PANEGYRICI TRES DE LAUDIBUS D.D. [Abbr.: ?] MAXAEMILIANI II. et RUDOLPHI II. MAXAEmiliani F. [Abbr.: Filius] Romanorum Impp. [Abbr.: ?] semper Augustor: PP. [Abbr.: ?] FF. [Abbr.: ?] ac Germaniae, Hungariae, Bohemiae, etc. Regum: Archiducum Austriae, Ducum Burgundiae, Comitum Tyrolis, etc.

HABES IN HIS LIBRIS, DECEM AUSTRIAcorum Caesarum historiam tanta brevitate, tantoque studio comprehensam ut maiori vix possit.

PANEGYRICUS PRIMUS. DE LAUDIBUS MAXAEMILIANI II. Rom. [Abbr.: ?] Imp. [Abbr.: ?] Augusti P.F. [Abbr.: ?] etc. ab Anno Christi 1527. usque ad exitum Caroli V.

Pulsa Fides terris, quae quondam regna colebas.
Aurea, nunc raro prospectas numine gentes:
Huc vittata, comam, et ferali cincta cupresso
Tempora: qualis eras Traiano Caesare rapto:
Mitibus exsequiis: ades et mea dirige coepta,
Conatusque iuva vosque o gratissima Divis
Numina, Pierides manibus date lilia plenis.
Purpureos spargam flores, animamque parentis
His saltem accumulem donis, et funera plangam.
Este procul, quorum mens est adamantina, et omni
Asperio scopulo. Rex est, qui fletur et orbis
Arbiter: Austriacis Rex Aemilianus in oris
Maximus: haud ulli veterum virtute secundus,
Sive fide, seu quis pace est expertus et armis.
Et quis non doleat? quis non pia pectora questu
Rumpat inexpleto? plorat viduata marito

Caesare praelustris Marie: manibusque capillos
Implicat, et sanctum conspergit pulvere vultum.
Ipse etiam celeres genitoris filius annos
Caesar, et immites credit properasse sorores.
Macte pio fletu Caesar, gemituque Rudolphe
Macte pio: dabimus, quae fas, solamina dignis
Luctibus, aeternasque ultro sacrabimus umbris
Inferias. Patrium tu Eoa messe sepulcrum.
Sparge: et ab extremis venientia cinnama terris
Inde rogo. Tyrioque amici lacrimabile corpus
Murice: ut Arabios exhalet fumus odores:
Ut Germana suum gestent pia colla parentem:
Ut resonent planctu regna omnia: totus ut agmen
Funereum iunctis exercitus ambiat armis.
Conde etiam tumulum vivo de marmore, et omnes
Artificum curas vultum signare fatiga.
Munera nos nullis posthac arsura feremus
Ignibus, aeterno decorantes carmine patrem.
Quamvis ipse suo manet immortalis honore,
Nec laudis maioris eget: quem gentis origo,
Quem patrium decus aeternat, quem propria virtus
Et pia coepta beant, verisque coloribus ornant.
Non illi obscurae plebeio a sanguine gentis
Linea: non proavis orbatum stemma: sed ingens,
Sed praelustre genus: quod totum sceptra per orbem
Sparsit, et imperii summas tractavit habenas. [Note: Ferdinandus Imperator Maxaemiliani Caesaris pater.]
Nam Ferdandus erat genitor genitore Philippo
Editus, Aemiliique nepos, hoc nomine primi
Caesaris: et frater Germani Caesaris idem,
Idem sublato super aethera Caesare Caesar:
Archiducum suboles: rerum quo frena tenente
Bellorum abiectis, tranquillo tempore, signis:
Laurigeras Mavors Germana per arva secures
Pacatis gessit manibus: potuitque micantem
Loricam mutare toga. Soror ipsa remotis

Armorum sutis, placidas vectare curules
Caesaris? et trabeam manibus praeferre supinis
Tum non erubuit: nec quemquam fama fefellit
Iustitiae. Germana pium, Germana benignum
Ora habuit Regem: nec tali Caesare quisquam
Turbavit pacem, tranquillaeque ocia vitae.
Cumque prius totum domuisset Carolus orbem
Victor, et in populos vertisset tela rebelles:
Nunc Italos fines, nunc Gallica rura potenti
Marte petens, nunc Teutoniam victricibus armis
Invadens: qua Rhenus agros, qua perluit Ister:
Huic DEUS imperium sine vi, sine sanguine fuso
Annuit: et placidae concessit tempora pacis.
Non minor est virtus armis quaesita, tueri
Legibus: infesto quam res acquirere bello.
Quid mores memorem divino Caesare dignos?
Exemplumque boni Regis? quis mitior illo
Princeps, aut sancti fuit observantior aequi?
Quis melior iudex pacisque sequester, ubi ortae
Spectabant litem aut bellum lacrimabile turbae?
Non ille ignarus legum, iurisque Latini:
Non rudis Ausoniae, non artis amabilis expers:
Sed doctus princeps, et summus amator honesti. [Note: Anna Hungariae et Bohemiae Regina, Uxor Ferdinandi, Maxaemiliani mater. ]
Uxor erat veterum pronata e sanguine Regum
Hungariae qui Sauromatas iunxere Boemis:
Pannoniamque omnem tutati fortibus armis,
Regnorum gessere trium decus atque coronam.
Nam Ladislaus genitrice creatus Elisa,
Progenie Augusti, (Latias qui flexit habenas
Imperii, et duros sua sub iuga subdidit Hunnos)
Atque idem proles Alberti posthuma Regis:
(Caesareos itidem socero de Caesare fasces
Qui cepit) lecti partem sibi fecit Elisam,
Sarmatico quondam Casimiro rege creatam.
Hinc satus Hungaricis Vladislaus in oris, [transcriber: METRIK???]
Rex armis opibusque potens: qui coniuge Franca

Annam progenuit, claram virtutibus Annam,
Uxorem Fernande tuam. sic sanguine ab uno
Se scindit genus amborum. Nam sextus ab Anna
Stirpis avus patriae, genti communis utrique:
Atque idem sextus patrum Fernande tuorum,
Quae vero conferri illi, si praemia formae
Aspicias, Nymphe possit? quae Gratia possit?
Quae Tanaquil, si sensa animi sollertia culti
Respectes? quae Penelope? quae Claudia possit?
Quae gravis incumbens casto Lucretia ferro,
Ingenuum possit Reginae aequare pudorem?
Quin etiam hospitibus communis portus, et aegrae
Confugium turbae fuit: et miserata dolores
Oppressorum, inopes verbisque opibusque levavit. [Note: Hospitium publicum Viennense.]
Monstrat adhuc largae monumentum nobile dextrae
Clara Vienna: gregi structam sapienter egeno:
Annae opus, hospitibus miseris aegrisque parata
Limina, Tarpeiis non inferiora columnis.
Fortunati ambo, divus cum coniuge diva
Caesar, et hinc nati, quique enascentur ab illis.
Qualis hic Aemilius, tantis natalibus ortum
Qui trahit: Imperiique huius moderamina gessit:
Omnia Fernando similis mentemque fidemque:
Inque pari Pacis studio, pare iuris amore,
Iustitiaeque pio cultu, et praestantibus ausis. [Note: Ann. natal. [Abbr.: Annus natalis] Maxaemiliani 1572.]
Hoc nascente pater Budam Pestumque recepit,
Pannonias urbes, et finibus expulit hostem
Threicium, inque fugam convertit Iazygis arma
Vaivodae, et regni accepit Diadema Bohemi:
Sceptraque Pannoniae, rapidum trabeatus ad Istrum. [Note: Philippus Hispaniae Rex natus.]
Victrici obtinuit dextra. Simul orbe remoto,
Auriferi qua lympha Tagi regale Toletum
Alluit, Hispanum Regina Isabella Philippum
Ediderat: pulchra faciens te prole parentem
Carole: quae patriis olim succederet heres

Imperiis, placidaque urbis dicione teneret.
Tunc auro intumuit Tagus, et grave flumen Iberus
Lenior effluxit: vitreisque Atlantica Thetis
Luxuriabat aquis: tum floribus omnia vernis
Induta et roseis stabant evincta coronis:
Flumina tum mellis, nivei tum flumina lactis
Erupere solo: tum flavis Ister arenis,
Candida purpureis mutavit ovilia lanis.
Tum fulvum sacris volvit natalibus aurum
Rhenus, et Eois complevit litora gemmis.
Venit et excelso Themis aethere: venit Olympo
Austraea, ardentis deserta sede Leonis:
Utraque Diva potens, caelesti semina creta:
Utraque magnorum custos invicta parentum,
Et Regum nutrix. Quarum prior arva Toleti,
Occiduumque subit orbis latus, altera Eoos
Archiducum fines petit ocior haec uti Magnum
Aemilium uberibus sibi nutriat, illa Philippum.
Accedunt Themidi comites navalis Enyo,
Et vindex Nemesis, Virtusque et amicta trophaeis
Cana Fides, niveisque volans Victoria pennis.
Nec suus Astraeae defit comitatus amoenae
Virgineus: quam pone hilari Concordia vultu
Insequitur, spicamque tenens Pax aurea fertur,
Gratiaque et felix Pietas, et mellea Pitho.
Protinus officii partitae munera, cunas
Circumstant: escasque parant, atque ubera praebent:
Pars manibus gestant: Pars undis corpora tingunt.
Vota facit Pietas, componit Gratia vultum,
Os tenerum pueri Pitho balbumque figurat,
Affaturque, docetque loqui: Pax limine pellit
Terrores: placidamque indit per membra quietem.
Iustitiae inspirat ferventem Astraea calorem.
Iamque ubi paulatim patriis adolesceret oris

Aemilius princeps: en patruus arbiter orbis
Hesperiis infert terris, natoque Philippo
Consociat, primis amor ut constaret ab annis
Mutuus, et charos connectat gratia fratres.
Non hic desidias molles, non marcida luxu
Ocia, non somnos Virtus permisit inertes:
Sed durare manus, et fortia membra laborem
Perferre edocuit: morumque aevique magistrum
Addidit imbellis, certo qui foedere legum
Et premere, et laxas sciret dare doctus habenas:
Ingenuasque animis indat puerilibus artes:
Et cruda teneras exerceat indole vires.
Sic Samius praecepta Numae, sic mitis in antro
Tradere Phyllirides animoso iussus Achilli.
Omnibus hoc stadio prior Aemilianus inibat
Certamen, studioque omnes superabat, et acri
Indole: nec libris cedebat mollior aetas: [Note: Studia Pueritiae.]
Quicquid Smyrna dedit, sublimes quicquid Athenae
Quicquid Roma vetus librorum, et Mantua dives:
Quicquid Agenoreae docuerunt limina sedis:
Viribus id totum ingenii sollertibus hausit,
Sic Pitho monstrante viam, clavumque tenente
Ambrosia Charite. Hinc pacis moderamine ductus
Spicula Pelidae manibus tractare cruentis,
Et nimium laxas irae damnabat habenas:
Aeneae pia facta probans, non effera Turni
Arma, nec Hetrusci furialia bella tyranni.
Non rabies illi placuit damnosa Periclis,
Non leve Cliniadae, et quovis variabile vento
Pectus, et insani numquam vis grata Cleonis:
Illi gratus erat benefido pectore Cimo,
Gratus Theramenes, Niceratoque creatus,
Miltiadaeque fides, et cauta Themistoclis arma:
Gratus Aristides patriae iustissimus unus
Qui quondam fuit, et turbae non asper egenae

Gratus erat Curius: Latio qui litore Pyrrhum
Depulit: argenti gratus contemtor et auri,
Fabricius: nulli cui pervia pectora culpae,
Non illi rabidus Varro, ductorque placebat
Flaminius, caeco qui verteret omnia casu:
Sed qui consilio rerum momenta sagaci
Perpendens lento rapidum luctamine Poenum
Compressit Fabius: quique hostibus arma Camillus
Intulit, et signa Ausoniae captiva reduxit.
Sic Nemesis iuvenem, sic virgo Astraea docebat.
Scilicet in mores abeunt studia ipsa, suosque
Cultores primis deinceps comitantur ab annis:
Et semel imbutum conservat testa saporem.
Addo habiles artus, et membra laboribus apte
Consuefacta suis? praeceptaque fortis Enyus,
Quaeque Themis docuit: sub dio ducere vitam:
Pauperiemque pati: frigus tolerare Notosque:
Et solis perferre iubar: non cedere nimbis
Planitiem cursu, valles evincere saltu:
Ascensu superare iugum, vada caeca natatu.
Tum varias belli Victoria perdocet artes:
Qui locus aut fossae sit idoneus, aut mage vallo:
Unde aqua prorumpat quibus opportuna ferantur
Frumenta e terris: aditus quis durior hosti,
Commodior sociis: quae faustae tempora pugnae
Optima: quove aciem deceat componere caelo:
Qua pedites, qua fidi equites statione locandi:
Qui dextrum cornu teneant, cornuve sinistrum,
Aut mediam servent aciem: quae velitis alae:
Quis melius quadratum ordo consistat in agmen.
At Bellona sagax, quo sit discrimine miles,
Edocuit: quis equum curvo convertere gyro:
Aut per planitiem celeri transmittere cursu
Aptior: aut sudibus melior, volucrive satitta
Emissove hostem possit contingere plumbo.

At ne per vanas credas mea carmina laudes
Errare, et nimium laxis procurrere habenis:
En bellis experta cano. nam Gallia testis
Landresiumque ferox, et Sandiosiria tellus: [Note: Primum Maximiliani tirocinium in bello Gallico. Anno 1544.]
Quam patrui ductu domuit victricibus armis
Pars ingens belli: cum nondum septimus illum
Annus ab undecimo caperet. tum pace sequestra
Archiducem genitor veteri pro more creavit
Limitis Austriaci: et genti dare iura Bohemae
Iussit, et Imperii paulatim assuescere habenis. [Note: Maxaemilianus Austriae Archidux Bohemiae praeficitur.]
Hic velox pietas, velox prudentia et aevo
Maior, adhuc teneris sese ostentabat in annis.
Nam iuvenis solio Fultus genitoris eburno
Noscebat causas gestarum ex ordine rerum:
Iuraque dicebat: veterumque exempla secutus
Iudicio sancti dirimebat facta senatus.
Fronte suus fulgebat honos, sua gratia linguae:
Et nitor ori inerat, mens verae conscia laudis.
Tum Regem agnoscunt proceres, patremque futurum
Nunc olim patriae: et taciti suffragia vulgi
Decernunt illi, quicquid post detulit orbis. [Note: Bellum Smalcaldicum An. [Abbr.: Anno] 1546. gestum.]
Ecce autem subito tristis consurgit ab axe
Tempestas pacem turbans, orbisque quietem
Teutonii: dirisque implet rumoribus urbes,
Accenditque animos fervente cupidine Mavors.
Undique collecti coeunt proceresque ducesque:
Infandumque omnes contra magna omina bellum:
Contra fata DEUM, perverso numine, poscuntt.
Tum patriis Caesar circum stipatus Iberis,
Et gente Ausonia, et Bavarum tutricibus armis:
Austriadumque ope succinctus, frameaque Bohema,
Pronus in arma ruit, Martemque fatigat Iberum.
Urget honor sceptri, et gentis tutela paternae,
Et priscae pietatis amor, pacisque cupido.
Illos servitium sub religione Paparum

Hortatur, vitam pro libertate pacisci,
Heu quantum inter se bellum, si proelia ferro
Miscuerint, quantas acies stragemque ciebunt?
Ne proceres, ne tanta animis assuescite bella.
Adveniet iustum pugnae (ne accersite) tempus:
Cum ferus Hungaricas Solymannus destruet urbes:
Et Styros vastabit agros, populumque Carinthum
Servitio premet, et victis dominabitur Hunnis:
Multaque Christiadum vinctis post terga lacertis
Milia servitium patrio deducet ab Istro.
Tum certare odiis tum ferrum acuisse licebit.
Nunc sinite, et placidum laeti componite foedus.
Quo ruitis tandem? quo quo Germana iuventus
Tenditis? indomiti iam succubuere coloni.
Et victas praebet iam dudum Gallia palmas.
Nulla hic seditio. Pater est, pater optimus: orbis
Arbiter, Austriacis divinus Caesar ab oris:
Quem bello petitis: fera ponite, ponite tela:
Nec patriae validas in viscera vertite vires.
Tuque prior, tu parce: genus qui ducis olympo:
Proice tela manu, ter maxime et inclite Caesar.
Non hi te imperio cupiunt detrudere avito:
Non ferro veniunt divi populare penates
Caesaris, aut raptas a templis vertere praedas.
Non furor hic animis, non tanta superbia genti.
Non truce Caesareum petitur caput ense, sed una
Religio: patriae maneat quae libera terrae:
Non in verba Papae iurare addicta Latini.
Abstineas Pater: et pacem de civibus aequam.
Sed quid ego haec? Raptis concurritur undique telis.
Classica iam sonant, et Teutonis ora tumultu
Omnis coniurat trepido: saevitque iuventus
Germana et latos vastant cultoribus agros.
Ipse etiam Caesar diverso Regia tractu
Moenia deseruit, validisque supervenit armis

