NATHANIS CHYTRAEI SILVARUM LIBER QUARTUS.

Ad Generosum omnique virtutis, et doctrinae laude clarissimum D. [Abbr.: Dominum] ANDREAM DUDItium , Senatorem et Oratorem Caesareum. SILVA PRIMA.

DUDItium quoque Musarum Phoebique patronum
Insignem, Sophiaeque decus, Suadaeque disertae
Quis celebrare vetet? cui sit bene cognita virtus
Illius, et generis decora, atque illustris avitae
Nobilitatis honos, facundae gratia linguae,
Excultaeque adeo vis et sapientia mentis.
Felicem ante alios illum! quem nomen avorum
Nobile, et altarum praeclara scientia rerum,
Virtutisque decus, rectae rationis alumnae,
Nobilitat. non ille hominum de sanguine tantum,

Aut sine mente Die terreno nascitur orbe:
Sed genus ex ipso deducens nobile caelo,
Ceu deus in terris, immenso munere div-m [Reg: divorum] ,
Iura dat, et summo dignus censetur honore.
Namque ideo mortale genus natura, Deusque
Ordine destinguit, fixa quem lege tuetur:
Nobilis ante alios ut rerum sceptra teneret,
Infirmosque manu et sumptis defenderet armis.
Attamen egregiis quicumque parentibus ortus,
Excoluit studiis animum, Musisque dicatus,
Ipse per ingenuas altum caput extulit artes;
Sic superat reliquos omnes, qui nomen avitum,
Claraque maiorum solum-modo facta recensent,
Lucifer ut toto fulgentia sidera caelo.
Ergo quis ut par est nomen laudesque decusque
Duditii celebrare queat? qui magnus honore
Sit licet, et celso maiorum sanguine cretus:
Ingenio tamen et summis virtutibus, ipse
Nobiliora facit generosae nomina stirpis.
Salve igitur, coeptisque libens allabere nostris,
Salve iterum, tu lux patriae, tu gloria certa
Pannoniae fulges, quae sicut Apolline Delos ,
Et Iove Creta suo gaudet: sic te quoque magnis
Annumerat nostri verax heroibus aevi.
Tu magna virtute potens, et Caesaris aulae,
Regibus et carus [Orig: charus] , magno celebraris [Reg: celebraveris] in orbe.

Scilicet hinc verae se nobilitatis origo,
Hinc verae se laudis honos, hinc gloria famae
Tollit, et aereum celsis caput inferit astris:
Nam veluti nequeunt nocturni in turribus ignes
Caelari, aut patriis sub lucem in montibus arces:
Ignea sic radiis, habitans sic ardua virtus
Tecta latere nequit, variis sed nota sub oris,
Omnia perfundit faculis et luce serena,
Humanasque sui mentes inflammat amore.
Sic ego cottidie [Orig: quottidie] summis dum laudibus astris
Aequari nomenque tuum laudesque perennes
Audio, cognoscoque domus et gentis honorem,
Quem tamen exsuperes vera pietate fideque;
Utpote quae Latii de faucibus Antichristi
Ereptum nuper veri te in luce locarint [Reg: locaverint] :
Ipse (fatebor enim) miro succensus amore
Virtutum laudisque tuae, non pectoris ultra
Hanc volui caelare mei sed prodere [Reg: proderunt] flammam:
Paucaque cycniferas [Orig: cygniferas] Varni quae nuper ad undas
Deduxit rudibus tibi nostra Thalia camenis,
Indicium addictae transmittere carmina mentis.
Quae tibi si vultu fuerint perlecta sereno,
Ut bonitas candorque volunt sperare timentem;
Monaviusque iubet carus tibi, carus amicis
Omnibus, et fido ante alios mihi iunctus amore:
Gaudia contingent nostris gratissima Musis ,

Iam cupidis vestras aeternum dicere laudes.
Sed memor unde abii, tu nobilitatis honores
Doctrina exornas varia: tibi splendida legum,
Et Ciceroneae superata scientia linguae,
Non ideo ut patrios turbares litibus agros,
Saevaque distractis agitares iurgia linguis:
Sed vitam prius ipse tuam, moresque venustos
Iustitiae ut norma regeres, legumque tenore
Ut punire malos, iustos defendere posses.
Hinc miratus ovat, seclusa in valle Tibiscus .
Hinc mater doctrinarum saepe Itala tellus
Ingenio et bonitate tua, verbisque disertis
Obstupuit, tantumque tuis invidit honorem.
Hoc Athesis Lycus et Rhodanus fecere [Reg: fecerunt] Padusque ,
Quando animos vultumque tuum videre [Reg: viderunt] , tibique
Laeta triumphali cecinerunt carmina plausu,
Et petiere [Reg: petierunt] suis caelesti munere multos
Concedi similes verae virtutis alumnos.
Sed linguam qua voce tuam, variasque loquelas
Pro meritis celebrabo suis? te Gallia dives,
Eridanique simul priscique Antenoris arces,
Promere nativo norunt [Reg: noverunt] sua verba lepore.
Et velut hyblaeisque favis, et nectare puro
Dulcior egregii narratur sermo fuisse
Nestoris , Atridas blanda cum voce moneret:
Sic sacer imperii praeses, caput urbis et orbis,

In te mellifluae dulcissima flumina linguae,
Quae cernit patriae gratam spectare salutem,
Diligit, atque tuae non parva negotia curae
Commendat, teque officiis et honoribus auget.
Quid tibi Pierides memorem? quas carminis arte
Perpetuo tibi iunxisti, versuque sonoro,
Saepius ut lepidas agerent ad plectra choreas
Fecisti iuvenis florentibus integer annis.
Hinc quoque perpetuo Musarum munere vives,
Nec nomen laudesque tuas annosa vetustas,
Ulla nec aetatum series, aut tempora laedent.
Haec tibi caeruleas Varni labentis ad undas
Dictabam, dum tu tractanda negotia regum
Suscipis, et Christo carum defendis ovile.
Sis felix, magnoque diu cum Caesare vive,
Virtutemque ducem felix fortuna sequatur.

D. [Abbr.: Domino] Henrico Baroni Starembergio . SILVA II.

SI vacat, et castos non aversaris amores,
Hos etiam generose Baro lususque iocosque
Accipe laeto animo, ut mos est, vultuque sereno.
O decus eximium generosae Caesaris aulae,
O columen magni generis, stirpisque vetustae,
Maecenasque meis dudum carissime Musis .

Quartus enim, bene si memini, iam labitur annus,
Caesaris augusti quando legatus in urbe
Varniadum vero nos es dignatus honore.
Cum mihi blandus hymen licitos properaret amores,
Sponderetque tori sociam, tum scilicet ultro,
Non humiles intrare casas, et tecta Chytraei
Es veritus: quin laetifico sponsalia vultu
Condecorasti [Reg: Condecoravisti] , implens tenues fulgoribus aedes.
Cetera quid memorem generosi signa favoris?
Quae mihi sunt fratrique imis infixa medullis,
Sollicitosque tenent animos, tibi solvere grates
Dum cupimus, lateque tuas diffundere laudes,
In quibus et toti sumus, et debere fatemur,
Plura tibi meritisque tuis, quam dicere versu
Exiguo fas sit: magnarum pondere rerum
Sic premor, et fandi mecum vis victa laborat.
Attamen et Charites vestrae nudique lepores
Aspicient nostras aequo si lumine Musas ,
Tum facundus ero, et si quid mea carmina possunt
Te quoque nulla dies venturis eximet annis.
Interea exigui non despice munus agelli:
Utque mihi, sponsaeque meae nova gloria praesens
Praecipuumque decus fueras; sic nominis absens
Hic fulgore tui, tenues ornare libellos
Non pigeat, certeque honor es tu maximus illis:
Pieridesque simul sibi tanto a nomine nomen

Praesidiumque petunt, contra censoris iniqui
Murmura, perpetuoque rudis convicia turbae.
Quod patiere [Reg: patierunt] libens. multos sic aurea coniunx
Guntacorus tecum seros et Rudiger annos
Unanimi implebunt concordes pectore fratres,
Olim etiam vestros donec celebremus amores,
Me parvum parva, at magnos vos magna decebunt.

Nuptiis Tilemanni Stellae et Annae Hoffmaniae . SILVA III.

