QUidam fortis erat devoti e sanguiguine Chami
Venator, rufus barbam, rufusque capillos,
Inflatus buccas, maculosaque lumina torvus,
Elatus frontem, os atrum, dentesque lupinos
Squalidus, ingentem tumido efflans pectore ventum,
Vasto terrebat clamore hominesque ferasque.
Perraro verbum cuiquam dicebat amicum,
Multa precabatur mala, sermonesque feroces
Iactabat, primos cum compellaret amicos.
Porro bonum ignotis verbum fecisse dolebat,
Hinc admittebat delictum rarius illud.
Quoslibet at rebus leviter verbisque molestos,
Figebat verubus, celsis aut vimine ramis
Suspensos coruis linquebat edacibus escam.
Exuviis quosdam tectos (immane) ferarum
Saevis ponebat canibusve lupisve vorandos.
Hinc odium vulgo sibi conciliaverat ingens,
Multaque contra illum spargebant murmura vici.
Omnia verum ille, ac omnes spernebat, adunco
Suspendens naso quicquid loquerentur, et essent,
Et sacerent alii magni iuvenesque senesque.
Divinae admonitus vindictae, iraeque futurae
Magno rumpebat tumidas poppysmate buccas.
Duxerat huc illum permagnalicentia vitae.
Nullus adhuc princeps virgis metuendus et ense
Plectebat sontes, pacemque et publica poenis
Iura tuebatur: faciebat quisque quod ipsi
Rectum apparebat. motas componere lites,
Iurgiaque et crimen moresque inhibere scelestos,
Duntaxat verbis tum Noe senesque solebant,
Vitabantque hominis tantum consortia pravi:
Vinihil audebant rigida, poenaeque timore.
Invidiae tandem fugiens odiique periclum,
Viginti allectis sociis, multaque canum vi,
Degebat ruri aut silvis, aut montibus altis,
Setigerasque sues capreasque agitare solebat,
Hirsutosque ursos, cervos leporesque sugaces
Eminus aut arcu missis configere telis,
Cominus aut reti implicitis venabula certa
Intorquere manu, stratisque ita vivere praedis.
His studiis visis, atri moderator Auerni
Plaudebat: censensque illum praestare ministrum
Regno posse suo, magnis nec rebus ineptum,
Venatu quondam fessum, solumque cubantem,
Talibus alloquitur socii sub imagine noti:
Hoc Nimrothe tuum studium, moresque superbos
Approbo, et ingenti dignus mihi laude videris,
Qui vulgi ignavas penitus vitaveris artes,
Convictumque gravem, morsusque, molestaque iura,
Inque his more tuo decreris vivere silvis,
Tempus venando fallens et caede ferarum.
Quin constet tibi certa huius non ambigo vitae
Et causa et ratio. Quis enim popularia prudens
Non detestetur? quis muner a public liber,
Quisve paristolido cum vulgo degere iure,
Delirique senis praescripta audire diurna
Sustineat? plane felicia tempora quondam,
Quae fortes rerum summae imposuere Gigantas,
Claros ingenio qui dignabantur honore,
Allectisque sibicredebant commoda plebis.
Tempore felici si te illo fatatulissent,
Non silvas montesque scio, nec rurateneres,
Alta purpureus sed versareris in aula,
Multis praelatus senibus, populique magistris.
Ingenium nemo nunc est quilaudibus acre
Euehat, antiquosque velit cognoscere mores,
Solvere virtuti nedum qui praemia curet.
Sic multos vulgi cernas in faece latentes
Magnanimos fortesque viros, quib. haud minus aegre est
Quam tibi, neglectos se contemptosque videri.
Quippe senes facerent quid, curarentque supini,
Qui regimen passim rapientes, iuraque plebis,
Se solos sapere, et posse, et scire omnia censent?
Et iuvenum contra virtutem odere, premuntque,
Ne magnas ad res unquam consurgere possint?
Nec regimen contenti ad se rapuisse, graves iam
Praescribunt leges, et verba minantia sigunt,
Et verbis audent quosuis damnare molestis,
Ignavos fortesque inter discrimine nullo.
Non sane mirum, haec dudum quod acerba perosus,
Venatu gaudes, agitasque in montibus aevum.
Tene senex naso stillanti cogat ad aequa?
Verbisque obiurget saevis, monituque reformet?
An tibi vivendi stultae sint regula leges?
Serui iura ferant, nihil et quis nobile cordi est:
Non tu, regali prorsus diademate dignus?
Paulo post alios etiam secedere cernes,
Non leges, non verba senum regimenque ferentes.
Praesentem ipsa statum quoque plebs fastidit et odit,
Seque nimis queritur pressam, et parere recusat
Decrepitis senibus, verbisque minacibus ultra.
Praestantem quaerunt aliquem virtute animisque,
Cui subsint, omnes inter qui iudicet aeque,
Et iuvet oppressos, noritque abscindere lites.
Primo quoque scio talem sunt tempore regem
Electuri, adeo cunctis praesentia sordent.
Dispice quid facias igitur tu, quidque sequaris.
Imperio certe non est te dignior alter.
Omnes idque tibi, senibus cunctisque repulsis,
Mandassent olim, nisi rus venator amares,
Secessumque adeo et silvas montesque supinos,
Virtutesque tuae multos animique laterent.
Consilium in promptu, si vis parere monenti.
Quam primum populi te nunc conspectibus offer,
Praetextuque bono rerum complectere curas.
Si tibi detulerint regnum ultro, teque vocarint,
Recte. sin vero minus, huc me principe tendas
Calle alio. praeferri alium, non esse ferendum
Censeo. nec, recte si te novi, ipse tyrannum
Ferre voles potius, quam cunctorum esse tyrannus.
Dulce est imperium: contr a seruire molestum.
Est ex venatu tibi plurimus usus in armis,
Est virtus animusque, et mores principe digni.
Non multis tibi, quam regnare sit utile, dicam:
Quandoquidem regnum complectitur omnia mundi
Commoda. tu rerum cunctarum eris unicus haeres,
Et dominus: nutu facies quaecumque placebunt,
In manibusque tuis vitaeque necisque potestas
Stabit, et ad libitum divina humanaque vortes.
Interea quoque si venandi tanta cupido,
In silvis campisque feras venabere solus.
Utilitas quae sit regn, ex his collige paucis.
Hanc specta: nullus tibi sit respectus honesti.
Quare age, tolle moras omnis: mora parvula saepe
Obfuit immensum vitae, rebusque cupitis.
Haec eadem (Nimrodus ait) mecum ipse voluto,
Ac regnaturio pridem noctesque diesque:
Sed formido senes, atque intractabile vulgus.
Nam mores odere meos, studiumque reprendunt:
Ne si regna petam, commotis forsitan illis,
Pro regno lapides extremaque fata reportem.
Quin cuivis alii potius sunt regna daturi,
Quam nobis, propter culpam meritumque parentum,
Servitio quos Noe pater devovit iniquo.
Hic Satanas: quoniam geris humc animum, ut gerere her cle,
Si modo recta sapis, quaerisque tibi optima, debes,
Nec via dicta placet, restat mihi gratior illa.
Ad socios qui sunt, alios adscisce trecentos.
Sunt multi resides, qui durum odere laborem,
Alteriusque graves malint effringere cistas,
Quam fodere, et callum palmis inducere stiva.
Sunt etiam, patria vetuit quos vivere terra
Crimen, rectorumque metus arva aliena pererrant.
Sunt decoctores, et paupertate gravati,
Sunt etiam quos aes alienum denique torquet:
Non magni fuerit tales legisse negoci.
Aequam praedarum cunctis promittito partem,
Divitias et opes, ut te et tua signa sequantur.
Post cum iuratis tacite armatisque maniplis
Irrue in insignes vicos, tectisque voraces
Inice stramineis ignes, cape, caede, trucida,
Tentarint rabidas quicumque evadere flammas.
Omnibus exstinctis, in praedam cetera verte.
Vix abs te vicus vastabitur unus et alter,
Nimrothinomen iam formidabile cunctis
Feceris, atque tremens veniet vicinia, pacem
Atque salut em orans, supplexque tibi omnia dedens.
