavis Agrippinam vaga sed cum venit ad urbemExpones Ursam candide Rhene meamTransmittens curru per Iulia moenia in urbemQuae sua de thermis nomina clara geritInterea ad fortem te flectis Rhene NusiamBurgundi Karoli quae tulit arma ducisAd Lobicas arces mox incipis ire tricornisCum trifido scindens flumine Rhene caputIssula ad Arctoas gentes: sed Balus in austrosRhene sed in medio gurgite nomen habesHaec Batavi: madidique habitant loca nota SicambriQuos modo Gelrenses: Flamineosque vocantHollandosque cavis habitant qui litora terrisSuspensos dubio per freta saeva metuNec cuiquam mirum madeant quod nocte diequeQuandoquidem mediis hic habitatur aquisSic tua qui celsis deducis ab alpibus oraMarmora cum triplici flumine Rhene subis
AD PESTEM QUAE URSU. IN STELLAM VENERIS RELATAM ABSTULERAT
SAeva lues nostram tibi quid rapuisse puellamProfuit! et subita prostravisse nece!Unus et alter abit mihi nunc dulcissimus annusDum mea traiecit pectora blanda VenusUrsellaeque meae tanto me iunxit amoreFacta quod ex nostris una animabus eratSed tu saeva lues cupidos disiungis amantesSemianimem cogens vivere dira virumAst ego non possum tantos tolerare doloresDesertae vitae tempora maesta trahensSed dum parca meam sic iussit currere vitamUt te sublata nec mihi vita foretErgo mihi gladio mors consciscenda cruento estStringendusve meo gutture funis eritVel mea praecipiti demergam corpora RhenoHic ubi vorticibus dira vorago patetNon tua busta meo pede conculcabo puellaNec possum tumulos Ursa videre tuosOssa cinisque iaces: quondam (dum vita superstes)Gaudia cum nitida fronte serena dabasQualem commemorant Spartanis moenibus ortamQuae fuerat Phrygii causa et origo maliTalis erat facies: Veneris certissima prolesPraestat virgineis quale Diana chorisIbo per extremos Dacos: Suedos: NoribegosQua ferus et Cimber regna gelata coluntHic ego direptos deflebo tristis amoresAugebit lacrimas humida terra measSi lacrimis revocanda foret tua vita puellaAudirentque meas impia fata precesOmnia iam nostros auxissent flumina fletusDonec ad superos reddita viva foresDira lues seu te produxerit ira deorumSeu cum deficiunt sidera saeva venisSeu corrumpuntur Cereris cum dona per agrosQuicquid et arboreis fructibus arua creantInde vel humano vitiatur corpore sanguisVel sua corporibus dira venena scatentVel tua letiferi causa est iniuria caeliVel nebulis nocuis pestis amara venisHinc volucres magnis exire haec regna cateruisCernimus: atque alias querere saepe plagasSeuse sub numerum certum natura reducitGrassaris morbo dum fera saeva tuoQuicquid id est: tua causa latet saevissima pestisCum subito casu corpora nostra necasNon tris expectas (fureris dum pessima soles)Quique hodie est vivus cras sua busta videtHic sedet ad placidos laeta cum mente sodalesNescio mox clamat quid mihi crure tumetHic a)po/sthma suo queritur sub gutture natumHuncque sub ascellis pustula saeva premitIlle venenosum gerit intra viscera morbumEt moritur: signum cum neque mortis habetAegros destituunt socii: coniunxque maritumDeserit: et natos saeva noverca fugitNec sunt qui tumulis prostrata cadavera condantPestifera nullus civis in urbe manetNec fundit solitos cantus super astra ColonusCurua ubi per glebam ducit aratra rudemQuam melius fuerat rigidis occumbere in armisMars ubi sanguineus praelia cruda movetAgmine praesentes ubi quisquis conspicit hostesEt vitare sagax vulnera quaeque potestSaeva sed occultis feriunt tua spicula telisPestis: et it trepido plena timore diesFerrea claustra subis: sublimia moenia scandisAscendens arces per iuga celsa sitasNec medicina potest saevum depellere morbumDum moritur medicam qui dare debet opemNec deus ullus adest miseris qui ferre salutemIam velit: aut votis prosper adesse piisHaec ego dum querulis scripsissem carmina verbisObduxit oculos maeror utrosque meosCumque soporifera iacuissent membra quieteVisa fuit somnis Ursula chara meisUrsa sub augusta mihi vix iam cognita formaEt dixit querulos siste Poeta modosIpsa sub elyseis habito nunc candida campisCausa meae mortis nec modo flenda tibi estDum mox ad superas me Iuppiter evocet aurasInque globo Veneris regna beata dabitEt sua cum tollet nitidis nox lumina stellisMe tibi praesentem sidera nostra ferentSic visum superis: ut corpora nostra relinquensSpiritus: in stellas quisque suas remeetAt tu si quid habes nostrum extensurus honoremFac titulum clarum nostra sepulcra ferantEt tua nominibus iungentur nomina nostrisUt volet in varias fama utriusque plagasNullus enim maior poterit mortalibus addiQuam qui defunctos concomitatur honosDixit: et in tenues fugiens evanuit aurasQuale vapor caelo perditur aurivagoAst ego mox lacrimis hoc scripsi carmen obortisQuod referat laudes Ursula chara tuasUrsula Rhenanis decus et vaga gloria ripisHic iacet ad Veneris diva relata globumPulchra renascentes ut Phoebi nuntiet ortusLuceat et fessos sol ubi condit equos
CONRADI CELTIS PROTUCII LIBER QUARTUS ET ULTIMUS QUI CODONUS VEL SENECTUS AUT BARBARA CIMBRICA ET LATUS GERMANIAE SEPTENTRIONALE INSCRIBITUR INCIPIT FELICITER
IN LAUDEM PEREGRINATIONIS ET QUOD AD COGNITIONEM SAPIENTIAE ET PHILOSOPHIAE NECESSARIA SIT AD IANUM PLUMULUM NUNQUAM PATRIUM AGRUM EGRESSUM.
PLumule quid plumas semper mihi marcide laudasQuis stertis cunctos in tua damna diesNon facit hoc pullos nido qui concitat alesNec fera quae catulis monstrat in arua viasEducens natos campos et flumina monstratEt varias praedas prendere in arte docetTe iuvat in patrio semper requiescere nidoEt pigrum noto cespite fata trahiLinque focum patrium: peregrinaque sidera caeliConspice: caelestes si petis ire viasNam veluti variis mercator querit in orisDivitias: et opes in sua tecta ferensSic tacitas cupiens naturae noscere causasIpse petas varias in tua lucra plagasNec te vaniloqui moveant vaga murmura vulgiTe dicens nullo sistere posse locoNam cui propositum est naturae cernere vultumHic mare sub variis cernet et astra locisSic tibi multiplices patefient ordine causaeQuas vulgus stolido pectore saepe stupetQuis maris undivagi naturam credere possit!Ni videat rauci murmura saeva saliQuisue hominum mores varios tot et ore loquelasCrediderit! causas qui nisi doctus habetQuis rapidos ventos! Hibernae et sidera noctis!Et brevis aestivae tempora nosse queat!Utque aliis alia nascantur sidera terraHisque cadant! illis semper in axe manent!Ni sua qui variis pressit vestigia terrisAtque illam teretis senserat esse globiEt circumduci rapida vertigine caelumEt septem variis ire per astra rotisSic primi fuerant peregrini ut fertur in orbeScripta quibus Grais pulchra sophia librisSummus Aristoteles Pellaei castra secutusNaturam varias prendit habere vicesPlatoque Niliacas peregrinus venit in orasAccipiens animo dogmata sacra suoPythagoras etiam latias migrabat in urbesInstituens graiae nomina clara scholaeA Scythicis veniens Anacharsis barbarus orisPalladia didicit quicquid in urbe fuitAtque alii multi quorum modo nomina claraGraecia cum titulis gaudet habere suisReges quin etiam totum perquirere mundumDum cupiunt variis bella tulere plagisMagnus Alexander nigros pervenit ad IndosSicque Asiam bello protulit ille suoQuid memorem Alcidem. et fatum experientis UlixisIactatus dubia per freta cruda rateAeternos loquitur celebris quos fama per orbem etMirantur tales saecula cuncta virosSemper enim dubiis virtus se credere rebusGaudet. et insueta pergere ad astra viaRomanis etiam qui tot regionibus actiGratia sit: similes qui genuere virosQui si pertaesi fuerint tot adisse laboresNon foret in tantis scripta sophia librisEt quae naturae facies: hominumque propagoQui terram variis excoluere plagisQuos inter nitido Caesar fulgore coruscatCui dederat Nilus sidera nosse vagusDiversos caeli dum pergit visere tractusDoctior est latiis Ausonis ora librisIpse quoque ut patriis latuissem Celtis in orisNec peregrina foret terra petita mihiNon Hasilina foret nostris cantata libellisVistula quam tumidis pulcher alebat aquisElsula nec tantam meruisset carmine famamUrsula nec Rheno saepe legenda meoNec modo sidereo mea cimbrica Barbara vultuMovisset gelidi membra sopita senisCuique ego nunc tremulae committo vela senectaeIlla mihi quarti finis amoris eritErgo age iam patrium linquas rogo Plumule nidumUt videas varias in tua lucra plagasExpergiscere et aude aliquid quia saecla loquanturSic tua sub caelo nomina clara volentQuo moriare loco nil refert: ad Iovis aulamA terra spatium semper habebis idem
ODIPORICON A RHENO AD SINUM CODONUM ET MARE BALTICUM ET TYLEN INSULAM
TEmpus erat niveas dum caelum spargere plumasIncipit. et nubes conglomerare vagasPhoebus ad hibernum dum flectit lumina captumQui noctis spatium maius in orbe facitTunc ego qui fueram peregrinus in orbe decennisCogor ad arctoum pergere forte sinumOrcadibus qua cincta suis Tyle et glacialisInsula ad extremum quam videt unda polumEt iam de Rheno per celsa cacumina pergensQuae Frisius: cattus: Busatoresque tenentQua gronigen magna notum est super aethera famaRodulfi agricolae patria terra meiVidrus ubi curuo sinuat sua flumina flexuAtque amasus rauco murmure saxa feritVuldaque se fluvius visurgi flectit ad undasPraebens coenobio nomina clara sacroInde per Hercyniam nemoroso robore silvamVenimus ad terram quam modo Saxo tenetPentapolim hinc noto Brunsvigum nomine dictumEt quae de Gottis urbs generosa manetQuaque scatet multis Goslaria clara metallisEmbecum et Cereris pocula sana coquitMontibus hinc celsis iam rarescentibus aruaPinguia traicimus quaeque Visurgus habetVisure saxonicis amnis clarissimus orisSedibus e septem qua Bremis una micatInde ad Cimbriacum contendo ChersonesumAlbis ubi flava sub mare fertur aquaAd cuius surgit pulchra hostia Cimbrica quondamSed nunc de Hammonis nomine dicta polisEius et ad ripas Madeburgum nobile splendetDe septem sacris sedibus una nitensCondidit hanc primus Caesar qui dicitur OddoOddo saxonicae gloria summa plagaeInde urbs clara nitet de lunae nomine dictaEt lobecum Codoni fama decusque sinusAngulus haec laudis dicta est urbs nomine priscoNulla quia ad Codonum sit mage clara sinumAngulum in hunc fertur fluvius Dravena patentemEfficiens portum: plurima vela vidensHic ego dum fessas cupiebam corpore viresRestaurare: quies mox mihi parua data estBarbara Cimbriaca hic hilari me suscipit oreEt relevat blando corpora colloquioIgnibus extinctis grata cum voce favillasSuscitat et vires carmine blanda dabatCumque moverentur veteres sub pectore flammaeMe iussit quartum scribere laeta librum
DEPLORATIO SENECTUTIS ET PEREGRINATIONIS
TErdenos Phoebi mihi iam facit orbita cursusEt super hos decimus cardo volutus adestEt totiens iam bruma nives demisit et imbresEt totiens crustis terra gelata fuitFalceque decubuit totiens Ceres alma sub agrisEt totiens Zephyrus pinxerat arua rosisPomaque iam totiens Autumnus protulit hortisEt totiens Bacchus munera grata deditBis mihi vigenus hinc currit lubricus annusPrima mihi Phoebi visa ubi lampas eratVitalesque vias et respiramina cepiInfans maternis pastus ab uberibusOra dehinc rigidi cogebat ferre magistriEt ferulam rigidam nocte dieque patiInde per arcanam deductus philosophiamSudabam studio nocte dieque meoInde situm terrae didici cum Tethyos undisEt triplicis linguae per rudimenta ferorVerba Lyrae sociare fuit mihi summa voluptasAstrorumque vias pieridumque chorosNulla meam flexit damnosa pecunia mentemIlli ego non seruus sed mihi seruus eratHinc subii varias peregrinus Teutonis orasQuatuor ad partes quas Alemanus habetIamque ego depilis glabraque in fronte notatusEt cani mentum corripuere meumQuale in Goricio feriunt vaga sidera caeliEt stant cum caluis saxa nivosa iugisEt mihi iam facies faveat cui nulla puellaCum turpes rugas undique vultus habetInvida quae cunctis formam cum tempore tollisLanguida cur properas curva senecta gradu:Tu facis annosis putrescere robora siluisEt spolias patulis arbuta grata comisAeripedes cervos et equos pernicibus alisExuis. et celeres comprimis atra canesTe veniente cadunt in pratis gramina laetaEt pereunt oritis lilia odora suisHei mihi quo fugiunt lasso de corpore viresEt coma quae denso vertice flava fuitNec vigor in tremulis manibus: mihi vix pedis ususNec color in vultu talis ut ante fuitPer faciem totam frons sese exasperat atraEt pallent oris lurida labra meisRarescunt dentes citrini et in ore colorisDecidui: et septum deseruere suumEmoriturque suo mens deficiente caloreQuale solet tepido lente favilla rogoDissideo mecum probo nec mea tempora CeltisQualis sum nolo: nescio qualis eramEt me iam fugiunt relevantes maesta sodalesQuique dabant olim gaudia grata iocisNon animus talis: qualis iuvenilibus annisQuondam erat: et vires perdidit ille suasNec me somnus alit per longae taedia noctisHumectans requie corpora fessa suaSed variae surgunt curae cum pectoris aestuEt veniunt miris somnia dira modisVenturae mortis terrent simulacra sopitumAuribus instillant: cras moriturus abiIturus nigras terrae moriturae sub orasQuis Rhadamanthus atrox crimina cuncta rogatEumenides ubi triste sonant truculenta tyranni etAula sonat diris percita verberibusCerberei flatus ardenti ubi sulpure fumantFatalesque deae tempora maesta rotantHinc me circumstant vitiorum turba meorumDum feruet saeva pectus avaritiaParte alia me affligit amor: stimulatque cupidoEt movet exigua corpora pigra faceQualiter Hibernae iam restat portio lucisHibernus cum te sol Capricorne tenetLucem Cimbriacas miniam tunc spargis in orasIn paruoque micas lumine panta/kunwnIamque parum abfuerit totam quin cardine noctemInducas: horis vix tribus axe micans
LAUS SENECTUTIS ET VETERUM PHILOSOPHORUM IN PHILOSOPHIA MEDITATIONES
MAgna fuit quondam senibus sapientia canisQuo coram iuvenis poplite flexus eratQuique capillosam nudavit vertice testamOre verecundo verba pudica loquensPristina ob hoc credo tribuisse his saecula honoresQuot sanctos mores et pia facta darentAst me iam cano glabroque in vertice multaStultitia exagitat dum Venus ipsa placetTorret amor pectus tenero quoque concoquor igneEt praeter teneras nulla puella placerQuod si castigant fido me in amore sodalesIllis responsum carmina nostra dabuntGraecia septenos habuit tantum sapientesQui patriam ingeniis erudiere suisItalo adhuc nullus nobis numeratus in orbe estEt neque germanis invenietur agrisIbis ad Hispanos: Gallos et in orbe BritannosExtremos: Dacos: Sarmaticosque virosInvenies paucos quos fro/nhsis alma tenebitEt quos naturae sollicitaret opusDivinas atque humanas qui pectore causasVersarent: raro sidere proveniuntErgo senex fugiam sapientis nomen et artesStultitia plenus cum vagus orbis eatOb bene vivendi rationes philosophaturIam nemo: aut quae sit vita beata petitPropter divitias solum nunc discitur orbeTurpius et nihil est quam modo habere nihilHic medicos sequit: iuris petit ille peritosIlle sacros libros ob sacra lucra legitHic claris titulis septem sibi vendicat artesGrammaticam et logicam vix docuisse potensHic audet sacram lauri deferre coronamSoluere qui versus nec facere arte potestHinc tota ad questum fertur meditatio mentisDum gravis aegestas pectus inertis habetEt per mille dolos et vafri pectoris astusDivitias et opes accumulare studetQuippe libido ferox: simulatio: luxus: honoresIllius mentem detinuere trucemHos non philosophos Plato: sed bene filosw=matosDicit: corporeis dum studeant vitiisI puer et teneram subito emercato puellamBissena currit cui sua vita rotaQuaeque pharetratae vectigal soluere LunaeIncipit: et Veneri militat arte rudisNulla mihi effetis placeat iam femina membrisSed cui iam fratrans turgida mamma tumetIlla meas totas exhauriet aere crumenasDecipiens stolidum docta puella senemNec mihi sit curae quod me vicinia damnetQuandoquidem nummus crimina cuncta tegitNummus tot veniens sacris absenter ab arisHoc sacrae Veneri sacra pudenda daboSeptenisque horis pulchram exorabo puellamSeptem criminibus quae mihi causa fuitSed tamen angustae surgunt mihi pectore curaeQuae trepidum pectus sollicitare solentScilicet: an superi curent pia vota bonorumEt pravos dignis perdere suppliciisQuisve malis finis: vel quis post fata bonis sitQuem Cicero docto disputatore locumQuis locus emeritis: et ubi sit carcer opacusEluit assiduis qui scelera acta rotisAn semper fuerint glebosae flumina terraeUnde suis tantus fontibus humor eatQuotque habeat Rhenus annos: quot et impiger histerVistula: et arctoo Codanus ipse sinuAn crescant montes: caelum subsidat an altumUnde tremor terris: et calor altus aquisQua causa volitent nunc tot per rura locustaeQuae spoliant fruges: laetaque prata vorantAn nova naturae facies hominesque noventurEt linguae: et mores: aethereusque polusQuin etiam an stellae nitido generentur in axeAccolae Erythrei ceu cecinere marisQui conquisissent ubi curuae alimenta senectaeNaturae causas quaerere cura fuitAt nos ad musas iuvenes migramus egentesDivitias nobis Philosophia negatQuique ex proseucis stabulis et olentibus ortiHis modo nummosas sors vaga donat opesDitior inter quos vestali matre creatusEt quem testiculi progenuere sacriQui scelus omne movent: rudibusque altaria venduntCommutantque suis pinguia sacra dolisIuraque per sanctam repetunt anathemate RomamIntentantque sibi fulmina rauca IovisAn deus inclusus mundi cum mole laboretVel liber tantum deserat autor opusEt sic fortuito moveantur singula casuEt titubet dubio sorsque deusque graduQui voluit recta nos omnes esse figuraSed reliquis pronam finxit humi faciemUt quinque in caelo zonae terraque trahanturTres steriles: vitam sed tenuere duaeEt quas Zodiacus non recto intersecat orbeBissenisque nitet clarus imaginibusSub quibus errones rapiuntur sidera septemAdversisque viis lumina clara feruntUtque alia obliquae Nabathaea per aequora surgantSigna: alia in recta cernimus orta viaAn fatum ex illis: vel constant omnia sorteAn natura potens vel deus illa regatIlla ego sollicito tractassem sepe laboreBarbara ni quarto nostra canenda libro
AD BARBARAM BENEFICIA SUA CONMEMORANS
UNica quae restas mea Barbara sera voluptasQuae non fastidis femina blanda senemQuaeris: quo sensi tua veri signa favoris?Accipe: non noto munera saepe dabasQuicquid ab assiduo tibi partum chara labore estHoc dederas larga Barbara laeta manuDira lues nostros ubi nuper presserat artusCogens me tepido saeva iacere toroCumque mihi nullus: rarus vel adesset amicusQui gereret verae pignus amicitiaeSola mihi praesens nostrum solata doloremLarga mihi medicas saepe ferendo dapesIuscula nunc miscens feruenti et iure polentasRadices. succo: poma et odora dabasNec mihi defuerat granosum cortice pomumExstinguens aestus Barbara chara meosNec mihi defuerat pullus: capus: altilis: ornixOmnia sollicito larga favore dabasUnguentisque tuis variis mea membra fovebasRestituens vires Barbara chara measBalnea cum variis herbis mihi saepe struebasDunamhdi/a tibi cognita tota fuitNec sic dilectos genitrix obseruat alumnosOfficiosa mihi Barbara quam fuerasInde tibi aeterno devinctus Celtis amore estVirtutesque tuas carmina nostra canentCarmina quae quarto tibi in hoc cantata libelloQuo tua posteritas nomina clara legetOctavus scythicum dum merget plaustra sub aequorOrbis: et occidua sol orietur aquaBalticus Euxinum quando sinus exit in histrumEt Tylea rigidis destituetur aquisImmemor aeterni fiet tunc Celtis amorisBarbara in Arctois femina clara plagisCumque ad cognatum transibit spiritus astrumEt consanguineo sidere vita volatCorpora nostra simul rigida tumulentur in oraEt saxum hunc titulum mox utriusque feretHic sua cum Celtis sepeliverat ossibus ossaBarbara in Arctois femina clara plagisArcticus extremum concludens circulus AxemVertice kaqe/tikou nostra sepulchra videt
AD BARBARAM SENECTUTEM SUAM SIBI COMMENDANS
IAm mihi sexta fluit collectis viribus aetasSeptenam hebdomaden Barbara spero meamDum cucumer mihi fronte sedens et pluma nivalisDeformesque genas ruga senilis aratTu mea cum blandis impellens pectora verbisSollicitas Veneri sacrificare iocisAst ego quid faciam languenti Barbara nervoDum mihi displiceam factus amore senexMe tamen addixit tibi inexplebilis ardorBlanda Venus nostris quem serit alma animisMagna Codoneae tibi danda est fama puellaeQuae relevas laetis pectora nostra iocisSed velut a Librae descendens sidere PhoebusMundus habet caelo languidiore diesSic mea iam vergens sub sidera pigra BootesAetas: iam teneris viribus aegra caretNec triiuges sic pellit equos per pannonis orasUngarus: ut celeri tempora nostra fluuntOmnia tempus alis: rapis omnia nata per orbemOmnia perpetuo cardine saecla ferensTempore languescunt flores: et tempore surguntTempore mammosum pectus abire soletPratorum spoliatur honos cum tempore: pallentGramina: et effeta terra fatiscit humoSic mihi iam solitae tenuantur tempore viresEnecat Herculeos curua senecta virosDum mihi pubertas teneris feruebat in annisMox Hasilina meo capta in amore fuitDeinde ad spumiferum dum me sors protulit histrumElsula carminibus mi celebrata fuitAst ubi per Rhenum nuper me sidera voluuntUrsula teutonico vate superba fuitHis tribus intento steterat mihi ramice neruusPlurima conficiens bella cruenta toroQui nunc languescit priscorum oblitus amorumEt cadit et prono lumine spectat humumNec galea tectus rigidam nunc erigit hastamTurgebat totiens dum iuvenilis eratOmne aetas vitium iuvenilis corporis aufertSolus amat Bacchum verbaque multa senexQuodque magis mirum supremae in fine senectaeVexatur sola pectus avaritia
AD LAMIAM ANCILLAM A CONGRESSU BARBARAE SPE QUAESTUS SE PROHIBENTEM
PErfida quid cupide Veneris mihi vota moraris!Peruersa ingenio lamia saeva tuoBarbara pollicita est speratae gaudia noctisSed me disiungis lamia saeva toroPerfida quo nostram cupis exhaurire crumenamDum dominam tacito vendis avara doloDii tibi dent gelido semper requiescere lectoInfidusque tibi semper amator eatCumque tibi prurit calida tentigine fossaEt promissa tibi gaudia noctis habesHic te decipiat alioque fruatur amoreTe cogens longa spem retinere moraExperiere meos tandem quos mente doloresSustinui. dominam dum mihi saeva negasRivalisque meus cuius nunc languida amore esIllius hic vindex fraudis et ultor eritTerque quaterque tuum crudo cum verbere tergumPulset et increpitet virga sonora natesCumque tuo dormis tanquam secura cubiliEt placidus somnus te malefida tenetIlle superveniens baculo tua terga domabitVindicet et fictos in mea vota dolosIam scio quod toto nihil est fallacius orbeQuam cui cuncta regens femina numme places
INVITATUR A BARBARA UT MORE LUBICENSIUM SECUM CELLAS SUBTERRANEAS INGREDIATUR
AUrea barbigero voluit modo lumina caproPhoebus: et hibernos nox remoratur equosVixque suos radios tribus horis spargit in orbemDucens opposito lumina clara poloAlgidus hinc Boreas furiens glacialibus undisIam Codanum gelidis obstupefecit aquisQuaque prius tenui currebant limite navesHic modo quadriiugis plaustra trahuntur equisIamque super glaciem baculo subnixus in aurasSe tollit: celeri currit et inde pedeSparsus et albenti canescit vellere campusEt tegitur niveis arbor operta comisPratorum latet omnis honos et semina terraeDonec fetifico lumine Phoebe redisCimbrica quid facimus glaciali Barbara caeloQuo nos ferre iocos: ludere quo ve decetEst mos Arctoo quo se germania clauditAequore: quo rigidum temperet aura geluSub terra effossis facimus convivia cellisQuis laridum crudum farsaque cruda damusCum strumulo caeso: butyroque in pyxide salsoEt Bacchum: et Cereris pocula aquosa damusPhoebeus rigidas globus ut se condit in undasNoxque suos oculos protulit ignivomosCumque processerunt stellati sidera mundiEffulsitque suo iam Cynosura poloMox noctem ludis baccho Cererisque liquoreDucimus: aequali et pocula lance volantHuc mecum tectus descendes vertice CeltisSub terris quae sint gaudia grata vidensDixit: et ob duxit faciem nigrante cuculloMoxque ego pullato vertice vado comesIamque fuit ventum sub subterranea castraQuae Ceres: et Bacchus: Cypris et alma tenetElysiis positum campis me forte putabamAtque locis quibus in turba sepulta sedetTam varios video lusus et ludicra verbaOscula et amplexus quicquid et audet amansIamque ego non noctes tenebrosas ire putabamSed qui vernali ridet in axe diesGaudet amor tenebris: volat et sub nocte cupidoNoxque placet Veneri. Baccheque blande tibi