Hesperiae gentis: ripamque binominis Istri
Obsidet. ancipiti dubius Mars errat in orbe. [Note: Maxaemyl. [Abbr.: ?] virtus in bello Smalcaldico.]
Tunc vero patruo Maxaemilianus, ab ora
Marcomaum, et duri metuenda sede Bohemi
Auxilia adducit, sociosque ad bella coegit:
Qui caput obicerent, fido pro Caesare, diris
Hostibus, et quoties ita rerum posceret usus,
Auderent forti Regem defendere bello.
Iamque omnis campis exercitus ibat apertis:
Cum subito fortuna vices mutavit, et hosti
Attulit exitium, Germanaque castra diremit.
Excessere loco, et patriam rediere sub Arcton.
Saxones, et Suevis armati viribus Hessi:
Ut iunctis patriae servarent moenia terrae
Agminibus: gravior quae bello invaserat hostis.
Sic sine vulneribus, sine caede, et sanguine fuso
Constitit iste labor, firmataque foedera pacis,
Clementisque iterum pacata est Caesaris ira.
Hic tuus enituit decor Aemiliane loquendi,
Ora super gressus Pylii senis, oraque Regis
Naricii: cum pro trepidis mollissima victis
Verba ministrares, iratum flectere patrem
Et patruum doctus, mira dulcedine vocum:
Aurea civili redimitus tempora quercu. [Note: Comitia Augustana An. [Abbr.: Anno] 1547. celebrata.]
Mox ubi conventus Augustae Carolus egit,
Comitiisque patres Germano ex orbe frequentes
Imperio accivit: tibi primas obtulit uni
Dicendi partes, voluitque exordia rerum
Tantaram, Aemilii verbis, atque ore diserto,
Consessu in medio procerum, iusto ordine pandi.
Tanta erat eloquii facundia, tanta sonorum
Copia: ceu quando Zephyri spirantibus auris,
Nix resoluta iugis, valles decurrit in imas:
Et magno cumulo vernarum fertur aquarum.
Caesaris interea Hispanis adoleverat oris

Filius: Hesperiasque arces, Baetimque Philippus
Auriferique fluenta Tagi, Gadesque regebat.
Quem pater Augustam terris accibat Iberis:
Ut Belgas, Batavosque illi, Frisosque colonos
Et Sacramento Flandorum obstringeret urbes,
Tum Maxaemilium, patre non renuente, penates
Servare Hesperios iubet: et succedere nati
Fascibus: ac patrui regnumque vicemque tueri. [Note: Isabella Caroli V. Uxor mortua.]
Iamque novem exierant transactis mensibus anni:
Ex quo fida tori consors Isabella supremi
Hesperiae regina plagae: pia Caesaris Uxor:
Cesserat ad superos, terrenaque liquerat arva:
Sola uti maternas servaret filia sedes:
Iam matura viro, iam pleno nubilis aevo,
Multi illam magno e Latio, totaque patebant
Hesperia, reges: proavisque atavisque superbi,
Magnanimique Duces. subit anxia cura parentem:
Quem potius regnisque patrem, nataeque maritum
Prospiceret. toto quaerenti nullus in orbe
Dignior occurrit: qui iure ligare iugali
Progeniem posset: quam Maximus iste paterni
Aemilianus agri, virtutumque aemulus heres.
Hic legitur, cunctosque Duces quos obtulit orbis
Exsuperat solus: toti praelatus Ibero:
Et gener Augustis, olim pater ipse futurs.
Tunc ubi iam fido parat ire satellite longum
Aemilianus iter, digressu paene supremo,
Vocibus his Caesar iuvenem compellat iturum: [Note: Oratio Caroli V. ad Maxaemilianum in Hispaniam abiturum.]
Austriadum columen, Maxaemiliane, penatum,
Vir praestans animi, cuius mihi robur in armis,
Pace probata fides, mens nulli obnoxia culpae.
Non equidem obscurum tibi, Teutoniaeque iuventae
Esse reor, quam dura tuae provincia sorti
Obtigerit: qui Thyrreni maris ire per undas
Iussus es, et gentem frenare rogatus Iberam:

Solus ubi externos inter versabere cives,
Nec Patrui auxilio nec fidi pectore patris
Cinctus, et ignotis ignotus forte colonis.
Quare age, quae mentem teneat sententia nostram,
Percipe: et imperii sociam tibi iunge fidelem.
Est mihi, paene aequo pubescens sidere tecum,
Filia, iamdudum non immatura marito.
Praelustris Marie, mentem formosa, genasque,
Quantus honor, quantusque pudor (fas dicere patri)
Tu quoque vidisti quondam puerilibus annis,
Hesperiae imbueres animos cum moribus aulae.
Hanc tumidi sceptro, et late dominantibus armis.
Optavere viri: thalamumque fidemque procorum
Maxima turba petit. Longum enumerare Latinos,
Hesperiosque duces, et Franca per oppida matres
Spem generis. sed enim nulli sociare procorum
Mens mihi: quando viro nostrae coniungere gentis
Fata DEUM poscunt: tibi soli hic sanguis, et aulae
Cura meae, longo promittitur ordine fati. [Note: Maria, Caroli V. filia despondetur Maxaemiliano. Anno 1548.]
Teque adeo paribus suadent in regna vocari
Auspiciis: hinc progeniem virtute futuram
Egregiam, et totum quae viribus occupet orbem:
Austriacumque ferat caeli super ardua nomen.
Quod si nostra tibi Maxaemiliane probantur
Foedera: praestanti Mariam tibi corpore natam
Connubio iunctam stabili, propriamque dicamus:
Omnes ut tecum thalamis felicibus annos
Exigat: et pulchra faciat te prole parentem.
Talibus Augusti dictis fixa Aemilianus
Obtutu tenet ora: soloque immobilis haeret:
Intentos volvens oculos. Nec regia tantum
Sceptra movent iuvenem, terris gestanda Tagaeis
Quantum in connubio Mariae thalamoque moratur. [Note: Responsio Maxaemiliani.]
Tandem laetus ait: ter maxime Caesar et huius
Arbiter Imperii: pater unus et omnibus idem:

Qui tua iussa colunt: idem mihi patrue Caesar:
Nunc vinclo propiore socer. quis talia demens
Abnuat: aut soceros nolit accedere tales?
Unde mihi haec inopina datur tua gratia Caesar:
Qui natam iunxisse mihi dignere marito:
Totque procis me praetuleris, tot regibus unum?
O me felicem, me terque quaterque beatum,
Hoc socero, et tanto nata genitore marita.
Accipio venerorque libens te regia coniux:
Teque Invicte socer: quamquam nil tale mereri
De te umquam potui. tu primis instruis annis
Me puerum: tu me patrio complexus amore
Consocias regno, maiestatisque potentem
Efficis, atque epulis das accubuisse Deorum.
Ergo umeris debes, animo quodcumque libebit,
Imposuisse meis: mihi iussa capessere fas est.
Iamque adeo, superi quod spe meliore secundent
Ingrediamur iter: terramque petamus Iberam,
O socii: et thalami celebremus foedera pacti:
Quae non ulla dies, non ulla iniuria rumpat
Non si diluvio miscens effundat in undas
Tellurem Nereus, caelumve in tartara solvat.
Sic ait, et lacrimis laetus discedit obortis.
Prosequitur Caesar, verbisque affatur euntem:
Vade age care gener, mea sera et sola voluptas,
Auspicioque DEUM terram pete salvus Iberam,
Et natae et regni serva communis amorem.
Tuque o cara mihi ante alias Hispania terras
Cui mea committo dulcissima pignora curae,
Ingens depositum: sis omni tempore felix:
Nec tua finitimo Bethis pulsetur ab hoste:
Nec Tagus aurifluis umquam siccetur arenis.
Haec ubi dicta: omnis portis equitatus apertis
Exit, et Aemilium comites fido agmine cingunt.
Nuntia fama ruit (quid enim velocius usquam?)

Atque iter antevolat turbae venientis, et urbes
Hesperiae late variis sermonibus opplet:
Adventare Ducem, Fernando Rege creatum,
Finibus Austriacis, regno qui praesit Ibero,
Et patrui sceptro, ac solio succedat avito,
Moenia dum teneat patrius Germana Philippus.
Huic etiam natae thalamos pepigisse parentem:
Quae genero in curas veniat partemque laborum.
Venerat hic idem Reginae rumor ad aures:
Incenditque animum dictis: et amore mariti
Incitat Aemilii, tunc Rex pius agmina mittit
Obvia mille viris: qui tecta in Regia ducant:
Et laeto excipiant venientes ore catervas.
Ipsa sed Aemilium tecto interiore moratur.
Praelustris Marie: tractoque per ossa calore,
Iam dudum gaudet sacram contingere dextram,
Aureus huic capiti vertex, auroque capilli
Inserti: et sacras velabat flammea vultus:
Colla monile decens: umerisque haerentia pulchris
Suppara cingebant niveos aurata lacertos:
Balteus et fluxos gemma astringebat amictus.
Corripuere viam interea cum Principe fido
Austriaci proceres: et iam prope celsa Toleti
Moenia constiterant: cum fulva veste nitentem
Cincta Tagum, et ramo pacatae insignis olivae
Nexa comam, tales profert Hispania voces:
Salve Ferdinandi proles augusta Sereni,
Castiliaeque nepos aulae: sate sanguine Divum:
Et geniture Deos: quae te tam commoda terris
Appulit aura meis? qui nostris applicat oris
Aetherius genitor? non huc sine numine Divum,
Germani adveniunt. Nam Rege parante Philippo
Discessum e patriis Germana ad moenia terris:
Auxiliis opus est, et defensoribus istis:
Qui regni fines bello tueantur et armis.

Hinc Mauri infrenes cingunt, lataeque furentes
Gaetuli: hinc Pyreneis e montibus adsunt
Gentis Aquitanae populi Celtaeque feroces.
Quid Scyticas dicam pharetras, arcusque Gelonos?
Dis certe auspicibus reor et virtute secunda
Huc cursum Austriacas vento tenuisse carinas.
Perge modo, et laetus Regis ad limina perfer,
Sisque tuo felix populo, et tutare penates
Castiliae. Sic te superi tutentur et ipsi.
Haec ubi dicta: urbis porta bipatente Philippus
Continuo erumpit, fidoque satellite cinctus
Occurrit, veteremque agnoscit more propinquum.
Iungunt hospitio dextras, et tecta subintrant.
Turba ruit passim, mixta cum plebe senatus
Visendi studio Austriaden: omnisque potestas
Confluit: advolvi genibus, contingere dextram
Vota dare, hospitioque viros, opibusque levare
Idem omnes amor unus habet. Iam tempora lucis
Festae aderant, thalamumque parat, foedusque iugale
Germanae frater Mariae, Aemilioque Philippus. [Note: Nuptiae Maxaemil. [Abbr.: Maxaemiliani] in Hispania celebrantur.]
Iam clamatur Hymen, taedaeque facesque relucent
Legitimae: et sacras cum virgine tendis ad aras
Dux Fernandiades. una incipiuntque precari
Omnes: et socii firmare iugalia lecti
Foedera: Cardineo faciente Antistite sacrum.
Tolluntur plausus iuvenum, mixtaeque choraeis
Insonuere lyrae. media discumbitur aula,
Castilius quondam qua Ferdinandus Elisam
Reginam Aragonum patrio sibi iunxerat ostro.
Mox ubi transierant genialis tempora taedae,
Deserit Hesperiam, Germanaque rura Philippus
Augustamque petit: patriis ubi Carolus oris
Dicebat nova iura pater: populumque rebellem
In sua victrici cogebat vincula dextra.
At Maxaemilius thalamo Mariaque potitus,

Iura dabat, legesque viris: quos Cinga pererrat,
Quos Sicoris, quos tortus Anas, quos Baetis inundat
Auriferi quos unda Tagi, quos dives Iberus
Alluit, in gentes transfundens nomen Iberas.
Hic pacem asservat legum tutricibus armis,
Fasque sequi docet: hic vigilantibus undique curis
Prospicit, et celeri degustat singula sensu:
Venturasque cavet clades: hic naviter omni
Fungitur officio: lenis facilisque moveri
Supplicibus, mediaque pater mollissimus ira.
Inde amor Hesperio innatus populoque patrumque
Coetibus: inque suum reverentia plurima Regem.
Hoc illud, dignari humiles, audire precantum
Verba: nec armatas nimium sibi sumere vires,
Sed ferrum mulcere toga, dare iura petenti,
Parcere supplicibus trepidis: Sic itur in alta
Pectora: sic homines divorum aequantur honori. [Note: Concordia coniugalis.]
Nec minus et primos in cara coniuge amores
Cum lege orsus erat thalami, cum foedere casto:
Quam sibi coniunctam larga pietate fovebat:
Caesare vir felix socero: felicior ille
Hoc genero, et parium spe non fallace nepotum.
Nam socialis amor, mitis pax, gratia concors,
Unanimis pietas, nulloque solubile pacto
Coniugii vinclum concordes ambo ligabat:
Haud ita coniunctae vivunt in amore columbae:
Nec si diligitur dilecto a turture turtur:
Nec si aequaevo sociatam palmite vitem
Ulmus alit: quantum Marie complexa fovebat
Ferdinandiaden ardenti corde maritum. [Note: Maxaemiliani suboles e Maria filia Caroli V. ]
Nec dum transierant duo lapsis mensibus anni:
Cum lecti socium gemina Dea prole parentem
Cara, Toletanae sub tecto fecerat urbis.
Idem amor et reliquo duravit tempore vitae
Constans: nec potuit de mentibus ante revelli.

Quam mors alterutrum praesenti exemit ab aevo. [Note: Laudes divae Mariae, Maxaemi. [Abbr.: Maxaemiliani] II. Regia uxoris. ]
Cedat Penelope, cedat Capanaeia coniux,
Quaeque est extincti manes sectata mariti,
Haemonis Haemonii: cedat Polynicia consors:
Cedat et Alcestis: vitam quae coniugis emptam
Morta sua voluit: cedat memorabilis uxor
Mausoli, totum mulier celebrata per orbem.
Omnibus his prior est et amore fideque iugali
Praelustris Marie: qualis
Flaccilla fuisse
Theudosio fertur: qualis Termantia patri
Theudosio, Eudosie Arcadio, Cornelia Graccho,
Iulia Pompeio, Stiliconi docta Serena:
Talis erat Marie Regi Regina marito,
Edita Caesaribus, solo quoque Caesare digna.
Haec Sarae formam, mentemque Rahelis habendo,
Iudithaeque animum, roburque insigne Iahelis,
Pulcheriae ingenium, moresque fidemque Serenae
Omnes exsuperat, quas aurea protulit aetas.
Qualis enim quantusque pio sub pectore regnet
Candor, et aetherio veniens a semine Virtus:
Qui legum cultus: quae sit probitasque fidesque:
Quae vitae insignis ratio: sine labe pudici
Testantur mores, et mens sibi conscia recti. [Note: Rudolph. II. Rom. Imp. [Abbr.: ?] Rex Ungar. [Abbr.: ?] et Bohemiae, Archidux Austriae, etc. ]
Hinc satus, Imperii qui nunc suprema Rudolphus
Sceptra tenet: patrii Caesar non degener oris:
Virtutumque heres: animique imitator aviti:
Spes magna Hungariae, superent si lumina vitae:
Teutoniae praelustre decus: cui compare filo
Nostra Erato meditatur opus memorabile laudum.
Prodiit hinc etiam patriae pietatis imago
Ernestus divum metuens, et iuris et aequi
Insignis custos. hinc Wenceslaus, avorum
Nomen habens, gentem qui frenavere Bohemam.
Hinc Maxaemilius patri cognominis ipsi
Atque abavo: rebus quibus olim summa potestas

Tradita, et Imperii commissae audacter habenae.
Hinc satus, Huniadem referens Virtute Mathiam
Cuius in Istricolas patuit fortissima bello
Dextera, grassanti non conscia cedere Turco.
Hinc etiam natae praestanti pectore Nymphae
Quattuor insignes: quarum quae maxima natu
Anna tori coniux regalis, in urbe Toleti
Hesperias moderatur opes, sociata Philippo
Eximio Regi, Regi nupta altera Gallo
Nuper Elisa fuit, clauso qui lumine vitae
Occubat, et rapida sublatus morte quiescit.
Ambae formosae, pudibundis moribus ambae,
Caelestumque pares cultu, legumque sacrarum
Addictae studio, et turbis non asperae egenis.
Has pater et genetrix primaevo a lumine vitae
Moribus instruxere bonis, castaque iuventa
Formavere animo: ut cum quis imagine ceram
Induit, et pulchras exculpit in aere figuras:
Aut tabulam pingit: variisque coloribus ornat.
Carolus interea Belgarum ex orbe Philippum
Hesperias patria cum plebe remittit ad arces: [Note: Maxaemiliani ex Hispania reditus, cum Uxore Maria et duobus liberis.]
Et generum Hispanis revocat properanter ab oris:
Ut novus imperio iam tunc assuesceret heres:
Cum Maria nata, quae bina prole parentem
Ac socerum, pia mater avos nunc fecerat ambos.
Quin etiam natale virum dulcedine regnum
Ducebat teneroque soli conceptus ab aevo
Permulcebat amor. nec enim mutare subactum
Ergo ubi Germana tandem tellure Philippus
Evaluit terra ingenium convictor Ibera.
Exiit, Aemilio patriam comitatus ad oram,
Illustri patruele suo: tunc ocius urbes
Hesperiae magnae Regi commendat Ibero
Aemilius, sociosque viae legit, et parat aptum
Auxilium, Mariamque capit, natasque venustas:

