Monomachia Davidis et Goliae, et allegorica eiusdem expositio, heroico carmine descripta.Machine-readable textGwalther, RudolfGwalther, RudolfXML version, markup prototype, December 1999Ruediger NiehlmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/gwalt1gualtherusmonomachia.htmls001.htmlgualtherusmonomachia.xmlgwalt1/jpghtmlZuerich: Christoph. Froschauer, [1541?].
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
November 2004Ruediger Niehlmarkup
new TEI header; typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check
MONOMACHIAS DAVIDIS ET GOLIAE Liber Tertius.
HACTENUS Isaciden fortem vastumque GethaeumDiximus, et parvum celeres transivimus aequor.En nova nunc veniunt nostris celebranda camenisProelia, non parui nos urgens cura laboris.Nunc etenim unigenae felicia proelia ChristiQuis contra stygiumque Iovem tristisque potentemInferni dominum conflixit numine dextroDescribenda mihi veniunt, nunc maximus horrorConcutit. et timidum tantos mihi respuit aususIngenii pectus vix nostris viribus aptos.Nam quantum divum regnis mortalia ceduntOmnia quae vasti concludit machina mundi,Tantum quae cecini concedunt omnibus illisQuae modo carminibus nostris cantanda supersunt.Et veluti si quis celeris per flumina RheniOcciduos intret fluctus, cum Pontus et aerOmnia sunt, nec quis poterit iucunda videreLittora, quove ratem vento, qua dirigat arteNescit et addubitans per caerula flumina puppisFertur, et hinc illinc vento pulsatur et undis:Sic mihi, qui humanis caelestia iungere bellisInstitui, varii tremebunda in mente doloresSurgentes animum studia in contraria ducunt.Tu tamen ô mundi Columen dux inclite CHRISTE,Atque humana salus, ô magne salutifer Heros,Unigena, omnipotens, aeterna luce coruscans,Qui mentes hominum, qui vatum pectora laetoNumine deducis, nostros feliciter oreAudaces animos divino ducito gressu.Te mihi si dederis facilem, mox carmina viresConcipient dignas: proprium modo numine vatemDucito, qui laudesque tuas, pugnasque ferocesEt parat hei tenui caelestia dicere musa.Non mare, non tellus, non picti sidera caeli,Nec modus ullus erat rerum, nec certa gubernansLex, Dominus rerum cum primum pondus inaneCondidit e nihilo VERBI virtute supremi,Quod dixere Chaos, quoniam hoc confusa latebantOmnia, quae teretis clauduntur tegmine mundi,Ut globus e lana diversa mixtus in unumOstendit facies et formas mille colorumMutuo pugnantum, sic vasto corpore mundiHumida cum siccis, gelido cum frigore flammaPugnabat crepitans, gravibus tendentia sursum.Nullus sidereo radiabat lumine Titan.Ortus erat nullus, nec declinantia cursumSidera cognorant metas, nec littora Pontus:Nulla reformatae crescebant cornua Phoebes.Gen. 1. Creatio mundi. Hac deus e turba, mundum, mare, sidera, terram,Condidit, et certa iussit consistere lege,Tunc mare discessit refugum, tunc lucidus aetherEmicat, ima petit tellus, tunc lubricus aerIn patulum tenuis totum dispergitur orbem,Gramina tunc tellus fert et genus omne ferarum,In fluviis pisces pascuntur, in aere summoGen. 2. Depictae volucres, fulgent vaga sidera caelo.Ast dominus rerum deerat, qui legibus aequisImperium regeret, vel quem subiecta timerentOmnia convexi quae cingit machina caeli.Tunc opifex mundi terrae de pondere massamCreatio hominis. Arripit et certos illam conformat in artus,Dat caput augustum quod tollat in aethera vultus,Dat digitos manibus, constanti brachia nexuConiungit, tereti consistunt poplite crura.Et veluti figulus currenti sedulus orbeTerrenam massam certos effingit in usus:Sic deus astripotens pulchri mens maxima mundiComponens hominem mortalia corpora format.Iamque figura fuit qua tunc cognoscere primoDivinum posses aliquid, licet optima nondumForma illi fictos esset diffusa per artus,Sed veluti gelidae pallebat mortis imago.Tunc animam inspirat dominus quae membra moveretAtque novum corpus vitali pasceret aura,Sentiretque essent quae commoda, quaeque nociva:Et quod maius erat divini numinis instarVirtutem tribuit, duce qua discernere rerumEuentus posset, variosque ediscere casus,Et quae maiori conatu viribus aequisTolleret aetheream longe super aethera mentem.Scilicet illud erat, quod non ut cuncta volebatEx nihilo fieri, sed quod se tollere sursumIn caelum posset, summumque agnoscere mundiRectorem dominum qui se qui cuncta gubernatHunc modo constructi dominum facit orbis et altaSceptra dedit manibus, quorum moderamina cunctaRespiciunt saevaeque serae mutaeque natantes,Et quaecumque movent pendentes aere pennasDat sociam regni proprio de corpore ductamEvam pulchricomam tristis solamina curae.Descriptio paradisi. Est locus in terris a nostro climate longoSemotus tractu feruentis Solis ad orbem,Nullius hic consors luctus, non tristia novitNubila, nec nigra nocet huic ferrugine caelum,Omnia proveniunt, quamvis nec terra ligoneVexetur, curuo nec proscindatur aratro.Quicquid et in toto fecundum nascitur orbeIlle locus solus gignit, stans undique pictusFlos teneras dulci nares demulcet odore,Quicquid et adversum morbos tristesque