Fertilis et Rheni dextrae contermina ripae
Est regio, non magna quidem, sed divite gleba
Piscinisque potens, chalybisque armata fodinis,
Quin auro, argento, et cyprio quandoque metallo
Insignis, ni prisca loci vestigia fallunt.
Hanc circum fortes fama est habitasse [Reg: habitavisse] Sugambros [Orig: Sicambros] ,
Menapios , Ubios , Chattos , priscosque colonos
Westphaliae . Urbs iacet hic aprico in colle Sigena
Nobilis, unde alta duo flumina despicit arce.
Flumina quae socias illic coniungere lymphas
Incipiunt, subitura vagi mox brachia Rheni ,
Bonna Sugambrorum [Orig: Sicambrorum] priscis ubi pervia campis
Adiacet. urbs eadem turritis undique muris,
Circuituque super cincta est, despectus ab illo

Commodus in segetes, in iugera consita silvis,
In pecora hic viridi passim ludentia prato.
Quin te convertens redituri ad lumina Phoebi ,
Nassovii comitis turres et tecta videbis
Splendida, piscososque lacus, fontesque salubres.
Purior hic aer, caeloque affinis, et aurae
Sidereae, egregios homines producit, et aptos
Moribus, ingenio, studiis, rebusque gerendis.
Comprobat hoc [(printer); sic: loc] praestans animi et laudabilis heros
Fortis Ioannes , qui nunc Comes optimus arcem
Incolit, a Dilla praeterlabente vocatam,
Uranii frater, magna cum laude volentis
Qui patriae sacra sceptra tenet. Ludovicus id ipsum
Comprobat, Uranii qui fortia castra secutus
Bella gerit, Comes egregius, nullique secundus
Ingenio, fortique manu et praestantibus ausis.
Tu quoque magne Comes, summae et virtutis Adolphe
Nuper in hoc numero clarorum laude virorum
Non postremus eras, iuvenem te Rhenus et Ellus
In gremio fovere [Reg: foverunt] suo, cum rura Tribocum
Nobiscum incoleres, ubi Prusca e flumine spirat
Castalios latices , et magnam dividit urbem.
Mox hinc Leucoreum longe translatus ad Albim ,
Musarum studio sollertis acumine mentis
Deditus, egregios vicisti laude sodales,
Illustrisque scholae sublimia sceptra tulisti,

Tantum erat ingenium, tanti virtutis amores.
Sed nunc, proh dolor, ob patriam dum strenuus ultor,
Bella moves, hostesque necas victricibus armis,
Victor obis, longi vita dignissimus aevi.
Te Phrisiae gemuere [Reg: gemuerunt] arces, Amasique querelas
Audiit Arctoo notissimus orbe Visurgis :
Abiecere [Reg: Abiecerunt] lyras Musae , laurique virentis
Germina funereo permutavere [Reg: permutaverunt] cupresso:
Mox laudes cantare tuas et facta paratae,
Post obitum ut celebris famaque superstite vivas.
Sis felix, placideque tua sub mole quiesce
Magne Comes, tibi quos annos mors abstulit, illos
Fratribus apponat, patriae qui iura tuentur,
Et tua vel sero numquam [Orig: nunquam] laus concidat aevo.
Haec ego de patriae ducibus. Nunc clara Sigena
Quos celebres virtute tulit, mihi proxima cura est,
Enumerare tibi, quos inter dignus honore
Praecipuo Donnerus erit, quem Fuggarus olim
Custodem natis dederat, morumque magistrum,
Cum procul Hispani peterent gymnasia regni.
Hinc ille eximius legum iurisque peritus
In patriam rediit, famaque innotuit aulae
Caesareae, dignusque fuit, qui Caesare natos,
Rodolphum , Ernestumque duces virtutis amore
Imbueret, primisque animos formaret ab annis,
Phillyrides [Orig: Phyllirides] alter, magnum praeceptor
Achillem

Qui docuit pacis pariter bellique labores,
Verborum orator rerumque effector ut esset.
Salve magne senex, in te spes publica magni
Est posita imperii: sacrae tu Caesaris aulae
Restitues quandoque duces, qui sceptra tenere
Utiliter, cunctosque queant frenare rebelles.
Qui decus imperii, labentibus undique rebus,
Instaurent, finemque malis hoc tempore praestent.
Nil melius sapiente animo rerumque perito
Principe, si patriae iusto moderamine praesit,
Omnia tum rident laeto pulcherrima vultu.
Dum tales Donnere tua virtute fideque
Instituis nobis: quis te non diligat unum?
Quis meritas umquam [Orig: unquam] possit tibi solvere grates?
Olim tempus erit, senior cum sceptra videbis
Tantorum iuvenum, perpessorumque laborum
Aspicies fructum, toti qui proderit orbi.
Urbs eadem tulit Arnoldum , qui consulis amplo
Fungitur officio, regina Colonia Rheni
Qua rapidas moderatur aquas, hoc nobilis aevo
Fortunaeque animique bonis: hoc Carolus olim
Hospite perpetuo, Rhenum cum viseret, utens,
Insignes illi titulos concessit, ut inter
Auratos equites magno praestaret honore.
Quin eadem Tilemanne tuo memorabilis ortu
Clara Sigena alias inter caput extulit urbes,

Tu nova Stella micas istis gratissima terris,
Hanno pater Stellae , placida sub mole quiesce,
Qui talem nobis natum post funera linquis,
Cui puero primas quando prodiret in auras,
Uranie [Orig: Urania] arrisit placido pulcherrima vultu,
Ingeniumque dedit, rebus caelestibus aptum,
Postmodo quod celebres magna cum laude fideque
Excoluere [Reg: Excoluerunt] viri. primis praeceptor ab annis
Hammerus tibi Stella fuit, quem curia Lani
Suspicit eximium iuris legumque patronum.
Non hic Aemilius [Orig: Aemylius] , non hic Sarcerius ille,
Medlerusve silendus erit, quos Stella magistros,
Eximios habuit, formatoresque iuventae.
Nec mihi de clava Germanum nomen adeptus
Praetereundus erit, quo commendante Vilelmus
Nassovius , pater Uranii , dare munera Stellae
Annua, Pierias Hassi cum viseret arces
Coepit, eumque suos inter numeravit alumnos.
Non mihi Caesarius, quem magna Colonia fovit,
Non Lutherus erit, non maximus ille Melanchthon [Orig: Melanton]
Praetereundus, opes animi quibus ille amorem
Imbibit, ut doctos inter mox doctior ipse
Floreret, fieretque aliis iam notior oris,
Doctrinae eximiis non impar laude magistris.
In primis tibi cura fuit doctissime Stella

Aethereas tentare [Orig: temptare] domos, praenoscere caelum,
Sollerti [Orig: Solerti] studio et cura, numerisque rotundum
Percensere polum, et radio distinguere stellas,
Terrarumque plagas certis depingere signis.
Hoc tabulae librique docent, quibus optimus auctor
Regna Palaestinae veteris describis, et oras
Aegypti , cunctasque plagas quas ostia Nili
Iordanesque suo spatiosus [Orig: spaciosus] flumine claudunt.
Hoc docet exiguis Germania magna tabellis
En subiecta oculis. cunctas hic aspicis urbes,
Montesque fluviosque omnes, silvasque virentes,
Et fines patriae cunctis a partibus orbis.
Cui mox adiunges, opus admirabile cunctis
Gentibus, et nullis umquam [Orig: unquam] delebile seclis [Reg: saeculis] ,
Quo quidquid patrius celebrandum continet orbis,
Factaque maiorum, nostraeque encomia gentis,
Et mores urbesque omnes, stirpesque vetustas
Complectere [Reg: Complecterunt] sagax. Musae tua coepta secundent,
Proroget annorum metam Deus ipse, tibique
Adsit, ut impositam magno cum pondere molem
Sustineas velut alter Atlas , par viribus illi,
Fortis et ad laetum perducas omnia finem.
Huic Camerariades , huic optimus ille Melanchthon [Orig: Melanthon]
Te videre [Reg: viderunt] parem, quin perfecere [Reg: perfecerunt] monendo,
Et precibus crebris, ut praestantissime Stella
Susciperes onus hoc tantum, tantosque labores,

