2004 Ruediger Niehl markup
text typed - no orthographical standardization (except j => i; V => U)
03/2006; 07/2010 Syriane Kemayou Yamga; Reinhard Gruhl markup
text typed - structural tagging completed - no semantic tagging - spell check partially performed - errata list not worked in
image: s001P. SIMONIS RETTENPACHER, Ord. S. BENEDICTI Monachi Cremifanensis in Austria Superiore. SELECTA DRAMATA Diversis temporibus Conscripta, et in Scena recitata. [illustration: A ship in the storm-tossed sea as an allegorical representation of the printers life (see the abbreviation 'IBM'); motto: 'Auxilium nr um [abbr.: nostrum] a Domino'] Cum Licentia Superiorum. SALISBURGI, Sumptibus et Typis IOAN. BAPT. MAYR, Aulico-Acad. Typogr. et Bibliopolae. Anno M. DC. LXXXIII.
image: s002
[gap: blank space]
image: s003
[gap: blank space]
image: s004
[gap: illustration]
image: s005CELSISSIMO ET REVERENDISSIMO S. R. I. PRINCIPI AC DOMINO DOMINO EMERICO, Episcopo Vicennensi, S. CAES. MAIESTATIS CONSILIARIO Intimo, etc. Domino Domino Clementissimo.
image: s006Celsissime ac Reverendissime PRINCEPS, DOMINE DOMINE CLEMENTISSIME.
MIrabitur eruditus orbis, Dramata ista CELSISSIMO TUO NOMINI inscripta. Infra enim magnitudinem tanti fastigii censebit, quidquid non ex aequo eminet. Verum ignorare nequit, non ad alta solum
image: s007virtutem eniti, sed ad inferiora etiam et tenuia frequenter se demittere. Hebraeus Iuvenis gigante caeso nablia pulsavit. Pelides bellicis sudoribus fessum animum cithara et cantu animabat in fortes ausus. Defensis moenibus Hector Astyanactem gremio fovit. Asiae victor Alexander Martium pulaverem Maeonio carmine abstersit. Adeo magnanimi Heroes curas lusu temperabant, nec quidquam sibi decedere rati, si non perpetuo arcum intendissent. Non inanis proinde me spes
image: s008tenet, fore, ut post gravia studia et labores, quibus Ecclesiae et publicae faluti sollicite prospicit REVERENDISSIMA TUA CELSITUDO, clementi hunc quoque libellum oculo dignetur, imparem quidem tantis meritis, demississimo affectu tamen, et patriae charitate compensante, quidquid moli deest. Patere igitur, ut in Tuum sinum confugiat, et ambiat mecum patrocinium, quod tot afflicti hactenus et miseriarum pondere pressi senserunt, et gratâ [reg: grata] voce profitentur. Non enim, veluti
image: s009sterilis arbor, ramos in altum. extendis nulli usui futuros, sed fructibus onustos ad terram inclinas, calamitosis atque egenis succurris. Haec TE Virtus Diis aequat, et late nominis famam propagat. Sic Alcidem, sic Quirinum caelo adscripsit Vetustas. Quid porro memorem Tuas curas et vigilias, quibus Augustissimum Caesarem et totam Germaniam in arduis et arctis rebus immortali munere frequenter obstrinxisti? Quid ferventem in Deum pietatem, quâ [reg: qua] fretus e suggestu in vitia, sicut Athenis
image: s010quondam Pericles, fulminâsti [reg: fulminasti], pluresque peccatores e scelerum coeno extraxisti, et in auream filiorum Dei libertatem asseruisti? Quid assiduam commissarum ovium et Ecclesiae creditae sollicitudinem, quâ [reg: qua] omnes errores profligas, populi mores emendas, et ad antiquum statum reducis? Ast ten vis et imbecillis nimium est mea facundia, quae Tuas laudes dignis coloribus adumbret. In vota me igitur effundo, et Deum Optimum Maximum ardentibus precibus veneror, ut REVERENDISSIMAM CELSITUDINEM
image: s011TUAM diu praestet incolumem, omnibus bonis cumulet, foveat, ac tueatur. Salisburgi IV. Id. Februar. M. DC. LXXXIII.
Reverendissimae Celsitudinis Tuae Humillimus ae devotissimus servus
IOAN. BAPT. MAYR.
image: s012Amico Lectori.
DRamata mea, quae diversis in theatris spectanda exhibui, tibi legenda propono: non tam placendi fiduciâ [reg: fiducia], cum multum illis gratiae decedere nccesse sit, quod et viva voce, et Musicis modis, adeoque animâ [reg: anima] scenarum, destituantur; quam amicorum voluntati obsequendi studio. Nec miraberis, quod antiquorum rigidas leges et severa praecepta scrupulosa diligentia non ubique observaverim:
image: s013plura enim frequenter oculis, quam auribus danda, ne taedium aut nauseam fastidiosi spectatores conicpiant. Hinc etiam rerum et personarum maior varietas; nec tenuiores admittere dedignatus sum, quia vix quidquam agi potest, ubi non admisceantur; viles tamen exclusi, ne materiae gravitatem desererent: licet longe alia sit ratio in ludicris argumentis, et minoris momenti fabulis. Ceterum operam dedi, ne obscurus essem, maluique historico saepe sermone, quam tragico et nimium sublimi uti; quamvis manimi faciam, qui
image: s014hoc dicendi genere sua monumenta immortalitati consecrarunt. Quidquid erit, pro tuo candore, Amice Lector, boni consules, et plura, si Superis visum, ame exspectabis.
image: s015Syllabus Dramatum.
AMbitiosa Tyrannis, seu OSIRIS crudeli vulnere a fratre Typhone occisus.
Ineluctabilis Vis Fatorum, seu ATYS Croesi Lydorum Regis filius, ab infelici Adrasto inopino vulnere peremptus.
Innocentia Dolo circumventa, sive DEMETRIUS Philippi Macedonum Regis filius, insidiis fratris Persei crudeliter veneno sublatus.
Perfidia punita, sive PERSEUS ultimus Macedonum Rex a L. Aemilio Paulo victus, et in triumphum ductus.
Pietas impia, seu ROSIMUNDA pia in Patrem, impia in Maritum.
image: s016Calirrhoes ac Theophobi Amores, sive MONASTERII CREMIFANENSIS FUNDATIO, EVERSIO et INSTAURATIO.
Pax terris reddita, seu FELIX LAOPHILI AC IRENES CONNUBIUM.
Prudentia Victrix, sive ULYSSES post longos errores in patriam redux, procis interemptis amori Penelopes redditus.
Iuventus Virtutis et Apollinis muneribus instructa, Veterni, Bacchi ac Voluptatis illecebris corrupta, labore Martis emendata, Palladis suasu atque favore ad frugem reducta. Drama Musicum.
image: s017AMBITIOSA TYRANNIS, SEU OSIRIS Crudeli vulnere a fratre Typhone peremptus.
ARGUMENTUM
OSIRIS Rex Aegypti gloriae cupidine totum pene Orientem victoriis lustrat; populos quâ [reg: qua] vi quâ [reg: qua] beneficiorum magnitudine imperio subdit. Post plures annos, quod bellis fessus erat, an nil vincendum restabat, in Aegyptum reversus, quam prosperam militiae sensit fortunam, domi habuit adversam. Magnae quippe pars Procerum Typhone duce in regis necem coniurat: qui diro scelere Osirim trucidat, et interfecti corpore in viginti sex frusta dissecto, unicuique perfidiae socio unum tribuit, ut omnes eo piaculo obstrictos sibi redderet fideliores. Diodor. Sicul. lib. I. Biblioth. Histor. c. 20. et 21.
image: s018PERSONAE.
OSiris Rex Aegypti.
Isis Regina.
Merope Serva Reginae.
Typhon Fratres Regis,
Anubis
Apollo
Cacobulus Procetes.
Lycus
Melander
Nicostratus
Erastus Ephebi.
Philaenus
Miles.
Dioscopus flamen.
image: s019ACTUS I.
SCENA I.
Isidem de Regis salute sollicitam consolatur Merope.
ISIS. MEROPE.
IAm clara summo sidera aufugiunt polo,
Aurora rapidos linquit amplexus senis,
Titanque mundo reddit amissum diem.
Cum luce curae (placidus has somnus pigris
Involvit alis) et labor durus redit;
Redeunt dolores, luctus ac maeror gravis;
Dulcis mariti pectus aerumnae premunt.
Nam quo locorum, quâ [reg: qua] latet mundi plaga?
Ubinam requiram misera? quas terras colit?
Adibo Persas, horrida semper nive
Superabo gelidum Caucasum; umbrarum domos,
Atraque tetrici obsitos fuligine
Ditis recessus, antra furiarum petam,
Si tam remoto clauditur Osiris specu.
Ah! delitescit immemorforsan mei!
Heu cruda fata! liceat amplexu frui
Tandem mariti. perfidus nectit moras.
Ignosce: violens perfidum appellat dolor
Animo negante. Quid? salutem cur tamen
Nullam remisit? nescit, at certe malum
Praesagit animus maestus ac impos sui.
Mer. Frontem serena nubilam, curas noto
Regina trade. vivit et vincit tuus
page 4, image: s020
Osiris. Is. Ah! victoriae nil me iuvant,
Nil me triumphi. fata dum Nilo suum
Reddant Osirim, sat triumphorum mihi.
Mer. Decus mariti coniugem illustrat quoque.
Quocumque Osiris tendit invicta manu,
Adorat orbis Isidem, et precibus vocat
Deam potentem. Is. Gloria haud animum fugar
Sollicitat, aut me fama delectat Deae:
Redeat maritus. Unicum hoc vorum meum.
Mer. Generosus ardor rendere ulterius iubet;
Semel incitata non habet virtus modum,
Victrice donec cuncta subiciar manu.
Is. Tam magna quantis mensibus peragi putas?
Mer. Peragentur anno: temporis parvi mora est.
Is. Anno videtur longior amanti dies.
Mer. Fortassis hodie basium regi feres.
Is. O me beatam, si revertatur iubar,
Decusque nostrum! Vota fortunet Deus!SCENA II.
Cacobulus ex nuntii festinantis adventu nil boni sibi auguratur; bortatur se ipsum ad patrandum facinus.
Cacobulus.
PRoperare vidi nuntium: quidnam rei?
Nil precibus extorquere, nec potui minis.
Est aliquid, haud frustra venit. Osiris suam
page 5, image: s021
Salutat Isidem? an reditum parat?
Certe superbus orbe devicto redit.
Cacobule, nunc te memineris fortem virum,
Cautumque; perfice, mente quae dudum coquis:
Pertexe telam, quae retexi non potest,
Nisi resecandum praebeas ferro caput.
Quidquid recondis intimis cordis fibris
Fraudis dolive, quidquid ingenii latet,
Educ in aciem, militem prompte explica
Patente campo: poscit hoc regni status,
Fortuna civium, et salus poscit tua.SCENA III.
Lycum crudeli mandato Reginae offensum astu in suas partes Cacobulus traducit.
Lycus. Cacobulus.
IMperia gravia feminarum sunt viris.
Dira, execranda: fas, nefas, quando luber.
Mandant superbae Iussa curvato genu
Qua iusta, quâ [reg: qua] scelerata nos amplectimur
Pudet; Tumente fertur in cessu furens.
Iraque praeceps impotens mulier, suam
Dum negligi credit voluntatem. Haecpati,
Ferre haec decebit militem armatum? Tenet,
Heu probra! Sceptrum femina. hoc Phaebus vider,
Gentesque norunt barbarae, et simus viri?
Sic iussa facimus? maius hoc crimen, scelus
page 6, image: s022
Iuvamus, et pro mobili sexu in viros
Gestamus arma perfidi. Iussit necem
Fortis Cleandri, atque exequi voluit Lycuna
Mandata saeva: dirus ut posthac ferar
Scelerum satelles, criminum ac lethi artifex.
Ringatur, imperata non faciam, aut nefas.
Cac. Animo furenti video commotum Lycum
Illum fidelem regiae quondam domus
Ministrum: adibo propius. Lyc. alienum scelus
Luat innocentia? coniugis culpam luat?
Caco Bene est. Secundus spirat a puppi notus,
Impletque vela: provehitur alto ratis.
Lyc. Osiris orbem vincit, et patitur domi
Regnare pestem? o numina! o caeli sator!
Fucos ministros Isis et bardos habet,
Tumidosque servos: exulat prudentia,
Ersancta pietas; extulit dudum gradum
Astraea virgo, cana fugientem Fides
Comitata Nilum liquit, et petiit polum.
Cac. Verum fateri cogit invitum dolor.
Lyc. Regina caedes caedibus iunget ferox.
Sitim cruoris fusus accender cruor.
Cac. Non vanus augur. aleam liceat mihi
Tentare: nitar viribus cunctis, Lycum
Ut pertraham in sententiam. O ditum malum,
Dominos superboo ferre, et oppressum manu
Potente trahere lucis invisae moras!
Lyc Quod insusurrat auribus mumrmur meis?
Tune Cacobule loqueris infausto Lyco?
Cac, Lycum iubet salvere Cacobulus suum.
page 7, image: s023
Lyc. Maerore, luctu, miseriis pressus Lycus
Nescit salutem. Cac. cura quae mentem coquite
Lyc Nefanda cogor. Cac. iussa reginae nefas
Negligere. Lyc. Scelera peragere est crimen. Cac. Scelus,
Quod imperant reges, vocari non solet,
Virtus vocatur. Lyc. imperent reges licer,
Exuere suetam non potest formam scelus.
Cac. Quodcumque gratum regibus, iustum puta.
Lac. Cruor innocentum ubi gratus est, crimen puta.
Cac. Frequenter innocentium fuso rubet
Cruore tellus. Lyc. Impios servos voca,
Quicumque fundunt sanguinem innocuu, Inent
Caedes profanas. Cac. Sponte se morti dicat,
Qui iussa spernit regia. Lyc. hoc fortem virum
Decebit, antequam impiet sanctas manus
Crimine nefando. Cat. vita sed numquam redir
Extincta nobis. Lyc. fama post mortem venit
E cinere maior. Cac. fama post mortem nihil.
Lyc. Prius dehiscat terra, submergat frerum.
Quam sim minister criminum, nostro prius
Occumbat ense, quae nefas mandat. Cas. Lyce,
Generosus ardor, animus impavidus placet:
Consilia misceamus, ut salvus sies.
Lyc. Salus in armis est mea, et sortis manu.
Cac. Salus in armis et revolvendis strophis.
Astu potentem fingo fortunarn mihi.
page 8, image: s024CHORUS.
Regis optatur reditus, et prosperis nimium rebus modum imponendum esse, suadetur.
FRustra toties iactata fidem
Inveniat non mendax fama.
Luctum abrumpat, lacrymasque dolens
Regina pias fundere cesset.
Orbis domitor, frugum inventor
Debellata redcat terra
Victor Osiris.
Quoties fletu perluit ora,
Quoties plangit pectora palmis,
Quoties fulvos nescia crines
Dextera vellit!
Tu maeroris tanti caussa,
Procul a patria subigens genres
Frater Osiri.
Tibi tot lacrimis rigat ora soror,
Fidaque coniunx.
Et crudelem te nil fletus,
Nil caesa movent ubera palmis.
Horrida solum te bella iuvant
Fususque cruor. Fallax aura,
Ardor honoris rapit accensum,
Vinctumque trahit. Redeas tandem
Orbe quieto.
page 9, image: s025
An vesanae plebis tanti
Murmur inane, ac vulgi voces,
Viduo ut doleat regina toro?
Ah cui tantis caepta periclis
Gloria! fumo tumet clatus
Vano laudis. concitus aestu
Ambitionis praeceps fertur.
Deceptus ne falso crede
Plebis amori.
Quem modo coluit, spernit vulgus,
Et quem sprevit, tollit ad astra:
Similis rivo monte cadenti,
Cuius vires imber adauget,
Destituitque.
Moneo, instabilem revererc Deam:
Eadem raro sede moratur.
Ne fide nimis. Redeas tandem
Victor Osiri.ACTUS II.
SCENA I.
Osiris victor domum festinat: Proceres in adulationem effunduntur.
Osiris. Apollo. Anubis. Melander.
CElerate gressum fida sociorum manus,
Agite, petamus patrios laeti focos.
Sat gloriae, discrimini satis est datum.
Quodcumque Eois proferens undis diem,
page 10, image: s026
Et quod reducens noctis obscurae vices
Titanis aurei lustrat immensum iubar,
Lustravimus quoque: omnia emensi sumus.
Nil restat, ubi se noster impendat labor.
Tandem subimus orbe pacato lares:
Lassata dulcis membra componet quies.
Ap. Sequimur monente. exhausta sunt discrimina.
Os. Mortale mitiore nunc fato genus
Virtute nostra vivit, atque agros colit
Ferro subactos: glande contempta serit,
Metitque fruges, et canit laudes meas.
Ap. Terris Osiris personat cunctis Deus.
An. Rex magne, virtus vicit invidiae malum.
Properante summum tendis ad caelum pede.
Mel. Defessa tellus laudibus vixte capit:
Scandantur astra, siderum cursum rege.
Ap. En magnus aether pandit ingentes sinus:
Vocaris a Tonante regalem ad thronum.
Os. Mortale tegmen dum gero, caelos petam!
Mel. Mortale nihil, aut sordidum virtus habet.
Os. Olim relicto cortice patebit polus.
An Vivo patebit: robur hoc defert tibi,
Benefacta poscunt, Iupiter nato favet.
Os. Laetus reviso patriam: caelum pater
Positis cui placebit exuviis dabit.
Mel. Patriam lubimus: astra te dudum manent.
Os. Agnosco fida pectora, intueor notas
Animi fidelis, prospera vovetis mihi,
Iovemque mecum regna partiri sua.
Ap. Manum tonando Iupiter fessus tuam,
page 11, image: s027
Operamque flagitabit. haud spernas preces.
An. In melius animum longa mutabit dies.
Tandem sequetur pronus imperium patris.
Mel. Charam videre liceat Uxorem prius,
Superosque serus orbe devicto regat.
Os. Properate comites, non abest Nilus procul.
Ap. Io triumphe! evasimus discrimina.SCENA II.
Reginam metu in Proceres saevientem lenire nititur Merope; verum rationibus persuasa cedit, et frustra maerorene abstergere contendit.
Isis. Merope.
HAbet Cleander? regius diram in necem,
Egit latelles? Mer. egit: occisus iacet.
Is. Sic, sic cadant, parere sic discant mihi.
Mer. Odio premeris, innocentes si viros.
Clarosque morti dederis. Is. haud innoxius,
Imperia siquis negligat regis sui.
Mer. Crudele, saevum spernere Imperium licet.
Is. Mandata populus saeva subiectus ferat.
Mer. Violenta non durant diu: clementia,
Attollit animum regium, et servat duces.
Is. Quae scelera patitur, noxia est clementia.
Mer. Virtus iubetur melius exemplo. Is. nisi
Poenis coerces, latius serpit malum.
page 12, image: s028
Mer. Dum scelera certa, corripe nocentem, Is. metus
Punire suspectum adigit. Mer. insanus metus.
Maiora vero fingit. Is. et tutos facit.
Mer. Est infidelis imperii custos metus
Is. Metuant necesse est, astra quos subdi volunt.
Mer. Sed diligant magis. Amor est firmissimum,
Regina, fulcrum: publica hoc constat salus.
Is. Armis tuere, dum gravis forte imminet
Ruina regno: miles est regum salus.
Mer. Et saepe miles regis exitium est sui,
Sanctamque rumpit perfidus nummo fidem.
Is. Perimere credis esse, quos metuas, nefas?
Mer. Scelus perimere est. Is. qui tibi insidias struent,
Vitamque tollent impii? Mer. cohibe, scelus
Dum pateat orbi. Is. fila dum Clotho secet.
Mer. Tenebrosa dum nox carceris clausum tegit,
Caedem patrabit scilicet. Is. peraget necem
Coniuncta sociorum cohors. Mer. languet, suo
Dum destituta est capite, coniuratio.
Is. Heu misera regum fata! credi non solet,
Si non patratum crimen inveniat fidem.
Mer. Nefanda suspicantur, et caussa levi.
Is. Scintilla magnam saepius flamma excitat.
Mer. Dum flamma surgit, fusus extinguet latex.
Is. Dum saevit ignis aedibus totis furens,
Piceosque tectis voluit ad caelum globos,
Auxilia sera sunt. potenti qui manu
Verenda gestat sceptra, contemnat nihil.
Mer. Mendax frequenter fama persuadet nefas.
Is. Sit fama mendax, poscit hoc regni quies.
page 13, image: s029
Mer. Ratione superas, cedo, do victas manus.
At maesta quid frons pectoris condit fibris?
Effare: tuto arcana depones sinu.
Is. Timeo, marito ne quid eveniat mali.
Mer. Populos Osiris vincit, et gentes domat
Ubique victor. Is. tristia fidem metuis
Praebere dictis somnia vetant. Mer. cur verent
Inopina mentis territae deliria?
Is. Non semper errat somnus, interdum mali
Prodit latentis fata. Mer. deludit metu
Morpheûs [reg: Morpheûs] paventes, credulos fiduciâ [reg: fiducia].
Is. O gloria! ergo frater infelix humum
Mordebit isthanc orbe devicto redux!
O fama! fortem ignavus occidet latro!
Heu! dira scelera prospicit maestus timor
Saevasque strages: numen avertat Deum.SCENA III.
Osiris domum reversus ab Iside ingenti laetitia excipitur.
Osiris. Apollo. Isis.
TAndem penates orbe pacaro meos
Urbemque fausto regiam ingredior pede:
Paterna tecta ut intueri me iuvat!
Ut mulcet oculos agmine undarum strepens
Placidusque Nilus. culmina ut menti placent
Superba Memphis! Scilicet cunctos trahit,
Blandeque ducit patrii virtus soli.
page 14, image: s030
Videre populum quae voluptas? quam lubet
Videre fidam coniugem et amantem mei!
Ap. Regina maesta gaudio quanto fluet,
Casto maritum ubi stringet amplexu pium?
Os. Et quanto Osiris, cum Isidi innectet manum?
Sed en citato fertur huc gresiu soror.
Is. Verumne cerno? an fallor, et ludit meos
Imago sensus? gaudium cerno meum?
Os. Animam, medullam, viscera, o coniunx, tua,
Is. Rediit voluptas, suavitas, numen meum?
Os. Meos amores teneo, delicias meas?
Is. O sidera! o caelum! Os. o relucentes deos!
Is. O ignis! o dulcis amor! Os. o flammae, o faces!
O splendor, o iubar meum! amplecti iuvat.
Is. O suave sidus! stringe me vinclis tuis.
Os. O prosperum! o faustum diem! Is. o laetum diem!
Os. Nunc fila Clotho rumpat: haud dubitem. mori
Sic me iuvabit. Is. vivere ast libeat magis.
Os. Dum vivis, anima, vita dependet tuo,
Regina, nutu. Is. fila tu ducis meae,
Osiri, vitae. Os. regna submitto tibi,
Peragoque dominae dulce mandatum volens.
Is. Tuus iubere sit labor, frater, meus
Parere iussis. Os. imperem? haud unquam decet
Fidum maritum coniugi addictum suae,
Is. Nec imperata facere. Os. Amoris qui gravi
Torquetur aestu, an imperatricis suae
Mandata spernet? Apol. Absit heu dirum nefas!
Os. Vivamus Isi: languidum amplexutuo
Fove maritum, mutuam incensum fide.
page 15, image: s031
Is. Animam fovebo, dulcis o frater, meo
Pectore receptam, fiderum donec coma
Radiante pascet fulgidus Titan gregem.
Os. Flagramus Isi, mutua ardemus face.
Is. Ridens secundis iunxit ominibus Venus.
Laetasque niveus praetulit taedas Amor.
Ap. Quam blandus ardor, suavis et concordia,
Dulcesque flammae coniugum, ac sanctae faces!SCENA IV.
Typhon ad scelus se stimulat, et regem ad necem designat.