Inde sub imposito iubeas seruire tributo
In tua iuratos verba. hinc mox viribus auctus,
Protuleris quantum libe at pomoeria regni.
Omnia erunt (confide) tuo proclivia nutu.
Aude, suppetias tibi nos ad cuncta feremus.
Rebus compositis, nostri quoque rite memento.
Ille refert: sires ad votum cesserit omnis,
Ut memoras, speroque, tibi en me consecro totum.
Pulchre. si nil respicias hominesque Deumque,
Cetera perfacile nobis tua facta placebunt.
His ita conclusis, tenues discessit in auras
Infernus princeps, aptum invenisse ministrum
Gavisus, regni posset qui rebus adesse.
Inde statim accitis sociis Nimrothus in unum,
Omnia spe plenus recitat. Promittit honores,
Otia, divitias, et plurima commoda cuique:
Navarent operam si impigre, remque iuvarent.
Auribus arrectis haec illi, animoque lubenti
Acciptiunt, spondentque suis pro viribus omnes,
Auxilio in cunctis se praesidioque faturos.
Eligit inde decem, vicosque emittit in omnes,
Ut triginta alios per pacta silentia quisque
Pollicitis magnis eadem ad sectanda pararet.
Nec mora, perpaucis totidem adduxere diebus,
Pannosos, turpes, inopes, ignobile prorsus
Concilium, terrae solum quos pondera dicas.
Illos Nimrothus quo pacto quidque gerendum
Edocet, instructosque satis promptosque latrones
Bis denis tradit sociis ducibusque regendos.
Mersus erat circa Tartessia littora Phoebus,
Totaque sideribus lucebat regia caeli,
Emersa Oceano nigris surgebat ab Indis
Paulum orbe a pleno rediens ad cornua Phoebe,
Corpora iamque hominum pecudumque oppresserat alte
Prima quies; silvae Nimrothus tum ecce latebras
Egreditur, magnum spirans, sociique sequuntur,
Stramineis ignem tectis atque arma ferentes.
Protinus invadunt vicum, cinguntque corona
Terribili, ardentesque faces ad culmina iactant,
Demissisque adhib ent trabibus, paruisque tigillis.
Ilicet ingentes rapiunt magalia flammas
Arida, fortuitaque oriens incendia ventus
Nutrit, curriculoque aedes dispergit in omnes,
Atro circumquaque involvens omnia fumo.
Ignibus hinc caelum late, montesque relucent.
Mox fragor insequitur tectorum horrendus, et alti
Casibus afflictorum hominum pecudumque boatus.
Vis flammae multos stratis oppressit in ipsis,
Matres, grandaevosque senes, et pignora cara.
Ast alios subitae trabium afflixere ruinae.
Altis excusi somno exsiliere fenestris
Multi, vitantesque ignem, casusque sonantes,
Incertique fugae (quippe undique fumus et ignes.
Tardabant) mediis animam efflavere viarum
Flexibus. adiuti cursu quicumque secundo,
Maxima flagrantis fugere pericula vici,
In truculentorum gladios venere latronum,
Qui foris effugium servabant omne maniplis.
Pars ergo confossa perit, pars vincta catenis
Ad grave servitium trahitur, durosque labores.
Vix duo per medios ignes miserasque ruinas
Nemrothi evasere manus, saevamque cohortem.
Tandem exstincto igni, calidas rimarier orsi
Relliquias, praedam rapuit sibi quisque repertam,
Et cum captivis sua sunt in castra reversi.
Postquam autem tenebris venit lux alma remotis,
Continuo vicos alios rumoribus implet
Famamalis. hominum tot stragem, incendia dira,
Vastatumque canens vicum, praedasque latrones
Egisse ingentes: dirum et miserabile factum.
Nec caput obticuit tantorum vera malorum,
Sed venatorem Nimrothum voce canebat
Plena: crudelem, saevum, immanemque tyr annum.
Falsa quoque addebat multa, et peiora patr atis.
Talibus auditis, mire omnis inhorruit aetas.
Consternati animis pueri, matresque, senesque,
Quisque sibi horrendos casus fingebat, et ignes
Nocturnos, caedemque hostilem nocte dieque
Instare, excelsus passim ferit aethera clamor
Plorantis turbae, supremaque fata timentis.
Quid facerent? nihil a mundo crudele renato
Hactenus audierat quisquam, nec viderat. alta
Sub senibus fuerant securi pace: latronum
Nulla manus somnum turbaverat, atque labores.
Haud dum munitas habitabant moenibus urbes,
Praecipites nec erant fossae, nec densior agger,
Nec celsae turres, nec propugnacula structa,
Quis possent subitas inimici avertere clades.
Nec satis armorum, nec erat cuiquam usus in armis.
Apparet miserum, rebus cessisser relictis,
Pro cultisque alibi desertas quaerere terras.
Haec tandem potior cunctis sententia sedit,
Cedere temporibus, pacemque emere atque salutem
Servitio. summis ergo orandique peritis
Subiciunt missis crudo sua, seque tyranno.
Dat pacem ille lubens: certumque diemque locumque
Constitutit, proceres quo vicorumque magistri
Pro reliquis subeant iuga, sacramentaque dicant.
His ita subiectis propere, censuque quotannis
Indicto, e cunctis iuvenes ad munera belli
Militiamque legit, pugnandique edocet artes.
Inde manu valida casus subnixus ad omnes,
Finitimos crebris alios incursibus angit,
Despoliat, raptat, caedit, vinclisque fatigat:
Su??? plicibus parcit solis, dantique tributum.
Sic longe lateque metu ac hostilibus armis
Omnia subiictens, coepit regnare potenter,
Et veterum scelerata imitari facta Gigantum,
Quo stygio sese regi addictum esse probaret,
Illius et dextre curare negotia regni.
NUnc mihi Dorpediom belle longumque valebis,
Urbs rigida haud tantum boreali frigore,
Morib, atque animis incultis barbara, qualem (quantum
Multivagus numquam (reor) olim accessit Ulysses.
Quid primum de te querar? an quod dogmata prave
Sana reliquisti, pariter ritusque fidemque
Consona dogmatibus, detestandumque Papismum
Purgatae invexisti urbi, temploque decoro?
Tu Christum ardenter quondam, verumque colebas?
Notitiaque Dei, quae tempestate suprema
Caelitus illuxit mundo, pepulitque tenebras,
Pectore gaudebas toto, vitaque fideque
Moribus et dignis contestabare receptam,
Ut nemo ingratam posset te dicere Verbo.
Quid factum quaeso? Genius quis pessimus ursit,
Quod te notitiae Christi, verique recepti
Nunc adeo piget, et tenebras amplecteris ultro,
Quas fugisti olim manibus pedibusque perosa?
Ecce strepunt fabri, pictores, omneque circum
Artificum genus: incumbis, proper asque iubesque,
Ceu Babylon foret aedificanda et turris ad astra,
Quod tumidos aiunt quondam studuisse Gigamtas,
Damnat as iterum ad Missas altaria surgunt,
Peplisque ornantur solitis sculptisque sigillis,
Undique portantur tabulae simulacraque muta,
Parietibusque arisque et celsis rite columnis
Magno figumtur studio. candelabralonga, crucesque,
Et cum thuribulis volitantia ulea parantur.
Clauditur antiquo sacratus carcere panis,
Pensilis ante eius suspenditur ostia lychnus.
Adituratae etiam cum aspergillo amula limphae
Sistitur in medium, fatui instrumenta Papismi.
Sal quoque lingendus contra delicta, malique
Daemonis incursum prostat, morbosque latentes.
Linea concinnis reparantur palliarugis,
Quis stulte in sacra se contegat aede minister.
Quin et sacrifici reliqua ornamenta peruncti,
Ludicra quaeque alia in sacra tenet aede Papatus,
Approperantur, et aedituus conducitur aptus
Sacris hisce novis sigulus, milesque profanus.
Ligneus (id restat solum) hinc fingatur asellus,
Omnium et ante oculos fulcris statuatur in altis.