In patriam pius, et seros quandoque nepotes.
Quin patroni operis tanti, tua coepta benigna
Adiuvere [Reg: Adiuverunt] manu: quos inter prima tenebat
Noster Ioannes Albertus , sceptra vetustae
Vandaliae , Varnique tenens, tractusque marini,
Balthica finitimos ubi tangunt aequora Danos .
Hic ille est princeps nostro doctissimus aevo,
Plurima cui Phoebus , roseae cui plurima debent
Pierides , quarum divino numine nomen
Perpetuum cum laude feret. nam profuit ille
Omnibus Aonidum cultoribus. optime princeps
Vive diu, nostrasque etiam non despice Musas ,
In gremio quae magne tuo crevere [Reg: creverunt] , tuumque
Nunc quoque praesidium reliquo sibi tempore poscunt,
Aeternasque tibi sollemni [Orig: solenni] carmine grates
Perpetuo dicent: nec te Stella optimus olim
Negliget, historiam patriae cum scribet, avito
Stemmate deducens vestrae primordia gentis,
Virtutesque tuas merito decorabit honore:
Ut te nulla dies venturis eximat annis.
Quid Comites nunc eximios, Mansfeldia fortis
Quos genuit, quid Stolbergi qui iura tuentur,
Quid Suartburgiacos celebrem? qui coepta secundis
Auspiciis tua iuverunt, quibus inclitus ille
Suendius , Uraniusque simul iungentur et Hassus ,
Atque Bipontinus princeps. quin arbiter ipse

Imperii, genitorque tuus Maximiliane [Orig: Maxaemyliane]
Propositum Stellae sacro diplomate iuvit,
Munificaque manu tantos urgere labores
Promptus erat. Sic ille Ducum Regumque favore,
Omnia quae magno Germania continet orbe
Vidit, et egregiis descripsit cuncta tabellis:
Incipiens primo partes lustrare marinas,
Hic ubi sub gelida floret Megalepolis Arcto ,
A Danis divisa mari, pelagoque Codano ,
Cuius sceptra tenent illustri sanguine creti
Praestantes virtute duces, insignia quorum
Sunt Tauri caput, ornatum fulgente corona,
Et Gryphus quadrupedes, rostroque alisque decorus,
Fasciolisque ligata manus, gemmaque relucens
Annulus erecta, indicium virtutis avitae.
Hinc ubi Cimbrorum Paeninsula [Orig: Peninsula] cingitur undis
Oceani, Holsatos vidit, ferroque tremendos
Saxonas , et quotquot populos celer ille Visurgis
Albis et includit. quin Brocci culmina montis
( Bructerus hoc illi quondam dedit accola nomen)
Obruta conscendit nivibus, silvamque Bacenim [Orig: Bacaenim]
Praelongam latamque adiit: nec Marchia quidquam
Misniaque , Phrisiaeque arces, aut rura Nemetum ,
Vangiones , aut Sala tenet, fortesque
Triboci [Orig: Triboces] ,
Quod non ille sagax solidum cognorit [Reg: cognoverit] ad unguem.
Quid tibi iam Viadri populos? Moravosque Silesosque ,

Istricolas tibi quid Dacos , celebresque
Bohemos
Austriadasque canam? simili quos ille labore
Strenuus accedens, visu quae digna notavit.
Non iam Westphaliam , Meliboci et culmina montis,
Non tibi Menapios , non fortes ense Sugambros [Orig: Sicambros] ,
Non Ubios , Batavos , Belgas , civesque Namurci ,
Iam repeto. quin et Morinos , tuaque oppida Trevir ,
Atrebatesque Athesinque [Orig: Athesimque] libens, gentesque Mosellae ,
Et Vogesi [Orig: Vosegi] taceo scopulos, et flumina Nicri .
Praetereo quoque Pleumosios , veteresque Cheruscos ,
Quae tamen hic magno studio, summoque labore
Omnia lustravit, patriae communis in usum,
Ut prodiret opus quandoque insigne, suisque
Perfectum numeris, ex quo Germania nomen
Perpetuum referens, toto legeretur in orbe.
Dum tamen a patria procul est, hic optima coniunx
Deserit hoc aevum, mortales deserit oras,
Absenti spes magna simul, magnique doloris
Causa viro, quando rediens sine compare lectum
Invenit, tristemque domum, natosque tenellos.
Sic opus inceptum laetos contingere fines
Hactenus haud potuit. pectus sine nube serenum
Uranie [Orig: Urania] poscit, studiis mens aegra negata est:
Nunc ergo Hofmannus praestans pietate fideque,
Aetherei praeco verbi, tibi foedere natam
Legitimo iungit; natam virtute, pudore,

Et forma eximiam, et vultu verbisque decoram.
Quam lepor exornat, roseisque affusa labellis
Gratia, pura fides, in sponsum mutuus ardor.
Haec tibi Stella fuget curas, et lampadis instar
Phoebeae nubes abigens, te luce serena,
Impleat, ut coeptos possis absolvere cursus.
Vivite concordes animae, nil gaudia turbet,
Labra columbatim coniungite, pectora nodus
Vinciat herculeus, nulloque solubilis aevo
Duret amor, caleantque una duo corpora mente,
Illa Sibyllinos superes tu Nestoris annos.
Non iam progeniem sponsae, matremque patremque,
Non alios celebrare licet: verbosior aequo
Cum fuerim, semperque ultro brevis esse laborem.
Officium tamen hoc alii commisimus. at tu
Consule nostra boni. multo meliora fatemur
Carmina sunt tibi scripta, meos superantia versus.
Est tibi, sitque precor, multos Husanus in annos,
Nobile doctarum decus et tutela sororum,
Ingenium cuius celeri ferventius igne,
Flumine et uberior facundae gratia linguae,
Nos terret, timidosque procul post terga relinquit.
Est Mylius tuus affinis, prudentia cuius
Nestoreis par est meritis: facundia certat
Cum Ciceroneis , multum miranda, libellis.
Est quoque quem decorat Graiae sapientia linguae

Optimus arguto suavique Caselius ore.
Cur igitur, veluti philomela attendit achantis;
Sic ego non tantis auscultem sponte magistris?

Melchiori Faliscio et Annae Flehingiae , Sponsis nobiliss. [Abbr.: nobilissimis] SILVA IV.

Est regio ad Moenii ripas quam Tubarus amne,
Piscifero, iunctusque rigat Radiantia Laso,
Atque eadem geminis circumdata saltibus; unus
Vergit ad imbriferum Suevo [Orig: Suebo] conterminus Austrum :
Finitissimus Turingo alter se extendit [(transcriber); sic: extendtt] ad Arcton :
Terra ferax Bacchi et Cereris , celebrataque claris
Magnanima virtute viris. quae natio Francos
Ignorat veteres? ista qui sede profecti
Indigenae, priscis, Mavortia corda, Latinis
Terrorem incussere [Reg: incusserunt] olim. nam fortibus armis,
Cum gentes passim opprimeret Romana securis;
Incuteretque metum toti tot cladibus orbi:
Hi magnis invicti animis et robore, soli
Opposuere [Reg: Opposuerunt] hosti, non fossas, flumina, muros,
Sed fortem intrepidamque manum, frontemque minaci
Terribilem aspectu: quo gens haec unica duro
Non subiecta iugo, sub libertate resedit.
Propria magnanimis haec namque est gloria Francis
Ferre famem, tolerare aestum, contemnere frigus,

In pactis servare fidem, sanctumque tueri
Foedus amicitiae [Orig: amiciciae] , mentiri aut fallere numquam [Orig: nunquam] ,
Posthabitaque bonam vita defendere famam.
Artibus his Franci , Romano a milite tuti,
Duravere [Reg: Duraverunt] diu; quin ista gente creati
Regia Sequanicas tenuerunt sceptra per oras,
Romanique illis magna cum laude coronam
Imposuere [Reg: Imposuerunt] olim. testis mihi Carolus ille
Magnus erit, rex Francorum qui regibus ortus,
Intulit in patrios, fasces trabeamque penates:
Imperiumque illud multos feliciter annos
Obtinuit, meritis cumulans ingentibus orbem.
Posteritas quoque non ista de laude recessit.
Nunc etiam magnis Musarum et Martis alumnis
Francica gens proavis certat; quis carmina nescit
Huttenique animos? quis scrutatoris Olympi ,
Cui monte a Regis nomen fuit, aut Camerari
Doctrinam ignorat, toto quae nobilis orbe est?
Quis Francos iam non equites, et robora laudat,
Innatamque fidem, et priscae virtutis amorem?
Quos inter iam dudum habuit memorabile nomen
Melchior (an Melior dicam? Namque optimus ille est)
Quem natum antiqua gens stirpe Faliscia laudat,
Patre Sigismundo ; dextra qui magnus et armis,
Consilioque potens, et servantissimus aequi,
Iure Palatinis ducibus clarissimus olim,

