Carmina quaedam.
Machine-readable textDenis, MichaelMichael DenisXML version, markup prototype, December 1999Susanne MussmannmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/denis1deniscarmina.htmls001.jpgdeniscarmina.xmldenis1/jpghtmlWien: Ignaz Albert, 1794.
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
6 February 2004Susanne MussmannmarkupTEI header, tagging; typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - Morpheus spell-check
EPICA.
PALATIUM RHETORICAE 1) Adolescens Artis oratoriae curriculum nuper ingressus , quae sibi per somnium, Cicerone duce, visa essent, exponit..
Phoebe pater, doctaeque Deae, quibus Aonis undaLabitur, et frondet Parnassi in vertice laurus!Si bene quid vestras manus haec suspendit ad aras,Liminibus vestris si nuper tristis abivi,Respexique etiam, dixique invitus: AmicaeCum Cyrrha, et Pimplae cum fonte valete Puellae!Nunc faciles audite! Opus est mihi numine multo.Nulli visa cano. Procul, o Boeotica Proles,Cui crassis nebulis cerebrum ignorantia miscet,Quae Bacchum Phoebo praefers, ventremque MinervaeQuam loquar, haec bipedes Diva insectatur asellos,Mactarique cupit. Tu, Musis sacra Iuventus!Huc ades, et, dum te rapit ad sublimia pulchraeLaudis amor, Numen, quod sit tibi rite colendum,Disce ex me, seros eadem doctura nepotes.Iam fessum gravis Autumnus caput inclinabat,Iamque coronabat patrios nix plurima montes,Cum laribus caris, cara genitrice relictaReddideram studiis animum , timidusque repulsaeVix bene tangebam tunc tantum nomine notaeLimina Rhetoricae. Volventem oracula Romae(Nil aliud melius te dicam, maxime Tulli!)Contigit, ut somnus, si non arcana DeorumVis fuit, opprimeret. Longo certamine victaLumina clauduntur tandem, liber effluit, ipsaIn pluteum multo annutu lassata cadit frons.Ecce autem veneranda Viri mihi forma repenteConstitit ante oculos mentis. Percussit imagoNumquam visa animum. Spargebat honora capillosCanities, vultum cum maiestate severaGratia diviso imperio secura tenebat.Visus erat, quali Phoebeos proximus ignesRex volucrum explorat. Dextra gestante volumenLaeva coercebat Romanam sedula vestem,Quam dixere Togam. Prior hic mihi multa paventi:Pone metum, Iuvenis! Sequimur communia castra,Tu tiro, veteranus ego. Commune veremurNumen. Ab egregio ne mentem averte labore!Meta quidem longa est, multis terrebere monstris,Ardua multa feres, multo sudore madebis;Haec tamen heroae sunt pabula mentis. Ad astraNon aliam scito esse viam. Me cerne vel unum.Quot fluxere dies Veterum monumenta terenti!Quam multa ad vigilem meditatus scripta lucernamMorphea postposui Suadae, curisque quietemQuo mihi notitiam vocum sudore paravi!Gratia dicendi quanti stetit! Attamen istisGloria plus potuit. Mittendum in saecula nomenStravit iter, duxitque manu. Nunc noster ubiqueVivit honos fato maior, celebrorque, legorque,Qui periturus eram, si mens ignava fuisset.Utque scias , qua nunc degam regione receptus,Esto comes! Cernes augusta Palatia divaeRhetorices, Dominamque tuam venerabere praesens.De duce ne timeas. Sum, quem vigil ante tenebas,Sum Cicero. Audito Ciceronis nomine laetus:.En sequor! exclamo : Sequor en, quocunque vocabis,Grande decus Latii, Rostrorum gloria, torrensEloquii! Sequor, et vestigia pronus adoro!Progredimur calle ignoto. Mihi Patria sensimEripitur, montesque novos, nova flumina cerno.Purior hic aether peregrinos spirat odores,Nec tristes recipit nebulas. Meliore calescensSole superbit ager. Laetus subeuntibus afflatMembra vigor, mentem lux ipsam insueta serenat.Haec ego dum tacitus mecum per singula miror,Ecce tibi ingentes campos , quos fine carereDixerit, armatis etiam qui credere velletLuminibus. Frustra hic Venetus, frustra Anglica vitra,Carmine quae noto laudat per compita stentor,Mercurium fragili qui clausum carcere gestat.Campus in immensum sed quamvis tendat uterque,Qui dextram, laevamque tenet, tamen iste sub omniRerum mole latet. Videas mare, flumina, montes,Astra, feras, homines, quidquid censetur in orbe,Quod sensu queat attingi. Sed copia rerumTanta silet, nulloque sono pigra aura movetur.Alterius campi vacuum iacet aequor; at illoMille sonos audire datum est, discrimina milleVerborum, vocumque chaos. Fervere putabamBella stolata inter lotricum examen, et illas,Quae modo castaneas vili sartagine torrent;Credebam veteres ollas, sellasque volareLoripedes, tanto strepitu loca dicta sonabant.Ergo morae impatiens diuturna silentia rupi,Et: Pie, dicebam, Ductor! Si noscere fas est,Dic mihi, cur vacet hic campus, cur rebus abundetAlter, et hae taceant; vacuus tamen usque loquelisPersonet? Ille refert: Dea nostra his imperat arvis.Illius imperio campum, quem laeva tuetur,Res castris texere suis; regio altera dextramRespiciens Verbis cessit. Pars utraque finesCustodit, nutumque Deae subiecta veretur.Res sine voce tacent; Vocis natura sonare est 2) Materia et Forma Eloquentiae..Hinc Soboles pugnis, omnique aptissima marti,Seu iubeas densis cuneis procurrere in hostem,Seu sparsis pugnare globis, mediove relictoIn latera inferri, seu firmam offerre phalangem 3) Diversa Orationis genera, seu Styli..Vix