Turgidus indigna super haec mercede Papista
Praeficitur, mera qui doceat mendacia plebem,
Ritibus insanis et sacramenta profanet,
Atque simul Christi verbum et pietatis alumnos
Iugiter incessat, rodat, proscindat, et Horco
Dedat, ut haereticos, et coetus membra reiecti.
Has tibi delicias miseras, cultumque nephandum,
Auditos post tot doctores sponte parasti.
Cetera quid memorem? do ctrina cuncta sequumtur.
Improba vita subit passim, moresque resurgunt
Vix Turca digni: viciis laxantur habenae,
Multaque pervertis civilia, pacta refringis,
Atque tuo solum lucro metrisi honestum,
Plurimus inque foro torvus spatiatur adulter,
Scoratnurque iterum scelerati impune Papistae:
Utque habeas pacem, verbum nec amarius ullum
Aures acciptiant tenerae, convicia perfers
Divinis sacris et Christo dicier ipsi.
Doctrinae o exempla novae, fructusque suaves:
Hisce paras nomen coram venerabile mundo.
Quem praetextum adsers, quod sic iam talia cures?
Compulsam dicis: novi. compellitur ergo
Vir quisquam constans, credensque, et amator honesti,
Ut scelus admittat verbis factisque nefandum?
Abneget ut Christum Regem, verbumque salutis?
Non hoc divini concedunt verbamagistri.
Talia non tradunt duodeni exempla senatus.
Non sic Christigenum veteres fecere catervae.
Non vicos mihi, non ullas ostenderis urbes,
Quas ulla arte ferox a Christo averterit hostis,
Non ad gentiles solum cultusque deosque,
Verum et ad haereticas sectas et dogmata prava.
Quae non catholici quondam praedura tulerunt,
Vandallicis binis subregibus, ut ne in Areii
Dogmata consensum praeberent, atque minorem
Patre faterentur gnatum? peiora Papistae
Tradum, nam Christi mortem, partumque tropaeum
Enervant meritis, cultu, studiisque repertis,
Aeternam fugiant ut mortem, et crimina purgent.
Atque salutiferam subvertunt spemque fidemque,
Cum dubitare docent de summi patris amore.
Ad prava haec tu vi quadam cogente revertis?
Proque facis nihilo diunini luminis usum,
Hactenus unde tibi tam crassus sorduit error?
Quid, quod nulla tibi prorsum est violentia facta?
Pernegat Augustus, falsoque ascribitur illi.
Ipsa doce, qua vi sis ad perversa coacta.
Nulla fames aderat, nec tristia bella, nec ignes,
Nec caedes, nec damna usquam, rerumque rapinae.
Ultra verborum nihil est hortamina factum,
Saeva licet, paulumque nimis distantia certis.
Tu cuiusquam ergo verbis aut moveris ira,
Quae res, quae vitam pro relligione volebas
Ponere sincera? Terrebant agmina, dicis,
Militis armati, circumsistentia pasim,
Unde statim vis facta foret parere neganti.
Sic tibi divinas nempe, et res fingis atroces.
Quid sivero (aiunt) fractus ruat arduus aether?
Aut bellum umbra tibi faciat tua? siccine palles
Ate tubam? anteque quam stringamtur, concidis, enses?
Quis non conculcet trepidos, caedatque fugaces?
Et prius adversum videant quam cominus hostern,
Omnia qui faciunt iussa, occurruntque, ligandas
Praebentes palmas, quis non contemnit et odit
Ut plane ignavos? nec tel levat atque tuetur,
Quod missum scriptum et capitalis sacra Papatus
Cum multis aliis, non sola receperis. olim
Cum Deus aversum cataclysmo perderet orbem,
Nemo tutus erat, sub crimine prensus eodem:
In Sodomisque simul cuncti periere scelesti.
Nec pater omnipotens delictum comprobat ullum,
Quod duo committant, vel tres, vel milia multa.
Nec magni refert, qua mente receperis illa:
An bona censueris, nec ne, pia an impia prorsus.
Si bona censebas, quis tum persuaserat auctor
Tam subito, in mentem quod tot non venerat annis?
Quare et doctorem post illa recepta vocasti,
Quem diversum aliudque palam sentire sciebas?
Sin mala, te Augustum laesisse intelligis ipsa,
Et sunt abstrusae tua facta haud consona menti:
Cur non fugisti caelorum offendere Regem?
Impia iam perspecta diu et hostilia Christo
Instituendo palam? simul offensacula multis
Ponendo rudibus, labefactandoque scienter
Haud satis in Christo solidos, verique peritos?
Haeccine derides, et paruit maxima ducis?
Et tam fronte cares, ut nec respectus honesti,
Gratia nec Christi, tua nec, nec commoda fratrum
Te moveant? nec iudicium post omnia summum?
Nec calidam prorsum, aut gelidam te dicere possum,
Eque suo tepida omnipotens tandem evomet ore.
Quid speras igitur? tibi cur blandiris inique?
Ut demus vero, te illa ad praescripta coactam,
Hocque tuum possis factum excusare colore,
(Quod numquam efficies, etiam Cicerone patrono)
Cur quaeso Monachos adeo, spurcosque Papistas
Defendis, scelera illorum vitamque reprendi
Ut nolis tetram? num te compellit ad istud
Terribili Augustus iussu, scriptum ve receptum?
A' capite ad calcem summa illud perlege cura,
Vestiga caute, an Monachis aliisque Papistis
Scorta probet, laudetque iugati foedera lecti
Pollui adulterio: vetitum taxarier an sit
Flagitia in monachis, aut in magnatibus ullis?
At non invenies, tibi sed proponis adulans
Ipsa, et spurciciae tendis patrona videri,
Ob monachos istos impuros atque superbos.
Quo pacto monachi vivant, omnesque papistae,
Non latet Augustum. quin et condemnat, et odit
Plurima rasorum scelera, incestamque patenter
Vitam, quid faciat? nullos attingere fasos
Audet, (nempe sibi sumpsere libidinis illi,
Quantum collibuit, contra fas iuraque cuncta)
Nec tolerant, ad res si quis compellat honestas.
Praesulibus iussit, sanarent unlnera nota,
Atque reformarent mores vitamque suorum,
Nemala corrumpant populum exempla docendum.
Ast illi verborum (ut fit) molimine tantum
Mandarunt scortilla abici, vitamque tueri
Labe sine. At ceu numc sint permissa omnia primum,
Elapsis adeo paucis post iussa diebus
Pristinum iter radunt, et sunt iam libera scorta,
Omnibus et licitum scelerate vivere rasis,
In plenisque dies totos potare tabernis,
Verbisque obscenis alios et vincere ludo,
Rixas ordiri primos, pugnasque cruentas,
Cunctosque in sano clamore fragoreque nasi
Reddere surdastros, mensas propterque sedentes
Convomere, atque domum tandem inter brachia ferri
Quadrupedes. quid ego templorum cetera dicam?
Nilsani. Deus haud est, non sunt iura timori.
Praesulibus monachi penitus parere recusant,
Nec synodum accedunt, nec curant usque citari:
Scilicet exempti lege omni, et rebus honestis.
O' rerum exitium, caecique insania mundi.
Interea audacter scortantur, totaque complent
Tecta nothis, violant nuptas, rapiuntque maritis,
Nec satis ulla potest tutari virgo pudorem.
Talia condemnat Moses, Paulusque, Petrusque:
Non fert servator Christus, Decreta vetarunt:
Nullae hominum tolerant leges, nec iura piorum:
Improbat Augustus, magnoque dolore tuetur:
Denique consputant vulgo puerique senesque:
Tusacro sancta haec facies? et sola dolebis,
Murmuret adversum si quis, leviterque reprendat?
Coniugii in laudem si quis contraria damnet,
Scripturarum hortante loco, officioque docendi?
Facta es adulatrix tandem iis, quibus ante soleb as
Dixino quodam atque audaci oppedere fastu?
An censes aequum, pravis parcamus ut illis,
Contra nos cum illi fanda atque infanda loquantur,
Impius ut suadet Zelus, vel splendida bilis?
Cur non illorum linguas compescis et ora,
Ne nos irritent, ne Christum denique Regem
Conviciis onerent, Evangelionque flagellent?