Typhon.
QUam paene saevos naufraga in portu ratis
Est passa fluctus! poene submersit feron
Boreae minacis aura vectores salo!
Dum lenta sunt consilia, dum vulgus pavet,
Dubitatque, quid sequatur incertum, suae
Dum quisque prospicit saluti, dum rei
Neglecta cura publicae, incauta mora
Dum languet ardot: turbidus vertit notus
Generosa coepta. Osiris invictus redit,
Et vivit Isis. Colla nos duro iugo
Subdere decebit, turpe servitium pati.
Quot damna nobis heu! dedit trepidus pavor.
Quot ect daturus? cadimus infecta manu,
Si prodimur: violentus occidet furor.
Nescue caepta finge reginam, meum
page 16, image: s032
Latere crimen, servitus omnes premet
Cruenta, saeva, dura, ineluctabilis
At non latebit: laesa maiestas brevi
Patebit oibi, conscii prodent nefas
Amore vitae. Qui suo rupit fidem.
Regi infidelis, rumpet et socio fidem.
Scelestus in me saeviet fratris furor,
Me, mesatelles ense, me ferro peter
Atrox Tyrannus. Actus in celsam crucem
Pascam rapaces vultures. pascam lupos.
Typhona lacerent vultures, lacerent lupi?
Immane quid praesagit animus; iam scelus
Horret futurum. Regis irati manus
Heu fata! caeder: frater in fratrem ruet.
Aude aliquid: hostem invade; ne dua cadas
Inultus ira. Crimini hic primus gradus.
Macta superbum, victimam inferno sacra
Iovi Tyrannum. Dignus est Erebo Deus,
Qui affectat astra, et esse se solem crepat.
Diadema pretium regis occisi feres.SCENA V.
Osiris clementiam extollit, et leges populo subsecto praescribit.
Osiris. Anubis. Melander.
QUi parta leni sceptra moderatur manu,
Audire malit patriae mitis parens,
Quam rex superbus: blandus et placide potens
page 17, image: s033
Regale populis culmen inclinet suis:
Non ore tumido supplicum excipiat preces
Ferus tyrannus, aut truci vultu gravis
A se repellat, fronte nec torva minax
In innocentes volvat irarum faces:
Sed regni habenas temperet clementia
Legumque scitis. tura maieskas ducum
His nixa fulcris. Legibus sanctis scelus
Fugatur orbe, libero virtus pede
Terris vagatur, verticis celsum decus
Muneribus ac honoribus ad astra erigens.
An. Haec prima reges cura magnanimos premat.
Imperia florent, quamdiu leges vigent,
Ubi negliguntur, incipit labi status.
Mel. Iustitia, pietas, laeta probitas, ac pudor
Debent salutem legibus; robur Ducum
His stat, caditve, atque orbis immensi quies.
Osir. Ne rebus Aegypti quid eveniat mali,
Peterna populis iura subiectis dabo.
Mel. Molimen istud regiam mentem decet.
Os. Potentiam quicumque non spernunt meam.
Venerentur omnes maximi Numen Iovis;
Hic stirpis auctor, hinc domus nostrae iubar.
An. Cultum Deorum proprium munus tibi
Augere, Ductor: Numinum in terra vice
Gentes subactas pectore invicto regis.
Os. Post sidus aeternum Iovis regem colant,
Dulcemque coniugem Isidem, ut iunctam Deo.
Mel. Reges honore prosequi summo decet:
Iupiter Olympo, Osiris Aegypto imperat.
page 18, image: s034
Os. Quodcumque rex, regina mandato iuber,
Parere iuslis qui recusabit, cadat.
An. Iuste peribit, qui imperia solvit ducis.
Os. Quicumque tulerit arma, praecipiti occidat
Saxo volutus, et imbuat pelagus miser
Proprio cruore Mel. perduelles sic luant.
Os. Regi infidelem siquis agnoscit suo,
Nec prodit hostem, sceleris eiusdem est reus.
An. Committit, impedire qui crimen potest,
Dum non coercet. Dignus est eadem cruce.
Os. Abunde legum. hinc nostra constabit salus.
Mel. Constabit, astra donec incingent polum.CHORUS.
Canuntur Osiridis laudes.
TAndem rex populis numine prospero
Devictis rediit, notus ad aethera
Fortibus ausis.
Quod Titan oculis cuncta videntibus,
Seu Tartessiacis mergit equos vadis,
Eossve caput littoribus levat,
Lustrat in orbe;
Hoc virt us domuit. Terga dedit feror
Hyrcanus: latebris se suaque abdidit
Iracunda timens crinibus Aethiops
Arma retortis.
Et Parthus solitus mittere spicula
A tergo fugiens, non simulat fugam.
Compulsus profugit: sic timor incitat.
page 19, image: s035
Submisit pavidus colla tumentia,
Accepitque iugum Medus Osiridis,
Forti fixit Arabs oscula dexterae
Supplice vultu.
Persarum Proceres munera conferunt,
Et flexo trepidi poplite regium
Nomen adorant.
Immenso Libyae quidquid ab aequore
Hellespontiacum tenditur ad mate,
Invicti domuir robur Osiridis.
Arctis limitibus gloria clauditur,
Si terra cohibes, et superum domo
Illa refulsit.
Aegyptus reducem non capit amplius,
Defessusque tuis laudibus orbis est:
Posthac summa coles cum Iove sidera:
Respectansque polo iura dabis tuis.
Fraenabisque sacris legibus omnia
Arbiter aulae.ACTUS III.
SCENA I.
Typhon in Regis mores imperiumque invehitur, et plures ad suas partes pertrahit.
Typhon. Cacobulus. Lycus.
OCcidimus. an servire cogemur viri?
Imperia dura regis elati tumor,
page 20, image: s036
Leges profanas, impias sanxit suis.
Recepit aula, seque submisit iugo,
Paret tyranno. abiecta pars ignobilis
Plebis sequetur, sueta iam fraenos pati.
Quid nos? securi colla praebemus? ducis
Aniussa facimus? ore sic saevo tonat:
Quodcumque rex regina mandato iubet,
Paiere iussis, qui recusabit, cadat.
Cac. Vocem superbam, Tartari dignam specu!
Abominandam! Typh. saeculo premimur gravi:
Oppressa virtus ingemit, regnat scelus.
Lyc. Iustiria maeret pulsa, devastat furens
Terras Erynnis: noxio clementia
Se prodit ore, iuncta cui crudelitas
Latente serpit fraude, dum nimium pia
Parcit scelestis, obruit magnos viros.
Cac. Ignavus atque inglorius pretio pari
Habetur ac fortissimus: discernere,
Duri est laboris, ab apibus fucos leves.
Mores eosdem silicet iungit sibi,
Quibus ipse princeps praeditus regnum tenet.
Typh. Licere cuncta, quae libent, credit: tumens,
Quo suadet animus, per nefas ingens ruit.
Consilia spernit, et monita ridet senum.
Imperia sic ad dira sibi sternit viam
Scelere nefando. Lyc. nostra verum opera evehie;
Vicinus esse ac proximus quivis cupit
Lateri Tyranni, et aemulum hortatur loco
Fallax movere ambitio. servitium grave
Heu! ferimus, ut ne serviant regi ttuci,
page 21, image: s037
Quos odio habemus. nostra sedulitas docet
Saevire reges, iussa dum cuncti manu
Funesta peragimus omne patrantes nefas.
Cac. Excutere noster, haud queri, im perium labor.
Lyc. Quin pressa duro colla subtrahimus iugo.
Typh. Sequimur monentem. perfidum demittimus
Orco Tyrannum. Caco. Vota fortunet Deus,
Aususque nostros. Typh. dextra sit pignus meae
Sincera fidei Lyc. dexteram amplector lubens,
Meamque iungo. Cac. faedus hoc firmet polus.
Typh. Aeterna faveant Numina, et Martis cohors.
Hodie Tyrannus pereat, aut Typhon cadat.SCENA II.
Nicostratus Typhonis consilia et coniurutionem detegere regi statuit.
Nicostratus.
TAndem petitam tot mihi votis tulit
Aurora lucem: perimet infandum haec Lycum,
Saevum, cruentum, perfidum, intestabilem.
Me pristinam reponet in sedem favor
Aulae benignus, aemulum occidet furor
Scelere retecto. proditio regi meo
Patebit astu: crimen immani luent
Fato rebelles perfidum demittimus
Orco Tyrannum, clamat infelix tumor.
Nam quem Tyrannum, quem trucidabit feror,
Nisi sit Osiris? sic vocat fratrem suum
page 22, image: s038
Profana lingua. iunxit iratus manum,
Operamque diro crimini addixit Lycus.
Bene est: moveri nunc loco summo potest,
Celsaeque violens hostis affigi cruci.
Exprome, quidquid abditum facundiae
Mentisrecessu; credat ur coeptum nefas
Nobis Osiris, caede castiget reos.
Suspecta dum sunt consilia, tristi metu
Perculsus aure verba sollicita bibet,
Lethoque tradet impios. Quid enim? satis
Manifesta coniuratio nondum pater?
Hodie Tyrannus pereat, aut Typhon cadat.
Est certa nimium. verba nil dubii tegunt.
Quid quaeris ultra? ambagibus missis vola,
Regique defer: noxia est rebus mora.
Hodie peribo, vel reus fiet Lycus.SCENA III.
Dum Philanus et Erastus ludo vacant, reginam merere intelligunt, et solacia ferre maturant.
Erastus. Philanus. Merope.
AGedum fruamur annis,
Et fervida iuventa
Dulcissime o Philaene:
Dum laeta fila Clotho
Volvit tremente dextra,
Nostris fruamur annis.
page 23, image: s039
Phil. Flos deperit iuventae,
Ut lilium recisum
Radice marcet ima:
Propcrat senecta tristi
Amicta nube frontem,
Et vestit ora rugis.
Dum crine Phaebus aureo
Ridet serenus, astra,
Et Luna dum malignas
Noctis fugant cenebras,
Vivamus, et canamus.
Er. Procul severiores
Et maestae abite curae:
Nos lusus et voluptas,
Nos risus et iocorum
Decet beatus ordo.
Vitaeque nullus ordo.
Phil. Procul hinc senum querelae,
Atraeque mortis horror:
Nos grattae nitentes,
Volucrumque laeta turba
Non dedecent amorum.
Mer. Vos luditis, regina sed luctu gravi
Attonita maeret, aestuat, queritur, dolet,
Threicia pellex sicut extinctos gemit,
Et voce dulces flebili nidos ciet.
Phil. Ceslamus, acsolamur? Er. occurram prior.
Mer. Vix suave tristis carmen admittit dolor.
Phil. At ecce celsus ductor huc gressus movet.
page 24, image: s040SCENA IV.
Osiris Nicostrato coniurationem detegenti fidem non habet, sed potius Typhoni et Lyco: eumque carcere velut calumniatorem includi iubet.
Osiris. Niostratus. Typhon. Lycus. Philoenus.
PEtitne coniuration nostrum caput?
Nic. Lycus cruentus, perfidus Typhon petit.
Os. Credamne? Nic. praesta vera dicenti fidem.
Os. Et falsa fingis. Nic. fallere haud regem decet.
Os. Imponit aula turpiter mendaciis.
Nic. Infidus improbusque, qui regi suo
Imponere audet, dignus aeterno probro.
Os. Plures scelestos aula quam fidos alit
Nic. Procul recedant, vera qui nolunt loqui.
Os. Dudum recessit veritas regum throno.
Qui vera falsis miscet, hic demum sapit.
Nic. Iuro Tonantem, siderum iuro faces,
Discrimen ingens imminet capiti tuo:
Compesce, vitae qui tuae insidias struunt.
Os. Sic innocentes, caussa inaudita reos?
Nic. Perimere regem velle, truculentum est scelus.
Os. Cavere poslum. Nic. nil opinantem ferus
Prosternet ensis. Os. militum fortis cohors
Latus tuetur. Nic. milites vendunt fidem.
page 25, image: s041
Os. Prius dehiscet terra, subsidet polus.
Quam non fidelem militum credam manum.
Nic. Hoc rector orbis faxit, hoch aequus parens:
Ambitio multos egit in praeceps tamen.
Ne fide Os. coniuratio necdum patet:
Quos scelere tecto puniam? Nic. puni Lycum,
Typhona puni. Dum latet crimen, nocet,
Serpitque semper latius, et auget mora.
Os. Durum videtur, causa dum nondum liquet,
Damnare cives sceleris incerti reos.
Nic. Ubi liquebit caussa, poenae non erit
Sed nltioni rege confosso locus.
Os. I, curre puer, accerse Typhonem ac Lycum,
Ut certa discam. Nic. vera non dicent tibi;
Crimen negabunt. Os. arguent mendacii,
Periurique verbatua, Nicostrate.
Nic. Si falsa detuli, arguant mendacii.
Os. Utrinque ponderare causam me decer.
Nic. Subire non recuso iudicii aleam:
At capite noxiam lues sententiam,
Si non coerces sceleris horrendi reos.
Phil. Typhon Lycusque regis affatus petunt.
Os. Iube venire. iam brevi verum eruam.
Typh. Rex magne salve. Os. Quis furor mentem incitar,
Ingrate? Vitae cur meae intendis plagas?
Typh. Ego tibi, Rex, plagas? Os. negabis? non potes:
Produnt amici, conscii produnt nefas,
Lycumque iungunt noxiae affinem tuae.
page 26, image: s042
Lyc. Heu fata! quot me machinis hostes premunt,
Dum stare tam celso invident fastigio
Aulae potentis! crimen affingunt probo
Immane, quantum concipere pectus timet,
Audire sensus horret: in Regem furo?
Nic. Simulare, dissimulare quam novit bene!
Ut larva honesti perfidam mentem tegit!
Os Purgate crimen, aut neci atroci dabo.
Ty. Quid morte dignum admisimus tandem? Nic. Ducem
Perimere velle, morte non dignum autumas?
Lyc. Immane crimen. nos trucidemus Ducem?
Nic. Consilium inistis. Lyc. hoc scelus numquam meum
Tentavit animum. Nic. perfidum demittimus
Orco Tyrannum: sermo crudelis fuit
Typhonis iste. dextra sincerum manus
Fidei profanae pignus, auditum nefas:
Hodie Tyrannus pereat, aut Typhon cadat.
Manifesta proditionis isthaec, si potes,
Nega esse signa. cuncta percepi satis.
Typh. Ambigua temere verba dum captat nimis,
Nos sceleris infandi arguit, ut hostem Lycum
Saeva ruina sternat, et moveat loco.
Os. Quem vos tyrannum, vestra quem quaerit cohors?
Typh. Crudum tyrannum nostra Brotophonoctonum
(Homines trucidat ut boves) tollet manus.
Os. Quae regna dirus caedc, quas terras premit?
page 27, image: s043
Lyc. Quae maxime calet, ultimam Aethiopum plagam.
Typh. Hunc destinamus impium exitio dare.
Os. Cur regis iniussu? Typ. Ferebatur nimis
Vicinus esse, et agere praedas ex agris:
Occurrere animus iusserat. Nic. Mendacia,
Osiri, vana: persidi ludunt ducem.
Typh. Per astra iuro, per sacras flammaspoli,
Per maesta ditis Regna, per Proserpinae
Toros silentes, vera me regi loqui.
Lyc. Fulmen trisulcum testor, et flumen Stygis
Tacite fluentis, vera, quae Typhon refert.
Nic. Ne crede: fraudes iureiurando tegunt.
Os. Res dura: denegare iuranti fidem.
Credo asserenti: sceleris immunes Lycum
Fratremque mitto. Saxeo clausus specu
Periurium impius luat Nicostratus.
Nic. Ah fata! poenas solvit et patitur probus!
Mittis scelestos? imminent regno tuo.
Os. Tace profane, carcere inclusus geme.SCENA V.
Isis monet Osirim, ne nimium fidat, sed coniuratos puniat, Regnumque metu liberet.
Osiris. Isis.
SIc puniantur, qui arguunt innoxios
Sceleris nefandi Nisi coercentur, furor,
page 28, image: s044
Rabiesque saeva crescit: ad tumulum trahunt
Praeclara regni culmina, ut regnum eruant,
Vertantque latas funditus Provincias.
Sed ecce gressu huc fertur attonito soror,
Trisique vultu fratris affatus petit.
Is. Osiri, coniuratur in nostrum caput,
Inimica turba purpua Regem exuet,
Et forte vita. prodimur, frater, cave.
Os. Quis saevus hostis regiam infestat domum?
Quem caveo? Is Si quos detulit Nicostratus,
Necrede vanum: frater, infidias cave.
Os. Periurus ille sceleris immunes viros
Et innocentes arguit. Timeam Lycum,
Typhona timeam. Marte notos et fide?
Is. Quo celsiore cernis inniti. loco.
Eo timendos essc, contendo, magis.
Ambitio, caecus urget in crimen furer.
Os. Dirum negarunt fronte constanti. nefas.
Is. Frons saepe fallit. Os. Proditur vultu scelus.
Is. Carent scelesti fronte: fingunt, ut lubet.
Simulantque vultum. Osiri, suspectos time.
Os. Timere nescio, plectere nocentes scio.
Is. Punirebelles. Os. Si nocentes, so rei.
Is. Per sacra quaeso iura genialis tori,
Per nostrum amorem perfidos puni duces.
Regno ruina, casus impendet gravis
Regis saluti: libera uxorem metu.
Os. Regnum tuebor, arma defendent meam,
Regina, vitam. Is coniugem maestus sopor,
Visusque de morte horridus, frater, tua
page 29, image: s045
Dubitare cogit. Luna nam postquam polo
Pallida refulsit, cessit et nocti dies,
Agitata molli membra depono toro;
Stimulat mariti cura, et absentis subit
Imago mentem. Dum timeo Martis vices,
Reducisque gestio fratris amplexu frui,
Somno resolvor Visus in somnis meos
Victor triumphans orbe pacato lares
Intrare coniunx: dum voluptatem meam
Ardens amore foveo, dum grata oscula
Amantis ori libo, dum iungo manus
Collumque necto: saevus irrumpit domum,
Dulcesque nexus ense divellit latro,
In multa corpus frusta dispergit tuum
Turbo violentus Arma dum clamo, et neci
Posco nocentem, gelidus excussit paver
Diram quietem; maeror est auctus mihi
Luctusque: pectus trepidat ingenti meru.
Os. Cessa timoris: multa mentitur sopor.
Is. Et vera saepe sensus arcanus monet.
Os. Quae cura mentem, quae diu pectus premit
Formido, noctu placidus hanc somnus refert.
Is. Futura monitor pandit in somnis Dems.
Os. Cassa simulacra turbidus Morpheus cier.
Regina, fratrem nullus eripiet tibi,
Dum Nilus ore matia septeno peter.
Is. Hoc rector orbis, hoc velit Divum parens.
page 30, image: s046SCENA VI.
Merope Reginae somnium Typhoni prodere statuit, ut animet ad patrandum scelus, et eius se gratiae insinuet.
Merope.
DIrum soporem! noctis infandae nefas!
Immane sceptris imminet ludibrium,
Saevum, cruentum. Vanus haud monuit Deus.
In multa corpus frusta dispergit tuum
Turbo violentus. Verba non Isis canit
Ambigua maerens. Ille nil credit tamen.
Credet peremptus: sanguine immersus suo
Credet sopori. Puniet fastum ducis
Moderator orbis: nube se parva regit,
Animumque ludit regis, incautum necat.
Saevire cum decrevit iratus Tonaus,
Offundit animum nubila caligine,
Ne vern videat: perdit ingenium prius
Mentisque acumen, sceptra qnam excutiat manu.
Typhon cruore, fratre sublato, madens
Regnum occupabit: misera et infelix ego
Cuinam relinquar? quis mei curam geret
Eheu! pudoris? miles oecidet furens.
Occidat utinam: praeda ne fiam hostium.
Meliora numen! ipsa fortunam mihi
Prudens refingam: non trucidabor metu.
Nunc est agendum, velani nc impler notus,
page 31, image: s047
Pellitque in altum sorte ridenti ratem.
Nunc consequi a Typhone non minimum potes,
Rabies priusquam saeviat regis domo.
Arcana pande consciis, somnum refer
Maestum sororis: crescet in caedem ducis
Generosus ardor, noxias tollet moras.
At crimen ingens rumpere obstrictam fidem,
Regem rebelli prodere infaustum scelus.
Quid inde? rege charior vita est mihi.
Mutabo dominos. Isidis quid si premam
Superba thalamos; caeca dum plaudit meis
Fortuna coeptis? forte connubio sibi
Iunget ryrannus hoste confosso tumens.
Blanda genarum purpura, et vultus rosis
Capiam ferocem: sceptra submittet mihi,
Fessusque bello iunget amplexus ero
Regina: dexter annuat votis Deus.CHORUS
Execratur ambitionem, et regis vitae timet.
PRaesagit pavidus grave
Horrescitque animus malum,
Avertant Superi procul:
Ultra Threicias plagas
Saevus diripiat notus.
Quaeregno Furia imminer?
Quis sacrum decus auferet?
page 32, image: s048
Pacatis populis redux
Et forti domitis manu
Rex victor meturet suos.
Diraeque insidiae prement?
Heu crimen! Stygio scelus
Heu dignum Eumendium toro!
Quo vesanus agit furor?
Quo praeceps animosleves
Et caeca ambitio rapit?
Quem lactat populi favor?
Quem fallax adigit metus
Ut regem perimat suum.
Et caedat patriae patrem?
Deceptos utinam sopor
Vana ludat imagine,
Et triste eveniat nihil.
Quam vitae timeo ducis!
Non frustra superi monent.
Spernit fata minacia;
Nec tantum cuiquam pius
Rex haerere nefas purat.
Ah! tandem infidias cave.
Mendacesque time dolos.
Multos praecipites agit
Regnandi sitis impia:
Nec parcit generi furor.
Heu! vitae timeo tuae:
Non frustra superi monene.
page 33, image: s049ACTUS IV.
SCENA I.
Lycus de coniurationis successu sollicitus Nicostratum carcere liberare decernit,sed ipse eius loco in vincula conicitur.
Lycus. Nicostratus.
BEne est: Osiris nostra persuasus dolo
Consilia necdum credit: absolvit reos,
Et innocentem carcere inclusit virum.
Intenta capiti tela non metuit suo,
Typhona nullum sperat ausurum nefas.
O falle porro, falle vecordem fildes
Sincera firatris; occupa mentem, precor,
Spes orelaeto regis, ut timeat nihil.
Sic coepta sortientur optatum brevi
Generosa findem: regna typhonis calor,
Vultum ptinsquam mergat occiduo salo
Titan coruscum, est vindicaturus sibi.
Sceptri fidelem admittet in pattem Lycum,
Summosque victortollet ad honorum gradus.
Virtus reposcit praemium: Typhon dabiet;
Quicumque forti castra fectuatur manu.
Adipiscar, inferiora non teneant, locum
A rege primum Dextera haec sternet viam:
Hac imperata miles animose exequar,
page 34, image: s050
Hac vindicabo dedecus: Regem neci
Ditum, superbum promptus hac tradam manu.
Verum priusquam parta sit victoria,
Necane triumphum: Saepe generosos ducum
Disiecit aususpertinax sortis furor
Caute est agendum, provide atque industrie:
Nerufus innotescat, et gravius caput
Detecta coniuration tandem premat.
Non sic abibit ira, vivaces aget
Violenta flammas; regis augebit minas
Coniunx severa, dura, inexorabilis.
Quam timeo, saevus nerecrudescat dolor,
Ignemque fletu suscitet tectum foror
Cinere doloso. Regiae fatum domus
Deplorat atro carceris clusus specu,
Persuasa credit Isis, et fratrem monet.
Ne cedefatis, si salus curae, Lyce:
Vim mentisacue; pande fecundos sinus
Sollertis animi, pectus antiquum adveca.
Finem Labori ponet hodiernus dies.