sonuere tubae, numerus ruit omnis in arma,Quorum mille dein cupidus mirabere formas.Disce ex his, quo sit provecta potentia Suadae,Dum rerum genus omne tenet dicione, suisqueDirigit imperiis voces sine lege volantes.Haec inter progressi ambo minitantia caeloTangimus, et vivas imitantia moenia rupes.Aeratas stupeo portas, et caeca profundaFossarum, vigilumque gregem, qui plurimus adstat.Illis trux habitus, crudo quoque robore membra.Pars telis quatuor, tribus una, extrema duobusBella gerit. Stricto primo stringantur, oportet,Et reliqua 4) Periodi. Quod Vocabulum versus respuit.. Ante alios pugnam, caedemque capessunt.Conveniunt celeres, ubi summa pericula fervent,Ordinibus freti. Dux haec me cuncta monebat.Quem postquam videre, nihil mortale sonantesImpellunt aditus, et grandia limina pandunt.Hic nova se rursum facies subeuntibus offert.Dextra iugi Phoebo fruitur, cultisque viretis;Laeva latet tenebris, noctique immersa perenni.Tullius hic: Laevam sequimur. Vidisse iuvabit,Queis pereat poenis, qui nostrum laedere NumenAudet, et ingratus concessum munere DivaeProdigit eloquium. Lateri Ciceronis adhaereImpavidus! Cicero est his formidabilis umbris.Sumpsi animos, tantumque ducem per opaca secutusDevia stagnum undans flammis, et sulphure vivoConspicio, variosque ardenti in gurgite nantesExsertis linguis, et terrifico ululatu.Scire avido, tantas quae poscant crimina poenas,Reddidit haec Cicero: Quos gurgite cernis in isto,Non paucos homines ab avito iure SacrorumIn stolidum traxere nefas, verbisque dolosisIn castos quondam docuere insurgere ritus:Nullos esse Deos. Nullam post fata bilancem.Infernos commenta rogos. Cum corpore solvi,Quidquid eras. Mores, Virtutem nomina vana.Nominibus tamen his utendum, ubi testis adesset.Quod si testis abest, Sapientem pandere posseVela cupidinibus, nec iam ulla lege teneri.Hi, quia facundi sunt dotibus oris abusi,Seque unos crepuere Sophos, Verique magistros,Ignibus his hoc in stagno sine fine coquentur.Parte alia nox visa minor. Sub luce malignaApparent hominum tristes, tenuesque ruinae.Funereo exanguis facies pallore rigebat,Aruerat pellis, diro stridore sonabantOssa, cavos oculis macies extrema recessusSubdiderat. Ventos vano captabat hiatuTurba omnis testata famem. Commotus acerboIntuitu causas, miserorum crimina, quaero.Protinus: Immeriti num te miseratio vulgi,Tiro! subit? mihi Ductor ait: Foedissima monstraDigna tua pietate putas, queis sanguine pasciInnocuo, tenuis caede exsultare popelli,Virtutem iugulare, scelus super astra levare,Dum licuit, sollemne fuit? Quid enim sibi ducitTurpis adulator vetitum? Dum vita manebat,Aulas hi coluere suo palpare MonarchasEloquio docti, caeloque aequare parati,Quidquid agat Princeps. Iusti dixere tenacem,Qui pede sanguineo premeret sibi subdita collaCarnifici propior, populi pro Patre Tyrannus.Largus erat Princeps, si quis, quas sudor avorumCollegit, spargebat opes, luxuque iubebatDegeneri nullos horrere aeraria fures.Contra, qui miseros spoliabat pane colonos,Natus ad augendos census, et hirudine peior,Providus, et frugalis erat. Oui sacra nefandaeCypridos, et Paphias coleret devotus acerras,Tutus erat flore aetatis, clipeoque iuventae.Fraudibus his blandis, verborum hoc melle dolosoPrincipis infregere animos, et in omne ruentemArmavere nefas, donec vel vindice ferroOccideret, vel purpureum pro Principe monstrumPollueret solium. Sed nunc pro turpibus ausisDant laesae poenas Suadae, tolerantque caninamTempus in omne famem, qui quondam more caninoVentris in obsequium, quidcumque satur spueret rex,Lambebant avidi. Mox turbam intentus in illam:Cernis Aristippum, Evagoram, turpemque Cleonem,Inquit: et augustas solitos sale spargere cenasSarmentum, Galbamque? Hic Arbiter ille Neronis,Narcissus, Pallasque, Perennius, atque CleanderAeternum esuriunt 5) Noti omnes e veteri Historia Adulatores.. Sed cur ignota profanturVerba mihi quidam? quaerebam. Ductor ad istud:Audiit hos palpo sermonis Sequana quondam 6) Poemation istud conditum fuit a. 1753. dum Auctor Clagenfurti Rhetoricen profiteretur.,Heroas aequare Deis, et quaerere in aula,Solibus haud impar etiam qui pluribus esset,Pluribus aut Mundis 7) Adlusio ad Numisma Ludovici XIV. a. 1663. cusum, cuius Aversa Solem exbibet cum lemmate: Nec pluribus impar.. Nunc almo lumine cassiLilia, Parisios, Luparam, Versalia TempeMurmure frigidulo ingeminant sine fine, vocantqueQuondam laudatos longa ad ieiunia Magnos.Parte alia vacuas spargebant verba per aurasExcelsi rostris quidam; neque contio rostrisUlla, nec auditor. Miranti talia Ductor:His olim populos formare ad iussa TonantisMunus erat, ritusque pios, pia sacra docere.Fors poterant etiam; sed laudis stulta cupidoIn praeceps egit. Superum monumenta verendaVili cerussa vocum, stolidoque cothurnoRelligione sacras infamavere cathedras.Agricolarum aures, et cuncta minora perosiOppida centenis delubra superba columnisRumpere quaerebant sermonibus ampullatis,Multus ubi auditor, quem nosceret aula, salivamCogeret, et nigris subsellia densa niterentPalliolis. Haec inter abit molimina tempus.Mimus habet finem. Mors: Plaudite! dixit. In istaDelapsi loca perpetuis baubatibus instant,Et, quia ventosae ducti prurigine laudisDulce palatinas aures mulcere putabant,Non audituris iactant oracula ventis.Atque, ut perspicias melius, quo nostra rigoreDiva sit in sontes, huc lumina verte! SimulqueMonstrabat digito turbam, quam multa papyrus,Et veteris chartae contorta volumina saevaCommisere acie. Resonat locus ictibus omnis.Caeduntur, caeduntque. Novis novus ardor ab armisAdvenit, et miseris non est cura ulla quietis.Usque adeo crevit rabies. Iam verbere crebroConsumptus, quaecumque vides, tegit omnia codex.Hi quondam, dum vita fuit, sunt castra secutiRhetoricae, poterantque etiam nunc sede beataNobiscum sine fine frui; sed pectora lucriCepit turpis amor. Signis post terga relictisVilis bracteolae studio meditantur iniquumProditionis opus, secretaque nostra profanisHostibus evulgant, et sacro nectare SuadaeAspergunt bipedes onagros. Si forte veniretFilius Arcadicae quercus, cui laeva mamillaNil salit, et nummo ostenso: Fer opem mihi, sodes!Diceret: Est scripto Princeps mihi multa rogandus.Convaluit Mater, Soteria debeo. NatusHac est luce Pater. Iani venere Calendae.Protinus invito calamo, multisque liturisIndignum testante nefas rea lucra secutiRhetoricae florem foedi lenonis ad instarImportunorum vi commisere procorum;Quamvis tanta gemens ad crimina virgo papyrusAbnueret sucum, et spurias tolerare figuras.Haec miseri nunc facta luunt, nunc perfida scriptaAuctores repetunt, et consumuntur in illis.Progressi ulterius rursum nova monstra videmus.Stabant non pauci, queis fandi nulla potestas;Ora etenim ferro gravibus religata capistrisCerno premi, et vetitam gestu supplere loquelam.Tum Cicero: Memori, quae dicam, mente reconde.Hi patriae sunt probra meae; nam te neque nostriCelabo manes Latii. Meminisse vel ipseTu poteris, quoties tibi sint audita per urbem,Dum fora mercatu fervent, notissima verba:Huc adsit, magicam qui vult spectare lucernam!Ecce subalpinum murem! Bellissima saltatEn Catharina ! Tuis nimium ne parcito Soldis!Turba, veni! Cernes Veneti sollemnia Bacchi!Rubra Croatarum spectabis pallia, ClassemIndipetam, et Prussos in curta veste gigantes!Posthaec mota manu raucum dant organa carmen,Quod prior insequitur clamor. Sic credula vulgiCorda trahunt, loculosque fame stimulante disertiExcutiunt. Alii, quos ventris cura redegitAd laceras caligas, cum tota domi periit res,Una divinam perdiscunt luce Mathesin;Nec mora, vitra parant oculis acuentia visum,Proque sibi reliquis Paulis hydrargyron adduntClaudendum tubulis. Quantum non ventre magistroProficitur! Iam regna petunt externa, domosqueConcursant, seroque terunt clamore plateasEloquio freti. Sunt et (Nec, quam tua nondumExcussit labem gremio Germania, Tiro!Dissimulare velim) sunt et, qui mitibus herbis,Unguentis, sucis, salibus, totoque GalenoAuxilium properant aegris mortalibus. AltumPegma foro surgit. Vitae, mortisque PotentiLongus adest ordo servorum. Ut densa coronaConticuit, regum dextras , indultaque primumCommemorat multis e pellibus, exin ad artisProgreditur miranda suae. Stupet inscia turba.Iam pia tussiculae Baucis mala cuncta minatur,Nil formae iam Bassa suae, nil levis EchionPulmoni timet, annoso quin ipse catarrho,Nescio quid, meditatur Aper. Mens omnibus una est,Vincere Tithoni senium. Sudaria nummisPlena volant, fetoque sinu sperata reportantSaecula cornicis. Cessa, o gens credula! cessa!Stercus inauratum est, quod emis. Nihil ille Galeni,Nil habet Hippocratis. Cur mutas aera lupinis?Nam, tuus ut medico denarius haeserit hamo,Colliget astutus piscator vasa, tibiqueVertet terga novis iacturus retia salpis.Huc quoque deveniunt, quos longo in ponte sedereVideris, aut sacris crebros adstare colossisDimidio naso, manibus, pedibusve carentes,Sed lingua nimium validos. Hi ducere nummosE loculis didicere tropis, didicere figuris,Eloquiique decus crasso centone profanant.Hos ubi lapsa dies multo ditaverit asse,Non iam scazontes 8) Claudicantes. cernes. Agitare choreas,Et fluidae cereris grandes siccare culullos,Et iugulare famem pingui novere suilla.Omnia mors mutat. Iam non licet esse disertis.Ora silent, quamvis Samio non iussa magistro 9) Pythagora..Rhetorica occlusit fraudum rigidissima vindex,Perpetuumque iubet meritos mordere capistrum.Hos quoque, quos laeva positos in parte tueris,Ira premit Divae. Merito! nam mentis acumen,Ingenii nervum, et praestantis munera linguae,Queis poterant summis etiam decus addere rebus ,Quisquiliis vana ducti ambitione sacrarunt.Hic quondam, longa quem conspicis aure rudentem,Laudibus immeritis foedum celebravit asellum.Vertice quem glabro frigentem cernis, hic olimCalvitio plausit. Forma turpissimus illeThersitis formam demens aequavit Olympo.Hic, qui praebet equi trepidantes dentibus artus,Extulit eloquio diri Busiridis acta.En tibi, qui quondam podagrae praeconia dixit.Praeconem nunc grata suum complexibus arctisIlla fovens morsu notat omnia membra procaci.Denique, ne tristis nimium te turbet imago,Aspicis hunc, albis quem texit bestia castris,A pedibus quae nomen habet fatale minutis?Humani capitis