doloresMilitat, aut forma visum, dulcedine gustumIucundoque sono mortales allicit auresInvenias illic, resonans in frondibus altisConcinit altivagum praegarrula turba volucrum,Daulias hic ales, cycnus, depictaque pennisTraupis, et humanas doctus perdiscere vocesPsittacus, omnisonos vernant de gutture cantusThracius haud illic Boreas, non nubilus Auster,Nec furit horrisono commixtum grandine fulgur,Non aetate rosae pereunt, nec tempore flores,Silva locum cingit pulchri mentita figuramMuri, quae virides ad lucida sidera caeliExtollit ramos, errant ibi cuncta ferarumQuae ludisque iocisque suis solatia praebent,Quatuor ex uno demissi gurgite fontesBlandisono cursu totum sparguntur in orbem,Hic varii ramis fructus, sunt poma rotundaAurea, sunt pruni, platani, stat nescia vinciPalma, cedrus, laurus, cerasus, stat populus altaEt quascumque parit fecundas florida tellus.Haec fuerat quondam felix habitatio primiPatris, at hei nimium brevis illa potentia mansit.Arbor scientifera. Namque horti medio ramis crepitantibus arborStabat et auratos tollebat ad aethera fructus,Robur erat niveum, frondes viridante smaragdoConspicuae, summo crescebant aurea poma,Hancque scientiferam veteres dixere parentes,Nam desumptus ea fuerat si de arbore fructusProtinus humano generi pravique boniqueCognitio domini fuerat sic tradita lege.Illa quidem poterat specie deludere inaniPellacique nimis cupidis imponere fructu,Attamen hoc vetuit summi lex sancta tonantisArboreos fructus iniusto carpere dente.Parva quidem specie, nimium sed magna malorumCausa fuit lex haec primo neglecta parenti.Luciferi casus. Iob. 4. 2. Pet. 2. Nempe erat a superis deiectus Lucifer altusSedibus et socios secum detraxerat inde.Postquam etenim stultae motus vertigine mentisSpirat ad aethereas sedes summique tonantisAffectare thronum coepit, succensus OlympiConditor, e superis deiecit sedibus illum.Hic cadit in praeceps et terque quaterque rotatusFertur ad infernas sedes cum gente nefanda.Et velut e caelo forsan si lucida PhoebeDecidat atque cadens rapiat sua sidera secumNocturnaeque faces volitent per nubila caeli:Sic cadit eiectus suprema Lucifer arce,Et trahit angelicam turbam, quam mentis iniquaeEt coepti socios habuit, contraria DivisTurba, per aeternum caeco crucianda barathro.Nox aeterna premit deiectos, pallidus OrcusDetinet et famulis illis velocibus ususOccupat imperium mundi: nam crimina, fraudes,Stupra, doli rabies et habendi caeca cupido,Contemptus superum, studiorum nescia rectiMens, gula et altigrado ventosa superbia gressu.His ducibus fiunt, his persuadentibus ortum estQuicquid in immenso corrumpens orbe videtur.Hic hominem primum felici coniuge pulchraVivere securum teretis moderamine mundiUt videt indoluit, saevoque in pectore dirumConsilium format, stat mens evertere casuPraecipiti nimiusque dolor consurgit in horas,Invidet huic etenim, manet alta mente repostumExilium caeli, tantique incommoda casus:Utque diu solus dubium sub pectore diroConsilium voluit, sociis conferre videturUtile, quos tandem consueta voce vocariIussit et ad solium summi consistere regis,Concitus hinc fertur praeco, nunc cornua raucaInflans, nunc saevis perterrens vocibus aures.Quas ubi nigra phalanx audit, sua linquere tectaIncipiunt, rapidoque ruunt per lurida regnaCursu quae mens sit cupientes discere regis.Daemonum descriptio. Primus adest Satanas, quo non est altera peiorPestis, fraudis amans, tecto qui fallere vultuNovit et in varias solitus se vertere formas.Hunc sequitur Daemon qui tela tricuspida vibratEt vomit ardentes nigro de gutture flammas.Hinc vero insano commotus corde LymanterFertur equis rapidis velox, sonituque rotarumQuadrupedante boant vasti fundamina mundiVertice stat cassis flammantem in sidera cristamExtollens, candente manus munitur ab ense.Hinc fert auratus fulgenti Mammona vesteCurrus: caeca comes illi Fortuna: sed illumGastrodes sequitur, quo non est turpior alter:Hinc Steropidis adest, camuris qui cornibus hydrosImplicuit triplices: post illum bellua BaemothEt ruit immanis furibundo Belial aestu.Leviathanque doli doctus, qui mollia pulchraeVirginis ora gerit, crines nectuntur in aurum,Sunt oculi molles vultu, stat eburnea cervixEt fratrant niveo teretes in pectore mammae,Crura draconis habet, longumque extensus in anguemVoluitur in caudam, spirisque micantibus horret.Inde ruit Brontesque ferox validusque PyracmonInnumerique alii, quos si quis voce notareInstituat, Libycas citius numerarit arenas.Quos postquam stygii susceperat aula tyranniCuncta fremunt strepitu, veluti cum longius auditPastor rupturae trepidanda tonitrua nubis.Tunc qui sceptra regit solio subiecta tonantisConscendit solium nigro de marmore splendensHorrisonoque diu fremitu sub pectore frendensIntonuit tandem clamans et talibus infit.Luciferi oratio. O socii pariter nostri regnique ruinaequeO devota cohors summo qui vertice caeliDepulsi mecum nunc infera regna tenetis,Quo tandem nostrae veniet mala inertia mentis,Aut quae erit hinc tandem nostrorum meta laborum?An