AD BARBARAM AD AEQUALES HAUSTUS SE URGENTEM
IAm cuperem stygias Plutonis adire cavernasBarbara dans aequa pocula lance mihiCum Venus et Bacchus fortissima pectora franguntInfirmis fugiam pocula utraque senexI precor extremos illa cum lance sub indosTerra ubi perpetuo tosta calore sititAut pete vicinos Pomeranas ebria terrasAut pete Sarmaticas Barbara saeva plagasVel pete Sauromatas ubi Revola Rigaque surgitUltima de septem sedibus alta micansBarbara vesano quid flectis lumina motuSignaque das oculis non mihi visa priusEbria germano vitio suffusa laborasNam titubant gressu lingua pedesque suoQuid iuvat insano pectus lymphare venenoEt male composito gutture verba loquiHei mihi Teutonicas non reddis Barbara vocesDacica cum Scoticis Barbara verba vomensEt caput huc illuc iactas et spurcida verbaLingua supervacuis personat ore sonisIra: Cupido: furor Veneris: monstrosa voluptasEbrietate ferunt continuasse gradumTaurus habet certas potandi tempore legesSic equus et liquidus quam vehit aer avisSed nos divina qui cum ratione vigemusCur Venus et Bacchus nocte dieque tenet!Icarus occiditur: primus quia pocula BacchiProtulit: haec vulgus dira venena ratusDum poti caderent proni: facieque supiniEt toto nullus corpore sensus eratErigone miserata patrem canis ora secuta estIuppiter ad superos donec utrumque locatEbria quid nostras laceras modo Barbara vestesBarbra tuum stimulat saeva libido iecurEbria quid figis madidis mihi basia labris!Me tecum ad lectum quid temulenta trahisMutonemque suis cupis exturbare latebrisInquirens manibus condita regna tuisPande sinum: distende pedes: mea spicula tendoFigatur gremio nostra sagitta tuoNon tantum nostros germanos Bacche fatigasHispanos: Gallos: Italicosque tenesUtque stetit quondam latia ille Triconchius aulaSic hodie Italicis ebria turba plagisQuamvis nos turpi germanos sko/mmate laeduntEbria Teutonico pectora habere soloQuatuor at haustus prisci meminere poetaeProdidit arcano ut Graia sophia libroOra rigat primus: sitibundis gaudia mentisAlter habet.Veneris tertius antra petitQuartus ad insanos detrudit pectora motusEbrius exserta dum quatit arma manuUtque peracta ferunt quondam hoc sumpo/sia moreSic in amore solent quatuor esse gradusPrimus habet tacitos animos: sed verba secundus.Tertius in visu est: inguina quartus amatQuintus amat nummos locat et sua corpora nummisNomine non vero est sed simulatus amorBarbara sed cunctos complexa es callida amoreIam scio mobilius quod muliere nihil
DE FURIA BARBARAE DUM VIDISSET SE OPPRESSISSE FAMULAM
VIdi ego nunc oculis o quanta iniuria nostrisVidi ego quae furias elicuere measVidi ego quae exacuunt nostros in praelia dentesVidi ego quae cogunt corripere arma manuVidi ego visus habet notissima signa favorisSit quamvis caecus plurima cernit amorVidi ego proh superos nec possum visa tacereCeltice te famulam supposuisse meamSueva fuit tota qua nulla salacior urbe estPostquam tu fureris ceu Leo maurus agrisIlla vorat quicquid tibi nostra crumena reponitEt gestat digitis munera nostra suisTerque quaterque tuo ramoso hanc ramice tundisSed geris in nostris inguina lenta torisEt postquam accepit te nostri culcitra lectiTe simulas aegro corpore posse nihilQuemque mihi debes addicto foedere neruumPraeripit omnivorans bestia spurca mihiHuic ego perfodiam candentia lumina frontisPutrescentque sibi femina carminibusTuque refrigescens nostrumque prorsus amoremEfficiam veretro vulnera saeva tuoAfficietque tuas feruens modo bile medullasTe cupidum tento ramice posse nihilTunc tremulo incedes curvatus poplite in urbeInfamisque mei fabula amoris erisAn nescis sucos me noscere semina et herbasFemina nulla magis docta veneficiisArte mea Codonus furiosas elevat undasCarminibusque meis fluctibus astra feritArte mea possum lunam deducere caeloAtque gelare vagas doctaque sistere aquasArte mea laetas ferio cum grandine frugesEt Bacchum nostris contudo carminibusArte mea scuLptus sub certo est annulus astroCristallusque mihi abscondita quaeque canitArte mea scriptus nuper mihi forte characterQua Moses Pharium merserat arte ducemArte mea expressa est qua pectora dura liquescuntCera.et vesano concoquit igne virosArte mea tumidis mihi lac subducitur agnisAspectuque meo fascino quaeque voloArte mea possum sanis inducere morbosPoenarum et quicquid sub styge Pluto tenetArte mea possum superas revocare sub aurasManes: et furiis impero docta tribusArte mea invidiam durum converto in amoremAffectusque meo carmine quosque regoHoc ego perficiam per teque tuamque puellamArtis et effectus experiere meosTunc ego ridebo vestros in amore doloresInficiat vestras pallor utrasque genasFulgida dum gestat stellatus sidera mundusAllecesque suos Scandia dives habetVirtutemque suam dum seruat sucus et herbaEt Verbena meis artibus apta manetDum strumulus rigidum prendetur siccus ad arctonSuccinus et Codanis invenietur aquisCarmina dum possunt humanas vertere mentesEt vires magicis artibus esse solentDum furor antiquas vetulas prurigoque vexatInvidiae et stimulis saeva calescit anusIpse mihi invisus: semperque invisa puella estQuae te de nostro reppulit arte toro
AD BARBARAM DUM OSCULUM EIUS PETERET
ALciden memorant totum dum circuit orbemOscula et amplexus saepe dedisse vagumArboribus: saxisque: feris animalibus atqueUt caperent vires corpora fessa novasQuosque in deliciis seruant retinent et amantesOscula: contactus: blandaque verba petuntAst tu me rigido fugis improba Barbara vultuBarbara cui nomen litra canina deditAnte meam faciem tribuis mihi candida verbaPost me serpentis lingua trisulca sonatEt mihi canitiem nudoque in vertice testamObicis: et glabrum dicis habere caputTalis erat primus Romani conditor orbisIulius: et stellam qui genitricis habetTalis erat Ianus bifronte vertici notusQui tenet in latio delubra clausa soloTalis erat quartus Karolus cognomine dictusQui Caesar toto clarus in orbe fuitTalis erat caluus libros qui scripsit amorumTalis ego quartum qui modo claudo librumAst ego quid tecum convicia longa paraboEst stolidus rixas cum muliere gerens
AD BARBARAM OBIURGATIONIBUS SUIS RESPONDENS
BArbara barbaricis quae nata es dura sub orisDura tuo vacuum iam me in amore sciasNam quis ferre potest stolidae convicia linguaeQuaeque moves semper iurgia multa mihiDumque inter rixas damus aemula murmura vocisVerba mihi tecum non mea corda sonantNon ego ferre queo cani modo taedia lectiEt de pyge femur. membraque sicca toroSucus abit gelido tibi Barbara corpore nostiAruit et rigido pectore mamma tuoHispida rugoso mea tundis corpora tergoExprobrans tota praedia nocte mihiQuodque mihi dotem nummosa impenderis arcaQui nimium tenuis pauper et ante fuiAnnosa ut fisso se scindit cortice quercusTale tuum corpus ruga senilis aratEricius potius lecto mihi nocte fovendusFemina quam rixas quae mihi nocte movetNec mihi luce sinis placidam captare quietemIra tibi: et vultus semper in ore minaxAltera Tisiphone furiens fera proelia miscesPallida rixosis faucibus ora gerensQualiter Arctoo consurgunt aequore fluctusDum fera tempestas sidera celsa feritEt mare velivolum tumida cum voce remugitEt trepidat dubia naufraga turba rateSic tua perfuriunt rabioso a gutture verbaQuae turbant totam Barbara saeva domumExplodisque meos furiosa voce sodalesQuique mihi est carus displicet ille tibiUtque lupus: furuisque legens sub noctibus aurumNullius addictas curat amicitiasSic quem mente coquit Veneris damnosa voluptasNullius curat spurcus amicitiasSectaturque suam felici sorte puellamOblitus famae.deteriora sequensCincta anubus vetulisque tuis garritibus aptisExploras quicquid vulgus in urbe facitAccedunt raso qui incedunt vertice tonsiHi tibi depilant Barbara quicquid habesEt tibi promittunt splendentia sidera caeliExpertes caeli quos sua vita probatQuod tibi iam totiens suspectus causor amoreEt teneras praedas dicor in urbe sequiIngenue fateor. teneram mage nocte puellamDeligo: quam nummos quae mihi ferret anusQuodque mihi magicas per cantus saeva minarisPer herbas mentes quae vitiare solentAccipe responsum Phoebeo ex ore relatumIngenuos animos carmina nulla ligant
INVITAT BARBARAM AD ORTUM UT SECUM DIEM CONCEPTIONIS SUAE CELEBRET
CAndida cretei lustrabat sidera tauriPhoebus: et in Ledae sidere fecit iterIpse ego me riguis tunc oblectabar in ortisQua garrit vitreis lubricus amnis aquisNon longe a portu qua se Dravena sub aequorVoluit: et in rigidas it taciturnus aquasIamque inter laetos floresque rosasque sedebamEt dulces risus: blandaque verba iocisHic ubi terra suo vernali spirat odoreEt laxat gremium feta calore suumRoscida complebant patulos mihi lilia naresAttraxit vires et mea vita novasEt titillabat corpus iam blanda voluptasPhoebus ubi nostrum pergit adire polumErgo ages solue animos. roseisque recinge corollisBarbara flaventes cimbrica laeta comasErgo age solue animos solito de more facetaUt releves salibus pectora nostra tuisNunc disiunge pedes herboso cespite torpensConcerpens flores Barbara odoriferasAbice quaeso tuam niveo de corpore pallamSubque umbris densis corpore nuda sedeCernis ut iste locus nemorali consitus orto estMurmurat et tremulis herbifer amnis aquisHos inter corilos det gaudia blanda DioneSternantur nostris gramina lenta iocisNunc diffunde tuas distentans poplite surasAccipiens gremio gaudia verna tuoNunc diffunde animos priscorum more virorumPlacabit genium cena superba meumConceptus Maiis fueram qui forte calendisPrimae hae natalis Barbara origo meiNunc diffunde precor ferventis pocula BacchiEt foveas placidis corpora nostra cibisNunc diffunde animos plantamque innectere plantaeDaque age gramineo basia grata toroNunc diffunde animos iam ciscampestribus orisTangam nostram inter crebra salicta lyramNostraque per totam volitabunt carmina mundum etNominibus nostris fama perennis eritNunc diffunde animos mea Barbara vicimus omnemInvidiam: doctis carmina nostra placentEt leget haec faitw=n crispanti nare superbusIngenium cuius nil nisi nummus habetAmbicio: et caros mordentia labra labra sodalesCallidus et sola non probitate potensHos abigit: illos nunc subrogat ore minaciAtque urbis totum vendicat imperiumPalladis et Phoebi voluit qui ducere currumSed cecidit: poenas mox luiturus inersQuippe sua irrisit Chraneus inania votaDonans phoebeis libera tecta virisIlle ubi non poterit (quos debet) scribere versusRumpatur magna luridus invidia.Primus teutonicas conspexi finibus orasQuatuor. et scripsi quatuor inde librosPrimus sarmaticos Hasilinae continet aestusElsula dehinc nobis flamma secunda fuitTertia per tumidum celebrata est Ursula RhenumQuarta mihi finis Barbara amoris erisHic ubi perpetuo concreta est terra rigoreEt stant Arctoo sidera pigra poloErgo age: solue animos stant tute in littore navesTemporibus nullis fama utriusque perit
NAVIGATIONEM AB HOSTIIS ALBIS AD TYLEN INSULAM AB ORTA TEMPESTATE DESCRIBIT
Collige sarcinulas mea Barbara collige quicquidIturos rigidum per mare ferre decetNam tuba ter sonuit: sonuerunt classica pontiProsper in oceano ventus in alta vocatFunde cadis vinum cererisque impleto liquoreVasa: age et has corbes pane repleto levesIngere fumatas bovis et suis impigra carnesEt farsa et butyrum cum sale conde tuumNec tibi defuerint stomachos firmantia nostrosZinciber: et quicquid cor recreare potestNam cum perventum est pansis super aequora velisEt mare de fundo cuncta sepulta movetTeter odor nostros implebit Barbara naresEliciens stomacho Barbara quicquid habesNulla est quae poterit tantum medicina levareQuam mare: quod quaeque in ventre sepulta movetIlla ubi constiterint mea Barbara singula iussuI precor ad sacrum mox reditura virumCuius in amplexu iacuisti saepe sacratoSaepe sacer gremium presserat ille tuumNeptuno soluat sibi dic quia candida votaFelici ut cursu per mare navis eatNauticus exoritur clamor mea Barbara curreIngredere: ad nostrum consideasque latusPonticulum attraxit nauta: anchora fune soluta estIamque aestus veniens tollit in alta ratemAestus septenis vicibus qui littora mutatCuius adhuc cunctos condita causa latetSive ingens animal totum quod dicimus orbemSpiramenta suis faucibus illa vomitSeu subtus terram latebrae extenduntur inanesLuctatur ventis in quibus unda ferisAeolus absorptam quam mox iaculatur in aurasHinc ubi subsideat.ventus in astra levatSive ex congressu Solis Lunaeque recessuMutant tam varias aequora salsa vicesCaelorum aut virtus diversis motibus actaImpellit tumidum sic remeare salumNam septem eoum se impellunt sidera ad ortumOcciduum octavus sed petit orbis iterQuicquid id est: fugiunt nostram haec miracula mentemA diverticulo nos repetamus iterIlli abigunt tonsis curuo de littore navemApplicat hic remos concutiendo vagosFlammivomam incendit bombardam hic: vastus in aequorIt fragor: et fumus sidera clara tegitHic celer ascendit constringens fune rudentesAntemnasque suis cornibus exsinuatTurgida vela tument: prosper volat Africus alisEt Zephyrum socium iussit adesse suumEt iam sub septem spectant vaga rostra trionesQua cincta est rigidis insula Tyle vadisIncipimus laeti concinno carmine cantumQuod canit altitono nautica turba deoNomine nunc domini vehimur qui cuncta gubernatNobiscum cuius gratia semper eatAdsit et adiutrix sua per mare sancta potestasUt capiat portum nostra carina suumInterea hic zonam ducit spirasque relaxatInque orbes varios inplicat arte suosCum labor exactus gelido se corpore quassatBrachia cum manibus concutiens rigidisNuncque has: ut tepidum flatum exspiraverit: oriAdmovet: et stupidos pulsat utrosque pedesQui sedet ad clavum vasto cum remige puppemInvertit: navem quo cupit ire iubensEt magnete suo ventos obseruat et aurasProclamans noto nomine quemque suoNunc Zephyrum appellans: nunc Euri flamina clamatNunc Boream et madidum provocat ore NotumEt latera afflantes hos quattuor evocat: omnesTerdenos memorant et simul esse duosPraeter eos quondam fertur quos Aeolus antroNon de legitimo procreavisse toroIamque bis octonis vehimur feliciter horisDonec sol tepidos sub mare flexit equosEcce nigra a madido nubes se sustulit austroEt tenebris totum texit aquosa polumTum mare pertumidos coepit crudescere fluctusAlbescitque fero candida spuma fretoDelphinusque maris sua terga in margine voluitEt canis aequoreus tollit in alta caputEt monicus piscis qui tectus pelle cuculliEmicat.undosi signa futura marisA cuius visu sumunt proverbia nautaeEnatat ut monicus mox freta turbat hiemsMox ruit arctois Boreas demissus ab antrisProelia quem contra fervidus Eurus agitHinc vomuit furiens sabulosas pontus arenasEt styge tartarea nigrior unda furitIamque propinquabat nostro stans vertice nubesCrebraque fulmineis ignibus emicuitEt vasto sonitu concussus inhorruit aetherCeu Iove iam rueret fractus uterque polusPlurimus inde ruit resolutis nubibus imberEt madefacta suas carbasa per pluviasIamque salo coepit spirare valentior EurusOccupat et totum marmoris imperiumTollitur ad caelum validis ratis acta procellisMergitur infernum hinc ceu subitura specumFluctuat in tenebris pluvioso et in aere navisMersa acheronteis ceu foret illa vadisOmnia nimbosa latuerunt sidera nubeUtraque nec visa est ursa micare mihiNec Cepheus mitra qui tectus pontificaliVisus erat.toto et sidera nulla poloIpse ratis rector demittere cornua clamatEt vela antemnis mox religare iubetHinc alii remos ducunt malumque rescinduntCoepimus et medio sic fluitare saloExoritur vastus cunctorum ad sidera clamorIncertusque suae quisque salutis eratQualiter austriacam clamatur forte per urbemBacchica de cellis turba ubi vasa trahitAut qualis clamor nautarum: ubi navis in histroInfert bavaricis dolia multa plagisVestibus expedior spes si foret ulla natandoEt tabulam aut remum prendere puppe volensBarbara tum nostros amplexa fideliter attusCum gemitu et lacrimis haec mihi verba deditSi tua committes Celtis modo corpora pontoTe comitem intrepide mox peritura sequarIpsaque desiliens: una iactabimur undaAequore. donec terra petita simulVel si non dabitur placidas contingere terrasNec nostra ad littus corpora fluctus agetHoc mare letiferum nobis commune sepulchrumIam detur: hunc titulum naufraga membra ferantBarbara cum Celte his vitam finivit in undisInfausta Tylen dum petiere rateDixit. ego trepido concepi pectore votaNeptuno: ut nostris vellet adesse malisEripe me hoc Neptune mari: tibi vota quotannisPersoluam: et placido carmina multa daboAdiiciens: nunquam tua me super aequora ferriVelle: peregrinas nec penetrare plagasNam nostro tota est Alemanea visa laboreScripta et limitibus quatuor ipsa suisQuod superest vitae: superi concedite CeltiIllud ut exiguo sub lare tutus agatAudierant: fesso et mox somno visus in alto estTalia Mercurius qui mihi verba deditPostquam teutonicas remeabis Celtis ad orasVelaque germanis te exposuere plagisPergito imbrigenas festinabundus ad alpesQua tria coveniunt flumina clara simulIsis ab eois: Athesis sed sole cadentiValle serentina tertius amnis adestHic ubi polsanum spatiosa valle patescitEt Tyrolis: terram nec fugias calidamVel pete Tergestum. Goricum: Fora iulia poscensQua patria est Bonomi praesulis alta tuiVel tibi quod melius Brixnam: vel adito TridentumMusarum pater hic Maxmilianus agitQui dudum almanas concepit ferre sub orasPegasides nymphas: Pieridumque chorosIs tibi perpetuo donabit tempore censusEt paupertatis non sinet esse metumCollegio sacras statuens donare camenasAtque Mathematicos iunget in aede duosHic ubi nunc tollit sua moenia clara ViennaEt Cecius Bacchi munera largus alitTeque huic domui rectorem praeesse iubebitCaesareasque vices te gerere ipse iubetScilicet ut lauro poteris decorare poetasEt qui succedent post tua fata tibiSic fatus: celeres ad sidera sustulit alasEt petit aethereos impiger ille polosInterea nubes iam rarescebat et actisTempestas coepit mitior esse saloAnchora tum iacitur sed non pervenit ad imumHaerebat solida nec suus uncus humoTum subito iactu Bolidem demittimus altoUt terram referat: quaeque profunda forentEst locus arctoo quo se Germania tractuClaudit: et in rigidis Tyle ubi surgit aquisQuam iuxta infames scopuli et petrosa voragoAsperat undisonis saxa pudenda vadisOrcades hos memorant dictos a nomine graecoAtque has periuris exilia esse deisAccola mutato quos dicit nomine DrollosAere quia crasso corpora habere solentNec mihi vana fides variis errare figurisei)/dola ad hos scopulos vidimus horrisonosIlla ministeriis hominum se iungere gaudentOfficiisque suis tecta marina petuntSed postquam verbis factisve iniuria laesitAufugiunt: homini et saepe nocere solentNunc adimunt remos mergunt nunc aequore navesAnchora humi fixa est saepe soluta mariTempestasque ferox his saepe atrociter orta estEgi et in scopulos et fera saxa marisHuc nos tempestas: validus iactavit et EurusHosque inter scopulos nox brevis acta fuitNam tenuis nubes facta est et rarior aerCoepit ventura et luce rubere polusVisaque iam claro longe et late omnia PhoeboNon procul et nobis cognita Tyle fuitErigitur malus tolluntur in alta ceruciTendunturque suo vela reducta sinuIngredimurque salum laeti statione relictaIntrantes portum Tyle petita tuumEt mox Neptuno persoluimus humida sacraPocula per totum continuando diemAt postquam fessos laeti recreavimus artusEt lustrata mihi Tyle ubi tota fuitCumque serenato luxissent sidera caeloCaurus et aequoreas dexter haberet aquasMox ego ab Oceano glaciali et ab aequore vectusPer iuga per scopulos regna Athesina petoMoxque mihi summi fuerat data copia regisExponoque meae quae sit origo viaeSubiunxit Caesar: facile est nutrire poetamSi cupis: uxorem iam tibi Celti daboVel si devota fieri vis mente sacerdosAbsentes nummos si petis ipse feresNon ego (rex Latii princeps et gloria regni)Haec: cupio vitae taedia magna meaeSed cupio aeternum fieri per carmina regemEius et in cunctis gesta canenda plagisQuod fieri ut possit rex invictissime regumAnnua des certo cum lare dona mihiAdnuit. et propriis manibus signaverat omneQuod petii: oblato et munere abire iubet
AD IUVENTUTEM GERMANICAM CONCLUDIT LIBROS AMORUM
QUantus habet miseros labor et vaga cura colonosEt quantus miles castra secutus habetTantus Palladia labor est faciendus in arteUt tua sub caelo nomina clara volentIllius effugias iuvenis consortia semperEius et in nullo tempore tecta petasCui placet in longam somnum deducere lucemSomnacesque oculos nox fugit alta suosQui furit et calidi bacchatur munere BacchiEt venere: et talis tempora noctis agitQualiter inprimis adolescens vixerit annisTalem praebebit curua senecta patremEt sequitur natus vestigia saepe parentumEt praeceptorem cuncta iuventa refertUtque vetus dictum est: cunctorum et voluitur oreNatus adulterio semper adulter eritQuisquis ab infami fuerit meretrice creatusScortator spurco corpore semper eritTurpibus assuetus turpem feret ille senectamNequitiamque suam sub sua busta trahetEt flos arboreo veluti de stipite turgensSpondet ad autumni tempora dona suiIndolis egregiae iuvenis sic noscitur omnisVenturae vitae candida signa ferensErgo agite o iuvenes (moneo) mea tempora vitaeAspicite: et studiis invigilate bonisNe vobis veniat baculo dum nixa senectusInducat varis plurima damna modisIpse meam anteactam dum verso pectore vitamAnxius invenio quam mea scripta nihilQuae me iam vobis olim vixisse loquunturNec vitam ignava deseruisse rotaCetera quicquid erant: tenuis modo cernitur umbraEt velut hesternus praeteriere diesDivitiae. luxus. dominatio. gloria. honores.Forma. genus. mores. et gemebundus amorOmnia terra suis sepelit conditque cavernisEt toto (certum est) constat in orbe nihilSola immortalis probitas virtusque sub orbe estEt quae posteritas carmina docta probatExemplum vobis imitabile sumite quaesoContinuus vobis quo sit in orbe laborNil superest de me: quando omnia terra dehiscitQuam quia nunc vobis mortuus ipse loquorMortuus et vivus vates aeternus in orbe estEt qui virtutis stemmata clara coluntPrima aetas puero fuerat mihi phlegmate plenaSanguineo subiit mox iuvenilis honosTertia deinde virum fecit prudentibus annisQuarta melancholico iam mihi vita venitPrima datur Lunae: Veneris tenet altera ludosTertia sed Phoebo: quarta relicta seniQuatuor in nostris mihi decantata libellisLascivae interdum carmina forte sonantHos non spurcus amor iussit me scribere versusAffectum et mores philosophia notatDocta poetarum describunt carmina moresQuique hominum affectus: quid rationis opusSed nunc emeritae permensus tempora vitaeOrbe ego nunc alio tempora Celtis agoQuo loca amoena colunt Flaccus: Naso atque TibullusSappho Propertius et Lesbia vatis amorInterea iuvenes et Barbara chara valeteAd nos dum cunctos urna suprema vocatLIBRI AMORUM. C. C. FINIUNT
EIUSDEM GERMANIA GENERALIS
AD MAXMILI. REGEM PRAEFATIO.