sollertes ille colonos(Gratum opus agricolis) scripto celebravit honore.Nunc hi sarcinulas certant conferre nigellasIn Maecenatem 10) Lucianus, Ioh. Passeratius , Synesius Cyren. Favorinus , Polyciates, Bilib. Pirkhamerus , Dan. Heinsius , Hortens. Landus , alii.. Sic fert sententia Suadae.Quae quis digna sua, dum vixit, laude putavit,Cogitur illa pati, postquam est hac sede receptus.Nunc miseri damnant fastum, mutosque fuisseSe cuperent potius, sed seris Numina votisNulla vacant, meritum non est delebile Theta 11) Nota damnatorum a Thanatos..Hinc monitum meliora sequi te, Tiro! decebit.Turpis anas quovis rostrum mersisse fimetoIn votis habet, innubi dum pascitur aethra,Assyrioque satur phoenix pinguescit amomo.Finierat, tenebraeque simul, maestusque receditHorror, odoratam vallem , cultasque subimusAreolas, ubi ver, florumque exercitus omnisPerpetuos posuere lares. Ego protinus altum:Felices, exclamo: viros, quibus ista tenereRegna datur, quibus exemptis contage caduciAurea saecla fluunt, mundique infantis imago !Quam cuperem vestro vobiscum vere potiri!Subridens Ductor: Temeraria vota coerce!Subicit: o Tiro! Nescis, quid amoena mineturForma loci. Tristes horum prius aspice vultus,Et disces optare. Simul conversus ad illosConfectos luctu vultus, macieque supremaTerritus intueor; nec Ductor multa moratus:Hos fuge, care Puer! si quid tibi possumus! inquit:Hi quoque, quando genas pingebat mollior aetas,Pectora Rhetoricae studiis intacta sacrarunt;Verum quid sacrasse fuit, si calle relictoDevia mox petiere, novam libi fingere certiRhetoricam, non, quae mentes sermone potentiVinciat, et casto splendescat mascula cultu,Sed vario, veluti meretrix Floralis, amictuCrispum sub crotalo moveat latus? Omnia plenaVerborum phaleris, et crebris tinnula bullis.Grande nihil, sublime nihil, nisi sesquipedale.Spernor ego. Mea scripta iacent, quae saecla tulere ,Edomitura famem tineae, pasturaque blattas.Pegasus in rostris hinnit, venerandaque quondamCuria Pieridum saltu strepit. Aspice Cinnam,Ut gaudet, plauditque manus ! Quae causa? RepertasEsse sibi gemmas clamat. Dic, optime Cinna!Quaenam illae? Astrorum illustrissimus Induperator.Augustalia regum. Aeternatura tropaea.In pectus redit aura. Genu lunare. NovercansFortuna. Excidium vomere, et ferre oscula ripae. -Cinna, sat est! Rumpor. Quis te felicior alter,Cui tantum turgent cimelia! Perge secundisAlitibus! Numquam desint tibi, Cinna! paludes,Prae quibus aurifluum possis contemnere Hydaspen!O stolidum genus! o male blanda urtica placendi!Quo rapis humanas mentes novitatis amore!Quis ferat hac tantam corrumpi peste iuventam,Quae, nisi floriloquis rabulis commissa fuisset,Redderet Ausoniis numen, famamque cathedris!Nunc inter violas, et humi nascentia fragaRepere docta pari foedat contage nepotes.Hinc est, quod solo hic florum pascantur odore,Quos tanto studio sunt, dum vixere, secuti.Haec ubi me monuit: Laetos, Comes! indue vultus!Prosequitur: Dextram petimus. Felicia cernesAgmina, quae pax alta fovet, quae limpida mulcentOtia, quae quondam, modo mens tibi constet, adibis.Multus ubi Suadae candenti in veste sacerdosDucit inexhausto turgentia nectare saecla.Plura locuturus captum novitate locorumMe videt ad nullas iam mentem advertere voces.Planities erat apricis circumdata clivis,Divitiis quam tota suis natura bearat.Aethera si spectes, non illum livida nubesAusa unquam turbare fuit; si gramina, blandusAlta petebat odor, quem dives copia florumHalabat vernante sinu. Si frigida quaerasAntra, pererratos illimi fonte recessus,Adsunt; si streperi malis vaga murmura rivi,Mille tibi rivi lentum trudunt argentumObliti veluti cursus; si provocet umbra,Aeternas platanos, caelo capita alta ferentesConspicias tilias, curvo laureta meatuPennigeris habitata choris, qui dulcibus implentOmne nemus modulis. Echo non sufficit una,Quemque canat, dubitans nunc hos, nunc exprimit illosHic ubi constitimus, niveis in vestibus adsuntIndigenae, Crassus, divini Hortensius oris,Plinius, Isocrates, et, quem stupuistis, Athenae 12) Demosthenes.!Perpinianus, item Muretus, tuque, Sigoni!Tuque etiam, Poraee! venis, tu, gnave Soari!Vosque alii centum, quorum tunc ora videreContigit, atque utinam contingeret usque videre!Maiestas cunctis eadem, qua crimina quondamUrbibus eiecere suis, qua mobile vulgusStare uno docuere loco, qua regna tenebant,Morigerasque sibi reddebant saepe coronas.Afflabat lux laeta oculos , viridisque senectusPraestabat vegetos nulli cessura iuventae.Horum ego defixus felici in forte virorumLaxabam votis animum, cum Ductor: Eundum est,Tiro! monet: Superanda viae pars altera restat.Regia Rhetoricae nos praestolatur. Eundum est.Tempus erit, tibi quo dabitur regna ista tenere.Nunc praecide moras! Veneror tua iussa ! repono:Quamquam o si liceat, si possim! Ast praestat abire,Quando iubes. En me promptum! Duc, qua libet! Ibo!Progredimur celeres, quamvis saepe ora reflecto.Ventum est ad bivium, cuius sub limine VirgoConstitit augusta specie, quam credere possesRhetoricam. Vultu magnae sollertia mentisEmicat; assiduo gyrat vaga lumina motu;Vestis mille