Atque iter ingreditur, dis auspicioque secundo
Deseritur iam ripa Tagi, zephyrique relicto
Litore, Tyrrhenum sulcatur navibus aequor:
Tendunt vela Noti: puppis fugit acta per undas
Ocior et iaculo, et ventos aequante sagitta.
Iamque occultantur tumidis Balearidis undis:
A dextra tellus Sardoae linquitur orae,
Asperiorque solo et glaeba non ubere Cyrnus.
Paene orae Ligurum vento spirante secundo
Appulerat, fessamque fretis extenderat alnum
Navita: cum subito medias opponere turmas,
Et terrae prohibere aditu, ne litora tangant,
Aut violare rates, certa est sententia Gallo:
Qui Ligurum fines sumptis obsederat armis.
Sed iam transmissae steterant in litore puppes,
Fato dante vias: aderatque vocatus in undis
CHRISTUS, et in ventum tumidos disiecerat hostes.
Protinus Ausoniae longa tellure relicta,
Templa Tridentinae sedis turrita petuntur,
Hic ubi concilio lecti decreta ferebant
De patrum votis, et religione priorum.
Est locus, aerias contingens montibus Alpes:
Oenthalium dicunt Oeni de valle coloni,
Quam medium rapidis Oenus interluit undis,
Norica seiungens Rhaetis confinia terris.
Urbs ibi, quae nexo trabibus bipedalibus Oeni
Ponte arctavit aquas: facti de nomine priscum
Nomen habet: magnis Rhaetorum habitata dynastis:
Deliciae Fernande tuae, dum fata sinebant,
Parcaque regales tibi permittebat habenas.
Carolus has illo retinebat tempore sedes
Urbis, et Imperii consors Fernandus eadem
Servabat statione locum: magnaque Tridenti
Pro sede excubias cum Caesare frater agebat.
Cum subito Mariam Aemilius, parvosque nepotes

Carlo adducit avo, Ferdinandoque parenti:
Laetitiaque domum complet, priscosque penates
Austriadum exhilarat: fiunt regalibus aulis
Feminei gregis applausus, Comitumque Ducumque,
Tollitur excelsum festivus ad aethera clamor.
Praecipue Fernandus avus, spectando nepotes
Illustremque nurum, genus alto a Caesare summum,
Expleri mentem nequit, atque affixus inhaeret,
Nunc huic, nunc illi carae dans oscula nepti. [Note: Oratio Ferdinandi Regis ad nurum Mariam Caroli Imperatoris filiam.]
Tunc ait: O utinam (fas sit mihi tale precari)
Cara mihi coniux, Hunnorum Regibus orta,
Vincendo sua fata isthac aetate superstes
Degere, et hos posset coram spectare nepotes,
Teque nurum: ac laetos Reginae Regia mater
Ire sub amplexus: quas spes, quae gaudia toto
Pectore conciperet. Sed fors [(reading uncertain: ?)] odiosa repugnat,
Ipsoque eripuit fatalis tempore partus:
Cum decima et quinta faceret me prole parentem.
Nunc octo lapsis abierunt mensibus anni.
Ex quo maestus ago tectis regalibus aevum:
Absentemque piis desidero vocibus Annam,
Tu prima hunc animum recreas dulcissima nostrum
Filia, et antiquae fers tecum oblivia curae.
Gratia sit superis: qui teque meosque nepotes
Finibus Austriacis, regnoque dedere paterno
Incolumes. Dixit, mensisque locavit acernis:
Et laeto instituit convivia regia tecto. [Note: Bellum Germanicum Anno 1552. gestum.]
Ecce autem varia geminum formidine bellum
Surgit, et Arctoi partes Aquilonis aguntur
In Martis rabiem. Gallum Germania firmis
Cinxerat auxiliis, captivaque signa reposcit
Mauritius, soceroque petit sua vincula demi
Landgravio, et patria reducem statione locari.
Fervet amor belli, totumque interfurit orbem.
Fulmineus Mavors: coeunt gens omnis et aetas.

Nec tantum exciti Cattorum a finibus adsunt
Agricolae, capti damnantes vincla Philippi:
Nec Misni tantum, et coniunctis Saxones armis.
Qui paribus poscant Fridericum solvere votis.
Sed Procul Albertus Gallorum in finibus urbes
Marchio concierat: Morini qua litora servant,
Sequana qua fetos liquidis secat amnibus agros:
Qua Rhodanum suus auget Arar, iunctisque feruntur
In maria alta vadis. Iam rura Metensia castris
Cinguntur Rheno iam proximus imminet hostis.
Parte alia duris saevit fortissimus armis
Mauritius: Regemque Oeni cum Caesare ponte
Arcet: et obsesso parat arma inopina Tridento.
Hos inter strepitus, atque horrida bella suorum
Grassanti Mavorte, truces utrimque procellae
Cum fremerent, patriumque alternis ictibus orbem
Pulsarent: nihil officii mens fessa remisit
Caesaris Aemilii: contraque minantia fata
Maior in adversis micuit. simul ipse paterque
Fernandus placidam coepere exquirere pacem:
Et veterem armorum desuescere leniter usum. [Note: Pacificatio Pataviensis.]
Est urbs, Passavium ripis quae cernitur Istri
Proxima: de Batavis nomen quae ducit et ortum:
Oenus ubi rapidis gelidi coniungitur undis
Danubii: inque sinum scindit se lympha reductum.
Huc Fernandus agit collecto milite coetus,
Et pacem sancit: positis audacibus armis,
Ut vires coeant, et mutua foedera iungant,
Nec quisquam populis paret arma aut gentibus ullis,
Ob fidei cultus et Religionis honorem.
Teutonios idem Caesar defendat eodem
Auxilio, paribusque dein communiat armis
Utrosque: ut servent aeternam templa quietem,
Seu veteres teneant ritus, Romanaque iura:
Sive Augustanae sectentur pondera summae:

Ambae ipsi gentes nullo discrimine agantur.
Arbiter has inter partes fuit Aemilianus
Maximus: et pacem sedato Marte benignam
Suasit: ut abluto civilis sanguine belli
Immanes patriis tandem arcerentur ab oris
Thraces, et Hungaricas Teuto defenderet urbes.
Sic, ubi civiles Thrasybulus in Attide motus
Pacasset: veteres cum libertate priori
Restituit leges, et longa oblivia sanxit
Praeteritae cladis: populosque urbesque Laconum
Cecropiae aeterno sociavit foedere genti.
Tempore iam ex illo placidos Germania nidos
Servat, et abiectis pacem colit Austria bellis:
Nec patriis quisquam civilia bella colonis
Intulit, Imperii quemcumque admovit habenis
Alma manus superum: divique hoc tempore cultus
Numinis antiquas paulatim sumere vires
Incipit, inque suum redeunt sacra iura vigorem.
O vere Aemilium, magni praenomine dignum:
Qui consulta togae, non belli ferre solebat
Conscia: pacato doctus postponere dura
Castra foro, et rigidas in falcem flectere sicas.
Hoc animi lenis fuit, ingeniique benigni
Magnum argumentum. Quis enim temerarius ardor
Pro cultu superum, pro religione docenda
Arma movere animis, et vim facere ense beatis
Mentibus, ac segetem cum tristi evellere lappa?
Non his auxiliis, non defensoribus istis,
Numen eget: verbo mentes et spiritu aguntur.

PANEGYRICUS SECUNDUS. DE LAUDIBUS MAXAEMILIANI II. ROM. IMPER. [Abbr.: ?] SEMPER AUGUST. P. F. [Abbr.: ?] ab exitu Caroli V. usque ad Rudolphum II.

Iam Caesar totum pacarat Carolus orbem,
Ipse etiam pacis comes: abiectisque deinceps
Castrorum signis, precibusque librisque vacabat:
Imperii missis Germano nuper habenis
Fernando: et nato mox regna paterna reliquit,
Humanae exemptus liquidum super aethera sorti.
Ipse sed genitor solidas decrescere vires
Ferdinandus, et effeto iam corpore dudum
Robur hebere suum, nervosque labare videbat.
Tum nato Aemilio commendat sceptra Bohemi
Limitis: et regem trabeis fulgentibus ornat:
Imponitque comis Diadema, auroque coronam,
Eoisque gravem gemmis: Regemque salutat
In magno populo, et magna spectante caterva.
Dicitur hic laetos cum patre Bohemia plausus
Albi congeminasse, piasque e pectore voces
Rupisse: O sate gente DEUM, qui sedis avitae
Succedis solio felix, sceptrisque paternis
Auspicio superum, et fato meliore potiris:
Salve Rex terrae, spes o fidissima, nostrae,
Exspectate solo Pragensi, arvisque Bohemis.
Hic tibi certa domus: Regem te cuncta salutat
Gens hominum: montesque ipsi te Magne Bohemi:
Laetaque cum silvis ornant [(printer); sic: syivis ornat] iuga: sis pius omni
Tempore: sis posita nobis clementior ira.
Qualis erat patriis Albertus gentibus olim:
Sigismundaea Rex et vir dives Elisa:
Heu nimium fatis nimium properantibus aevo

Mortali ereptus. qualis fuit optima proles
Rex Ladislaus , patriae pietatis imago:
Ipse etiam celeri sublatus in aethera fato.
Sit tibi vita novo, pax et victoria Regi.
Dixerat: unanimis contollitur undique plausus:
Ceu quando Adriaci per latam litoris oram,
Nauticus exoritur iuvenum, monstrante magistro,
Clamor: et oppositi contra percussa resultant
Vocibus arva sinus, Marci cum panditur aedes.
Caesaris interea vires minuente senecta,
Dux Moguntinus , templi moderator et urbis,
Convocat Imperii proceres: qua moenia Francum,
Moenus adit: nomenque urbi vada pristina linquunt.
Illic ut Regem legerent, qui sceptra per orbem
Teutonium gerat, et quondam super aethera vecto
Caesare Fernando , paribus succedat habenis.
Non hic discordi studia in contraria sensu
Discessere patres: votis communibus orbi
Eligitur Caesar Maxaemilianus, ut olim
Accipiat patrios Caesar de Caesare fasces.
Dicere longa mora est, quantos Germania plausus
Sustulerit, quanto surrexerit orbis ovatu.
Non aliter laetata fuit Germania quondam:
Cum res nutantes et lamentabile regnum
Teutoniae caperet: veterique in honore locaret
Habspurgum genitus clara de stirpe Rudolphus. [Note: Maxaemiliani coronatio Hungarica Anno 1563. 8. Septemb. [Abbr.: ?] ]
Viderat haec dudum saevis conterrita Turcis
Hungaria: Et quis, ait, regni moderamen habebit
Pannonii? aut quonam nostri tibi cura recessit
Ferdinande pater? Regem da Caesar eundem,
Quem sibi iamdudum cognata Bohemia legit,
Magnaque Teutoniae Regem nunc aspicit ora.
Est urbs, Possonium veteres dixere Latini,
Prespurgum nostri: curvatis proxima ripis
Danubii. hic regni diadema et sella curulis

Aemilium exspectat, te rege et Caesare natum.
Quid cessas? quid tuta times? Rex talia fantem
Audiit, et nato Hungaricam nuruique coronam
Imponi Mariae felici sidere curat.
Tempus erat, quo virgo pares sensim efficit horas,
Et noctes paulatim aequat lux una diebus.
Iam Ferdinandus procerum stipante caterva,
Et nato Aemilio, Mariaque aliisque duobus
Cinctus adest natis, Presburgae in moenibus urbis.
Hic patris ante oculos divinaque coniugis ora,
Omnibus ad pompam rebus sacrumque paratis
Accipit Hungaricae, multis in milibus, orae
Aemilius sceptrum: paribusque in regna vocatur
Auspiciis Marie, divini filia Carli.
Laeta erat unda Savi, laetissimus Ister, et omnes
Laetitia plausuque viae montesque sonabant.
Tum procerem quidam caeli super ardua tendens:
Haec, inquit, lux illa fuit: qua Turcica quondam
Armorum rabies subvertit moenia Pesti: [Note: Anno 1522.]
Hungariaeque fero vastavit milite terram:
Et nunc assiduis illam circumsonat armis,
Di faxint, eadem fatis melioribus orta
Lux, anno vertente, Getas et Dacica monstra
Finibus expellat patriis, Hunnosque reducat,
Et seros maneat melior fortuna nepotes.
Sic ait: ingeminant eadem iuvenesque senesque,
Et cum plebe patres clamorem ad sidera tollunt,
Ecce autem furiis animi succensus iniqui
Turca ruit: saevitque feris Solymannus in armis,
Fortunae infensus laetae, rebusque secundis
Caesaris Aemilii . Nam vix pater orbis habenas
Liquerat, et terris ad summum excesserat axem: [Note: Anno 1564.]
Ipse furens animi, taedisque ardentibus actus:
Foederibus ruptis, belli denuntiat iras,
Hungarici vastator agri: captumque nefanda

Caede cruentat humum. Procerum tunc agmine lecto,
Concilium horrendum, mediis in sedibus aulae,
Cogit: et armatae quae sit sententia turbae
Exquirit, bellique iubet tractare laborem,
Et consultando ferventi incumbere Marti,
Convenere patres, bellis animisque verendi,
Informes barbis, quos hispida silva comarum
Inspersit labris, nudo propendula mento:
Ut si quis mullos videat, discrimine secto
Barbarum, aut saetis deformibus ora catorum.
Gorgonei vultus hominum: cava lumina mortis
Torva fronte micant: trucibus suspenditur ensis
Falcatus primorum umeris: densoque galerus
Excelsus limbo canentia tempora velat.
Colla gruum: a scapulis ad suras pallia pendent
Et suus adstrictos braccae sinus exprimit artus.
Postquam perventum Getici in penetralia Regis,
Subnixus solio sic incipit ore Tyrannus: [Note: Oratio Solymanni de bello Christianis inferendo.]
Threicii proceres, genus a Mahomete profectum,
Quem merito colimus solum, solique Getarum
Gens epulata toris, laticum libamus honorem,
Accipite haec, dictisque animos advertite vestros.
Tertius hic abiit paene et vicesimus annus:
Ex quo Pannoniae Budam subvertimus orae
Vicinasque domos Pesti victricibus armis
Sub Mahometaeum, CHRISTO cessante, capistrum
Traximus: et victis dominamur fortiter Hunnis,
Quin et Strigonium nostris devicimus harpis,
Hungariamque igni populavimus et truce ferro,
Et Vaciae sedes, utramque evertimus Albam.
Tempore iam ex illo positis cessamus ab armis,
Immemores operum. quae vos tam pigra moratur
Segnities: frangitque animos, atque abstulit iras?
Quem pavidi horretis? certa est victoria, certam
Spes facit. en vacui sunt denfensoribus agri:

Exiguaeque Hunnis vires, si perdere Budam,
Et Pestum duris olim potuistis in armis:
Quid Raba, Cassoviaeque arces, portaeque Bregaeti,
Quid leve Possonium contra tot milia possit?
In manibus nostris sunt Caesaris omnia, Regis
Omnia, nec quicquam audebit Germania segnis:
Quam suus in Belgas, et Gallica moenia Mavors
Intestinus agit, discordi concitus ira.
Ite citi, rapite arma manu, conscribite turmas.
Et ferro Hungaricos ignique evertite fines.
Aut ego Christicolas una delebo ruina
Omnes: aut Stygias descendam vivus ad undas.
Sancte mihi Mahomete pater, tua pectora nato
Suffice nunc, animamque parem: da perdere CHRISTUM
Christiadasque omnes, crucifixi numina Divi
Qui frustra poscunt, et inani voce fatigant.
Haec ait, et patrium testatus peierat Istrum,
Non prius ad gelidae rediturum moenia Thracae,
Teutona quam Getico superasset milite rura,
Ausoniasque aquila, patriae sub cornua Lunae
Duceret, et Suevas igni subverteret arces.
Extemplo saevire animi: simul omnis in arma
Coniurat Thrace: ductores undique cogunt
Auxilia, et latos implent legionibus agros.
Non tulit Austriades tanto fervore frementem
Aemilius Caesar: properatque occurrere coeptis
Illius, et primi vires inhibere furoris. [Note: Comitia Augustana, An. [Abbr.: Anno] 1566.]
Ergo concilium patrio de limite magnum
Cogit, et Augustae latis in moenibus urbis
Omnes Imperii proceres, primosque suorum
Apparere iubet, totisque incumbere curis.
Olli conveniunt, cunctisque ex urbibus adsunt,
Primi Electores: quorum Moguntia summum
Misit: et antistes Ubiorum proximus illi:
Et senior Trevir: Rhenique et Neccaris [(transcriber); sic: Neccrais] amni

Finitimus princeps, Comes oratorque Palati.
It sacer Augustus rapido provectus ab Albi,
Quingentis equitum lectis comitatus, et Urbi
Promptus adest: patriis quem Brandemburgus ab oris
Consequitur: magnique Duces, clarique Dynastae,
Teutona quos tellus a Rheno misit et Istro.
Considunt omnes mediae penetralibus aulae:
Ordine quisque suo. tum facta silentia tectis:
Et solio Austriades Caesar sic infit ab alto:
Si mihi, quod nostris optavi saepe diebus
Imperium CHRISTUS sine bello armisque quietum
Annueret: vestro poteram parsisse labori
Teutonii proceres: patriis nec moenibus omnes
Imperio accitos haec intra tecta morarer.
Sed cum Barbaries penitus commota propinquos
Pannonas invadat: truculentoque agmine gentes
Undique Bistonias transfundat litora Ponti:
Res dura et regni ratio me classica cogunt
Occinere, et late fines custode tueri:
Cernitis, ut Turci insultent, celerique feratur
Per medios Solymannus equo: tumidusque secundo
Matre ruat. non clausa tegunt iam moenia cives:
Quin intra portas, atque ipsis proelia miscent
Urbibus, et fuso nunc undant sanguine fossae.
Pars hominum vinctis post tergum capta lacertis
Servitum rapitur: misere pars fixa sagittis
Occidit, et tristi patriae sola caede cruentat.
Diffugiunt alii, nullisque tuentibus agros
Hungaricae vastantur opes: Turcaeque nefandi
Quae nequeunt secum ferre, aut abducere, perdunt.
Nec prius absistent, quin omnia Pannonos arva
Sub Mahometaeum redigant ferro, igne capistrum.
Ausus quin etiam voces iactare superbas,
Iuravit patriae Solymannus cornua Lunae,
Non nisi calcato rediturum Caesare Thracen.