cecidisse parum est regno? soliisque supremisExpulsos misere nondum nunc pristina iuraAffectare libet? cur sic mens nostra soporePerdita degeneri, cunctorum oblita bonorumDesidet in turpi veluti defuncta dolore?Si cecidisse iuvat, si vos non pristina regnaDelectant, alium nostris succedere tectisIndignum liceat? cum nos qui turba Deorum,Qui fuimus divo caelestes semine natiAltitonans caeloque graves turbarit ab alto,Scilicet ut putri posset tellure creatumIn patriam nostram nostrasque inducere sedes,Cui modo tellurem, pelagus, cui regna supremaeSubiecit Domino: cui nunc virtute superbusDebita quae nobis fuerant moderamina tractat.Hei pudor haec omnes quod sic sint facta videtis,Nec vidisse pudet? quid quaeso restat habendumQuin mox in superas sedes susceptus OlympiSit socius, vacuosque thronos quos ipse tenebamVobiscum, domini praeceptis occupet audax?Quod si contigerit, non est quod commoda quaedamSperemus, si qua spes est obsistere coeptisNunc decet: hei sero factis medicina paratur.Nunc igitur si quis vi, verbis, fraude, doloveDecipere hunc poterit, domini quo maxima iussaNegligat, est rursum nostrae spes parva saluti.Et licet haud possim primas conscendere sedes,Sit tamen hoc aliquid, non solos carcere tantoAffligi, socios iuvat hos habuisse malorum.Quare nunc artes omnes, nunc promite fraudesCaelicolae quondam, nunc imi turba BarathriConcinnate dolos, varios assumite vultus,Nunc hinc nunc illinc fortissima mittite tela.Dixit, et in manibus quatiens nigrantia sceptraInfremuit dirum, mixto quoque regna profundaIntonuere sono, veluti si pastor in altoVertice consistens turbati murmura PontiAudiat, et vento pulsos ad littora fluctus.Ut tacuere diu tandem sic ora resolvensLeviathan, Mea sit (dicit) pars ista laboris,Hunc ego decipiam, si quid modo fraude valere(Ut possum) potero, non est quae terreat illumHaec facies: Sociam labor est corrumpere primus,Gaudeat ille licet, placeat sibi mente superba,Crede mihi, brevis haec illi fortuna futura est.Annuit inferni princeps, hic protinus ornatVirgineos vultus, solito formosior EuaeOccursare volens et pulchro fallere vultu,Exornata comas, molles gemmata lacertos,Et fucata genas, niveoque in pectore fulgentPraestantes tunicae tegmen consutilis auri,Et quantum poterat serpentem contegit atrum.Hinc veluti virgo, primis quae nubilis annisQuaerit ut illiciat pellacis munere vultusIncautos iuvenes, viridem progressa per hortumErrantem cernens primam per gramina matremDiabolus ad Euam. Dulcibus aggreditur verbis: O magna futuriSpes mundi, formata deo, sanctissima mater,Quid nunc sola vagos per prata virentia gressusDirigis? en placeat gelida considere in umbraArbore sub viridi atque auras captare salubres.Dixit et attraxit dubitantem, considet illaNon edocta doli, cum rursus subdola serpensArboris aspiciens fructus sic fatur ad illam.Gen. 3. Vera ne sit miror nostras quae venit ad auresFama serens summum vobis hac arbore nataPoma negasse Deum: vix haec mihi credere fas est.Cum sic Eua refert: Verum est, nanque omnia nobisTradidit ut nostrae vitae sumantur ad usum,Hos solos vetuit fructus, mortemque minatusEst nobis ne quis contingat dente profano.Talia cui serpens: Nimis ah tu credula fraudesNon capis illius, nec enim tibi morte luendusHic esus fuerit: quin te ceu numen OlympiEfficies: pravi et recti discrimen habebis,Quod metuens dominus (solito velut invidus ille est)Noluit ut suaves gustares arbore fructus.Dixit et e falso ducens suspiria cordeIngemuit crebro (tanta est fallacia mentis)Credidit Eua nimis flexaque ex arbore ramumAudaci rapuit dextra primoque parentiTransgressio Adami. Attulit, et pariter morsu fatalia pomaImpetit, et caeco sociae moderamine AdamusDuctus idem tentat fructusque necemque comedit.Cum subito rursus squamosum versus in anguemLeviathan abiit victor tantoque superbusSuccessu repetit squalentis regna BarathriCum pater infelix nimium et miserabilis EuaObstupuere simul, subito nam lumine aperto(Quod prius ignari fuerant) se corpore nudosCernunt, atque novo tingebant ora pudore.Nam modo quod iustis mens texit conscia rectiDetexit miseris eadem mens conscia culpae,Iamque sibi tenerae sumptas ex arbore ficusContexunt frondes partis tegmenta pudendae.Cum venit altisonans summo delapsus OlympoEt vocat aetherea deceptum voce parentum,Territus ille fugit, sequitur male conscia coniunx,Et latebras quaerunt, veluti cum montibus altisCum socia cervus properat, quem murmure raucoVenator sequitur velox et odora canum vis,Conscius haud aliter perterritus ore tonantisFugit Adam caeco dubiae vertigine mentis.Apostrophe. Quid facis infelix? quid tanto pergere cursuInstituis? non sunt vires, non tanta facultasUt possis domini currendo vincere poenam.Scilicet haec hominum ludit vesania mentesUt sua facta Deum sperent sic posse latere:Sic male sanus Adam, nunc tectus tegmine pubemNunc domini vocem fugiens sperare videturAuxilium in propriis factis. Sed summus Olympi,Et dextra et pedibus properantibus instat et ore,Deus Adamo. Quo fugis (inquit) Adam? quo