oculis per totum picta refulgetQuoslibet, ut visum fuerit, sumptura colores.Tullius hanc mihi commonstrans: Imitatio, subdit:Dicitur haec, reliquis Suadae praelata ministris,Et dominae dilecta suae, quam poplite flexo,Si sapis, addictam tibi reddere, Tiro! memento!Obsequor, et submitto genu. Subrisit Amazon,Atque ait: Orator salve mihi parvule! SuadaeRegna videre cupis? Voti damnaberis. EcceHic via se geminas in partes findit. UtraqueTenditur ad sedes Dominae; sed longior illa est,Haec brevior multo. Ducunt Praecepta per illam,Hanc praebent Exempla. Via breviore feremur,Dixerat, orditurque viam, qua porticus amplaAdmovet auratos caelo regaliter arcus.Hic ego dum Pario structos de marmore muros,Prae quibus et sunt vitra minus sincera, stupesco ,Auratis insculpta notis contemplor ibidemClara mei monumenta Ducis, quae maxima RomaAudiit e rostris quondam. Catilina rebellisHic pavitat, spectatur ibi Pisonis imago.Vapulat hinc Verres, spem vitae Roscius illincConcipit. Adversa Milonem ex parte videre estSecurum exilii. Pars exhibet altera, quidquidPro Laribus dixit propriis, quae vota reversusProtulit ad Patres. Paucis ut plurima dicam,Quidquid divini Ciceronis fluxit ab ore,Marmore in hoc legitur, meritoque perennat in auro.Haec me sollicito sectantem lumine VirgoAdmonet, et: Portum votorum tangimus, inquit:Hic est Rhetoricae sedes. Dum colligo sensus,En tibi cognatis fastigia nubibus infertAula Deae, fastum mortalem vincere nata,Digna domus Domina, sub qua sudare columnae,Et nimiae didicere sibi vilescere gemmae.Limina vestit ebur, latas dant marmora scalas,Aere rigent fulvo portae, foribusque sub ipsisTurba Puellarum nitido venit obvia cultu.Versicolor cunctis cyclas, multoque decorumFlore caput. Sequitur Puerorum candidus ordoImpar stare loco, teneroque solum pede plaudens.Hi dextrae assistunt, illae tenuere sinistram.Hos mihi demonstrans Virgo: Quos cernis ephebos,Noveris esse Tropos, has noveris esse Figuras,Inquit, et haec inter caelestia tecta subimus.Tunc mihi, nescio quis, mentem sacer increpat horror,Diriguere comae, sudor quoque tempore sparsit.At Virgo: Quid, Tiro! times? Hinc causa pavorisOmnis abest. Longo haec spatiosa cubilia tractuInspiciamus, ait: Solet hinc sibi tela parare,Hinc armare suos bellorum tempore Suada.His quoque tu quondam sudabis, Tiro! sub armis,His scelus, et fraudes , et quidquid pugnat honesto,Sub pedibus trepidare tuis mirabere victor!His adeo monitis revocato in pectora sensuSingula perlustro cupidus. Stant ordine longoArgumenta 13) Seu Argumentationes. suis discreta cubilibus. IstaParte triplex aries 14) Syllogismus., qui vel fortissima sternitMoenia, parte illa torvum Enthymema minatur.Hic acie bifida fulget fatale Dilemma;Strictorum horret ibi pugnax seges Exemplorum,Atque Epicherema, et Soritis mucro reduncus.Haec mihi tunc primum pandebat nomina Virgo.Quae postquam satis inspexi, procedimus, inqueUndique distinctam loculis immittimur aulam.Rursus ubi Virgo: Gazas hic cernere Suadae,Tiro! potes; tua sed ne te sententia fallat,Non hic invenies operosi frusta metalli,Pro quibus ingrati laniatis viscera matris,Non rubri excrementa maris, rutilosve lapillos,Pro quibus infidis toties confiditis undis;Haec curvas teneant animas! Meliore propagoFicta luto, fatuoque animus glaucomate liber,Quas Superi curamus, opes affectat easdem.Scrinia mox reserat. Quae tunc miracula vidi,Quis celebret satis, aut digno sermone loquatur 15) Enumerantur deinceps Loci Rhetorici.!Hic Genera, hic Formae rerum, Substantia, Partes,Materia, Effectus, Virtutes, Finis, Origo;His adde Instrumenta, Modum, Tempusque, Locumque,Quae sibi conveniunt, quae foedera cuncta recusant.Plura quid enumerem! Rerum novitate stupentemCompellat Cicero: Non haec sibi servat avaraRhetorica. Hae semper gazae tibi, Tiro! patebunt.Hinc dictis accerse tuis momenta, vigorem,Et decus! Hinc solum contende orator haberi!Finierat Cicero. Diti discedimus aula,Urgemusque gradum magnae ad penetralia Divae.Hic oculis opus est. Gemmae undique, et undique gemmae.Auro parvus honos. Fornix famosa tropaeaRhetoricae, partasque refert ex ordine lauros.Hic Agrippa viros ex sacro Monte reducit.Hic Demosthenis ora sui reverentur Athenae.Hic Pericles tonat. Hic Veios transire CamillusRomanum prohibet. Nec tu, fidissime Ductor!Laude cares merita, sed magna parte videris,Ut quondam, Dominos rerum sermone tenere.Est sua laus aliis etiam. Non summus Apelles,Non haec mortalis pinxit manus. Omnia plenaNumine terrificam spirant veneranda senectam.Ast latera artifici textu sudavit ArachneGesta Deae ducens, primique exordia mundi,Cum sine praesidio legum, cultuque DeorumErrarent homines brutarum more ferarumPer deserta vagi, cum semina credere sulcis,Tollere tecta solo, circumdare moenia tectis,Iussa sequi alterius, defendere vestibus artusRes ignota foret. Tunc se mortalibus illisRhetorica ostendit primum, silvisque relictisIn foedus docuit posita feritate coire,Legitimos servare toros, mandata vereri,Formidare Deos, et nosse, et amare laborem.Tunc Pietas, tunc alma Fides, tunc cetera turbaDivarum successit humo. Pars