Acceptusque fuit, quis [Reg: quibus] saepe fideliter ille
Consilio et monitis rebus prospexit in arctis.
Testis Otho Henricus , testis Fridericus , uterque
Septemvir magni imperii, meritisque verendus,
Illius eximias operas animumque virilem
Experti, quando magna cum laude fideque
Praesidis officium, Boeris praefectus, obivit:
Nunc magnus iacet exigua tumulatus in urna.
Hic pater est. Si quaeris avum? fuit ille Philippus :
Si proavum? fuit Henricus , qui praemia laudis
Auratos torques meruerunt: forsitan idem
Si cupis agnatos; Fabiani nobile nomen
Accipe, compluresque alios hac stirpe creatos,
In laudem et certos patriae communis in usus,
Saxonicaeque domus, quam saepe sagacibus illi
Consiliis iuvere [Reg: iuverunt] olim, studioque fideli.
Tunc quoque Vangiones missi cum dicta Lutheri
Audirent, (illuc namque ad comitia Caesar
Venerat, ut motos de relligione tumultus
Comprimeret) tremeretque animo pars maxima victo:
Hic illi praesto tibi magne Luthere fuerunt,
Consilio, certaque fide et prudentibus ausis.
Quod tua scripta probant, probat optimus ille Melanchthon [Orig: Melanthon] ,
Cui placuisse viro non laus extrema putanda est.
Salve sponse meis observandissime Musis

Te puerum placido nascentem Iuppiter ore,
Et bona Calliope aspexit, tibi risit Apollo .
Te pater a primis virtutibus imbuit annis,
Nobilibusque viris docuit discenda, virentem
Praestanti ingenio, spectandum moribus aureis.
Scit bene Castalios qui spirat Elister odores,
Scit Ligeris , Soma , cum Rhodano , scit Sequana mentem
Doctrinamque tuam, quam tu es testatus ibidem
Egregiis virtute viris. scit nobile regnum,
Celtarum , quot tu linguas, quot noveris artes,
Admirata suos peregrina in gente lepores.
Inde Nicri cum te reducem pulcherrimus amnis
Vidit et obstupuit; tibi magna palatia pandent
Magnus Otho Henricus , magno te fovit amore,
Virtutis propter cultum, ingeniique vigorem.
Legatum quoque Gallorum te misit ad arces,
Saepe tuae mandans non parva negotia curae.
Virtutemque ducem, felix fortuna secuta est;
Nec te septemvir minimo Fridericus honore
Nunc colit, et coluit quondam. te namque magistrum
Custodemque suo Casimiro legit, ut ex te
Virtutem et dignam divino principe mentem
Imbiberet, primisque tibi pareret ab annis,
Sceptri haeres patrii. Sic olim Aeneia virtus
Et gravitas iuvenem dictis formavit amicis
Pallanta : egregio sic cretus Amyntore
Phoenix .

In verbis factisque acrem, studiosus Achillem
Erudiit: cui non, vera virtute, secundus
Excellens Casimirus erit, quem Gallia nuper,
Fortis et intrepidus sumptis dum fulminat armis,
Mirata est iuvenem, tacitoque in pectore sensit,
Quid patrius vigor, et virtus generosa magistri
Naturae et quantum excultrix doctrina valeret,
Laudavitque tuos clarissime sponse labores.
Te pater ipse novo mox insignivit honore,
Iussit et Astraeae celebrem conscendere sedem,
Hic ubi spumifero florens contermina Rheno
Spira, decus magni Imperii, non ense sed armis
Iustitiae, legum norma et virtute tuetur.
Sis felix o perpetua dignissime vita
Melchior , excellens animi, et tot dotibus aucte
Nobilis ingenii, doctrinae et stirpis avitae,
Perpetuoque meis multum celebrande camenis.
Qua ratione etenim Musis indictus abires?
Quarum tu merito comites dignaris [Reg: dignaveris] honore,
Quas reverenter amas, redamantes: hinc tibi texunt
Aeternum virides amaranti e flore coronas,
Ut te nulla dies venturis eximat annis.
Sed neque Musarum sunt clarae indebita sponsae
Munera, quam pater excellens in stirpe Flehinga
Luduicus , duplici Wolgangus nomine sevit,
Nobilitatis honos Graeci labentis ad amnem,

Hic ubi vitiferos laudat Mencingia colles.
Natus Udalrico Wolgango : hic virginis Annae
Est avus, insigni virtute et fortibus ausis
Cognitus Ambergae , senioris signa Philippi
Dum sequitur; pater ipse etiam Ludovicus , eodem
Tempore qui pressam Charitino a principe Brettam
Devictrice manu asservit: quo scilicet ille
Corpore tum puer, at paulo post inclitus arte
Nutriri hic patria posset sub sede Melanchthon [Orig: Melanthon] ,
Natus in exigua, sed nomine maximus, urbe.
Si matris genus observes, sponsaeque venustae
Maiores, anus est illi generosus Obertus ,
Arce Ravesburga , Golerorum sanguine cretus,
Qui fortes animis quondam et Mavortia bello
Fulmina, pro patria virtute et laude labores
Sustinuere [Reg: Sustinuerunt] graves: hostem vel vincere pugna
Vel patriae excidium moriendo avertere sueti.
Est Lotharingorum sedes Nancaea , sub ipsos
Germani et Galli fines, hanc Carolus ille
Burgundus quando hibernis male cingeret armis,
Illi tota domus Golerorum vindice dextra
Auxilium tulit, et rebus non liquit in arctis.
Quo ruitis generosae animae? damnosior hoste
Proditor est, a quo turpi dux perditus ausu
En cadit, armatis quem vos defendere dextris
Dum cupitis, Libycaque velut de rupe leones

Irruitis, metitisque acri quaeque obvia ferro;
(Fraude perit virtus, non vi) succumbitis omnes.
Non impune tamen, neque enim moriuntur inulti
Hostibus haud tergo, sed fronte et pectore noti
Magnanimo, iuvenes Golerorum stirpe creati,
Quos velut una dies ad pugnam emiserat omnes;
Sic etiam una dies funesto perdidit ense.
Attamen ut tantae superessent semina gentis,
Prospexit Deus ipse; unus nam liber ab armis,
Addictusque sacris, ista de gente relictus
Sospes erat, quem tum Caesar Fridericus , amico
Ipse patrocinio amplectens, a praesule tandem
Obtinuit, mutata ut conditione priori
Legitimi posset consortem ducere lecti,
Extinctamque [Orig: Exstinctamque] fere natis extollere gentem,
Mox iterum ut similis maiorum laudibus illa
Floreret, possesque olim pulcherrima nasci
Tu quoque quae fieres lectissima sponsa mariti
Tam celebris. nec spes illum generosa fefellit,
Multi etenim nati Golerorum e gente supersunt,
Egregii virtute viri, quibus illa priorem
Aequare et meritis poterit defendere famam.
Hac tu stirpe satam laetus complectere sponsam
Melchior , egregium Themidis decus, ardeat illa
Semper amore tui, quondam ut Panthea maritum
Susis Abradaten , proprio plus corde solebat

Diligere, eximiumque sibi decus esse putabat,
Observare virum, verboque offendere nullo.
Sit capitis nova sponsa tui pretiosa [Orig: preciosa] corona,
Morigeris animosque modis, et pectora dulci
Recreet alloquio. cum te tua limina fessum
Excipient, teneri concurrant blanda puelli
Oscula praeripere, et tacita dulcedine tangant
Corda tibi. quibus ut seram munire senectam,
Atque diu gaudere queas cum coniuge felix,
Me tibi iusserunt votis optare profusis
Pierides ; monuitque ultro Cisnerus , amatus
Iam collega tibi, et noster bonitate patronus
Excellens, doctosque inter doctissimus ipse,
Cui cur quaeso negem, pro te modulata petenti
Carmina? cui multo plus debeo; tantus amico
Candor inest animo, tanta est sub pectore virtus,
Sed nec plura licet. felices ergo valete
Melchior , et Cisnere , meas nec spernite Musas ,
Iustitiae, magni meritis, fideique patroni.

Cum Ordinis philosophici Decanus, ad funus Io. [Abbr.: Ioannis] Bogentini Lubecensis , studiosos adolescentes convocaret. SILVA V.