Ibo, ibo, solvam vinculis Nicostratum,
Laxabo rigidas carceris tetrifores:
Ne nostra posthac consilia prodat duci
Forsan vocatus. Liberatori hanc suo
Vicem repeudet, verba reticebiet mea.
Prodi profane, ne reluctantem diu
Cogaris animam ponere infami cruce.
Prodi sceleste, saxco prodi specu.
Silet superbus, ense diffringam fores.
Hominem quietum! dormit adstricto pede,
page 35, image: s051
Securus imminentis a caelo mali.
Excute soporem, libera vinclis manus
Et crura fetro, debita exsurge, ac abi
Stygio Tonanti victima: effuge dum potes
Violentafata, noctis obscuro procul
Heu! fuge recessu. Nic. compedes dissolvere,
Pedesque liberare quis nexuiubet?
An ludit oculos somnus incertus meos?
Lyc. Exsolve crura vinculis, mandat Lycus.
Nic Lycusn patricida: qui regi necem
Inferretentat? Lyc. regiae fidus domus
Lycus minister. Nic proditor summi ducis.
Sequar imperata perfidi? credam Lyco?
Lyc. Mandata perage: propria si cordi salus.
Denuntiare iussit extremam tibi
Necessitatem regis irati furor:
Ferro interemptus sanguine asperges humum.
Abscinde nexus, profuge, ne pereas miser.
Nic. Quas solvo grates liberatori meo?
Quae munera fero? nescit infelix Lyco
Quantum fideli debeat Nicostratus.
Tun' caussa vitae, tu neci miserum rapis?
In aere semper esse me dicam tuo.
Solvendo non sum, cogis ingtatum mori.
Lyc. Olim rependes gratias, at nunc pedes
Vinclis solutus cede ad Aethiopum plagas.
Diu moraris. Nic. compedum nexus tenent:
Manum parumper iunge, ut abrumpam, aut secem.
Mane profane, te decet carcer meus:
page 36, image: s052
Te vincla, te, te compedes nostrae gravent.
Lyc. Hanc gratiam atque hoc praemium reddis mihi
Tuae salutis, improbe. Nic. abscedo, sile.
Lyc. Heu sidera! ergo ferre cogetur Lycus
Paenas scelesti! Nic. debitas dudum feres,
Cruente, paenas. Lyc. carcer umbrosus tenet?
Nic Tenebit, animam donec invisam exspuas,
Coeiumque diri capitis aspectu leves.
Lyc. Pro rectororbis! dextra cur cessat tua,
Aut summa tantum montium terret iuga?
Cur non trisulco fulmine coerces nefas?
Nic. Puni protervum, turbidum puni Lycum.
Lyc. Heu sortem acerbam! Nic. clausus aeternum geme.SCENA II.
Osiris dum coniurationem credere abnuti, a Proceribus monetur, ne quidquam negligat; ac tandem Lyco confosso suspicionem admittit.
Osiris Anubis. Melander. Lycus. Miles
SArrana mole puripura ingenti premit,
Quos ornat humeros: verticis clarum decus
Diadema regum graviter affligit caput,
Dum fulget auto. praeferat sceptrum licet
page 37, image: s053
Animosa dextra, colla depressus gravi
Submittit oneri, quisquis imperium tenet.
Plebs paret uni: Cogimur multis duces,
Parcre toti cogimur regno. iugum
Durum imperare. Regibus raro licet
Animo solutis esse: subiectae negat
Hoc nemo turbae. libera et iuris sui
Quo suadet animus, fertur intrepido gradu.
An. Generosa mentes cura sublimes alit:
Ignava pectcra mole sub dubia labant.
Mel. Traxisse prodit indolem Caelo suam,
Quem non fatigat pondus, et durus labor.
Divina motus corpora aeternus rotat.
Os. Seu clara noctem Luna, Suerevehit diem
Phoebea lampas, cura sollicitam gravat
Non una mentem, differunt plures simul.
Dum meditor arma ponere, et stabilem meo
Regno salutem, Saeculo pacem dare,
Populis quietem post graves Martis vices:
En pene pacem saevus evertit notus;
Regni quietem Proditor turbat levis.
An. Occumbat, arctis funibus collum inserat,
Immane quisquis crimen est ausus, cadat.
Mel. Luat nefandum iectus in praeceps scelus.
An. Effare rex, quis publicum moveat statum.
Os. Mendax nocentes arguit Nicostratus,
Quos innocentes acta praeclare docet
Subrege vita. An. et vivit? Mel et solis iubar
Videt profanus? Os. saxeo clausus specu.
An. Plebis, senatus, regis hinc pendet salus,
page 38, image: s054
Si tutus innocentiae pateat locus.
Mel. Turbae tumultum concitat, regem gravi
Exponit odio, quifquis innocuos dolo
Defert cruentus criminis fictireos.
Os. Exhausta maeret civibus Respublica,
Impune dira ubi saevit accusatio.
An. A rege delator subornatus suo
Censetur, ut tollantur insontes viri.
Mel. At qui nocentes, criminis cuius rei?
Os. Typhona coniurationis fert ducem,
Lycumque prodit conscium Nicostratus.
An. Ositi, conspiratio coronam tuam
Petit dolosa; tanta non trutma levi
Responderanda. Parva si dabitur mora,
Ut hydra crescet capite centeno furens.
Tot ora nullus praeter Alcidem domat.
Os. Ferrum domabit. Mel. Robur ubi sumpsit mora,
Ferro domari nescit exundans calor.
An. Regni perartus saeva diffundit lues
Tacite venenum; libero gressu ac vago
Violenta penetrat intimos aulae sinus.
Os. Meliora spero. nescit, hoc Typhon nefas,
Lycusque nescit, sidus ac Urbis iubar.
Mel. Ne fide. quorum vita suspecta est semel,
Ruunt per omne crimen audaci pede,
Dum semper, offeudiffe quos credunt, timent,
Trepidoque moliuntut infidias metu.
Of. Culpam remifi, sceleris absolvi reos.
An. Diro pavore pectus attonitum labat,
page 39, image: s055
Ne maior iterum regis erumpat dolor.
Mel. Ositi solve vinculis Nicostratum.
Os. Solvam nocentem? Mel. caussa libretur tua.
Os. Coram profano caussa libretur mea?
An. Indicia cettiora perfidiae dabit:
Prodet coactus iure iurando scelus.
Os. Per Martis arma iurat. et fulmen Iovis,
Ignesque caeli. Mel. crede iurato, imminet
Rex, imminet proditio Os. miles abi, manus
Pedesque nexu libera Nicostrati,
Graduque siste concito: inquiram inscelus.
An. Et quis rebelles, quis adigit caecos furor,
Dextram impiare sanguine ut regis velint?
Mel. Ambitio praeceps, dira regnandi sitis.
Mil. Nicostratus profugit e custodia,
Sed hostia est relicta succedanea.
Os. Quis est relictus, quis vicem defungitur?
Mil. Lycus retentus carcete umbroso gemit.
Os. Aufugit ille? Mil. carcerem effregit quoque.
Os. Lycus impeditus vinculis duris pedes?
Mil. Manus pedesque vincla constringunt. Lyci.
Os. Quae monstra! quae portenta! An. quae? grates Iovi
Rex magne, solve: perfindum tradit tibi.
Mel Raro antecedentem scelestum non solet
Celeri pede sequipocna Of. festina. Lycum
Huc siste vinctum. An perage mandatum. neci
Dabo cruentum. Os caussa dum clare liquet,
Ferro trucida Mel. Vibrat in regem suum
Violentus ensem. Os. latet in occulto nefas.
page 40, image: s056
An. Inimica stringam tela, Mel moriatur Lycus.
An. Ades nefande satelles, Aegypti pudor,
Aulaeque nostrae dedecus, Scelerum artifex:
Huc sacra diti victima, huc gressum move.
Lyc. In me severus carmen infestum vibrat
Ensemque Anubis? An. Transeat mucro latus,
Rumpatque fibras. Ly. innocentis? Mel. qui fidem
Fregit profanus, horridum admisit nefas.
An. Quae dira cum Typhone coniuratio?
Lyc. Necessitudo mihi vetus cum illo fuit.
Regitne coniuratio in fratrem cadit?
Os. Qui sacra rumpit iura naturae, sui
Qui fata ducis accelerat, hunc fratrem vocem?
Lyc. Nec iura rumpit, caede nec faedat manus.
An. Quid verba perdis? detulit Nicostratus
Dudum nocentes. ense confossus cade.
Lyc. Heu fata! morior Os. reprime violentum impetum:
Compesce flammas: pectus invictum doma.
Lyc. Ah saeva coniuratio! Os. prodit scelus.
Lyc. Heu! feror ad umbras. vindica Typhon necem.
Mel. Audin, Osiri, verba morientis Lyci?
Ne vana cense: frater insidias tibi.
Os. Quam vera fidus detulit Nicostratus!
Credo nocentes, habeo labenti fidem.
An. I nunc sceleste, regna furiarum pete,
Molire Stygio. si lubet, caedem Iovi.
page 41, image: s057SCENA III.
Ambiguum et haerentem Typhonem adfacinus spe regni solicitat Cacobulus.
Typhon. Cacobulus.
CAcobule, vala saevus iutorquetnotus,
Violenta nostram turbido versat mari
Procella puppim. Rector an clavum tenet?
Quam metuo, ne undis fessa det pinus latus,
Mergatque fluctu. Mersit infaustum Lycum.
Cac. Ne cede ventis: eruant pontum licet,
Audaciori maria pulsentur manu.
Typ. Dum caepta segnes trahimus infesta mora,
Fortuna pene vertit in nostrum caput
Emissa tela: consilia regi patent.
Cac. Humum priusquam mordeat caesus, Duce
Consilia fallent. sanguine natabit suo,
Simulque discet, socia quid valeat cohors.
Typ. Rex a sorore monitus insidias cavet.
Cac. Monita superbus spernit uxoris suae.
Typ. Credit minaci somnio, caedem timet
Brevi adfutram. Cac. somnio vano putas
Moveri Osirim posse? contemnit ferox
Tremenda signa: fabulas, ludibria,
Quod nocte tacita suggerit Morpheus. vocat.
Typ. Praestare frater fertur exitio fidem,
Postquam cruenta concidit dextra Lycus.
page 42, image: s058
Cac. Occumbet ante, caepta quam credattua.
Et fac pavere, victima est lethi tamen.
Typ. Fida cohorte militum armaus suam
Defendet aulam: regium notus teger
Latus satelles. impius caedet furor
Typhona ferro Cac. mente ne fractus, precor,
Animosremitte. fraudibus si non datur
Dolisue lubrica, quâ [reg: qua] itur ad regnum, via,
Tentemus arma: viribus sceptrum cape.
Typ. Horresco dubias Martis incerti vices.
Cac Confide: caussae praevalet nostrae favor.
Vincemus armis, vincimus caussa, ducem.
Typ. Fortuna saepe pessimam caussam fovet.
Cac. Est sorte maior rector immensus poli:
Favere caussae nescit iniustae Tonans.
Typ Omnes Tyrannus militum turmas ciet,
Populumque ad arma. fervet in caedem manus
Animosa nostram. Cac. Militum languet calor,
Oditque regem populus, in ferrum ruet
Stimulata turba, seque subducer iugo.
Ty. Perimat tyranum quid mora lenta est opus!
Cac. Hebescit animus plebis, ubi ducibus caret.
Proinde ductorem adde commotae, furet
Fratremque petet infesta Rex Typhon eris.
Typ. Fallacis aurae credere an plebis lubet?
Mutare singulis diebus quae solet
Suos amores? Cac. ductor inconstantiam
Ne metue vulgi: regna cum summus dabit
Moderator orbis, studia concilia tibi,
Dirum tumultum mitiga clementia;
page 43, image: s059
Mulce furentes. Typ. Frater eripiam meo
Diadema fratri? Cac. ne voca fratrem impium.
Nunc arma campis explicent alae tuae,
Occurre regi, sterne victrici manu
Saevum tyrannum. Typ. quod necis pretium fera?
Cac. Regnabis, haec merces erit victoriae.
Ty. Regnare tanti credis, ut frater cadat?
Cac. Miscere patriam caede pro regno velim:
Mactare frattes, victimam stygio dare
Iovi parentem. regna virtus an scelus
Tribuat petenti, caussa par regnantium.
Typ. Amplector animum, exosoulor pectus, manum,
Cacobule, adoro: robur intrepidum placet.
Sic tende ad alta: faedus immotum iuvet.
Cac. Labatur orbis, iungar aeterna fide.SCENA IV.
Nicostratus e carce e se evasisse laetatur, ac reginam discriminis et coniurationis seriem edocet.
Nicostratus Isis.
DIro profugi carceris liber specu.
Quam laetor evasisse! sint grates diis:
Abrupta vincla. Victimam liqui tamen,
Fungatur ut nostram vicem. liqui Lycum.
page 44, image: s060
Illi futurum quid sit, haud refert mea.
Uratur igne, devorent artus lupi,
Mergatur undis, vultures carpant iecur,
Volvatur audax orbe feralis rotae:
Ferro secandum praebeat saevo caput,
Sublimis alta pendeat nexus trabe,
Ridebo sortem, fata ridebo Lyci.
Supplicia meruit cuncta iam dudum miser.
Est igne dignus, quisquis infidias struit,
Mortemque regis perfida quaerit manu.
Is. Quis fats regis impia quaerit manu?
Nic. Cives scelesti: frater hos typhon agit,
Atque arma ferre extimulat in fratris necem.
Is. Typhona coniunx credit immunem meus,
Scelerisque purum. Nic. Heu fata! dirum sic amat
Osiris, ur salute neglecta nihil
Credat monenti? creder, at sero nimis,
Crimen peremptus. Is Sceleris at liber Lycus?
Nic. Prius procellis erutum crebris suas
Cessabit undastollere, et stabit fretum.
Is. Lycus satelles regiae fidus domus?
Nic Saevus minister regiae fiet necis.
Is. Typhon ne tanti, ut exuat primam fidem?
Nic. Quos torquet ambitiosa regnandi sitis,
Fallaxque fama, lubricam mutant fidem
Omnes in horas Is. Ah! trucidabit pium
Ducem profanus. Nic. Numen avertat Deum,
Quod mente volvit turbida Typhon nefas;
Et rex dolosas caveat insidias Lyci.
Is. Ibo, ibo, prodam perduelles. forsneci
page 45, image: s061
Memor salutis noxios frater dabit.
Nic. Regina propera: nutat heu! regni status.CHORUS
Timet regi, et tutam ac securam vitam ambitiosae praeponit.
Imminere enses nimis
Rex pius iugulo suo
Credet, ac metuet scelus?
An movere nequit loco
Regium pectus pavor?
Quam leve et fragile est bonum
Aureum frontis decus,
Et nitor Tyriae togae!
Regna momento rota
Vertit instabilis Deae.
Ore quot blando tamen
Inquieta potentia
Purpuraeque color trahit?
Quis Deus caecosagit?
Quis quatit mentem furor?
Effero ruitis pede,
Nescii quae fulmina
Summa concutiant iuga.
Sceptra quid petitis? tenet
Illa, qui metuit nihil.
Qui domat mala pectoris,
page 46, image: s062
Improbámque [reg: Improbamque] cupidinem
Mente depellit procul,
Regibus felicior
Possidet regnum sui.
Lubrico quisquis volet
Stet potens aulae gradu:
Me tegat nudo lare,
Pauperi me cespite
Vita non ulli gravis:
Fila cum Lachesis mea
Ruperit tremula manu,
Condar et temulo pari.
Qui cupit nimis ardua,
Vivit ambiguo loco.ACTUS V.
SCENA I.
Dum Cacobulus Anubim ad defectionem sollicitat, provocatur ad duellum, quod suo tamen adventu Rex dirimit.
Cacobulus. Anubis. Osiris.
SUnt iacta semina. crescit immensum seges,
Non demetenda regis irata manu.
Ubique gliscunt odia. commotus furit,
Nobisque populus lubricam addicit fidem.
page 47, image: s063
Et posita miles fraude delusus mea
Resumet arma. Iussa caussabor ducis,
Et imperata Regis. Innatum mihi,
Promptumque temper fingere, doloso caput
Induere crine; tendere, ut spirat notus,
Ambigua vela; flectere ingenio ratem.
Nunc aula traducenda, nunc Procerum favor
Quaerendus arte. caussa sic vincet ma.
An. Tua caussa vincat? Cac. vincar, et vivat diu
Ductor. An. rebellis? Cac. Patriae assertor suae:
Qui civium ceriuce servitium grave
Revellit audax. An. Sceptra qui fratri ferus
Eripere tentat: Cac. liberet ut orbem iugo
Pressum cruento. An. ut fulgeat Tyria toga,
Vecotsque gestet auream frontis notam.
Cac. Iustitia profuga rursus ut terras colat.
An. Utevagetur libero crimen pede.
Cac. Aequus reducet aureos Tuphon dies.
An. Qui vendit auro munia, et honorum grad'
Cac. Pius amovebit, fetreos annos procul.
An. Ferrum arnovebit, regna qui ferro petit?
Quam timeo, ne aetas ferrea in peius ruat
Typhone rege. Cac. pone sollicitum metum,
Anubi, pone: cuncta restituet sagax
Labore Typhon sedulo antiquum in statum.
An. An scelere partum pace tranquilla frui
Uriqueregnum poterit? Cac. haud credas nefas,
Populum tyranni cum eximit quisquam iugo.
An. Plerumque peior antecedentem sequi
page 46, image: s064
Solet tyrannus. Liberali qui manu
Asserere patriam nitutur, regnum haud sibi
Caesi superbus arroget: rempublicam
Gaudere libertate perpetua sinat.
Cac. Confide. Typhon patriae hoc iustus dabit:
Sibique fidos munere ingenti simul
Obstringet omnes. debitus nobis locus
A Rege primus: hunc tibi cedo lubens,
Si sancta fratris coepta sustentes ope.
An. Typhonis arma rege deserto sequar?
Cac. Si propria est cordi salus. An. nostro salus
Praeponderet honori? absit immane hoc scelus!
Cac. Inanis umbra, nominis vani decus,
Honorque fluxus prosperam sortem negat.
An. Clarum faventi praefero sorti decus.
Cac. Fallaci opinione deceptus Deos
Spernis vocantes: esse quod credis decus,
Probrum videtur plurimis. pretium suum
Nomenque plebis debet incenissimae
Tuus honor aurae. An. Debeat. forrem tamen
Partam tueri militem famam decet.
Cac. Tuere miles, arma te fratris iuvant.
An. Non arma fiatris, propria me virtus iuvat.
Age, experire, dextra quid possit mea.
Cac. Men' experiri, praeliari meiubes?
An. Tete ad duellum perfide, ad pugnam voco
Cac. Quae caussa? subitam quis ciet pugnam furor?
An. Hostem trucido, vindico regis necem
page 47, image: s065
Cac. Fratrem peremi? An. nectis infidas dolo.
Os. Cohilbe manum, reconde vagina impium
Ensem, acferocem iamque patrantem nefas
Reflecte gressum. Quo ruis? An. profugit metu.
Os. Annbi, quaenam iurgia, Z rixas moves?
Tantumne facinus concipis regis domo?
An Immane facinus! impios letho dare,
Hostesqueregno pellere. Os. haud deceat tamen
Res ista servum. An. regis hoc fratri licet.
Os. Cui sceptra caelum tribuit, ac Tyriam togam,
Poena nocentes plectere licebit. An. Nocens
A quolibet, Z ubique puniri potest.
Os. Ab imperitis aequa vix poni solet
Aut iusta poena. Iudicis munus grave:
Fungantur illo, iussa qui legum colunt.
An. De genere, frater, me esse vervecu puras?
Os. Vervex, an aliud, inscium novi pecus
Sed perdo tempus. facra me dudum Iovi
Fecisse oportet. An. annuat votis polus.SCENA II.
Anubis a rege probre perstrictus furit, et Typhoni se adiungere, dissuadente licet Melandro, decernit.
Anubis. Melander.
VErvex, an aliud, inscium novipecus.
Haec ore frater iactat elato tumens?
Sic nostra virtus spernitur? regi sua
page 48, image: s066
Familia sordet? o dii! vilis labor,
Ac manus Anubis? temnit egregios duces,
Quibusque debet inclitas victorias,
Prosequitur odio, fama ne regem minor
Tollat per orbe. Accrevit Aegypti decus,
Has gratias rependit ignavus suo
Timidusque ductor militi. Ludibrium
Omnibus Anubis fiet, ac aulae pudor.
Non fiet, altra testor ac caeli faces.
Animum tyranni plectere ingratum decet,
Qui merita compensare non didicit mea,
Oditque virtutis iubar saevus tumor.
Sic ergo rationes puto. Ubi summum locum
Tenuere merita, plura nec novit dare,
Ac illa poscunt, incipit regi fides
Labare nostra. quaerit exitio viros,
Quos nimia virtus reddit exosos sibi.
Exordium a minoribus caussis capit,
Probrisque nos lacessit, ur fallat vagam
Stolidamque plebem, verba dum iactat ferox
Elata fastus, nosque versute opprimit.
Mel. Quis ora pallor? fronte quid maesta tegis?
Effare, Anubi An. pectus exstimulat furor:
Generosus animus ferre contemptum nequit,
Ardescit ira, ad ultionem se parat.
Mel. Compesce flammam, reprime feralem impetum:
Vindicta praesto est; sperne contemptum. agnita
Iniuria nocet, spreta momento perit.
page 49, image: s067
An. A plebe si contemnat, haud magni aestimem:
A rege ludor, nota cui virtus mea
Subiecit orbem. Mel. Regio es sparsus probto
Anubi? pondere aestimabis non levi.
An. Immeritus innocensque displiceo duci.
Mel. Te gratia excidisse, miraris modo?
An. Miror profecto. Mel. quid ita? rationes puta.
Devicit orbem frater, et gentes tua
Manu subegit plurimas. Mollis quies
Nunc fessa bello regna perpetua iubet
Foverepace: iam gravis Anubis vigor
Martem peroso; metuit eximios duces,
Oditque, praeclaris facinoribus ut parem
Refeve nesciit gratiam. Quidquid modum
Excessit, ambiguo stetit in aula loco
An. Sic ergo pensat Martis egregium decus?
Mel. Est tura, media graditur ubi vittus via:
Nam summa crebro fulmini exponi solent.
An. Heu crimen atrox! poena virtutem maner.
Mel. Et poena et odium, excelsa dum nimium petit
An. Ut flamma sursum tendit, et vibrat polo:
Sic alta virtus ambit, et Divis caput
Vicina tollit: Repere haud novit solo.
Mel. Amore quem virtutis ardenti trahit
Captum cupido, limina relinquat ducum,
Celsasque turres vitet, et cautus procul
page 50, image: s068
Potentiorum civium cedat foro.
An. Virtus meretur regna: Sublimi manu
Veneranda gestet sceptra: praecingat sacrum
Diadema verticem: aula submoveat scelus.
Mel. Speciosa dicta! quis fenescentis, rogo,
Est vitia correcturus orbis? quis Deus
Fraenabit aulam? An. fervidus nobis viget
Calidusque sanguis pectoris fibris salit.
Mel. Nec me senectus tardior fortem negat.
An. Sinota virtus, gesta si clarent fatis,
Iungamus animos. Mel mente coniuncti manus
Iungamus ambo; dextra sit pignus meae
Anubi, fidei: quo ire meiubeas, Scythas,
Parthosve profugos, arva glacialis poli,
Gelidumve Caucasum incito cursu petam.
An. Foedus, Melander, dextra quod firmat, placet.
Sincerus animus, pectus intrepidum rapit,
tibique totum me dicat. Pando meae
Secreta mentis. Arbeitris vacuus locus?
Mel. Vacuus: reclude cordis arcani fibras.
An. Ultio tumentem perimere hortatur ducem.
Mel. Crudele facinus. An. facinus hoc ardens negat
Vindicta. Mel. ratio vincat insanum impetum.
Avidumque caedis iura naturae doment.