Non antehac tales, nec talia facta tulisses:
Caesaris iniussu nunc fers, cauteque tueris.
Quis non miretur, Satanaeque intelligat artes?
Coniugium haud frustra vestris permiserat auctor
Praescripti vobis, quisquis fuit ille, libelli.
Norat enim, cunctis plane intoler anda videri,
Extra coniugium facerent quaecumque Papistae.
Cur non hac usus (rogo) libertate fuisti?
Legistique tibi puros vel caelibe vita,
Connubii innexos sancti vel denique vinclis?
Nunc binos alis impuros vilesque Papistas,
Qui sua confessi nec scorta relinquere velle,
Legitimas nec Pauli uxores ducere iussu.
Hoc perferre potes? semper ne haec cernere coram?
Instantem allegas vim, detrimentaque rerum.
Quam quaeso vim? quis fuit hac tibi parte molestus
Vel verbo? tantum monachus tuus iste superbus
Arguit, allatrans scripto te prorsus herili,
Ceu contra semper patereris pacta doceri,
Ultra nec se posse tuam defendere causam.
In libro quasi sint etiam defensa recepto
Illorum scelera, et mores, probrosaque vita.
Ille tuam causam? proh Iuppiter, hoccine credis?
Ante lupus defendet oves et ovilia saevus,
Ante famelicus armentum leo, carnivoraeque columbas
Mansuetas aquilae, viridesque ciconia ranas.
Sic anibus feles, sic mures felibus olim
Commendent causas, pulli sic denique miluo.
Et tu gratiam ut illius, falsumque favorem
Possideas, mores tetros et facta tueris
Turpia? et esse studes momstroso Gnatho Thrasoni?
Haud dubie Augustus ridet, miratur et unde
Tam sis prostratae mentis, cogente nec ullo
Tales sacrificos habeas, toleresque pudenda,
Quae numquam ferat ipse sua patienter in aula.
Promove bonestatem, pravorum corrige mores,
Vivito divinae legis praescripta secundum:
Non irascetur, mage sed te comiter amplis
Laudibus ornabit. quare hic depone timorem,
Necservare velis sanctae quae pagina legis
Nulla docet, sed relligione ac iure vetantur.
Nec caelum terramque move, si tangitur ullus
Impius, aut quic quid doctrinae obstare videtus
Sanae. Perferri posset fortasse tamen, si
Impia protegeres solum, et paterere silendo:
Quid vero tibi vis? normam praescribere tandem
Ipsis tractandi verbi doctoribus audes?
Quisnom clamet,
[Gap desc: Greek words]
quid praecipis autem?
Ne male de monachis dicas, atrisque papistis,
Neu quos vituperes magnates atque dynastas.
(Vituperare autem sentis et dicis, iniqua
Impiaque alterius cuiusdam carpere facta)
Quid credant faciantque alii, peccentique gregatim,
Publicitus nobis non esto exponere curae:
Novimus ante satis, crebroque audivimus ante.
De nobis agito, nos tantum recta doceto.
Impia vero et prava ullis haud tangito verbis.
Hanc pulchram statuis normae. quis protulit istam,
Cum nondum impiet as, imposturaeque Papatus,
Nec Christus tibi notus erat, pietasque fidesque?
Utrag nimirum tractabant rite ministri,
Unde malis positis bona es et sincera secuta.
Quis mala devitet, sectetur recta vicissim,
Cognita ni fuerint? dicenda tacendaque tradis
Proh pudor ipsa modo, attingi mendacia non vis,
Impiaque ostendi, sed tantum vera doceri:
Recta inculcari, sed numquam prava reprendi:
Scire cupis lucem, at non e regione tenebras.
Haec te miranda invasit sapientia demum?
Quo doctore autem? tanti quis luminis auctor?
Exemplum modo profer, ubi unquam talis in orbe
Vixerit expositor sacrorum, artis ve profanae,
Qui bona duntaxat dederit, contraria numquam
Attigerit: tum nos illum fortasse sequemur.
Tullius eloquii summus doctusque magister,
Dicendi tradens artem, contraria damnat,
Rectae exempla viae ostendens, pravaeque vicissim.
Magnus Aristoteles multorum non ne refellit
Errores veterum, re sic urgente coactus?
Haud etenim possunt pacto ullo vera doceri,
Ni condemnentur falsa obsistentia veris.
Divinus Moses, quo non mansuetior alter,
Expositis rectis, inclucatisque severe,
Gentium in impuros mores cultumque nefandum,
Pravosque invehitur ritus, damnatque vetatque,
Oderit ut populus, detesteturque per aevum.
Tu vero obstreperes, longe ut sapientior illo:
Gentibus obtrectas quare stultissime Moses?
Est satis instillasse novo sincera popello.
Nam fatuas ipsi norunt errore teneri
Non uno gentes, nec opus meminisse frequenter.
Interpres Domini David Iessaea propago,
Non solum extollit verum Dominumque Deumque,
Falsos eregione deos sed damnat amare.
Argentum esse ait, atque aurum, manuumque scelestum
Artificis mortalis opus: non auribus uti,
Non pedibus, manibusque, oculisque, nec insuper ore:
Et similes optat fieri, fiducia quorum
Nititur idolis, facientesque atque colentes.
Hic tu dixisses, quid nam convicia caecas
Congeris in gentes? quid earum vana reprendis
Numina? quis nescit? persaepe audivimus ante,
Consimili forma cuncti do cuere prophetae.
Hac Baptista usus fertur, Christusque redemptor,
Hac etiam viri Apostolici, Patresque vetusti.
Hanc Deus edicto nobis praescripsit atroci.
Nec sanis alia licuit doctoribus uti,
Nec potuere quidem, fuerit licet ulla voluntas,
Tu nobis aliam finges? nam sola sapis tu
Scilicet, et nosti, crescant qui gramina noctu.
Quis novus hic mos est, non ante auditus in orbe,
Discipuli ut tradant ipsis doctoribus artes?
Praescribant et oves pascendi iura magistris?
Si qua senes norunt, atque audivere frequenter,
Non eadem tamen et pueri, et secura iuventus.
Sitangenda negas, atque inclucanda docendo,
Quae saepe audieris, prius et te nosse putaris,
Ipsum Evangelium tollamus age, atque prophetas,
Et praecepta decem, psalmosque et cantica dia,
Nulla novi postbac, veteris neque mentio fiat
Testamenti un quam, taceantur symbola sacra,
Nec fidei ullarumque precum, nec amoris in omnes
Qui quocumque modo nobis versantur ob ora,
Doctrinae resonent. quid enim haec vulgaria quisque
Proferat, atque tuas protritis verberet aures?
Saepius audisti, iactant sarae ista cathedrae
Semper, et hisce dies totusque absumitur annus,
Ut lapides iam et scamna queant et nosse fenestrae:
At mala duntaxat vis et mordacia tolli.
Si mala desierint fieri, et functa impia fato
Videro, et in mudo Satanam haud regnare potenter,
Tum fieri demum quoduis haud posse negabo.
Porro relativorum ut habet natura, perenni
Impia cum rectis aevo, cum luce tenebrae,
Cumque bonis mala, cum sanctisque scelesta manebumt,
Dum Christi adventu pereat discordia tristis.
Interea non mutus erit, segnisque minister,
Sed Satanae opponet sese, mordebit iniqua,
Impia vastabit, verboque obstantia franget.
Ora premant ventris seruit, falsique prophetae,
Quis favor et nummi potiora Deoque fideque.
Iam vero esse negas reprebendendi impia tempus:
Temporis articulos quid tu praescibis inepta?
Tunc equidem reor esse diem sincera tuendi,
Cum subvertendi praesens instare periclum
Cermmus: et contra carpendi pessima, quando
Obtinuere palam, verique bonique videmus
Possessur aloco: ut summum incendia tempus
Tum restinguendi, cum summi culmina tecti
Mulciber invadit, cunctis et flamma fenestris
Emicat, an tempus praesens non tale videmus?
Esto autem, totum decreveris ipsa Papatum
Doctrinis, ritu, vitaque haurire probrosa,
Tutarique simul, nullosque tenere ministros
Qui contra mussent aliquid, verbumque loquamtur:
Cur non humana dimittis lege modoque
Munere donatos aliquo, et mercede soluta?