te persuasio vanaIncitat? an dominum, qui te mundumque creaviImprobe non nosti? Domini cum voce vocantisInfelix animi dubius consistit et altoEducens tristes gemitus de pectore plorat,Et pudet ante deum nudum consistere, cum sicIntonat omnipotens: Nostin te corpore nudum?Numquid et e vetita proh demens arbore fructumGustasti? nostra num tantus lege manereIlle labor fuerat? Miseram quid respicis Euam?Haec ne tibi fuerat periurae occasio culpae?Maledictio Infelix homo, terreno de semine natusEt rediture tuae rursum sub viscera matris,En tibi nunc morbi veniunt, nunc plena laborisVita erit et numquam firmi fortuna tenoris.Duritiem tellus sumet, nec pristina sponteDona feret, iugi quin nunc perculta laboreVix tibi parva dabit tristis solatia vitae.Tuque viri coniux, non quo modo laeta solebasVivere coniugio venienti tempore vives,Concipies luctus, paries cruciata dolorem,Et fluidi semper cernes incommoda ventris.Tuque invise Deis serpens proiectus in oraPectora rependo rumpes, tibi semper in armisInsidias ponet quisquis de semine natusPromissio Christi. Femineo fuerit: venit en cum laude triumphansQui caput invisum felici verbere frangensComminuet, cuius vix imo calce venenaInspirans animam perdes, sed denuo victorTe magis et socios caeco concludet averno.Talibus ille minis hominem lapsusque pudendiIncrepuit causam, mox factis vestibus illosEicit, ignito defenditur hortus ab ense.Interea genus humanum quod pessimus errorPerdiderat Satanae suasu maioribus usqueInvoluit vitiis erroris suasor aviti.Consurgunt etenim, fraudes, periuria, rixae,Caedes, ebrietas, superum contemptus, iniquaInvidia atque libido et amor sceleratus habendi.Nunc pater insidias nato struit, ille parenti,Atque venena truces natis miscere novercaeIncipiunt, frater fraterna morte triumphat.Gene. 4. Primus Abel insons germano caesus ab enseOccidit ante aras proprio sua sacra cruoreGene. 9. Aspergens: Sanctusque Noah ludibria natiSentit cum nimio iacuit devictus IacchoGen. 19. Infames Sodomae demisso caelitus igneCum sociis flagrant infaustis moenibus ustae:Tunc vetiti stultae quaerunt commercia lectiLothides, pater est et avus Loth unus et idem.Crimina ubique ruunt, quae si quis dicere verbisIncipiat, poterit citius quot frondibus arborOrnetur, vel quot consurgant nocte silentiSidera, vel flavas generet quot messis aristasDicere: non etenim modus est, furit undique princepsTartarei regni, semper nova crimina surgunt,Haud aliter quam si nebulis nigroque venenoAether infectus fuerit, consurgere morbosCernere ubique licet paucisque notata priorumTormina: sic mundo corrupto daemonis astuCrimine ubique novo toto peccatur in orbe.Sed postquam summo dominus despexit OlympoAtque premi mundum saevo moderamine viditEffrenis Satanae, cuius tunc regna vigebant,Vota suorum audit tandem nostrique misertusTempus adesse videt, quo divo perditus enseCorruat immanis Daemon invisa deorumPestis et humani generis saevissimus hostis.Maria virgo. Virgo fuit quondam Mariam dixere vetustiIudaeas inter, qua non praestantior ullaEt vita et forma fuerat, de semine nataDavidis, quae sola Deo tunc digna reperta est:Luc. I. Illi per teneram demissus spiritus auremOmnipotens genuit VERBUM. Iam virgine claususDelitet immensi quem non vaga machina mundiContinuisse potest, castaque fovetur in alvo,Ut solet a Zephyris (verbo reverentia detur)Vere novo placide consurgere planta virescens.Psal. 110. Ut calor aethereus (magnis componere parvaSi modo fas fuerit) Solis tellure vaporesSubtiles retrahit, qui mox per frigora noctisDiscussi recidunt guttisque micantibus herbasConspergunt gemmis similes formaque coloreque:Haud aliter Christus Sol verae lucis origoVirgineo humanum sumens de semine corpusEnasci voluit Deus atque homo verus ubique.Nativitas Christi. Lucae 2. Tempus adest partus, mater sub paupere tectoIgnavum ante pecus summum qui regnat olympumDeposuit casti sanctissima pondera ventris,Et modo qui princeps mundi est, qui cuncta gubernatVagit et in flavo decumbit stramine tectus.Omnia qui vestit tenui nunc veste carereSe facit, atque cibum cunctis potumque ministransVix habet unde parens ventris ieiunia soluat.O pietas miranda dei semperque colendaQui natum proprium sumptae sub tegmine carnisLuctus ferre graves generisque incommoda nostriSponte pati voluit, quo nos a principe saevoEriperet miseros, nec enim spes altera nobisUlla fuit, sancto nisi magni sanguine CHRISTIPurgatis vitae promissae dona darentur.Cur igitur dubitas tanto confidere patriO mortale genus? poterit num parva negareIoan. 5. Roma. 8. Qui tibi summa dedit? solum quem solus habebatMittere sustinuit, non vana piamina culpae.Hunc omnes cecinere boni sanctique prophetae,Omnibus hic fuerat sanctis promissus ab aevo.Ipse etiam Satanas domini memor ante minarumHoc tempus timuit, gnarus sic voluere parcasUt Deus omnipotens casta de virgine natusSterneret illius vires et sceptra superba.Iamque instare videt crudelis tempora pugnaeQua cadat aetherei confossus cuspide VERBI.Quare illum primis cupiens devincere in armisTela parat, viresque suas exercet, ubiqueAuxilium quaerens, hominum quoque pectora fictisSollicitare dolis coepit, vi, fraudibus, actuInstat et immensus sublato spiritus oreTollitur, ut turbet surgentis tempora CHRISTI.Vix etenim charae casta genitricis ab alvoEgressus fuerat, magni cum principis iramContra illum movit, caecaque cupidine regniImpulit, ut vix dum prognatae dona salutisMatth. 