An. Nil iura naturae valent; quando salus
Periclitatur propria, et fratrem mihi
Necare pulchrum. Mel. Vita tibi salva est tua,
page 51, image: s069
Anubi, frater quamdiu sceptrum geret.
An. Neglectus ac contemptus ut vivam miser?
Tyroa, siverbis omdiat frater tpga,?
Mel. Diadema gestet, cui dedit sceptrum Deus.
A rege primum possidet Anubis locum.
An Pati Tytannum nequeo. depressam gravi
Videre servitute patriam non lubet.
Typhona quaero: fractus occumbat rumor.
Mel. Violens Anubis haud potest sisti furor.
Quemnam ira finem sertietur, quem modum?
Spectabo, sera quid adferat tandem dies,
Negotiis remotus a cunctis procul:
Uter triumphet; arma victoris sequar.SCENA III.
Dioscopus tristia fata imminere regno praesegit.
Dioscopus.
PAcem cruentus vertet in turbas notus.
Manifesta produnt signa minitantis poli
Discrimen ingens. Dira clades a Iove
Metuenda regno. Sacra dum ductorparat,
Templumque comitum laeta dum stipat cohors.
Statuta cultri victima sub ictu, nigro
Aris profugiens sanguine infecit solum.
Hostia caret cruore succedanea,
Confusa maestis exta sed squalent notis.
page 52, image: s070
Heu! triste quid saevumque portendit polus.
Quam timeo regi! numen avertat nefas!SCENA IV.
Typhon intellecto coniuratorum consilio regem quamprimum e vivis tollere decernit.
Typhon. Cacobulus. Melander.
QUod tempus animo semper ac mente erpetii,
Adest profecto, et fortibus caeptis favet.
Exurge victrix ira, maiori utere
Virtute, campo quam decet Marti sacro:
Hodie domandus orbis est est terror tibi.
Quid terga vertis? quid trahis segnes moras?
Adgredere Osirim: regiam ferro erue.
Cac. Moderare mentis robur invictae, precor,
Spatiumque da irae: nimia ne virtus tuis
Obsistat ausis. Typh. Occupet frater Scelus,
Et me trucidet. Cac. Absit! at virtus locum
Tutum reposcit. Typ. Ubique virtuti est locus.
Cac. Casus superbus timeat ambiguos vigor.
Typh. Intrepidus animus omne discrimen subit.
Cac. Temere periclis devovet ductor caput,
Qui sine periclis vincere inimicum potest.
Typ. Animosa strictos fortiter in enses ruit
Ferrumque virtus, indomita nescit modum.
page 53, image: s071
Mel. At quanta tentes cogita: Victor redit
Totius orbis: Ut Deum domitae colunt
Ubique gentes, victimas trepidae immolant.
Hunc ense nunc conaris, et ferro adgredi?
Quem non profugiens Parthus est ausus dolo
Violare telis, non vagis laribus Scytha,
Non veste fluxa Medus, aut violens Arabs:
Non bellicosa laesit Aethiopum manus,
Non Persa dives. caedere hunc quaeris domi?
Typh. Caedam. Incitata flectere haud retro gradum
Est sueta virtus. stat animo fixum meo;
Perimam tyrannum, aut morte generosa cadam.
Cac. Age, iunge dextram: sis comes sortis meae.
Mel. Rumpamne spreto rege iuratum fidem?
Cac. Servanda non est impio regi fides.
Typh. Summos honorum largiar victor gradus.
Mel. Hinc allicit spes, hinc data abducit fides.
Incertus haereo: fluctibus variis agor.
Ut cum carinam ventus ac aestus rapit,
Ambigua nutat cymba, cui cedat malo.
Cac. Melior triumphet caussa: servitium abdica
Mel. Typhon triumphet: nomen eiuro ducis.
Typh. Placet Melander. Ponat hodiernus dies
Finem labori. non amo dubias moras.
Cac. Caute est agendum: statue nunc tecum prius.
Dispone castra, coge dispersam manum,
Domumque cinge regiam armato globo.
Anubis hoste signa progresso dabit.
Mel. Lateri Tyranni fidus haerebo comes:
page 54, image: s072
Quando imminere tela conspiciam Duci.
Typhona sequar, ac ense transadigam lutus.
Typh. Cacobule, laudo, consilia venerortua.
Mel. Haud vana suasit. Typh. Vera Cacobulus monet.
Mel. Perago imperata Typh. castra nunc pono, et voco
Turmas ad arma. Cac. ambagibus missis voca.
Dux noctis Hesperugo iam mergit diem.SCENA V.
Typhon Osirim trucidat, et regnum invadit.
Osiris. Anubis. Apollo. Melander. Typhon. Cacobulus.
QUonam cruentus fratris emerget furor?
Vibravit [correction of the transcriber; in the print Uibravit] ensem, condet hoc iugulo impius.
Heu miters fata? regua quam dubia manu
Sors caeca versat? sancta quid pietas iuvat,
Quid innocenti sceptra moderari manu,
Si tollit hostis. si necat Typhon ducem?
Ap. Fortuna regum semper ancipiti in loco est.
An. Ne metue: nondum summus illuxit dies.
Os. Invadit hostis regiam, armatas rapit
Hinc inde turmas: caedibus miscet ferox
Flammisque cuncta. Scilicet parcet mihi,
Quem sacra dudum iura regnandi sitis
page 55, image: s073
Violare cogit? An. Nescit hoc Typhon nefas.
Os. Regnum docebit: scelere non ullo vacat
Diadema partum scelere. An. Sceptrum non geret.
Os. Affectat armis regna. per vetitum ruit
Audaxque facinus. Apo. impetum fraenet cohors
Fidelis hostis: Martio Signo cie
Viros et arma: militum forti manu
Tuere tceptra. Trepidus an duces moras?
Os. Anubi propera, concito gressu vola:
Voca cohortes, militum implora fidem.
An. Aderunt cohortes, imperatori suo.
Apo. Quis fratris animum stimulat in caedern tuam?
Mel Regem profanus ferre non novit pium.
Os. Quantum paterna nocuit indulgentia!
Mel. Ne fractus animo concide: abiciet ferus,
Quae gestat arma; territus frater gravi
Celsaque frontis indole horrebit nefas.
Os. Nescit noccntes regiae frontis nota
Movere mente. Ap. miles incutiet metum.
Os. Miles moratur: deferit regem suum?
Mel. Contrahere nondum potuit armatam manum
Anubis Os. Hostis contrahet turmas prior.
Mel Sed en citato fertur huc Typhon gradu.
Os. Occidimus: ensis vibrat in fratris manu.
Ty. Men' frater impie, poscis ad diram necem?
Os. Postquam per ingens regna petiisti nefas.
page 56, image: s074
Typ. Armis tueri, ubi saevit accusatio,
Suam salutem, regna moliri vocas?
Os. Indicia sceleris certa manifestat furor.
Ty. Mactatus Orco furere germannum refer.
Os. Ades satelles, perfidos ferro preme.
An. Te, te tyranne, nostrate caedet manus.
Os. Et tu Melander, impias saevam meo
Cruore dextram? Typ. Sternite nefandum ducem,
Os. Moderator orbis vindica crimen, feri.
Puni nocentes uxor. et longum vale.
Typ. Valebit uxor: sanguine infelix suo
Mactata thalamos imbuet regis soror.
Os. Heu fata! Typh. Nondum obmutuit? corpus procul
Auferte. Discerpatur insanus tumor
In mille frusta. Os. Morior ah! Mel. Hostis iacet.
Typh. Faverte proceres: liberum est regnum metu.
Vestra in potestate sutus imperii vigor.
Stygiis Tyrannus innatat maestus vadis.
An. Memphis benigna sceptra modereris manu.
Cac. Typhon triumphet, placidus Aegyptum regat.CHORUS
Deplorat mortem pii ac clementis regis.
HEu scelus dignum Stygio Tyranno!
Heu feri fratris violenta tela!
page 57, image: s075
Heu pium caedit patriae parentem
Impia dextra!
Posteri credent cecidisse regem,
Orbe victorem reducem subacto,
Quem tremit belli Pater ipse Mavors,
Gloria nutrit?
Ergo Maiestas violata maeret:
Auream calcat capitis tiaram.
Et procul terras fugit impiatas
Sanguine Regum.
page 58, image: s076INELUCTABILIS VIS FATORUM. SEU ATYS Croesi Lydorum Regis Filius, ab infelici Adrasto inopino vulnere peremptus.
ARGUMENTUM.
IN caelum tela spargit, ac aerem verberat, quisquis fatis et necessitati obluctatur. Croesus Lydorum Rex, opibus dives, imperte potens, filium suum Atyn, spemregni unicam et heredem (nam alter, quem genue. rat, mutus erat) ferrea cuspide periturum, in somnis viderat. Omnia itaque spicula procul amoveri iubet, ducem, exercitus, que munerehactenus Princeps fungsbatur. Pactyam constituit. Ac ut facilius armerum blivisceretur, quibus a puero assuetus erat, in Martis locum Cupidinem advocat, et connubiis innectit. Dum sic aula occupatur, e Phrygia Adrastus Gordii Regis filius domo paternate, ectusac exulin regia adventi, atque
page 59, image: s077expiari petiit, quod fratrem imprudeni interemisset, Craesus hospitis votis annuit, et secum commorari hortatur. Interea adfuere e Mysia, qui copias et Atyn sibi mitti postularent, immanem enim aprum e monte Olympo progressum, sata proruere, agros vastare, et quamvis saepius pellere tentassent agrestes, semper succubuisse, et cum suorum strage recessisse. Rexexercitu dimisse natum abire vetuit, quod novus esset maritus. Urgentibus vero Mysis, instare Atys. suadere Craeso, nullum ex somnio imminere periculum, cum se cuspide caesum iri Deus monuerit, non dente. Hac interpretatione delinitus Rex filium quamvis aegre venatum ire, et feram quaesitum permittit, ac Adrasto commendat. Verum dum per silvas vagi aprum insectantur, et iaculis petunt, ictu aberrans Adrastus principem confodit. Quod ubi Croeso renuntiatum, luctu ac dolore aestuans diris Phrygem devovet, nec ulla solatia admittit: sed cum ille se regi sisteret, et poenae suum caput offerret, errori veniam dat, caeloque cladem adscribit. Adrastus vero, dum cadaver effertur, et iusta persolvuntur Aty, ad eius tumulum suo se gladio trucidat.
image: s078PERSONAE.
Atys Lydiae Princeps.
Croesus Rex Lydiae.
Pactyas Proceres
Alcaeus
Cleolaus
Meles
Alyattes
Gyges
Candaules
Sadyattes
Phanostratus
Chorebus
Chrysolaus Astrologus.
Philopaezon Chrysolai servus.
Philopolemus Ministri regii.
Ergasilus
Oenomachus
Adrastus Princeps e Phrygia.
Cleonyma Mulieres e regio Gynaecce.
Alcesima
Eubule
Cassandra
Gorguna
Aspanda, Regina Lydiae.
Hypoclea, Principis Lydi Sponsa.
Brotophagus Tribuni.
Hippocles
Argyraspis
page 61, image: s079Hierophanta, vates.
Sandanis Nobiles iuvenes.
Hyppolitus
Ariaeus
Hyacinthus Daduchi.
Phaedrus
Erastus
Misopolitis Agrestes Mysi.
Chaunus
Amoebus
Candaules Umbrae.
Alyastes
Meles
Diocon Venatores.
Helos
Thirentes
Philoenus Caupo.
Thesprio Philaeni servus.
Iupiter.
Apollo.
Pallas.
Virtus.
Amor.
Diana.
Mars.
Provideutia.
Mercurius.
Fama.
Forruna.
Dolor.
Bellona.
Satyrus.
Faunus.
Hymenaeus.
Voluptas.
Iucunditas.
Mors.
Casus.
page 62, image: s080PROLOGUS.
Dum Dii Iovem solio detrahere annituntur, et fata mutare. Frustra eos esse Providentia canit: a irrito itaqueconatu desistunt, et Atym ac Lydorum Regnum necessitati permittunt.
Providentia. Iupiter. Apollo. Pallas. Mars. Diana. Amor. Virtus.
SUperi frustra vincula nectunt,
Tentantque Iovem sede movere.
Arbitet orbis manet immotus,
Omnia sancta lege gubernans.
Pall. Detrahet alto nostra Tonantem Solio virtus.
Mar. Martia Patrem vis adstringer Linquere caelum.
Dia. Laborhaud vanus, iungite dextras.
Iup. Labor est vanus, solvite nexus.
Am. Cedere soli novit amori Rector Olympi.
Apoll. Sedet immortus, labor est vanus,
Iup. Solvite nexus, demite vincla.
Apoll. Heu mutati nescia fara:
page 63, image: s081
Regia proles occumber Atys?
Pall. Sic praescriptum lege Tonantis.
Ap. Flectere liceat fara cruenta.
Iup. Flectere nulli, aut mutare licet.
Ap. Lydia quanta clade prementur?
Am. Eximet omni clade Cupido.
Apol. Tentare iuvet. Vir. Perdes operarn,
Ni tibi Virtus comes adsistat.
Prov. Croesi virtus exulat aula:
Meliore loco sedem legit;
Rex Persarum Cyrus adorat.
Am. Sceptrus I. ydis mollis amoris
Tela favebunt.
Pro. Non durat amor: prohibent stellae.
Ferietur Atys cuspide ferri.
Am. Nil mea regno spicula prosunt?
Pro. Fata repellunt, ego proscirbo.
Am. Fortuna Levis! sidera maesta!
Prov. Cesst gemitus: non vertuntur
Iussa Tonantis.
page 64, image: s082ACTUS I.
SCENA I.
Hortatur aquales Atys ad pugnam et bellicos labores, atque ad ludicrum certamen paratos esse iubet.
Atys. Alcaeus. Cleolaus. Alyates. Meles.
HUc grata nobis pectora, huc fortes viri:
Ad castra vos dux vester et princeps vocat.
Satis quieti iam datum, ac aulae reor:
Nam molle vires otium eneruat, labor
Durare suevit. Spiritus magnos necat
Urbis voluptas, excitat agrorum rigor
Mentis vigorem. Alca. Liberae ut sylvia ferae
Animosae oberrant, vinculis nexae iacent;
Sic noster animus: maenibus clausus, gravi
Terris adhaeret pondere, ad caelum mover
Generosus alas, saxeo emissus specu.
Cleo. Non semper urbes, castra non semper iuvant:
Vicissitudo grata mortalis comes
Ubique vitae. Principem laetus sequor,
Quocumque ducat. Aty. Arma iam vibret manus.
Mens arma volvat. Ludicro certamine
page 65, image: s083
Caleat iuventus, et suas ducibus probet
Animosa vires; aut feras lustris agat,
Rarisque silvas cingat umbrosas plagis.
Alya. Venatio Martis opus, heroum labor:
Hac principes assuescere ad pugnam solent.
Aty. Sic miles exercendus, ut si hostis premat,
Sciat ferire. Misera sors regni est, viris
Quod destitutum fortibus: praedae patet,
Primoque cedit occupanti. Quam gravi
Discrimini subiecta maiestas, ubi
Armata non est. Aly. Lydia o felix nimis!
Sardes beatae! nam quis aufit te duce
Invadere hostis? Aty. Segne quis differt iter?
Abiisse dudum oportuit. Miles fremit,
Et nostra iussa exspectat. Mel. o regni iubar,
Magnanime Princeps, fiste velocem gradum.
In urbe te manere rex hodie iubet:
Arcana quae committat, has poscunt morac.
Aty. Mandata regis negligere durum nimis.
Vos interim curate, in adventum meum
Ut cuncta sint parata. Alc. deses non ere.
page 66, image: s084SCENA II.
Croesus divitias et potentiam suam extollit, pronis Procerum auribus: affligitur tamen propter somnium, quod ferrea cuspide filium interiturum, minabatur.
Croesus. Gyges. Pactyas. Candausles. Meles.
NOn fola reges purpnra, et frontis decus
Reddit beatos: robur, ac prudentia
Subnixa magnis opibus, ad summum gradum
Felicitatis ducit. Imperii vigor
Ac nervus aurum. hoc absque non stabit diu
Stetitve regnum. cardine hoc orbis quies,
Salusque publica vertitur Gy. Plutusregit,
Terrisque leges dictat, inopem non beat
Fortuna sceptro. Pact. Lydiae blandum solum,
Quod dives aureo imbre Pactolus rigat.
Can Quod arte regis pibus immensis rumet.
Gy. Citius arevas Ionii numeres maris,
Quam pondera auri, providi Croesi domus
Queis fulta casum nescit, aut sortis minas.
Can. Praesidia tanta nullus evertet Deus.
Pact. Nec Fata poterunt; fortior regis manus.
Croe. At laeva timeo Numina, iratum Iovem.
Can. Nocere possint tam potenti? quid times?
page 67, image: s085
Croe. Immensa vis caelitibus. Gy. at maior tibi
Croe. Somnia adhibere me verant dictis fidem.
Can. Larvas inanes saepius Morpheus ciet.
Agitatque curis multa voluentem: metus
Maiora vero fingit, et mentem staru
Deiicere tentat credulam, incertam sui.
Croes. Futura somniis damna praesagit polus.
Pact. Ambigua ludit imago, nec constat sibi.
Croe. Vidi, horret animus, ferrea heu! natumi meum
Per latus adactum cuspide extingui, velut
Succisum aratro floseulum. Gy. Avertat Deus,
Quicumque fraenat astra, tam dirum nefas!
Can. Tam triste ventus somnium in Scythiam auferat!
Pact. Meliora, rex, fortuna promittit tua.
Croe. Fortuna ludit acerba, quem fovit diu.
O nate! quam me saevus affligit dolor.
Quae cura torquet! cuspide ah! pectus tremit.
Mel. Rex magne, princeps iussa venertur tua.
Croe. Vitare certum est, dum licet, caeli minas.
Consulite Proceres, fata quo vincam modo.
page 68, image: s086SCENA III.
Consulunt Proceres, quâ [reg: qua] potissimum arte tantum discrimen evitari queat; audiunt vero sua quisque fata explicante Chrysolae.
Gyges. Pactyas. Candaules. Alyattes. Meles. Chrysolaus. Philopaezon.
PErplexa res est. fata superari haud quevat.
Supetum porestas arte flecti non potest
Technisque nostris. lege quod fixum Iovis,
Mortalium etsi plurimum insudet labor,
Prohibere nescit, potius ignorans iuvat.
Pact. Sint certa quamvis fata, nec tolli sinat,
Qui torquet orbes siderum, terras regit,
Prudenti tamen verterein melius solet.
Nam cur futura saepe praemonstrat Deus,
Aut cur minatur, lege si stare omnia
Rata videntur? Principi a ferro grave
Discnmen immmere praesagit polus,
Nempe ut cavere discat, et timeat sibi.
Can. Non tempus istud poscit, ut fatum explices;
Instans periclum quomodo averti queat,
Rex xcire cupit. haec summa mandati fuit.
Aly. Procul amovendum censeo feirum, procul
page 69, image: s087
Hastas et enses, spicula, atave arma omnia.
Mel. Non displicet sententia, hac forsan via
Effugere plagam poterits ac mortis minas.
Gyg. Si monita Divum rumpere ac fatum licet,
Vitare ferrum, principis sola est salus.
Can. Consulere, nostrum, debirtum Diti caput
Servare, caeli. tela praevertat fuga.
Pact. Cavere iuvenem oportet, ut vivat diu.
Onsilia regi perfer, et suade Meles,
Seponat arma, ne decus regni occidat.
Mel. Vix meliusipsa consulere Pallas queat.
Chrys. Qui vos labores? cura quae mentem premit?
Decreta formidatis, ac iram Iovis?
Animum oculosque huc vertite arbitrio meo
Caelum, astra, stellae subiacent: regem poli
Vocant periti. Munus assigno suum,
Quicumque adorant, et genu inflexo colunt.
Huc fata puer, ut apta depromam omnibus.
Phil. Mora nulla. Pact. Quae fortuna nobis? quid tua
Promittit ars? Chrys. Iam sidera inspicio, et manus,
Vultumque Sors ambigua; ridet, mox gemit.
Aly. Hoc imperitum vulgus, hoc pueri sciunt.
Pact Incerta narras. Chrys Interim hunc ensem cape.
Pact. Quid arma nobis? Chrys. Militum te rex ducem
page 70, image: s088
Hodie iubebit. Pact. Prospera haec sors. Chrys. non diu
Favebit. Pact o fraudum artifex, tanto viro
Illudere ausis? Chry. Vera dico. Pact. Non iuvat
Audire plura. abito, quo mandat furor,
Et mens profana. Cand Principi sed quid meo?
Non ille ducet copias? Chrys. Sponsam domum.
Cand. Quid inde? Chrys. Plura prohibet effati polus.
Gyg. Insanus iste siderum sibi dum arrogat
Scientiam, omnes decipit. Chry. Novi omnium,
Si credere lubet, fata. Te leporem fuga
Ostendit, aprum te oris immanis fragor.
Astuta vulpem te indicat fraus, ac dolus.
Aly. I vincla miles imice, et dura grava
Pedes catena. Chrys. Abite sine ferro hbet,
Non vos morabor. Veritas mecum ambulat.
Aly. Mendacium comitatur, et monstrat viam.
Gyg. Ridenda potius hominis ostentatio,
Quam punieda. crescit ex poena furor,
Sumitque vires maximas audax caor.
Aly. Audire qui contemmt, et vates fugit,
Sapientior solone sapientissimo.
page 71, image: s089SCENA IV.
Dum regii ministri arma omnia Croesi iussu amovent, Chrysolaus iis se munit, et in castra contendit.
Philopolemus. Ergasilus. Oenomachus. Chrysolaus. Philopaezon.
ABsistite via: quisquis huc gressum obviam
Tulerit eunti, dexteia hac Diti sacro.
Sic fervet animus, praelia et caedes cupit.
Fortis homo fuerit, ense ni tollam caput.
Ipse in meas si veniat Alcides manus,
Caesus recedet manibus alcides meis.
Erg. Quid otio consumis ignavo diem?
Efferre oportet arma: sic adstas piget i
Phil. Quid arma? Quonam? nunquid armatus fatis,
Ut te trucidem? Erg. forte vix museam queas.
Phil. Iniuriam istam patiar? Oen Haud aegte feras,
Si quod ab amieo pectore obiectum probrum.
Phil Egone? Cuius viribus et audacia?
Oen. Munita Babylon concidit, Medit tremunt.
Erg. Nunc arma regia ex domo efferti decet
Et principis cubili in arcanum aedium
Penetrale: Propera Philopoleme, ductor iubet
page 72, image: s090
Phil. Quorsum istud? Oen Haud inquirere, at prompte exequi
Mandata lubeat. Phil Pareo, ac perago volens.
Erg. Ut arma perdant omnia infesti Dii,
Quae mole dira sic premunt humeros meos,
Ut ferre non possim amplius. labi est opus.
Et cuncta praecipitare. Chry. Quid fastidii
Evenit isti? surge, cur fessus iaces?
Erg. Iuva misellum: pondere immani opprimor.
Chrys. Concedis ensem hastamque? Erg. Sumas, quod placet.
Chrys. Ero miles audax. erg. tela sint aula procul.
Chrys. Removenda cuncta? Erg. Cuspides, gladii, chalybs,
Ferrum omne, vulnsrare quod quemquam potest.
Sed arma deportabo, quo iussus fui.
Chrys. Iam capio gladium; baltheum accingo; vibro
Hastam tremente dextera: figo gradum,
Ut militem decebit. Ornatus satis
An videor? Phil Unum deesse sed credo tibi.
Chrys. Quid illud? Phil animus. Chrys. robut immensum est mihi,
Vis magna mentis. Phil. Sunt fere in pedibus sitae
Plerumque vires. Chrys. fugere nonnumquam iuvat.
page 73, image: s091
Sed nunc resistam audacter, ut pulchrum est vito
Inimica forti castra prosternam manu.
Phil. An facta dictis consonent, multum ambigo.SCENA V.