Sic et privati famulos dimittere honesti
Consuevere suos, nisi maxima forte repugnent
Crimina. dic, illos quo nam sub crimine pellas?
Quid deliquerunt? quae detrimenta tulere?
Doctrinam accusas, an vitam? parcere noli,
Profer et accusa, convince, probato, triumpha.
Quare blandiris tibi sola, probandaque censes
Quae tu cumque tuis statuis fingisque sub antris?
Non illieiectos se, dimissosque queruntur,
Sed parui faciunt, (quis enim tibi serviat amens
Perversae, et ponenti inter non seria verbum?)
Perfidiam accusant mir am, fraudesque dolosque,
Quis laqueos struxisti illis, vanosque timores,
Mercedem ut faceres, donandaque munera lucri.
Quippe nihil donas, verum dimittis acerbe,
Pactaque pro voto violas, conventaque rumpis,
Dimissosque tuos spolias fraudasque ministros.
Et quasi te saevis studivissent prodere Turcis,
Aut homicidae essent noti, certique latrones,
Bellaque saevissent civilia, templaque noctu,
Urbisque hausissent audaci aeraria furto,
Aut incestassent aliena cubilia stupris.
Diraque pupillis viduisque aconita dedissent,
Sic adversus eos saevam prorumpis in iram,
Ante diem contraque iubes excedere pactum.
Nec te infans ullus, recub ansque puerpera lecto,
Nec rigor instantis brumae, nec mollit honestas.
Unius ignotos trusisti absentis in aedes
Tam subito, ut nec momentum praedixeris ante.
Porro iacebat ubique illi tum sparsa supellex:
(Quis metuisset enim passurum talia quemquam,
Nedum illum?) totis igitur dum sedulo currunt
Aedibus ignoti, tamquam si in cendia vasta
Omnia corrumpant, posset neque singula coniunx
Sola auferre statim, tutaque reponere sede,
Pars furto periit, pars est confracta tumultu.
Numquid restutuis? sane si iura timeres,
Praesertimque Deum, ingeniis si vena benigni
Valla foret, faceres. alius sed talia speret:
Ast ego te superos humanaque spernere iurae
Novi, Trinacriis quondam ut Cyclopas in antris.
An referam violenta alia, atque inhonesta, repulsi
Contra Evangelii fidos patrata ministros?
Perlongum fuerit, si exponere singula coner.
Summa, nihil penitus quod sit crudele, relictum,
Si mortem tantum, turresque ac vincula demas.
Forsitan indignum censes, cum vera fidemque
Repuleris misere, Christumque negaris IESUM
Illius insignes melius tractare ministros.
Quo vero exemplo? mandato cuius acerbo?
Moribus his dic quas urbes proceresque sequaris?
Hic tibi praeluxit nemo, nemo exstitit auctor.
Sola tuum vicit (memini) hac in parte furorem,
Una suos capiens dedensque in vincla ministros,
Dedecus in summum et nullo delebile saeclo.
Quis tibi posthac, aut illi seruire minister
Sustineat, vel Christum adamas, ipsum ve Papatum,
Promittas licet amplas satis, nisi stultus et excors?
Quem numquam faciunt aliena pericula cautum?
Antua iam belle censes habitura, nihilque
Ultore a Domino posthac restare pericli?
Nonne vides quot centuriae iuvenumque senumque
Illorum poscant operam? quot maestaque corda
Casibus a variis ab eis solacia quaerant?
Quotque rudes optent ex illis discere Christum?
Quotque ferant aegre Verbo fidisque ministris
Destitui? haec sunt nota satis. tu viribus audax
Compescis lacrimas miserum, iustumque dolorem.
Admonuere ipsi quoque, fortius omnia ferrent,
Atque resignarent Domino, qui forte daturus
Mox alios esset, sibi qui succedere possent,
Atque ardore pari tractare negotia Christi.
Quos dederit cernis: nempe ut par cissima dicam,
Te quibus ingratam merito lusisse putetur.
Hinc gemitus quanti? quanta et suspiria caelum
Pulsant? hinc quantus comsurgit ad aethera clamor?
Inque tuum et monachi quoties caput ultio iusta
Expetitur? non est surdus moderator Olympi,
Nec qui afflictorum lacrimas et vota repellat.
Disce rogo vel tandem hominesque Deumque vereri,
Ne te tarda licet divina absorbeat ira,
Neu clamosa tuae consurgat buccina famae,
Ut te posteritas simul et praesentia norine
Saecula, paeniteatque tui pigeatque suroris.
Non te Dorpediont taxo. nam plurima nescis
Horum, nec vulgo licuit tibi noscere facta.
Nota doles mecum iuxta, tolerasque moleste,
Et Verbum malles simul et servasse ministros
Hactenus, et nullum penitus vidisse Papatum.
In causa duo sunt, vel tres, vel, quod reor, unus,
Dentesque ingeniumque ater, dureque cacantis
Insignis vultu, falsi scelerumque patronus.
Hisce tamen quoniamrerum permittis habenas,
Nunc mihi Dorpedion belle longumque valebis.
PLutum finxerunt Graii Ausoniique poetae,
Captum oculis: nec certa illud ratione carebat.
Scilicet indignis ferme affluxisse videbant
Divitias et opes, totiusque optima mundi:
Contra paupertate premi iustosque bonosque,
Mucidum et integros sanctosque arrodere panem,
Pestiferamque gravi vix evitare labore
Posse famem, corpusque hirto velare cucullo.
Quin etiam Plutus cultu plerumque decoro
Caecat amatores, recto ne calle sequantur,
Comprendantque ipsum: comprensum denique prave,
Ne grato teneant animo, tractentque benigne,
Donec in exitium caeci cum principe caeco
Se dent praecipites, numquam unde resurgere possint.
Ecce etenim multi per fraudes, furta, rapinas,
Perque imposturas turpes, actusque dolosos,
Omneque per scelus atque nefas sectantur inertem,
Auditumque procul Plutum, nimiumque fugacem,
Et nil turpe putant facere atque pati illius ergo.
Vera negant pavidi, fronto si falsa loquuntur,
Cognatos spoliant, fr atres armantur in ipsos,
Et caros audent vel supplantare parentes,
Frangere pacta, fidemque, et deseruisse so dalem,
Prodere secretum, patriam spoliare, vel hosti
Vendere, et humanum temere fudisse cruorem.
Porro alii illius causa lacrimabile bellum
Suscipiunt, et ubi nulla est iniuria fingunt,
Partiaque diripiunt aliis, incendiavendunt,
Et miseros vastant per rura patentia agrestes.
Alea propter eum retinet blandissima multos,
Deglubunt alii populum, vex antque tributis,
Atque student cunctis decumas imponere rebus,
Lotio et ex olido capiunt vectigal avari.
Omneque factum adimunt aurum argentumque doloso
Praetextu plebi, absque hominumque Deique timore.
Hi sunt vere oculis capti, nec iura nefasque
Officiumque ullum cernunt, foveasque profundas,
Nec quicquam praeter Plutum, rapidisque sequumtur
Passibus, offensa cum multa hominumque Deique.
Hos evitaret Plutus, fugeretque sequentes,
Luminibus posset si quic quam cernere claris.
Iam quoniam huc illuc paulatim caecus oberrat,
Prenditur interdum tanta improbitate virorum:
Quod bene perraro cedit Plutoque virisque.
Quippe illi partuim peiores inde recedunt:
Moxque licere volunt sibi, fert quodcumque libido,
Omnis et incessit delicti audacia maior.
Partim deliciis animos et corpora perdunt,
Incumbuntque voiuptati noctesque diesque,
Nec sibi, nec patriae, nec cognatis et amicis
Usui, et altricis modo pondus inutile terrae.
Ast alii turgent opibus, fiuntque superbi,
Et vix dignantur cuiquam reserare labellum,
Limisque aspicere afflictos, ipsosque propinquos.
Omnes contemnunt prae se, quasi nempe cacumen
Humani excedant generis, caeloque locentur.