SI quis adhuc dubitas diri regnator averni
Quod superet, quod bella gerat cum gente piorum,

Aspice terribiles casus, et tristia nostri
Fata Bogentini , quo vix praestantior alter
Integritate fuit, verae et pietatis amore.
Ille Lubeca tibi non aspernandus alumnus
Ingenium studiis et honestis moribus ornans,
Ad vada spumiferi primo concessit Elistri ,
Doctrinae intentus clarorum laude virorum.
Hinc Varni rediens celebrem novus hospes in urbem,
Musarum in castris meruit, carusque magistris
Discipulisque fuit, patri sed carior, unum
Qui natum hunc in venturae spem stirpis alebat.
Spem quae magna fuit, tanta illi industria, tantus
Aetheriae pietatis amor, purissima virtus,
Et placidos ornans generosa modestia mores.
Quin etiam populos iam de pietate docere
Salvificaque fide, claris inceperat ausis.
Non tulit hoc Sathanas , qui cum sua regna videret
Imminui, fortemque illum quandoque futurum
Cerneret heroem, qui relligionis honores
Asserere, et Christo adversos convincere posset.
Non tulit hoc inquam Sathanas , sed callidus illi
Insidias iuveni struxit, qua fraude doloque
Heu nimium tibi iam notum est studiosa iuventus.
Non tamen imbutum vera pietate fideque
Debellare animum potuit, qui fortior atris
Restitit insidiis, et Christi funere nitens

Vulneribusque sacris, caeli iam regna subivit,
Purpureos inter proceres divosque locatus.
Quid furiosa olim quid tu patiere iuventus?
Ebrietate tumens, et verni prodiga floris,
Cum maneant haec fata bonos: resipiscite tandem
Dum licet, et sanctae vigiles assuescite vitae.
Horridus ille Leo rabioso circuit ore,
Intentus praedae et spoliis, nec parceret ulli,
Ni Deus iniectis illum frenaret habenis.
Hunc igitur pietas, sanctaeque modestia vitae,
Assiduaeque preces summa et vigilantia placet,
Ne similes fore in laqueos quandoque ruamus.
Supremum quoque defuncto praestemus honorem,
Primae signa dabit quando sol aureus horae,
Afflictae memores vitae, mortisque propinquae,
Quae quia vita brevis, numquam [Orig: nunquam] non proxima nobis
Esse potest, homini accelerans mundoque ruinam.

IN FUNERE IO. [Abbr.: Ioannis] Dureri Lubecensis . SILVA VI.

Ergo iterum spes Aonii pulcherrima fontis
Flebilibus lugenda modis temploque scholisque
Occubuit? Durere iaces doctissime, nec te
Vel triplicis potuit praeclara scientia linguae,

Vel pietas, virtusque animi, roburque iuventae,
Incolumem servare tuis, nobisque? Lubeca
Ingenii cultrix tanti laetissima quondam,
Interitu nunc maesta dole, tristesque querelas
Ingemina, similes illi sperare nepotes,
Vix ausura equidem, dum degenerare videmus
Omnia, barbariemque suos extendere fines.
Quid querar infelix? nihil hic suspiria prosunt,
Non habet hic medicina locum, sic omnia fatis
In peius conversa ruunt, properantque ruinas.
Quis quaeso sperare ausus sit [Reg: ausit] ? Sophiamque sacrasque
Aonidas , retinere suos hoc posse vigores
Tempore, quo iuvenes Musarum castra secuti
Ingenium aut luxu perdunt, aut deside vita
Torpescunt, stulteque putant sese omnia scire,
Inflati, doctique magis doctoribus ipsis:
Quo spretae sine honore iacent frigentque Camenae
Desertae: quo virtuti sua praemia desunt:
Auri sacra fames toto quo regnat in orbe.
Praeterea quid Palladias magis impedit artes?
Quam summos quod laude viros, prodesse iuventae
Qui multum poterant, mors ipso in flore peremptos
Evocat; aut si quos tales quandoque relinquat;
Illi subsidiis et Maecenatibus orbi,
Coguntur steriles inviti linquere Musas ,
Lucrosasque sequi studiis maioribus artes.

Sic Phoebi cultura iacet, Musaeque relictae
Exanimes paene, inculcant repetuntque querelas;
Barbaries contra, Baccho praeeunte, triumphum
Spirat, et ignavos secum trahit improba ventres,
Egregiis inimica viris. non infimus inter
Quos Durerus erat, doctrina clarus et arte,
Cuius in exiguo regnabat maxima virtus
Corpore: qui iuvenis seniores saepe docebat,
Tantum erat ingenium, tanti virtutis amores.
Nunc tamen ille iacet, diuturna tabe peremptus,
Spes tanti sublata viri est mortalibus oris,
Et superis illata plagis, sedique beatae.
Plangite Durerum , quotquot novistis ademptum
Devoti studiis iuvenes, et funeris hora,
Hic extremus honos tanto debetur amico.

STELLA AUREA. SILVA VII.

EN nova cur mundi facies? cur aurea caelo
Clarius astra micant? rara quid luce venustae
Nereides ducunt hilares ad plectra choreas?
Quid Varnus pater accumbens in margine ripae
Carmina laeta canit: Rhodia quid totus in urbe
Pieridum chorus, insolito ferit aethera cantu?
Quid rosa tam pulchre fragrantem spirat odorem?

Fallor an exspectata diu Stella aurea tandem
Progreditur, roseae succedens moenibus [Orig: munibus] urbis,
Cuius ab exortu bonitas, sapientia, candor,
Et radios doctrina suos, fulgentior astris
Exerit [Orig: Exserit] , et totam replet splendoribus urbem.
O lux ambrosiis exoptatissima Musis :
Hinc sacri se fontis honos, hinc gloria vatum
Tollit, et erectum celsis caput inserit astris.
Haec, modo si vatum praesagia vera putantur,
Ipse comes Musis vates mihi dixit Apollo .
Nam soror Aonidum tenebris aurora fugatis,
Vix hodie primos extollere coeperat ortus,
Cum Varni ad ripas viridi prostratus in herba,
Caelestis patriae miro perculsus amore,
Aetherias lustrare plagas et sidera coepi.
Aurea luciferi Venus effulgebat in ortu,
Mane capistratis caelo subvecta columbis,
Cui prope siderei radians sub corde leonis,
Regia stella aderat, venturo praevia soli:
Iuppiter [Orig: Iupiter] hinc paulum Saturno a patre recedens
Herculei prima sub parte leonis agebat.
Posthac Pleiadibus monstrans sua spicula Mavors [Reg: Mars] ,
Sub se gemmiferum spectabat Orionis ensem:
Aestivos qui torret agros hunc Sirius ardens
Suspicit: Oleniae pluvialia signa capellae
Fulgebant medio, sublimis vertice caeli.

Pone sequebantur septem vicina trioni
Sidera, caeruleos non ingredientia fluctus.
Haec ego sublato, gavisus, in aethera vultu
Aurea templa videns; magni te conditor orbis
Alloquor, effundoque preces: pulcherrime rerum
Christe decus caeli, vatum qui verus Apollo es,
Tu radiis et luce tua, quibus ardua mundi
Machina completur, nostris de mentibus atras
Pelle procul tenebras, et puri numinis ignes
Insere, terrenis quo mens mea libera curis,
Aetherias penetrare domos et sidera possit.
Hinc tua quo variis spargantur lumina terris:
Perpetuisque sacrae maneant in honoribus artes:
Reddita vicinis iterum pax aurea regnis
Exsultet [Orig: Exultet] , bellumque tuos vertatur in hostes.
Dum loquor, auratum vitreis caput extulit undis
Phoebus , et ad nostros referens sua lumina vultus,
Talibus incoepit [Orig: incepit] . Iuvenis gratissime Musis ,
Quod caelo stellisque vacas, et saepius illas
Aspicis, assiduisque gemens, petis aethera votis;
Ipse preces studiumque tuum probo, laetus et illud
Exitus, optata dudum cum pace, sequetur.
Nam quas sanguineus turbas, quae praelia [Orig: proelia] Mavors [Reg: Mars]
Excitat; auxilio Veneris , nostroque retundet
Iuppiter [Orig: Iupiter] , hinc patriis reddantur ut otia terris.
Atque ideo faculis e caelo illustribus ardens

Aurea stella oritur vicinae moenibus [Orig: munibus] urbis,
Aspectu cuius populi et fulgore sereno,
Mentis et aetheriae radiis et luce subacti,
Submittent animos, et pax optata redibit.
O igitur felix tam pulchri sideris ortus!
O multis optata dies! salve aurea stella,
Salve iterum, non tu pingues ut Sirius agros
Exures: non sanguineo, ut Mars , imbre rigabis.
Te duce grata scholis, templo, patriaeque locisque
Omnibus alma quies, patulis plaudentibus alis,
Iustitia comitante, aderit. Sic optima rerum
Libertas, gratum cunctis et amabile nomen,
Cum populis terras, caelo delapsa, reviset.
Vos quoque Pierides , regum quae facta per orbem
Spargitis, et memori transmittis omnia famae,
Otia certa manent, et meta optata laborum.
O vos felices, omnique ex parte beatos,
Aurea stella quibus coram spectanda refulget!
Christe dator pacis, fons luminis, autor amoris,
Da precor ut multos haec aurea stella per annos
Fulgeat, et patriae pacis sacra munera genti
Conservet, terramque novis splendoribus ornet.
Post et aetheria multo fulgentior arce,
Par radiis Venus alma tuis, par lumine Phoebo ,
Emicet, aeterno numquam [Orig: nunquam] delebilis aevo.