Queritur Atys immerito sibi arma adimi: consolatur rex, et tantisper sua. det seponere, donec sponsam domum deducat, et connubio vacet.
Atys Meles. Alyattes. Croesus. Pactyas.
OMaesta iussa, regis imperium grave!
Ad arma natus, Martis eductus sinu
Prohibeor en sem accingere, nec hastam manus
Audet vibrae: cassis et scutum pigro
Situ putrescunt. nunc quid aequales mei,
Quid fama dicet? Mel. Patris im peria exsequi
Natum modestum. Aly. Regiis virtutibus
Ac arte regnandi imbui a cauto sene.
Aty. Meliora pronia auribus raro accipit,
Peiora spargit vulgus, et rumor levis.
Ardua ut ad alta, facilis in plano via,
Sic celsa numquam penetrat, aut novit vagus
Plebis tumultus, principis robur sui
Viresque adorat, intimas nescit fibras
page 74, image: s092
Animi latentis. Aly. Creduli populi times
Vocesinanes? Aty. Principi ad famam omnia
Sunt dirigenda; labare cum modice incipit,
Nec sustinetur, publicus nutat status
Mel. Vires resumit post breves rumor moras,
Languentis instar rursus exspirat noti.
Aty. Numquid feretur, more me Assyrii Ducis
Haerere semper feminarum inter greges,
Et fila cum illis ducere ignava manu?
Aly. Ignosce Princeps, fama iam maior tibi,
Quam possit unquam invidia naevum adspergere.
Mel. Si iussa peragis regis, observas patrem,
Quis arguet timoris? Aty. huc properat parens:
Tacere praestat, Croe. Nate, ne armis fit grave
Nunc abstinere, vacare amori cum volo.
Aty. Nova res. Amori pectus addicam meum,
Qui numquam amavi? Croe. Tempus ac aetas favent.
Vides capillos candida sparsos nive
Tui parentis, obsitas rugis genas.
Successor es non dubius. ast optem prius,
Quam regna tradam, posterorum in spem editum
Ex te nepotem cernere, ac stabilem thronum.
Aty. Iubere regis, exequi noster labor.
Croe. Fili beasti! militem interea regas,
Castrisque praesis Pactya. Pact. Amplector lubens
Mandata regis: castra delectat sequi.
page 75, image: s093CHORUS.
Mars et Diana cum Amere et Hymenaeo de regio Principe contendunt, ac laesi vindictam meditantur.
Mars. Diana. Bellona. Amor. Hymenaeus. Voluptas.
NOn maior orbe gloria,
Non dulcior potestas;
Quam saeva tela spargere,
Et noxios ferire.
Dia. Errare silvis omnibus,
Domum referre praedam,
Est suavior victoria,
Sincerior triumphus.
Bell. Praeludium venatio,
Et vera imago Martis.
Diana nobis iungitur,
Vires Diana praebet.
Ma. Utrumque numen Lydia
Colit, fovetque Croesus.
Dia. Atys voluptas Cynthiae
Blandas tevisit umbras;
Sectatur apros concitus,
Pavidasque saepe ceruas.
Bell. Atys gubernat copias.
Et regias cohortes.
page 76, image: s094
Ma. Dia. Bell. Atys Dianae gloria,
Mavortis est voluptas.
Am. Amoris est Atys decus:
Atys Hymenaeum adorat.
Hym. Iam nostra subiit vincula,
Iam nexibus ligatur.
Vol. Dictynna, nec Mars amplius,
Sed nostra grata vita.
Dia. Non credo. Ma. Non habeo fidem.
Bell. Mendacium protervum.
Am. Hym. Atys removit spicula,
Nobisque se dicavit.
Dia. Non vera fama. Bell. rumor est.
Am. Contendere est voluntas?
Dia. Intende nervum. Am. Spicula
Iam vibro. Dia. Tela sperno.
Mar. Quid impotens audet puet?
Am. Obtusa forst sagitta?
Dia. Sum laesa, vulnerata sum.
Ma. Martem Cupido ludat?
Dimisit arcu spiculum
In pectoris latebras.
Dia. Non sic abibunt vulnera,
Vindicta consequetur.
Mar. Nec ultionem differo;
Non mollis hasta nobis.
Am. Non timeo, non metuo minas:
Iam noster est triumphus.
Mar. Dia. Bell. timebis, atque Atys tuus
Victima cadet furori.
page 77, image: s095
Am. Hym. Vol. Sunt verba: funt vanae minae,
Iam noster est triumphus.ACTUS II.
SCENA I.
Pactyas e procerum numero vix se capit, quod militi praeesse sit iussus, et ad regiam dignitatem adspirat.
Pactyas. Sadyattes. Phanostratus.
EXercitus commissus a Croeso mihi.
Potentize quam vastum et ingens se explicas
Nostrae theatrum? proximum regi locum
Tenemus armis: Principis fungor vice.
Sad. Fortuna blando Pactyam gremio fovet,
Veneratur aula, miles imperium tremit.
Pact. Sumus beati! quid deest sorti meae
Phan. Aeternitas. humana fragili stant pede.
Regum favores aura commutat levis.
Pact. Exercitus me robur haud quemquam sinit
Metuere casum. Pha. Incerta castrorum fides.
Sad. Ampla est porestas. fida amicorum cohors.
Pha Infirmius nil, quam potentia non sua
Vi nixa. Torrens imbribus magnis ruit
Per saxa confragosa, per montis iuga,
page 78, image: s096
Per prata camposque. impetum quis non timct,
Radice dum ima subruit pinus, loco
Rupes revellit, et sono immenso strepit?
Sed cum seceno Phoebus effulget polo,
Nimbi remittunt, languido cursu fluit:
Armenta, pastor transeunt sicco pede.
Potentiae haec imago vestrae: dum manum
Reges faventem porrigunt, praebent opes,
Ac dona largiuntur, immodice tumet
Ambitio, nec sese impotens animus capit:
Sed, fervor aulae cum incipit languescere,
Defecta tenui viribus sonitu cadit.
Sad. Meliora virtus incliti spondet viri.
Phan. Sperare liceat. suadet hoc cellsa indoles,
Ac mentis ardor. Past. Chara si patriae salus,
Si spes amici, pristino affectu meam
Proregite caussam. Sad. Nostra praestabit fides,
Quaecumque posces. Pact. Regio obsequium duci
Iuvabit exhibuisse. Phan. Non dubito. Pac. miser
Mucrone si periturus est Atys, minae
Vatum ut loquuntur, nonne post Craesi necem
Regnum mihi succumbet, armata manu
Ubi aemulos prostavero? placide regam
Blandeque turmas. militum ut fultus globo
Capessam habenas, atque Moeoniam occupem.
Pha. Nite severa rapiat ad tumulnm Dea.
Pac. In castra propero. fata monstrabunt viam
Ad culmen aulae, et regium tandem thronum.
page 79, image: s097
Pha. Quam vana mens! quam magna promittit sibi!
Sad. Qucs sors repente attollit, excaecat simul.SCENA II.
Fama [correction of the transcriber; in the print Fam] Vergines ad nuptias Atys convocat; plures adveniunt, quibus vatem se fingens illudit Chrysolaus.
Fama. Cleonyma. Alcesima. Eubule. Cassandra. Chrysolaus.
AUdite matres, Virgines pulcherrimae
Audite; fausta nuntio: huc con currite,
Quaecumque Sardes colitis, et fulvum aureis
Pactolum arenis bibitis, Hermus quas lavat,
Et quas Cayster, queis Mimas celso iugo,
Tmolusque dives imminet: res haud levis
Aulam agitat, ad connubia vos Atys vocat.
Quam gratiae frontisque commendat nitor.
Futura sponsa est Principis, Regis nurus.
Cleo. An vera fama? rumor an fallax meas
Implevit aures? coniugem ducet domum
Generosus heros? nuptias tandem parat?
Alc. Sic fertur. Eub. At fortuna cui nymphae favet?
Quae digna amore Principis tanti frui?
Cass Quam laeta frons seceiner, ac oris decus.
Alces. Hoc forte vultu attonitus haerebit. rosas
page 80, image: s098
Cupiet genarum carpere. o numen iuva!
Cass. Regina fieri quaelibet Virgo velit:
Cubabit una regio tantum thoro.
Eub. Non spes inanis lactat, aut animum levem
Ambitio versat. Principum haud demens mihi
Deposco thalamos. Cleo. Domina si iubeat potens
Fortuna mundi, regius sponsus mihi
Debetur uni: si abnuat, parvi regent
Famulam penates, innocens con det domus.
Chrys. Ut audio, aula feminas omnes iuvat,
Clarisque iungi nuptiis, ardor subit.
Alc. Quae mentis adeo ignavec, et ingenii rudis,
Ut infimis contenta non quaerat procos
A stirpe summos? Chry. Iste fors morbus tener
Nympham tenellam? Ne irrito flammas alas
Labore; moneo: gratia haud ulla est tibi,
Oris venustas nulla. Alc. Sed clarum genus,
Nec forma vilis. Chrys rideo. pastor parens,
Memini optime. Alc. quid? Chrys. Figulus ast abavus fuit.
Alc. Quae probra spargis? Chrys. Nuptias regum petis?
Alc. Non ambio tua sChrys Instar Alcidis prius
Canem profundo tricipitem avellam specu,
Quam te maritus ducat. Alc. Insanum virum!
Eub. Quid proficit contentio? astu si tuo,
Aut arte poteris, anxiis fer opem, precor.
Chrys. Sum miles, haud astrolog9: en arma indui.
Fortuna quid promittat, experiar tamen.
page 81, image: s099
Deprome sortes. misceantur. nunc iube
Extrahere pro te. Cleo. Regium sertum. Chrys. optimum:
Nubes tyranno Alc. Noctua isthaec quod malum
Portendit? Chrys. ista? caelibem vitam exiges,
Et sola pernoctabis, ut tristes aves.
Alc Infamis ales! Cass Ferreus pecten. Chry. Comas
Pectet maritus: ferreis caedet flagris.
Eub. Flores quid isti? Chrys. Florido nubes viro,
Castaque semper sobole florebit domus.
Alc. Haec nostra sors? Chrys. educta sine fraude aut dolo.
Alc. Ut Dii Deaeque turbidum plectant caput!
Chrys. Irata nesis: vel tibi et formae tuae
Sortes malignas imputa. Alces. Abicio luem.
Chrys. Puer resmne. Cleo. Gratias magnas tibi
Habemus omnes. Chrys. Sed referre omnes piget.
Cass. Cum ditiores erimus, et nuptae viris.
Eub. Praestabo cuncta, quae tuus poscet labor.SCENA III.
Alcesima suo fato irascieutr; Gorguna vix sani capitis, se Principi nuptur am sperat, multum deridente Chorebo.
Alcesima. Gorguna. Chorebus.
EGone nulli? nemo me iunget sibi?
Sic vidua semper? millies optem mori.
page 82, image: s100
Abscinde filum Lachesis. haud Solis iuvat
Videte lumen. risui ac ludibrio
Habear protervis? hoc probrum mulier feram!
Ingrata vita! necto me celsa trabe,
Ni Parca rumpat stamina an coniunx mihi?
Abire certum est. Gor. Siste properantem gradum.
Quae cura versat? Alc. Vulnus immensum tumet;
Grausique maeror. Plura non fari lubet.
Gor. Abit sagitta concita velocior.
Chor. Quid? mea voluptas, gaudium, et blandum decus!
Solamne cerno? mente quod numen sedet?
Gor. Placere amanti quo modo tandem queam.
Chor Beatus essem, si meum obsequium tibi
Hodie probarem. Gor. Servitus grata est, meo
Nec displicebit Principi. Chor. Hanc flammam foves?
Gor. Minore non caleo igne. Chor. Sic formam decet,
Placideque frontis purpuram, et niveas genas.
Gor Ingenia celsa ad summa conniti iuvat.
Chor. Sic rebar equidem. fata sic caeli iubent.
Gor. Omitte blanda. numquid ab amanti venis?
Mandata nulla? Chor. Venio. Mandatum unicum,
Ut bene valeres. gloria obsequii hactenus
Mihi relicta, donec ad sceptrum vocet.
Gor. O gratum amantem! principem ac dominum meum!
page 83, image: s101
Chor. Ipsius exercere non libeat pedes,
Gorguna, honori? Gorg. Ingrata, si renuam. forem,
Et feminarum pessima. Chor. Agili iam solum
Planta iuvabit quatere, iam tellus tremit.SCENA IV.
Adrastus Craeso supplex, ut expietur, regat, et in regiam admittitur.
Adrastus. Craesus.
REx magne, supplex genibus advolvor tuis,
Ut expiari liceat. eiectus domo
Miser paterna, manibus impuris vagus
Oberro et exul, rebus exutus meis.
Sum clade pressus maxima. mitis fidem
Imploro regis, ut hospitem afflictum iuvet.
Croe. Quae regio nutriit? qui parentes? quod genus?
Ad. Est Phrygia patria, Gordius nobis parens.
Crae. Amica gens, amicus est genitor tuus.
Quae culpa commissa, expiari quod petas?
Adr. Fratrem interemi, pro Dii! imprudens meum.
Crae. Est dira clades quo tamen casu accidit?
Adr. Nostras solemus singulis annis Phryges
Lostrare turmas. spiculum miles frequens
Emittit arcu; qui propius metam ferit,
Donatur auro. Dum manu nervum attraho,
Telumque libro, frater infelix meo
page 84, image: s102
Occurrit ictu; debito ubi cessit loco,
Mediusque militem inter et metam stetit.
Arundo adacta viribus magnis ruit,
Et molle figit guttur: ad terram cadit
Heu! iuvenis insons, et suo late imbuit
Cruore campum. Clamor exoritur virum,
Luctusque castris. Dum cito propero gradu,
Et posco veniam, luridus pallor subit
Et vultum et ora: membra solvuntur gelu:
Vita fugit Irruo, lacrimis corpus rigo,
Mucrone tento pectus, et nudo latus;
Vetuere amici Frater ah! caesus iacet.
Crae. Confide iuvenis Amicus ad amicos venis.
Incole penates regios: Craesus sinu
Ut filium fovebit. aequo animo feras
Hanc calamitatem moneo: levior sic erit
Maeror dolorque. corrigere quidquid nefas,
Patientia superatur, et constantia.
Adr. Amplectoranimum regis, et iussa exlequor.SCENA V.
Milites in castris tumultuantur ob Atym remotum, et novum ducem impositum, cui parere recusant.
Brotophagus. Hippocles. Argyraspis. Alcaeus. Cleolaus. Chrysolaus.
ALcaeum adesse cerno. quid princeps iubet?
page 85, image: s103
In castra non venturus est hodie ad suos?
Alc. Abire festinabat, ast urbe egredi
Rex vetuit, esse, scire quod natum velit.
Differre placuit pugnam in adventum suum,
Omnia paremus interim. Hipp. Veniat modo,
Calet iuventus, et suas certamine
Probare vires Principi quivis cupit.
Cleo. Favore prosequetur audaces viros,
Et digna tribuet praemia. Arg. Ut fortem excitet
Magnos ad ausus militem; exemplo metum
Adimat inerti. Cleo. Augere concertatio,
Frequensque pugna robur et viret solet.
Chrys. Accinctus ense, casside obductus caput,
Clypeoque et hasta tutus, egregium virum
In castra, quid dubitatis? advoluo. Bro. Tibi
Haec arma quis largitus? haec cassis meo
Sublata et hausta principi: novi satis.
Hipp. Furem tenemus. Arg. Rapite. praecelsa trabe
Suspende miles. Chrys. fune frangatur gula?
Hipp. Aliena cur arma induis? Chry. Dicam, obsecro,
Ut gesta res est. cum innocens. Hipp. narra, audiam.
Chrys. Craesus cubili principis tela omnia,
Ferrumque et arma iussit efferri. in meos
Hinc ista prompsi usus. Acl Quid istud? quid rei?
Cleo. An vera memoras? Chrys. Vera, per caeli faces,.
Hipp. Dimitte? miles. Brot. Causla quae tanti mali
page 86, image: s104
Chrys. Rex fata metuit impia, atque iram Iovis.
Arg. Quis imperabit copiis iuvenis vice?
Chrys. Praefectus armis Pactyas veniet brevi
In castra fastu tumidus, et spirans minas.
Brot. Nos ille ducat, aulicos inter greges
Qui semper haesit, virginum assuetus choro?
Alc. Cui castra rex commendat, indignum autumas?
Hipp. Qui Martis haud expertus est unquam aleam,
Nutritus umbra, Veneris eductus sinu:
Huic pareamus, hic regat fortes viros?
Cleo. Imperia sculpunt regis e trunco ducem.
Arg. Imbelle pectus! sic erit ludibrio
Armata virtus? Alc. Pactyas ducet tamen.
Brot. Adiuro vos per arma Martis, per ducis
Nostri salutem, nullus Eunucho aulico
Parere suescat. Protinus tradam neci,
Mandata quisquis spreverit. Alc quo te impetus?
Iram verere regis Hipp. audaci pede,
Brotophage, perge: miles est fidus tibi.
Arg. Prona est voluntas. Principi obstricti sumus,
Non Pactyae. Brot. Stringantur enses, si fides
Est firma vobis. Arg. Imperator Atys meus,
Non alius. Cleo. Ast imperia negligere est grave.
Brot. Quocumque sors caura, ductorem haud colam.
Alc. Nil monita prosunt: arma corripiet furor.
Reprimet tumultum regis adspectus sui.
page 87, image: s105SCENA VI.
Atys Matris consilio persuasus in potestate se patris futurum promittit, ac nuptiis annuit.
Alyattes. Atys. Aspanda. Cassandra.
MAgnanime Princeps, ludicro certamini
Parata cuncta: miles in pugnam ruet
Fervoremagno. Aty. Non dubia virtus mihi.
Indignor ah! non tela, non hastam manus.
Vacabo amori? nuptiis operam dabo?
Sed en senili fertur huc mater gradu.
Asp. Quid solus animo volvis, et frontem asperas?
Repelle curas, nate. laetitiae dies
Sit iste sacer. Hymenaeus attollat faces,
Castisque ludat ignibus: blandas vibret
Taedas Cupido: sponsa ducatur domum.
Et quid moraris? lubricae aetatis memor
Mandata regis perage. pernici fugit
Cursu iuventus: fluminis ritu breves
Labuntur anni; fruere, dum licitum, tuis.
Aty. Non novi Amoris iura, nec leges thori,
Qui semper arma Martis amplexus fui.
Asp. At nunc senectus suadet, et niveum caput
Fessi parentis, castra sectari nova,
Placidumque amorem: prospero imperium ut statu
page 88, image: s106
In plura duret saecula, et natus patri
Succedat haeres. Liberi regum salus,
Regnique munintenta; non turmae truces,
Non tela. nec vasto aggere eductae domus.
Aty. Ubi arma languent, lubrica imperii salus,
Propinqua clades. Asp. Iam satis ferro datum.
Mandata flectant regis, et matris preces.
Dum frevet aetas, dum iuventutis vigor,
Mentem relaxa, nubilam frontem explica
Flammis amoris. Cernis, ut grata omnibus
Fecunda tellus, sterilis inculto solo
Contempta iaceat. hoc idem evenier tibi,
Prole ubi virihregiam augebis domum,
Hostes vereri, amare consuescent tui,
Cum sobole destitutus excipies patris
Humeris laborem, quanta te moles premet?
Aty. Properare quid necesse? vix tenetas genas
Lanugo inumbrat. Asp. optimos vitae dies
Effluere cur sinis? hora cum periit semel,
Nescit reverti: tempori aptari iuvet.
Lusus, amores, nuptiae iuvenem decent.
Turpe est amare, membra cum torpent gelu,
Canaque crines albicant rari nive.
Aty. Succumbit animus: pertinax cedit rigor.
Regina vincis: ratio me movit tua.
Asp. Rebar futurum. notus est ardor mei
Pietasque nati. laeta iam thalamum apparo,
Iam quaero sponsam regio dignam theoro.
Cass. Quae virgo digna principis flammis erit?
page 89, image: s107CHORUS.
Amor Atys pectus cuspide perfodisse gloriatur, et fic impletum esse somnium; cui Mors se opponit, ac sibi deberi victi. mam contendit.
Amor. Hymenaeus. Mors. Casus.
NOstro telo confixus Atys
Dira implevit somnia patris,
Caelique minas Amor eulsit.
Celeri huc frater propera gressu,
Quem iura thori, gaudia, risus,
Facilesque iuvant sine fine ioci.
Hym. Atys est noster. pectore casto
Teneri vulnus sentit amoris.
Plaga siquis saucius ista,
Ferrea cuspis laedere nescit.
Am. At nova quando principis aedes
Nupta subibit?
Hym. Post breve tempus iunget amantes
Regia sponsos.
Am Hym. Sic cura, sic vicimus arte
Tristia fata.
Mors. Quis vires, quis viatre meas
Unquam potuit? nostra potestas
Divum nulli cedere novit.
Cas. Aeterno nosfaedere strinxir
page 90, image: s108
Natura parens. Hominum casu
Pars magna perit, nescia sortis.
Mor. Attero cunctos, omnia sterno.
Cas. Obruo fortes, perimo audaces.
Mor. Dextera saevi, spicula mitte:
Regia proles sentiet ictum.
Cas. Princeps nostris concidet armis.
Mor. Cas. Ferrea cuspis metet hunc florem.
Am. Atys est blandi victina amoris.
Hym. Cuspide molli saucius ardet.
Mor. Cas. Ferrea cuspis stamina rumpet.
Am. Hym. Cuspide amoris concidet ictus.
Mor. Atys intereat, spicula vibro.
Am. Atys ardescat, pectora fixi.
Mor. Morti cedes, imbellis amor.
Am. Non tibi cedo, sum fortis amor.
Mor. Cede, puer, vel spicula frango.
Am. Non tibi cedo. Mor. Cede coactus.
Nunc ubi vires, vaneque minae?
Mor. Cas Cedite victi. Princeps nostris
Iam cadet armis.
Am. Hym. Cedite larvae. Vulnere dulci
Atys ardebit.
page 91, image: s109ACTUS III.
SCENA I.
Adrastus prisco ritu expiatur a Craeso.
Craesus. Hierophanta. Adrastus. Meles.
VIctima probata est? crimen Adrasti luam?
Superis litatum? an numen adversum vetat?
Hiero. Iam caesa porca. Sanguinem calidum adfero.
Nam sanguine expiandus effusus cruor.
Crae. Adraste, protinus elue impuras manus
Cruore porci: mente sic labes abit
Contracta caede fratris. Hier. Undae nunc caput
Manusque spargant. Crae. Abluat flumen nefas.
Hier. Ter pura frontem lympha, ter flavas comas
Ter ora inunder. Crae Rore dum aspergo levi
Polluta membra, crimen abscedet procul,
Et caesus his piaculis placabitur.
Hier. Iam sulphur adde, flammam, et ardentes faces.
Ter lustra in orbem. Crae. Cuncta purgabit vigor
Vaporque sulphuris igneus. Hier. Factum satis.
Adraste, posthac crimine immunes manus
Habebis a caede expiatus, Crae. Sed cave,
page 92, image: s110
Ne bis nocentem culpa te reddat tua.
Adr. Rex magne, nulla gratiam hanc memori dies
Animo revellet. Video, me obstrictum tibi,
Plus quam parenti. Genitor ut vitam dedit,
Fecit nocentem; Craesus insontem ex teo.
Domo paterna pulsus, hospitio tuo
Recipior exul. Munus agnoscam sacrum,
Phaebea donec Iampas ardebit polo:
Culpa nec ulla polluma puras manus.
Mel. Est innocens, quem sceleris admissi pudet.SCENA II.
Chrysolaus a nemine viderise censet, feminarum arcana explorat, ac in sanientes deludit.
Chrysolaus. Philopaezon. Cleonyma. Cassandra. Gorguna. Chorebus.