REx cui sceptra dedit latialia conditor orbisImperiumque tuo subdidit arbitrioAccipe germanam pingentia carmina terramIn genere: et totam cerne superficiemAequora cum silvis. populos. montes. iuga gentesEt quantum silva extenditur hercyniaHaec rogo pauca legas donec germania totaIllustrata tibi Maxmiliane detur.
ORIGO MUNDI EX VENTRE DEMO.
PEr Demogorgoneum memorantur cuncta tumultumEx veteri prodisse chao dum ventre tumeretForte senex totueque ferens in corpore mundumDistendit gravidam maturi ponderis aluumQuod fuit aeterni conceptum ab origine mundiImpatiensque oneris cupidusque reponere tandemPondus iners molemque rudem se ventre prementemIndignatus ait: vacuas te profer in aurasO mundi deforme chaos superisque pudendumEt vos cunctarum discordia semina rerumIgnava in nostris quae tanto tempore membrisDelituistis: acres facientia saepe doloresVisceribus tumulata meis dum bella movetisIte ite actutum iubeo: pulchroque decoreCondite luciflui rutilantia sidera caeliEt me iam vestro vacuum praestate tumultuDum mundi fabricetis opus: quod pace perenniAlliget aeternus concordi foedere mundusDixit: et excutiens veterum: mox terra polusqueEt mare fluctivomum liquidusque et turbidus aerQuique subest gelidae lunae nunc proximus ignisExierant: propriis spatio et disiuncta figurisAtque lacunosas ventris liquere cavernasMoxque per octavam simulacra micantia spheramIgnifluis radiata comis per quinque patentesZonas se totum subito explicuere per orbemHinc Vervex: et Libra pares facientia noctesEt Caper: et Cancer: quae maxima tempora luciEt tenebris referunt: et quae prolata sub axesSigna micant cursum peragunt mox fixa diurnumBisque duodenas redeunt revoluta per horasDonaque per teneras coeperunt fundere terrasEt variis radiis lucere per aera. deorsumInfusa virtute nova quae semina rerumIn terrae tumulata sinu caecoque in acervoDigessit: iussitque suis distare figurisHinc tellus variis florum redimita coronisArboribusque suis fructus frugesque creavitAtque homines pecudesque simul produxit in arvisHinc volucres aer: piscesque receperat aequorPer mare squamigeris ducentes corpora pinnisHinc etiam octavo quae sunt contraria mundoAstra suis variis coeperunt currere cyclisSaturnus totumque regens qui Iuppiter orbemEt Mars qui miseras inmittit sidere cladesEt Phoebus Veneri socius: citharaeque repetorMercurius: gelidae Lunaeque novissimus orbisQuae nunc retrogrado properantia tempora motuImpediunt: tardantque vages procedere causasEt rursus statione sua fluitura moranturUt stabili fixoque meent sua fata tenoreDum miscent refluo volitantia semina motuPer varias reditura vices et longa per aevumCompleat aeterno mundus sua saecula cursuIlla iubente deo rapidis qui praesidet astris
DE SITU GERMANIAE ET MORIBUS IN GENERALI
GEns invicta manet toto notissima mundoTerra ubi se devexa globo demittit in ArctonSolis et algoris patiens durique laborisIngrata ignavam vitae tolerare quietemIndigena. haud alia ducens primordia genteSed caelo producta suo Demogorgonis aluusProtulerat: patulas ubi cuncta creata sub aurasGermanos vocitant latii. Graii sed adelphosQuod fratrum soleant inter se vivere moreNomen nobilibus quod adhuc venerabile nostrisPectoribus similes ingentes corporis artusProdiga cui natura dedit per lactea collaCandida proceris tollentes corpora membrisFlava coma est: flavent oculi: flavoque coloreTemperie iustam retinent sua membra staturamVoxque habitum mentis cum gestu et pectora proditVox quae nil muliebre sonat sed tota virilisMartia crassiloquo testatur corda palatoCommune his studium venari: equitare: vagariAtque suum varias victum quaesisse per artesVel Bacchum viduis crescentem iungere palisAruaque quadriiugo proscindere pinguia aratroNec patrio tepuisse solo iuvenilibus annisSed mox doctiloquae praecepta adiisse minervaeVel vaga veliferas duxisse per aequora navesAtque suis terris varias adducere mercesNec censere nefas animum intendisse rapinisDum fera belligeri meditantur praelia martisAtque illum regum celsas quaesisse per aulasQuatuor ad fines quas teutonis ora coercetSive per hercyniae nemorosa cacumina silvaeDentatos prosternere apros: silvisque vagantesAeripedes cervos: Ursosque agitare ferocesUnguibus accipitres trucibusque iubere rapinasTollere et evulsas dispergere in aethera plumasHinc animus dubiis audens se credere rebusNec segnis: timidusque mori: roseumque cruoremPro patria et charis certans effundere amicisAtque avidus caedis: siqua ulla iniuria laesitQuique fidem sancto et constanti pectore seruatRelligionis amans: superumque: et cultor honestiEt veri: iustique tenax: mens consona labrisFicta coloratae fugiens mendacia linguae
DE SIDERIBUS VERTICALI. GERMA.
QUalia ab herculeis memorantur pectora stellisPerseo andromedaeque vago descendere olympoFortia robustis animare et corpora nervisQuique sub extremo monstratur cardine CepheusUltimus algenti quem torquet circulus orbeNocte carens calidi dum sol stat sidere CancriEt Bacchi Phoebique decus rigidusque BootesHeniochusque suo volitans per sidera curruUrsa minor: maiorque: trucem complexa draconemNunquam caeruleas subeunt quae Tethyos undasSidera: germanas radios iaculantur in oras
DE QUATTUOR LATERIBUS GERMA. FLUMINIBUS MARIBUS ET INSULIS
PVlcer ab occiduo quas claudit limite RhenusAlveus et rapidus pulchras adlabitur urbesEt tandem externum triplici cadit ore sub aequorNosque a sequanicis disiungit flumine gallisVistula purpureo sed terminus exstat ab ortuVistula sarmaticis qui famosissimus orisIn Codanum trifidis effundens faucibus oraHic ubi Bruteno clara est Germania portuEt capit innumeras codonea per aequora navesQuae glesum eiciunt: quod succinus ore latinoDicitur et nostris tantum reperitur in orisDanubiusque rapax: et amictae nubibus alpesAustrinos faciunt fines metamque resignantItalicae: Illyricae: Scythicae et contermina gentiSolus germanas hister sed deserit orasLata peregrinis inducens flumina terrisGermano concepta solo quaeque ungarus acriBarbarus ore bibit: Metanastaque teutonus hauritHic ubi nunc pulchro: claret Moldavia tractuSeptenis tandem qua faucibus exit in aequorNon Nilo nec Gange minor qui maxima totoOrbibus ex aliis memorantur flumina mundoSed mare Codoneum (germano et nomine dictusOceanus) fines posuit natura sub ArctonQuos ultra tria regna manent: gelidusque BritannusOrcadibus qua cincta suis Tyle: et glacialisNuper hyperboreo quae inventa est insula regiNorvegos Dacosque regens suedosque bibacesUltima concreti qui cernunt sidera caeliAestatis verisque inopes: hiememque perennemPerpetuasque nives caelo patiuntur inertiInter quos memorant Lappones nomine dictosQui vitam specubus ducunt siluisque nivosisVenantes madros: et molles pelle sabellosEt nostri fugiunt rigidi commercia mundiCongressusque hominum nec habentes ore loquelasHorrida barbaries rigido damnata sub axeAtque feris similes: quorum cognoscere moresEt ritus quis forte velit petat ille libellosQuos de germanis nuper conscripsimus orisTalis ad arctoum nostra est Germania tractumSauromatis vicina feris: asiaeque potentiHic ubi se tanais: sinuoso littore voluitImpetuosus aquis rigidis vastamque paludemEt matrem marium ditat glacialibus undisInteriora rigat terrae sed maximus AlbisQui rapidus mediam fluvius perlabitur oramEt quantum Rhenus sic Vistula distat ad ortusTandem et cimbriacum vagus exoneratur in aequorA cimbris quod nomen habet: quos proxima dacisChersonensus habet rigidum porrecta sub axemIsthmos ubi geminum sua littora pandit in aequorOceanum Codanumque videns ubi scandia divesAlleces totum mittit piscosa per orbemEt strumulos sicco quos mittit corpore SuedusA struma qui nomen habent: gluviaque patente
DE TRIBUS IUGIS ET MONTIBUS GERMANIAE
SEd nemus hercynium montes et ab alpibus ortiCum ramis totam se diffudere per oramIamque sub occiduum tendentes brachia solemHinc austrum Boreamque petunt Eurumque sonorumDonec in Euxinum procumbant vertice pontumQuaque byzantinas angustat bosphorus undasSed tria germanae tollunt iuga maxima terraeVerticibusque suis feriunt vaga sidera caeliImpositasque ferunt nebulosis montibus arcesEt scabris latebris spumantia flumina funduntPrimum est immani dorso quod spectat in ArctonGermanos: Gallosque videns: Italosque potentesQuod Rheni: Rhodanique parens Oenique sonantisQuod veteres prisco dixerunt nomine AdulamAtque suis longis ramis nunc procreat alpesHic ubi cum rapidis Athesis se concitat undisAdriaco miscere salo: Venetisque superbisDicere germano quia dedant colla tyrannoAst aliud carpathus habet qui spectat in EurumAuspicium nostris niveo dans vertice terrisQuem Suevum in priscis memini dictum esse libellisQui cuproque auroque scatens variisque metallisPannoniam largo locupletat munere gentemHercyniumque iugum medio germania tractuErigit: et multis dispargit cornua terrisEx quibus ingenti dorso stans pinifer atrumTollit in astra caput liquidoque a vertice quatuorQuatuor ad mundi fundit vaga flumina partesMoenus in occiduum festinat currere RhenumEsala qui Drusi gestat praeclara tropaeaAlgentes petit Albis aquas. Nabus exit in austrumEgra sed Eoos flectit sua cornua in ortusEt secum hercyniam trahit alto vertice silvam
DE TRACTU HERCYNIAE SILVAE PER GERMANIAM
QUae variis porrecta plagis nunc. vasta sub arctomInque Eurum Zephyrumque suis cum saltibus erransExplicat inmensos annoso robore lucosRelligione sacros veteri quoque amore verendosQui druidum dense per opaca silentia silvaePlurima magnificis servant coenobia tectisQuae diti nigris operantur sacra cucullisVallibus irriguis constructa ubi murmura blandoUnda sonans placidos inducit corpore somnosSed transrhenanas ubi silva reliquerit orasTendit ad innumeras germano sanguine gentesPer Suevos Caucosque feros madidosque SicambrosAlgionesque truces Rhenique ad fluminis ortumPerque lacus geminos candentes praeterit alpesHelvetiis porrecta iugis: durisque CheruscisVindelicos Rhetosque petens: et norica ruraPerque lacus plures capientium ab alpibus undasBoiorum deserta petit rursusque sub ArctonBrachia longa iacit Suevos Francosque TurogosCircuit. Obnobios montes: qui particula Alpium etSaxonicisque reducta plagis phrysiisque bubulcisVissegothis Ostroque gothis Cimbrisque vetustisDonec germanum prope tangat saltibus aequorAst ubi spumiferi fontes contexerit histriAustriacas aditura plagas: Ceciumque comantemQui dum nubigeras radicem accepit ad alpesQuas Carnus Stiriusque tenet Slavusque bilinguisHic ubi Danubius positurus nomina pontoProxima Dalmaticae radit confinia terraeQua Dravus Savusque vagum exonerantur in histrumSed longum austriacas dorsum protendit in orasQuod tandem rapido calua fronte imminet histroUnde sibi totum sunt nomina nota per orbemHunc silva obliquis ramis et collibus atrisIntegit atque feris foliosa cubilia sternitSilviferumque caput nemoroso vertice vestitSilva prius late Bavaras sed sparsa per orasAnte sub austriacas quam tendat brachia terrasObliqua ad Vilsi protendens cornua ripasVilsus in histrinis qui tandem perditur undisAst ubi per Bavaros ingentia cornua flexitMox Francos Turogosque petit Boemosque ferocesTanquam nativo claudit quos undique muroQuos medio nutrit bellax germania tractuPingue solum: frugumque ferax: silvaeque perennisPlurima germanis quae emittit flumina terrisAlbim Oderam qui nigra fuit memorata vetustisQuos ubi deseruit Carpathi culmina spectansMarcomanes Gepidasque petit Iasigesque potentesHic ubi nunc cultis est transsilvania terrisMoribus almanis gentem linguaque creavitInde iterum vasto diffundit cornua flexuVisburgos Sabocosque petens durosque GelonosQuaque manet pulchro dives iam Prussia portuSarmaticis obducta plagis quosque ultimus orbisAngulus abscondit Agathyrsos limite clauditAd Tanais fontes Ripheoque in vertice lateDiffusa: et fines Europae vasta pererransDiversasque feras volucresque in saltibus abdensPer masovina truces abscondens rura VisontesProinde metalliferos extollens undique montesArgentique aurique ferax variisque metallisPlurima perpetuis effundens munera venisFornacesque cavas rapidus quibus aestuat ignisQuem fovet excussis ventosis follibus auraQuas circum valido se tollit malleus ictuQuem rapidis levat unda rotis et machina molisIngenti sonitu ferit astra volantia caeliBrontis opus Steropisque gerens liquefacta metallaExtendit varias ubi ferri lamina formas
DE QUALITATE TELLURIS PER GER.
TErra hominum pecudumque ferax quaeque ubere glebaSpiciferam cererem multo cum fenore redditPascua florigeris extendens pinguia pratisIngentesque lacus varias vastasque paludesEt fluvios varios sapido qui pisce redundantCollibus apricis agrisque et montibus altisPlurima vitiferi qui fundunt munera BacchiVicino iam sole novo qui sidere laetoProximior nostris infundit lumina terrisHinc varii cultus et cultis moenibus urbesMitior et populus germano nascitur orbeExplosa ruditate fera quam barbarus olimSilvicola in riguis servabat saltibus ortusIlla superficies germanis traditur orisQuae mihi bis quinos fuerat lustrata per annosQuam siluis fluviisque suis et montibus altisEt variis populis vario et discrimine linguaeSideribusque suis deus et natura creavit
Verba Ierothei sanctissimi ex eius hymnis amatoriis. Amorem sive divinum sive angelicum sive spiritualem sive animalem sive naturalem dixerimus: unitivam quandam et commiscentem intelligimus virtutem Ipsa superiora quidem moventem ad providentiam inferorum aequalia vero rursus ad communicativam socialitatem adinuicem et in ultimis inferiora ad meliorum et sublimiorum conversionem CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI POETAE LAUREATI LIBRI QUATTUOR AMORUM SECUNDUM QUATTUOR
GERMANIAE LATERA CUM GENERALI DESCRIPTIONE EIUS AD MAXMILIANUM REGEM EXPLICIT ANNO MILLESIMOQUINGENTESIMO ET NOVI SAECULI SECUNDO KALENDIS FEBRUARIIS. IN ANNO VITAE MEAE. XLIII:
Ad lectorem
In medio Europae mediaque in teutonis oraHanc relegas urbem lector amice precorCui similem toto nemo conspexit in orbeQuae sita tam sterili rure opulenta foret
CONRADI CELTIS PROTUCII GERmani Imperatoriis manibus poetae laureati. de origine. Situ. Moribus et Institutis Norimbergae libellus incipit feliciter.
Capitulum primum Praefatio ad Senatum:
CUM NUPER RELAXANDI animi gratia in urbem vestram ornatissimi ac felicissimi senatores
concessissem: vestramque florentissimam rempublicam: ordinem prudentissimi senatus: modestissimos cives: religionis superumque curam: sacras aedes: ceteraque urbis vestrae ornamenta diligentius contemplatus fuissem: coepi multa apud me tacito animo cogitare: quonam pacto et ego vestris virtutibus monimentum aliquod relinquerem. et in aerarium vestrum vectigal aliquod non vulgare infer rem. Persuasus igitur quantum angustia temporis passa est: ut aliquid de urbis vestrae origine: situ: institutis et moribus scriberem litterisque commendarem. ut quemadmodum nomen vestrum quod iam fere totum orbem sua fama implevit: per cunctasque terras maria et emporia circumfertur: ita quoque in libris et bibliothecis a latinis et eruditis hominibus legi: admirarique possit maximeque germaniae nostrae et eius inclitis urbibus: carumque principibus et rectoribus exemplar et speculum quoddam imitabile fore. quo imperium Romani nominis cuius vos specimen: decus: et ornamentum estis reviresceret: resurgeretque divi Maxmiliani auspiciis. de quo ut ille iam pridem animos nostros multorum felicitate bellorum et gloria sustulerat: Ita nunc piissimo patre Caesare Friderico ex humanis sublato: ipsoque ad imperii habenas subfecto: pias et iustas spes nostras quas concepimus haud dubio dii patrii nostraque Germana numina frustrari non permittent. Quocirca
ad vestrae felicitatis cumulum nihil ego egregius laudabiliusque accedere posse existimavi. quam quia vestrae urbis laudes et annales illustrem hodie aliquem scriptorem sortirentur. qui nomen vestrum et famam eloquentia romana extolleret posteritatique consecraret. muro diuturniore et perenniore quique a morte tueri vos possit cingens. Quam rem emisse vos maxime decet graeciae et Italiae urbium quae et si hodie magna ruina sepultae et collapsae conspiciuntur. tam celebri tamen nomine et recenti quadam fama apud nos non superessent nisi ut illorum cives aeternitatis fuerant appetentissimi: sua facta dicta et gesta libris commendassent. liberos suos non in quaestuosis tantum et servilibus artibus instituentes: sed longe speciosius rati: si in philosophia et ingenuis disciplinis eruditi: patriam suam ingenio: doctrina: litterarumque claritate illustrarent. Scientes se suasque urbes: opes et familias eluvionibus: incendiis: bellis: terraemotibus: aliisque mundi accidentibus: aliquando everti interireque posse. Ideoque solis litteris (quibus sub caelo nihil aeternius et per universum orbem volatibus) gloriam suam et famam in longum aevum prorogare debere Quorum hodie nomina non trabibus: aut saxis (quandoquidem et in illa tempus vires suas habet) sed monumentis aeternae laudis incisa videmus. In quibus: id est in illorum libris et historiis: dum eorum facta et sapien ter dicta legimus et audimus: et quantum illi humano generi profuerunt non satis venerari et admirari possumus: dum in hodiernum usque diem proficit per illos universus orbis: et nedum reges et principes in illorum libris et sapientia se oblectant et consolantur: verum: omnem. r. p. et totius vitae seriem et imaginem ad illorum aemulationes et tamquam ad speculum quoddam imitabile componere enituntur. O magna litterarum beneficia. O divina mortalibus cocessa munera: per quae ab ignorantia et oblivione interituque vendicare nos possumus.
memoriam nostram in longum aevum et saecula transmissuri. Sed neque ego idcirco haec dixerim: quo vos ab ho mine germano et in medio hercyniae saltu nato: aliquid tale: id est eloquentiam: quae urbem vestram digne praedicaret: expectare debebitis. Quae et si tanta in me foret: quae vel nulli unquam mortalium contigisset tamen magnitudo et amplitudo laudum vestrarum. publicae ac privatae virtutes. facile orationem et omnem dicendi ornatum extenuarent et vincerent: Satis ego mihi fecisse arbitrabor: dum amicorum precibus paruerim. Quo ego observantiam et amorem meum in illos et erga r. p. vestram quodam testimonio non vulgari comprobarem. Apud quos oro iudicium dictionis nostrae sit. ut quod illi me iusserint: examinent. et dein laudent. aut contemnant. Neque illorum iudicium qualecumque futurum est ab instituto me revocare debet: dum contra officium minime facturum aut fecisse me arbitror: si Germaniae meae pro has nostras lucubratiunculas tamquam aliquo munere congratulatum ire cupio: quod talem hodie et nostra aetate urbem fortunatissimam: et perinde pulcherrimum imperii nostri domicilium: in qua et nos quondam Imperator insignivisset nacta sit: quae sua pulchritudine et moderandae r. p. scientia nedum nostris. sed externis gentibus admirationem visendique desiderium et amorem iniecit. Ideoque famam eius et nomen laudesque aliquas et si non omnes: quoad tamen fieri potuerit ab homine Germano temptatas. nemo fortasse inconsultum: temere aut frivole factum existimet. Accedebat etiam ut libentius huius rei assumeremus provinciam: tanquam praeludium quoddam et ingenii experimentum ante editionem illustratae Germaniae: quae in manibus est: bonivolis lectoribus praemitteremus Sed ne diutius hic immoremur ita urbis situm exordior.
CAPITULUM SECUNDUM DE ORIGIne et Situ et regione urbis in genere.