Encomium Grammatices . SILVA IIX.

ET iam tempus adest, prima quo grandis Orion
Nocte pedes caelum ingreditur, magnoque labore
Sidera conscendens, alto supereminet ore:
Phoebus et adversa caeli regione morantes
Sistit equos, noctisque umbras producit opacae;
Lucis et angustas cunctando contrahit horas.
Scilicet acris hiems [Orig: hyems] , tremulo venit aspera gressu,
Nixa pedo, canosque fere spoliata capillos,
Squalida concutitur. plena nivis undique veste
Stiria dependens, villis impexa cohaeret,
Quacumque ingreditur, gelidos nive conserit agros,
Eius et afflatu, pallantes arbore frondes
Et folia alta cadunt; canis aspersa pruinis,
Aut nive tecta latent immenso gramina campo.
Quin etiam densae currenti in flumine crustae
Iam coeunt, navesque prius quod adire solebant,
Nunc pedibus mare pandit iter: sata Caurus adurit
Frigore, et in glaciem convertit stagna rigentem.
Quam subito heu menses alisque fugacibus anni
Aufugiunt [Orig: Auffugiunt] ! ah quam pulchras [Orig: pulcras] male perdimus horas!
Quam subito subrepit iners et inutilis aetas!
Vere novo, campi, frondes, et prata virebant,
Mox etiam gravidis tellus canebat aristis,

Ipsaque lux blanda ridebat amabilis aura,
Sed brevis hic vigor est, et parvo tempore durat.
Nunc ea diffugere [Reg: diffugerunt] procul. non arbore frondes,
Non herbae campo apparent, non gramina pratis.
Quodcumque aspicias nix est, et frigus acerbum.
Non aliter miserae mortalis tempora vitae
Finit homo, puer ore viget, mentisque sagacis
Ingenio, bene corpus habet, membra omnia florent.
Ast subito flos ille perit, non floribus impar
Quos prius insignes, subiti vis effera venti
Deicit [Orig: Deiicit] arentes, nec lapso redditur umquam [Orig: unquam]
Quod periit. nonne et pueros, iuvenesque virosque
Cursibus a tergo insequitur miseranda senectus?
Atque inopina manus homini, sperataque nondum
Inicit [Orig: Iniicit] , absumitque animi cum corpore vires?
Paulatim lenta donec mors omnia falce
Demetat, et finem rebus mortalibus addat.
O laevas iuvenum mentes! quam talia paucos
Dicta movent! quam parva cohors florentibus annis
Utitur ut par est, accedentique senectae
Sternit iter prudens, serisque viatica canis
Praeparat, in studiis et prima aetate laborat.
Sunt quos Veneris vaesana voluptas
Non sinat optatos virtutis scandere colles.
Vina alios, tumido ronchosque educere naso

Post calices, nimioque iuvat turgescere somno.
Hos sapere ante diem, rudimentaque et spernere prima
Et subito celsas Heliconis tendere ad arces
Praecipitat, nimiumque ausos, per saxa volutat
Ardua. sic Phaethon [Orig: Phaeton] dum concipit aethera mente,
Infima contemnens; fluvio perit: Icarus alis
Non bene compactis dum celsior ire parente
Nititur aequoreis misere submergitur undis.
Ergo mihi tenerae cum sit formanda iuventae
Vox rudis, et Latiae praecepta salubria linguae
Spreta quidem, vigili tamen enarrare labore
Incipiam: prius invisae praeconia dicam
Grammaticae : puerosque omnes iuvenesque monebo,
Quae bona, quos fructus, et quae mortalibus ars haec
Dona ferat, quantis et sit sudoribus illi
Discenda, ex studiis optatos carpere fructus
Qui velit, et docti cognomine dignus haberi.
Ut pauci, quos laudis amor, generosaque virtus
Excitat, egregia cum fruge vigentibus annis
Utantur, primaeque artis fundamine iacto,
Paulatim celsas doctrinae educere turres
Incipiant, vitaeque decus commune tueri.
Si placet his mecum studiis operata iuventus
Percipe sollerti [Orig: solerti] placide quae dicimus aure,
Utque soles, eadem sublimi mente reconde.
Musarum , Phoebique decus, fidissima doctrix

Grammatica , unde tuas praesenti carmine laudes
Ordiar? et dignis tua pandam munera verbis?
Tu, licet a tenui tua surgat origine virtus,
Pingere dum primasque notas et grammata iungi
Legitima ratione iubes: tamen inde parentem
Te reliquae, matremque artes venerantur, et alto
Extollunt: tibi praeclara puer indole florens
Nutrici veluti, primo committitur aevo,
Lactea crescenti tu praebens ubera nato,
Pascis et ad frugem tenerum perducis alumnum.
Felicem cuicumque datum est his tempore iusto
Uberibusque et lacte frui: non Cynthius illi
Castalios haustus et pocula sacra negabit:
Non illum Aonides Parnassi a culmine montis
Arcebunt umquam [Orig: unquam] : doctis sed mistus ibidem
Virginibus, ducet lepidas ad plectra choreas,
Gaudiaque et plausus Musis praeeuntibus edet.
At quicumque huius non iusto tempore matris
Ubere nutritus, reliquas contendit ad artes,
Ut spurius dubio natus genitore, repulsam
Mox patitur, turpemque refert cum clade pudorem.
Indignumque putant talem castissima Musae
Numina, qui sacros Phoebo conscendere colles,
Cultor Apollineae dici vel debeat artis.
Sic avis angustum nidum tenebrasque perosa,
Ante diem inplumis vasto se credere caelo,

Cum matre invita coepit: trepidantibus alis
Luctatur, dubias et vincere nititur auras:
Viribus ast vento inferior, movet aere pennas
Incassum, sentitque feri mox vulturis ungues,
Flet ramo miseranda parens, maestasque querelas
Integrat, et multis late loca questibus implet.
Hic igitur durate animis, et pectore firmo,
O pueri, ventura quibus laus famaque curae est.
Hinc decus, hinc verae laudis dependet origo.
Nec prius ad reliquas studiis audacibus artes,
Tendite fundamenta prius nisi rite locata,
Impositae sufferre queant bene pondera molis.
Sic faber aedificare domos, aut principis arcem
Si velit, ante alios bene fundamenta labores
Collocat, et nitens ingentia saxa reponit,
Arte cavernosos condensans fornicis arcus.
His positis bene, cemento gypsoque columnas
Erigit, auratasque trabes longo ordine tendit,
Regali surgunt aedes ad sidera luxu,
Iurgia nec Boreae tempestatesque morantur.
Si male sit fundata domus; labefacta repente
Corruit, horrendumque edit concussa fragorem.
Non aliter studiosa cohors fundamina recte,
Cum posuit, cupidisque labris sacra ubera suxit
Grammaticae : si deinde alias accedat ad artes,
Sive ea de falso verum secernere: sive

Et sapere et culta iubeat bene dicere lingua:
Aut etiam, quae sit rebus natura creatis,
Doctrinamve sacram aut iuris mysteria pandat.
Quicquid id est, bene grammatica fundatus in arte
Rectius, et facili perdiscere cuncta labore
Doctrinaeque potest celsos evadere colles.
Haec illa est, quae sicut Atlas sustentat Olympi
Pondera, sic humeris reliquas bene sustinet artes.
Ast alii qui non primis constanter ab annis
Hac doctrice loqui fido didicere [Reg: didicerunt] labore:
Iuraque verborum ignorant, normamque loquendi,
Postmodo vel Sophiae sacrive volumina Iuris
Aggressi, ut caeci [Orig: coeci] ignota regione vagantur,
Proficiuntque nihil, studio licet omnia tentent [Orig: temptent] .
Non aliter tenues captet quis retibus auras,
Semina litoreis [Orig: littoreis] mandet vel stultus arenis.
Hinc alii minimas mox regrediuntur ad artes,
Pigri alii, spretos nolunt perferre labores,
Seque libidinibus dedunt ventrique voraci:
Desperant alii, tenuis quibus aere crumena est,
Proque libris clypeos, et acutae cuspidis ensem,
Pro calamis hastam arripiunt et bella sequuntur.
Posthabitis alius, lucrosa negotia, Musis
Tractat, et immiti vento se credit et undis.
Quaerit opes alius nullo sudore paratas,
Et puer alludit vetulae, cui nummus in arca