AN cernis? an versuta fraus condit satis,
Ut nemo videat? Phil. quomodo invisum omnibus
Solus ego cernam? Chrys Fingere haud quidquam velis,
Cave puer: aut te rupe praecipitem dabo.
page 93, image: s111
Phil. Ira intumesces, vera cum dico? Chryssoles
Pletumque variis metaphoris uti et tropis.
Phil. Nunc sine figuris, Rhetorumve ambagibus,
Te non videri, candide dico, assero.
Chrys. Ressalva quos arguta mihi ludos stropha?
Abscede. Nymphae prodeunt. cuncta audiam,
Intelligamque principum arcana et ducum.
Nunc opera tenero virginum danda est choro.
Cleo. Quis urget animum, mente quod numen sedet?
Tacitus per ossa serpit et venas furor.
Frui quiete nuspiam aut somno licet.
Nec grata Cereris dona, nec Bacchi liquor.
Torretur aestu pectus, et flammis iecur.
Cass. Agnosco morbum: prodit effectus malum.
Incerta caussa: sed oculis culpam imputo.
Amas profecto. Chrys. Pessima Cupida lues.
Hac tabe pereunt feminae innumerae. at tace.
Cass. Quis nostra verba sublegit, et aures ferit
Murmure procaci? Cleo. Liber arbitrio locus?
Cass. Nemo videtur. forte commonuit Deus.
Cleo. Quid moneat? Cass. ut ne pectus unquam addiceres
Flammis amoris. Cleo. Amare num credis scelus?
Etsi monerer, maior in venis calor.
Chrys. Insanus ardor: pectore a casto amove.
Cass. Audin Cleonyma? Cleo. quis iste? Tartareo specu
page 94, image: s112
Canis solutus. Cass. Verba ne spernas: poli
Leges verere. Cleo Legibus cautum poli,
Amare smper. Cass. Occupat mentem furor.
Sed quis tepentes igne succendit fibras?
Cleon. Formae venustas: qualis haud unquam fuit
In Lydia conspecta. Sic oculi nitent,
Sic ora fulgent, ut iubar Phoebi solet,
Dum mane rutilans siderum extinguit faces.
Cass. Peregrinus ille, an regia eductus domo?
Cleo Moeonia numquam protulit tantum decus:
Procul remotis ardor e terris venit.
Cass. Peregrina amamus, vile, quod crescit domi.
Quis ille vero? mutua flagrat fide?
Cleo Aeterna faxint numina, et sanctus puer!
Cass. Quod nomen autem? Cleo. Adras: Adras. Cass. teneo lupum.
Adrastus est. Cle. ah! languida in terram cado.
Chrys. Attolle membra: frigida spargas caput,
Et ora. Cass. Sola non queo, nec opem fero.
Gorguna sed enim commodum et sponsus venit.
Gor. An sponsus iste? Cass. credidi semper tuum.
Gor. Quae principi desponsa, privatos thoros
Non ambit. cass. hoc novum mihi. at quaeso, iuva,
Chorebe. Chor. Quid mali accidit? dextram tene,
Ego sinistram. Cass. tolle vultus, et tuo
Te redde amanti. Chor. Quid moras segnis trahis?
Cleo. quis motruam ad vitam vocat? Chor. Adrastus iubet
page 95, image: s113
Vivere Cleonymam. Cleo Pristinus surgit vigor,
Animiquerobur. vivere Adrastus iubet.
O blanda vox! o dulce Ienimen mali!
Invisam amantem. regias aedes petam.
Cor. Merevocat idem principis in aulam calor.
Cleo Gorguna nubet? Gor. fata sic urgent mea.
Cleo. O laeta sors! Gor. Celerare sed greslum iuvet.
Cleo. Sequor volantem. Chor. noster interealabor,
Ridere fatuas, ludere amentes. Cass. Placet.
Chrys. O spes amantum credula! o mendax furor!
Sic feminarum arcana penetravi omnia.
Aulam petamus: plura tum daemon meus
Secreta pandet. Utar hac techna lubens.SCENA III.
Tumultuantes milites ac urbem ingre Ius compescit, et sedat Atys.
Brotophagus. Hippocles. Argyraspis. Pactyas Atys. Adrastus. Alcaeus. Cleolaud.
COnosiste miles. progredi ulterius nefas.
Mandata tandem regis exspecta, et ducem
Atym verere Hip. Sed ducis munus vetat
Parens obire. Arg. Questibus faciles dabit
Benignus aures. Alc. Pactyae irarum faces
page 96, image: s114
Subdet catena. Cleo. Vinculis exsolvite.
Ut vestra vincat caussa. Brot. si princeps venit,
Eximere nexu, non gravis fuerit labor:
Nunc liberari debita poena. haud placet.
Alc. Quid meruit ille? Hip. Militem ignavus regat?
Cleo Sic Craesusimperavit? Arg. At nemo fidem
Obstrinxit unquam Pacetyae Cleo. Factum male.
Quis ille, cultu qui peregino huc gradum?
Alc Ignota vestis, vultus ignotus mihi.
Adr. In castra Craesus militem abduci iubet,
Durisque vinclis liberum mitti ducem:
Veniam daturum, imperia si referam exsequi
Prompte tribunos Pactyae Cresphon locum
Cras occupabit. Brot. Regios exercitus
Iussus adorat. Principi at dedimus fidem:
Hic praesit unus; copiae hunc solum aestimant,
Parentque soli Adr. Turbo quis mentes rotat?
Cleo. Referre regicuncta, consilium optimum.
Adr. Propera: necesse est, norit ut regni statum.
Hip. Non arma ponent, castra nec repetent duces.
Atys priusquam nos suo aspectu beet.
Arg. Ut icta saxa fluctibus crebris maris
Immota perstant, fracta nec aquarum impetu
Unquam recedunt; sic voluntas, sic Amor
Exercitus est regii in fortem ducem.
Nequit moveri, principis ut alii vices
Permittat unquam Adr. ferv or hic multum placet:
Obtemperare sed prius regi decet.
At ecce gressu cencito huc Atys venit.
page 97, image: s115
Pact. Miserere, princeps, libera insontem metu,
Manibusque vincla deme, et afflictum iuva.
Brot. O magne ductor, columen o regni unicum,
Spes blanda Procerum, plebis oppressae decus,
Ignosce, si fors miles erravit, tui
Amore factum. necit alienum pati
Ducem, aut subesse, principi assuetus suo.
Aty. Imperia regis excutere numquam licet:
Viget potestas patrio iussu mea.
Transferre in alium non queat quovis die?
Brot. Veniam precamur impulit iustus dolor,
Ardorque. Regis Pactyas subeat vices?
Aty. Verum quid urbem petitis? an castris piget
Forsan morari? Prot. Principis vultu frui
Exercitus desiderat, nutu sui
Pendere ductoris. Aty. Gravis culpa est quidem
Deserere castra: venia sit facilis tamen.
Eximite nexu Pactyam Pact. Grates tibi
Quas, magne princeps, debeo? Aty. Hinc muro procul
Abite rursus. adero post paucos dies
Dux vester et commilito. Iussit parens
Deponere arma, et nunc amori me dare.
Ne fors tumultus surgat in castris novus,
Prospicite caute. Brot. Principis nemo abnuet
Parere iussis. nostra tu solum salus,
Amorque. semper militum adstricta est fides,
Devota dextra. Aty Grata virtus haec mihi,
page 98, image: s116
Et ardor iste: duret aeternum, precor.
Brot. Donec mieabunt astra, durabit fides.SCENA IV.
Dum Philaenus merum ad nuptias depromere cogitat, a Chrysolao circumvenitur, atque aure exspoliatur.
Philaenus. Philpaezon. Chrysolaus. Thesprio.
SUffciat unus taedio tanto? premunt,
Urgent, minantur, imperant omnes mihi,
Superba Craesi quotquot enutrit domus.
Atlantis humeri ponderi haud essent pares.
Quam mihi molestae nuptiae regum accidunt?
Obsequia nostra principi addicam lubens;
Verum tot aulae probra! iam plenum caput
Insania et furore Philo Non sane negem.
Philaene in aurem verba perpauca. Philae. haud vacat.
An non laboribus occupatum me vides?
Philo. In rem tuam. Philae. Facesse. quid tecum mihi
Negotii? Philo. audi, quaeso. Philae confestim expedi
Philo. Fraudum dolosus artifex aderit brevi
Obtectus umbra pilei, et larva stygis,
Latenique cunctos gutturi inverget merum,
page 99, image: s117
Ut matre natum: exinde thesaurum tuum
Inviset, abstrahet. Philae. aululam plenam aureis,
Bacchique fidei creditam? Philo. Atlantisnepos
Secreta pandit omnia, et furem docet.
Philae. Servabo caute. Philo. Nilviri obtutus fugit.
Philae. Nisi forte iam sublata sir: siste hic gradum.
Philo. Locum notavi. prurit in praedam manus.
Philae. Custodietur. Philo. consilium at audi meum.
Invisus ille cum pedem huc tulerit, mero
Se plusculum invitabit: interea hunc cape
A me lapillum. prodet, ac ora omnibus
Praebebit adspicienda. Thessala mehoc mode
Erudiit anus, et plura iam vidi abdita.
Prensus ubi fuerit, pileo nuda caput,
Ne fallat oculos rurus. at solus nihil
Audere poteris; viribus magnis opus.
Philae. Vocabo famulum: Thesprio. thes. am quidquam iubes?
Philae. Nava fidelem, quaeso, nunc operam mihi.
Latronem oportet capere. Thes Sum promptus manu.
Philo. Contundite probe terga; vindictam expeto:
Nam me caecidit saepe crudeli manu.
Audire videor. prospice. Philae. silete, obsecro.
page 100, image: s118
Philo. In angulo me condo. Chrys. Craeso dum merum
Promit Philaenus; gutturi hinc promam meo.
Philae. Quaer larva, quam loqui audio? inquiras, puer.
Chrys. Non me videbit. Thes. Audio. cerno nihil.
Philae. Quaeramus ambo forte se prodet fera.
Chrys. Frustra estis. Philae. At ego maximis plagis domum
Dimittam onustum. teneo latronem improbum.
Quid iste iuvit pileus? Chrys perii miser!
Thes. Caput dolosum! Chrys. Verbere abstineas, precor.
Thes. Quis pectus insanum furor? Chrys. volui merum
Gustare nuptiale. Philo. Sic Dominus placet:
Sed aurei magis. aula quam nummis gravis!
Thesaurus acri in ventus ingenio mihi.
Philae. Excute profanum, surripuit aurum quoque.
Chrys. Nego. petnego. non tetigit haec aurum manus.
Philae. Scrutare, quaere, dispice. Thes. excussi omnia:
Nihil reperio. Philae. quo iacet tandem loco?
Thes. An ille forte, qui prius lapidem dedit,
Finxitque amicum, sportula secum abstulit?
Philae. O laeva fata! sortis heu fraude impiam!
Non cernis hominem? Thes. Nuspiam apparet puer:
page 101, image: s119
Abiit, recessit. Chrys. Quis fuit? Philae. Notum tibi
Se dixit esse. Chrys. Amissa sunt cuncta. haud ita
Piceata dextra furis Autolyci fuit,
Ut huius est sinistra. Philae. Quo vadam miser?
Chrys. Reperire nusquam gentium poteris. Philae. veni,
Inquire mecum. Chrys. Diligenter. iam sequor.
Quaeram profecto: cedet ast aurum mihi.
Hanc nostra technam repperit solertia,
Ut conditis emungerem nummis senem.SCENA V.
Regina mater Hypoclema suo filio spousam seligit.
Aspanda. Cassandra. Hypoclea. Eubule.
FOrtuna summum tollet ad honoris gradum
Quam forma ptaestans, generis antiqui decus
Commendat, et virtutis effulgens iubar,
Si pronus animus, mutuae ardoris faces
Cass. Quis dona sortis abnuat? numquam pede
Redit secundo, eiecta si fuerit semel.
Hip. Ambigua sors, versatur instabili rota:
Cum pulsat, aperi, ne tuas linquat fores.
Asp. Felix, Hypoclea, esse si cupias, potes.
Propellit aura mitis, atque urget ratem.
page 102, image: s120
Amor gubernat, littus Hymenaeus legit.
Eub. Secura, quae iam prospicit portum ratis.
Nos vehimur alto; agitamur incerto salo.
Asp. Regina fies: igne si pectus calet,
Et sponsa dici Principis Lydi petis.
Hyp. Sponsae superbum nomen est, famulam voca.
Asp. Connubia faustis iungat ominibus Deus,
Cui magnus orbis, aula cui paret Iovis.
Hyp. Fortuna, quo me cnlmine immeritam locas?
Asp. Formae venustas meruit, ac oris nitor,
Castive mores: captus his natus meus.
Cass. Beata nympha! regium limen patet:
Conscende thalamos. Ora cur pingit rubor?
Hyp. Regina, tanto indigna sum fastigio.
Ignosce fassae: genibus advolvor tuis.
Asp. Assurge: frons modesta, niveus te pudor
Adducit aulae. Eub. Regiae, virgo, gere
Morem voluntati. reluctari est nefas.
Hyp. Conditio tenuis me reluctari iubet.
Asp. Ne crede, Hypoclea, invenit amantes pares,
Aut reddit ardor. Hyp. Obseqaor, famulam ut decet,
Regina, iussis. Asp. Nuptiis dignam indue
Thalamoque speciem: linque privatos lares,
Subi penates regios, Craesi nurus.
Hyp. Pareo monenti: coepta fortunet Deus.
page 103, image: s121SCENA VI.
Gorguna, Cassrandr a incitante, ad nuptias se parat. Daduchi taedas praeferunt, et sponsis bene ominantur.
Gorguna. Chorebus. Alcesima. Phaedrus. Hyacinthus. Erastus. Meles.
COnnubia iam Cupido festinat mihi.
Regina sum, beata sum chor. Famulus tuus
Sed quid Chorebus? Gor. Facilis ad honores via
Fido ministro regiae uxoris patet.
Alc. Supplex adorat Lydia, et donis colit.
Sed quem virorum capiet hoc vultus ebur?
Chor. Graesi nepotem. Alc. Tamdiu exspecterm meum,
Het fata1 sponsum? nulla spes ergo super?
Chor. Quae nil potest sperare, desperet nihil.
Alc. Infesta nobis Iuno. Chor. Nec multum Venus
Benigna. Gorg. Charites pectore ac vultu refer,
Nubes profecto flammeo involuens caput.
Alc. Numquam subivere hae meas aedes Deae.
Chor. Credo lubenter. arguit frontis rigor.
Cass. Ad nuptias vocamur, et nectis moras
Gorguna? pueri nuptiales iam faces
Vibrant patrimi. Gor. Sola fecedo, et comas
page 104, image: s122
Compono in horto. Chor. Ludicram clementiam!
Cass. Cur feminae sic anxie ambimus viros,
Cum tot labores, onera tot nuptas gravent?
Saepe est ferendus coniugis vultus trucis,
Irata saepe frons, supercilium grave.
Peiora taceo, verbera, et tristes minas.
Alc. An me maritus increpet? duris agar
Verbis proteruus? Cass. Cogita curas graves
Puerperii deinde omnium fastidium
Fastidiorum maximum. Alc. Nolo amplius,
Nolo maritum. Chor. Facilis excusatio,
Cum nemo ducat. Acl Coniugii terret labor.
Mel Caffandra, cessas? regis imperium leve
Forsan videtur? Cass. Iam faces Phaedrus quatit,
Alacresque comites. Phae. Principi obsequium meum
Dudum paratum; regiae ut sponsae facem
Praeluceam patrimus Hya Haud regis moror
Mandata, munere rite defungar meo.
Eras Felicibus ducetur auspiciis domum
Regina virgo. Candidis alis micat
Flammatus amor. Hya Et marcido Hymenaeus gradu
Aulam pererrat, ebrio innectens rosas
Capiti perennes. Phae. Magna genialem thorum
Soror Tonantis lustrat, et ploli favet
Hinc proditurae. Hya Gratiae nexae invicem
Amanti honorem virgini adspirant novum.
Era. Dii Deaeque connubia regum fovent.
page 105, image: s123
Phaed. Tam grata superis aula, tam Iargus favor
Diffunditur clementis in Craesi domum.
$$$Mel. Favor perennet! principi referam omnia.SCENA VII.
Sponsa adducitur, et regio Principi connubio iungitur.
Craesus. Hicrophanta. Atys. Meles. Adrastus. Aspanda. Hypoclea.
AN nuptiis rogatus auspicio Deus
Addicit, an differre properantes iubet?
Hier Auspicia sunt secunda Nec caelum vetat
Connubia nati Craes. Si lubet, sponsam voca.
Aty. Grata est voluntas patris, imperium placet.
Mel. Mandata perago. Adr. Sic genus vincit stygem
Mortale: sic naturna conservat suas
Animosa leges: saeela sic cettis fluunt
Distincta spatiis. Tolle coniugii sacra,
Aevo peribit unico humanum genus.
Crae. Telone pectus fixit Adrasti puer?
Adr. Calet iuventus, igneus nobis vigor.
Sed en modesto sponsa sese infert gradu.
Aty. Divina nympha, mentis o blandum iubar,
Ne spetne dulci amoris accensum face;
page 106, image: s124
Qui se fideli faedere adstrictum cupit,
Quod nulla rumpant fata, nec solvat dies.
Hyp. Magnanime princeps, regiae columen domus,
Spes sola populi, certa Moeoniae salus,
Dulcedo, si sinis, voluptas ac amor,
Famulae immerentis, o notas animi queas
Videre amantis! pedibus allabor tuis,
Me recipe servam: plura maiestas vetat.
Aty. En nympha, firmo metibi nexu ligo.
Ardoris aeterni annulum pignus cape.
Hyp. Est suave vinclum, nexus optatus mihi:
Quem nulla memori pectore reveller dies.
Aty. Taedae iugales ut nitent, flamma pari
Animi calescant. Hyp. Audiat Iuno preces,
Sanctusque totum qui regit mundum puer.
Hier. Dii coniugales, quasque praesidio advocat
Moeonia dives, numine potenti novis
Favere sponsis. faedere irrupto fides
Annos in omnes duret, et castae faces.
Atys vigorem parvulus referat patris,
Et ora matris: foveat amplexu pio
Craesus nepotem. Asp. Sancta genialis thori
Lucina custos, voce dum fausta precor,
Ades benigna, fer lubens sponsis opern.
Crae. Dii Deaeque sobole reparabunt domum
Craesi cadentem, et tristia avertent procul
Omina faventes. Adr. Prole numerola tua
Virebit aula: faedus aeternum liget
page 107, image: s125
Utrimque amantes. Mel. Vibret Hymenaeus facves,
Blandique amores lubricos ducant choros.
Crae. Ad nuptiales laeta nox epulas vocat.
Cantus et hymni regia tota sonent.
Mel. Ad cantum et epulas, ad choreas, et fides
Iucunditas invitat, et magnus puer.CHORUS.
Amor, Hymenaeus et Iucunditas ad laetitiam omnes excitant, ad cantum et choreas invitant.
Amor. Hymenaeus. Iucunditas.
AD cannina et choreas:
Cupido motat alas.
Hym. Ad nuptiale sacrum
Praelucet igne blando
Hymenaeus, ac inumbrat
Amantium capillos
Virentibus coronis.
Iuc. Ad carmina et choreas.
Ad musicos susurros
Iuvenes ciet Cupido
Ac virgines tenellas.
Am. Nox imperat serena,
Iucunditasque laeta,
page 108, image: s126
Ur nemo fronte tristi.
Sacros profanet ignes.
Hym. Cupido, quid moramur?
Ad carmina et choreas.
Iuc. Iucunditas praeibit.
Ad musicos susurros.
Am. Hy. Iuc. Ad carmina et choreas.
Ad musicos susurros.ACTUS IV.
SCENA I.
Conqueruntur agrestes Mysi, se, dum aula exultat, calamitatibus expositos esse, atque ab apro vastari, quorum preces et vota ad regem se delaturum pollicetur Meles.
Misopolites. Chaunus. Amoebus. Meles.
RUris colonus quam miser! praedae omnium
Patet, ac rapinae: milites abigunt pecus,
Feruntque secum, dura, si repetas, manent;
Nam faepe diro vulnere cruentant caput.
Nec multa verba. da aedibus quidquid latet,
Aut ense confossus cade. Cha. Insanum genus!
Si nemo terram exerceat, et agros colat,
page 109, image: s127
Illi unde vivent? Amoe. Gravior at labes premit
Miseros agrestes: laeta venator sata
Feraeque vastant, proterunt mirum in modum.
Mis. Aprum quis aruis pellit, aut tandem necat.
Nostros labores dente qui saevo eruit,
Sternitque pubem, ventus autumno ut solet
Folia cadente? Amoe. Principem fidos decet
Cives tueri: prin cipis pereat manu
Pestis cruenta. Chau delicis Croesus vacat,
Atque aula tota diffluit luxu pari.
Mis. Laetitia mentes occupat, Bacchi calent
Plerique flore: sacra connubiis dies.
Amoe: Nos interim negligimur: aditus non datur
Ad regis aures. forsan admitti nefas.
Cha. Sperare liceat. Croesus est mitis pater,
Ac rex benignus. Mel Unde vos? Quibus ex agris?
Quae caussa in urbem compulit? Mis Mysi sumus:
Non procul Olympo degimus, durum genus.
Rurique semper vivere assuetum. haud levis
Nos caussa petere regis alloquium iubet.
Mel. Effare, quid vos turbet: officii mei
Monere Croesum. Mis. Dente fulmineo ruit
Aper ab Olympo, dira pernicies agris,
Luesque campis: sternit, evertit sata
Per Mysiam omnem. Mel. Nulius huic pesti obstitut?
Chau. Sudibus praeustis saepe conati sumus
Venabulis que domare crudelem feram:
page 110, image: s128
Verum interemptis pluribus subducere
Nos sumus adacti. fertur immani impetu;
Saxa ut soluta monte praecipiti cadunt,
Secum ruina cuncta dum involvunt gravi.
Mis. Regem precamur, filium ut mittat suum,
Cum militari promptum in auxilium manu.
Mel. Narrabo regi cuncta. delectas dabit
Cum duce cohortes: arma prosternent luem.SCENA II.
Rex auditis Mysorum querelis copias suas ad perimendum aprum abire iubet.
Croesus. Alcaeus. Cocolaus. Meles.
SIc maesta posse fata leniri arbitror.
Submota cum arma: nam immemor belli et sui,
Flammis amatae coniugis natus calet.
Alc. Confide, rex. Amoris id telum fuit,
Quo vulnerandum principem monuit sopor.
Cleo. Ambigua somnia. saepe rem signant levem,
Aut factum inane. Croe. Faxit hoc rector poli!
Mel. Ex Mysia venere, qui poscunt Atym,
Et militares copias mitti sibi.
Aper timendus dente fulmineo, quatit
Infestus agros, plurimi occisi iacent,
Qui pellere ausi. Croe. Militum ducat globum
Brotophagus, aerumnas ut auxilio levet.
page 111, image: s129
Dimittere meum nuptiae prohibent Atyn,
Minaeque caeli. Mel. Venueror imperium Ducis.
Alt. Si non vet as rex, ibo quaesitum suem
Una serocem. Cleo. Suadet animus idem mihi,
Et ardor urget. Croe. Ite felici pede.
Quicumque praedam tuleri, ac dede it neci
Pestem nefandam, Croesus incinget caput
Aurea corona, humerosque purpurea stola.
Alc. Aurea corona extimulat, occidam feram.SCENA III.
Dum agrestes secum deliberant, quid agant potissimum, Philopaezon se offert, et suam promittit operam. Verum sarcinae ab Amoebo includitur, et pro lepore venditur.
Misopolites. Chaunus. Amoebus. Philopaezon. Chrysolaus.
QUis tollit aprum, et liberat silvas metu?
Chau. Rex mittet audacem manum, et fortes viros.
Amoe. Qui nostra pecora, qui oves nostras vorent.
Mis. Tum pessimos Plutonis absumat canis.
Chau. Meliora suadet indoles mitis ducis.