Quare agite, o patriae ductores, inclita terrae
Germanae proles, rebus succurrite lapsis,
Finibus et nostris commune arcete periclum:
Ne ruat in cladem damni securior aetas:
Contemptusque mali premat: amentumque magister
Heu nimium sero doceat post exitus ingens.
Dixerat: unanimi vires, atque arma virosque
Assensu patres promittunt largiter uno:
Imperioque assunt alacres, ac iussa facessunt. [Note: Bellum Turcicum An. [Abbr.: Anno] 66. gestum.]
Continuo armatas cogunt toto orbe cohortes
Carolus, et duris acer Fernandus in armis,
Archiduces: patriaeque cient magna agmina gentis
Ter mille Austriacos pedites, totidemque Carinthos
Et centum turmas equitum: quos Styria mittit,
Quos Athesis, quos Murrha parit, quos ditior Oenus.
Hi primam ante aciem densa inter tela feruntur.
Ducit ab Italia florentes aere catervas
Fregosius: qua Tibris aquam, qua devehit Arnus
In mare Tyrrhenum Thusco de litore lymphas.
Ter mille hunc pedites armati, equitesque sequuntur
Magnanimi. quin et patria de sede volentes
Advenere viri, generis de stirpe vetusti,
Quingenti: quos urget amor concurrere Turcis:
Ipse etiam Caesar Maxaemilianus in aere
Constitit, et lectos armatque locatque maniplos
Divisos acie: simul urbe excedit, et Istrum
Consequitur, totoque petit latum agmine campum
Possonii: et tacite vires explorat, et hostis
Militiam, et Getico viventes orbe catervas.
Longius hinc tendens Taurini ad moenia densum
Agmen agit peditum: quantum non ante Mycenis
Eductum Phrygio fervebat litore Troiae.
Proxima Caesareis coniungit Gallica signis
Guisius, et mediis educit magna Salinis
Agmina: Burgundosque equites turmamque pedestrem.

Non hic Sarmaticas poscebant gaesa sagittas:
Sed, que flammivomos edunt cum pulvere bombos,
Tormenta, et rapidum sclopeta rotantia plumbum.
Quin et Lignitius valido Mavorte potentes
Silesos agitat: quos Odera dives inundat.
Bis mille hunc equites patriis comitantur ab oris.
Te quoque Saxonia digressum vidit ad arma
Proruere haec aetas, mediosque huc ire per enses:
Nudaque pro patriis opponere pectora muris,
Dux Pomerane : Sacra qui nuper Caesaris aula
Imperii magnum munus non segnis obibas.
Iungunt se castris Moravi: geminisque ruentes
Lausnitii terris peditum dant milia fida
Bis centumque viros. It Suevicus ordo sub armis
Qui ripas Alemanne tuas, qui flumina Nicri
Accolit: et liquidi potat de fontibus Istri.
Hos agitat, pulchraeque docet virtutis amorem
Suedius, et sociis comes illi Hatstattius armis,
Martia progenius et avitae haud indiga laudis,
Aemula maiorum et duris exercita rebus.
Hos super accedit, rigido Rosabergius aere
Squameus, et magnum ductor praevertitur agmen,
Agminis ipse instar: vir bello clarus et armis.
Huic parere dati, quos cincta Boemia silvis
Pascit ad Aegranas, et praepetis Albidos undas,
Octo mille viri, praestantes viribus omnes.
Sed mihi nec numero fas est, nec nomine cunctos
Enumerare datum: qui exciti ad proelia fortes
Ductores capitum: quae regem quemque secutae
Complerint campos acies: quibus arserit armis
Teutoniae pubes. neque enim plaga gentibus ulla
Ditior: aeterno quamquam Germanica pubes
Ense cadat, fetu numquam tamen ubere desit.
Postquam omnis legio campis fulgebat apertis:
Iungit et ipse suas Caesar toto orbe cohortes

Eductas: qua clara caput super aethera tollit
Austriadum sedes Regum, materque Vienna.
Mille equites lecti, comitesque Ducesque sequuntur,
Nobilitasque omnis simul, armigerumque caterva,
Et litui strepitant reboantia tympana bombo.
Inde Duces alii sclopetis undique cincti,
Et comites magni, priscaque a stirpe dynastae.
In medio volucris volitat Iovis unguibus uncis
Sceptrum ensemque tenens, curvatam in fronte coronam.
Protinus officii partitur rite laborem
Caesar: sortiturque vices, operasque sagaci
Dividit ingenio, et curas ductoribus aequat.
Prima datur statio Ciliam tibi Carle tueri,
Carnorumque urbes: oram munire Liburnam
Nicoleos iussus Sigethaque castra Serinus.
At Ladislao commissa est arcis Iulae
Tuta fides: Ecco custodia tradita Rabae:
Aerato Thurius servabat Marte Polotam.
Tempus erat: calidos quo sensim contrahit ignes
Sirius: et tepido Titan allabitur astro
Virginis, extremoque ardet fervore Leonis:
Cum loca deseruit Caesar vicina Viennae:
Possoniumque venit: properantique agmine fertur
Densa Aldenburgi sub moenia: qua celer undas
In rapidum Leytes evolvit fortius Istrum.
Hic equitum levia, et Germani velitis arma
Praemittit, quatiant campos, viresque Getarum
Explorent pugnis, et prima pericula tentent.
Ipse locum castris legit, et tentoria vallo
Circumdat. nec longa labor munimina durus
Addidit: ipsa loco mirum natura favebat:
Exiguis tantum fossis atque aggere cingit.
Iam gelidas Dravi Turcus superaverat undas
Ponte novo iunctas, Sicluschi sede relicta:
Et magno fines transiverat agmine Bessos:

Inque Liburnorum penitus perruperat oras. [Note: Sigathi obsidio.]
Arx erat aeria praestructa in rupe Sigethum:
Natura munita loci: quam stagna lacusque,
Et non accesso cingebant amnes paludes.
Huic iuncta e lignis haerebat proxima saeptis
Urbs nova contiguis veterem quae saepibus urbem
Tangebant: duro stabant ubi moenia saxo,
Protinus haec late armato loca milite complet.
Et pons in validam ducebat saxeus arcem.
Turcus et horrendis premit obsidionibus urbes:
At Maxaemilius tuto ut munimine valli
Constitit: exspectatque hostem, belloque lacessit:
Nusquam se Geticis offert Solymannus in armis,
Slavorum [(printer); sic: in] Hungaria qui ceperat arva relicta.
Sed nec Oroslanus, Budae qui praeerat urbi,
Et centum aeratos ductabat mille maniplos
Turcorum: sua deseruit loca, proxima Budae:
Oppositam tantum muniverat aggere ripam:
Castraque servabat: nec se committere Marti,
Nec struere audebat aciem, nec credere campo.
Ignescunt irae Austriacis: dolor ossibus ardet,
Inque hostem furit absentem: mirantur inertes
Non aequo dare se campo: non obvia ferre
Arma viros hosti, sed vallum et castra fovere. [Note: Vesperini expugnatio.]
Non procul a ripa fervente binominis Istri,
Castellum modico firmatum robore valli
Vesperium, acclivis pendebat vertice montis.
Hoc primo capitur deiectis agmine Turcis.
Tandem progressus magna comitante caterva,
Ductor Oroslanus premit obsidione Polotam,
Oppugnatque arcis muros. sed Caesar ab Istro
Subsidium mittit Thurio: armatusque cohortes
Expedit: et vallos ac propugnacula iungit.
Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem,
Prospiciunt Turci, ac tenebras insurgere campis.

Convertere vias retro, et mox terga dederunt,
Seque intra tutos retulerunt undique vallos. [Note: Iulla arx amissa.]
Parte alia valido praecelsam expugnat Iulam
Impete Pertavius, citius, quam fortia mitti
Auxilia obsessis tam longo in limite possent.
Nec minus interea Slavorum in moenibus arcem
Oppugnat, duris atrox Solimannus in armis.
Et nunc eversis utriusque potentibus urbis
Moenibus, et toto vulsis a culmine tectis
Arcis. erat medius celsae in penetralibus hostis,
Nec spes ulla fugae, nec opis iam cernere quicquam
Fas ulli, lethumque viris cuncta arma minantur.
Et nunc ingenti per regia castra tumultu
Nuntius it, subitisque locum terroribus implet:
Instructos acie, cunctisque a partibus arcem
Oppugnare Getas, et duris cingere flammis.
Hic aliquis pugnandi avidus, quem dira cupido
Armorum, et rabies insani Martis agebat:
Quae finis standi? quo nos decet usque morari?
Hostis adest: captumque tenet Mahometa Sigethum.
Et ferus eversae Turcus dominatur Iulae:
Cur non auxilium ferimus? cur proelia Turcis
Non dudum facimus, pugnaque lacessimus hostem?
En fugiunt metuuntque tuum Rex Maxime robur:
Nec quisquam se audet Germano opponere Marti.
Omnibus hic amor est ferroque armisque cruentas
Conseruisse manus: magnoque accensa tumultu
Pectora fervescunt: populique queruntur, et ipsi
Ductores fera bella trahi. Non vivida Marte
Dextra viris, animusque alacris, patiensque pericli,
Non mens firma deest. Duc nos, duc maxime Caesar,
Armarique iube, inque aciem dispone cohortes.
Sic ait: ingemuit Caesar, sensitque furorem
Militis, et laxas effrenae plebis habenas.
Tum populum proceresque suos affatur amicos:

O socii, quae sit rerum fortuna videtis,
Et quo cuncta loco. Ciliam vix parva tuetur
Ense manus: refugitque hostis, simulataque vertit
Terga, dolum fingens: procul absunt castra Sigethi:
Nec tuto hinc aciem regnis inferri Liburnis,
Aut vacuam firmis hanc defensoribus oram
Linquere consultum est: anceps volat alea Martis.
Omnia cur uni credam certamine pugnae
Aut cur praecipiti mergam simul omnia casu?
Nam si quis (quae multa cadunt discrimine tali)
Si quis in adversum raperet casusve Deusve,
Omnis in exitium veniat Germania, et alta
Romani Imperii ruat hoc de culmine virtus.
Non semper nocuit rebus differre paratis.
Cernitis Hannibalem ut Fabii mora fregerit olim,
Et contra insanus subverterit omnia Varro
Flaminiusque ferox. si vox Pompeia [(transcriber); sic: Pempeia] pondus
Pharsalicis habuisset agris: praecepsque quiesset
Lentulus: Ausonio non exundasset Enipeus
Sanguine: nec victor pessum daret omnia Caesar.
Nil desperandum CHRISTO duce, et auspice CHRISTO
Deficiat si nostra manus, non desit Olympo
Praesidium: nostrosque iuvat DEUS ipse labores.
Delphica sacrilegus peteret cum limina Brennus:
Ira DEI rapidum iaculans e nubibus ignem,
Disiecitque acies, evertitque omnia ventis.
Sic ubi Marcomanos contra stetit acer in armis
Marcus, et ingenti fremuit fera Dacia motu:
Horrendi sonitus et flammeus ingruit imber,
Evertitque hostes: et diram fulmina gentem
Aequavere solo, liquefactaque sulphure cuspis
Canduit, et subitis fluxere vaporibus enses.
Sic quando Ausonias exul possederat urbes
Eugenius, forti Gallorum milite cinctus:
Munissetque locos: Aquilonis inhorruit ala:

Eugeniique aciem pressit: revolutaque tela
Vertit in auctores, et turbine reppulit hostes.
Durate, et vosmet rebus servate secundis.
Vix haec ediderat facundo Caesar ab ore:
Cum subito adventat vox nuntia Regis ad aures
Tristia cum laetis referens: cecidisse superbum
Turcarum misero sublatum funere Regem,
Ante Sigethani quam caedes dira Serini
Contigerit: captasque daret victoribus arces
Christiadum populus, crudorum praeda Getarum.
Sic palmam obtinuit ferali morte cruentam
Turcus, et amissis viginti milibus, amens
Nil sibi periurum sensit prodesse furorem.
Filius Imperio Selymus succedit et armis,
Caesare cumque Italo, Germanorumque potente
Foedus init: belloque ardet propere addere finem:
Iusta soluturus diro suprema parenti.
Tunc octo pepigere annos, et pace sequestra
Quisque suas iterum victor remeavit ad oras:
Turcus ob excelsas captas feliciter arces:
Caesar ob incolumes hostili ex agmine cives. [Note: Comitia Spirae celebrata Anno 1570.]
Quattuor exierant revolutis mensibus anni,
Iam placida Hungaria celebrat Spirensia Caesar
Comitia, indicitque forum, patribusque vocatis
Iura dat, ac falsas iubet emendare monetas.
Tum Cameram, et lites forma meliore forenses
Corrigit, ac multas patriae fert undique leges.
Hoc magnum virtutis opus, dignumque supremo
Caesare, collapsum ius instaurare, bonasque
Iustitia, atque manu tutari vindice leges.
Qualis erat sapiens Spartana in gente Lycurgus,
Cecropidesque Solon: qualis Iessaeius heros
In Solymis Solomo: qualis, laus Persica, Cyrus:
Et similes alii, quos fama aeterna caduco
Liberat interitu, et magnum super aethera tollit.

Tum pater Aemilius, Nemetum de finibus Annam,
Natarum fuerat quae maxima, mittit in oram
Hesperiam, ut Regi coniux societur Ibero.
Illinc et Gallo reginam iungit Elisam
Illustrem natam, Carlo ducente Badano
Francorum ad fines: qua rura Metensia lento
Amne Mosella quatit, piguesque intersecat agros.
Namque ut vesano vidit fervere tumultu
Gallorum terras, et Belgas arma moventes
Civica, subiectae saevire in viscera gentis:
Nil intentatum, nil undique liquit inausum,
Ut pacis firmaret opus: Martemque nefandum
Reprimeret, miserisque hostes averteret oris.
Hinc tot ad Hesperios firmatum foedera pacis
Misit ab urbe viros: hinc tot linguaque disertos
Egregiosque fide, Belgarum misit in oras:
Qui placido motas componant foedere gentes.
Ipse etiam Reges dictis aggressus amicis,
Utile consilium bello dedit, utile paci:
O quoties animos, atque effera pectora mulsit
Commotorum hominum? quoties surgentia bello
Germina praecidit, primoque repressit in ortu?
Ut cum serpentes celeri medicamine morbos,
Provida Poeoniae [(reading uncertain: ?)] avertit sollertia dextrae:
Maturoque secat ferro: ne longius errent
Ulcera possessis alte suffusa medullis.
Tandem etiam natas Regi coniunxit utrique:
Cognatasque urbes voluit, populosque propinquos
Teutoniae et Francae, nec non et gentis Iberae
Aeterna unanimes transire in foedera pacis.
Dumque gerit patriae curam: rerumque suarum,
Pondera metitur: quae non incommoda vidit?
Quas non excubias per noctem pervigil egit?
Huc animum celerem rapiens, nunc ocius illuc:
In partesque agitans varias, perque omnia versans.