ESt locus in Hercynia quadraginta milibus passuum patens. Cuius tota terrae superficies (quod
nusquam alias in interiori Germania comperi pulverulenta arena squalet: malignos et infecundos undique colles a radicibus alpium et molli devexitate: in modum sellae Germanicae in hercynium iugum usque procurrentes erigens. Passim castellis. vicis. arcibus. pagis: prout solum fons: campus: aut pascua invitaverit: refertus: Silvae tamen inexciduae suus honos et perpetua frondis et intacti roboris gloria manet. Quae variarum ferarum. et volucrum altrix in diversas caeli partes longos ramos: ingentes et aeternos lucos: veluti quosdam maris sinus expandit. Sed haud felici limo: vel ubere gleba: letave uligine: benigna aut obsequente tellure: verum ieiuna et infecunda glarea quam reluctante natura incolae (ut ingenium et hominum industria est) ad partum fecunditatemque suscepti seminis cogunt: ubi fimo mergoque et sarmentis arborum interstratis arena impinguata: sucum alimentumque vegetalis animae attraxerit. parcissime tamen et admodum tenui fenore votis respondet. neque quotannis sed duobus tribusue annis otiosis. Amnes duo non ignobiles: Pegnesus: et Regnesus in eius regionis tractu surgunt. Qui ubi se per bibulas arenas et sterile carectum evoluerit haud procul ab urbe cuius situm dicemus miscentur. Sed alter urbi influens per medium: illam abluit dividitque. Ratium tamen et navigii utcumque solutis nivibus aut effusis imbribus sociae undae et confluus humor intumuerit prorsus impatiens est. Quem illi arte facile ratiferum facerent nisi curruum magis quam navium commoda animadverterent. Piscosus alias et fertilis amnis sapi doque et vario genere piscium ubertim scatens. quorum nomina non facile dixerim: temulas: drutas: quas et varias a coloris varietate dicunt. aschias: fundulam. priscis vocabulis affirmare fortassis non ausim In
eius regionis arenosae ferme centro collis nativus et arduus qui urbi nunc imminet erigitur: saxosus et ut natura terrae est in unam petram ex arenarum mole concretus: clementi tamen clivo sensim et leniter assurgens et placido ascensu se fastigians. in cuius summitatem et cacumen cum peruentum est: cespitem amplum multa arbore umbrosum in similitudinem theatri circumducit aestuante syrio gratum perfugium. In quo dum circumlatis luminibus perstiteris urbis situm ipsamque Hercyniam ad primum ab urbe lapidem et quasi portis eius undique imminentem: et instar coronae circumduci intueberis. Sed ubi silva sterilitate arenae exaruerit illam (quod mireris) lucis sativis reparant: quandoquidem serendarum silvarum scientia nostrorum hominum solertia nuper inventa est tantus amor nemorum germanis est. Silvae peri/metros sedecim
milium est. Norici quondam a quibus nomen colli (qui principis venationi cubiculum erat) et urbi est: dum ab Hunis premerentur: ut gravissimi auctores produnt: ea natura loci perspecta et quod esset ab incursionibus tutissimus: et ob amnis vicinitatem ad inhabitandum accommodus. In eo castellum rudi opere communiere. Ad amnisque ripas: liquatorias et ferrarias elaborandi molliendique ferri officinas (qua arte gens illa ab antiquo claruisse memoratur) exstruxerunt: rotasque impetu et rapiditate amnis circumactas machinasque ad varios usus et artes inventas fabricavere. Aucta dehinc sobole (ut hominum societate fit) influentibusque assidue Hercyniae pastoribus eiusque loci aboriginibus: hi congestis temere saxis et roboribus: fossaque oppidum cinxere. In quod diversarum artium et morum homines colluvie quadam sine duce et legibus collecti coiere. latrociniis et rapinis ferarum more dediti: infestam aliquamdiu reddebant Germaniam. Quamobrem per imperatores Conrados et Heinricos castellum cum arce sua direptum et expugnatum
legimus. Neque a latrociniis: ab indomitis et silvestribus hominibus temperatum est: donec imperator exercitum colli admoverit: muros erexerit: et coloniam deduxerit: domicilium sibi in arce firmissima construens: veteranisque et emeritis ibi relictis: quibus regendae urbis gubernacula commiserat: praecipiens ut vastitas nemoris ob rerum commercia a latrociniis purgarent: tutumque redderent: cuius rei in hodiernum usque diem urbs studiosissima est: et ad hanc rem emissarios semper equites et pedites plures habet: qui omnia nemoris latibula et lustra a latronibus insessa: diligenti indagine perquirunt: tutamque et securam negotiatoribus viam faciunt: hi publicis sumptibus et stipendiis aluntur. In eum igitur modum urbs coepta est. quae dein imperatorum nostrorum frequentia et crebris conventibus germaniae principum: quibus illa situ et loco (ut dicemus) peropportuna est: incredibile memoratu in quas divitias et opes ordinemque senatus (quem hodie videmus) brevi coaluerit. Sed priusquam de urbis situ dicamus: non incommode putavi aliquid de Hercynia silva inserere quandoquidem pro obscuritate rerum Germaniae partimque itinerum: et peregrinationum difficultate: partim etiam ignavia et nostrorum hominum inertia: quibus illas res (hoc est naturae maiestatem) inquirere ludibrio est: a nullo hactenus scriptore hunc locum plene absolutum reperio. Id ego non iniucundum litterarum studiosis futurum spero: si ita ut illam labore et cura nostra aliquot annis permensi sumus hic breviter absoluemus. Non sine malevolorum hominum obtrectationibus eorum etiam qui se sum mas sapientiae partes attigisse arbitrantur) vano nos quodam et ventoso spumo parumque stabili animo Ulixis errore teneri cavillantes. Ego autem inter difficiles illos peregrinationum mearum labores et aerumnas (quae peculium meum bonamque corporis valetudinem non mediocriter
attriverant) eo omnem animi cogitatum converti in eam sane spem adductus. ut si non patrianis et germanis meis qui ut Cornelii verbum est hospitibus tantum favent) placere: externis tamen et doctis hominibus ad maius aliquid excudendum laboriosa illa mea doctrina occasio et invitamentum esset. Imperitorum illorum et barbarorum hominum iudicia de nostris rebus: perinde ac febricitantium gustum existimans: neque dignos de quibus aliquis sermo habendus sit. Eos igitur congerones et verberones ab honestis litteris et eorum cultoribus: (ut eorum verbo utar) excommunicamus et cum sua ignorantia relinquamus.
CAPITU. TERTIUM DE HERCYNIAE silvae magnitudine et de eius in Europa definitione
ESt silva in Europa qua in boream spectat quae se Rheni: Danubii: Albis: Visurgi et Odere (quem
Suevum et Guttulam a priscis vocatum reperio) Vistulaeque et aliorum inclitum amnium parentem iactat. graecis et latinis memorata scriptoribus: hanc germani (per quorum fines se maxime extendit) Hercyniam a pice: quam patria lingua haertz vocamus. dixere: Haec igitur ut Thaurus se per Asiam et Atlas per Africam ita illa se per universam Europam spargens in Galliae finibus ab Ardemia silva quae et hoc no mine hodie gaudet initium origineque sumens: dein per Germaniam et Sarmatiam in ultimum Europae angulum et in ipsos caeli vertices sempiternis iugis concreatisque mundo roboribus se propagat: ubi transrhenanas urbes Friburgum Paduam Haeidelbergam Franconofordiamque Moeni attigerit. diversa nomina sibi consciscit. a Rhenique ripis ingentes saltus inmanes trucesque veteri religione lucos per innumeros Germaniae et Sarmatiae populos efficit. quos nos hic summatim perstringemus.
a Friburgo igitur in ortum et septentrionem vasto et perpetuo tractu occursantes iter se colles excipies et implicans: hinc ad Rheni lacus: et in ipsis radicibus alpium positos Rhetos: Vindelicosque attingit. citra Oenum: Licum: et Isarum longissimo dorso ad danubii usque ripas porrecta: rariore tamen et humiliore virgulto: ut a frequenti habitatore excisa est. Frisingum: Ratisponam Patavium noricas urbes ipsumque Cecium (qui et mons caluus Norici terminum: et Viennam pannoniae attingens. Illic ad fontem Danubii et necari per totam Sueviam se late vasteque diffundens nigram silvam (quae et Bacenis a maioribus dicta est) efficit: ut quae illa centum olim pagis: ita hodie centum haud contemnendis Sueviae urbibus referta est. donec ad Eychistodium usque urbem a querceto silvae nominatam) et Almani amnis ripas attingat: quas aliquamdiu sequens: donec circa fauces danubianas ab his per Norinbergensium arenas et transdanubianum noricum hercynio iugo: quae pars germaniae editior est: ingenti et aeterno dorso committatur. A quo: hoc est a pinifero monte ut ille quattuor inclitos et dites amnes intra spatium duum ferme milium passuum: non sine admiratione et naturae maiestate effundit: ita ab eo monte: amnium et silvarum parente quattuor ramos veluti immania cornua in diversas orbis partes porrigit. versus arctom per Curiones cum Sala Fluvio: qui in Albin defertur. in Turogos ad
Zephyrum. cum Moeno bacchifero in Francos Quo tractu silva cum amne progrediens: mox nomen a collibus: qua se in laevam fastigiat: accipit. Francisceque Steigervalt: id est ardua silva dicitur. Deinde ubi propior Rheno Moenus factus est: vetustissima urbe E)rebi/poli, Francorum metropoli irrigata: unde et nobis origo est: ad Mildenburgum oppidum suis ripis silvestribus: silvae duo nomina inponit: ut dicemus. ab Euro autem cum Egra fluvio: nabo per noricum transdanubianum fluente in Boemos se erigit. quos cum undique tamquam nativo
muro cinxerit ad septentrionalia eius Albin et Oderam emittit. ad meridionale et orientale eius latus Marcomannos et Quados attingens. et ab his in Carpathum germaniae caput qui et Suevus est) consurgens lasigibus Bastarnis Dacis Getisque contermina gentibus: Sed ad Carpathi montis (qui frons germaniae) radices reducto in septentrionem impetu supra Vistulae et Oderae: Memuli Tibisci Nestri Borysthenis et Tunuri et Tanais (qui Europae et Asiae limes) fontes per Sarmatiam europae: per Agathyrsos: et Sauromathas id est Poloniam Lytifaniam Masoviam Brussiam Livonia inmenso spatio et infinito tractu ad Europae usque fines divagatur: cum ipso terrarum orbe desinens. et is quidem orientalis eius tractus a Rheno est Nunc septentrionalem prosequamur. ab Haidelberga igitur palatini Rheni regia ubi Cattos a Cheruscis et Francos a Sorabis dividit) Oddonis silva ab incolis dicit: sive ex Oddonis imperatoris donatione Amberbacensis coenobii: sive ex loco non ignobili. Odonohaim ubi Oddo in venationibus pernox agebat. ex altera autem Moeni ripa ubi franconofordiam et Astiburgium urbes montesque e regione Magundinae urbis (Quae prima sculpsit solidos aere characteres et versis docuit scribere litteris) attingit: ab abundantia picis germanicae Speishartz hoc est picearia silva dicitur. Ibique vastissime se iterum dilatans donec flexo in septentrionem tergo in obnobios qui alpium particula sunt) et Cattorum seu Hassiae montes et ab his usque ad Sicambros hoc est Gelrenses longis lateribus obtendit. Quo etiam loco Tribochos? a tribus quercubus antiqua religione nymphis consecratis includit. qui cum germani in galliam erumperent: in altera Rheni ripa expulsis gallis consedere. Tribotesque corrupto vocabulo qui et Argentinenses dicti sunt. Verum ubi se silva ut diximus per cattos et obnobios et
Bussactores (quorum vetus et in hunc usque diem nomen et familia exstat) extenderit: mox Buchoniam regionem a proceritate fagorum dictam apud insigne Druidum coenobium Fuldam attingit. Ab his ad Visurgi et Vi dri Amasi et Sale fontes in Saxones ad Gosloriam: Alberstodium et Brunsvigum clarissimas urbes se reflectit versus septentrionem et oceanum nostrum (quamvis gentes ibi etiam sine arbore vivant) longe lateque vastis solitudinibus diffusa: ubi etiam veterem sui vocabuli significationem adhuc servat. Ab hisque iterum in Turogos et Sorabos se recuruans inclitamque urbem a nomine suo Hercynofordiam dictam praeteriens donec in hercynium iugum a quo tantam peregrinationem fecerat ingenti fronte et cornu se attollat. Opulentas undique urbes quindecim publicis gymnasiis ornatas: ditesque populos: arces aereas et inexpugnabiles: argenti et auri universique generis metalli divites et inexhaustas venas montibus Iaspide Alabastro et diverso marmorum genere Cristalloque nobiles vulcanias. picearias. vitriarias et carbonarias cyclopum officinas quarum ut in plurimum Norinbergenses cives domini sunt. Salis etiam fontibus. et subterraneis montibus Sale lapideo veluti saxo concretis. Fluviis etiam margaritarum et auri feracibus: Hoc efficit ut silvae sicut et terrae non eadem apud omnes populos facies sit: ut enim illa glebam sabulumque arenave solo straverit: ita versus septentrionem maxime Taxum et Pinum producit: obscuris vallibus: sonoris torrentibus et per saxa se praecipitantibus parum lucida inferni speciem praebens versus meridiem autem quercuum magis et fago viburnisque fida ut terra saxea et lapidosa est maxime ad Rhenum: Necarum: Moenum et Danubium. Pecorum autem et nobilium ferarum in ea ingens et innumerabilis copia. Armenta etiam equorum multa quae publice alunt nullo mortali opere contacti Thermarum etiam et saluberrimarum aquarum fontes: maxime ubi Rhenum attingit: lacus etiam vastos inexclusos et perpetuos
piscososque et diverso genere piscium scatentes ut sigillatim in germania dicemus. De volucribus autem et de Siluro in Moeno fluvio (ut apud gravissimos auctores est) nihil compertum habeo. Multa enim desiisse quae hodie non sint et multa renasci in retum natura quae olim non fuerint nova caelestium corporum (si quid in mundo novum aliquid emergere potest) configuratione crediderim. sed nihil in hac silva druidum coenobiis illustrius est. Genus illud philosophorum apud Gallos graecanice viventium erat: quos a)po\ tou= drus druo\s id est a quercubus nominavere: inter quos ut ab illis antiquitus ut Abrahae et Gedeonis quercus testis est oracula effundi credebantur. Ita illi veluti oraculorum et sortium fulminumque quorum illa arbor obnoxia interpretes: tales consedebant quales nudius vidimus dum Iohannes qew=filos vir
summa eruditione et ingenio nos in patriam suam ad radices piniferi secum adduceret hic dum forte in coenobium divertissemus: imagines lapideas sex vetustissimo saxo ad fores templi parieti insertas conspeximus: septem pedum singulae. nudis pedibus: capita intecti. graecanico pallio et cucullato. perulaque et barba ad inguina usque promissa et circa naris fistulas bifurcata in manibus liber et baculus diogenicus severa fronte et tristi supercilio obstipo capite: figentes lumina terris. hi quondam apud gallos (sive interpretandae religionis sive solitudinis gratia quo expeditiores in inquirendis rerum causis essent in nemoribus et saltibus consedere: multitudinemque vulgi ad se pellexere. Postea autem quam Tiberius caesar ipsos propter factiones quarum duces erant galliis excedere iussisset: Illi in germaniam commigravere et sub Karolis: Arnolphis et oddonibus christianam religionem interpretantes: totam hercyniam in amoenis et irriguis vallibus: et aprorum et ceruorum saltibus: sub annosis et nigris quercubus a quibus scenobiorum suorum nomina sunt occupavere Qui nunc divitiis et opibus ita crevere ut regibus et principibus nostris non inferiores sunt
seu luxum: seu arma consideres. Multi ex his ut divitiis et urbibus aucti fuissent et ut illis dynastiam coniungerent: excusso religionis severioris iugo abiectoque cucullo. quem adhuc statis anni temporibus ferunt licentioris vitae habitu populariter vivere coeperunt Cuditur adhuc apud francos nummi genus. apud quos Burgardus et Kilianus britanni a qua religio ortum habuit docuerant: quod a Druidum nomine druidensues dicitur. Magna profecto graecis nunc et sempiterno a nobis gratia habenda est. qui populum olim efferum et quem nulla arma domare unquam potuerunt. Nunc illi religione et vitae sanctitate ad mitiora studia et ingenia converterunt et qui prius in nemoribus et siluis vagi iam per illos in cetum et societatem congregati clarissimo imperio: sanctis legibus: et optimis moribus probe degunt. Ceterum silva ipsa trans vistulam Visontes quorum venatio Sarmatis gloriosa et uros habet. Sed in Massovie tantum finibus a qua imperator Fridericus tertius maternum genus duxit. Montes etiam in Friderici Saxoniae principis terra qui Vesuvum et Aetnam sempiternis ignibus imitantur. Illud autem in eius nemoris montibus qui ab alpibus ut diximus per Germaniam et Sarmatiam perpetuo dorso in Carpathum usque excurrunt. mira naturae providentia accidit: ut flumina a medio illorum spina decidentia hinc in oceanum et sinum Codonum a Gothis accolis dictum praecipitentur. Hinc per Danubium in pontum se evoluant: tantae terrae saepius angustia. ut quaedam arces et rusticorum casulae dum imbres suscipiunt in diversa maria (sicut in Appennino fit) ab uno tecto transmittantur. Karolus magnus dum apud francos ageret pulcherrimum facinus Herculem et Xerxem aemulaturus. animo agitaverat. dum persuasum sibi fuerat posse percommode de Rheno in danubium navigare. et proinde ab Euxino in externum oceanum copias traicere si in
Regnesum et Almonum fluvios: qui decem milibus tantum distant eiusmodi fossa ducetur: quae esset navium capax. Confestim rex cum omni militum multitudine in eo labore totum autumni tempus consumpsit: ductaque est fossa cuius vestigia adhuc cernimus quam et hodie accole traiectum dicunt. duorum milium passuum longitudine et trecentorum pedum latitudine sed in vanum labor omnis cessit. Nam propter iuges pluvias et terram quae sabulosa erat opus fieri non potuit. quantum enim terrae a militibus interdiu egestum erat. tantum noctibus humo iterum relabente
subsidebat Accessit ad tam pulcherrimi operis retardationem omnimoda et ultima Saxonum defectio. Hac igitur silvae digestione definita eius quidem longitudo in Europae finibus a Mosa Galliae fluvio in Tanais usque fontes accipienda est: latitudine ab alpibus in Oceanum ferme germanicum porrecta. Miliaria: si quis rem curiosius inquirere velit: ex supputatone caelestium circulorum et graduum colligat. in quo tractu hoc est septentrionali tres nobilissimas gentes: Suevos: Francos et Boemos silva suis saltibus claudit Moribus tamen et lingua religioneque differentes regiones ipsae admodum laetae et opimae perennibusque fontibus et fluminibus impeditae. Gentes ipsae pugnaces regum et imperatorum nostrorum parentes et nutrices. facile gestarum rerum gloria hodie inter ceteros germaniae populos principes ipse per Hercyniam et eius colles in morem Thessalicorum tempe undique circumsaeptae: intus glebulentae: vini et frugum feraces De quibus in Germania quae ad xwragrafh/in attinere visa sunt diffusius
scripsimus.
CAPITULUM QUARTUM De IMAGIne et descriptione Norinbergae Insulisque eius et Thermis et Prato allerio
URbs igitur Norinberga negotiatrix tota et quaestuaria operosam quandam congeriem et
negotiationem continens et quam ex coniectura longitudinum et latitudinum Segodonum a Claudo Ptolomeo nominatam invenio. in mediis eius regionis et nemoris arenis aedificata spatio murorum octo milibus patet: triplici muro et fossa una superbissime cincta: veterem etiam fossam et antiquae urbis vestigia intus habens: versus meridiem ut ab amne recedit latior: in septentrionem adductior: nec omnino rotunda: sed de industria aliquando reducto sinu ut obpugnatu difficilior foret angulosa: lapide murorum undique secto et arenulento quem passim in eius regionis collibus et campestribus locis terra effodiunt: cui peculiaris quaedam mollitudo est. et ut coagulatae arenae natura facile ferro cedes. Qui ubi ad auras expositus est sole et ventorum flabris velut igne concoctus indurescit: per inde struendis aedibus aliisque aedificiis peridoneus. Fossa urbis latitudine viginti cubitorum patet. altitudine ferme totidem eminens. inter duos muros perpendiculariter erectos interlabente rivulo et caespite herbido. quem ferarum greges: cerui: hinnulique depascunt Turres in interiore muro qui editior est quadrangulae et secti lapidis per circuitum eminentes pari spatio dispositae: ducente eriguntur. quibus vigiles ad excubias urbis impositi qui ululantibus cornibus et clangentibus conciso et continuo cantu tubis: ingredientes hospites ipsumque sidus exoriens salutant et excipiunt. Utque lux occiderit: cantu illam ex antiqua religione et veteri instituto prosequuntur. Praecone etiam noctis horario et excubitore: qui per stationes urbis: excubias noctis ut ille in turribus singulas voce denuntiat: horis diei et noctis ad annuam sideris declinationem et eius supra orisontem moram id est umbrae et lucis quantitatem non sine solis accedentis et recedentis observatione inaequaliter
discretis. singulisque horis in quartas per pulsum mallei divisis. Et in quattuor urbis regionibus a quattuor excelsis turribus ordine denuntiatis. Tanta apud felicissimos cives temporis usura est cuius nulla honestior avaritia et gravior iactura. In antemurali autem quod fossae urbis imminet fere turres totidem: humiliores tamen et ubi muri flexus poscit teretes et rotundae: singulae machinis et tormentis balistis muralibus et armis: varioque et multo genere telorum oppletae et tamquam ad praesentaneam expugnationem instructae. Moenia pinnata coctili latere tecta. Muri autem interioris crassitudo tanta est ut bini armati per circuitum insertis mutuo brachiis sine periculo commeare possunt. In antemurali identidem. portas ingentes in diversas germaniae partes ducentes sex habet et duas angustas: singulae arduis turribus et fortissimis propugnaculis praemunitae: in quarum frontispiciis cernere est aquilas bicipites multo auro vestitas: opima nostrorum imperatorum de romanis quondam spolia et iam portis nostris: ut quondam romano foro locata rostra. per portas autem consulto non recta sed in obliquum flexa ducit in urbem via: locum amplum et multorum hominum capacem: moeniaque ambitiosa habentes: quae vel praesidio portae dum impetus exigit esse possint. aut irrumpentes hostes desuper saxis telisque obruere. Portae autem catenis vectibus ferreis concellatis et pensilibus clatris seu cateractis obfirmate: ab imo praeacuta cuspide et ferreis lanceis obductae et aculeatae: quae dimissae ingressum hostium arcent: aut subito decidentes impressores prosternunt et confodiunt. aquaeductum urbs a meridie habet abluendis devehendisque sordibus in diversas plateas coactus: qui caecis tandem cuniculis in amnis alueum defertur. Amnis autem ubi ab ortu per patentes
arcus clatris et fortaliciis munitor urbi infusus est duas insulas efficit. Prima ut arte facta est a congesta terra et arena nomen habet. Secunda angustior sed illa prior latissima amoenissimum ambulacrum per circuitum circumducens densum et plenum in speciem nemoris comata arbore: aestivis umbris peramoenum arboribus ad utramque amnis ripam veluti columnis porticum efficientibus. loco intus patentissimo et ad solem aperto: in quo lineam vestem qua germanae mulieres frequentius utuntur ad solem undarum aspergi ne albore candoreque inficiunt. hunc illi locum a pallore nos colibium aut conditorium si ita liceret loqui diceremus. Quem circum ut aestivis lavationibus amnis persalubris est ad lucis occasum et nocte intempesta multitudo hominum calore relevantium confluit submissis cantibus et dulci murmure per opacas et tacitas umbras gradientium: audires tunc varios adolescentum et iuvenum puellarumque concentus blandeque se salutantium et excipientium mirumque dictu: nullam unquam hic factam caedem aut ortam controversiam aut rixam tanta animorum et naturae consensu ad amorem et amicitiam properantium. Adiacent Thermae medendis relevandisque corporum aegritudinibus saluberrimae: salutaris unda ubi verno tempore ab accessu sideris teporem spiramentumque vivificum acceperit: venamque suam largius aperuerit multitudinem languentium in commune diversorium recipit: vires et vigorem sensificum membris et artubus in pravum delapsis restituens: maxime sole per taurum et geminos vernalia sidera transeunte medicus et ad sanandum efficax liquor: Amnis autem ubi per duodecim pontes sublicios et secti lapidis: quibus urbis partes coniunguntur et per innumeras rotas perque arcus duos regios ferreo saepto clatratos sese evolverit extra urbis muros ad ripam suam locum publicum et peramoenum
habet: quem pratum Allerium ipsi dicunt. In hoc die festo iuventus et omnis aetas effusa verno et aestivo tempore velut in commune theatrum confluit. Iuvenes in palaestra: lucta: saltu: saxorum: stipitum phalangae et hastarum iaculatione aliisque exercitiis et ludis contendunt: viresque et membrorum robur experiuntur: varioque applausu et cachinno vacanti populo praebent spectaculum: locus is quingentis passibus longitudine patet latitudine angustior. Intus quaterna serie arborum iusto interuallo distantium consitus. sub quibus quattuor fontes irrigui oriuntur. Tres in altum singuli quattuor fistulis et cannis aeneis garrulum liquorem effundunt in moremque imbrium spargunt amplis lavacris colimbis et natatoriis teretis et cavati lapidis subpositis. Quartus peripheria secti lapidis ad imum perspicuus in ipso prato erumpit vena uberrima largissima et saluberrima haustu. Pegasum et libetriden putares si musarum imagines: aut Phoebi simulacrum expressum haberet tam laeta facie viridi et prodigo herbarum cespite et odora dum florent arborum opacitate: adstrepentibus proximi amnis ripis: varioque et dulci concentu volucrum ex colle qui adiacet frugiferis arboribus et vitibus amictus: qui in arcem usque caesaream porrigitur. Ubi ab occasu arx praerupta petra. fossae urbis altitudine centum
cubitorum ambitiosissime imminet.
CAPIT. V. DE ARCE IMPERIALI FONTIbus aedificiisque et foris urbis ortis et officinis metallariis.