Amoe. Quis militem compescet effraevum, impium?
page 112, image: s130
Mis. Sic nostra manus infirma, sic robur meum
An non perimere belluam immanem queam?
Chau Si non moveret se fera, atque ictum tuum
Tremens, pavensque exciperet, haud ausis tamen.
Mis. Eloquere parcius ilia, ni caedi velis.
Chau. Intrepidus adsto. Amoe. Ignosce, vicinum haud feri.
Mis. Non iusta caussa? Amoe. Sed quod huc compendium,
Aut hominis umbra? Phil. Sistite, et nostram quoque
Percipite mentem. Maximi ex utero Iovis
Tam magnus heros prodii. Chau. Summo Iove
Prognatus iste! exclusit ovo Helenae parens.
Phil. Feras peremi plurimas; porcos, apros,
Ursos, leones, tigrides. Vestram luem
Exscindere animus, nota si saevi mihi
Sint lustra monstri. Mis. Quo modo tolles suem
Ostende, quaeso. Phil. Tela sic vibro. gradum
Sic figo. Chau. Ne caput petas canum, obsecro.
Phil. Tentemus aleam. Amoe. libet. Phil. tranf. verbero.
Amoe. Transcendo. ferte sarcinam, aut saccum ocyus.
Mis. Cur istud? Amoe. Ut costodiam natum Iovis.
Phil. Mene animus est includere? Amoe. haud metuas tamen.
Phil. Dii Deaeque; Iupiter, Iuno, Venus.
Mavors, Cupido, Mercuri, Triton, Ceres!
page 113, image: s131
Ab improbo sic ludor! Amoe. Includo: tace.
Phil Non sileo, non obedio. occumbam prius.
Amoe. Iam vinculis constrictus es, clama, geme.
Phil. O machinator fraudis, et scelerum artifex!
Amoe. Quam suave nostra luscinia cantat melos!
Mis. Pro lepore vel perdice vendas, si potes.
Amoe. Mecum in forum aufero: commodum at civis venit.
Chrys. Quid hospites divenditis? Amoe. Leporem velim.
Chrys. Tam magnus unde? Amoe. Mysia ingentes alit,
Hic e minoribus unus. Chrys. Aspiciam rogo.
Amoe. An emere cupis? Chrys ostende. Amoe. Vendam, si lubet.
Chrys. Quanti? Amoe. duobus aureis nummis. Vide,
Et solve vincla. Chrys. non moror Amoe. Subducite
Vos interim. Chrys. Quis daemonum? heu perii? Phil cade
Profane: sic ludibrio Divum genus
Habear protervis? Chrys. Parce. merui nil ego.
Phil. Egone parcam? occido. Chrys. diffugio miser.
Has nolo merces cautius posthac emam.
Phil. Ita turba me vagass non erit inultunnefas.
page 114, image: s132SCENA IV.
Atyps suam sortem deplorat, quod arma negentur, et populi rumores formidat.
Atys. Alcaeus. Cleolaus.
QUid fama de me? quid domum Mysi ferent?
Negantur arma. Sponsa quid credet mea?
Scilicet inertem rumor, ignovum, otio
Amoribusque deditum sparget ducem.
Regem rogavi, sineret oppressis opem
Praestare populis: pertinax durat rigor,
Nec precibus ullis credulae menti semel
Impressa fallax suasio tolli potest.
Alc. Magnanime Princeps, ire quaesitum ferana
Servos decebir, providi imperio patris
Fulcire prole regiam natum domum.
Aty. Apro perempto gratior fuerit quies.
Cleo Incerta moveant sortis, et casum time
Monito parentis. Aty. Esse quis casus potest?
Discrimen haud est quaerere, ac lustris feras
Agitare suetis. Cleo. Dente cur Mysos aper
Tot iste saevo stravit, et damna intulit
Tot pubi agresti? Aty. Sternitur subito metu
Venationis inscia et Martis manus.
Alc. Puguae peritus miles, ac fortes viri
page 115, image: s133
Hinc adgredi iubentur atrocem feram.
Nos ibimus quoque. Aty. Regis imperio? Cleo. licet.
Aty. Mihi non liebit? ite, quo ducet Deus.SCENA V.
Mercurius Candaulem, et reliquos Heraclidas Lydorum reges ad vindictam spectandam invitat, quam Mermnadae ipsis brevi sint perseluturi.
Mercurius. Candaules. Alyattes. Meles.
UT erque mundus pervius Cyllenio:
Patet superna regia, et tetri domus
Obscura Ditis; cardines necto meo
Commercio ambos. Quantus hic squalor pigro
Situ redundat! turbidum heu mortis chaos!
Nepotibus magni Herculis iussit parens
Impleta canere fata Lydorum ducum.
Prodite laeto pesteri Alcidis gradu,
Queis sceptra rapuit perfidi Gygis manus,
Candaule caeso; feminae adiutus dolo.
Cand. Adhuc cruenta vulnera peremptus gero
Gygis nefandi dextera. heu! uxor nimis
Amara prodit coniugem, ac regno exuit.
Mel. Excusla sceptra filio infelix gemo.
Aly. Caesum nepotem, regnum ademptum quis ferat
page 116, image: s134
Animo quieto? ignobilis furto premat
Possessa nobis arua? Moeoniam nepos
Gygis gubernet? Merc. Fata rapto per nefas
Diademate diu non sinent uti, aut frui.
Atys peremptus vulnere indigno cadet,
Spes sola regni. Craesus in maius malum
Servatus aftris, cedere inimicis suas
Opes videbit, patrio extorris solo.
Cand O iusta fata! raptor alieni occidet
Sceptri cruentus. Mel Posteri poenas luent.
Aly. Scelera parentis impios natos prement.
Mel. Vindicta lento lequitur, ac urget pede,
Quicumque puras crimine haud servant manus;
Nec parcit ulli. poena delicti comes.
Merc. Solacium istud ferre me voluit parens
Indigna passis. astra nunc rursus peto.
Cand Iam grata nobis vulnera, et caedes levis:
Non cecidi inultus. hostibus lethum imminet.
Mel. Vindicta dulcem Tartari reddit specum.
Aly. Ultio peracta est. Mermnadae occisi iacent.
Sic puniantur, qui dolo sceptra occupant,
Inhiantque regnis: fanguine immersi suo,
Aut patria eiecti hostium occumbant solo.
page 117, image: s135SCENA VI.
Mysi Atyn ducem a rege petunt, qui, aegre licet, tandem dimittit, cum somnium prudenter interpretatus esset.
Meles. Croesus. Atys. Adrastus.
REx magne, abire Brotophago nolunt duce
Mysi absque nato. Croe. Cur id? Mel. Auspicio sui
Superare posse Principis sperant aprum,
Haud profuturum altetius, inclamant, sibi
Croe. Quae caussa? iuvenes mitto deiectos. Atys
Novus est maritus. Aty. Grata quae quondam mihi,
Cur nunc negantur? praelium, ac clamor canum
Quam suavis oblectatio mentis fuit?
Hinc fama, gloria, decus et nomen venit.
Fortasse mollis videor, ac deses patri?
Quem meesse cives, nupta quem credet nova?
An non pigebit Principi ignavo datam?
Concede proinde, me ire venatum, parens,
Meliora vel te nosse, persuade, rogo.
Croe. Notata numquam ignaviae labes fuit,
Nec ulla culpa lumina offendit mea:
At somnium minatur, aevi e brcvis,
Fili, futurum. cuspide heu! ferri cades.
page 118, image: s136
Hinc illigavi nuptiis. tela omnia
Procul temovi. fata si forte aspera
Rumpam cavendo, vita dum superat mihi.
Aty. Ignosce, genitor: somnium haud recte accipis.
Non dente saevo belluae, aut irae impetu,
Sed ferrea mihi cuspide minatur Deus.
Si pugna cum hostibus foret, iustus timor
Ageret parentem; cessat, ubi silvas peto,
Aprumque tollo. abire permittas, precor.
Croe. Ratione vincis, nate, dum caeli minas
Prudens reiolvis. Sed tamen vacuum metu
Nonest paternum pectus. Abitum non veto,
At cura torquet. Aty. Ibit adrastus comes.
Croe. Adraste, ne quid accidat nato, cave.
Ad. Magnanime Rex, discrimini opponam meum,
Si sit necesse, pectus, atque Atyn tegam.CHORUS.
Dum Fortunn suas vires extollit, Amor ac Voluptas, quos Dolor insequitur, per mare ludunt; verum fulminante. as tonante Iove unais merguntur.
Fortuna. Amor. Voluptas. Dolor.
FOrtuna laevo laeta negotio
page 119, image: s137
Conculco fasces, protero purpuram,
Et muto reges arbitrio meo.
Non unda tantis fluctibus intumet,
Ponto frementi cum Notus incubae,
Quantis pererro motibus omnia.
Am. Per regna matris, per liquidas plagas
Ludat Cupido. Squamigerum genus,
Canusque nostris ardeat ignibus
Neptunus, aequor non poterit meas
Sedare flammas. Vol. Sum pueti comes
Semper Voluptas. Dol. Consequitur Dolor
Plerumque Amorem Am. non famulum mihi
Posco Dolorem. Dol. Non tamen effugis,
Quamvis recuses, Vol. Me decet assequi
Costos amores Dol. Numquam aberit dolor.
Am. Nolo dolorem. Dol. Sed Deus imperat.
Et fata iungunt me socium tibi.
For. Fortuna rerum sic iuber arbitra.
Vol, Migret profanus. Am Praecipita, cadet.
Vol. Miergo profundo. Fort. Mergere si potes.
Dol. Cedat Voluptas Am. Iupiter intonat,
Nostraeque caussae subsidium parat.
Fort. Migrat Voluptas, cedit Amor. Dolor,
Fortuna vincent. Am Heu perii! Vol. Occidi!
Am. Vol. Mergemur undis? Fort. Intereant faces.
Hausere fluctus. Sanguine sic suo
Proles natabit regia. Sors, Dolor
Aulam occupabunt. Dol. Sic sequitur Dolor
Plerumque amorem For Sic regit omnia
Fortuna victrix. Fort. Dol. Sors, Dolori imperant.
page 120, image: s138ACTUS V.
SCENA I.
Plures e prima nobilitate iuvenes et Herculis posteri aprum quaerere, ac tollere decernunt.
Alcaeus. Cleolaus. Sandanis. Hippolytus. Ariaeus.
ITe, generosae stirpis egregium decus,
Ite, et parentum facta, virtutem aemula
Exprimite laude. San. Crudus an Mavors vocae,
An mitior Diana? iam pectus calet,
Nec nisu inani tela vibrabit manus.
Cleo Aprum iubetur quaerere, et agrorum luem
Tollere iuventus. Hipp. Hasta praeludet mea,
Saevumque dentem franget immanis ferae.
Ar. Venabulo vel ense transfigam larus,
Non mollis aut ignavus est animus mihi;
Sed qualis, hydram ut domuit, alcidi fuit.
Cleo. Generosa in ortus semina exsurgunt suos
San. Leo Marmaricus haud gignit imbelles oves,
Tinudasve cervas. fulminis numquam potens
Aquila columbas generat. Herculeum genus
Censemur: audaci pede in vestigia
Herois ire libeat. Hipp. imparibus quidem
Molimur ausis fortia, ingenti tamen
page 121, image: s139
Conamur animo gloriae summum, adsequi
Omnes cacumen, Alc. Tende, quo virtus vor cat,
Animosa pubes. Ari. Marcido frangi nequit
Caeleste pectus otio. arridet labor,
Et pugnae imago, patria cum bello vacat.
Sand. Stipemus Atym peincipem: silvas petet,
Saevamque sternet robore indomito feram.
Mens incalescit, corpus oppono ferox
Apro ruenti, lata iam figo ilia.
Praeludere hasta praelio agresti lubet.
Alc. Sic sic iuventus regibus magnis placet.
Sand. At quid moramur? ire venatum iuvet.
Ari. Comitamur, an praeimtis? exspecta ducem.
Hipp. Excelsus animus odit invisas moras
Cle. Fidensiuventus perge: Cleolaus praeit.SCENA II.
Atys et Adrastus ad feram perimendam contendunt, frustra dehortante regina et hypoclea. Utriusque luctus.
Atys. Adrastus. Alcaeus. Aspanda. Hypoclea. Cleonyma.
RAtione tandem victus, et precibus meis
Parens coactus cessit: indulsit ferae
Inintete, arma capere, et officium Ducis
page 122, image: s140
Implere rursus. Adr. Ut obstitit votis diu!
Vix temperavit lacrimis, postquarn annuie.
Aty. Properante, stater, ferimur in silvas pede,
Ne forte dimisisse poeniteat patrem.
Adr. Haud poenitere regium. numquam licet
Mutare mentem, addicta ubi est verbis fides.
Aty. Mentem senectus suspicax caussa levi
Impulsa mutat. Alc. Militum eduxit manum
Castris Brotophagus, iusaque exspectat tua.
Aty. Iubebo praesens. Sed citato cur gradu
Regina Mater? Adr Nupta comitatur nova.
Asp. Quis iste cultus? arma cur natus capit?
Aty. Mysos iuvare est animus, ac aprum insequi.
Asp. O chara proles, unica cadentis domus
Spes et levamen, ne tuam discrimini
Permitte vitam. ferrea heu! cuspis meum
Pertentat animum. monita ne spernas poli.
Hyp. O dulcis ardor, gaudium, ac patriae decus,
Lacrimis amantis flectere, et pugnam fuge
Umbramque pugnae. Martias miles gerat.
Hastas et enses, baltheo incingat latus;
Atyn Cupido mitior teneat Deus.
Cleo. Quid sponso, et armis? Brotophagus Mysospetat,
Et copias educat; Hymenaei vacet
Princeps choreis, ardeat blanda face.
Aty. Pugnareiuvenes, bella sectari decet.
Cleo. Quid sponsa? quantis fletibus vultum rigat?
page 123, image: s141
Ad. Compesce gemitus, nubilam frontem explica,
Divina Nympha, brevi revertetur domum
Animosus heros. Hyp. Maelta sed fata imminent
Tristique nobis omine minatur polus.
Adr. Mens saepe cladem timida confingit sibi.
Et astra partes in suasdemens vocat.
Asp. Vitare semper profuit caeli minas.
Absistesyluis. nate; sic Craesus cupit,
Sic mater orat: sponsa sic lacrimans rogat.
Et aula tota Hyp. Genibus allabor tuis,
Dilecte Princeps, si precea quidquam valent.
Ne linque amantem. Aty. Gratus est ardor mihi
Et cura sponsae: abire sed cogit fides;
Reducem videbis post breves Atym moras.
Asp. O dulce pignus. ultimum matri vale
Dicere licebit. Adr. Omen avertat Deus.
Aty. Regina, famae tempus indulge, precor.
Ut nota populis sit Ducis virtus sui.
Asp. O nate, pectus horret, et trepidat metu
Cum tela. silvas. spicula expendo et feras.
Aty Meliora, mater; Mysia haud distat procul,
Et mons Olympus: gloria et praeda gravis
Domum tedibo Asp. Credere heu! prohiber timor.
Non plura fabor. lacty mis manant genae.
Sic deseris matrem? ultimo amplexu fove.
Aty. Reducem calenti pectore excipies Atyn.
Hyp. Reccdis ergo? noster haud fletus movet?
page 124, image: s142
Aty. Cedo, ur revisam. longa non fuerit mora.
Hyp. O magne caeli rector, et Divum parens,
Tuere sanctum Principem, ac terrae iubar.
Adr. Nemetue. reges caelitum servat favor.
Asp. Quam timeo, ne fortuna regales gravi
Casu penates verset! heu natum impio
Ferro cadentem! Hyp. Sortis ignotae labor
Affligi animum. Prineipi vereor meo.
Ne triste quid. sed verba sint nobis procul
Male ominata. Asp Non Atyn cernam amplius.
O fata! vivum? Hyp. Sponsus o redeat brevi!
Cleo. Formido multum. sed quid Adrasto accidet?SCENA III.
Craesus Atyn cum Mysis dimittit, et Adrasto commendat. Argyraspis aegrefert, peregrino Lydiae salutem commiti.
Croesus. Atys. Adrastus. Argyraspis.
Abire certum est, Mysiae campos pets?
Aty Si iussa regis non vetant, agris luem
Tristem revellam. Croe. Concutit mentem pavor,
Gelidusque membris omnibus serpit tremor,
Dimitto tamen. at moneo, discrimen cave.
page 125, image: s143
Aty. Venationi haud saepe discrimen subest.
Croe. Adraste, amico faedere annexum mihi
Te spero semper, criminis diri reum
Postquam expiavi, regio recto vagum
Laerus recepi. non ut incusem, loquor,
Sed ut voluntas prona sit votis meis.
Adr. Regi ministrare, inclitm credam decus.
Crae. Servarenatum cura sit Adrast, rogo:
Ne fors latronum abducat incautum manus.
Vis magna mentis, robur, ac audacia
Tetutum ubiquereddit. hoc solum peto,
Comes fidelrs ut larus nati tegas.
Adr. Honore tanto dignus est exul tibi,
Rex magne, visus? spem vago regni unicam
Committis, et praestare meincolumen iubes.
Adiuro caelum, reddo salvum, etsi lacus
Stygios adire cogar, aut folis domum.
Prius cruento spiculo extinctus cadam,
Quam non reducam principem ad patrioslares.
Croe, Iam notus animus: credo pollicitis tuis.
Mentem paternam cura sollicitat tamen,
Metusque versat. cuspidem ferri horreo.
Dividimur ergo? nate supremum vale.
Aty. Brevirevertar. opnme ah! genitor vale.
Ad. Referet Adrastus creditum pignus patri.
Arg. Adrastus exul, caede fraterna madens
Craesi fruatur gratia, et solus potens
Dominetur aula? Gemma Lydorum vago
Committitur. Quid nos? inettes ac pigra
Torpemusaura? militi nullaest fides,
page 126, image: s144
Duclbusque nulla? Sic peregrinum Dea.
Quae veisat orbem nixa fallaci globo,
Prosequitur immerentem, et attollit favor.
Conditio regni misera, quod praefert suis
Civibus alienos, extero eductos solo.
Acerba Lydis servitus, dirum imminer
Iugum, hospitem si Craesus audacem fovet.
Prodesse sed enim Maeoniae Adrastus queat,
Et regiae proli? impius? triste heu! malum
Praesagit animus. Fors Atyn. Superi nefas
Prohibere saevum! ut occupet regis thronum.
Plerumque Phrygibus fatuus agnatus tumor.
Ibo, comitabor principem, ut noscam omnia,
Vidcamque cuncta. Nulla peregrinis fides.SCENA IV.
Venatio instituitur. Faunos Lydaiuventus pellit.
Diocon. Helos. Thireutes. Sandan s. Hippolytus. Ariaeus. Clcolaus. Satyrus. Faunus.
PRoperate comites, cingite umbrosum nemus.
Sublimen Olympi verticem circumdate.
Qua montis arduum erigit sese latus,
Qua mitiori prospicit clivo ferax
Agros propinquos, cuncta pernici vagi
page 127, image: s145
Lustrateplanta. Hel. Gratus hic nobis labor.
Verum cruentam vulnere immani feram
Quis excipit venabulo, et diro impetu
Siftit ruentem? Thir. Militum manus et ducum,
Virtusque noftri Principis Dio. Raras iuvet
Mox tendere plagas. Thir. Dente dirumpit plagas
Vis saevientis billuae, Hel. Cervas aget
Apro perempto dubius in casiestimor.
Thir. Obscura petere lustra iam lubeat; dum adhuc
Impressa tellus figna conservat pedum.
Dio Acres Molossos lora constringant, canuna
Ut ne ante tempus excitet clamor feras.
Hel. Iam iam audientur cornua, et rauco sono
Venator invitatus in pugnam ruet.
Thir. Arcana lustrare interim nemoris iuvet.
Sat. Hodie negotium, ut animadverro, hud leve,
Aut res inanis agitur Huc magni viri
Feruntur advenire. Fau Nunc astu est opus
Et arte nobis. Praeda sit natus Ducis.
Hetesque regni. Sat. Quanta promittis? Fauparum
Est istud. Opibus Craesusimmensius tumet:
Proliberando filio impendet lubens.
Accipete certum est, reddere haud prolem tamen.
Sat. Quid ill prosit. Fau. Semper obstricta obside
page 128, image: s146
Erit aula tanto. Sat. Atque aulici erimus nos quoque?
Fau. Pulchri, beati, flosculi, et dulces rosae.
Sat. Sed barba vetat. Fau. Est herba praestantissima.
Illi quid autem? Sat. Cerno moliri huc gradum.
Fau. Sunt absque barbarum sophismatibus rudis
Et iners iuventa Sat. Huc ire quis iussit vagos?
Prohibemus, aut excutimus. Cleo. An viles tibi
Videmur, ignave, ac genere agresti sati?
Adesto pubes speiculi, hastiferi
Utrumque monstrum. Sat Praesidesmontis summus
San. Sunt Dii minorum gentium, similes feris,
Hircisque crura et ora. Hip. Capripedum genus.
Fau. Ego tibi linguam dextera educam, puer.
Ari. Iratus es fors. Satyre? flammatum caput
Perfunde frigida. Fau. Irruo, et mecum in iuga
Praecelsa ollo montis. Cleo Audax nunc capc
Ferrum iuventus. San. Telaiam vibro, et tibi
Oculos, profane, figo. Cleo. Barbam evellite.
Fau. Heu! heu! procaces parcite: ornatum meum
Nerapite. Hip. Crines tolle, contunde impium.
Ari. Quemquam lacessere improbe hinc posthac time.
San. Satyrus procellae similis insanae fugit.
Hip. Tu quoquerecede. Fau. Spernere imperium cias.
page 129, image: s147
Cleo. Sic monstra semper vicite, et clarum genus
Asserite virture, inclita haec stirpis nota.
Sand. Prius redibunt flumina ad sacrum,
Phoebusque noctu siderum ducet chorum.
Et Luna lumine fugabit novo,
Quam noster ardor cesset Alcidem sequi,
Et aemulari generis auctorem sui.
Hip. Extimulat animum gloriae immensae sitis:
Sordere nolo, latere nec pigro situ.
Victoriae magnos in ausus nos decus
Accendat oinnes Ari. Ultimus non fim. labor
Me iuvat, et acri praelium durum manu
Cleo. Atys priusquam veniat, adeamus nemus.
San. Ut, quum sonabunt cornua, erumpaut ferae.SCENA V.
Dum aprum iaculis confodere annituntur venatores ac milites, ab Adrasto Atys telo configitur.
Diocon. Alcaeus. Atys. Adrastus. Helos. Thireutes.
IAm cincta silva, iam plagis circumdata:
Generose princeps, iussa venator tua
Exspectat, ac imperia. Alc. Castrorum manus
In ordines divisafervore adgredi
page 130, image: s148
Contendit acri belluam, et fortem duci
Animum probare. Aty. Cornibus saltus sonent:
Nunc tempus aptum, mane cum revehit diem
Phoebea lampas. Dio. Cynthia est votis prius
Vocanda nostris: Cynthiae Numen grave.
Hel. Nemorum Diana custos,
Et montium virago,
Venantium catervae
Fave Diana praeses.
Vocataritevotis
Ades benigna, praedane
Referre da cupitam.
Atystrucidet aprum
Et militum cohortes.
Tibi caput dicatur.
Iuva tuos Diana,
Et Principis guberna
Virago sancta dextram.
Aty. Laxatelora canibus: arguti, audio
Misere signum Adr. Lustra iam linquunt ferae,
Et excitatae cornuum cantu fremunt.
Thir Clamoribus replete montes et nemus.
Favete Satyri Principi blandi meo.
Favete Fauni. Quid canes? Laelaps ubi?
Ubi Pamphagus? Dorceus? ubi Lacon et Dromas?
Latrar Lycisca? quid Melampus? quid Nape?
Dio. Hac, hac sequimini. signa iam nosco suis,
Alc. Clamoribus, latratibus lyluae sonent.