Quis centum armatus Briareus aut mille lacertis
Tot simul obiectis possit confligere rebus:
Tot responsa suis dare: tot pervolvere curas?
Tot reperire animo, manibusque reperta patrare?
Quis tot sufficiat visu percurrere partes:
Tot lustrare urbes loca tam longinqua tueri?
Quis tot prospiciat casus, tot cernat in orbe
Eventus immenso Argus? centum licet illi
Bracchia: centeno caput Argi lumine vinctum.
Lenior agrestum somnus solet esse virorum:
Et raro umbrosi fastidit limina tecti.
At metus, et patriae cura obruit anxia Regem,
Sollicitamque tenet mentem, laqueataque circum
Tecta volat: quocumque ibat comitatur euntem:
Et currus una conscendit, et ocior Euro
Asservat turmas equitum, peditumque catervas.
Quid loquar? ut plebem placidis admorit egenam
Alloquiis: manibusque preces hominumque libellos
Suppliciter scriptos acceperit ipse, fidemque
Iuraque supplicibus dederit. Non ille retorto
Aspexit lacrimas et verba rogantia vultu,
Sed mitis princeps dextra clemente levavit:
Servavitque fidem pactis: nec polluit umquam
Saevitia fasces: nec civem fronte superba
Respuit: haud illo quisquam de Caesare tristis
Discessit. nec enim ille sibi quaesivit atroci
Praesidium ferro, populi munitus amore.
Tutius imperium est, quod miti adiungitur ore:
Quam quod crudeli ferro stabilitur et armis.
Adde quod et variis linguis pollebat, et ore
Facundo: poteratque suis responsa clienti
Reddere cuique sonis: Itala seu voce benignam
Caesaris implorasset opem. seu voce Latina,
Seu Galli lingua, seu Teutonis ore locutus,
Hispanove [(printer); sic: Hispaniove] sono. Nec gentis verba Bohemae

Nesciit, aut populi durissima verba Liburni.
I nunc, atque animos Enni mirare tricordis:
Aut Ponti regem, qui vicenasque duasque
(Si qua fides famae) vocum discrimine sectas,
Dicitur ore uno potuisse expromere linguas.
Sed tamen ille asper verbisque austerus, et aegra
Fronte minax: noster placido mitissimus ore,
Et poenae parcus: non insultare iacenti
Assuetus: precibus lenis, non voce tremendus.
Vidi ego, vulgus iners nullo turbata timore,
Ad non mortales protendere bracchia calces
Caesaris: et duplices terrae submittere palmas.
Nec maiestatem vidi timuisse: sed ore
Intrepido sua verba loqui: vidi ipse precantes
Caesaris alloquio miti remeare beatos.
Haud minus in sontes divinam exercuit iram:
Iustitiaque hostes potuit frenare rebelles:
Et poenam vitiis infligere vindice dextra. [Note: Bellum Gothanum Anno 1567.]
Exemplo tibi sit bello oppugnata feroci
Gotha Thüringorum, disiectaque moenia Grimmae,
Et quam proscripti solverunt sanguine poenam,
Flebile supplicium miserorum. hinc discite seri:
Et memori deinceps evolvite mente nepotes,
Indomitum nihil esse DEO, firmumque nocenti.
Montibus accumula montes, atque aggere cinge,
Et fluviis circum, turres, impone superbas:
Nullus erit sceleri murus, munimina nulla.
Publicus hinc excrevit amor, patriaeque parentem
Plebes Aemilium agnovit, demptoque pavore,
Officium prompto fecit propensa labore.
Nec patrii tantum coluerunt arma coloni
Caesaris, et vultus veriti sunt ora sereni. [Note: Maxaemilianus Poloniae Rex electus, Anno 1576.]
Ecce Polonorum proceres sanctusque senatus,
Centum Oratores fidos, regnique coronam
Cum sceptro mittunt,mandatque insignia Lascus:

Sed iam tarda gelu, saeclisque effeta senectus
Regnum occludebat, seraeque ad fortia vires: [Note: Rudolph. Maxaemil. [Abbr.: Maxaemiliani] F. [Abbr.: Filius] Rex Hungariae coronatur Anno 1572.]
Et nunc Pannoniae nato mandarat habenas:
Hungariaeque sacrum dederat diadema Rudolpho,
Sceptraque, cum trabea gentis graviore Bohemae. [Note: Idem Germaniae Rex eligitur et coronatur Ratisponae, An. [Abbr.: Anno] 1575.]
Quin etiam regni consortem, operumque suorum
Legerat hunc comitem, procerum statuente senatu
Teutoniae, ut patrio quondam succederet heres
Electus solio, Germanis Caesar in oris.
Sed tamen officio non ulli defuit umquam,
Sustinuitque laboris onus, fractasque senecta
Exhaustasque diu vires ad publica vertit
Commoda: dum regeret vitales spiritus artus.
Felicem iactat sublimis fama Metellum,
Quod Romae natus, magnorum e stirpe parentum,
Et raras animi valido cum corpore dotes
Servarit: lectique parem, sociamque laborum
Fecundam nactus: quod fasces gesserit ampli
Imperii Consul: quod eodem tempore natos
Viderit, urbanas tres insedisse curules.
Quod totidem natas nuptum cum fruge locarit:
Et seros illinc spectarit in orbe nepotes.
At Maxaemilius non infelicior illo:
Caesare qui natus genitore, et matre potenti
Regina, virtutis opus sortisque benignae
Munera possedit, mentem bene cultus et artus
Nec minus uxorem divino Caesare natam
Prolificam invenit: patrisque atque orbis habenis
Successit: natumque throno conspexit eodem,
Germanis dare iura locis: gentemque Bohemam
Hungaricasque sacris moderari legibus urbes.
Tum binas natas geniali iure duobus
Regibus, et sacro sociavit foedere lecti.
Attamen exercent aliae pia pectora curae
Caesaris: et stimulis animum mordacibus urgent.

Hinc plaga Sarmatiae regnum cum gentibus offert:
Hinc sua bellaces promittunt foedera Moschi [(transcriber); sic: moschi] :
Hinc fremit insanis Amurathes Turcicus armis,
Pannoniosque rapit violata pace colonos:
Invaditque oras: et celsas eruit arces.
His rebus Caesar primis ut consulat orsis,
Concilium legit, et proceres ad moenia cogit
Celsa Ratisponae: gelidi qua saxeus Istri
Pons adstringit aquas, et firmis molibus arctat. [Note: Comitia Ratisponensia: An. [Abbr.: Anno] 1576.]
Convenere patres Germani, atque agmine longo
Ductores adsunt, et seria iussa facessunt:
Aut oratores praescripta ad moenia mittunt.
Hic postquam coetus magna convenit in aula,
Exspectantque patres: vulgi cum stante corona,
Infert se medium, solioque insidit eburno
Caesar, et imprimis proceres consideres sellis
Imperat: atque oculos paulum tellure moratos
Attollens, tales effundit pectore questus: [Note: Oratio Caesaris ad Imperii Status.]
O patria, o divum sedes Germanica tellus:
Turcarum gravis ira et inexsaturabile pectus
Cogunt me partes iterum descendere in omnes:
Quos nec pacis honor, nec foedus mitigat ullum.
Non iam Pannonias infesto milite fines
Invasisse satis: cladem traxisse per omnem
Reliquias Hunni, Carnos et Styria rura
Occupat et muris Labaci hic imminet hostis.
Nec Savus avertit: nec ripis invius Ister
Deterret: facili contemnunt flumina saltu,
Et rupes Turci: quas campi more pererrant.
Pro scelus ecce etiam laceratae moenia Rabae
Armis infestant, improvisoque Comorram
Marte petunt: celsaque audent in rupe Polotam
Tundere: nec sat tuta suis Tocaja muris,
Quam ferus infractis Amurathes terruit armis.
Dalmata quin etiam patitur fera castra Getarum:

Et Iaderae pressis vim Turca penatibus infert.
Vix sese Illyrii Scythico tutantur ab ense:
Nec satis armati defendunt obvia cives
Castra Liburnorum: ruptis hostilia portis
Agmina succedunt: nec vim, nec tela retardant.
Quid memorem infandas caedes? quid facta Tyranni
Effera? tot ferro cives post terga revinctos?
Tot raptas ad stupra nurus? tot milia nuper
Finibus e patriis servitum abducta colonis
Threiciis? ipsis deflenda tot agmina Turcis?
Nobis ad belli auxilium, finesque tuendos
Exiguae vires. quis enim stipendia solvat
Dispositis passim per proxima moenia turmis?
Quis tot defendat tam longis finibus arces?
Tot crudos patriis abigat regionibus hostes?
Nemo mihi credet referenti singula: nemo
Credet inexpertus: quanto hic opus aere, manuque,
Et quo tot fines possim custode tueri.
Quare me vestris manibusque opibusque iuvate,
Pro se quisque viri: et patriae commune periclum
Arcete: ac mecum quemvis durate laborem.
Nam si illos Turci vincant: nihil abfore credunt,
Quin omnem Hungariam penitus sua sub iuga mittant:
Teutoniamque omnem vertant: quae deinde cavere
Vestrum opus, o proceres, et primo occurrere morbo.
Non hoc difficile est: sunt nobis fortia bello
Pectora: sunt animi, et rebus spectata iuventus:
Sunt et opes patriae: sunt arma. nec extera nobis
Auxilia hic deerunt: sociataque foedera Moschi
Magnanimi missis huc oratoribus optant:
Quorum nos quavis adventum luce moramur.
Sarmata praeterea sceptrum trabeamque Poloni
Regni offert: nostrisque suas coniungere vires
Gaudet, et unanimi Turcis obsistere Marte.
Quare agite, o regni proceres communibus armis,

Et sociis manibus patriam defendite vestram,
Subsidioque viros, qui diros finibus hostes
Threicios reprimunt, dextraque opibusque levate.
Dixerat, illi omnes obtutu Caesaris uno
Haerebant taciti, et tantis de rebus agentem
Mirati, largas gaudent promittere dextras.
Vix e concilio discesserat arbiter orbis:
Protinus inter se proceres consulta petebant:
Ingentemque auri molem, magnum aeris acervum
Subsidio Hungariae decernunt: ut simul omnes
Imperii patres communibus aera tributis
Dependant: finesque fero tueantur ab hoste. [Note: Legatio Polonica ]
Interea terris propere advenere Polonis
Magni oratores: veniamque a Caesare poscunt:
Quod regni admorint solio, sceptrisque Polonis
Vaivodam: causasque sui pro tempore facti
Suppliciter reddunt: ac rura fidemque remittunt.
Non tulit hoc aegre, quamvis potuisset: et auro
Ditatos ab se Caesar dimittit: et orbem
Sarmaticum Imperio nullis obsistere coeptis
Iussit, et infestis numquam succurrere Turcis.
Quippe ratis satis esse operae, durique laboris
Tutari Hungariam, Carnosque ac Illyris oram
Threicios contra: neque mole opus esse recenti.
Tunc etiam Moschi Scythico [(transcriber); sic: Schytico] de rure profecti
Hos super adveniunt: Turcis immanius ipsis
Concilium, torvi fratres et torva tuentes. [Note: Legatio Moschovitica [(reading uncertain: ?)] ]
Quales Aetnaeis habitarunt montibus olim
Cyclopes crudi, et vasta se mole moventes.
Diri hominum vultus, et lurida frontis imago:
Ora incana situ, Scythicis labra pendula barbis:
Frigore adusta cutis duro, contractaque rugis:
Barbarici gestus, agrestis vita, ferini
Mores, civilis mens consuetudinis expers.
Vidit ut hos Caesar foedus commune petentes,

Horruit: inque ipso damnavit foedera vultu:
Nec quisquam voluit socios admittere tales,
Caesareave fide dignari. hos respuit omnis
Aetas, hos pueri fugere virique senesque.
Nec tamen indignum quicquam se Caesare Caesar
Commisit, dans hospitii regalia iura:
Et magnos habuit genti tam taetricae honores.
Tandem etiam responsa dedit, Regique remisit
Donatos opibus largis, auroque superbos.
Ipse autem interea vires decrescere sensit
Corporis, et diram membris subrepere tabem. [Note: Maxaemiliani in Comitiis Ratisponensibus aegrotatio.]
Nam labor, et gravib. [Abbr.: gravibus] curis comitata senectus,
Hauserat e gracili firmum compage vigorem:
Aegraque fatalis veniebant semina morbi.
Et facie color omnis abit: succedit ubique
Pallor: et exiles corpus tenuatur in artus.
Ut cum purpureos amittit terra colores:
Altaque formosis viduatur frondibus arbor:
Aut curvo languet succisum gramen aratro.
Nil operae prosunt, curaeque manusque medentum.
Nil cumulata iuvant magnis altaria donis:
Inque dies aliquid valido de corpore cedit.
Iamque dapes, sapidusque movet fastidia potus:
Os hebet, et succo lingua est imbellis amaro.
Nec quicquam reliquum, nisi edentes pectora curae:
Nox abit insomnis: vigilantur tempora lucis.
Nec mora, finitima Regem de sede Rudolphum
Imperat acciri: fasces uti Caesaris illi
Commendet genitor, latique negotia regni
Imponat. venit ille cito velocior Euro:
Et patri improvisus adest: macieque suprema
Conspicit oppressum, et lethalis semine morbi.
Exsistunt gemitus, lacrimaeque in verba solutae:

O quem te aspicio? quantum mutatus ab illo
Caesare, qui nuper patrias ingressus es urbes?
Indoleo, et vitae melioris comprecor usum.
Nec plura effatus: verbis quem Caesar amicis
Solatur, paucisque monet, mandatque vicissim
Quae fieri velit, et lacrimis affatur obortis. [Note: Oratio Caesaris ad D. Rodolphum F. [Abbr.: Filium] ]
En ego, qui toto sublimior orbe ferebar:
Maiestate potens regni, et Diademate Caesar,
Hic iaceo, et cunctas nunc cogor linquere terras.
Nate diu (res si qua diu mortalibus ulla est)
Viximus: et cursum iamdudum implevimus aevi.
Tu, cuius viridi aetati pubentibus annis,
Et generi fatum indulget: quem numina poscunt
Imperii frenis iam nunc succedere nostri:
Ingredere o patriae spes, o fortissime Ductor:
Auspicioque DEI sceptrum de Caesare patre
Fili Caesar habe. siquid tamen usibus aevi
Edocto credis: dictis animum adde paternis.
Principio patrios cum religione penates,
Et sacros tutare focos: quos conscia poscunt
Pectora: nec quemquam ferrove ignive cruento
Supprime, diversos ob religionis honores.
Certius imperium est, quod nullo sanguine constat,
Quam quod caede fera, et duris extenditur armis.
Donec enim morem praestat tibi patria tellus:
Inque data solet ire fide: tu semper eandem
Assere: nec pacis patiaris foedera rumpi.
Imprimis Germana tibi sit patria curae:
Teutoniosque fove, genus armis acre togaque:
Unde tuos ducis primis a stirpibus ortus.
Non illi auxilium, non obsequia ulla negabunt.
Sis felix, facilisque tuis, alienus ab ira:
Ultricemque cave Nemesin, nisi iusta sit olim.
Non acies, non bella tibi, non proelia amori.

Nulla salus belli furiis: Pax optima rerum,
Quas homini novisse datum. prius omnia certo
Consilio tenta, quam praeceps arma capessas
Effera: et in media sis paulo mitior ira.
Consulere in medium: afflictis succurrere rebus:
Parcere subiectis: cede abstinuisse ferina:
Largiri pacem saeclis: orbique quietem:
Haec summa est virtus: hic trames ad aethera ducit.
Et nunc quando suum reperere mihi ultima finem
Comitia: ut grates verbis animoque benignae
Teutoniae peragas: quod tanto munere nobis
Auxilium praestat, nostrasque tuerier oras
Subsidio cupit, et prompto nihil abnuit ore.
Haec ait: ille animo dilecti verba parentis
Condit: et in magni regalia tecta Palati
Omnes accersit proceres, monitusque paternos
Exsequitur: gratesque animo verbisque disertis
Convenienter agit: quod toto ex orbe Latini
Imperii tanto venissent agmine cives:
Qui prompte auxilium praestare, atque aera tributo
Pendere communi patriae, pro finibus, optent.
At patris interea properat lacrimabile lethum:
Tunc ille uxorem (namque haec a Caesare nusquam
Anxia cedebat) dictis affatur amicis:
Cara mihi coniux, vita mihi carior ipsa:
Qua cum tot placidos egi concorditer annos:
Cara vale, et prolis serva communis amorem.
Me mea fata vocant mortali e limine vitae.
Nam tellus linquenda, domus linquenda, placensque
Uxor, et unanimis tot suavia pignora lecti.
Sed mihi pro terra caelum, pro coniuge CHRISTUS,
Cui soli fido, soli mea pectora mando:
Pro tot pignoribus, proavique atavique dabuntur,
Caelesti ambrosia qui dudum, et nectare vivunt.
Longius in terris quid me iuvet usque morari?