2. Quaereret, et totam factis crudelibus oramTurbaret nimium furibundis viribus usus,Mich. 5. Ecce etenim regem monstrant pia carmina vatumProgenitum, patriam terram qui numine dextroLiberet, et magni confringat principis iras.Protinus inde suo metuens regnoque lariqueHerodis crudelitas. Impius Herodes proles manifesta silentumPrincipis, occidi pueros natosque tenellosImperat et miserum sustolli pignora matrum,Impius inde ruit miles, configitur enseInnocuus puer et propriae genitricis ab ulnisSaepe aliquis raptus crudelia vulnera sentit,Ille caput truncat, ventrem sed perfidus ensisImpetit alterius, latus hic scrutatur apertum.Saepius et tenerum corpus vix sufficit ingentemUt capiat gladium, maiusque est corpore telum.Saepe dolens voluit genetrix servare tenellumInfantem caderet ne saevo milite caesus,Miles at inde ferox et ferro durior omniInsurgens miserum genetricis caedit in ulnis.Hinc maestae plorant matres, montanaque longeAntra petunt tanti nondum loca conscia luctus.Hinc tamen ereptus (quis enim pia numina caeliFallat?) erat Christus proles veneranda tonantisIgniferaeque Pharos petiit lucentia regna.Frivola res hominum est, omnisque potentia mundiFluctuat ut pelagi commotis fluctibus unda,Quae modo ventoso flatu cum tollitur alteAltius inde cadens proprio confringitur ictu:Sic etiam Herodes summo qui bella tonantiNunc inferre cupit (veluti quos vana vetustasFinxerat in caelum tumidos voluisse GigantesScandere, et e summa caelestes pellere sede)Divitiisque valet, factu, vi, milite forti,Terreat ut cunctos truculenta potentia regis,Occubuit putri confectus corpora morbo.Herodis mors. Ecce etenim putidi male olentia membra vorantesNascuntur vermes, totum qui corpus oberrant,Et medicas adhibere manus fidosque ministrosAccessu prohibent nimium foetore nocivo:Utque diu iacuit corrosus tabe fluentiImpuram tenues animam exhalavit in auras.Non tamen abstinuit coeptis armisque dolosisSeductor Satanas, quin Christum tegmine carnisOppressum fragili, fallaci tramite tentet.Vix etenim Aegypti fuerat revocatus ab orisHumanae summus princeps et origo salutis,Illum cum aggreditur Stigias cum fraude tyrannusMatt. 4. Hebr. 2. Nunc fame, nunc astu virtutem regnaque mundiPromittit, si forte queat (quae sola cupido est)Virtutem aetheream mortali perdere noxa.Quin etiam sanctis (tanta est fiducia coepti)Utitur oraclis, nec fraudes ante remittitQuam vi caelesti pulsus conamen inaneDeserat impurus: Sed quamvis fortia ChristiRobora terrerent et vinci nescia virtus,Non tamen abstinuit quin sanctum corda virorumFraudibus evertat salubrique a dogmate HiesuAbstrahat infirmos: veluti cum fortibus armisImmanis Golias, Sauli subvertere castraAtque viros timidos, armis, verbisque minisqueFrangere conatur: sic quos delegerat olimUt sibi seruirent Christus testesque suorumEssent factorum, sancti praeconia verbiTractantes, miserisque darent solatia carnis,Lucae 22. Impius aggreditur Satanas, nunc splendida iactatMunera, nunc verbis animos fallacibus urget,Et modo perterret dubios metuenda periclaObiciens fictisque movet vaga pectora damnis.Ut quamvis nequeat Christi confringere viresEt sic fata velint, huius quo victus ab armisConcidat, hoc unum tamen expetit ut sua tectaImpleat et plures animas demergat averno.Non tamen huic cedit, sed contra audacior illumAggreditur Christus, vi verbis instat et audaxPro patria pugnat sponsa, quae ecclesia diciSanctorum meruit, cuius caput auctor et heros Ephes. 5.Supremus, summus princeps est unus Hiesus,Quam salvam cupit ille sibi, qua sospite diraeNon dubitat sponsus sufferre pericula mortis.Et veluti David patriae commotus amorePro populi pugnat laribus, pro virgine pulchraPromissa iuveni: Sic Christus causa salutisHumani generis pugnam suscepit et horamEsse videt belli, saevum cum fortiter hostemImpetit, et mortis non ulla pericula terrent,Et licet humanam possit mors atra movereNaturam, tamen hic mitis nostrique misertusCeu pater in natos amissos corde movetur.Et veluti Satanae qui fortia mitteret in nosPeccatum originale. Armiger est primum patrem qui perdidit Error,Qui mala multa dedit, qui prima ab origine carnemCorruptam varia cumulavit labe nocivus.Hunc primum victor CHRISTUS prosternit et altisConculcat pedibus, iacet hic et gutture caecumExhalat virus, quod quamvis semine sparsoImpetat humani generis praecordia, veresNon habet ut quondam, praesens medicina venenoSancta Fides prohibet noceant ne crimina nobis.Hinc ipsum aggreditur Satanam qui fortis in armisExcipit audaci vultu crepitantia CHRISTIArma, velut Golias Davidis saxea tela.Arma Diaboli. Stat galea