Nonnulli prius infausto leucomate caeci,
Dum speciosa avidi sequerentur terga fugacis,
Orbi luminibus plane redduntur adepti.
Nam quamvis lata teneatur Plutus in arca,
Et manibus palpent ipsi, pedibusque volutent,
Se tamen apprendisse negant, lentoque sequuntur
Continue cursu, quaerendi nec modus illis
Ullus adest, suprema quoad tandem opprimat hora,
Imponatque modum. quis non his lumina dicat
Eruta? nimirum Plutus splendore nitenti
Permultis oculorum aciem praestringit, ut ardens
In caelo Phoebus, quem nemo posset apertis
Illaesisque oculis media sub luce tueri.
Ast alii nactum in tenebras et vincula ducunt,
Et circum pariter sordent, squalentque sedentes:
Maturae veluti custodes virginis, omnem
Vicini accessum contactumque hospitis arcent.
Nec tangunt ipsi, nec eo pro iure fruuntur,
Ut canis incumbens foeno, vel vipera ligno.
Ut licet ingenio consueverit esse benigno
Plutus, permultisque velit prodesse, suoque
Praesertim domino, consum at inutilis annos
Carcere detentus tristi, infossusque sepulcro.
Non nulli simul ac ultro ipsis venit in aedes,
Aut quaesitus adest, non custodire videntur,
Nec colere ingenue: verum aedes nocte dieque
Amotis pandunt foribus, nec scrinia claudunt,
Sed quosuis efferre sinunt. fert plurima minums,
Fert meretrix petulans, aufert collusor avarus,
Compotor, parasitus edax, scurraeque dicaces,
Et symphoniaci, tibicenque atque lyristes,
Aufert venator multa, et piscator, et auceps,
Et coquus et pistor. crebro rationibus iisdem
Adeibus eiciunt, quibus est perductus in aedes,
Vel Marte aut ludo, vel fraudibus atque ratpinis.
Sumpt qui prostituant misere, lapidentque terantque
Indorum canibusque avibusque et cercopithecis,
Belua et externa, Diomedesque caballis,
Atque alio, fiat cuius modo mentio, luxu:
Profuse aedificant nullus quae flagitat usus,
Huc illuc magno sumptu frustraque vagantur,
Magnificasque parant vestes, hortosque, nihil qui
Alcinoi cedant hortis, vivaria condunt,
Et leporaria habent, nec eis aviaria desunt.
His Plutum frangunt solis: at reddere fido
Mercedem famulo tardant, multumque gravantur
Si quid pauperibus dandum, iustisque suorum
Visbus aut studiis, aut servatoris honori.
Sunt qui nulla licet condant in vincula Plutum,
Sed laute semper tractent, illoque fruantur:
Haud tamen ire foras, aut praetereuntibus unquam
Apparere sinunt, aut appellare propinquum,
Aut noto ignotoque alicui dixisse salutem,
Porrigere aut saltem digitum, dextramque benignam,
Inseruire sibi solis mandantque voluntque.
Quis non hos dicat caecos, et amare tenebras,
E'quibus emersit Plutus, tellure sub alta
Erutus? ad Stygias contendunt nempe paludes,
Atque oculos numquam ad caelum vel sidera tollunt,
Nec lucem quaerunt, nec amant spectantque supernam:
Obliti vitae atque sui, regisque polorum.
Sic oculis Plutus captus plerumque videtur,
Eruere et sanae prendenti lumina mentis.
Porro mei quondam veniens in tecta patroni,
Omnia conspexit clare: nec largus, et Indis
Quamlibet irradians gemmis, auroque refulgens,
Illius integrae praestrinxit lumina mentis,
Nerectrum sequeretur iter, Dominoque probatum:
Utitur ingenue Pluto, divinaque iuxta
Dispensat iussa. est humanus, comis, et omni
Virtute insignis, tenuem haud fastidit amicum,
Insano procul a fastu ciliisque superbis.
Non animum luxu, nec corpus perdit, inerti.
Sedulus inseruit patriae, supremaque curat
Munera. subiectos mansuete dirigit, ornat.
Quantum illi veri studium? quam iugis honesti
Ardor? quam laute Musas doctosque tuetur?
Quam Christum colit, atque illius honorat amicos?
Quam multos inopes sustentat denique cives?
Omnibus impertit praelargi munera Pluti.
Nempe sibi haud vivit soli, nec possidet illum:
Verum et pauperibus, Christo, Musisque, piisque.
Si vis Plute dein non prorsum caecus haberi,
Tales, si pudor est aliquis, vel visus, adito.
SCilicet amborum pacta intellexit amicus,
Comiugis et moechi: nimirum ubi, quomodo quan do,
Optato possent coitua de more potiri.
Reque adeo indigna subitas exarsit in ir as,
Piloque arrepto moechi properavit ad aedes,
Impulit et foribus clausis, iunctisque fenestris:
Dicitur in magno versarier unde periclo.
Quis mores autem violenti nescit amoris?
Ferventesque faces cordis, Zelumque potentum,
Si quid rivalis tentet, vel tur pis adulter?
Hinc cornuti dura ineunt certamina tauri,
Poenasque hirsuti sumunt extemplo leones,
Si non ipsorum violare cubilia pardus
Abstinuit, neque mox fluviali diluit unda
Culpam, vel certe cum corruptore profugit
Femina. depugnant curvis quoque dentibus apri,
Vulneribusque suum latis tutantur amorem.
Mutuo quanta leves committunt proelia cervi,
Ne tolerent rivalem ullum, sociumque cupitae
Idaliae? quin cornipedes rem propter eandem
Morsibus infestis pugnant et calcibus acres,
Ut satis haud ulli possint retinere magistri.
Nec tantum in pugnam maiora animantia torquet
Iste furor, verum cunctis animantibus idem est.
Zelotypeia ardent volucres, iumenta, feraeque,
Squamosumque genus: neque toto est belua ponto,
Quaeperferre queat socii patienter amorem.
Aspice quam tumido pugnet certamine gallus,
Tuteturque suam peregrina a labe cohortem?
Haec tamen ignorant genialis foedera lecti,
Nec coniuncta Deus carnem compegit in unam,
Uxorem ut notum proprio iunxisse marito
Nos homines inter, nullum ut ius corporis ambo
Possideant proprii, mage sed dicatur uterque
Corpore in alterius tantum regnare potenter,
Nilmagis uxoris proprium ut sit quam ipse maritus,
Nilque viri proprium mage quam quae contigit uxor.
Iam quid mirum igitur, si Zeloty peia maritos
Torqueat, et propriam haud possint comcedere carnem
Quamlibet ut dis atque potens incestet adulter?
Nec factum exspectare queunt, sed signa latronis
Observare sui, congressus, munera, risus,
Colloquium, stationem, et epistolia omnia, nutus,
Cautius evitare ac prorsum excludere debent:
Coniuge proque sua quisque obiectare periclo
Res, corpusque suum, et quicquid valet insuper armis.
Hoc natura iubet, leges et caelitus imis
Cordibus inseriptae, quin lex quoque sancta maritis
Suspectas contra uxores nomnulla ministrat
Auxilia. horrendum quod aquas potare coegit
Fatiferas, dubiamque fidem discrimine certo
Expediit. sed quis recte non colligat inde,
Quanta maritalis sint concedenda dolori
Sacrum ob coniugium, quod iam vel torvus adulter
Polluit, aut certe prorsus violare laborat?
Quid quod adulterii convictos mittier Horco
Oppressos iussit saxis? ingentes unde timores
Omnibus incussit, ne quis violare iugalem
Auderet lectum, tantosque abrumpere nexus.
Huc praeclara etiam quondam lex Iulia spectat.
Verbera perferri poterunt maledictaque quaevis,
Et poterit ferri cum magno iniuria damno,
Hoc scelus haud unquam quibit tolerare maritus,
Nec coniurato quamvis concedere fratri.
Nota est carnivori feralis cena Thyestae.
Notum est quo Dominus Zelo commotus acerbis
Falsos suppliciis mactaverit usque prophetas,
Qui populum, taedaeveluti sibi foedere iunctum,
Vanis stuprassent doctrinis. quin et in ipsum
Constituit populum levis haud exempla furoris,
Quod reus esset adulterii cultusque profani.