altera BacchumExhibet eversa flentem sua dona lagona,Mercuriumque sua frustrari fraude dolentem.Fractae alibi Mavors inglorius incubat hastae.Est suus et Puero Veneris locus. Improbus illeExstinctas Matri taedas, hebetesque sagittasFlebilis ostendens vindictam poscit, opemque.Rhetorica his cunctis fatalia saepius armaFortiter excussit, vetuitque excedere fines.At procul in medio solio sublimis eburnoIpsa tenebatur. Vos, o vos dicite, Musae!Qualis erat! Mihi verba negant succedere metro.Cinxerat augustam frontem speciosa coronaEt toto radiata Tago, et Gangetide gaza.Oris erat species, non, qualem Mater AmorumIactat, in ignavos quae solvat corda calores.Sed quae visa semel, quamvis sine voce diserta,Ingereret virtutem animis, quam foedere raroOrnaret socia cum maiestate venustas.Praecipue ignotas spargebant lumina flammas,Quae quaterent mentes, quae cordis in ima subirent.Quid memorem eloquii pondus! Iovis ignea telaSunt violenta minus. Quidquid demum illa loquatur,Vis occulta animos in partem flectit eandem.Dextra manus sceptro partitur iussa, sinistramAurea non onerant, verum implent vincla, tegitqueAurea palla pedes crebris distincta pyropis,Purpura quam super est bis largo murice tincta,In dextro firmata humero, et subiecta sinistro.Circumflat solium, nutusque expectat herilesTurba frequens horum, quos nostro more loquendiDicimus Affectus; viridi Spes hospita peplo,Commorsis Odium labiis, zonamque solutaGaudia, collisis infrendens dentibus Ira,Taeda armatus Amor, leni Miseratio vultu;His adde Invidiam, multus cui pectora morsuDepascit coluber, conversum in terga Timorem,Tristitiam, tacito quae se pallore fatetur,Et Desiderium defixo in sidera visu.Omnes hi, quantum mortali in pectore possunt,Tantum Rhetoricae iussis, nutuque tenentur.Ipso sub solio Divae, pedibusque sub ipsisAeternas scelerum mordet genus omne catenas,Ebrietas malesuada, Furor, fremebunda Tyrannis,Luxus, et invisae Fraudes, et spurca Libido,Perfidiaeque lues, et Amor sceleratus habendi,Contemptus Superum, tortoque Superbia collo;Omnibus his tandem post proelia plurima fortiSuada triumphatrix iniecit vincula dextra.Nunc quoque compedibus temptent exire solutis,Ni vetet, et cassos ludat secura tumultus.Huc ubi deductus Divam mihi supplice rituPropitio, dum stratus humi meditata profariVerba paro, Diva ecce tibi prior ora resolvit: -Novimus, in nostram quid te perduxerit aulam,Novimus, o Iuvenis! Nostris succedere castrisEst animus. Placet. Ast humeros, quid ferre recusent,Quid valeant, prius incepto temptasse iuvabit.Rhetore cum nostro ne tu confunde Poetam!Nascitur hic; noster multo sudore paraturMiles, et attritis tandem venit usus ab armis.Rhetoribus iam prima parens Natura futurisFundamenta iacit; dat firmos corporis artus,Dat solidum pectus, dat vocis dona canorae,Ingenium vastum, memoremque per omnia sensum.Hanc sequitur Virtus, quae Rhetoris altera materComponit motus freno rationis egentes,Tendere ad alta iubet, redditque laboris amantem.Talibus instructum donis ego tertia castrisAddo meis. Neque tunc omnis fortuna peracta est;Sed labor, innumeroque gravis subit agmine cura.Continuis etenim chartae impallere diebusCogitur, et feras vigilantem ad lampada noctesExigere, et multis tabulas implere lituris,Sollertique manu procerum monumenta meorumVolvere, nec raro certamina ficta ciere,Appositas rerum species effingere mente,Verba sequi, et dignos verbis addiscere gestus,Donec inoffenso per tot discrimina gressuContingat meriti sublime cacumen honoris,Unde sibi felix obnoxia saecula cernat,Aeternumque decus, laudatoresque nepotes.Ouin tu igitur pectus firmum, patiensque laborum,Tiro! paras, pulchrosque alacer consurgis in ausus!Ecquid enim Superis propius, quid dignius astris,Quam genus omne hominum solo sermone tenere,Criminibus purgare solum, virtutis amoremInstillare animis, quas vincula nulla coercent,Mentibus humanis occulta imponere frena!Hi mihi, quam cernis, fortem peperere labores.Namque ego mortalis quondam. Sed mille triumphi,Quos tunc de monstris vitiorum immanibus egi,Immortale mihi numen, sedemque pararunt,Quam teneo, semperque Diis immixta tenebo.Quamquam multa Venus, quamquam Mars multa moverent,Non movere Iovem. Dignam me censuit ille,Quam sibi propitiam cuperent mortalia cuncta.Tu quoque, Tiro! meis illustre merebere quondamAuspiciis nomen, seroque terere nepoti,Dummodo sit virtus potior tibi, dummodo mentemRecti cura trahat, nec mollis inertia fibras,Nec languor tacito subeat praecordia lapsu.Sic Dea. Solvere iam linguam in responsa parabam,Cum mihi de summa campanula Gymnade 16) Seu Gymnasio. stridensExcutit heu somnum, Ludique audire MagistrumImperat! Aufugiunt Cicero, lustrataque RegnaRhetoricae; tamen ima animis concepta voluptasPermanet, insolitusque vigor mihi pectora pulsat.At tibi Dii meritum, campanula stridula! reddant,Laetitiis inimica meis! Ornabis, opinor,Si quid vota valent, vetulae palearia vaccae,Aut prodes, quo sit cerevisia pessima vico!
ORS OSCARIS 1) Filii Caruthi, ex Anglico versa, ut est in Notis Cl. Iac. Macphersoni ad Ossiani Poema, quod Temora inscribitur..