URbs igitur in eum modum sita ad utramque amnis ripam prona est tectaque et aedificia sua
humiliat: molas machinarias: et papirianas: frangendae frugis: formandi aeris secturas et stridentis serrae rotas variasque metallarias officinas amplectes: quae incredibili arte et miro ingenio: arma: enses: cuspidas:
loricas: frameas: tela: cultros: novaculas: caldaria: pelues: patellas: acus: forpices: sartagines: gyros: filaque ferrea: et aenea: et honestae supellectilis varia vasa: escaria: lotoria: et potoria cudunt et expoliunt: rotis ipsis malleisque et machinis velut in officina Brontis et Steropis inter se consonantibus: ipsisque aquarum nymphis de tanta servitute et laboribus suis conquerentibus. Ferunt ibi primum artem extenuandi ducendique radii per rotarum labores inventum a quodam Rudolfo qui dum artem velut arcanum occultaret magnasque ex ea divitias conquireret ob hoc ceteris civibus quemadmodum usu venit in lucrosis proventibus maxime apud auctionarios) inquirendae eius artis cupidinem iniecisse: qui filium eius induxerant et corruperant. ut interiorum rotularum labores et tenellas quae ferream bracteolam per angustum foramen prendunt sicque pertinaciter trahendo extenuant archetypo aliquo exprimeret: quod factum dum pater comperit velut in insaniam et furorem actus filium trucidare statuisse ferunt: nisi se ille aspectui suo subtraxisset manibusque elapsus aufugisset. Ab amne autem urbs sensim et leniter assurgens versus boream Eurum et occasum pomeria suburbana viridaria hospitiva voluptuariosque ortos innumeros extendens vario genere fructuum: florum et herbarum peregrinisque arboribus consitos oleribus: caulibus: rapis: ceterisque fructibus praecocibus. In ortis interstructis aediculis captandis umbris aestivis deliciis: aucupiis et declinandis imbribus accommodis vivariis piscium et aviariis intus capacissimis vinique feracibus. Oppidulum etiam orientali portae adiacet quod Verdam a saliceto amnis dicunt ad sagittae ferme iactum: in quod tamquam coloniam multos cives operarios fullones: et diversarum artium magistros urbs ipsa deduxit. Et extra quidem urbis imago cum arte sua sacrisque aedibus pulcherrima specie ingredientium se oculis infert et contemplationi praebet.
ingressos maiori admiratione rapiens. Plateae amplae et mundae et ad solem apertae saxo durissimo undique propter oneraris currus stratae. Catenisque ingentibus maximo sumptu obserratis: ut si quando seditio principum orta esset: aut exercitus per urbem iturus: civitas tuta et occlusa foret. Puteis publicis centum et viginti. Canalibus autem et fistulariis tribus supra viginti opportunis locis per urbem ob incendia et necessarios usus exstructis: duobus etiam fontibus subterraneis venis erumpentibus: aqua ut per arenas collata est dilutissima et suavissima potu. Fora multa habet: raparium. porcorium. lactarium. vinarium. frumentarium. caballarium: oporinum: a fructibus sic dictum: piscarium. Ex illis quod spatiosius est negotiatorium fontem habet secto lapide multo auro varioque genere sculpturae ornatum: virorum fortium imaginibus circumpositis. Materia eius instar pyramidis erigitur opere mirabili ferreo et cancellato saepto. Intus lavacro amplissimo subposito: in quod sedecim cannis auratis profluens liquor se colligit. Adiacet divae virginis fanum per Karolum quartum magnifico opere constructum opibusque regiis dotatum. Expulsis ab eo loco iudaeis qui omnes fontes urbis veneno infecisse causabantur excidenda profecto gens aut ad Caucasum et ultra Sauromatas perpetuo exilio releganda quae per universum orbem in se totiens iram numinum concitat. humani generis societatem violans et conturbans. Aedificia autem publica urbis et aedes eius privatae et publicae ingenti sumptu et longo labore exornatae: tectaque largis infusa divitiis. duplici latere rubentia: a base cubica et tetragona: in trigonum proclinatis tectis (ut dum imbres nivesque solutae fuerint deducantur) in arctum liberalissime consurgunt. Parietes omnium ferme aedium secto lapide olim ruderibus et virgultis pro simplicitate illius saeculi argilla obliti: cretaque aut gypso cementario opere obducti. a fundamento largissimis
impensis in summitatem erecti elucescunt: ut plane non ad civium sed ad regis et principis humani generis et imperii domicilium constructa existimentur. Fenestrae patentes et columnulis postibusque fulcitae multo ferro circumsaeptae rotulisque vitreis pro aeris intemperie occlusae. ante quas multorum genera florum et peregrinae herbae testaceis vasis vernant et redolent quae ubi aura spiritu agitata fuerit: cubicula et aedes ut patulae et perflabiles sunt odore suo plent.
In aedibus penetralia et meditullia multa. in hisque munda variaque supellex auro: argento: ceterisque thesauris et metallis referta. Manifestior tamen nulla supellex quam framea: camisea ferrea: clava: equus: ea quae ad priscae nobilitatis et antiquae suae stirpis et generis claritudinem ostentationem habent: ad quem armorum apparatum tenues etiam operarii coguntur tamquam ad necessariam supellectilem: ut ad quemcumque motum et trepidationem (externam aut domesticam) manus prompta et expedita sit. Collis autem cuius meminimus latera sua in ortum et occasum circumducit urbemque ipsam extendit multo undique et frequenti habitatore circum radices suas domus regias et diversoria spatiosa amplexus: quae caesaris familiam et eius amicos magnificentissime recipere possunt. In collis vertice duae arces egregie. Maior in occasum respiciens ex urbe angustum aditum per petram excisam admittit quae regias aulas et Cenationes laqueatas magnitudine patentes et ornatu locupletes habet. Illaque caesaris et Romanorum regum domicilium est. Caesar fridericus ut hortis plurimum se oblectare solebat in ea arce pensiles sibi hortos fieri fecit. pilis onus sustinetur. altitudinem muri aequans: solumque superstratum herbarum et arbustulorum patiens est. Altera autem arx quae huic ab ortu ad iacet (a qua comitibus illius loci quondam titulus erat) nunc paene excisa et demolita est proximo bello: et in eius locum publica domus frumentaria constructa propugnaculum
ad urbis excubias habent per quod porta in pomeria versus a)rkto\n ducit: quae utriusque arcis parietes per excisam rupem ad perpendiculum quadraginta cubitis surgunt fossa velut immensa dehiscente et se laxante Valle profundissima et latissima: ambitiosum sane opus et violatae naturae pulchrum spectaculum. Collis delubra tria et ornata habet: duo loco publico civibus semper patentia divae Margarethae et valpurgi dicata Tertium in imperiali arce angustius quo caesar rei divinae et sacrificiis caeremoniisque adsistit. ferunt vulgo illud quondam Dianae fuisse fanum eiusque rei argumentum adducunt i)dolo\n veteresque
quasdam et in cogniti simulacri imagines: quod ego ut multa in germania incomperta habeo: sic an hoc ita sit necne: non quidem affirmaverim. Puteos duos collis habet unum montis radici et turri veteri adiacentem: alterum in vertices excisum cuius profunditas visum frustratur: aqua machina miro ingenio et facilitate hauritur. Turres autem quatuor in circuitu collis: vasta et ardua mole circumpositae eminent: duae ad Caesaris arcem urbem ipsam despiciunt. reliquae ad ortum solis adiacent in austrum et boream prospectantes: una ex illis altior: et quia in magnum caeli terraeque tractum visum admittat longo latoque prospectu patens: regionum specula ab illis vocatur. fama est hac divi Sigismundi imperatoris tempore tumultuario opere constructam: dum
cives aliquorum germaniae principum felicitati urbis: auctui et opulentiae invidentium: impotentiam: dominationemque suspectam haberent. veriti ne aliquem subitum motum aut seditionem ut novarum rerum cupidi sunt) in urbe excitarent. ideoque patres Caesarem adiisse rogasseque ut urbi et arci suae praesidium tutamenque aliquod ponere permitteret. at Caesar quicquid inquit in Lunae conversione exstruere poteritis vobis permissum sit. Illi
priusquam sidus se impleret: et ad secundum coitum rediret: tantam molem in aures erexerant: multorum sane hominum et properantium opus. Altera turris veneranda antiquitate conspicua est: religioseque a civibus vetus Norinberga nominatur: scabro lapide: et foeda situ: ut ab imbribus tempestatibusque exesa est: longi aevi et mutati saeculi evidens signum. figura eius non rotunda
neque tetragona sed (praeter consuetudinem aedificiorum nostrorum) longa abside deformata.
CAPITULUM SEXTUM DE VERTICALIBUS URBIS SIDERIBUS ET QUALITATE AERIS VALETUDINE ET HABITU POPULI
SIdera verticalia duae de prima magnitudine stellae urbem ferme intuentur: et una quam in lyra
et altera quam in auriga conspicimus: quaeque in latitudine eius inclinationis mundi intra circulum arcticum et aestivum conversorem in caeli imaginibus declarantur: ut genua herculis: humerus Boetis: ala sinistra oloris: Andromedae pedes. poplitesque Cassiopeae: Persei umbilicus. flexuraque posteriorum pedum maioris ursae. Ex signifero vero maxime virginis sidus imitatur: quod et ingenia et signa urbis aquila virgineo capite deformata testantur: ex quorum naturis: quod cuique ingenio: arte: seu coniectura licet: et quod velit et potest eliciat. Urbis parallelus qui et per Borysthenis fluvii ostia ducitur: et latitudo septimi climatis: quae ex terrae devexitate accipitur: quadragintanovem partibus et aliquot minutis ab aequatore abest diem habens minorem paulo horarum sedecim: longitudine Europae ferme media. Quo fit ut urbs non modo universae germaniae: sed totius Europae medio centro
condita sit. Quippe quae tantum a Codono et Adriatico sinu distat: et ab oceano externo et Tanais ripis pari fere spatio. Quamobrem Ioannes de monteregio conterraneus noster astronomorum et mathematicorum nostrae aetatis, facile princeps propter universalem conversationem hanc sibi urbem in perpetuum domicilium elegit. ut cum viris mathematice studiosis commercia et observationes suas caelestes opportune habere posset. Sed caelestia forsan odia hunc virum (dum plura posteritati pararet) sustulerunt. Regio urbis neque caloribus neque frigoribus nimis infestatur: aerisque et caeli illius clementia et qua non benignior in germania est summa temperies et benignitas est. quippe quae in arena sita est: amnesque duo quos diximus neque palustribus uliginosis: aut stagnantibus locis profluant: illud maxime efficit ut terra ipsa halitum puriorem spiret: et vaporem sicciorem exhalet. hinc aer purgatior et a vento tranquillior: ipsaque corpora validiora: animique vigor caelestior. ingeniaque elevatiora et perspicatiora. Et quemadmodum alia ibi terrae superficies. ita illi a ceteris germaniae populis moribus: ingenio: lingua: et habitu discrepant: propter terrae exhalationem siccam: et qualis Mercurii est: quem ego in eo tractu primum e terra progressum crediderim si ut Hesiodo et doctissimis placet terra deorum parens exstitit. nec fidem quis detrectet: cum (ut apud Commelium est) Germani antiquitus Mercurio et Isidi sacrificarunt: ut in germania illustrata dicemus. Qualitas igitur aeris et telluris huiusmodi est: quia longe secus ad Danubii ripas propter humidiorem caeli dispositionem et alpium propinquitatem: ob alimenti etiam naturam accidere videmus: ut ex illorum hominum lineamentis: sermone et ingenio deprenditur: Idque mirum ut ad quattuor urbis portas et plateas diversa et varia
cives inter se lingua loquantur: Suevice Francisce Bavarice et montane prout cum diversis hospitibus urbem frequentantibus lingua corrumpuntur et assuescunt ut urbs fere quadrifinia est. frequentes tamen nebulas
urbs propter silvae vicinitatem circa aequinoctia habet ut in omnibus regionibus septentrionalibus accidit. Pestes luesque corporum rarissime nisi dum universales sunt patitur. quas magis corporum contagione in tanta hominum multitudine quam aliqua caeli iniuria accidere affirmare ausim Sed ubi pestis illa et humani generis gravissimus hostis evolutis decem aut duodecim annis (ut fit per germaniam) saevire incipit Seu occulta quaedam caeli terraeve repugnantia. Seu alimenti corruptione. Seu regionum iniquitate siderumve passione: seu infausta caelestium virtutum commixtione: deorumque ira. seu quia natura ad certum numerum mortalium per hanc luem reducatur: dum se ipsam purgat et supervacaneum tollit et resecat seu ut in aliis animalibus peculiares quaedam plagae et morbi sunt: ita quoque in hominum genere accidit. Sed quis omnium eorum quae natura fiunt causas certas reddiderit: coniectura nostra tenuis est et inventio timida et incerta utcumque sit: dum plaga illa invaluerit membraque et corpora incendio suo depascit: et ne contagio ad ali os serpat singulari cura et providentia olim hospitis nostri Sebaldi clamosi ad amnis ripam extra urbem constructa publica domus est lazaretum itali vocant spatiosa et aerosa inque varias cellas digesta: in quam aurigae et baiuli cum sellis gestatoriis illos quos leus corripuit evehunt et abducunt. servis proselytis: operariis: et cuiusque conditionis hominibus haec pietas fit: domus ea divo Sebastiano consecrata est: ab eoque nomen habet. Populus igitur Norinbergensis ut caeli terraeque tractus est. et pro germanorum natura corpore validus. laborum frigorum et aestus
patiens: neruis et ossibus solidis: statura eleganti: vultu liberali: et prospera valetudine. nisi quam intemperantia et non merentis stomachi accusatio (ut nostrorum saeculorum luxuria est) induxerit in libidinem ventrisque gaudia effusi: animo laeto et hilari et quod multum decoris apud illos est in variarum linguarum loquelis gnari et prompti: novitatum et rumorum avidi: ingenio vafro et sollerti lucrioso elato et iactabundo: quique ad affectiones facile commoveantur et cito resiliant: naturam arenae credere. quae facile a vento tollitur et dissipatur: elegantia morum et civilibus virtutibus alias conspicui. habitu corporis plerumque nigro et vestium forma saepe mutabili ut ab externis gentibus quibus cum negotiatur corrupti fuerint: utque diversae nationes influunt: praebentibus maxime principibus nostris occasionem qui ut iam in multis aliis a prisca germanorum virtute desciverunt: ita quoque nedum a patrum suorum verum etiam a patriae moribus degeneraverunt: linguamque novam vestemque sequuntur: et patriae meminisse piget: vitaeque prioris. dum pax atque fides fuit et constantia rebus: nunc Sarmatarum more laxa et sinuosa veste vitta caput redimit: pendentque a corpore pelles. nunc Pannoniae hasucum: et Italiae cucullum patria veste commutantes: nunc gallorum more limbatas chlamydes et manicatas tunicellas induunt: nunc corpus caliga et tunicella interula strictissime singulaque membra exprimente stringunt: caputio posteriore parte phalerato et caudiculato supraiecto palliolo ad dexteram aperto: vixque super inguina producto: calceis quondam rostratis: nunc vero obtusis: et circa talos zonatis: crepidis et soleis substratis in Gallicanum morem ferunt. Senatoribus tamen et honestis aliis civibus patrius hactenus amictus mansit: incincti tunica ad talos usque demissa et ampliter manicata circa
collum latum limbum circumducens. et a pectore ad pedes usque nodis fibulata. pileoque suae libertatis indice capita tecti. annulus aureus inleva. signaculo aut gemma incluso. Dextera autem zona oraria cum ampulla oliaria tereti ambitu formata.
CAPITULUM SEPTIMUM DE INGENIIS ET MORATIONE VIRORUM ET MULIERUM.
VIri in armis expediti et exercitati (quippe qui ut plurimum iuvenes bella sequantur externa)
quod ut in habitum consuetudineque adducant exercitia bellorum semper habent: die festo non ingurgitationibus aut ingluvie vacant: vino: somno: epulisque sepulti: sed ubi mane sacris interfuere cibisque refecti: confestim bombardarii et sagittarii ante urbis portas aut fossas coeunt: muneribus praemiisque iuventutem ad certamen invitantes quique peritior et ad signum certior fuerit primum ille munus consequitur: ceteri ex ordine (ut singuli virtute praestiterint) inter se alia munuscula distribuunt: haec sunt annulus au reus aut aliquid argento fabrefactum arma etiam et framea: cantharus: scutellaque stannea: patera: phiola: lagena: et alia quae supellectilem ditare et ornare possunt. At parte in alia centuriones (qui longo usu bellorum in re militari excellunt peditatus cohortiumque praefecti collectam ingenuam et plebeiam (prout sors quemque armaverit) iuventute: sub signis in fossas urbis longe lateque patentes tympanis tubisque sonantibus deducunt: quam illi in cohortes: phalangas: alas: praesidia: et primipilares sub signis in duasque hostiles acies sub imagine veri futuri et praesentanei proelii distribuunt: et signo dato armis se
et sagittis primo lacessere: dein confligere hastisque certare nunc instare et nutare: nunc
fugam simulare et missilibus seruato ordine et statione: nunc retrocedere mutuoque tandem congressu concurrere viritimque martem conserere cum aduersa acie docent. acclamationibusque nominatim quemque hortantes animant et instruunt. gladiatorum etiam gymnasio ob eam rem militarem semper in diebus festis aperto et frequentato Ingenia utriusque sexus delicata et vafra et quae (ut a sapientibus quoque traditum) locorum quoque situs ita format: ut filoqomoi honoris et gloriae laudisque cupiditate maxime flagrent: parata ingenii
simulatione et lucri causa nihil intemptatum relinquentes utque apes diversos flores pervagantur ut favum construant et alvearia ditent. Ita illi a diversis regionibus divititas et opes conquirunt urbique suae invehunt Inde plurimum sibi tribuunt et ad vulgi ostentationem se accommodant. Popularis aurae venatores et aucupes. Urbs profecto omnium quae in Europa aguntur gnara et nil reticente et sermonum avida quaeque sui generis: divitiarum: facultatum: magistratuum et honorum respectum maxime inter se et peregrinos haberi velint et cupiant. quod vitium ut in principibus nostris dum conveniunt conspicuum est: ita nunc in cives contagione sua se latissime diffudit concomitante semper invidia et animi indolentia si quem praelatum sibi ambitiosa mens viderit: quae non parum tunc in illos potest: dum aut rebus divinis intersunt aut publicis perfunguntur honoribus. tunc turbato ordine aut a congressu se subtrahunt: aut alter alterum adhortatur prensum manibus assequentem attrahere pro viribus adnitens: quod si honorem illi praeriperet indelibilem adhortantis indignationem incurreret. Tantum nunc ora hominum ab animis dissident.
quandoquidem ex humanis mentibus amicitia priscum illud mortalium bonum nunc exolevit: in cuius locum assentationes: blanditiae: et quod optima nunc via processus amoris insimulatio submigravit. Feminarum autem hilaritas et eximia mansuetudo (plus quam credi par est) decora et venusta adest illis (quae maxime animos conciliant) comitas: affabilitas: mitisque humanitas ut plane ad emolliendam silvestrium virorum feritatem natae videantur mundae: politae: iucundae: sed
maritis imperiosae: et andromedae: quapropter urbano et lepido ioco in illos luditur ob eam rem imperatorem aquilam virgineo deformatam capite urbi insignum dedisse. placidae tamen et ad obsequia virorum laetae contubernales et convivariae non segreges aut conclavariae et non tantum in curanda educandaque prole (quam praeter morem germanorum in hac urbe profusa indulgentia et blandissima appellatione educant sollicitae. verum in gubernanda dirigendaque familia prudentes merciumque et arithmetricae et musicae Romanorumque characterum et linguae Romanae intellectum et usum litterarum callentes. ideoque questibus sellulariis deditae: incessus autem et habitus matronalis et qui pudorem vultu gestuque praeseferat peplo parum in fronte rugato septuplo aut decuplato ob frigoris asperitatem capita involutae. Plerumque etiam velo quod insigne matronale est) lato et sinuoso plicisque retorto et circa tempora bicorniculato quod non omnibus gestare concessum est et quae gestant si infamia aliqua notantur velo illis interdicitur. pallis nigris
sinuosis et syrmata trahentibus: pudicitia: fide et obsequio erga maritos insignes: adeo fecundae ut nulla paene Europae civitas a sobole sua vacet: ad quatuor ferme milia civium nasci quotannis perhibent. Caesar Fridericus ut novissime norinbergae egerat ut de multitudine
puerorum urbis sibi relatum erat omnes pueros infra decimatum in fossam urbis cui arx inminet vocari iubet. Iam tota urbs in publicum gaudium et communem laetitiam effusa et genitrices exultim in spem erectae: quia aliqua egregia munera ab imperatore in eo delectu accepturi essent. matresfamilias puerorum facies laetissimas lustrare: frontes ornare: comas pectere et diffundere: praetexta bulla candidaque toga et purpura auro et margaritis onerare: et nihil
eorum quae hanc aetatem gratiorem et favorabilem reddere possunt negligere. At Caesar ubi collectam multitudinem et germani sanguinis florem vidisset: oculosque hoc tenerrimo examine humani
generis satiasset: pueris placentulas tortulasque mellitas (ut aetas puerorum illarum rerum avida est) distribuit. sicque pistillis donatos parentibus remisit. constituens ad futurum eorum conventum nummum argenteum signatoria sua gemma notatum in singulos donare: quem illi in longa saecula et in generationes et familias suas tanquam thesaurum aliquem asseruarent. pueri tunc ingenui semper quattuor milia numerati fuere. Compara nunc priscorum imperatorum in cives romanos donativa et congiaria publica et sumptuosa convivia ad nostra tempora. Ornatus mulierum et corporis cultus (quod equidem in hoc sexu probaverim) parcissimus est: aurum et gemmas nisi in digitis ferre concessum est. Sarmaticas: scythicasque pelles nulla margaritas nulla coccineasque: coas aut ostrinas vestes nulla: sed has tantum limbis vestium assuunt: considerantes hac mulierum luxuria multas germaniae et sarmatiae urbes in paupertatem adductas: dum viri mulieriarii corrupto feminarum appetitui nimis indulgent: earumque ornatui (cuius ille sexus avidissimus est. et ab illis difficulter eripi putest inconsulto favent: quoad aere et egestate oppressi: imprudentiae
et illius luxuriae damna experiuntur.
CAPITULUM OCTAVUM DE DUOBUS augustioribus templis et hospitalibus eorumque opibus et reliquiis.
SAcras aedes et augustiores duas habent paroxi/as graeco vocabulo vocant has Romani quondam per provinciarum suarum dispensationes quas dio/khses vocant
instituerunt latine aedes praebitorias dicere possumus: ut quemadmodum illae quondam provinciarum praesidibus publicitus viaticum praebuere. Ita nunc mutata religione ex illis divina sacramenta erogantur. Prima et honoratior Petro apostolo dicata et divi Sebaldi corpore et sepultura sua celebris. Is dum paulo post Karoli magni tempora ut Britanni: Galli et hibernici christianam religionem in germaniam invexerant cum aliis influens: primus eius collis et nemoris incolas ad religionem christianam vita et morum sanctitate invitavit: eiectis veteribus diis quos priscorum hominum simplicitas suorum agrorum et locorum praesides et tutores putabat. Alia divo Laurentio consecrata est: regia sane basilica et amplissima. Singulae magnis opibus et multa supellectile sacra (ut liberalitas et pius in religionem civium affectus est) dicatae sumptuoso opere parietum: tectorum columnarum: et fenestrarum patentissimarum conspicuae: binis ardius turribus singulae decoratae: ingentibusque vasis aeneis (quas campanas vocant oneratae: quo rum sonitu et impulsu populum ad rem divinam vocant: aut elata funera prosequuntur: et ingruentibus tempestatibus nubes (ut naturae quoque interpretes tradidere) dissipant: rumpunt: et propellunt. Aedes autem intus cum absidibus suis fornicatis pilis et arcuatis testitudinibus duarum columnarum ordine in sublime eriguntur: vario genere celaturae parietum et fenestrarum et sculptura imaginum: auro: argento gemmisque
dotatae aramque et ingenuarum et veterum familiarum insignia nedum in his aedibus sed et in aliis omnibus monasteriis et sacellis affixa: quod primoribus tantum ut dicemus permissum est. Vestibus et ornamentis ad rem divinam perficiendam vario opere et labore exotico: arteque et materia peregrina pretio sis. Organis (quae Pipino a Constantino graecorum imperatore) missa erant: primumque tunc in Germania et Gallia visa sunt et fistulis: longitudine et magnitudine disparibus maximo sumptu constructis: quae ubi attracto per folles vento manuum et pedum impulsu conceptum spiritum per vocales cannas evomuerint ingentes sonos et mugitus resultante testudine et fornice: concordi tamen harmonia reddunt: concentu tubarum et cymbolorum interstrepente. Orgia
crederes aut Corybantum chorum incedere. Cenodo/xeia i. diversoria aegrorum
educandis fovendisque pauperibus quae vulgo ipsi hospitalia vocant) quatuor habent. Insignius quod novum vocant super amnis ripas inmensis opibus et structuris ad pauperum curas dotatum perenni stipendio fu/sikon xeirourgikon aromatariumque fovens. qui affatim et abunde quae
aegris salutaria sunt administrent: opemque ferunt In eius diversorii templo sacrosanctae imperatorum nostrorum reliquiae servantur (maxime de salvatoris cruce et lancea: et Karoli magni insignibus et vetera regum et imperii nostri diademata. quibus imperatores nostri hodie ad aquas craneas id est Apollineas Mediolani et romae caesares declarantur. has Sigismundus caesar in eo motu quo Boemia a religione romana defecerat a Praga Boemorum metropoli in Norinbergam (quam solam inter tot claras germaniae urbes hoc munere dignam censebat traduxit: quae nunc quotannis exactis duobus et decem post pascha diebus in publico foro maxima veneratione et cultu ostenduntur
tabernaculo miro apparatu in foro constructo: in quo sacerdos vocalissimus astantibus druidibus gabino more praecinctis et divinis exuviis onustis vulgo proclamat magna circumiacentium regionum frequentia et ex omni germania ad hunc diem populo urbem velut diluvio quodam inundante: ob id armatis et cataphractis in speciem proelii pedem tabernaculi forumque ipsum et portas urbis cingentibus: ne per insidias urbi sacro spectaculo vacanti trepidatio aliqua suboriatur. Referam in hoc loco subitum eius diei tumultum ludicra et vana re coortum. Corvus in foro astante multitudine culmini domus insidebat: utque advecta praeda se satiaverat: conspecta inter lata res enata herbula mox unguibus verrere et rostro laterem concutere et collidere: quoad solutus calce ingenti sonitu per tecta praeceps evolutus secum alios sua ruina trahebat: qui frustatim decidentes nonnullorum astantium capitibus inpacti sunt: et iam ad sonitum et fragorem in profundo silentio (cum omnium animi et aures in contionatorem arrecti essent) turba veluti repentino malo correpta silentium ruperat: stationesque soluerat: tum a laterculis vulnerati veluti hastis desuper confossi essent sublato ingenti clamore personabant: secuta mox mulierum et puerorum non minor (ut in trepidatione fit) vociferatio. Iamque salutis suae quisque memor: tamquam urbs capta esset: plateatim vicatimque discurrere coeperat. sed iam in ordines suos singulae cohortes processerant: et signo dato: tumultuantem populum qui nullo alio reme dio arceri et sudari potuit voce et verbere castigarunt. et confimarunt in eo tumultu aliquorum corpora protrita: aliquorum vulnerata reperta sunt. Exin spectaculi die senatus catenis ferreis forum claudit armatos in modum coronae circumstare (ut nemo
ad similem vanum terrorem elabi extra septum fori possit) iubet.