tectus flammanti, fecerat illamPerditio, et crucians tristis Damnatio averni.Pectora loricae fulgent crepitantibus hamis,Quam Fraudes Astusque vocant et nescia rectiMens, sua dat manibus velamina fortia, corde. Quae nimis inflato ventosa audacia regnat.Sunt ocreae Studium, quo semper flagrat et ardet,Ut proprii possit regni distendere vires.Huic dedit Impietas clipeum, sunt tela trisulcaPestis et atra fames, duraeque pericula mortis.Omnia, quae aspectu mortalia pectora terrent.Impius ex humeris dependet curuus in arcumEnsis, quem tribuit quondam Mundana potestasQuo bene munitum vix ulla pericula terrent.Sed latus impurum circum Mendacia cingunt.Sic venit instructus Daemon manifesta DeorumIra, nigrae princeps aulae pestisque profundi.Non timet illa Deus sumptae sub tegmine carnis,Ac aliis multo semper victricibus armisArma Christi. Hunc petit, est gladius divini Spiritus oris,Est crux hasta illi, qua tamquam cuspide saevumConfigit Satanam, sed quae mittantur in hostemVulnera sunt totidem, quot habebat saxea DavidTela, quibus fortis prostravit membra Gethaei.Talibus hi pugnant armis sanctissima patrisSancti progenies, auctorque erroris aviti.Impetit ille caput veteris serpentis, hic imoInspirare pedi tentat furtiva venena.Corruit inde quidem CHRISTUS, sed pondere tantoDepressus Satanas, toto quoque corpore victusSternitur, et moriens CHRISTUS (mirabile dictu)Auctorem mortis victor per vulnera truncat.Parcite Pegasides, coeptos omittite cursus,Non etenim digno cantari carmine CHRISTISanctus amor poterit, qui quamvis regna supremaPhilip. 2. Incoleret patris aeterni pia et unica proles,Non tamen erubuit moriens per vulnera diraVincere peccatum, mundum, mortemque pudendam.Qui quo nos opibus cumularet non periturisThesauri aeterni, voluit sic pauper egensqueVivere, quo caelum faceret nos scandere, terramIpse adiit luctusque tulit maestosque dolores,Iurgia et aerumnas, turpisque opprobria linguae,Denique sponte sua subiit discrimina mortis.TANTAE molis erat lapsam reparare salutem.Improbe quid gaudes daemon, quod corruit ille,Quod sanctam exhalans animam suspiria ducit,Quod vocat aethereum moribundo gutture patrem?Ecce iaces victus, periit tua dira potestas,Et iacet inverso ventosa superbia vultu.Scilicet ille fuit quem tot divina notaruntScripta prophetarum primo promissus Adamo,Qui licet hic moriens Mortem teque improbe vincat,Mox tamen exurget rursus, iam tartara frangitFerrea, iamque tuo cruciandos carcere sontesLiberat, et portas tristis depugnat averni.En nunc signa polus victori splendida portat.Ingentem Christi (tanta est reverentia laudis)Non valet omnipatens mundus sufferre triumphum.En nunc insolito nec Lunae corpore tectusNigricat infelix pallenti lumine Phoebus,En quatitur tellus, nec enim victoria tantaUnquam parta fuit regum fulgentibus armis.Dissiliunt petrae, nec enim durissima quaequeSustinuisse queunt morientis proelia CHRISTI.En etiam velum (quod nos arcere solebatA sacris domini) scissum permittit ut omnesAspiciant ritusque sacros et festa colentum.Gentibus en etiam fortis victoria ChristiProderit atque omnes Satanae defendit ab armis.Ecce sepulchra virum domini nunc morte reclusaEmittunt plures qui iam per saecula multaDormierant, multisque sui spectacula praebent.Quin etiam aeternam, peccati praemia, mortemMorte sua vicit, nec enim ius mortis in illumPraevaluit, quoniam quae fatum sorte secuta estRom. 14. Tertia lux CHRISTUM victorem reddidit orisHis nostris: signumque dedit quod sicut et illePost mortem saevam diva virtute resurgensAeternum vivat, sic nos post funera rursumVivemus regisque domum fulgentibus alteConspicuam radiis habitabimus usque beati.Principis illius divinos cernere vultusTunc omnis poterit sancto qui dogmate CHRISTIInstructus Satanam contra contendere sanctisNon metuit armis, nec mundo cedit iniquo.Bellum Christianorum cum diabolo. NUNC tamen ô sancti, domini quos vita redemitChristicolae, curis opus est iugique labore,Ut fortes fidique simul nos militis instarIntrepidi stemus contra ludibria mundi.Non etenim vicit Christus, quo libera nobisTempora stertendi sua acerba morte pararet.Quin magis exemplum liquit, quis viribus hostemVincere conveniat, qui iam languentibus armisNon habet ut noceat, quamvis noctesque diesqueIgnavis inhiet, modo si nos pectore fortiInstructique fide fraudes caveamus avitas.Non stertit, moneo, prima qui ab origine mundiPerdidit infelix hominum genus, at magis astusPraeparat infames, quo nos nunc sanguine ChristiEductos retrahat sub inania regna silentum.Quique prius caedes, mendacia, furta, rapinas,Stupra, dolosque dedit miseris mortalibus, idem1. Pet. 5.Nunc quoque non cessat, sed tectis semper in armisExcubat, utque leo quem longo tempore fessumAtra fames vexat, rugitu concava saxaComplet, et in silvis terret genus omne ferarum:Sic furit et Satanas, nam semper vexat ab altoMissa salus, quae mille animas quas Tartarus ingensClausurus fuerat caelestes vexit in auras.Hinc illi orta fames, quae sordida viscera vexat,Et movet immani