Alpino Sate! quid refricas mea vulnera quaerensOscaris interitum? Lacrimae mihi luminis usumEripuere quidem; sed mentem tempora priscaCollustrant. Quanam potero ratione referreTristia fata Ducis populi! Numquamne deincepsTe, mea Progenies, Heroum gloria! cernam?Ut nimbi lunam rapiunt, ut, ab aequore vastoDum surgunt nubes, et rupibus ArdannidaeNox atra incubuit, medio sol conditur axe,Sic cecidit! Pater, ut longaeva victa senectaMorvenio in saltu quercus, tabesco. FuroreTurbinis interiit ramorum honor omnis, et alaeMe Boreae exterrent. Oscar! nunquamne deincepsTe, mea Progenies, Heroum gloria! cernam ?Non tamen, o Proles Alpini! ut falce resectumGramen, iners cecidit. Clarorum sanguine cuspisOscaris immaduit, perque agmina robore fisaMors Iuveni dedit usque viam. Tua, nate CaruthoOscar! mors inhonora magis. Tua dextera fidumTraiecit pectus, rubuitque a sanguine AmiciHasta tibi. - Quondam Dermidis, et Oscaris unaMens erat. Hostiles acies coniuncta metebatVis Iuvenum. Tam firmus amor, quam tela. SolebatMors medio comes ire loco pugnantibus, utqueArdveniis duo saxa iugis excussa feruntur,Sic illis conferre manum mos. Ensis utriqueSaepius Heroum stillabat sanguine. SaepeNomen ad auditum Iuvenum bellator obortoContremuisse metu visus. Dermide nisi OscarDignus erat nemo, Dermides Oscare solus.Fortem illi Dargum, Dargum, quem proelia numquamViderunt dare terga fugae, stravere. SuperstesDargo Nata fuit solis formosior ortu,Mitior et lunae radiis. Duo roscida caeliSidera dixisses oculos. Ut anhelitus orisVernos spirabat Zephyros, ita pectora stabantVirginis intactae nivis aemula, quae per apertosDefluit ex alto campos. Hanc vidit uterque,Vidit, et incaluit, totusque in Virgine fixusHanc amat, ut famam, cupit hanc, aut fata. Sed illaTe praefert, Oscar! tua dici, Nate Carutho!Nocte, dieque optat, Caedisque oblita paternaeDeperit a fuso dextram Genitore madentem.Uror in hac: orsus Dermides: Virgine, Amice!Uror! ait; sed te totis cupit illa medullis.Nulla meis superest medicina doloribus. Oscar!En tibi pectus! Age, et carum miseratus AmicumEnse tuo releva! Contra sic Oscar: Ut istocEnse tibi pectus peragam ? Diarania Proles !Frustra equidem speras. Num quis te, Nate Carutho !Dermides retulit: dignus magis? Hanc ego vitamUt porro producam inglorius? Oscaris ensisAbsolvat miserum! Tu me mandare sepulcroNon inhonoratum, et famosa morte beareTu potes! Oscar ad haec: Dermides! eripe ferrum,Elatumque rota! Fato quis det mihi eodemInvolvi, et dextra cari Dermidis obire!Ergo ad montis aquas, vicinaque flumina BranniConcurrunt alacres. Cruor undis mixtus adhaeretPetrarum musco. Dermides sternitur ingens,Sternitur, et placido claudit sua lumina nictu.Oscaris ergo cadis, Proles Diarania! dextra!Hactenus invictum pugnis te cerno iacentem!Nec plura. Oscar abit, carosque revisit amores.Illa legens pressum venientis in ore dolorem:Quae nebulae tibi fronte sedent? Quae, Nate Carutho!Fortem animum curae exagitant? rogat. Ille profatur:Me quondam nemo melior torquere sagittam;Nunc tamen omne decus periit mihi. Montis ad undas,O mea Lux! validi clipeus Gormuris, adortusQuem pugna fudi, sublimis ab arbore pendet.Incassum mihi longa dies exercuit arcum.Nulla sagitta potis clipeum transfigere. ContraSic Virgo: Sine me! Quid possit filia Dargi,Experiar. Manus haec, Oscar! tractare sagittasCondidicit, Genitorque mea gaudebat in arte.Sic effata locum petiit, Natusque CaruthoPost clipeum stetit. Excutitur fatalis arundo,Et cari pectus reserat. Sit gratia dextrae :Oscar ait: niveae! Flexae sit gratia taxo!Quis daret hanc animam leto, nisi Filia Dargi!Lux mea! da tumulum! da, cum Dermide quiescam'Pars animae fortis Dargi mihi contigit, Oscar!Illa refert: Hilares et nos occurrere mortiNovimus, et nostros ultro finire labores!Haec dicens ferro sibi candida pectora rumpit,Labitur, et revoluta solo vanescit in auras.Exuviis ad montis aquas data terra. SepulcrisIncertas umbras dispensat betula. SaepeCervorum ramosum agmen de montibus altisPascitur ad tumulos, medio dum flammeus axeSol calet, et circum tenuere silentia colles.
VENATUS PAPILIONUM.
Fervida iam terris sitientibus incubat aestas,Innubisque dies despectat ab axe. PetamusFloriferos, Socii! colles, atque herbida prata,Dumque celer densis apros in saltibus urgetVenator, nunc cervorum trepidantia funditAgmina, nunc leporem praeceps sectatur agrestem,Fallendis demus nos Papilionibus horas!Sol splendet, campique omnes, tumulique volantur,Aligerae huic genti. Mellita hic pabula fugit;Persequitur socium lascivior ille fugacem.Hic placidus radiis ardentibus explicat alas,Dum praedatrices gyris fallacibus illeDeludit volucres, aut se alta celat in herba.Principio viridi vobis duo retia filoContexta, o Socii! connexaque forcipis instarAdsint; sed maculis largis haec esse cavete,Ne sese eripiat dextro conamine praeda!Retibus his instate agiles per florea sparsiPascua, sive Hyalen rapidam 1) Nomina Speciebus ab immortali Linnaeo imposita., Paphiamve superbam,Seu fulvam Aglaiam, variumve dein Polychlorum,Aut pullam Antiopen, aut Irida versicolorem,Aut formosam Atalantam, aliumve e gente volucriCernatis, donec centum de floribus uniInsideat tandem. Tunc lente accedite pandaForcipe; cautus enim nimis est, et subdolus hostis;Centum oculis, quibus undique cuncta tuetur, ut Argus,Pollet. Praecipue, ne vestri corporis umbraIlli adimat Phoebi vultum, prohibete propinqui!Nam subito quatiens alas secat aera velox.Ergo ubi compressu celeri inter retia captusHaesit, ne pictas motu sibi deterat alas,Stringite quam primum, plenaque e pyxide