Per liquidum Caesar volucri ferar aethera penna:
Inque domus superas: ubi sedes fata quietas
Ostendunt: illic me caelica vita moratur.
Maiestas terrena vale: mihi gloria maior
Parta salutiferi pretioso sanguine CHRISTI:
Non omnis moriar: non omnis obibo: sed urnam
Pars multa effugiet nostri. sic fatur. at illa: [Note: Responsio uxoris.]
Si te animae nostrae mors abripit aspera partem:
Quid moror, haud illi post aeque cara futura?
Illa dies, inquit, deducet utramque ruinam.
Ibo, ibo quocumque praeis: iter omne parata
Carpere deinde tuum. nec me flammata Chimaera,
Nec si centimanus Gyges consurgat Averno,
Usquam divellet: ambos rogus obruet idem.
Dixit et ambabus vellit sacra tempora palmis. [Note: Mors Caesaris Maxaemiliani.]
Ecce DEUS ramum, Letheo rore madentem
Vique soporatum mortis, super utraque quassat
Tempora, luctantemque animam de corpore solvit.
Volvitur in lethum Caesar: sacrosque per artus
Livor it: inque umeris cervix collapsa recumbit.
Ut quando pluviis imbrique gravata ruenti,
Demittunt lapso caput alta papavera collo,
Hic animus caram Reginam deficit aeger:
Succumbitque malis: illam lacrimabile vulgus,
Aegre suscipiunt famulae, collapsaque membra
Marmoreo referunt thalamo, stratisque reponunt.
Aula tepet gemitu, et plangoribus atria passim
Femineis resonant: tensisque ad sidera palmis
Grandaevi patrem superum in penetralibus orant.
Hic alius tunsis utrisque ad pectora pugnis?
Septimus hic, inquit, spatiis fatalibus illi
Annus erat: dederatque climax septennia vitae
Septima: quid mirum tali periisse senecta?
Subicit huic alius (quid enim non omina [(transcriber); sic: omia] fingunt?)
Hoc illud, rutilas quod vidimus hiscere nubes [Note: Chas. An. [Abbr.: ?] 1575. Septemb. conspectus. [(reading uncertain: ?)] [Abbr.: ?] ]

Horrendum: atque atras passim volitare favillas
Sanguine puniceo, et nigra fuligine mixtas: [Note: Eclipsis Lunae, quae mortem praecessit.]
Et longo anfractu medium se scindere caelum
Hoc illud, fratris quod Cynthia lumine cassa,
Abscondit totos nigra caligine vultus,
Paucos ante dies, quam mors properata veniret
Caesaris: et pullo corpus velavit amictu.
Ah miseri: sua cuique dies, suus exitus instat
Et calcanda semel funesti semita lethi.
Dives ne Inachidae sis natus origine prisci,
Nil prorsum intererit: nil prorsum, an pauper, et ima
Plebe satus, vitam sub luce moreris: eodem
Cogimur hic omnes: urna versatur eadem
Sors hominum, cymbae nos impositura Charontis:
Aetheria quotquot mortales vescimur aura,
Hic regi atque inopi tellus recluditur aequa,
Nec gemmis vitae tempus venale, nec auro,
Nec pretio, aut Afro bis tinctis murice lanis.
Quid iuvat auratis aedes fulcire columnis,
Taenariasque trabes, et picta toreumata caelo
Adstruxisse tholis? cum vis adamantina mortis
Advenit: et clavus figit tua membra trabalis:
Cedes magnificae celsis laquearibus aedis:
Nec mortis laqueo caput expediisse licebit.
Ecce autem maestus Regis compleverat aures
Nuntius, et fatis patrem cessisse, Rodolpho
Cum fletu et lacrimis memorat: gemit ille doletque
Non potuisse vale morienti efferre supremum,
Aut oculos clausisse manu: fidam tamen alto
Ore creatricem solatur, et erigit aegram.
Illa solo fixos vultus aversa tuetur:
Pectora frangit amor: pietas exhaurit ocellos:
Verba ori desunt, eadem tam saepe querenti,
Stant natae et peplis tergunt humentibus ora:
Quales exanimum miseris Phaethonta querelis

Flevere Heliades: et tunsae pectora palmis,
Frondibus ac duro riguerunt cortice membra.
Haud mora reliquias medici, defletaque iungunt
Corpora aromatibus. tum pullo velat amictu
Artificum manus, et peplis regalibus artus
Induit: imponitque toro: ostenditque catervae
Conspicienda sui feralia Caesaris ora.
Iusserat hoc olim, Maxaemilianus et ipse. [Note: Anno 1519 Welsa.]
Nominis istius qui primus Caesar, habenas
Imperii flexit: famuli morientis ut atra
Fronde caput, vittisque ligent: positumque feretro
Civibus ostendant: mors ut sua quemque, diesque
Admoneat summus, fragilis de tempore vitae. [Note: Luctus Rudolphi Caesaris ]
At postquam feretro vidit patris ora reposti
Filius, ingenti percussus pectora luctu
Procubuit super: atque haeret lacrimansque gemensque:
Quis te care parens nostris amplexibus arcet?
Quo ruis hinc? inquit: quae nunc colis aurea templa?
Non haec praecipitis sperabam funera sortis:
Non praematuram fatali a numine lethum.
Tu nunc umbra aterque iaces cinis. heu mihi quantum
Teutona praesidium tellus, quantum Austria perdit?
Adsis CHRISTE precor, mea sola atque unica vitae
CHRISTE quies: nostrumque fove caput: ulla laboris
Si nostri te cura movet: qui cardine summo
Vertitur, atque omnis manibus nunc pendet ab istis.
Da mihi virtutem: da provida pectora curis:
Da decus Imperio: et cineri largiri paterno
Perpetuam pacem rursumque ad lumina vitae
Surgere: et aetherio tecum requiescere Olympo.
Haec ubi deflevit: tolli haud ignobile corpus
Imperat: et patrio lectos et agmine iungit
Mille equites, qui supremum comitentur honorem,
Intersintque patris iustis: solacia luctus
Exigua ingentis, tanto sed debita Regi.

[Note: Sepultura Maxaemiliani in urbe Bohemorum Praga.]
Praga iacet, veterum sedes amplissima Regum:
Qui sua per terras gesserunt sceptra Bohemas:
Inclita gymnasio: quo Mulda interfluit Albi:
Urbs triplici distincta loco: munitaque castro.
Huc omnis coetus pompa succedit equestri,
Exsequiasque patri, et feralia munera solvit.
Pars corpus stanno insertum lacrimabile gestant:
Et mediis templi penetralibus ossa reponunt,
Illic in placida Caesar nunc sede quiescit:
Spiritus ad superos, merito quos fovit honore,
Successit fama: vivusque per ora vagatur.
Dive pater patriae. tu nunc nova gloria caelo
Addita Divorum numerum super aethere comples.
Nos alias hinc ad lacrimas feralia terrae,
Fata vocant: tibi partus honos, tibi vita quieta:
Tu superum convexa tenes: coetusque perenni
Aetherios virtute colis. nos flebile semper
Tempus habet: raptumque iuvat lugere parentem,
Et nunc heu, quae digna tibi sollemnia, quasve
Largiar exsequias. aut te quibus alloquar orsis?
Salve siderei Caesar nova gloria caeli,
Aeternumque vale, divine et maxime Caesar.
Salve iterum divine parens, salvete Bohema
In terra cineres: animaeque umbraeque supremi
Salvete aeternum patris, aeternumque valete.

PANEGYRICUS TERTIUS. DE RUDOLPHO II. MAXAEMILIANI II. F. [Abbr.: Filio] ROM. IMPER. [Abbr.: ?] SEMPER AUgusto, P.F. [Abbr.: ?] ac Germaniae, Hungariae Bohemiaeque Rege: Archiduce Austriae: Duce Burgundiae, etc.

Te quoque Caesareo nuper diademate vinctum,
Dive Rodolphe canam: quamquam tua cognita virtus
Nil de se metuit, nostrae non indiga laudis.
Incipiam tamen, et dignas hoc carmine grates
Pro meritis referam: non ut clarissima Solis
Lumina maiori accumulem super aethera flamma.
Sed grati ut specimen pro Caesare pectore edam.
Fama DEI superest: tamen hunc sua facta referri
Delectat, versusque iuvant, et carmina Vatum,
Cumque Gigantaei memorantur proelia belli:
Et caelo expulsae superato Dite cohortes:
Ipse suas avido perceptat pectore laudes.
Non quod carminibus reddatur gloria maior:
Sed quia vult grata celebrari voce suorum.
Quid vero referam primum? quo fine quiescam?
An loquar antiqui generosos stemmatis ortus?
Virtutes ne canam, laudemque decusque Rudolphi
Caesaris, et quo se tollit super aethera, nomen?
Ingeniumne sagax? Magnum mihi panditur aequor.
Si praelustre genus, primaque ob origine Reges,
Et proavos videam atque atavos, patruosque, patresque:
Non alium certe decuit rectoribus orbis
Esse Larem: nullaque magis se stirpe potestas
Caesarea attollit: quam Divi stirpe Rudolphi.
Quis genus Archiducum? quis Pannona nesciat arva,
Virtutesque, virosque, et tantae nomina famae?

Haud indigna coli, nec nuper cognita terris
Austria progenies, toto clarissima mundo.
Haec est ex humili magna ad fastigia terum
Quae forte erepsit: modicaque a gente profecta
Sanguinis Habspurgi, sublimes contigit axes:
Solis ab occasu, Solis quae crevit ad ortus.
Haec orbis victrix, Rhenum subiecit et Istrum,
Pannoniamque omnem domuit fortesque Carinthos,
Et Styros vicit duros, Carnosque rebelles:
Imposuitque pedem superatis hostibus orbi.
Haec lAthes in regno adiecit, Laribusque paternis
Hungariae sceptrum desertae, orbisque Bohemi
Regales fasces, dotalia munera, iunxit:
Dalmatiaeque agros, et quas Savus alluit urbes.
Nec stetit ad virides ripas septemplicis Istri:
Sed Rhenum transgressa, sibi Burgundica rura
Subdidit, armorum vi nulla: oramque secuta
Obtinuit longo Belgarum moenia tractu:
Flandrorumque urbes, Batavosque acresque Brabantos.
Et Frisi regnum: qua Balticus arva subintrat
Oceanus: ditesque tenent sua prata Chumanni:
Haec est, extremos quae dotem accepit Iberos,
Herculeas acie quondam transgressa columnas:
Et Mauros bello petiit, Poenumque [(transcriber); sic: poenumque] ferocem
Stravit: et Ausonias aquilis victricibus urbes
Terruit. Haec postquam Siculis Balearidas arvis,
Sardiniamque omnem, Calabrorumque adderet oram.
Et victo Insubrum statuisset rure trophaeum:
Vincendos alio quaesivit in orbe colonos.
Oceani fines iuxta solemque cadentem:
Armoricae qua rura virent: ubi verior Atlas
Axem umeris torquet, stellis ardentibus aptum.
Huius pacificis debemus viribus omnes:
Quod laeta in patriis traducimus ocia terris:
Quod leges, quod iura valent: quod Teutona floret

Tellus: finitimum quod nescit Iberia Maurum:
Quod nondum Venetum diciones possidet omnes
Turca ferox: quod Pannoniae victoribus urbes
Threiciis nondum parent: quod Styria nondum
Horrendis data praeda Getis: nec terminus umquam
Germanae dicionis erit: nec cornua Lunae
Victrices aquilas Scythico Mavorte domabunt.
Haec eadem Regum mater fecunda Ducumque,
Dive Rudolphe dedit tibi primae exordia lucis:
Qua populosa caput tollit sublime Vienna:
Danubii munita vadis: augusta Deorum
Terrigenum sedes, firmis tutissima muris:
Saepius incursus Solymanni experta furentis,
Et Mahometicolae tormenta minacia Bessi,
Nam pater Aemilius: Marie tibi diva creatrix,
Ambo Caesariis nati, proavisque nitentes,
Caesar et ipse pater: genus alto a sanguine Divum,
Caesaribusque decem, sceptrum ad regale Rudolphi
Nobilitata domus, spoliisque insignis opimis.
Hic mihi fas ultra metas excurrere, et ingens
Nomen, et armatas paucis attingere laudes
Archiducum: quo non genus est celebratius ullum
Iam triplici saeclo. Veteris quis facta Rudolphi
Nesciat: Habspurgae qui natus origine gentis,
Imperium Oceano, famam definiit astris?
Archiducum primus genitor: qui Caesaris olim
Austriacae fasces supremus intulit orae? [Note: Rudolphus Comes in Habspurg, Landgravius Alsatiae: Primus Austriacaedomus Caesar. ]
Cuius si celebres cupiam memorare triumphos:
Certabunt utroque pares a cardine laurus,
Haec Rauracorum spoliis plena, illa Tribocum
Ditior exuviis: illinc Basilaea supinas
Victori palmas accepta clade tetendit:
Hinc Argentinae vidit fera funera praesul,
Et Galli antistes, magna cum strage suorum
Finibus Helveticis. necdum moderamina mundi

Sumpserat illa domus, meritis dotata trophaeis.
Caesare iam patrio decimusque et septimus annus,
Imperioque orbus fuerat: cum moenibus urbis
Francivadi, septem statuunt de Caesare patres.
Pars ibi magna, legunt Angla de gente Richardum,
Pars aliqua Alphonsum Regem dicionis Iberae :
Pars bona Bojemis Othocarum laudat in oris.
Omnes corrupti tantorum munere Regum.
Tandem plus valuit nummorum pondere virtus: [Note: Electio Rudolphi.]
Et comes Habspurga legitur de gente Rudolphus,
Caesar uti lapsum pro viribus erigat orbem
Non hic imperium nummis quaesivit et aere:
Non generis dono, non ambitione petivit
Caesareos fasces. Ultro se purpura Regum
Obtulit: et primus meruit regnare rogatus.
Ima solet summis, magni dominator Olympi,
Mutare: et rursum mentem attenuare superbam,
Depromens obscura DEUS: parvaque locatos
In re, sublimes magna ad fastigia ducit,
Non adeo claris natalibus orta iuventus,
Sanguine quae Poeno Siculum mare tinxit, et acrem
Antiochum, Pyrrhumque trucem, Bochumque cecidit
Sed bellatorum proles exercita in armis,
Matris ad arbitrium fustes portare recisos
Assueta, et stivis glaebam versare Sabellis.
Ergo ubi Caesareis Rex est admotus habenis,
Protinus in toto compescuit orbe rebelles
Imperio, inque suos monitus iurare coegit.
Hinc sibi Bisgaviam subiecit fortibus armis
Alsatiaeque urbes, Suevorum oppida cepit,
Marchiadaeque arces Badani, omnesque dynastas
Forte rebellantes infesto Marte subegit. [Note: Othocari Bohemiae Regis seditio.]
Rex Othocarus erat, Bojemis clarus in oris,
Quem locuples regnum, et vultu fortuna benigno,
Tot Vartislai patres, atavique Bohemum

Ductores tumidi inflabant. Huic Margaris uxor
Filia Leupoldi Austriadae fuit: ultimus orae
Qui dux illius fuerat moderatus habenas:
Ante quidem Henrico nuptum data virgo Suevo:
Cui geminam ediderat partu sacra femina prolem:
Heu praedam Manfrede tuam. nunc grandior aevo
Nupserat infaustis Othocaro huic undique taedis.
Namque auri caeco, terraeque impulsus amore
Austriacae thalami sociarat foedere Ductor
Improbus: et rupto genialis foedere lecti
Rursum aliam ducit, patriaque hanc eicit aula,
Atque omnem Austriados sua sub iuga pertrahit oram.
Longa referre mora est, quibus incitus ille ferarum
Eumenidum furiis, quas fuso sanguine caedes,
Quas strages dederit: Busiride saevior ipso,
Et Phalaris tauro, Phariisque immanior armis.
At fessi tandem cives infanda frementem,
Imperii ad proceres referunt: coramque recenti
Caesare Germano accusant de turpibus ausis.
Ille nihil motus, pergit saevire, novique
Caesaris imperium dementi pectore temnit:
Nec venit accitus: nec facta immania purgat:
Nec veniam supplex poscit: sed ad arma furenti
Concilio praeceps ruit: obsidibusque receptis
Austriadum armato late loca milite complet.
Sed nihil evaluit. Nam Caesar ubique potenti
Oppida Marte capit, quasque Austria continet urbes,
Quas Styri, Carnique tenent, fortesque Carinthi,
Omnes Imperio felici subdit et armis.
Ipsum etiam belli dubium (quis credere possit?)
Ante tubam, lituique sonos sub pacis iniquas
Compellit leges, genibusque advolvier almi
Caesaris, inflato turgentem pectore, cogit.
Non tulit hanc speciem Chunigundis, regia coniux,
Aut pellex [Reg: paelex] potius, fastu praeturgida inani,