Huc animos etiam nostros deducit, ut aerem
Contra invasorem lecti erumpamus in iram.
Scilicet ut dictum Salomonis voce periti,
Nullius hic furor et Zelus parsisse mariti
Assolet, haud precibus tanta componere fraudem
Sustinet, haud ullo placatur munere demum.
Fures exsuperat cunctos sceleratus adulter.
Haud etenim nummos aufert, vel pocula, vestes,
Gemmasve aut aurum, veteris ve toreumata caeli:
Ipsam sed plane vitam, et dulcissima vitae.
Ablatam uxorem propter fortissimus olim
Damna Palaestinis dedit haud vulgaria Samson,
Stantes devastans segetes, lectosque maniplos.
Bissenis tribubus belli fuit auctor acerbi,
Clademque invexit magnam unicus ille Levites,
Uxorem cuius noctu occidere subando
Effrenes Gabanoitae, cum dedere nollent
Auctores sceleris, sed pugnam et proelia mallent.
Coniuge privatus pugnam vitavit Achilles,
Plurimaque invexit concepto damna furore
Omnibus Argivis: nec ab ira desiit ante,
Quam velut intactam sibi restituisset Atrides.
Quis caesos nescit Centauros? multaque bello
Funera Pirythoum, sociasque dedisse phalangas
Ischomachen propter larga inter pocula raptam?
Unus mille rates ad Pergama traxit adulter,
In decimumque annum maduerunt sanguine campi,
Dum peterent Helenam Graii, illi reddere nollent.
Sic pollutum ob coniugium, raptasque maritas,
Magnae sunt ortae caedes, funestaque bella.
Et vicio nobis a quoquam vortitur, acri
Commoti zelo si foedera pacta tuemur
Connubii? ferro est si forte petitus adulter
Prima fervescente ira, non iure locoque
Apto? sit sane culpa: ignoscenda tamen, si
Recte perspicimus, tanti vis quanta doloris,
Et quanti soleant primi consurgere motus,
Indigna obiecta re, compertaque repente.
Illos certe aiunt veterum omnis turba sophorum
Nos regere haud posse, ac vires excedere nostas.
QUid tibi mecum autem ludi scelerate magister?
Te rabidos etiam iuvat in me stringere den tes?
Atque venen atos nobis infligere morsus?
At nihil absur di, quando veneranda Lyceia
Totque viros doctos naso suspendis adunco,
Arrodisque ferus cunctos, et denique censes
Prae te scire nihil, stolidosque ut spernis asellos:
Me quoque postremum prae te ut nihil esse loquaris.
Solus nempe sapis, Salomone peritior ipso,
Et Iovis excisus ceu docta Minerva cerebro.
Non ego iactavi quicquam me scire, nec ulla
Cum doctis illis vel tecum parte locandum:
Hoc unum expertus, quam nostra scientia vana,
Quamque nihil certi re ferme habeamus in omni
Omnes, et caeci tenebris erremusin atris:
Quod non premdidimus, nos comprendisse putantes,
Id quod Socraticis quimus cognoscere dictis.
Hoc tamen exponas cupio, qua duxeris arte
Te praestare mihi? quae mira recondita noris,
Ut merito excipias tanto nostra omnia risu?
Si ridere putas docti ac mordere cavillis
Indicium, facile tecum certaverit omnis
Scurra dicax, doctusque fuit Sarmentus abunde.
An vero eximium censes, magnique magistri,
Grammaticen paruis et prima elementa puellis,
Tradere? et excluso totis garrire diebus
Iudice? sublatisque alte spirare tyrannum
Virgis? hinc cristas tantum tibi sumis opinor,
Nosque tuis censes miseris e classibus omnes.
Nos non audimus quam tu puerilia docte
Tradas, quaque tuum ludum ratione gubernes,
Et facile est timidis hoc persuadere puellis,
Ut te praeclarum credant, ac omnia nosse.
Prograedere in lucem, penetr alia desere ludi,
Publicitus coram doctis tua mira doceto:
Ede aliquod seriptum, et censur am ferto legentum.
Haud dubie invenies Momum, qui taxet inertem,
Impositasque tibi demat de vertice cristas,
Teque irrisorem merito derideat ipsum.
Nunc tu teli extra iactum procul, atque tenebris
Conditus, egregius magnusque tibi ipse videris,
Scriptaque permordes aliena, palamque docentes,
Tutus. non magni valde invenisse negoci,
Corpore in exposito Soli quod carpere possis.
Omnia quis loquitur semper vel scribit ubique,
Ut nil praesertim possit taxare malignus?
Plurima grammatici in docto carpsere Marone:
Sunt quibus interdum summus dormitet Homerus:
At non continuo reprendens doctior illis.
Talia nec potis est scripsisse poemata quisquam
Zoilus, et vel Aristarchus, doctusve Palaemon.
Non poterat ludorum attentus in Elide iudex,
Aut rigido caestu, aut cursu, aut certare palaestra.
Egregio quare sparsos in corpore naevos
Ne carpas: dubio procul inveniemus et in te
Verrucas nudo, quae possint iure reprendi.
Et si te vide as ipsum glaucomate dempto,
Te fortasse tui nimium vereque pigebit.
Tene carere put as mendis? te nosse superbum
Omnia, nec labi? nihil in te posse reprendi?
Credo equidem sic te dementem. quippe canino
Haud iaceres adeo petulanter scommata dente
In quosuis, nullique adeo parsisse studeres.
Insuper incessus, vestitus, lumina, aultus,
Os tortum, frons alta, aureque prementia dexiram
Pilea, contemptorem aliorum te esse loquuntur,
Atque tui vehementi ipsius amore teneri.
An magis insanum partas inflare putemus
Divitias, morbumque tibi advexisse scelestum?
Ostentas sane multum ambitiosus et illas,
Sed quinam partas? cauponis more maligni,
Cum magna pueros aleres mercede, nec illis
Lusta dares alimenta tamen, sed sordidus atri
Et sicci frustum panis, cr ambenque recoctuam,
Et vappam veterem, quam nemo hausisset arator.
Egregium vero, ludi simul esse magistrum,
Atque ex perparca quaestum fecisse culina.
Sic imae plebis solitae ditescere faeces.
Esto autem placeas tibi propter opes male partas,
Exagitetque tuam vesana superbia mentem,
Contemnasque omnis praete, risuque flagelles,
Cur sis delator? quare disiungis amicos
Garrulitate tua? cur audita aedibus effers?
Te blandis facile quorumuis fingis amicum,
Ad cenamque vocas, aut a credente vocaris.
Illic vituperas illos, hos laudibus effers?
Unicus et censor pravumque bonumque facis tu.
Sique parum cautum verbis propellis amicum,
Damnet ut una aliquem tecum, laudive repugnet,
Deteriorem in partem interpres vertis iniquus,
Immemor et mensae, degustatique salilli,
Affictis aliis damnato cuncta recenses,
Inflammasque inimicitias, odiumque cruentum
Fuso concilias ultro citroque veneno:
Scilicet eximium, ludique insigne magistri,
Prodere secretum, fraudemque creare sodali,
Aspides ad mensam veniant et vipera malo
Atra meam, quam tu. malo prandere cicutam,
Delicias atque esse tuas, fastumque superbum
Ferre tuum. quare doctrina opibusque coactis
Perfruere ipse tuis, consuetoque utere passim
Candore erga alios: me cum sit dico negoci
Nil tibi, ne stomachum moveas sine fine molestus,
Cogar et adversum dentatas promere chartas.
VIsne Loretani novisse exordia templi,
Quae posuere olim fatuis credemda Papistae?
Principio affirmant dictis, scriptaque tabella,
Matris IESU illud quondam conclave fuisse,
Oppidulo patrio Solymorum in finibus urbis.
At nec cosmographus scripsit, nec prodidit ullae
Historia, in Solymae Galilaeam partibus esse,
A'se viginti ferme cum milibus absint.