CAPITULUM NONUM DE NOVEM URbis monasteriis et eorum sanctis et probatis moribus.
MOnasteria virorum et sacra skh/nobia id est contubernia. urbs intra murum
septem habet: locis opportunis constructa: et per urbem di visa: aedificiisque et caedibus idoneis donata: et illis quae ad rem divinam religionemque ornandam pertinent abunde locupletata: illa non suo sed senatus decreto et arbitrio reguntur. Interdiu noctuque deo et superis psallunt: non ut in multis germanae locis per urbem vagi: conviviorum et cauponarum importunae volucres: aut
avaritiae studio animarum negotiatores: et a pauperum mensis velut rapacissimae harpyiae cibos auferentes. memores his moribus religionem magis foedari: labefactari: contaminarique posse quam incrementa suscipere. sed ut senatus iussit et voluit quottidianas supplicationes et sacrificia pro salute reipu. sancta et pia conversatione faciunt: ab alienis abstinentes et ullis quae possident: aut quae ultro erogantur caste et modeste utentes: crebris contionibus populum ad religionem deique cultum et metum adhortantes: et a viciis deterrentes: laudes praemiaque virtutum: quae bonis praeposita sunt: et poenas sontium proclamantes. Sacerdotibus etiam popularibus honestis legibus a senatu coercitis: ne licentiose vivant ut in aliquibus urbibus fit in quibus sibi omnia licere per religionem et dominationem putant. Duo etiam sacrarum virginum skhnobia: quae ut se perpetua castitate deo devoverunt: ita ab
hominum aspectu sublatae et occlusae nec amicorum aut parentum congressu aut visu perfruuntur: sed velut mortuae vitam agunt. Quapropter dum aliqua consecratur plurima
circum eam mortis imago: ante aras prostrata candida veste induitur. et velut sepulcro iam composito: sacri laticis aspersione perfunditur. suffitione et aliis mortuorum cerimoniis et orationibus lustrata. quae ubi spectante populo peracta sunt: sacerdos candela sibi in manus praestita ad ostium (per quod tantum virginibus ex religione ingredi licet) sistit: ibique ceterae virgines cantu: orationibus: et osculo ingredientem excipiunt. eam collaudantes et extollentes: quia contemptis urbicae luxuriae et superbiae deliciis: perenni et iugi se castitati et servituti dei et sanctorum (qua nulla verior libertas est) devoverit.
CAPI. X. DE DOMIBUS PUBLICIS FRUmentariis et de fame et generibus panum insolitis
DOmus publicas in urbe multas et quottidie novas exstruentes habent: maximasque et patentiores
frumentarias. Quae urbem (dum annonae caritas ex sterilitate caeli aut calamitate bellorum acciderit) sustentare possunt. Frumenta annorum centum et quinquaginta habent acerus iam sive folliculis et nuda adipe fatiscente. Ex eo frumento Maximiliano nuper e gallico bello in Pannoniam tendenti panis ut desiderabat pistus est: quem et nos apud amicum et hospitem nostrum Sebaldum clamosum antiquitatis et litterarum amatorem feruentissimum degustavimus. Aliasque species panis (de quibus dicemus) vidimus. Sed ille colore et sapore substantiaque inter ceteros facile noscibilis. Sed quoniam in hunc locum incidimus quo panis mentionem faceremus referenda etiam a nobis est nostrorum temporum gravissima fames quam ego in primis memoratu dignam duxi ne hoc ut alia multa apud nos scriptorum penuria ab nominum memoria elaberetur aut tempore intercideret. Haec ad annum nonagesimumprimum supra mille et quadringentos orbis christiani: regni vero
Maximiliani anno sexto.ad biennium germaniam afflixit: furientibus etiam tunc: ne ulla calamitas sola esset Galliae. Pannoniae et domesticis germaniae bellis Quibusdam hominibus pro panis usu erat pirum agreste et corni fructus: sorbumque contusum modico furfure fermentoque congesto ne partes massae difflueret. alii ex feno herbarum florumque semina et cum folliculis suis grana excutiebant Iunipero addito et farre modico sicque in cibum et vitae alimoniam accipiebat. Erant qui fame premente ad priscorum hominum cibum redibant: glandem fagumque mola frangentes: et ex illis tortulas quasi oleacei panis pinsebant: fuerunt qui pirum sole aut furno siccatum farre et furfure tantum miscebant fermentique et furfuris partem addebant quo coagulatio materiae cohaereret. Quidam dum longa famae confecti fuissent: motis tandem dentibus consumptis angivis privati sunt corrugatisque et intortis visceribus dum panem cibumque accepissent: haerente siccis faucibus alimento suffocati et exstincti sunt. Compertum est multos: ne fame contabescerent: in remedium vitae caules: rapum et nucum putamina: concerptis arborum foliis et corticibus contudisse et cum lacte leniendae famis gratia absumpsisse. Alii amicorum et
vicinorum convivia: ut germani gentiliter epulones et manducones sunt: peten tes: non prius domibus recepti sunt quam tantum panis ante hostium secum attulisse demonstrarent quantum ad cenam illis sufficere posset. vidisses tunc omnis aetatis et sexus homines a rure ad urbes commigrare: intonsum hirtumque agricolam hercyniique nemoris incolam: foeda et fruticante barba squalidum: pendentibus genis: macieque confectum: per plateas urbis hostiatin: velut iumentum famelicum advacua praesepia bonas: ante sacras aedes cum coniuge et liberis stare: ingredientes acclamare prehensare: elatisque ad sidera manibus et abortis lacrimis genu nixus rogare: prius quam superos placarent pietatem
aliquam: qua nihil gratius acceptiusque diis immortalibus foret: in se suosque iam prope fame et inedia defecturos facerent. Memoriae proditum est quendam tunc in furto deprensum laqueo ut in iudicium tractus erat addictum: ubi secum ante portam ad gemonias ventum fuerat: scalae per lictorem admovendus ille ultro et exultabundus ter facto saltu ascendit: interrogatus cur ad paratum supplicium praesentemque mortem tam leto vultu alacrique animo procederet: mox ille ad multitudinem conversus. Testor inquit superos: et semper mihi culta christianorum numina me non alia causa quam cogente fame ad furtum coactum cumque carissimam coniugem: et ex ea susceptos liberos mortuos fame iam terra condidissem: meque superstitem nullo ingenio aut labore vitam redimere potuisse: ideo furti reus hac hora: fatis iubentibus et se hac misera clade mea satiantibus: libens coniugem liberosque meos sequor: gaudeoque nunc me ab his vitae liberari miseriis: coruis aliisque scaevis alitibus nobis felicius natis hanc meam carnem: siqua adhuc ossibus haeret: expositurus. et his dictis. iam laqueo implicitus se a scala: dum liberare illum supplicio populi pietas vellet. praecipitem dedit. inmotus prorsus et neque palpitans. oblisis faucibus. quasi cum sensus humani solacio esuriebundam exhalabat animam. Ferunt multos taedio vitae affectos necem sibi laqueo conscivisse. dum hoc malum Sueviam et bavariam maxime grassaretur. Iam urbem populumque Norinbergensem veluti saeva quaedam tempestas afflabat omniumque animos perculerat. dum percrebruerat: sine bavariae frumentis. quae iam defecerant. urbem aegre sustentari posse. cumque in dies pistorum avaritia glisceret panem miseris civibus et operariis pretio augescentes eisque subtrahentes ut vix diurno questu vulgus famem propulsare posset
Mox hac re comperta: senatus ut in aliis etiam prudens. Frumentarias: butyri: salis: salitarum carnium siccorumque piscium et leguminum aedes: cellasque vinarias aperuit: pistoremque se publicum constituit et gessit laborantibus civibus et animo consternatis panem omnia quae victui necessaria recto et iusto pretio vendens donec pistorum avaritia lapidata totaque urbs a fame
relevata fuerat. Magnum profecto et memorabile et salutare reipu. factum. Est praeterea domus senatoria et praetoria aula patentissima qua dum Germaniae: aut Caesaris aut principum conventus est causae discutiuntur: et publica nuptiarum et chorearum spectacula celebrantur historiis et imaginibus vetustissimis imperatorum nostrorum et regum depicta. Sed haec ut bibliotheca publica et ornatissima eius domus publice pari incuria fuligine et puluere obsita est et neglecta.
CAPITULUM UNDECIMUM DE DOMIbus cerevisiariis: et armamentariis et expositorum.
SImiliter dum populus cerevisiarios (ita vocant eos qui cerevisiam coquunt et vendunt) eodem
scelere criminaretur senatus ut lucri cupidinem ex illorum animis eraderet: mox tabernas cerevisiarias et brassiatorias aedificavit publicumque potum ex illis exhibuit. Potus is aqua est: decoctione fumati hordei (quod tunc vulgo brasium vocant) aut alterius frugis adipe corrupta cui (ut omnes in vitia ingeniosi sumus) semina herbae cui humulo (ab ebriorum voce sic dicunt nomen est: miscent et incoquunt et ut herba plurimi fumi est: ita semen eius in aqua cum fruge decoctum inmodesteque haustum potantes in hebetudinem sensuum et temulentiam agit: vidimus dum in Saxonia et litorali Germania essemus post decoctionem eius potus siliquas ad plateas urbium expositas: iumentaque ex
illis nidorem fumumque ut adhuc tepebant naribus attrahere pauloque post in furiam actos boves vibratis cornibus ad mutua praelia se lacessentes: herba profecto taxo et veneno colchico nocentior et quae plerisque germaniae populis caedium et multorum malorum causa est dum certa lege et artibus: poculorum vicissitudine inter se contendunt: et tamquam de hoste parta victoria sit virtute et gloria de eo quem insensatum et velut mortuum reddiderint gloriantibus. Potus alias si modestiam et naturam sequeris: saluber sane: et nutriendis vegetandisque corporibus levandi aestus sedandaeque sitis gratissimus humor. Armamentarias domus habent ferramentis: machinis: bellicisque instrumentis locupletes. Nec facile quis in Europa urbem nominaverit quae harum rerum studio et comparatione huic urbi par esse poterit. Nam si quid unquam germana ingenia pro armis: machinis: tormentisque rei bellicae excogitare potuerunt: illic affatim invenies acutas et hamatas cuspidas: mucronatas lanceas: trinodes et quadrinodes clavas: gesas: frameas: acinaces: falcatos currus: thoracas: loricas trilices: papiliones: sarissas machaeras: catapultas. Cerneres instrumenta ad muros quatiendos disiciendosque exquisita: et ad omnem apparatum bellorum: expugnationumque necessaria: seu castra ponere: seu martem eminus: comminusque conserere oportuerit bombardarum. balistarum. mortariorum. tormentorum. fundarum. omnisque generis telorum infinita paene multitudo diversis variisque formis admirabili ingenio et arte et diversis usibus apte ingentes orbes glandes et volantia saxa sternacem vagumque ignem flammas taedasque aliamque materiam perniciosam et exitialem iaculantes: et quaecumque hostem in conditiones pacis et deditionem cogere profligare exterminareque
possunt emittentes quorum omnium usum et formam describere magis belli quam pacis scriptorem posceret Expositiciorum domus seu ut graeci omnia quam nos melius brebotrofia ut
sexus maris et feminae est: duas publicas habent quibus infantes a genitricibus paupertate: imbecillitate: infamia. timore aut pudore ut affectiones illius sexus sunt expositi educantur: his summa cura et studio nutricum maxima pietate incerta soboles adolescit. Collatis etiam nuper pio affectu pecuniis ut vir et femina his domibus praeceptionis munus obirent. qui pueros prius sine lege et institutione: barbaroque inter se fremitu et ritu viventes: iam in ingenuis moribus et characterum romanorum cognitione et formatione imbuunt. eius pietatis et multarum aliarum aliquando hospes noster Sebaldus autor et sollicitator apud cives exstitit. Cum autem pueritiam in his domibus exegerint iamque rationis compotes facti fuerint civitate mas et femina donatur et ut de ingenio indole aut industria spes est: ita mas negotiatori aut operario (quos e)rgasteres grai id est opere manuum victum quaerentes vocant) commendatur: femella ex pietate dote assignata viro copulatur. A civibus orbatis plerique aut infecundis adoptantur: sed quoniam in eum locum a nobis perventum est nunc etiam ceteras urbis pietates commemorabimus quas illi ut multa vocabula a graecis etiam germana lingua accepimus elemosunas id est misericordias vocant.
CAPITULUM DUODECIMUM DE PIEtatibus et elemosinis urbis et leprosis.
NOn facile quis urbem per religionem christianam offendet quam huic nostrae comparare queat tam
propensa et exposita in pietatis opera est. sunt plus
quam quadringenti nummi aurei perenni redditu qui quotannis in illorum civium subsidium et vitae sustentationem erogantur: quos aut fatum aut iniqua sors externus et longus carcer: vel aes alienum (dummodo ex sua culpa obaeratus non sit) fregerit. aut quas incendia latrociniave oppresserint: et in egestatem compulerint: qui aliquando cum ignominia et contumelia urbem cogerentur de serere hoc annuo et occulto stipendio cum quibus ratio generis dignitatis aut familiae habetur sustentantur donec desaeviente fortuna redeuntibusque placidioribus astris tempestatem naufragiumque enatarint. Illud ego maximum pietatis opus duco: quo ingenui etiam et in tacita calamitate constituti consolantur. Sunt post hanc certi et publici redditus honestarum puellarum dotibus reservati: quas parentes prae inopia matrimonio locare non possunt: aut pupillae orphanaeque fuerint. dummodo spectata pudicitia et probitate morum sanctitateque insignes fuerint. Sunt duodecim virorum decrepitorum (quos illi duodecim fratres vocant) duo contubernia. In quae cives operarii colliguntur: qui senio aut longo labore effetis iam viribus fessi: victu et corporis cura egentes. hi a tredecimo fratre illorum curatore: omnibus vitae necessariis providentur. Pro feminis etiam multis domibus eadem pietate constructis et fundatis: Sunt hebdomadales et ut ipsi dicunt dites sportulae (ita eam pietatem apud Romanos quondam exstitisse et vocatum fuisse invenio) hae centum et sexagintaquattuor civibus egentibus singulis hebdomadibus die solis: ubi sacerdos sacras undas in populum sparserit perpetuis redditibus panem: carnem laridum: aut dum ex religione a carnibus abstinetur: pisces sardam quam illi allec
pisum aliaque legumina elargiuntur. Decem sportulae num mo aureo comparantur: constitutis dispensatoribus qui de
honestate: probitate: necessitateque accipientium cognoscant et examen faciant. Sunt insuper minores et perennes etiam sed pecuniariae sportulae quae die veneris quinquagintaquinque civibus sed aliis a superioribus in singulas hebdomadas solidum (ita numisma vocant quod vicies sumptum aureum Rhenensem reddit) erogantes. Est aliud pium opus quod sex civium filiis annuos sumptus quinque annis ad gymnasia generalia mittit: Primi sacris litteris et theologiae student. Secundi ordinis humanis et divinis legibus operam dant reliqui medicinae. Hi dum suorum studiorum praemia honestioresque titulos doctorum quod in eorum arbitrio positum est merentur in urbem revocantur quorum opera si urbs indiget digno a senatu stipendio providentur quotiensque illorum consultatione opus his fuerit: consiliis adhibent: quod si extra urbem apud
principes aut alias urbes illos agere contingat sacramento adacti sunt. dum suis consiliis opus est reip. et civibus adesse. Est et aliud pietatis opus et quod nusque apud alias urbes aut gentes inveneris aut audieris. In ea hebdomada quae de salvatoris nostri passione obseruamus leprosi utriusque sexus ex omni regione in urbem confluunt. Sescenti: octingenti aliquando conveniunt: domo publica in urbe ad conventum illorum constructa: qua per eos dies reficiuntur. qui ubi convenerunt sacerdos et physicus eos de quibus certitudo morbi non constat lustrant et intuentur signis eius plagae diligenter aspectis: si aut lues cuti inolita aut alterius aegritudinis causa caro polluta sit. Moxque iudicium mundi et inmundi corporis proferentes veluti in delectu militum fit illos excludunt: alios ad collectam multitudinem conscribunt: datis litteris a senatu his qui mundi reperti sunt: suam sanitatem testantibus. quo delectu habito sacerdos dato ad contionem signo
omnes die quem de cena domini appellant in unum locum cogit. Is est quem ad aedes divi Sebaldi koimithrion graeca voce dicunt. Nos dormitorium mortuorum dicere possumus:
conscensoque suggesto hortatur illos ad patientiam et tolerantiam: quodque eam membro rum luem corporumque foeditatem et quia ab hominum societate extra urbes et pagos eiecti vivant aequo et placato patientique animo tolerent: sanctorum martyrum et eremitarum meminisse velint: maximeque acerbissimam salvatoris nostri passionem prae oculis habere et mente revolvere: quantas ille pro humani generis salute et redemptione contumelias: suique sanctissimi corporis plagas sustulerit: cuius corpus mox peracta contione in memoriam passionis eius sumpturi sunt. Quibus ita consolatis et confirmatis post sacrificium in sacello quod cimiterio adiacet a peccatis purgati dominico corpore cibantur. Deinde instructa cena lautissima in commune cenaculum omnes conveniunt videres tunc nobiles et insignes matronas ingenuos et magnificos cives velut ministros praecinctos ad illorum mensas stare incisorio propinatorioque munere velut ad regum epulas gaudere: ministerioque inter se certare: convivantesque adhortari: consolarique ut corpus cibo animique gaudio expleant. Tanta pientissimarum matronarum et optimorum civium pietas et studium circa miseros est. Ast ubi iam epulae mensaeque remotae: et hymno dicto singulis vestis pro tunica et linea camisia datur: cum viaticoque ad propria salutatione et futuri anni invitatione facta remittuntur adde nunc ad has urbis pietates quattuor ante portas domus leprarias et duo publica in urbe et circa urbe et circa urbem peregrinorum diversoria quae ab omnibus regionibus et terris itinere fatigatos colligunt: cibo potuque per diem et noctem reficiunt. Secundo die recuperatis viribus cum viatico ad institutum iter dimittunt. Adde nunc huic pietati pauperes adolescentes a rure et ceteris urbibus disciplinarum
et litterarum causa influentes quos urbs quattuor publicis gymnasiis larga manu fovet. Accedit ad Italicarum urbium morem et imitationem: pro ingenuis pueris et adolescentibus erectum stipendium centum aureorum quo vir in romanis litteris eruditus in poetica et oratoria in publica domo legit: ad id stipendium primus a Monaco Heinricus Greningerus vocatus: vir in Romanis litteris exquisita doctrina olim in Italia institutus: vita et morum honestate conspicuus et singulari humanitate et modestia praeditus. Eius erectionis et stipendii autor apud senatum genitor hospitis mei Ioannes Pirckaimer utriusque iuris professor: fuit. Sed iam
alia prosequamur.
CAP. XIII. DE MAGISTRATIBUS URBIS
URbs trifariam: in plebem mercatores et patres: qui antiqua generis claritudine insignes: divisa
est Inter quos octo et viginti fere honestiores et veteres familiae sunt: apud quos summa rerum et imperii est quod graeci a)ristokra/teian vocant: publicosque honores illi soli et
magistratus a plebe et mercatoribus separati obeunt: in quorum manibus ratae leges leges et summum ius (quod nusquam in aliis germaniae urbibus invenies) repositum est. Hi ex agris et praediis vivunt: negotiis tamen et mercibus ut huius urbis mores sunt plerique dediti: patrum et plebis rarum connubium. Corpus senatus sex et viginti viris constat: tredecim ex his potestatem in cives exercent quos illi scabinos (romani praetores urbanos) vocant. Ceteri de rep. consultant duobus semper ex utroque ordine per mensem consulum nomine gaudentibus: quos ipsi magistros civium vocant: quo instituto lunationes tredecim annua solis conversione illorum numero explentur. Quaestores autem qui ceteros senio fide: modestia. et probitate antecedunt ex his duos habent. Isque summus apud eos magistratus est: qui omnium vectigalium (quae reipublicae nerui sunt)
sacrarum aedium et monasteriorum et eorum reddituum totiusque urbis aerarii curam habent: sunt praeter hos ferme ducenti ex tribus quos diximus ordinibus senatorii viri: qui semel in anno et ubi res arduae postulaverint coeunt Et in commune consultant. hos ipsi nominatos vocant. Est quinqueviratus apud quem criminales causae discutiuntur: hique tribus per hebdomadam diebus causas audiunt. Quibus etiam diebus praetores urbani in civilibus questionibus ius dicunt assidentibus semper tribus doctoribus iurisperitis. Est praeterea praetor arvalis qui rusticis ius dicit: urbi ac civibus subiectis. Ex quibus cum necessitas ingruit supra decem milia armantur. inter quos circa sex milia egregie bombardis periti. Currus autem falcatos ac proeliares ultra tria milia ex his instruunt. Nullum in urbe operariorum aut plebis publicum aut occultum conventum patiuntur. Nec convivii religionis aut exequiarum causa: perniciosum illud et exitiale reip. arbitrantes quia ex talibus congressibus seditiones et factiones discriminaque popularia seminentur et pullulent: quae res multis germaniae urbibus libertatem nostra memoria ademit. Quod si aliqua inter operarios simultas aut dissensio orta fuerit non ad capita operariorum et ad primores artium sed ad senatum omnia referuntur qui ut patres consederint statim duos ad illos privato colloquio mittunt qui concordiam tentent et dum illi perstiterint confestim ad senatum causa refertur gravi mulcta concordiam empturi. hac castigatione repressi plures inter cives controversiae tolluntur et ab iniuriis abstinetur. Caesar Fridericus dum Romae consecrationem coronae a pontifice (ut imperatores nostri ex religione solent) accepisset utque Norinbergam rediit populi multitudinem effusam ante portas undique vides et ut urbem intrasset civitatem in populum effusam obsessas undique plateas et tecta laborantia et velut diluvia quaedam vidisset senio
rem urbis qui tunc leve eius adequitabat interrogavit quonam ingenio et arte tantam multitudinem sine seditione et tumultu regerent et continerent. At ille ut vir Veneranda canitie et summa animi prudentia erat. verbis inquit imperator invictissime et gravibus pecuniariis corporisque poenis id efficimus. significans ingenuos cives verbis et piis adhortationibus monendos esse hisque se emendare. Plebem autem ut servile et indomitum vulgus non nisi corporis poena aut pecuniae mulcta a delictis arceri debere: ad cohibendaque peccata plus timorem quam pudorem apud vulgum valere. vox digna et salutaris reipu: cunctisque civitatum rectoribus et principibus memoriae tradenda. Nullus in urbe publicus aut privatus locus patet aleae: taxillis: potationibus aut aliis quae corrumpere aut depravare mores urbis possunt: praeter eum quem senatus pro ingenuis solum constituit relaxandorum animorum gratia ne decoctoribus et abligutoribus bonorum suorum occasio aut irritamentum praeberi possit quod in illo rum hodie urbibus qui ex religione sibi cuncta licere reputant: tanquam in decus et incrementum reipu. christianae fieri videmus: Qui ne dum publicas lusorias tabernas vilissimis scurris deorumque contemptoribus locant: verum etiam ipsi de his questum tanquam honestum lucrum querunt et recipiunt: In quibus cerneres sacris initiatos: et quos nec habitu: verbis et moribus a plebe discernere possis in corona sedere. aleam: pocula: taxillos pari furore et insania tractare exsecrare: furere: et indignari: et quod magis stomacheris in ruborem palloremque effervescere brachia iactare: ingemiscere seque suamque fortunam et vitam accusare: dirisque deuovere.
iramque et trementia labra in deos et homines exasperare. Hi saeculi nostri mores et christianae religionis principes sunt: in quorum usum redditus
a maioribus nostris relicti pio in religionem affectu. quorum hodie tanta luxuria et avaritia est: ut si totus orbis ipsumque caelum cum sole ab eis prendi posset vectigale facerent. Honestatis curam urbs talem et circa feminas habet ut ne dum de illarum vestibus verum etiam de pedum vinculis leges tulerint: eiusque rei secretos delatores habent qui eas quae legi non paruerit denuntient: ferunt multam pecuniam publico aerario quotannis inferri quarundam feminarum ad voluptatem instructarum licentia et immodesta lascivia. coguntur autem singulae apud senatum comparere et mulctam offerre ut illarum contumaciam verbis etiam et monitione benigna ad verecundiam et modestiam inducat. Quod si qua inter mulieres controversia coorta fuerit: alteraque alteram iniuria: verbo: factove indecoro (ut ille sexus maledicentior est) laeserit: aut quae pellicatui aut lenociniis faverit: vel castitati puellarum posuerit insi dias: aut adulterorum congressibus consuluerit: certo aut vago auctore delata publico foro ante curiam patrum magnum saxum in globi formam excisum humeris gestare cogitur precone cum tympano et fistula praecedente ad cuius pulsum in foro a toto vulgo concurritur. In sequentibus et acclamantibus pueris et aetate provectioribus foedaque sugillatione cavillis et probris saxo onustam (ut lentiori gressu spectaculum praebeat confusioneque et calumniis subiaceat insectantibus et per circum agentibus: ridiculum profecto et plenum cachinno spectaculum et coercendis mulierum delictis satis efficax documentum Has enim vituperationes aliquando magis metuunt quam leges ad bene beateque vivendum constitutas. Sed nos iam reliqua urbis ornamenta consectemur.