rapidum sub corde furorem.Hinc furit illa fames turpem quae concitat olliEsuriem, sanctas animas quae mergere ventriExpetit impuro, venit incessabilis ardor,Ut superas perdat factis crudelibus oras.Non tamen ut fama est semper crepitantibus armisAggreditur miseros, non qualem pingere dextraAssolet artificum, non semper saevus oberratSanguinea facie: minimum est, mihi crede, pericliCum ferus horribili perterret pectora vultu.Sed cum virgineis oculis, cum corpore blandusLeviathan prodit, cum commoda multa ministrat,Cum largitur opes, multo convivia luxuInstruit, et caecae Veneris ludibria nectit,Heu caveas, moneo, tecto nam delitet auroLurida nobilibus pestis contecta venenis.Non picti moveant flores, latet anguis in herba,Qui furit incerta crudelis cuspide caudae.Non labor est magnus contraria vincere damna,Quae mittit Satanas, quaecumque parantur aperte,Sed quae sub vana specie mittuntur et alteTegmine tecta latent, magno vitare laboreVix poteris: quoniam sicut qui semper in armisHostis adest nobisque frequens conatur obesse,Non tantum laedet, quantum qui falsus amicusPerfida caelato molitur pectore damna:Sic etiam Stygiae victor princepsque paludis,Quem nequeunt pestis, caedes, incendia, bellaFrangere et atra fames, alias conversus in artesViribus infractum conatur vincere fraude.Nec caret optatis semper successibus illa,Qua comitatus adest falsae persuasio mentis.Vidi ego quem nullae potuerunt frangere curae,Non pestis, non dira fames, non vulnera, morbiNulli, nec tristis rapido Bellona flagello,Non rixae, non periurae mendacia linguae,Sed veluti depressa solet sub pondere palmaSurgebat Satanae quantumvis pressus ab astu.Quae postquam nigri sensit possessor averniImmittit fraudes alias, Tunc blanda VoluptasCeu meretrix veniens toto mox corde receptaProstravit miserum, tunc ceu revoluta luto susConcidit indigno pressus sua pectora casu.Et veluti quercus quae summo vertice montisFlatibus obiecta est variis, quam nubilus AusterOppositusque quatit Boreas, sed fortior illaTum caput extollens imbellia flamina spernit,Quam postquam nigri, segetum taeterrima pestis,Invadunt mures, radices dente rapaciArrodunt longo successu lustra cavantes,Tunc leviter surgens, quamvis tenuissimus duraeAfflatus frondes subtili flamine crispat,Fortius inde ruens, haec primum vertice SummoNutat, et hinc illinc cedit, mox funditus alteCorruit et magno respondent saxa fragore:Sic quoque qui Satanae caeco deceptus ab astuDelicias fuerat vel gaudia vana secutusNon fractus curis, Veneris moderamine fractusTurpiter occubuit moriens ceu miles inermis.Hei quantum luctus peperit quantosque dolores,Hunc flevere boni quotquot per dogmata sanctaEdocti fuerant lapso succurrere fratri.Quare sancta cohors domini quae castra supremiIncolis, et puro quae Christi sanguine lotaPurgasti veteres languenti e pectore faeces,Hunc caveas moneo. Sunt tres quas perfidus illeTres furiae. Semper habet famulas, quae mundum peste sepultumFraudibus inficiunt, Furias dixere vetusti.Auaritia. Prima venit curuis digitis sed lumine acuto,Ingeniosa, rapax, pallens, est plurima vultuSqualenti macies, adaperto gutture semperDevorat oblatum fuerit quodcumque, nec ipseAugeri videas languentia membra vorando,Tristis avaritia est nomen: sed longa catervaInsequitur comitum, Fraudes, Periuria, Furta,Aptaque servitio nimium Mendacia tali.Ambitio. Altera pulchra quidem sed tristi nubila vultuVirgo venit, splendet radians in vestibus aurum,Laeta tamen raro, sed maestis anxia curisEt dolet et ridet vicibus, sed plurimus olliEst dolor, ad risum vix unquam est causa parata.Sunt comites Curae. Studium atque Industria pallens,Largitio, et tumido damnosa Superbia vultu,Invidiaeque malum late regnantis in orbem.Illa sed aurato princeps invecta triumphoInsidet in monstro, quo nil crudelius unquamTerra tulit: centum sunt illi guttura, centumSunt capita, et centum circa praecordia sensus.Et modo sublimis super alti nubila caeliTollitur atque ferox flammantes concutit alas,Nunc veluti serpens depresso pectore repit,Vixque pedes dominae terra sustollit ab ima.Nunc placidum incedit, blanditur mitis in oreConfictus vultus, subito sed corda furoreAttollit, varioque movens se corporis aestuInsurgit veluti velox si forte caballus,Impatiens freni saltus non ante remittatQuam tergo indoctum sessorem excusserit alto,Sic quoque multorum capitum si bellua surgatNon prius ira cadit, quam cum regina superbaPer caput in terram praeceps deiecta feratur.Horrendum monstrum Vulgus dixere priores,Princeps Ambitio est quae ferrea frena gubernat.Superstitio Tertia maesta venti furiarum maxima pestis,Vana Superstitio, nec suetis vestibus usa,Nec solitis vescens dapibus, sunt tempora circumInformes habitus, cava lumina, plurimus orePallor, et indoctum circumsonat undique murmur,Est habitus qualem nec nostro dissita ab orbeIndia dives habet, nec torvi corpora Turcae.Nam caput infaustum tectum squalente cuculloVix spatium praebenti oculis terrere videturPosse ipsum Satanam, tum toto corpore