Tinnit, inescatas operitque numismate rugas,
Illius imperium, saevasque uxorius iras
Sentit, et in duro secum convicia lecto
Multa ferens, curis tacite luctuque senescit.
Commentis alius sine mentis acumine fretus,
Et compilatis sine rerum pondere verbis,
Et tantum sapiens alieno ex ore, misellus
Rus abit, et caecos [Orig: coecos] inter rex luscus, ad aras
Et cathedram properat, nudas disperdere voces
Callidus, immodicusque tamen, fastuque tumescens,
De rebus sibi propositis aliena profatur,
Et sibi de cunctis recte dixisse videtur.
Usque adeo admissam scelerata inscitia culpam
Abnegat, et Sophiae latitans sub imagine fallit.
Idem [Orig: Iidem] , pigritiae assuetis quia ferre labores
Haud facile est, Baccho indulgent, et pocula vertunt
Pro libris scriptisque sacris: aut otia segnes
Semper agunt: miseram foedant contagia plebem,
Unde offensa graves perfert Ecclesia luctus,
Haec damna, hae clades neglectam saepe sequuntur
Grammaticen , teneris quam si neglexeris annis,
Sermonisque modos nullo cognoveris usu,
Postmodo nec sacris quae sunt conscripta libellis
Percipere, aut alios poteris cum laude docere:
Verba notae rerum cum sint, resque explicet ipsas
Sermo trahens imo deductos pectore sensus.

Qui si forte rudis fuerit, raucoque boatu
Dissonus, aut stupido tibi si sordescat in ore
Languidus, ipse alios quanam ratione movere,
Pandere vel summi poteris mysteria Christi ,
Fontibus ex ipsis? an non aetate parentum
Relligio, et sincera fides, praeeunte revixit
Grammatica ? quae si voces variasque figuras
Perspicue propri‚que [Orig: proprieque] aperit, res ipsa necesse est
Clarius ut pateat, quam si dictamine chartas
Commaculans, rivos neglecto fonte sequaris.
At nunc proh dolor haec iuvenum vesania [Orig: vaesania] mentes:
Exagitat. subito illotis manibusque labrisque
Artibus involitant summis, puerile putantes,
Atque animi rudioris opus stupidique morari
Grammaticae in studio, donec via certa loquendi
Cognita sit, subito alta petunt, nihil ima morantur.
Hinc veterum monumenta [Orig: monimenta] iacent contempta [Orig: contemta] , nec illis
Iustus habetur honos: divina poemata vatum,
Aut si quis Latiae praecepta salubria linguae
Ignaris fido velit enarrare labore:
Parietibus vacuis, et surdis carmina scamnis
Praecinit, incassumque fere frustraque laborat.
Usque adeo Ausonia restincta est gloria linguae.
Ne tamen hoc ne quis tacitus miretur, et artem
Propterea spernat. semper pulcherrima paucis
Cognita sunt: nihil est multis commune, quod una

Praeclarum esse queat: tractant vulgaria multi.
Hinc alios inconcinnis quamplurima verbis
Disserere audimus de relligione, pioque
Virtutum studio: et verbis audacibus ultro
Iudicium grave de magnis sibi sumere rebus,
Liberius multo senibus, qui temporis usu
Sint licet edocti; studio tamen omnia pensant
Pervigili, precibusque piis in vota vocantes
Saepe Deum, cautis decernunt singula verbis.
Illi autem subito edocti, pulchre omnia norunt [Reg: noverunt] ,
Et quia Grammaticae ignari, quaecumque loquuntur
Vera putant, nullosque olim timuere [Reg: timuerunt] magistros,
Qui moderari animos, et mites reddere possent:
Indomiti temere insurgunt, et dogmata foede
Corrumpunt, rixasque movent; et cedere rectis
Dum sibi turpe putant monitis: pax aurea mundum
Deserit, et lites de lana saepe caprina
Exortae, invadunt totas cum gentibus urbes.
Usque adeo a teneris placidis assuescere pulchrum est
Moribus, et primas perdiscere gnaviter [Reg: naviter] artes.
Quid tibi cunctarum propriissima nomina rerum
Commemorem? qua primus Adam praeclarus in arte
Ingenii specimen magni dedit, ipse creatis
Nomina cum rebus, tacitas pingentia vires
Attribuit, summo mundi spectante Monarcha.
Nunc ea vis ignota fere toto exulat orbe,

Quicquid adhuc superest ista de parte peritus
Grammaticus sibi deberi cum laude fatetur.
Ille rei vires tacite, velut alter Adamus
Aspicit, et cunctis concinna vocabula rebus
Attribuit, propriisque notis quaeque obvia signat.
Ille herbas, frutices, arbusta, legumina, fruges,
Ille domus partes, ille instrumenta periti
Artificis, volucresque ipsas, et in aequore pisces;
Denique doctiloque pulchre omnia denotat ore,
Muto alii similes, nec se nec cetera norunt [Reg: noverunt] .
Illum igitur reliquas Sophiae quoque discere partes,
Grammatici titulo cupiat qui dignus haberi,
Est opus, ut pariter res et data nomina rebus
Noverit, et facili queat explanare labore.
Adde quod ars eadem, quo quaevis littera ductu
Quotque quibusve notis, et dictio quaelibet apte
Conscribi, et docto proferri debeat ore,
Edocet, et vocum pulchre mysteria pandit.
Quae contra, dii quam multos delinquere cernas.
Barbaries innata quibus simul ore manuque
Exerit [Orig: Exserit] ignavo turpes sub pectore sensus.
Ille notis illegitimis: hic ordine falso
Utitur, et certis distinguere singula membris
Dum nescit: parit errores, et labitur ipse,
Omnia confundens tetra et caligine mergens.
Lingua alius peccat, dum producenda subinde

Corripit, aut rursum quae corripienda, morari
Ore sinit, raucaque aures stribiligine laedens,
Excitat ingratis risus aut taedia verbis.
Et quoniam teneris puerilia sprevit ab annis
Grammaticae praecepta, senex ludibria rursum
Cogitur et merito pueriles ferre cachinnos,
Cum male vel pingit, vel non dicenda profatur.
Quid quod ab hac etiam divina poetica manat,
Multiplices quae cum numeros hinc discit, ut apte
Quo quaevis correpta loco, qua parte moretur
Syllaba scire queat, Sophiaeque in pulvere sudat
Gnaviter [Reg: Naviter] , Aonidum segni mox plebe relicta
Culmen adit, laudesque Die, praeclaraque facta
Heroum canit, et verbis ad sidera surgit.
Salve igitur dilecta parens, doctissima salve
Grammatice: tu carminibus divina poesis
Quae canit, una potes praestantis acumine mentis
Percipere, atque aliis fido enarrare labore.
Te sine Cimmeriis sunt omnia plena tenebris,
Nullius et studium cum laude absolvitur artis.
Derogo nil aliis, meriti tu pondere multum
Praecedis reliquas, cum te sine, nulla manere
Incolumis, nomenque suum laudesque tueri
Possit, et egregiis sua pandere munera verbis.
Principe te quondam certis sacra biblia signis
Edita iam totum sunt divulgata per orbem

Quodque senes iuvenesque sacros evolvere libros,
Et possunt summi mentem penetrare parentis,
Munus id omne tuum. tu prima elementa legentem
Grata ministra doces. et ne sacra scripta deinceps
Intereant, tu sola facis, memorique reponis
Indice, qui custos nullo delebilis aevo,
Tam paucis signata notis, paucisque figuris
Omnia conservat sero spectanda nepoti.
Tu quod habet scriptas felix Respublica leges,
Quod populi frenare animos, punire nocentes,
Et decreta potest subiectis mittere terris
Caesar, et absentes quae sint facienda monere,
Tu facis, inventumque tuum, quo pectoris imi
Consilia, et motus tenui depingere charta
Possumus, atque oculis animi proponere sensus.
Denique quicquid id est, miserae quod commoda vitae
Auget, et illius decus ornatumque tuetur,
Praecipue tibi nos grati debere fatemur,
Te sine nulla fides, commercia nulla, nec ulli
Contractus aut pacta forent: ius omne periret
Officiumque fori: dubias oblivia mentes,
Barbariesque omnem foede perverteret orbem.
Sed mea forte aliquis vero non consona dicet
Carmina, cum referam dare munera tanta per orbem
Grammaticen ; videatque illam non cultibus ullis
Ornatam, vilique toga, tritaque lacerna