Praeterea virgo nata est et vagiit infans
Illo in conclavi, maturosque attigit annos:
Angelus atque illic tandem demissus Olympo
Astitit oranti subito, dixitque salutem,
Unde et servatorem illic concepit IESUM,
Nutrivitque inibi, bissenos dones ad annos
Venit, et officii specimen dedit ille recepti.
Unde putas illos tanta haec mysteria nosse?
Siccine nil operis fecit sanctissima virgo
Extra illud conclave, foras nec prodiit unquam?
Nec corpus lavit tenerum, viditque culinam?
Nullamque e puteis lympham nec fontibus hausit?
Sed totas illic sedit noctesque diesque?
An non transcendit montes, dixitque salutem
Cognatae, tribus atque apud illam mensibus haesit?
An non Iosephi tandem migr avit in aedes?
Otio an induslsit puer ad tot denique messes?
Inque sinu cubuit clausae tantummodo matris?
Nec circa patrem lusit, segmentaque legit?
Arma nec insuetis caepit fabrilia palmis?
Nec patrem extra aedes unquam comit atus euntem est?
Namque licet verbis sensus que at alter inesse,
Attamen hoc potius clare resonare videntur,
Virgo quasi haud unquam conclave reliquerit illud,
Et puer ad bissex illic desederit annos.
At postquam Christus celsum comscendit Olympum,
Mansit apud gnati bissenam virgo cohortem,
Discipulosque alios: quibus illa ex ordine pandit
Gesta in conclavi rerum miracla sacrarum.
Unde illi attoniti, communi protinus omnes
Decreto cella ex illa fecere sacellum,
Virginis et matris proprium solius honori,
Et consecrarunt huc ritibus usque retentis.
Saepe deinde illic celebrarunt publica Missae
Officia, et Luc as medicus tum, denique pictor
Virginis effigiem fecit, quam dicere possis
Vivere, sic habitum pectusque expressit, et ora.
Hactenus illa inibi vivax perdurat imago.
Quis non ex toto fundat pulmone cachinnos,
Proposita haec tam falsa videns credenda popello.
Christigenum? quis Apostolicum tam prava senatum
Decrevisse putet, divino ut ferret honore
Vel matrem Domini, vel de mortalib us ullum?
Templaque construeret, consecraretque profano
More, atque idolis farciret deinde colendis?
An matrem Domini tam prava tulisse putemus?
Praeterea Ambrosii manifestum tempore, nulla
Aedes Christigenum picta sculpta ve fuisse
Notas effigie: velumque aliquando repertum
Cuiusdam pictum mortalis imagine divi,
Cyprius antistes ferventi discidit ira:
Non facturus, Apostolicus si quando senatus
Effigiem Mariae sacra tolerasset in aede,
Quo cuncti adque preces et sacra venire solcrent.
At non pro lucro mentiri turpe Papistae
Censent, nec summis absurda imponere divis.
Cetera nunc audi. quicumque in partibus illis
Christi fautores aderant, coluere sacellum:
Illic invaluit donec turpissima vulgo
Secta Mahometi, detestans omnia prorsus
Divorum simulacra. hinc mox illius honores
Imminui, ut Christum proceres vulgusque negassent.
Ergo a caelesti sublatum est inde caterva,
Vix fun damentis modo in alta sede relictis,
Et procul Illyrica pulchre regione locatum
Ad castrum quoddam referens a flumine nomen.
Ast illic segnes haud curavere coloni,
Forsitan ignari gestorum, atque eminus illue
Angelicis manibus sublime per aera vectumm.
Non pro voto igitur cernens sanctissima virgo
Seque aedemque coli, statuit discedere et illinc,
Et transferre aedem. quare rursum inde tulerunt
Angeli, et Ausoniis posuerunt molliter oris,
In Recanatensi fundo, silvaque comanti.
Haec erat ingenuae dominae possessa Loretae,
Nunc ipsa unde tenet vulgatum Ecclesia nomen.
Hic satis in pretio fuit intemerata virago,
Cultaque ab indigenis digne, turbaque frequenti
Adveniemtum aliunde, et munera grata ferentum.
Hinc invitati, crudelis turba, latrones
Omnes obsedere vias, ipsaque patrarunt
Crebras in silva caedes, praedamque tulerunt,
Quae Mariae ad cultum longinquis venerat oris.
Quin et adulteriis silva stuprisque scatebat
Omnigenis, scelerum quasi idonea facta taberna.
Omnibus his virgo multum indignata recessit,
Iussit et Angelicos fanum tr ansferre ministros.
Hinc illi in montem fratrum posuere duorum.
Fratres excipiunt laeti, gaudentque patrona
Divite, cultoresque suos ditante libenter.
Mox fani rumor vicinas venit in urbes,
Namque illic multa edebat miracula Virgo.
Excitum unde ruit vulgus, puerique senesque,
Cives, ruricolae, pedites equitesque beati,
Virgini et intactae sine munere nemo salutem
Dixit, nec gratis speravit posse favorem
Nancisci. multos haec dur avere per annos:
Hinc proventus templo ingens accessit, opesque
Accrevere nimis. Carpebant omnia fratres,
Tanto successu laeti, rebusque secundis.
Sed non fortunam longum potuere faventem
Perferre unanimes: proventus propter eosdem,
Funesta inter eos tandem discordia crevit,
Alterius capiti insidias dum poneret alter,
Inque peregrinos ruerent fierentque latrones,
Intutas fecere vias, fanumque relinqui.
Ergo videns solitum Virgo rarescere cultum,
Spiritibus rursum mandavit et inde supernis
Auferre, inque viam communem ponere templum,
Nempe illuc nostro a multis ubi visitur aevo.
At fundamento (dictum) fulcrisque carebat:
Nazarethana etenim fundamen manserat urbe,
Quod Recanatensis populus vix denique sensit.
Muro igitur forti, fundamentoque profundo
Munivere, aedes ne tam divina ruinam
Vel larga traheret pluvia, venti ve procella.
Sic igitur multos mansit solidata per annos:
Nec norat quisquam, qui nam venisset et unde.
Quo magis ergo suum Virgo cumularet honorem,
In somnis cuidam devoto apparuit, et rem
Usque a principio recitavit et edidit omnem.
Is quoque non celare potens miracula tanta,
Omnibus in triviis ingenti cuncta stupore
Narravit. primum visus mera somnia fari,
Velleque simplicium fragiles subvertere mentes,
Consilio donce communi ivere bis octo
Cordatique gravesque viri ad Galilaeiarura,
Falsa' neres an vera foret spectare volentes.
Quid multa? invenere palam, quod dixerat ille,
Fundamenta relicta solo duntaxat, et inde
Avulsum templum, conclave quod ante fuisset,
Angelicaque manu sublime per aera vectum,
Et Recanatensi positum tellure, locoque
Se digno, postquam virgo haud dignata morari
Sedibus ob scelera invisis, cultumque negatum.
Haec vere sic facta affirmat denique scripto
Fortites antistes quidam, impressoque sigillo.
I nunc, atque nega sinceros esse Papistas
Catholicos, sponsaeque Dei fideique magistros.
Improba confutet quis'nam haec mendacia verbo?
Quis Samosatensis veras non credere malit
Historias, quam falsa haec planeque impia facta?
Quis non suspenso potius tranasse volatu
Aera sublimem natum Iove Persea credat?
Cecropiumque fabrum Cretam, Minoia regna,
Affixis cera fugisse per aethera pennis?
Atque Medusaeum robustis Pegason alis
Sidereas adiisse domos, inque astra relatum?
Quis non et gerras magis et m endacia credat.
Naufragus Alcinoo quae denarravit Ulysses?
Aut quis non potius caelestis ad atria regis
Ascendisse Mahometen, et frigora tactu
Illius expertum dextrae, atque alia impia multa?
Ergo coli voluit virgo, cultuque negato
Sublata simul aede alio commota recessit?
Ah piget indignis adeo disperdere chartas,
Infandosque dolos certasque refellere fraudes.
Talia demultis aliis finxere lucrose
Adeibus et statuis: passim, pictisque tabellis,
Ut populum a Christo et vera pietate remotum,
Implicitumque superstitione, atrisque tenebris,
Retibus ut cervos omni absque timore vorarent.