pallaVersicolor fluitat, contorto ast ilia funeCinguntur, tremulaeque manus pallore nitentesOfficium possunt aegre praestare suetum,Lignipes incedit, demisso lumine semperInspectans silices incurvicervica pestis.Sunt comites illi quotquot per tartara noruntDissimulare dolos, quotquot simulando probareInventas fraudes possunt. Seductio prima estQuae dominae sequitur celeri vestigia gressu.Hinc variae artifices fraudum, quas ultima tardisInsequitur pedibus Fallax inscitia, nostroAltera non peperit maiora pericula saeclo,Infecit mores, et doctas perdidit artes,Corrupitque bonum falso velamine recti.Haec primum docuit sanctas pervertere leges,Non curare bonos et sacros temnere ritus,Atque humana sacris commenta opponere scriptis.Hei mihi quas pestes, incommoda, damna, ruinas,Ficta Superstitio peperit, dum singula turbat,Dum caelum terrae, dum miscet sacra profanis.Atque hae sunt, moneo, quas semper fraude paratasInstruit atra phalanx (non quod non mille supersintQuis nos decipiat) summas hae perdere rerumVirtutes possunt, nisi quis se pectore cautoPraeparet ut fictas possit deludere fraudes.Quae tamen arma iuvent, quae tela capessere nobisConveniat, paucis numeris cecinisse popelloSit satis indocto: magni est hic ansa laboris,Et patet immensus scribendi plurima campus,Si quis vel pietate bona vel motus honoreTalia maiori calamo tractare laboret,Sufficiant nobis quae quondam e nube vocatusEphes. 9. Eximius domini mystes veraeque salutisPraeco suis scripsit, quae si quis corpore sumat,Non poterit mundus, satanae non regia totaVincere, nam quantum dominus praestantior omniEst mundo, tantum quaesunt caelestia telaPraecellunt illis quae mittit Rector averni.Arma Christianorum. Quare si veniat vel habendi caeca libido,Vel Veneris laqueus meretrix damnosa voluptas,Diuitiaeve graves, turpive Superbia luxu,Vel foeda Ebrietas vires consumere docta,Si veniat tectis armis instructa dolisqueTorua Superstitio, quae nano numine mentesTerret et altisoni labefactat nobile RegisImperium legesque sacras, sin dira periclaImmineant, fraudes, pestis, mors, proelia, clades,Funera, bella, doli, paupertas, improba lingua,Exilium, flammae, tristique infamia vultu,Haec astu Satanae cum sint immissa, potentiPectore ferre scias, non tu succumbere damnisIncipias illis, sed contra audentior ito.Spicula crebra volant, audax opponito scutum,Quod dat sancta Fides, Christi confidere verbisSi discas nequeunt Satanae tibi tela nocere.Esa. 59. Impetit ille caput, galeam tu quaere salutisQuam crux ancta tulit, qua sancto corpore ChristusPro nobis moriens peccati cura pependit.Turpe venit Vitium, tu fortia pectora muniTegmine iustitiae, cuius tibi regula certaOmnipotens fuerit, divo quii semine natusHumanam voluit naturam ferre misertusNostri, qui duro depressi daemonis astuAd caelum tristes lacrimas gemitusque dabamus.Crura petit laqueis vitiorum: currere discasIn verbis domini, sanctas non linquit legesSed magis atque magis divina volumina volve.Occurrunt mentis fructus mendacia falsaeInnumerique doli: te non superabile VerumCingat et in fraudes non frivola praebeat arma.Non cedit Satanas sed spicula pulsa retorquetAtque urget semper: sumatur fortior ensisSpiritus aethereus vel sancti robora verbiQuae tibi mens devota deo praebebit, et astusDaemonis eludas, ipsi quoque dira minareVulnera, ne dubites, fugiet: non tanta luporumIn trepidos vis est agnos, quam sancta timescitSpicula seductor Satanas, tu fortius insta,Nec prius abstineas quam cuncta pericla fugaris.Et fugiat quamvis mentitaque gaudia linquat,Non tamen ipse sinas, non sanctas exue vestes,Quin tegito semper pectus: nam saepe reversusAngelica facie tentabit ludere inertem.Sis animo vigili semper, non stertere somnoIgnavo discas, vigili tua pectora curaMuni, non etenim stertit qui proelia miscet:Sed veluti fama est Lernaei vulnera monstriVires progenuisse novas, sic Daemonis iraPulsa redit gravior, primos si viceris ictusMaiores infert: tunc tu ceu claviger HerosArma parata tenens verbis et viribus urge,Vulnera nulla time, nec victus cedere belloInstituas unquam, nec si decedere pugnaHunc videas ignavus abi, non bella remittetSit victus quamvis, inopinum fortibus armisObruet et tristis renovabit tempora pugnae,Quam nisi sustineas prior haec victoria nulla est.Non feret hinc etenim palmam, qui prima virorumAgmina sustinuit, nisi dextra fortiter ususDisiciens hostes depugnet fortis et audaxDonec terga fugae videat conversa pudendae.2. Tim. 2. Sic quoque qui stadio currit non praemia laudisAuferet, in media si currens concidat herba.Ad metam properato datam qui vincere cursuInstituis sancto, qui vitae dona futuraeCarpere laetus aves, quoniam qui permanet usqueMatt. 24. In finem positum, quondam promissa salutisMunera suscipiet, tunc digna laude triumphumHostibus his ducet victis, huic tota tonantisRegia procedens palmae der fronde coronamContexet, manibusque dabit sacra sceptra gerendaParticipem faciens regni, quod missa supernePromeruit divina salus et sancta Dei mens.FINIS.