CAPITU. XIIII. DE POENIS SONTIUM.
SUmmam libertatis urbis curam habent quod si qua contentio aut rixa in vulgo concitata fuerit
astansque civis illis priusquam mutuis verberibus aut caedibus se affecerint pacem venerari et ab iurgiis abstinere
senatus auctoritate Praeceperit et illi in furore pertinaces perstiterint. Mox apparitores qui libertati urbis invigilant accurrunt carceribus illos confestim mancipantes. Proscribunt ultra germaniae (ut longissime ab urbe qui in patriam deliquerint absint) quattuor nemora et flumina: Bacenin: sueviae: piceariam et hercyniam Franciae et Turingiae et Boemiae Danubium albin Rhenum et Moenum: quibus fluminibus et silvis urbs ad quattuor mundi latera in medio sita circumsaepta est Eos autem qui delicta committunt levi etiam aliquando causa diversis poenis et generibus tormentorum exquisitis afficiunt aut quaestionibus subiectos damnant ut sint reliquis documento et magnitudo poenae alios perterreat: alios ad palum in foro vinctos ferreo lupato circum collum adacto coram multitudine stare cogunt publico foro vulgique ludibriis et ignominiis exponentes. Alios per urbem virgis ad cruorem caesos ante portas deducunt et extorres ab urbe et trans nemora et quatuor flumina proscribunt. Aliis oculorum orbes effodiunt aut praesectis auribus et amputata manu urbe expellunt. Linguas dei sanctorumque blasphematoribus praescindunt: digna tragoediis materia et de Oedipo Tereoque decantata Periurii reis digitos quibus ille tactis sacris caelestia numina in testes vocaverat amputant. Falsariis monetae (ut iam metallariae artes adulterinae pravorum hominum ingenio inventae sunt) aut alterius rei cauterio velut pannoniis equis frontibus aut genis indelibilem characterem inurunt talique nota poenas nefarii pendunt. Neminem occulto veneno aut Toxico placidissimo genere mortis (quod equidem germanae simplicitati tribuo) tollunt. In nullos saevius graviusque quam in latrones: parricidas: fures et patriae hostes animadvertentes: cerneres ante portas in gemoniis damnatorum cadavera suspensa mutuis se (dum aer movetur) conflictari cadaveribus et velut diomedeis
praesepiis a corvorum scaevarumque volucrum rostris lacerari: falsarios mercium aut monetarum sacrarumque aedium spoliatores et sacrilegos: vivos rogo impositos aut ad stipitem vinctos cremant: inserto sub ascellis capiti: inguinibusque nitri puluere ut flamma fomentum corripiat. Latrones et parricidas non crucibus agunt aut culleis insuunt: sed aculeatis rotis tibias et lacertorum moras confringunt: Contritisque singulis ossibus carnifex ceruicem et praecordia humerosque ingenti rotae citato impetu pulsat: a sedibus et amico domicilio latibulisque suis miseram explodens animam: dein lacerum et deforme cadaver spirantibus calentibusque adhuc venis rota supra palum suffixa in aura resupinatos volucribus exponunt. At quibus cum mitius agitur vivos prius ense percutiunt: dein truncum ipsum supplicio rotae afficiunt. In mortuos etiam et exanime corpus saevi. Nec ad has poenas miseris proficisci datur. sed equo adligatos supinos ad haec tormenta trahunt per saxa lacunas: voragines imbricesque platearum miserorum corpora ut de Hippolito tragoedia gemit) lacerantes: obiter uncis flammatisque forcipibus suras et musculos aliaque carnulentiora corporis loca vellicantes foedum illud et germanicae severitatis triste
spectaculum: nec ad coercenda latrocinia caedes et rapinas perditissimorum hominum sufficiens et efficax exemplum: dum lacera corpora et truncos artus et infecta tabo canibus et scaevis alitibus cadavera exponunt Hostibus patriae et in eam coniurantibus exta rimantur et veluti aruspicina aut a)nato/mh fieret: carnifex primum cor scrutatur: exsectis deinde ceteris
intestinis corpus exenteratum in quattuor partes lancinat ut manus et crura exseruntur. Has tanquam ex religione ante urbis portas palis et crucibus affixos ad quattuor mundi regiones et
caeli cardines exponunt. Tanta germanorum latrocinii et sacrilegii vindicta est. Nec mulieribus (tantus severitatis
et iustitiae rigor est) parcitur. quae cum (ut raro se a sceleribus abstinent) toxico aut amatorio poculo lymphaticos fecerint aut fascinatione aut superstitione infamatae fuerint: vel quae partum necaverit aut inmaturum excusserint diversis suppliciis afficiunt aut culleo insutas submergunt: aut igne vitam adimunt: aut vivas humo defodiunt: nec his tormentis et cruciatibus humana temeritas a flagitiis et sceleribus arceri et absterreri potest. quin semper scelus sceleri accumulent. Novis etiam ingeniis crimina perpetrantes ut non satis illis digna supplicia et tormenta respondeant. Omnibus damnatis cum ad supplicia ducuntur cucullus capiti inicitur: ne ex amicis: cognatis: notis aut ignotis animi turbatio: aut desperatio misero suboriatur sed fixis humi et obductis obtutibus et facie: ad mortem quasi incognitus trahatur.
CAPI. XV. DE UNIVERSALI URBIS IUStitia legibus conviviorum. nuptiarum Iudaeis et vini corruptoribus.
UNiversalis iustitiae: quae alienae utilitatis speculatrix est: et eorum quae ad civilem cultum
pertinent vigilantissimam curam agunt: ponderum: regulae: mensurae: utriusque ex auro et argento monetae et in cunctarum rerum administratione aequabilitatem seruare praecipientes. Mercium adulteros gravissima animadversione corporum et pecuniae punientes. Nuptiarum et conviviorum et quicquid eorum est quae in favorem matrimonii et contrahendae amicitiae causa fiunt de cibo et potu numeroque convivarum sumptuarias leges tulere neque carnes et pisces simul sepelire ventribus concessum et Satis visum unum elementum ingluvie nostra spoliasse et non cunctis naturae membris ut luxuriae popinali modum ponant propter gulam nostram cum qua bursa pugnare debet sequitur. insidias posuisse:
easque commessationes velut iacturas et inanes
sumptus et quibus se cives exhauriunt damnavit. Lege etiam de canibus lata: ut singuli patresfamilias unum tantum canem nutriant. venatione canum nocturna ob eam rem per vispilonem demandata: ut extortes nocte molossis suis prendat et mactet: venatori tamen cani ab hac lege inmuni. In nativitatibus prolis et funeribus (ut per totam ferme Germaniam fit) epulationes non concedunt: ne mulierum aggregationi occasiones ebrietatum dari contingat. In conviviis autem dum publicas voluptates instruunt. epularis sermo concinnus et praeter consuetudinem germanorum sedatus nec murmurabundus nec in licentiosos cachinnos effusus sed verecundo silentio pressus prudens et accuratus. Vinorum etiam corruptores utinam graviore supplicio afficerent. cuius corruptelam: ut multa alia nostra saecula excogitavere: ita illa quoque adulteratio et exsecrandum malum inventum est: nec iam solum per germaniam: sed et per Galliam Pannoniam Sarmariam: aliasque terras scelus illud se plantavit: dum colorem: saporem: odorem: vir tutem: substantiam: patriam etiam in illis mutant. Inventum illud druidae esse ferunt Martino Bavaro nomen illi erat in franciae oppido quod a nigra quercu dicunt: dignus profecto aeternis suppliciis qui liquorem (et quo res sacrae fiunt) corpori humano gratissimum pestiferum et letalem fecit. Naturae munus et quo non aliud praestantius sidera ipsa ornamentumque mundi Phoebus excoquit contaminans et inficiens et quod in gaudium et alacritatem et curarum nostrarum remedium natura nobis elargita est: ille in toxicum et variarum aegritudinum causas mutavit humani generis extinctor: sanguinarius et crudus carnifex Quod si mercium et monetae adulteratores capitali poena apud vos prudentissimi senatores plectuntur: quali illum
supplicio afficiendum censetis qui tot homines occidit aut in aegritudines conicit: quot hodie vinum bibunt. Illi paucioribus corruptelas suas vendunt. Ille aetatem omnem et utriusque sexus homines in varia pericula adducit. Mulieribus sterilitatem inducit. abor sus facit. Conceptumque fetum abigit: nutricibus lac inficit aut subtrahit: Arteticos dolores corpori immittit. In viris autem intestinorum renumque tormina (quo non maior dolor corporis est: et corrosiones viscerum inducit: et ut plura paucis dicam venenum inflammat: mordicat: adurit: extenuat: exsiccat: nec sitim aufert: sed auget ut natura sulpuris est. Cuius magnam vim prius quam deferbuerint vina (commixtis aliis noxiis et venenosis rebus quae hic docere pudet) addunt. naturam transmutantes: hoc nos sub dulci melle venenum amicis nostris: uxoribus et liberis et nobis ipsis ut magna pluribus annis vini caritas fuit tam magnis pecuniis emimus: natura tanti sceleris ultrice: quae hunc liquorem per tot an nos propter hos suos hostes et universi humani generis exterminatores subtraxit. Quocirca patres prudentissimi non solum eorum vasis concussis in fluvium vestrum tale venenum effudere debetis: verum etiam huius vini propinatores in rogum et ignem vivos praecipitare debetis: non minus huius toxici quam latrocinii curam agentes. Hebraeos in ea parte quae in septentrionem spectat urbs habuit et fovit: sed ob iustas et necessarias reipubli. utilitates nuper expulit et explosit: gentem transmarinam insigni contumelia et ira numinum a patriis sedibus exulantem: quae suis sacris et superstitionibus
adhuc dedita cunctis regionibus aduersa edurat Nec satis erat tantum auri et argenti in Italiam mercium
et conservandae religionis christianae gratia a nobis quotannis invehere. Illos etiam pecuniarum nostrarum corrosores et feneratores intra sinum nostrum per Germaniam fovemus. Et quod quorundam principum nostrorum avaritia a suis extorquere non potest: hoc per suorum subditorum et pauperum locationem et redemptionem efficiunt ut tandem a Iudaeis usuras et vectigalia et tributum colligant. Felices profecto urbes et terrae quae hac hominum lue carent: ne multis furti occasionem et bonorum suorum distractionem praebeant. Videres ab illis christianorum supellectilem vestes: aurum: argentum: sacra etiam vasa ca lices veluti proscriptam praedam sub hasta vendere. Christianorum pecunias non tantum: sed et sanguinem nostrum sitire: dum veteris suae superstitionis extispicia cum in fantibus nostris: quos cruente et atrociter mactant: celebrant. et hoc divinationis genere futura perquirunt. nullam Germaniae urbem immunem reliquere: quam hoc scelere non polluissent. Sacris etiam hostiis et sacramentis nostris saepe ablatis contumeliaque et ignominia affectis. Qua propter flammis aliisque suppliciis saepe excruciati magnam suorum scelerum foeditatis et perfidiae reliquere infamiam.
CAPITULUM SEXTUM DECIMUM et ultimum de annona et victualibus urbis
Armenta et pecora: oves et caprae in urbe non sunt propter munditiam: quamvis ad primum ab ea
lapidem ingens copia sit. Gregalium et cicurum ipsa prorsus expers. Quippe quae in tam sterili solo sita est ut vix locustis et formicis cicadisque (quod omnium insectorum maxime ieiunum genus est) alimentum cibumque procreet. Ipsa tamen annonae et commeatus abundantia nullis germaniae urbibus ad flumina et ad inclitos portus Codoni et oceani nostri constructis inferior est. quippe quae saepe triginta aut quadraginta principibus imperatori et regibus
victum et omnia ad eorum familiam necessaria administraverit. Nullius rei quam vel luxuria regum aut ebrii saeculi aut naturae necessitas requirit egens: vini: frumenti: olei: salis: carnis: piscium: salitarum: ferarum: volucrum omniumque rerum victualiumque copia et affluentia abundans et exuberans: iustoque et legitimo pretio (tanquam apud se nativis opibus genitum sit) quod inter licentem vendentemque conveniat omnia affatim exhibens. a Moeno tubero Cocero Aesto franciae amnibus. et Necaro Sueviae et Rheno patre fluminum vina. ex Pannonia et Boemia carnem in singulas ebdomadas boves centum mactans praeterea vitulorum et pecorum multitudinem magnam. ex Norico salem ferrum et frumenta cuius mille modios singulis septimanis absumunt quorum unus hominem per annum pascit ex qua re colligitur civium numerum quinquaginta duo milia hominum excedere. Ex
Italia omnis generis fructus et peregrina vina: sucos: odores: aromata transmarinasque opes magis ad instrumenta gulae et deliciarum patrocinia quam ad vitae necessaria invectas. Hae omnes res pecuniis quae a negotiatoribus importantur commutatione mercium facta a civibus et operariis comparantur. Indidem victitantes et ut eorum verbum est non terra caelo aut aere ut ceteri mortales sed solo nummo viventes. Quo circa magna mihi intuenti remp. vestram gravissimi senatores admiratio subiit. Cum enim alias urbes quae hodie adhuc florent: vel quae iam longis ruinis excidere: celebritate tamen famae aut litterarum beneficio adhuc apud nos memoratae: has aut inclitis portubus et fluminibus: marium commercio: ubertate terrae: aut pecore: mineris bellorum gloria aut imperio in vicinos auctas locupletatasque legimus et videmus. At vos in vicinos studio obsequio: amicitia: et fide insignes: eiusque rei gratia
non fragili et facile perituro papyro sed firmo pergamento omnes vestras epistolas et senatusconsulta emittitis. Et sicut parandae pacis conseruandaeque fidei et foederum auctores. ita latrocinii dominationis et rapinarum semper impatientes et infestissimi hostes fuistis. Quorum agrum dum lustro silvam sabulum et arenam invenio: dum fluvium specto cervum transilire conicio: et is vester Oceanus Rhodanus Rhenus et Danubius quibus rebus in eam opinionem
adducor: ut crediderim vestram urbem (sicut graecia de quibusdam suis urbibus canit) a diis immortalibus conditam et in hunc usque diem in ornatissima sua repu. et in tanta populi multitudine sine civium seditione et tumultu numinum favore conservatam: in quam velut in communem patriam totius germaniae gentes et collimitiae nostrae nationes confluunt: quos a latrociniis tutantes vos recipitis: et variis mercibus onustos per universam Europam emittitis societatis humanae et commerciorum conservatores et principes caelesti aliqua et occulta credo virtute ut doctissimi de loci natura dis serunt) in urbem vestram desuper divinitus infusa. Quam precor faustam felicem stabilemque dii inmor tales urbium et locorum antistites et fatales genii indigetes et hospitales. diu in felicitate sua siquid ex voti nostri nuncupatione illi accidere potest conseruent et tueantur: dum rotat astra polus feriunt dum littora venti.
Finis libelli de situ instituto et moribus Norinbergae. Censoribus Ioanne Dalburgio
Wormatiensi Episcopo et Villibaldo Pyrkhaimer Patricio et senatorii ordinis viro integerrimo philosophiaeque et in utraque lingua graeca et Romana eruditissimo: et Ioanne Coclite ducali senatore.
CONRADI CELTIS HYMNUS SAPPHICUS IN VITAM SANCTI SEBALDI
REgiae stirpis soboles SebaldeNorica multum veneratus urbeDa tuam nobis memorare sanctamCarmine vitamTe sacris votis generant parentesCum diu lecto sterili vacassentTeque suscepto statuere castamDucere vitamNatus his sanctis puer ergo votisGalliae claram properas in urbemArtibus sacris animumque cultisMoribus ornansHauseras sanctas ubi mente legesPatriam doctor rediens in aulamRegiam quaerunt tibi mox venustamIungere sponsamUt dies laetis fuerat peractaNuptiis virgo pudibunda vultuDucitur celso tibi copulandaCandida lectoCumque iam clausum fuerat cubileEt quies cunctis foret alta rebusTu tuae sponsae loqueris pudicaeTalia verbaNata de magno mea sponsa regeNon tuum castum violabo corpusSi placet mecum pia vota castaeIungere vitaeAdnuit virgo tenero pudoreEt deo magnas dedit ore gratesIntegram seruans generosa castoCorpore vitamIpse mox celsam genitoris aulamSpiritus sancti monitu relinquensHorridas silvas heremumque vastisSaltibus intrasEt per exesae cava saxa rupisStratus orabas manibus supinisFeruidum solem: boream: nivesquePassus et imbresEt fertas inter medius quiescensSaepe montanis satiatus herbisHauseras puram liquidis fluentemFontibus undamHis ubi corpus dapibus foveresMentis in puram tenuatus auramSaepe divinos nitido videbasPectore vultusSic tribus lustris tacito peractisInde romanam properas ad urbemQua dei verbum monuit per orbemSpargere pastorIpse mandatum recipis paternumEt vagus terras varias pererrasDonec immensum peregre veniresLaetus ad histrumHic ubi cymbis tumidus careretPraebuit tutam pater alme navemPallium: quo tunc fueras pudicoCorpore tectusMoxque per vastas nemoris latebrasNoricam laetus veniens in urbemHanc docens sacro monitu profanosLinquere cultusEt deum celso residere caeloPraedicas: poenas vitiis daturumQuique virtuti tribuat bacataePraemia vitaeIlle de casta genitrice natusCorporis mortem tulerat cruentamTertio Phoebo rediens sepultisVictor ab orisApprobas multis tua verba signisScripta quae libro reperi fideliNec minus claris hodie coruscasInclute signisCumque iam longo fueras laboreFessus: et sedes meritus beatasTe senem nostras deus imperabatLinquere terrasSpiritus sanctos ubi liquit artusMox boves corpus tulerant agrestesQua tuas sanctas modo personamusCarmine laudesErgo iam caelo merito locatusHanc velis urbem mediis arenisConditam: sanctis precibus iuvareSedulus oransTerra fecundo madeat liquoreEt salutares habeat caloresSpiceam gestans cereris coronamFenore multoSpumet et plenis rubicundus uvisBacchus et frontes tetricas relaxetEt pecus laetis nemorosa carpatPascua pratisProsperos seruent radiosa cursusAstra: nec morbos subitos minenturPaxque per nostras maneat perenniTempore terrasFata germanis faveant triumphisDum petet Turcos gladiis cruentisPrincipis nostri iuvenile roburMaxmilianiHinc ubi nostras animas solutisCorporum vinclis deus evocabitConfer: ut tecum capiamus altiGaudia caeliHaec ubi nobis pater impetrabisAnte supremi faciem tonantisHic tuas semper cumulemus arasTure benigno.
INCIPIT LUDUS DIANAE CORAM MAXIMILIANO REGE PER SODALITATEM LITTERARIAM DANUBIANAM IN LINZIO
MERCURIUS PRAELUDIO MISsus a Diana ad spectatores loquitur.
Pennata gesto calcibus vestigiaTectus galero et hac in aula prodeoAtlantide olim quem creatum praedicantFidus deorum et qui dearum nuntiusHominum sagax et foederum caduciferMandata vobis iam fero triviae deaeNemorum latebris et feris quae praesidetVenationis et magistra regiaFaunis Satyris Nymphis comitata agrestibusSilvano Iaccho et putido SilenoHaec maximo regi est datura AemilioArcum: pharetram: cuspidas: rete: et canesSibi offerens venationum insigniavictamque se dicet per egregium virumVenationis omnis expertissimumVos auribus sed cuncta nunc prehenditeAlis levatus ipse ad astra hinc evolo
Actus primus.
Diana Nymphis Satyris et Faunis reliquaque sua familia singuli suis insignibus ornati et induti regem alloquitur.
CAesar ave auspicio superum qui dirigis orbemQuem decorat Romanus honos cui vivida virtusPer varios casus per mille pericula rerumHoc peperit regnum: gestis qui cedere nescisCaesaribus priscis: et adhuc meliora supersuntAdvenio supplex genubus prostrata sacratisQuam coluit crebris aris veneranda vetustasAtque Ephesus memori tot iam per saecula temploDonavit: triviam vates dixere prioresMansit honos nomenque meum: mihi numina rurisSilvanus Satyrique leves Faunique salacesEt Bacchus socio Sileno in caespite sacrumStruxerunt: me magna cohors comitata sororumOreadum Dryadumque simul: solemque nivesquePertuleram: inque humeris tot retia ferre sub aestuNon piguit: costisque cutem deducere ceruisNec minus et nostros ornarunt undique postesArcubus et iaculis captivarumque ferarumPellibus et votis mortales mille vocaruntDonec in Austriaca quidam felicior aulaDucit Aventina veteres qui ex arce parentesProgenitus: superans atavos virtute prioresVenatu oppressit silvas cautesque petivitIgnotas antehac homini: non ulla ferarumNon volucrum secura colit montisue cacumenSive profunda lacus penetrat. montesque lacusqueEt manibus pedibusque ferox: certaque sagittaSive capit prendens lato venabula ferroSeu iaculum torquet: rideris prisca vetustasHerculea decorata manu: Calydonius herosIam nihil est: quin ipsa virum venerata prioremIpsa Diana colo: Fauni Satyrique sequunturSilvanusque rudis Nymphae et generosus IacchusAuritoque sedens madidus Silenus aselloHunc dominum: nostrisque choris non amplius haerent:Et si me vultus non decipit: ille viderisIlle es caesar: ades venator maximus illeQuem capreae ceruique timent. ursique suesqueEt lupus et nuper tibi missi aquilone visontesQuem fugiunt: qui saepe ferus nemus omne fatigasCedo libens: arcumque meum pharetramque nitentemEt iaculum capias Caesar spoliisque DianaeLaetior exsultes et quae tibi munera MavorsIam pridem largitus erat crudelis in hostesExerce his nostris: placidus lenisque fruaris
Post huius carminis recitationem Diana choro Nympharum stipata. Laudes regis et reginae cum Nymphis et Faunis quatuor vocibus cantat. Ipsa in medio choro corniculata stabat. Nymphis in chorea circa ipsum salientibus et haec carmina canentibus
Maxmilianeas Nymphae nunc dicite laudesEt resonet nostro Blanca maria choroDucite iocundas Fauni Satyrique choreasIndulget festis regia tota iocisDedicat hanc Genio caesar cum coniuge noctemO nox perpetuo carmine digna coli.
Actus Secundus
Silvanus comitatus Baccho Faunis et Satyris regem alloquitur.