Contemptam spretamque uti: cum splendida vestis
Hanc deceat: reliquas artes prae divite cultu
Fulgentes, haec cum genitrix eduxerit olim.
Praeterea reliquis addictos artibus, amplis
Divitiis opibusque frui plerumque videmus:
Ferre Galenus opes, fulvum dare Bartolus aurum
Dicitur, et sacra non adeo ieiuna cathedra est.
Grammaticus macer et pallens, vixque ossibus haerens,
Vestibus indutus laceris, vacuaque crumena
Incedit miser, et nulli miserabilis. illum
Cum pueris ipsi oderunt persaepe parentes,
Vixque sua, murem quo pascat, possidet aede.
Insuper Ausonii referunt ut carmina vatis,
Felix Grammaticus non est, sed nec fuit umquam [Orig: unquam]
Nec fiet: vel si felix cupit esse, relinquat
Grammaticam sterilem, lucrosaeque involet arti.
Sunt ea vera nimis fateor, nec gratia digna
Pro meritis umquam [Orig: unquam] contemptae [Orig: contemtae] redditur arti.
Saepius illa ducum celsas evexit ad arces
Discipulum, gemmisque illum decoravit et auro:
Ad summos alium placide perduxit honores,
Qui tamen immemores doctae non praemia matri
Retribuere umquam [Orig: unquam] . sacris hoc tempore Musis
Talis habetur honos, ipsorum ut semper alumnos
Non magnae comitentur opes. Non attamen omnes
Anxia paupertas duro quos pondere pressos

Detinet, in ludo pueris dum grammata tradunt:
Grammaticen culpare velim, sterilemque cathedram,
Sunt meriti quos culpa sui, sunt improba vita
Quos premit, et duro cruciatos verbere caedit.
Illi cum teneros ignave et turpiter annos
Finierint, non immeritas pro crimine poenas
Desidiae luxusque ferunt: nullosque labores
In studiis quicumque tulit, nec fructibus ille
Dignus erit, meritoque suo miser est et habetur,
Non ea Grammaticae , quam nescit, culpa vocanda est.
Sed neque Grammatici praeclaro nomine dignos
Illos esse puto, vitae qui tempus et annos,
Rebus inutilibus, nugisque et murmure vano
Traducunt, veterum dum clara poemata vatum
Evolvunt, nervosque rei viresque latentes
Praetereunt: veluti Latios cum classe relicta
Aeneas tetigisset agros, prior anne sinistro
An dextro. vel utroque simul pede, littore curvo
Constiterit. Siculis vel cum discederet oris
Quot quantosque cados illi donarit [Reg: donaverit] Acestes ,
Aut prius instructis dederit quae fercula mensis.
Sunt ea vana nimis, laudesque et nomina vatum
Qui graviora docent, atque utiliora iuventam
Imminuunt doctis et sunt indigna magistris.
Nec mihi Grammatici sit nomine dignus habendus,
Qui studio, exemplisque suis vitaque decenti

Cum nequeat formare animos moresque iuventae,
Ipse rudis, iussisque suis contrarius ipse;
Mox sine iudicio, levia ob commissa, furorem
Induit, et tetros veluti saeviret in hostes
Ingenuos flagris pueros et verbere cogit
Dura pati, quibus ipse tamen virtutibus impar,
Aut raro est melior. studiorum in limine primo
Hinc puer imprudens, tantae et dulcedinis expers
Deficit, egregiumque animo nihil amplius audet,
Aonidesque ipsae flentes aegraeque recedunt,
Dum turbam invalidam, tetrico implacabilis ore,
Ille ferox terret, saevisque immanior ursis,
Imperio inviso gaudet, foedoque labore.
Hoc tamen ingenuos pueros ego carmine laudo,
Qui monitis animos ultro submittere gaudent,
Non alios asinis similes, procedere numquam [Orig: nunquam]
Quos videas, nisi verberibus protrudat agaso
Cessantes, semperque flagris et fustibus instet.
Et sine iudicio plagosum culpo magistrum,
Non alium, pueris qui poenas irroget aequas,
Et cupiat potius virtutem propter amari,
Quam metui, tantumque flagris sua regna tueri.
Si quis in hoc numero fatis cruciatur acerbis,
Non artem incuset, propriae sed crimina vitae.
Grammaticam si quis discat iuvenilibus annis
Gnaviter [Reg: Naviter] , et placide mediocres ferre labores

Non fugiat (si non cupide nimis alta sequatur,
Sed media possit contentus degere sorte)
Quod satis est, simul et vitae quas postulat usus
Semper habebit opes, animo quibus ille quieto
Sedatoque bonis poterit praesentibus uti,
Fructum percipiens dulcem radicis amarae.
Crescentes comitatur opes metus, et labor ingens,
Maiorumque fames: poscenti multa, necesse est
Multa deesse etiam: felix cui numina parca
Quod satis est tribuere manu, mentemque quietam.
Magna tenet, quem parva iuvant. petit alter honores,
Divitias alii praedasque sequuntur, et amplas
Inter opes inopes, placidi non munere somni
Utuntur, metuuntque manus et spicula furum,
Iuventisque timent opibus frugaliter uti.
Conscendunt alii magnorum limina regum,
Quos rota fortunae celeri vertigine raptos
Evehit, et summo sublatos vertice sistit.
Cumque putant manibus regum se corda tenere,
Sortis et immemores, cristas et cornua sumunt:
Instabilis rota fortunae mox rursus eosdem
Deicit [Orig: Deiicit] , ut damno derisi dedecus addant.
Perpetuos ita dum metuunt sublimia casus,
Grammaticus parvis dives cum compare rebus,
Liber ab invidia vivit, placidamque quietem
Laetus agit, tenuique parum quia possidet arca,

Non timet insidias: atque ima sede locatus
Murmura non venti tempestatesque moratur,
Sort‚que [Reg: Sorteque] contentus propria nihil amplius optat.
Illum admirantur pueri, quibus imperat, illum
Observant, regnoque suo felicior ipsis
Regibus esse, pedum gestans sublime, videtur.
Sic breve tempus ea de re me dicere plura
Non sinit, et pulchram [Orig: pulcram] per se rem tollere verbis
Non decet. ergo tibi si res est publica curae
O puer, aut lacero plorans Ecclesia vultu
Te movet: aut Sophiae quidquam suspiria possunt:
Invigila studiis, et florescentibus annis,
Dum vacat, ingeniique valent cum corporis vires,
Ubere Grammatices et puro pascere lacte.
Nec pudeat mentem parvis intendere rebus,
Quis sine magna suo nequeunt constare vigore.
Dimidium, bene qui coepit, totius habere
Dicitur: hic animis opus est, hic robore firmo,
Ut bene coepta bono claudantur singula fine.
Sed tu Christe potens, cuius sine numine nemo
Vivere, nemo potest coeptos finire labores
Utiliter; praesens nostris in mentibus adsis,
Ut tibi grata, tuas tantum spectantia laudes
Discamus, factisque ipsis vitaque probemus,
Et tandem supera tecum laetamur in arce.
Nunc quoque finitimas spectant ubi Balthica gentes

Littora, dum vario grassantur bella tumultu,
Armorumque sonus doctarum plectra sororum
Impedit, et Phoebum paene obmutescere cogit:
Multa quoque horrendas clades dum signa minantur,
Iam strepitus caeli longe, iam murmur Olympo
Misceri audimus: venti nova praelia [Orig: proelia] tentant [Orig: temptant] ,
Atque insueta prius: iam serpunt undique dirae
Morborum pestes: de relligione tumultus
Impia gens, odiis et plena cupidine regni
Excitat, unde graves perfert Ecclesia luctus:
Undique bella sonant, rauco et Mavortia cantu
Classica, militibus terras atque aequora complent:
Arrige Christe tuas miseris mortalibus aures,
Teutoniaeque libens iam nunc miserere ruentis,
Cui, nisi tu fueris, iam tristia quaeque minantur
Omnia, et exitium miserabile iam portendunt.
Ergo iuva, pie Christe iuva, miserere tuorum,
Semper et invicto turbatas robore mentes
Erige, lucifugi vafro ne daemonis astu
Succumbant. heu quot nobis, quot retia tendit,
Quot laqueos Sathanas ! quos nemo evadere, nemo
Evitare potest, medio in certamine fessis
Tu nisi succurras, atque irrita robora vincas.
Tu fac ut mentes coeant, tu pace ligatos
Concilia regumque animos, Martisque furorem
Comprime, quo fessis sint otia libera Musis .

Sic tibi dulcisonis dicemus carmina linguis.
Sit tibi laus, tibi summus honos, tibi gloria. DIXI.