levemPromite acum, et medio capti defigite dorso!Confossi nec vos adeo miseratio tangat.Ecquid enim melius? Medio illum pica volatu,Aut rapiat laetis intentum Daulias alesFloribus, aut tergat tempestas saeva colores?An specie egregia sic ornet scrinia vestra,Ut teneat multorum oculos, et vota moretur?Retibus exemptum caute iam lignea thecaDefixum excipiat, dum vespere rure reversiAd patrias aedes figamus in aflere plano,Antennasque, simulque pedes, alasque reductasFilo ita firmemus ferri, ut post tempora paucaNostras siccus opes cumulet, reliquosque referriInter congeneres vitrea in tabularia possit.Ast ubi iam tempus, quo torridus aestuat aer,Vicinas silvas, umbrasque petemus opacas.Sed non otia pigra sequi, fusosque per herbamTegmine sub quercus permittam carpere somnum.An vos Papilio solus delectet, Amici!Nulla Phalaenapum 2) Linnaeo Bombycum, Noctuarum etc. cura est, quae, nox ubi terrisUmbras inducit, per roscida prata vagantur,Aut, ubi sera colit Sapiens ad lumina Musas ,Ardentem involitant alarum lampada damno,Aut procul in pago, dum Mopsi sedula coniunxAd taedae lumen deducit (lamina Baucis,Exercent strepitus ad parvam saepe fenestram)Ast, ubi clara vigil nitido patesecit ab ortuPurpureas Aurora fores, ad tuta, latebras,Silvarumque umbras redeunt, rimisque cavatisCorticis arborei, foliisque sub omnibus haerent?Hic ergo truncos oculo lustrate sagaci,Fissurasque omnes, et acus distringite prompti!Nec vos decipiant; nam motum gnaviter omnemDissimulant, patulisve alis, alisve plicatisCorticeum referunt naturae fraude colorem.Argus certe erit ille mihi, quem nulla PhalaenaLuserit. Inventis igitur transfigite dorsumCerto ictu! Saepe egregias incuria cristas,Queis genus hoc fratres superat, praestatque diurnos,Vastavit foede, nudataque terga reliquit.Sed quia grandius his corpus, robustaque vita,Cuspide figendas iterum scitote reversiPer latera, aut paulisper acus caput esse fovendumAdmota flamma, mors ut cruciatibus illasAbsolvat citius, fugitivaque vita iuvetur.Non minus est etiam pascentes frondibus altis,Aut herbis, Socii! Erucas 3) Seu Larvas Lepidopterorum. inquirere lucrum,Umbrosisque domi in capsis nutrire recentiSemper mane cibo, lymphaeque aspergere rore,Dum iustam nactae molem, propriumque vigorem,Et transformandae in nymphas 4) Seu Pupas, Chrysalides etc. aut condere curentSe terra, aut capsis attexant stamine densoFolliculos. Erit illa dies, cum iam novus hospesProdeat in lucem e tumulo, pulchroque colorumOrnatu micet, et, qui quondam lentus in umbraPerreptabat humum, nunc alis aera tentet.Ergo agite, et frutices oculis sollerter obite,Et plantas humiles, folii et vestigia adesi!Prostrata arboreis circumdate pallia truncis,Et baculo impacto ramos percellite, quo visErucas agat in praeceps nil tale timentes!Sic erit, ut, dum sera accendet lumina vesper,Naturae e regno spoliis redeamus opimis.
VIATICUM.
Crispule! quandoquidem emensum trieterida sextamTe peregrinandi importuna urtica momordit,Automedonque urget tardari nescius 1) Auriga Achillis., et iamBardocucullatum exspectant carpenta, moraborPauca, sed in multos usus tibi saepe futura.Tu modo caesariem densam, quae plurima velatAuriculas, remove, peraque reconde fideli,Quae tibi Socraticae recitabo scita cathedrae.Crispule! eris felix, donec numerabis amicos.Hos tibi, care, para! Vomuit sua viscera bursa,Nullus et Hungarico rutilat tibi Caesar in auro;Consiliis opus est, aut dextris; dum sit amicus,Nec deerunt nummi, nec dextrae, aut consilii vis.Hoc pronum numquid? Sed qua sint arte parandi,Hoc opus, hic labor est. Hic tu attrahe, Crispule! folles!Quemque sui manes agitant, roditque suus mus;Hinc vigil observa, qua lapsum parte minetur,Debiliorve tuis pateat munitio telis.Invenies, qui Narcissos, pictosque Hyacinthos,Et quidquid bellum est usquam, superare laboret.Laudibus huius tu formam super astra repone,Dic sobolem Veneris, geminumque Cupidinis, et moxIn tua colla ruet, fidoque augebere Oreste.Alter amicitias metitur ventre, gulaque.Hunc uno cratere potes genialis Iacchi,Aut fluidae Cereris tibi conciliare culullo.Quod si illum phiala nigri dignabere potus 2) Vulgo Chocolatae.,Quo solet Hispanus ieiunia fallere, pro teNocturnarum agmen non horreat Empusarum 3) Spectri genus Graecis..Tertius Aonio natum se in vertice credit,Et pastum Ambrosia, cunas motante Minerva.Tu supra septem sapere illum, Crispule! AthenasSex minimum palmos iurato; tum recitantemAusculta patienter, et illud habebis, opinor,Protinus ut tuus esse velit 4) Imperfectum destituit Poeta..
VERI VOTUM.
Quando erit, ut redeas, anni exoptata Iuventus!Sat maestis clausus foribus, tepidoque cubiliLonga tuli dudum vetulae fastidia Brumae.Ut iuvat halantes renovato germine camposCernere, et indutas silvas iuvenilibus umbris!Ut cupio volucres docili bibere aure camenas,Et te praecipue, noctes, Philomela! serenasDum mulces, stellasque tenes, lunamque moraris!
ARBOR. VITA.
Dum verni risere dies, nivis instar, amoeniTe flores texere. Graves ubi Sirius aestusAfflavit terris, gratam pastoribus umbramCum grege praebebas. Autumni tempore mitesAbs te carpebam fructus. Nunc frigidus annusTe foliis spoliat. Quantum te disco magistra,Si sapio! Tua sors vitae mortalis imago est.
IN CANEM ORNITHOKTONON.
Trux Canis, immiti non frustra concolor orco!Quem rigidae nuper torpentem frigore brumaeHospitio blando, et calido centone refeci,Haecne pio reddis Vati? Quid laedere parvaTe potuit volucris, mea sola, et longa voluptas?At tibi iam posthac, ulules licet, improbe Latro!Offa geluque tremas, numquam mea porta patebit.