Instimulatque virum renovato insurgere bello.
Paret hic uxori, et turmas conscribit equestres
Instauratque aciem vastique ex urbibus orbis
Auxilia accersit. Coniungunt signa propinqui
Marcomanes, Bavarique truces, cum Saxone duro,
Et Suevi potor, fortesque ad bella Silesi.
Ipse sed Hungaricis Caesar collegerat oris
Arma virosque: ducesque suis sociaverat Hunnis.
Stat Moguntinus fido pro Caesare praesul.
Antistesque Ubius , Rhenique Elector, et omnis
Francorum virtus: nec defit Sueva iuventus.
Quin etiam auxilium Rauracus et Alsata praestant,
Et qui Neccario potant de flumine lympham:
Quique Lyci ripas habitant, Istrique per oras. [Note: Pugna Rudolphi Caesaris ad Heymburgum, adversum Othocarum Regem Bohemiae , An. [Abbr.: ?] 1279. Sept. [Abbr.: ?] 2.]
Iamque ruunt, galeaeque tremunt horrore comarum,
Sub pedibus tellus gemit: instigantur in hostem
Aeripedes: primusque virum consurgere pulvis
Incipit: et spatiis utrimque aequaliter acti
Adventant: primique hostem mucrone lacessunt
Chumanni, Hungaricis equitum genus acre sarissis.
Concurruntt per inane sudes, et mutua fiunt
Vulnera: Concurrunt hastae, celeresque sagittae
Aera condensant, et ferreus ingruit imber.
Ceu quando effusa nigrantes grandine nimbi
Praecipitant: solidaque domos nive verberat Arctos.
Iam gravis aequabat luctus, et mutua Mavors
Funera: caedebant pariter, pariterque ruebant:
Cum Styri excedunt acie, et sola proxima vertunt.
Inclinat fortuna diem, durique Bohemi
Instant vi patria, Germanosque acrius urgent.
Tum Caesar delapsus equo, similisque ruenti,
Ad caelum duplices palmas cum voce tetendit:
Per sanctam, pie CHRISTE, crucem, per vulnera quinque:
Unde cruor fluxit, quo gens humana resurgit,
Ante ferae damnata neci, per spinea serta,

Te precor. hac memores recolunt quae luce nepotes.
Adsis o placidus coeptis ingentibus, adsis:
Pelle feros hostes, et causam protege iustam.
Da nobis palmam: voveo tibi templa focosque
In crucis aeternum, DEUS Optime Maxime, honorem.
Vix haec ediderat: cum vertit terga Milodus,
Marcomanum ductor, summoque in cardine pugnae
Haerentem liquit: sequitur pars magna Bohemi
Militis, et campis, certorum ignara locorum,
Huc illuc fertur: pars concidit ense Chumanni,
Pars Germanorum victricibus occubat hastis:
Pars bona Danubii rapidis submergitur undis. [Note: Othocari Bohemiae caedes.]
Ipse etiam geminos princeps Othocarus in hostes
Incidit: et ruptis lethalia vulnera costis
Accipit octodecim: ac prono sola vertice pulsat.
Plurima Danubius tunc nigris corpora lymphis
Volvit: et Euxinas prope decolor ivit in undas
Cedant Druse tui, cedant Traiane labores:
Cedant Scipiadae veteres. victoria nulla
Clarior, aut hominum votis optatior umquam
Contigit. Antiochi stragem Romana iuventus
Hannibalisque feri caedem, captique Iugurthae
Vincula non olim maiori excepit ovatu.
Postquam iam Marchae victus cecidisset ad amnem
Rex Othocarus , et insigni Mavorte Rudolphus
Palmam servasset: tum certo foedere, certa
Cum Venceslao pax lege sacratur: ut ille
Uxorem ducat natam de Caesare Gutam,
Et diadema haeres Othocari, sceptra paterna
Accipiat: cuius germanam Agneta Rudolphus
Ducat: et Austriadae, maribus de stirpe Bohema
Exstinctis, solio succedant rite Bohemo.
Tunc etiam Albertum, procerum poscente senatu,
Praeficit Austriacis natum: Tyrolensis Elisa
Cui nupta, Austriaci Leopoldi e sanguine creta.

Nam pater Agnetem Meinhardus duxerat olim
Marchiadae Hermanni natam, Gertrude creatam
Leopoldi subole: patria quam caede fugarat
Rex Othocarus , et a sceptris amorat avitis. [Note: Austria Archiducatus ab Habspurgenses devenit. Anno 1282.]
Tum procerum assensu latis in moenibus urbis
Augustae, Albertum regali iure potentis
Pannoniae creat Archiducem, Styrosque superbos,
Carniolamque omnem tribuit, marcamque Liburnam,
Vendorumque oram praescripto limite signat.
Sic omni patriae sedato rite tumultu,
Omne quod Oceanum, gelidasque interiacet Alpes,
Exiguo annorum spatio pacavit: et armis
Plurima, plura oris loca maiestate subegit.
Tandem ferventi correptus febre per artus,
Clara triumphatis possedit sidera terris.
Fallor? an augurium divini nominis imples,
Dive Rudolphe
, atavi de nomine mite Rudolphi
Nomen habens: patriam nunc ut tutricibus armis
Consilioque iuves, verus super orbe Rathylphus? [Note: Rudolphus, quasi Rhathylpus, a Germanico rahten und helffen.]
Scilicet imperii dominos, orbisque futuros,
Hoc tanto decuit rerum de principe nasci.
Hinc satus Albertus, summos cui laurus honores,
Nassovio peperit laurus quaesita triumpho. [Note: Albert. Rudolphi F. [Abbr.: Filius] secundus Caesar Austriacus .]
Namque ubi Nassovium coetus damnasset Adolphum
Teutonius, sceptrumque viro, fascesque supremos
Dempsisset: capit arma manu, quae sumere iussus
Iam novus Imperio Caesar, Semtemplice lectus
A coetu procerum. Hinc Nemetum sub finibus orae
Nassovium valido Mavorte aggressus Adolphum,
Ingenti superat pugna, victumque trucidat. [Note: Adolphi Caesaris e familia Comitum a Nassau electi caedes An. [Abbr.: Anno] 1299.]
Tum res Imperii tranquilla in sede locavit.
Opposuitque pedem turbae sceptrumque rebelli,
Et motas diro pacavit milite lites.
Ille Phyretarum comitem victricibus armis
Perdomuit, celsasque viri ferro eruit arces.

Ille Brigantino posuit quoque litore castra:
Et Docobergaeas Eligonis subruit arces
Invictus bello, Boreae vastator, et Austri:
Terribilis Mogo, debellatorque Bohemi:
Misnica cui sumptis extorsit moenia telis.
Obvius haud illi quisquam se impune tulisset
Armato: sive infestum pedes iret in hostem,
Seu spumantis equi foderet calcaribus armos.
Bissenas patrio commisit milite pugnas:
Bis senos retulit felici Marte triumphos.
Heu tamen insano quod perditur ense suorum:
Cognatique manu, et violenta caede latronum.
Quem non atra dies, non Mars submisit acerbo
Funere: non duri tulit inclementia morbi.
Princeps, aeterno dignus qui viveret aevo:
Munificus, largus, scelerumque acerrimus ultor:
Iustitiae vindex: pietatis amator et aequi:
Rebus in adversis animo imperterritus alto.
Cuius adhuc feros inter praelustre nepotes
Exsistit nomen: quod nec ventura silebunt
Tempora: nec densa condet sub nube vetustas. [Note: Fridericus Alberti F. [Abbr.: Filius] tertius Caesar Austriacus electus et coronatus: Anno 1314.]
Quid loquar Alberto Fridericum patre creatum
Caesare: Caesareas itidem qui rexit habenas?
Egregius forma dux et fulgentibus armis.
Huic sudor per membra frequens, creberque recurrit
Halitus: et tepidi radiarunt casside vultus:
Dum sceptri sibi delatum tutator honorem:
Aeratoque pedem pergit opponere Marti.
Nam procerum coetus geminos elegerat uno
Tempore: qui sceptrum teneant Germana per arva
Augusti: Ludovicus erat dux Boius alter,
Alter hic Austriacis ductor Fridericus ab oris,
Ambo sobrini, Rudolphique ambo nepotes.
Illum praesul Aquisgrani Moguntius ornat
Caesareo: hunc Ubius Bonnae intra tecta coronat.

Tunc turbae exsistunt: passim furialis Enyo
Arma movet, varium studia in contraria vulgus
Scinditur: inque decem bellum producitur annos.
Ac veluti magno discordes aethere venti
Proelia cum tollunt, animis et viribus aequi:
Non ipsi inter se, non nubila, non mare cedunt.
Anceps pugna diu: tandem Fridericus arena
Impare congressus, Bavaro dat terga sequaci:
Inque manus hostis venit, et munimina claustri
Dira subit: donec Leopoldi pectore fido
Fratris: et immenso (rara haec est gratia) nisu
Exemptus vinclis, tranquilla in pace, fideque
Illaesa, reliquae transegit tempora vitae. [Note: Albertus 5. Alberti F. [Abbr.: Filius] Alberti N. [Abbr.: Nepos] Alberti Pron. [Abbr.: Pronepos] Alberti 1. Abnepos. quartus Austriacus Caesar.]
Sed neque carminibus te Rex Alberte tacebo
Quattuor Albertis patre avo provoque atavoque
Edite: quorum atavus lati fuit arbiter orbis,
Augustus Caesar. te forma decora iuventae,
Te facies, orisque nitor: te fortia membra:
Et quae de pulchro provenit corpore virtus:
Venturi memores aevi suscepit in annos.
Austria terra tuo pacata est undique ductu,
Motibus ante feris quassa, et civilibus armis.
Inde Sigismundus natam sibi iunxit Elisam
Connubio: generumque sibi te prole revinxit
Augusta: Moravosque dedit, dotalia rura.
Caesare quo terris sublato ad sidera caeli,
Hungariae regnum, Varadini in moenibus altis,
Cum trabea et sceptro, sociaque uxore tulisti.
Mox etiam fasces iussus tractare Bohemos
Annuis: et gentes refrenas ense rebelles:
Templaque praedantes Thaboritas fundis: et omnem
Ruris agrum pulso tutaris ab hoste Silesi.
Addo truces Moravi motus, Hussitaque bella,
Castraque Sarmatiae Casimiro imbellia victo:
Et trepidos Russorum animos: addo ense subactam

Barbariem, gentesque feras, et quicquid ad Istrum
Threicio paret Regi. Nam Caesar habenis
Ut primum Imperii succedis, et alta rogatus
Sceptra tenes: poterasque tua ad regalia cogi:
Protinus ingentes deducis in arma cohortes,
Extendisque aciem: Graecaque repellis ab Alba
Turcarum vires, et Byzae moenia vertit.
Heu mortem invisam, quae tantum inopina profanat,
Aggrediturque virum. cum vix moderamina rerum
Imperii binis tenuisset fortiter annis. [Note: Fridericus 3. aut potius 4. Ernesti Archiducis F. [Abbr.: Filius] Leopoldi Nep. [Abbr.: Nepos] Alberti pron. [Abbr.: pronepos] Alberti 5. [(transcriber); sic: 15.] Abnepos: Quintus Caesar Austriacus. Anno 1440. Imperavit annis 53.]
Quo vero referam Fridericum carmine Regem:
Cui pater Ernestus, genitrix Cymburga, Vitoldi
Filia Massovii: primis hic ductor in annis
Invisit Solymos, rapidum Iordanis ad amnem,
Cedriferique iugum Lybani, montemque Sionis
Conscendit, sancti subiturus busta sepulcri.
Mox ubi sobrinus cessit mortalibus auris
Albertus Caesar, supera ad convexa profectus:
Imperii proceres Francorum in moenibus urbis
Unanimi assensu, voto concorde, serena
Fronte legunt regem Fridericum Teutonis orbi,
Imperiique viro sceptrum, atque insignia mandant.
Tunc et Aquisgrani praesul Moguntius urbe,
Imponit diadema comis, regnique coronam.
Acclamant omnes: vivat Fridericus ovetque:
Traiano melior Princeps, felicior ipso
Augusto, et Domino, tenuit qui moenia Byzae.
Haud mora, Concilium Basileae in moenibus urbis
Caesar adit Latiumque Papam, patresque salutat,
Et fera Pontificum componit voce duorum
Iurgia: Nicoleo Felicem cedere Quinto,
Exorans, ortasque monens dissolvere lites.
Nec tulit insani bella audacissima Galli,
Concilium quibus ille sacrum turbabat: et omnes
Irarum stolidus Marti laxabat habenas.

Namque illum Alsaticis repressit fortior armis,
Et Suitiae fregit gladiis, arcuque Trebocum
Contudit: ac patrias iterum detrusit in oras.
Post Italum ingressus multis cum millibus agrum
Desponsam exspectat, Lusitani sanguine Regis
Progenitam, facie Leonoram et corpore pulchram,
Ut thalami celebret genialia foedera pacti:
Imperiique Papa capiat sibi dante coronam.
Nullius est hominis facundia tanta, nec ullum
Eloquium, meritis quod possit promere verbis
Laetitias, plaususque Italum, ludosque frequentes,
Et quos huic Latium Friderico fecit honores:
Dum thalami foedus celebraret: et obvia deinde
Pontifici, in tectis ferret vestigia Romae:
Ac geminam acciperet de ferro auroque coronam,
Praesulis impositam manibus. quid gaudia dignis
Versibus illius possit aequare diei?
Quis numero magnos Italum comprendere plausus?
O te felicem, totus cui militat orbis,
Augusti Friderice potens cognomine sacro:
Patria quem tellus Rheno comitatur et Istro:
Itala quem regio sublimem ad sidera tollit:
Que regum thalamis praedives Iberia dotat:
Cuius conspectum multis petiere Quirites
Vocibus, et patriae dixit sua Roma parentem.
Quid loquar Hungariae motus, motusque Bohemi
Limitis, et cladem bellis civilibus ortam:
Quam Ladislao facto iam rege, secundis
Sustulit auspiciis binae dans ocia genti?
Quid fera commemorem Burgundi Principis arma,
Finibus Imperii, murisque illata Novesi:
Quem nata Caroli sociali lege iugata
Aemilii nato pacavit: et hoste superbo
Absque armis domito, Burgundica moenia, et omnem
Belgarum tractum, dotalia regna recepit,

Nunc socer: infestis qui nuper venerat armis?
Sic olim Hersiliam memorant a caede virorum
Retraxisse patres, excussa cuspide ferri,
Et generos soceris medias iunxisse Sabinas.
Nec vos Aemilium prolemque impune ligastis
Audaces Flandri: nec vos impune Viennam
Pannoniaeque Hunni tenuistis regna: nec urbes
Austriacas ferro quondam populastis inulti.
Tandem ubi Caesareas orbis moderatus habenas
Quinquaginta annis fuit ac tribus: obsitus aevo,
Et vitae plenus mortales deserit auras.
Egregius princeps: quem duro Marte togaque
Praelustrem, non bella magis finita triumphis,
Quam res civiles, et fama domestica rerum
Extulit ad superos: caelique in sede locavit. [Note: Anno 1494 Mortuus.]
Hoc primum patriae rerum sub praeside Musae
Erexere caput: meritae et sua praemia laudis,
Et foliis lauri consertam habuere coronam.
Nec DEUS ulli umquam diuturnius ante priorum
Annuit Imperium: nec pene quietius ulli:
Omnia dimidii si spectes tempora saecli. [Note: Maxaemilianus I. Frider [Abbr.: Friderici] 3 F. [Abbr.: Filius] Sextus Caesar Austriacus. 1486.]
Filius hunc sequitur Maxaemilianus, et aequo
Munere regna capit, coetu septemplice lectus
Arbiter Imperii: quem victi pristina Galli
Finibus Artoicis sublimem gloria tollit.
Nam qua luce illi Maria de uxore Philippus
Nascitur, hac hostes viginit mille fugavit, [Note: Anno 1478.]
Collataque acie Ludovicum fudit, et armis
Exuit: ac natae geniali foedere bellum
Finiit, ut nato Galli societur amici.
At postquam fasces Germani ceperat orbis,
Quam bello fortis? quam duris asper in armis
Ille fuit? monstrant etiamnum saeva Salinae
Funera, Gallorum tellus Atrebatia cladem,
Coniugis ob raptum Gallo praedone, Britannae.