Rex cui Maximium praestant pia sidera nomeNVerus ab aethereo missus mortalibus orbECultor olympiaci iustique aequique tonantiSIuris amator oves christi tua sceptra gubernenTMens vigil ut caelo populus turbatus apertOVivida ad aeterni tandem pius ora trahatuRServa commissum tibi ne lupus intret ovilEIustitiam superos obeuntem hoc orbe relictONobis qui Austriaco fruimur pastore remittaSVicta diu Ausoniae Lugubri moenia vultUImpia luxerunt et adhuc insubrica ploranTCulmina cristati vanissima praelia GallITolles laude atavos si tu venerabile numeNOccurras Turcorum annis inimicaque castrATelis Christicolum superes martemque tyrannuMUrbis abegisti dum tristia bella tumultVTunde male infidi venientia perfida turcIAgmina et immanis nunc disice daemonis illuDMaumet robustum pectus qui bella furorESuscitat insano germana in corpora et armAUrbanos Christi cultus perdentia gestiTBellator Stygio qui fretus robore geseFPerdere nos regesque pios mandare gehennaERitus heu miseros hominum quos si ante tribunaLIn nigra perpetui mittendos tartara fatINos timor admoneat numquid mortalibus istaCConstrictos videas animos in crimina ferrIIntendens licet usque malum draco membra resolvaTPerfidus exhaurit matris qui viscera nostraEEnses effodiens sic undique bella parentuRVexati te iam cessent dominante periclAImperii invictum tolletur ad aethera nomeNTurgentes Venetos igitur tuque omine lumeNAttere felici gallorum: ac pectore totOMotus Helveticae compesce et turbida plebiS
Praecedens carmen sex versus in capite et unum in litteris finalibus continet.
Non auro redimita comas mea carmina suntoNec sunt a tanto principe digna legiArte tamen contexta diu qua nulla fuereForsitan in nostris condita temporibusLitterae in extremo carmen tibi sine reponuntEt sex principio carmina lector habes
Post huius carminis recitationem per Silvanum Chorus Bacchi et Comitum suorum ad fistulam et citharam saltabant haec carmina quattuor vocibus saltando modulantes.
Silvanus Satyri Fauni Silenus IacchusLascivis pedibus chorea nostra strepetMaximus Aemilius coniunx et Blanca mariaCantentur nostris hic et ubique chorisVivite felices ambo dum vita superstesEt locet aethereo vos deus inde poloFinis actus secundi.
ACTUS TERTIUS BACCHUS THYRSIger comitatus Sileno et Bacchidibus Regem alloquitur.
Ex qui stemmata Aventina geris sacraSalue: romulidum gloria CaesarumOsiris capias et DionysiiQuondam magnificis gesta laboribusBacchus nunc vocitor laetitiae datorImpellens animos scribere carminaCantantes satyros iam tua saeculaSilvanos faciles capripedes deosSilenum madido somniferum meroMecum temporibus perpetuis feroCingentes capitis tempora frondeisSertis: sunt quibus et pinea poculaHi sunt qui manibus Thyrsigeris petuntMecum colliculos celsaque montiumLaeta vitiferum fronte cacuminaSic veni calida laetus ab IndiaEt Nisam peragrans Niliacam et plagamGrais et Latiis montibus inserensRadices: tenui sub scrobe vitiumDignum perpetuis munus honoribusHinc montes adii laetior arduosGentis belligerae monticolas vidensGermanos: docui: et pampineum nemusPer colles teneris ducere surculisSic Rhenana mihi culta fuit plagaEt montosa scabris rura sub alpibusNostris muneribus vitea reddidiMoenum cum Necaro cum Cocero et vagoAlbinque cumque Odera et Bacchifero SalaRhaeti Vindelici Carnioli StyriEt longa virides valle CarinthiiHinc et Austriaci qua Cecius feraxVinosum tumido Danubio caputInfert vinifluis comminus uvulisMe vineta locis editioribusConsecrasse sacris carminibus canuntMe sic clara Vienna Austriaci soliA vino nitidum nomen habens bonoCantat Bacchidicis iam triath/rikoisAd quae conveniunt milia plurimaFaunorum Dryadum et Silvicolum deumIn primis referunt qui meritas pioLaudes Maxmiliano imperii duciUrbem tam celebrem qui sinit orgiisEt natale solum muneribus meisImpleri et fieri bacchica gaudia
Post recitationem illius carminis: conticuere omnes intentique ora tenebant et mox Recitator Choriambi huius ad pedes regis provolutus Lauream his carminibus a rege petiit.
SIqua mihi est virtus doctrinaque maxime caesar Imponas capiti Laurea serta meoPer superos ego iuro tibi et per sceptra tonantisCantabo laudes hic et ubique tuas
Poeta igitur caeremoniis solitis per manus regias creatur: totus chorus gratiarum actiones regi cantavit tribus vocibus.
Regis aeternas resonemus omnesIncliti laudes: nitidae coronaeSerta qui docto dederat PoetaeSilesitanoTuque susceptum videas honoremUt sacris dignum facias camenisNeve te torpor furor aut libido etQuestus obumbretLiber in vastis memorare siluisUt canas laudes probitate partasAsper et contra viciis faventesCornua tollasSic tibi totum celebris per orbemFama nascetur rapidum per histrumVistulam et duras Codani per undasEt vada Rheni
Actus quartus Silenus asello insidens et Cantarum ansa attrita et contusa perife/ria extendens: vacillante et titubante lingua et cruribus tremulis regem alloquitur.
Clarus Aventino quondam qui sanguine cretusIam faveas nostris Maxmiliane iocisSilenus sedeo pando temulentus aselloEt negat officium pesque manusque suumEst animal toto quo nullum pigrius orbeVivit. quod tergo corpora nostra geritPendula demissis cui torpent auribus oraEt lento graditur bestia pigra pedeAera rugitu: clamoso et commovet oreCerberus obscuris ut solet ater aquisOfficiumque suum duro nisi verbere discitDum crebro baculo terga relisa sonantIllis nunc faveas rex Maxmiliane rogamusAtque hos caesareis rex bone pasce cibisHinc rursus silentium et pocula aurea et paterae per regios pincernas circumlatae et inter pocula pulsata tympana et cornua. Finis actus quarti.
Actus quintus et ultimus. Personae ludi omnes in unum chorum congregatae gratiarum actiones agunt. Diana loquente et universo choro quatuor vocum concentu singula carmina repetente et veniam abeundi petente, his carminibus.
Vivite felices ambo Caesarque toriqueConsors: nestoreos fata dedere diesCaesar ad occasum felix sis solis ab ortu etViribus invictis regna solumque teneMultiplicem variet sobolem tibi Blanca mariaEt ducibus terras impleat AustriacasTardior extremae cum venerit hora senectaeCollocet omnipotens laetus utrumque poloMaxmiliane vale: valeas iam Blanca mariaIam repeto silvas casta Diana meas
Post ludum actum divus Maximilianus altera die convivio regi omnes personas refecit: Quae erant numero viginti quattuor. actores regiis muneribus donavit. Sodalitas illa carmina subiecit.
Perlege germanas rex invictissime musasAuspicio crescunt quae modo in orbe tuoHas olidi quamvis tetrique odere cuculliEt quos barbaries mitraque lata gravatQuinos mordaci rabioso et dente lacessuntInfamantque suis carmina nostra dolisQuod si de sacris auferrent carmina librisHorae septenae nullius ore forentHos merito spernis nobis tua munera largaDistribuens: refovens aere: favore: lareUnde tibi merito pulsant tua plectra camenaeEt te perpetuo carmine ad astra ferent.te/los.
PRIVILEGIUM ERECTIONIS COLLEGII POETARUM ET MATHEMATICORUM IN VIENNA
MAximilianus divina favente clementia romanorum rex semper augustus: ac Hungariae Dalmatiae
Croatiae etc. Rex: archidux Austriae; dux Burgundiae: Lottoringiae: Brabantiae: Stiriae: Carinthiae: Carniolae: Lymburgiae: Lucemburgiae: Gelriae: Lantgravius Alsatiae: Princeps Sueviae: Palatinus in Habspurg: et Hannoniae: Princeps et Comes Burgundiae: Flandriae: Tyrolis: Goritiae: Arthois: Hollandiae. Selandiae: Feretis. in Kiburg: Numurci et Zutphaniae: Marchio sacri romani imperii: ad Anasum: et Burgoniae: dominus Frisiae. Marchio Schlavoniae: Mechliniae: portus Naonis et Salinarum etc. Ad perpetuam rei memoriam. notum facimus tenore praesentium universis. Cum post susceptum divino auspicio Caesariae maiestatis titulum officii nostri: in primis duxerimus: ad ea singula animum intendere: quae et reipu. nostrae decori et ornamento perpetuo fore arbitraremur: et nationem nostram germanicam ac domum Austriae ex qua orti sumus quantis possemus honoribus: apud omnes gentes et posteritatem: notas faceremus: id potissimum occurrit pro aeternitate litterarum: necessarium in humanis rebus fore: ut populis et urbibus nostris Romanarum litterarum gymnasia: laudato ordine et romano more statueremus unde publicarum rerum moderatores ac recto res ut plurimum excellentes prodire: qui veterum rerum gestarum lectione facti prudentiores: bene et beate vivendi rationes multa etiam experientia posteris scripsere: directis itaque a nobis in nostro Viennensi gymnasio. civilis iuris lectionibus. cum in poetica et oratoria arte nihil hactenus ibi instituerimus: decrevimus pro ipsius universitatis nostrae argumento
collegium poetarum ibidem priscorum imperatorum ante cessorum nostrorum more erigere: abolitamque prisci saeculi eloquentiam restituere: Itaque pro hac re provehenda et imitanda duos in poetica et oratoria: duos vero in mathematices disciplinis eruditos: ad ipsum collegium deputamus: inter quos: eum quem pro tempore lectorem ordinarium. in poetica constituemus volumus eidem collegio praeesse. quem etiam praesentibus nostris ipsius collegii et lectionum superintendentem facimus et creamus. Quo autem praefatum collegium uberiori a nobis gratia et privilegio decoretur: resque ipsa felici gradu debitum sumat incrementum pro honore nostro. et dignitate augendae Viennensis universitatis: caesarea nostra auctoritate: ac motu proprio praefatum collegium hoc praesenti privilegio ac praerogativa decoramus: ut quicumque in praefata nostra universitate Viennensi in oratoria et poetica studuerit laureamque concupiverit: Is in praenominato poetarum collegio diligenter examinatus. Si idoneus ad id munus suscipiendum habitus et inventus fuerit: per honorabilem fidelem nobis dilectum Conradum Celtem: per genitore nostrum Fridericum tertium divae memoriae: primum inter germanos laureatum poetam et modo in universitate nostra Viennensi poetices ac oratoriae lectorem ordinarium ac deinde per successores eius: qui pro tempore collegio praefuerint: laurea coronari possit. Sicque per eum et successores eius laureatus: pro poeta ab omnibus habeatur et celebretur: omnibusque privilegiis et insignibus: quibus ceteri poetae laureati fruuntur: quomodolibet consuetudine vel de iure: uti et gaudere possit: ac si manibus nostris ea dignitate fuisset insignitus. Cuius rei tenore praesentium. damus: concedimus et impartimur nostri Caesarei iuris eidem
legenti poetae ordinario ut praedictum est omnimodam auctoritatem: non obstantibus quibuscumque legibus: statutis: consuetudinibus: ordinationibus: aut aliis quibuscumque in contrarium facientibus: reseruato tamen nobis nihilominus iure poetas coronandi. quos idoneos duxerimus. potestati etenim nostrae per hoc privilegium nequaquam derogamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostrae concessionis et ordinationis paginam infringere: aut ei quovis ausu temerario contraire. Si quis vero id attentare praesumpserit: poenam indignationis nostrae grauissimae ac quinquaginta marcarum auri puri irremissibiliter se noverit incursurum: quarum medietatem imperiali fisco nostro. ac reliquam partem praefato collegio decernimus applicandam. Harum testimonio literarum sigilli nostri consueti appensione munitarum. Datum in oppido nostro Bozano pridie Kalendas Novembris. Anno domini mIllesimo quingentesimo primo regnorum nostrorum Romani sexto decimo. Hungariae vero duodecimo.
VINCENTII LONGINI FLEUTHERII Silesitani artium et philosophiae doctoris poetaeque laureati: ad divum Maxmilianum regem Romanorum panegyricus pro instituto et erecto collegio poetarum et mathematicorum in Vienna Pannoniae incipit feliciter.
ALta velut primi stupuerunt aequora nautaeDum pegasea ratis liquisset Thessala PeleiLitora: sic nos arctois qui nascimur orisNitimur externas primum cognoscere linguasCrassaque barbarico formamus verba palatoQuae stillant veluti concretis Stitia gemmisGuttatim: donec liquidis exuberet undisAlueus eloquii: atque ausit se credere pontoQuamvis ingenii vis plus quam lingua probeturHaec tamen Aonii fontis decorata liquoreAuget spirituum vires animoque beatoSuggerit aeternum post fata illustria nomenHinc est quia petimus crinitum tempora lauroPhoebum: quem noctesque dies germania poscitIngeminans: vatumque orans hac voce parentemPhoebe veni: nostras placidissimus hospes in orasNec pigeat gelido torpentia membra sub axeVisere et illustres radios infundere nostrisPectoribus: quum sis priscis a sedibus olimPulsus ab ignavi turcorum gente: vetustoNomine Teucrorum variato a tempore edaciHinc tua cessarunt oracula: nec tua DeloTempla pio fumat Ture aut Cynthoque RhodoquePhocidis arua iacent: delubraque ditia delphisNon iuga Parnassi resonant: victricia sertaLauro hederaque ligant nec vates tempora circumNec blandam Citharam sequitur delecta sororumTurba repercussis resonisque per aera neruisNamque Chelis moderator abest: et spretus HiachusA trucibus Turcis. latias petiere penatesMusae. explorantes terras sedesque quietasTotius Europae: ut tandem considere campoFelici possent: et libera pectora nudoOre: per aethereas depromere vocibus arcesAdmonuere deos Bacchum Phoebumque calentemUt post Chaldeos: Solymos: graecos italosqueArdua per celebres peterent vestigia murosQua dat iter tutum ad germanos Mantua camposTum fluvios Athesis primum peragrare sororesCoepere. et montes mirari argentea dantesMunera: dehinc cereris per letas horrea vallesPergentes: sinere alpes in duo brachia cernuntIn medioque videt muscosis fontibus arvaPrataque odorifero subluxuriantia floreEt fluvios dulces murenarumque fluentaHuc igitur sedem locet orant numen utrumqueLaeta ubi vitiferos circumspicit Austria montesInter quos laetis cum vitibus uvifer omnesEst ingens Cecius plures ut nutriat orasCum Bavaris Boemos vicinaque regna PolonisEt terras circum sine Liberi honore iacentesHic tua Thyrsigere celebrabunt o)rgi/a baccheEt curuae resonabunt montibus eu)/ie vallesSive illas teneat Rhenus: Necarusve: vel AlbisAut Odera aut Moenus: Sala vel Dravus CocerusqueCantantes venient ad bacchanalia ludosNos quoque Pegasides: quas iam viridantia prataEt cava saxa tegunt liquidi sub pumice fontisEt quartus retinet modo limes ab urbe ViennaDebita soluemus madida tibi munera voceNec tamen interea fugiet nos carminis autorCuius fatidicos semper comitamur ovantesGressus: hinc nemora aerei cum fontibus haemiMaeoniique senis celeberrima liquimus arvaVidimus ut nuper. Machumeti erumpere faecesTurcos in memoranda loca impia bella movereEt latices laetos: musas: citharamque canoramSpernere et argolicam sophiam: vocemque latinamEt quicquid divino animo complectitur orbisHos quoque nos decuit contemnere nec sinere omnesPerdi quaesitam modo crebris usibus artemDixerat haec ter trina cohors in Parthica regnaHinc non immerito in damnum illorumque pudoremMaximus Austriacae dux illustrissimus aulaeAemilianus honos regum: clariique triumphiEt decus et splendor famae et pars maxima vatumCondita totius spectat modo consilia orbisEt medio residens sceptra Europea gubernatSceptra quibus trepidant superatis aequora terrisMagnanimi et regis sacratum numen adorantGallus et hispanus Latium: pictusque BritannusPannonus: Austriacus: Stiriusque: Carinthius hinc etCarnus: goritius: Croatusque: et Dalmata: et acerBurgundus: Brabanticus: Haimoniusque: SelandiQuique cava Hollandi nunc de tellure vocanturNaumurci: et quos a tenebris dixere PelasgiScoti: cum Flandris: Phrisii: audentesque SueviBurgonii: Arthoi: Alsatii: Lymburgus: et altoSanguine quos reperimus Aventina arce creatosHabsburgi: Tyroli: Gelrenses: quosue tenet fonsAut Oeni: aut Araris: Lotrico quique vocanturSeu a luco et burgo: vel quos sungaudia nutritFlandri: Mechlini: Schlavus: portusque NaonisAtque Salinarum: sed quid germanica regnaConmemorem: aut terras circum tua rura colentesCum tua iam proles alio consedit in orbeCumque nepote tuo oceanum moderatur utrumqueHaec dum miramur pensando Heroas avitosTecum: nil erit et cedet tibi prisca vetustasQuae si iam nostro tam laeto viveret aevoDiceret: hic maris et terrae discrimina novitHic superat iusto irritatus marte superbosReges atque duces: hic est et pacis amatorDum videt Heroas concordem ducere vitamEt rerum causas rimatur pace sub ipsaNec sinit in turpi mentem torpescere luxuDivinam: cuius de summa est spiritus arceMissus ad inclusas animas velamine caecoQuas ut ad aethereas posset revocare regendoSedes: difficili conatu saepe laboratNec studio satis est huic ter germania quinoAccersit graecos Chaldaeos: cumque latinisHebraeos et habet doctos quos maximus orbisSive illos teneat tellus qua fw/sforos undisOcciduis condit se: aut qua se tollit in ortumAtque alio vivunt aduerso pondere mundoSub stygiis lacubus: versa et vestigia plantaFigant hos omnes audit donisque remittitMagnificis: necnon divinae munera mentisIllis infigit: stimulos ignemque ministratVirtutum: quin et legum iurisque peritosEt triplicis sophiae in natalia rura vocavitQua spectat templis munita Vienna patentesCampos: et circum et leges et iura ministratPraeterea vatum erexit collegium in aevoCenteno. atque oratorum qui pectora possuntFlectere: et est quorum numero obseruare MathesimQuicquid et Euclides: Vitruvius aut PtolomaeusMetitur numero aut radio terramque polumqueRes memoranda et inaudita et sub principe tantoDigna: quod is post imperii tot saecula gentisTeutonicae: primus mereretur amare camenasAudiit ut nuper Lyricum resonare poemaGermani vatis: Phoebi praesente catervaObtulit huic hilari mox regia munera vultuMunera quae donare potest tantummodo CaesarNam potis est lauro sacros decorare poetasCeltis in Austriaca memorandi principis aulaNunc igitur discat divinas Teutonus artesDiscat et humanas: mentem superumque hominumqueHaec pius et iustus doctrina maximus herosOmnia romulidum rex instituitque dicavitUt maiore fide maneat constantia maiorInter Teutonicos reges regumque nepotesIdcirco hunc merito post tot felicia regemGesta: triumphantem magno cunctatur honoreItalia Heroum genitrix portusque deorumQuatuor ad partes terrae tractusque marinosHunc etiam expectat pontus septemplicis histriQui nuper solito plus spumosa hostia cernensFeruere Danubii: fluviorum hunc agmine regemFluctivago excepit: vasto cum murmure pontiEt nova rorifluo laudabat nuncia vultuDum Rheni fontemque Histri sub Caesare tantoAspexit: largas liquidasque effundere venasConcordesque per Oceanum perque hostia gentesReddere: et a Gallis pacato currere lapsuNon araris nymphae fugiunt: non aurea tagiFlumina: Maxmilianeum decus uber hiberusEt Rhodanus supplex undarum molibus auctusCum fluviis aliis dominum veneratur aquarumHerculis hunc notae memori munimine gadesExoptant: ut et occasum conseruet et ortumInde triumphator velut alter caelifer AtlasQuando fatigatos humeros ad pontus onustumSentiet: et superam laetus remigrabit in arcemFelici soboli rerum committit habenas.te/los.. Dictus Anno domini. M. d. et novi saeculi Secundo Kalendis Februaris.
Sebaldus Schreyer civis Norinbergen. C. Cel .Poetae et Philosopho. S. P. D.
Multi iam et in nostro hoc saeculo Conrade doctissime germani in litteris Romanis et graecis
non mediocriter docti evasere. Multi etiam opera ad posteritatem scripsere et reliquere. Inter quos tu unicum et praecipuum decus iam pridem uberrimam segetem concepisti: et procreasti: quae dudum messem et fructum postulasset: tibi et nobis omnibus amicis tuis: immo toti germaniae: honestissimum. Si quando tu opera tua tot annis iam tuis vinculis et carceribus clausa: in lucem partumque iam dudum maturum ederes Ut enim homines hominum causa progenitos esse non ignoras: illudque inter mortales egregium esse: docendo et scribendo vivis et posteris prodesse: utrumque tu laborem tota germania nostra teste pro virili tua exegisti. a cunctis tuis germanis (externis etiam) ad singula germaniae latera laudatus: sed in uno: nedum tibi: sed et omnibus tuis deesse nunc videris: in quo ego tibi molestus esse non desinam. quia aut per invidiam: desidiam: superbiam: aut quocumque alio errore traharis ab soluta illa tua egregia opera: et quibus (ut ais) extremam manum imposuisti apud te seruas. nec ad hominum conspectum egredi (ut parentes cum prole sua iam aetate matura faciunt permittis: ut dotem et prolem: ex nuptiis coniugalibus susciperent Nemo enim (si ad aes cumulandum intentus fueris) dubitabit tibi illa honestum questum paritura: cum operum tuorum indices non
modo sint novi et inauditi: verum etiam dignissimi sci tu et nova quadam rerum cognitione referti et inventi Scis profecto vilescere vetera: nova autem semper suam habere gratiam. quod si laudis: gloriae: et famae studio (quod tantum poetis queritur) flagras: quis ignorat tibi et universae Germaniae summam propositam esse gloriam. Italiae etiam: quae tuum ingenium et eloquentiam admiretur. quod hactenus in tanta barbarie tu inventus et natus sis. qui par in carmine inter suos huius saeculi scriptores esse possit. Quare age amantissime Conrade desideria nostra non fraudes: totque annis conceptum et maturum fetum operum tuorum enitare. qui tibi multos (mihi crede) nepotes procreabit. Non enim adolescentes nostri tantum sed et aetate provectiores: cum illa tua scripta legerint: similes tui esse: et parem virtutis laudem adsequi obnixe studebunt. Quare age persuasus sis: quo rem ipsam incisis formulis adceleres. Quod nisi feceris: futuros esse conicio. qui vel alienae laudis titulis: aut lucri cupiditate inducti: illa tua opera (quod fata avertant) tibi subtrahent sibique inscribent. aut imprimi te invito procurent. tu igitur vale et tibi et nobis omnibus: ut prudens es: consule. Ex Noriberga Kalendis martiis A. S. MD saeclari.
C. C. Sebaldo Schreyer S. P. D.
Admones me amantissime Sebalde multis honestis et efficacibus causis: ut opuscula mea quae iam
ferme in duodecimum annum parturio in lucem proferam. recte quidem et sincere admodum me mones et hortaris Dudumque sanis tuis consiliis et monitis morem gessissem nisi me legitima quaedam ratom et: ut ita dicam: monstro si nostri partus respectus continuisset. Qui ut in omnibus animalibus certo et definito a natura tempore concipitur et absolvitur: ita quoque in animi prole procreanda fieri debere affirmo. Ut enim animalia quaeque non nisi ex certo stellarum kronikw= aut h(liokw= ortu certum et praefixum sui coitus tempus habent et ad certam in utero moram
fetus edunt: ita cum his accidere video et viris doctis simis qui aut carmine aut oratione quidpiam illustre et dignum lectione cudunt et producunt: non semper quando volunt aut cupiunt niso: nescio quo daimone aut spiritu concitati: ad scribendum incalescant et rapiantur. Sed ut in formatione fetus fit subsicivo tempore quod in omnibus rebus sapientissimum est per inventionis: dispositionis: et elocutionis partes ad e)ntele/xeian opera sua producunt Scis enim illam extemporaneam a Quintiliano damnatam esse garrulitatem. multumque referre an quis pariat aut inmaturum fetum excutiat: multumque interesse an tibi: uni aut pluribus vel omnibus scribas. Scis quid in hac re poetae sentiant. Scio ego plerosque ante editionem operum suorum multi nominis et famae fuisse: cumque suo aut amicorum consilio opera edidissent ludibrio et dedecori se exposuisse. Ego tibi: quicquid futurum de nobis est: pareo et adquiesco. Ita etiam R. Maxmiliano hortante. velaque ventis mando. Tu rescribe quid post editionem indoctum vulgus et phoebea sodalitas nostra de nostris rebus sentiat. Vale. Ex Vienna kalendis Februariis M. D. et ii.
Absoluta sunt haec C. C. opera in Vienna Domicilio Max. Augusti Caesa. Anno M D. novi seculi II. kalen. Febru. Inpressa autem Norimbergae eiusdem anni Nonis Aprilibus. Sub privilegio Sodalitatis Celticae nuper a senatu imperiali impetrato ut nullus haec in decem annis in Imperii urbibus inprimat.