Viribus his duros eiecit fortiter Hunnos
Austriacis oris: Regalemque ultor ad Albam
Signa tulit: Turcasque Savo, regnisque Liburnis
Depulit hinc, victorque Idem tot Geldria solus
Milia Flandraeam misere vastantia terram
Contudit: et profugos defendit ab hoste colonos.
Norica quin etiam populantes arva Bohemos
Bello repressit? validisque coercuit armis.
Nec furor hunc Galli, Latium vastantis: et urbes
Campanas regi male praeripientis Ibero,
Terruit: opposito quin milite civibus urbes
Redderet: et crudi raperet de faucibus hostis.
Nec levis Insubrum feritas bis victa, bis armis
Perdomita, hic quicquam potuit: nec falce timendus
Horrisona Grittus Venetorum hunc movit ab oris.
Extinctique forent penitus, nisi Caesaris iram
Supremus Romae antistes veniaeque paratum
Pectus, terrificas pressissent Martis habenas.
Quid Decios, Drusique genus miramur et Afris
Horribilem Marium, aut referentem signa Camillum?
Fama vetus Cossum taceat, taceatque Catonem,
Et Gracchi genus, et geminos duo fulmina belli
Scipiadas, et te sulco Serrane serentem.
Omnibus hic prior est: nec bello maior et armis
Ante fuit quisquam Austriaco de sanguine Regum.
Addo partes pacis, populoque aequata paterno
Iura, animumque viri sollerti Pallade cultum,
Literulisque bonis tinctum: linguamque polito
Praestantem eloquio, seu Gallica, sive Latina,
Sive Itala effari semota casside vellet.
Digna legi virtus. Adeo illi vita modesta,
Ingenuique pudoris amans: ut verba caveret
Ludicra: nec naturae operas nisi solus, et omni
Tutus ab arbitrio, ceu virgo insignis, obiret.
O impurati vestris hinc sumite, vestris

Moribus exemplum: quos verba obscaena profari,
Res gerere obscaenas nostro non paenitet aevo.
At non hoc animo Caesar fuit Aemilianus:
Non hoc ingenio: vestris sed moribus impar.
Heu quantum ille sui moriens, toto orbe reliquit
Teutonio desiderium: canentia postquam
Velsaeis letho sub tectis lumina solvit? [Note: Carolus V. Philippi F. [Abbr.: Filius] Maxaemiliani 1. Nep. [Abbr.: Nepos] Septimus Caesar Austriacus. Anno 1519.]
Carolus hunc Quintus tam claro nomine Caesar
Insequitur: victorque viros supereminet omnes,
Imperii tutor: tuus o ter maxime quondam
Aemiliane nepos: Rheni pacator et Istri.
Magnanimum cui pectus erat, mens altior omni
Fortuna. quibus ille armis sacra frena regebat
Teutoniae, et totum librabat sensibus orbem.
Hic postquam successit avo, fascesque supremos
Imperii accepit, procerum mandante senatu:
Prima rebellanti fecit bella aspera Gallo.
Insubrum terris, cum, rupto foedere, latum
Celticus implevit campum furor agmine Martis.
Anceps pugna diu, Ticini donec ad undas
Captivum duxit Papiae sub moenibus altis
Gallum, Caesareis fidus Fronspergius armis.
Tunc passim indomitos furor exercebat agrestes
Panicus, insana pro libertate ruentes,
Ius contra, et sacras leges, canumque senatum:
Sed DEUS in melius retulit, turbisque repressis,
Teutoniam antiqua pacatam in sede locavit.
Carolus Hesperiis aberat tum Caesar in oris,
Hoste ubi dimisso, simul obsidibusque receptis,
Cum Nympha thalami celebrabat foedera pacti,
Cui pater Emanuel, Olysippo clarus in urbe,
Rex hominum Celtis qui miscent nomen Iberum.
At Gallus, suadente Papa
, nova moverat arma,
Foederibus ruptis, Italaque excludere terra
Caesareos omnes, sententia certa manebat.

Hic furor exarsit Germani militis, urbem
Imperii dominam capere, et feralibus armis
Romanum delere Papam: subit ira rebellem
Ulcisci populum, et condignas sumere poenas.
Ergo duces operum, ante alios Borbonius acer,
Invadunt urbem, portisque patentibus omnes
Accipiunt socios, atque agmina conscia iungunt,
Defensi tenebris, et dono nubis opacae.
Diffugiunt cives, et totus cum Patre summo
Cardineus cedit sacra in Capitolia coetus.
Non secus, ac quondam Senonum grassantib. [Abbr.: grassantibus] armis,
Cum deploratae capta essent moenia Romae:
Providus arripuit Tarpeiam Manlius arcem.
Mox etiam patriis Solimannum depulit oris,
Marte Palatini non inferiore Philippi,
Regem Threicium: qui Pannona ceperat arva,
Et nunc Austriacam aggressus vastare Viennam,
Omnia crudeli ferro popularat et igni.
Sic parvo annorum spatio tres ille Monarchas
Armis devicit, maiestatique subegit
Caesareae: et toti terrorem hinc indidit orbi.
Nec prius Austriaca quisquam de gente vetustos
In tantum produxit avos: nec Teutona quondam
Ullo [(transcriber); sic: Vullo] se tantum iactavit Caesare tellus.
Nam laudes virtute sua transgressus avitas
Subdidit Herculeas sceptris, hoc orbe, columnas:
Terribilis Mauro, formidatusque feroci
Getulo, et populis, quibus ultimus imminet Atlas.
Ecce furens animi, tantis successibus aeger
Hostis Threicius, ne quid linquatur inausum,
Aut sit Caesareis pars ulla intacta trophaeis:
Afrorum populos Hariadenumque potentem
Excitat, et pelago piratam et litore dirum:
Qui bello Hesperiam, violentisque occupet armis,
Et Lybiae Europam furiali milite iungat.

Paret hic, et capto Tunetis Muleasse tyranno
Finitima invadit Maurusia regna. sed armis
Obviat huic Caesar, traiectoque aequore classem
Applicat, eversas inter Carthaginis arces:
Et Clipeam tenuit, stationis litora notae.
Tum primo expugnat robustam Marte Guletam,
Et Tunetam capit et Muleassem liberat orbum:
Ereptasque tuetur opes, instarque trophaei
Getulis retulit magnum vectigal ab oris.
Quid referam nova molitum, foedusque sacratum
Frangentem Gallum, et Ligures [(transcriber); sic: ligures] Papiosque prementem?
Quid Gandavorum motus, Belgasque rebelles,
Geldriacumque ducem? quos armis Carolus omnes
Contudit: et rapido sub leges Marte subegit.
Addo feram Libyae rabiem, Turcaeque furores.
Qui regem Algierae, post effera classica Galli
Bello instigarat Siculos vexare fretumque
Hesperium, et sumptis Baetin invadere telis.
Hunc etiam validis repressit Carolus armis,
Sustinuitque Afros, et barbara tela Asanangae
Vertit in autores [(reading uncertain: ?)] . sed hiems inopina, feroxque
Tempestas, aterque supra caput astitit imber
Noctem umbramque ferens: et inhorruit unda tenebris.
Nec iam cum Libyae populis, cum gentibus Afris,
Sed cum fulminibus, nimbisque furentibus alto
Cum Zephyro [(transcriber); sic: zephyro] et Boreae flabris, Austroque procaci
Bellum erat. Ille tamen pelago subsistit, et omnem
Vim patitur: donec motis reiectus ab undis
Carolus, ingenti cessit cum clade suorum.
O tempestatem ventis crudelibus atram:
Quae nisi Caesareos fregisset in aequore remos:
Africa Sultanis iam non pareret habenis.
Cetera praetereo: quis enim tot Caesaris acta,
Tot fortes pugnas, tot proelia versibus aequet?
Nemo illo melior, nemo indefessior armis,

Ille viam ferro rupit fulgente per hostes:
Quaque globus stabat nitido densissimus aere,
Hac ibat primus, rapido velocior Euro
Ac velut accipiter molles per prata columbas,
Aut citus Hercyniis leporem venator in arvis
Territat: inque fugam solis clamoribus urget.
Sic ille accelerans Martem, pugnae ante tumultum
Saepius armorum nitido splendore fugaces
Vertit equos: equitumque simul deterruit ora:
Totus collucens aere, atque insignibus armis. [Note: Ferdinandus Caroli V. frater germanus, octavus Caesar Austriacus.]
Nec tu carminibus nostris indictus abibis
Ferdinande potens: quo rerum frena tenente
Imperium longo fuit haud tranquillius aevo.
Ante quidem duris etiam conspectus in armis,
Hungariae firmas Solymanni e faucibus urbes
Hic pater eripuit, Carnorumque arva Savumque
Dalmatiaeque solum Getico defendit ab hoste.
Idem Pannoniae sceptrum regale Bohemi
Coniunxit regni, diademate vinctus utroque
Et Ciliae Comitem insano Mavorte rebellem
Expulit Hungaria, et Budam Pestumque recepit.
Post rem Germanam magno turbante tumultu
Composuit, pacisque viam monstravit: et aequa
Sustinuit molem Imperii cervice Latini:
Carolus Hesperiis uti Caesar regnet in oris,
Eoas teneat rex Ferdinandus habenas.
At quando imperii solus moderamina cepit,
Abstinuit bello pater, et felicia vitae
Ocia transegit, tranquillae tempora pacis.
Nec tamen officium virtus defessa remisit:
Opposuitque manum turbae metuenda rebelli,
Comprimis studia et leges ac Pallados artes
Hic pater asseruit, primaque in sede locavit.
Magnarum largitor opum, largitor honorum
Primus, et in nostras aliis proclivior artes.

Se telis alii iactent, arcuque cruento:
Et metui studeant: superis est proximus ille,
Consilio qui cuncta gerit, non acribus armis:
Et sua quem ratio, non irae insania ducit. [Note: Maxaemilianus 2 Ferdinan. [Abbr.: Ferdinandi] F. [Abbr.: Filius] Nonus Caesar Austriacus.]
Diximus ante tuas Caesar, ter Maxime, laudes
Aemiliane patris suboles Augusta sereni
Fernandi, et divi gener optatissime Carli.
Sed tamen hic etiam poni tua nomina debent
Caesareos inter proceres, quos Austria tellus
Pannoniique tulere lares. te Caesaris ornat
Supremum nomen: te pax colit alma fidesque
Sincera, et pietas sanctique potentia iusti.
Nec fuit aequatae melior dare pondera lanci,
Nec legum quisquam, nec iuris amantior aequi
Caesar: Palladiae nec rex studiosior artis,
Seu doctum versaret opus, seu iura sacraret,
Seu pacem daret oranti Martemque levaret:
Seu mentes hominum dulcedine flecteret oris.
Et quamquam dignas meruisti Caesare laudes:
Nil tamen egisti vitae felicius omni
Tempore, Romuleo [(transcriber); sic: Rumuleo] quam quod diademate vinctum
Legisti consortem operum, regnique Rudolphum.
Nec plus est Scythicos armis meruisse triumphos:
Tyrigetum pacasse urbes: Othomannica Bessi
Tela Liburnorum vertisse a finibus orae:
Quam talem genuisse virum: quo praeside rerum
Humano generi favit DEUS arbiter aevi.
Quis tamen imperii Rudolphum admorit habenis,
Dic Dea tu nobis, aliis ego carmine pandam.
Postquam Caesareos genitor deponere fasces
Maxmilianus avet, propior fugientibus annis
Frigida cum, multoque exhausta labore senectus
Paulatim auferret solidas ad fortia vires:
Atque impendentem monstrarent plurima mortem:
Protinus assueto effulgens Germania vultu,

Imperii studiosa sui, velut anxia mater,
Conscendit caelum: divinae Pallados altam
Nexa comam foliis: habituque accincta Gabino.
Hanc famuli circum Divam cinxere serenam:
Mogunti praesul, patriae vir maximus orae:
Qui res imperii linguae moderamine ducit,
Orator gravis eloquio, seu Teutonis ore,
Seu velit Ausonio fari, seu voce Latina.
It Salentinus, quo clara Colonia gaudet
Praesule, Tyrrhena sapiens orator in aula.
Nec non et Gallos doctus frenare superbos
Viribus eloquii Trevir comitatur euntem.
Una ingens Rheni princeps, dapiferque supremus
Caesaris, antiqui genitus de stirpe Palati:
Cui comes Augustus longe de Saxonis orbe,
Ensifer imperii, patriis fortissimus armis
Ductor, et aerati pollens moderamine Martis.
Hinc Brandenburgus sequitur ceu fidus Achates,
Et legit antiquae vestigia nota parentis
Tegmine succinctus Germano, habituque Gabino.
Ut ventum aetheriae sacra in penetralia sedis,
Diva palatino circum stipata senatu
Ante DEUM tales effundit pectore voces:
O pater, o hominum Divumque aeterna potestas:
Aspicis hanc maciem vultus, et labra vetustae
Squalida Teutoniae: et nostras decrescere vires
Paulatim cernis tacitamque instare ruinam.
Nam meus auxilium mihi Caesar opemque maritus
Abnegat: et tardae queritur defessa senectae
Membra: iubetque alium socium mihi quaerere vitae.
Quid censes? quonam ire iubes? quo coniuge vires
Instaurare meas? quae stat sententia menti?
Scis gens Archiducum? nec te latuere penates
Austriadae. Nam multa diu ductoribus illis
Bella peregisti, multos hoc sanguine Reges

Duxisti, et summis decorasti fascibus orbis.
Necdum clara domus sinuosae turbine sedis
Nutat in ancipiti: sed longe fixus in omnes
Cognatos procedit honos. manet ecce Rudolphus
Caesaris Aemilii suboles, quem Pannonis ora
Agnoscit regem, regemque Bohemica tellus
Supplice voce colit, sceptroque admovit avito.
Hunc populi plausu procerumque favore petitum
(Ni tua fata vetant) Regem mihi posco virumque:
Qui patre Caesareas de Caesare sumat habenas:
Ut cum desertis conscenderit aethera terris
Divinus genitor, natus tot pondera rerum
Aequali subeat cervice: ut claviger heros
Amphitryoniades, cum fesso Atlante remoto
Ipse vicem subiit: librataque culmina caeli
Atque axem torsit stellis ardentibus aptum.
Eia age magne pater nitidi regnator olympi,
Tuque o CHRISTE tuo pariter cum flamine sancto,
Adsis o tandem, et propius tua numina firmes.
Tum pater aeterno fatur devinctus amore:
Quo tibi Diva mei, quo quo fiducia cessit?
Non ego Teutoniae oblitus, non Caesaris almi
Immemor: en dudum pro vestris anxia rebus
Mens mihi, nec placida est usquam contenta quiete
Nam me cura tenet sollers ac provida rerum:
Ut stent Germanae firmatis moenibus arces,
Teutoniaeque urbes vigeant, possitque cruentis
Austria terra olim Scythiae dare iura colonis:
ET late nomen varias extendere in oras:
Qua liquor Europam medius secernit ab Afro:
Qua tumidus fecunda rigat sua litora Nilus.
Ergo tibi Austriaca Regem de stirpe Rudolphum
Annuo: praeclaris animi virtutibus auctum,
Iustitia insignem, magnum pietate fideque,
Supplicibus lenem, pravisque reisque timendum.

Hic patris exemplum capiat, tribuatque nepoti:
Et rerum teneat moderamen, et orbis habenas
Mutua posteritas: servatoque ordine fati
Austria continuo numeretur Caesare proles. [Note: Coronatio Rudolp. [Abbr.: Rudolphi] Maxaemiliani F. [Abbr.: Filii] decimi Caesaris Austriaci.]
Dixerat haec: celeri volat hinc Germania lapsu,
Et Regi ante oculos his se cum vocibus offert:
O sate gente Deum, Germanae gloria terrae,
Qui patriam nobis aeternaque moenia servas
Teutoniae: exspectate diu mitissime Caesar:
Caesar ave. nam te Romani hoc tempore Regem
Imperii DEUS ipse legit: sceptrumque tenere
Teutoniae iubet, et patrio succedere regno.
Ingredere o nostrae ductor fortissime gentis,
Imperiique capesse thronum, cape regia laeta
Sceptra manu: patriamque heres hanc sume coronam,
Caesareo impositam capiti. te Rhenus adoret,
Te supplex Ister veneretur et Albidos undae.
Per te servitii quondam squalore remoto
Pristina Germanis consurgat finibus aetas:
Per te fracta diu, translataque pene potestas
Hungariae collum Solymanni subtrahat ensi.
Haec ubi dicta locat solio sceptroque coronat,
Caelestem dextram, et Regem pro more salutat.
Exoritur plausus: Vocesque per aethera iactant,
Unanimique preces cuncti pro Caesare fundunt.
Haud olim fremitu populi maiore sonabant
Moenia Romanae, superatis hostibus, urbis:
Fabricius Pyrrho cum tergum dante rediret:
Aut cum subversa Capitolia ad alta Corintho,
Currum ageret versis insignis Mummius Argis.
Postquam sceptra tulit manibus regnique coronam
Caelesti gessit divinus vertice Caesar:
Intonuit genitor caeli de parte serena:
Et laeti auspicii signum dedit: audiit Ister
Nimborum sonitum, et curvis caput extulit antris:

Rore madens vitreo, et glauco velatus amictu,
Caerula cui virides umbrabat arundo capillos:
Tum regem affatur. salve ter maxime Caesar
Dive Rudolphe, tuoque fave non segniter Istro
Oraeque Austriacae: disiectas aspice ripas,
Et procul eversas arces, desertaque terrae
Moenia Pannonicae, ingentem quae forte ruinam
Traxere: aude aliquid Caesar, et te quoque dignum
Finge DEO, rebusque veni non asper egenis.
Virtus emeritis recludens astra, negato
Tramite tentat iter: virtus ignobile vulgus
Atque udam contemnit humum fugientibus alis.
Sed tua sint etiam sublatis litibus arma:
Et tuus hic Mavors plebi dare iura petenti:
Supplicibus leni pietate remittere culpas:
Iustitiaque levare inopes damnare nocentes:
Et rursum patrias tractare fideliter artes.
Principis est virtus haec maxima nolle timeri,
Sed virtute coli, et studio pare plebis amari.
Sic docuit regnare pater: sic prima iuventae
Fernandus praecepta dedit: sic Carolus ipse
Rexit? et Imperii quondam moderamina gessit.
Qui mare ventosum, qui totum temperat orbem,
Faxit, et eiectis Hunnorum e limine Turcis,
Captiva ante tuos incedant oppida currus:
Palladiaque comas alte subnixus oliva,
Candenti vecteris equo: tranquillaque vitae
Ocia agaas, sacra redimitus tempora quercu.
Dixit, deinde lacu fluvio se condidit alto.