Quaerete periclum, congredi monstro iuvat.
page 131, image: s149
Hel. Excita more fulminis praeceps ruie
De monte bellua, dente prosternit cnaes
Hominesque adunco. Aty. dexteram hic poscit meam
Labor et Adrasti. Adr. Frater; hic sistam gradum:
Maneamus una Aty. Sed aper effogier manum,
Et tela nostra. Aar. Fererur huc magno impetu:
Ambigere cessa Aty Forte post longas moras.
Adr. Silere praestat ecce spumaanti venit
Cruentus ore, sanguine et flammis micant
Oculi furenti. Aty Tela protende, ac feri
Adraste, mecum. Adr. Prona in excidium manus.
Aty. Ah! frater, in me tela convertis rua?
Adr. Aprum peremi. Aty. Occisus heu! ferro mei
Cado Sodalis. Adr Bellua an nondum iacet?
Aty. O maesta fata! Adr. Dente fulminco suis
Prostratus Atys est? Aty Spiculo caesus tuo
Morior, cruente. Adr. Quid istud? o sortem impiam!
Generosus heros cuspide ah! nostra occidit.
Aty. O vera nimium somnia, et caeliminas!
Adr. Heu mescelestum! Aty. Morior, o patrial o parens!
Adr. Ah! parce frater. facinus admisi impium.
Aty. Morior. inultum non critcaecum nefas.
Adr. Quid ages Adraste? moriar. at paena est lovis.
Ibo. ibo, quo me sortis incertae labor
Ducet nocentem. Regis irati furor
Animam nefandam puniat: saevo urgeat
Cruciatu Adrastum. o crimen! o laevos Deos!
page 132, image: s150
Alca. Verumne cerno? mortuus princeps meus.
Adr. Adrastus interemit imprudens, aprum
Dum petere iaculo properat. Alc. O maestum scelus!
O fida regis monita! quam planget senex?SCENA VI.
Luctus regis ac reginae ob Atym dimissum, quem auget nuntius, qui infelici casu iuvenem prostratum narrat, et Adrastus, cu tamen Croesus ignoscit, et caelo cladem aascribit.
Aspanda. Hypoclea. Cleonyma. Croesis. Meles. Alcaeus. Adrastus.
QUis maeror animo, cura quam tristis sedet?
Heu timeo, nato ne quid acciderit mali.
Hyp. Oculos imago lurida offendit meos.
O sponse, tam cruentus e silvis redis?
Cleo Regina nubem pelle: sollicitae pavor
Est iste mentis. Asp Faxit o Divum parens!
At dira metuo fata, et ambiguos Deos.
Cleo Confide. Adrastus reddet incolumem tibi
Cras forte natum. Hyp. Forte non reddet. Dolor
Quam saevus animum exagitat? o blandum iubar,
O sponse amantis gaudium! heu iterum ferit
page 133, image: s151
Oculos imago maesta iam ferro cadit.
Cleo. Sint [gap: print faded] procul omina; Adrasti fides
Virtusque suadet Hyp Horreo Adrasti manum.
Croe. O fida thalami socia. quis mentem timor
Insolitus urget? nulla metuenti quies,
Ignota caussa, Asp. Nota, rex, nimium mihi,
Quam tenor idem versat, et gratem nurum
Nato timemus. Crae. Somnii memini quidem,
Sed militnm merobur, ac virtus vetant
Quidquam metuere, Asp. Sortis incertae vices,
Funesta timeo fata. Mel. Properanti redux
E monte gressu Regis alloquium petit
Alcaeus. Asp. Ille principi fidus suo?
Cur nunc relinquit? Crae. A desse festinum iube.
Hyp. Ut maesta repidant membra praesago metu!
Alc. O sors acerba, casus o nimium gravis!
Crae. Effare, nostram quae premat clades domum.
Alc. Loqui volentem prohibet inclusus dolor.
Crae. Proloquere. Dudum pectus aerumnis patet.
Alc. Flos prncipum. heu me! flebili letho occidit.
Crae. Atys peremptus? Alc. Impia Adrasti manu.
Crae. Heu dira fata! Asp. Mortis heu dirum genus!
Hyp. Sidera cruenta! sponsus? o caelum iuva!
Mel. Erige Cleonyma, sustine lapsae caput.
Crae. O nate, cuspis ferrea insontem necat?
Impleta caeli monita, somniis est fides
Adstructa nostris. Genitor. heu sortem! aaddidit
Fatis dolosis ultimam et morti manum.
page 134, image: s152
Asp. Profana dextra! filius telo impii!
Aaevi! cxecrandi! sidera heu nimium aspera!
Crudelis hospes! Crae. Iupiter crimen vides,
Nec saeva mittis fulmina in sontis caput?
Meruit cruentus. Laesit hospitii fidem,
Et numen hospitale. Cur fovi exulem?
Cur expiavi manibus impuris vagnum?
Tecto recepi, ut morre funesta domum
Pollueret, o Dii! regiam? Natuscadit
Ferro sodalis? quemque commisi, feror
Telo trucidat? Dextra cur cessat Iovis?
Cur non trisulca mundus ardescit face?
Asp. O nate, non redibis? At dederas fidem.
Reducem videbis post breves Atym moras.
Aderis peremptus. Frigido mater thoro
Componet artus. Reprimit vocem dolor.
Mel. En fronte maesta dirus Adrastus venit.
Adr Vinci scelestum. nexibus, Ductor. liga
Manus nocentis et pedes: in me omnia
Tormenta confer. Criminis saevireven
Me sisto regi. Puniat iustus dolor
Caput nefandum. Caedeiam bina manus
Cruentus impiavi, et aspicio iubar
Caeleste solis? Genitor, hunc ensem cape,
Et me trucida; filium occidutuum.
Ingrata vita est. liceat ah! sonti mori!
Crae. Immensus etsi pectusextimuler doler,
Parco nocenti. Morte condemnastuum,
Adraste, caput, et tristis auctorem necis
Te ultro fateris. Iam satis paenae mihi:
page 135, image: s153
Culpam remitto, nec tibi cladem imputo,
Quamvis patraris crimen imprudens: Deus,
Est caussa luctus, mortis est auctor Deus,
Praedixerat furura qui dudum wihi,
Et somnio monuerat Adr. Igncscat licet
Craesus nocenti, Adrastus ad paenam vocar.
Asp. O maesta cali numina! o tristes Deos!
O nate tecum moriar! o nate unica
Spes manis! hac abirciam vita liber.
Crae. Cruenta fata: natus extictus iacer.
Unque Craesus! vita iam linquit senem.SCENA VII.
Refertur cadaver, et deploratur a militibus. Adrastus seipsum interimit.
Argyraspis. Hippocles. Alcaeus. Ceolaus. Adrastus.
HAc sequere miles, ultimum obsequium frequens
Impende magno Principi et forti Duci.
Hipp Maeonia funus maius haud unquam extulit.
Generosus heros, Martis occobvit nepos,
Amor Dianae. Alc. In regiam qualis redit!
O quantus olim, militum ubi duxit globos
Furore plenus Martio, et spirans minas!
Extincta virtus. occidit mentis vigor
Cleo. Cuius micabanti lumina, ut caeli faces,
page 136, image: s154
Horrore noctis mersus obscuro natat,
Et ore roseo luridus pallor sedet.
Arg. Ah Principem perdidimus, et summum Ducem!
Hipp. Quis arma posthac, bella quis tanto impetu?
Cleo. Afflicta sortern patria deplora suam.
Alc. Maeonia felix nuper heu! casu gravi
Prostrata maeret. Regiae columen domus,
Spes sola regni, flebili occubuit nece.
Adr. Sum caedis auctor, causa sum tanti mali.
Perimite ferro: viscera eruite: omnia
Supplicia merui. Abscindite infaustam manum,
Quae crimen ausa. Nulla sceleri, pro Deos!
Etsi cruenta poena par fuerit meo.
Fratrem peremi, Lydiae occidi decus.
Quod restat aliud crimen, aut maius nefas?
Alc. Omitte questus: casu aberavit manus,
Et sorte tristi. Debitum fatis caput
Minisque caeli Principis dudum fuit.
Rex ipse parcit, Craesus insontem vocat.
Adr. Funesta dextra, curmoras segnis trahis?
Scrutare pectus, erue immanes fibras
Animi nocentis. Eluat fusus cruor
Facinus patratum Vivere haud nobis licet,
Nec libet. Inultum non sit horrendum scclus.
Cleo. Moderare, quaeso, mentis effreanae impe. tus;
Animum coerce. Adr. Absiste. Decretum est mori.
O parce, frater, parce crudeli manu
page 137, image: s155
Perempte Princeps. Vindico heu una nece
Mortem duorum. Bis mori liceat mihi,
Utrique vitam effunderem: geminum scelus
Ut duplici etiam clade pensarem. Nocens
Cogor perire. Ignoscite insontes, precor,
Manes scelesto. Morior: utinam non reus!
Ultio peracta Reddit haec mortem levem.
Alc. Sua interemptus cecidit infelix manu.
Sic fata vincunt: lege stant fixa omnia;
Nec ulla miseros cura mortales iuvat.
page 138, image: s156INNOCENTIA DOLO CIRCUMVENTA, SEU DEMETRIUS Philippi Macedonum Regis filius Insidiis fratris Persei crudeliter peremptus.
ARGUMENTUM.
DEmetrius Philippi Macedonum Regis filius, legatione Romana feliciter confecta domum reversus ingenti civium gaudio excipitur, nec obscuris votis Patris successor destinatur. Certatim enim omnes eum complecti, pacis auctorem laudibus ferre, et veluti Solem orientem adorare. Aegre hoc tulit Perseus, maior natu filius, sed ex pellice: cumque nullam spem regni sibi superesse cerneret, nisi in scelere; ad id confugiendum ratus, paternis amicis in suas partes traductis, fratrem calumniari tanquam Romanis nimis addictum non destitut, praesertim cum rex
page 139, image: s157ab bellum animum inclinasset. Nec id satis ubi post ludicrum certamen victor Demetrius nocte cum suis aequalibus comissatum ad Persei aedes iverat, accusatus est, ac si cum armatis ad caedem patrandam venisset. Audita caussa nil severius. in eum statuit Rex, omnium tamen consiliorum, quae ad bellum Romanum spectabant, expertem habuit: ac a se dimissum Didae Praetori Poeoniae commendavit. Hic Iuvenem incautum subdolis verbis (ita enim a Perseo monitus fuerat) circumvenit, ut omnia ei arcana proderet, fugae etiam consilium, quâ [reg: qua] Romam petere decreverat. Quod ubi Philippo renuntiatum, et falsae litterae T. Quintii alatae fuere, Demetrius clam asservari iussus, et demum occidi. In caena igitur venenum datum, quod cum paulo tardius vim suam exsereret, intromissi, qui iniectis tapetibus in caput faucesque spiritum intercluderent. Philippus ab Antigono fraudes dolosque Persei edoctus, filii satius ingemuit, et brevi post maerore ac senio extinctus est. Livius lib. 40. Poly. Escerpt. Legat. 50.
page 140, image: s158Philippus Rex Macedoniae.
Demetrius Philippi filii.
Perseus
Q. Marcius Legatus Romanus.
Herodorus Aulici.
Callisthenes
Chorippus
Aglauros
Philotas
Parmeno
Lycotas
Melissus
Machaon
Pyrthus
Metrodorus
Philaemon
Didas Praetor Paeoniae.
Lysimachus Proceres.
Onomastus
Antigonus
Philocles
Apelles
Amyntas
Perdicca
Damocles.
Thyrsis Proditores.
Alexander
Craterus Milites.
Polycrates
Hoplomachus
page 141, image: s159Dulomorus omnibus aptus.
Manlius miles Romanus.
Theoxena nobilis mulier e Macedonia.
Poris Theoxenae maritus.
Amyntas filii Theoxenae.
Cresphon
Antiochus
Cassander
Aridaeus
Umbrae occisorum.
Captivi.
Telephus Bastarnarum Princeps.
Pausanias noblilis Bastarna
Acharis mulier deformis.
Umbra Charicleae matris Demetrii.
Oenosophus caupo.
Hydrochous Oenosophi servus.
Fraus.
Crudelitas.
Audacia.
Diffidentia.
Amor.
Virtus.
Nemesis.
Terror.
Error.
Mars.
Tempus.
Versutia.
Candor.
Iustitua.
Hymenaus.
Odeum.
Laetitia.
Tranquillitas.
Morpheus.
Mercurius.
Flora.
Narcissus.
Hyacinthus.
Amaranthus.
Heliotropium.
Innocentia.
Napaea.
Dryas.
Tyrannis.
Conscientia.
Charon.
Fortuna.
Mars.
page 142, image: s160PROLOGUS.
Fraus et Crudelitas aulam regum turbare contendunt, quibusse opponunt Amor ac Virtus Verum ex Aula Macedonica cedere iubet Nemesis, eansque Fraudi consignat.
Fraus. Crudelitas. Audacia. Diffidentia. Virtus. Nemesis. Terror. Erro
DUdum Candor cessit ab orbe.
Aulas regum sola guberno:
Pronis animis iussa capessunt,
Et mea Ploceres castra sequuntur.
Crud. Sum tibi nexu iuncta fideli,
Avidas fauces sanguine pasto,
Quem tua nobis dextra propinat.
Aud. Absque audacirobore mentis
Nemo Fraudes nectere tenter,
Diff. Nulli fidat, quisquis turo
Fallere quaerit.
Fra. Sociate manus pectora fida,
Amor ac virtus exulet orbe.
page 143, image: s161
Cru. Pareo frandi. Aud. Sit firma fides.
Diff. Nostra quis nnquam faedera solvat?
Fr. Cru. Amor ac Virtus exulet orbe.
Am. Me sine nullum regnum est tutum:
Animis magnis impero slous.
Vincit amor, quos fera Bellona
Vincere nescit.
Vir. Dum Virtuti regia pandit
Aula fores, non metuit casum.
Am. Regum Virtus est prima salus.
Virt. Amor est Regum clypeus firmus
Omnia contra spicula sortis.
Hic sed quid agunt perdita monstra?
Fra. Mihi sublimes vindico turres,
Iunctque mecum turba sororum.
Alias sedes quaerite vobis.
Am. Regia sedes semper amoris.
Vir. Semper Virtus incolit aulam.
Cedite pestes. Aud. Cedite monstra.
Am. Nos cedamus vitiisalam?
Fra. Quis vesano cedat amori?
Nem. Locus hocregno nullus amori,
Et tibi nullus, candida Virtus:
Scelerum poenas Nemesis poscit.
Post tot clades, funera, caedes
Natum perimat male persuasi
Ira Philippi
Regia fraudi pateat soli.
Arma ministret Furor ac Terror:
Spondeat operam lubricus Error.
page 144, image: s162
Ter. Animum Regis quatiet Terror:
Simulacra pavor vana ciebit.
Err. Sollicitis, ne dubita, curis
Imbuet error.
Am Vir Vedimus ergo. Sic fata iubent.
Nem Aliis sedem quaerite regnis.
Hic cuncta strepant plena tumultu.
Fra. Crud. Nemesis iussis parere iuvat.
Plana tumultu nostra erit arte
Aula Philippi.
ACTUS I.SCENA I.
Demetrius Roma in Macedoniam reversuslatatur cum amicis, prospere sibi legationem cessisse, laudat urbem ac senatum. Properanti ad patrem Legatus Romanus Q. Marcius occurrit.
Demetrius. Herodorus. Callisthenes. Q. Marcius.
PAtrio penates, regiam intueor domum.
Favere comites: prospere cessit mihi
Legatio. Discrimine exempta et metu
Est chara belli Aemathia. Lacrimis hoc meis
Dedit Senatus, nuntium ut laetum patri
page 145, image: s163
Roma referrem. Hero. Publica, o ptinceps, quies
Per te reducta, reddita et regno salus.
Call. Nullas timemus Martis incerti vices,
Dum pacis et tranquillitatis funt tibi
Arbitria commissa, patriae o fulcrum unicum.
Dem. At quanta maiestas Senatus! quis patruma
Celebrare possit gloriam? verbis decus
Quis assequatur? Call Quot Senatores vides,
Tot considere existima Reges simul.
Her. Quam vero amici? gratiae ut larga cst maemus?
Dem. Cuncta impetravi, petere quae iussit parens.
Call. Movit iuventus, indoles movit tua.
Her Egregia ferma, regiae frontis iubar
Feliciter perorat, et prodest suae,
Dux magne, caussae Dem. Gesta nunc tempus monet
Natrarc Patri Sed quis huc gressum movet.
Her. Legatus est Romanus. Dem. O salve meum
Columen decusque, Marc. Regium amplector genus.
Dem. Quam Marcium advenisse laetor! Mare Quam iuvat
Domum rediisse Principem salvum. Dem. Iubet
Adire regem? muneri haud deero. Marc. luber
Praeeunte nato Regis alloquio frui.
page 146, image: s164SCENA II.
Varius rumor inter Aulicos de adventu Demetrii.
Chorippus. Aglauros. Philotas. Parmeno. Lycotas. Melissus. Machaon.
DEmetrius Roma reversus quid tulit?
Pacemne, vel bellum? Agl. Senatus quod iubet.
Chor. An nos Senatus cogart ut servos, suis
Parere iussis? Agl. Coget. Cher. Haud aequum arbitror.
Iniqua quid si iusserit? Agl. Tacitus feres.
Numquam potentis excutere tutum est iugum.
Chor. At servitutis nexibus sese eximit
Animus virilis, arma dum vibrat manus.
Agl. Et saepe tristi subiacet cladi nimis
Incauta virtus, ac necem palae vice
Aut vincla captat. Chor. Provocare virum decet
Pericla, numquam terga fortunae dare.
Phil. Sors laeta! pacem nuntiat Demetrius.
Agl. O sidera! o caelum! Chor. Horridae Ditis specus!
Phil. Pacemne spernnis? Chor. Sperno, contemno, exsecror.
Nutritus in Martis sinu pacem colam?
page 147, image: s165
Agl. Parentis educatus in molli sinu
Pensum diurnum absolve, non hastam quare.
Chor. Transfigo, ni recedis, ignavum latus.
Agl. Non timeo. telum nostra disiciet manus.
Chor. Cave. ni vererer Regis iram, iam Stygi
Dudum innatares. Agl. Ense concisus tuo?
Par. Ad arma! ad arma! Agl. Quid ita? Par. Romani vocant.
Phil. Depace primum sermo: Iam rumor levis
Bellum minautur? credere haud famae lubet.
Lyc. Aut praeliandum, aut serviendum hosti gravi.
Agl. Queis ergo noster legibus Demetrius
Transegit? Lyc. Irretitus imprudens dolo.
Chor. Praeceperam ante. Agl. Quis auctor est huius rei?
Lyc. Sic fama spargit. Phil. Uera vix novit loqui,
Mendacio nos ludere et falsis amat.
Mel. Audite cives, legibus iustis vetus
Inter Macedones praepotentesque Ausones
Faedus novatum. Phil. O nulla dissolvat dies!
Mach. Stabilita pax in gratiam iuvenis Ducis,
Infida tamen, et involucris non carens.
Chor. Est pace dubia tutior belli alea.
Mel. At destituti viribus pacem colant.
Chor. Adeone defecere vires ac viri,
Ut sustinendo simus haud bello pares?
Me, me videte. has legio non vincet manus.
Agl. Novus hic Achilles: vulneri primus pater.
Mel. Sine. certiora craftina docebit dies.
page 148, image: s166SCENA III.
Philippus Rex precario se imperare conqueritur: Legatum Romanum, qui Senatus manaata exponit, admittit, as Demetrium.
Philippus. Perseus. Lysimachus. Onomastus. Antigonus. Q. Marcius. Demetrius.
QUam dura regni sors, ubi atbitrio tuo
Regnare non possis, sed alienum sequi
Cogaris, atque accipere leges, non dare.
Aemathia felix, quando maiestas Ducum
Subiecta nulli, iura praetcripsit suis,
Sanxitquepopulis! Nuntiugo premitur gravi,
Romana dum nosarma percellunt metu.
Pers. Antiqua, Rex, revocanda libertas tibi.
Phil. Quid destitutus fortibus turmis queam
Tentare? Lys. Potius tempori aptari decet.
Ono. Discriminis res maximi est, hostem adgredi
Potentirem. Pres. Imperia sed miserum est pati.
Lys. Superanda sors ferendo, dum melior dies
In pristinum reponat afflictos statum.
Ono. Semper vicissitudo regnorum est comes,
Tolluntur, et labunrur. Ut fetvens modo
E uripus undas sorbet, attollit modo:
Sic impotens fortuna sublimes solo
page 149, image: s167
Allidit arces, atque easdem, cum lubet,
Ad astra celsum erigere permittit caput.
Phil. Sperare vetitum nemini. faxit Deus,
Meliora natos fata nancisci meos.
Ant. Roma profectus regias aedes subiie
Legatus, et Demetrius natus tuus.
Phil. Admitte propere caussa fors vicit mea.
Ono. Non semper ore nubilo caelum tonat:
Phoebus sereno saepius vultu micat.
Phil. Quidquid sit: avimus non levi trepidat metu.
Lys. Imago nonumquam vaga pavorem ciet.
Sed ecce, prope sunt. Marc. Fata te salvum diu,
Rexmagne, praestent. Missus imperio Patrum.
Populi Quiritum, dubia ne litis mora
Iurata rumpat pacta, nexu arcto datam
Ambigua decidendo constringam fidem.
Praecipua caussa filii est studium tui.
Hunc aestimat Senatus, et populus colit.
Plura ipse referet. Phil. Maximum munus Patrum
Agnosco, te ablegasse, qui diram cluas
Calumniam, et tuearis antiquum decus
Ac iuraregni. Audire nunc natum placee.
Dem. Invicte Rex, legatio ex voto mihi
Successit: annuit Senatus, nec tuas
Aegre querelas audiit Magno insuper
Honore me complexus, adiecit, patrena.
Quod filium mandarit, egisie optime.
Oblivienetegenda, quae recte minus,
page 150, image: s168
Contraque Patrum sint voluntatem hactenus
Acta, atque gesta. Si quid haud liquidumsatis,
Id explicabit Marcius, cuncta integra
Tibi sunt, amica pace si cupias frui.
Phil. Bene est: Senatus grtiam admitto lubens.SCENA IV.
Dum Macedones Demetrium laudibus tollunt, et pacem bello praeferunt, Mars ad armainvitat, ac Tempus olivae ramis gladios innectit.
Melissus. Machaon. Lycotas. Mars. Tempus.
QUod fama nuper sparserat,
Nunc esse cerno verum:
Belli metus depulsus est,
Tristisque Martis horror.
Mach. Pax visa terris cedere:
Demetrius reduxit.
Lyc Aemathia tanto munere
Obstricta non silebit.
Ad astra toliet Principem,
Caputque cinget auro.
Pax alma donum caelitum,
Pax potior est triumphis.
Mar. Ad arma Mavors provocar,
Queis gloriae cupido.
page 151, image: s169
Mel. Eiuro tela, protero
Furentis arma Martis.
Mac. Trophaea pulchra res quidem:
Sed patriae haudnocebo.
Mar Rem patriae qui promovent,
Ex hostibus triumphant.
Temp. Gladios olivae nectite.
Mars quippe praevalebit.
Mel. Non necto Temp. Nectes. Lyc. Bellico
Non aestuo furore.
Temp. Dat Tempus arma: sumite.
Quis Tempori resistet?
Mar. Mavors iubet cum Tempore:
Pax semper haud manebit.
Mac. Ergone rursus classicum
Canemus, et gememus?
Mar. Tem. Sic Tempus et Mavors iubent,
Domini nimis potentes.
Mel. Cedamus igitur Tempori:
Sumamus arma laeti.
Lyc. An nostra, quaeso, gloria
Redibit, ac vigebit?
Mach. Florebit Aemathiae decus,
Gentesquc sternet ensis.
page 152, image: s170SCENA V.
Pereus indignatur praeferri sibi fratrem. Philocles et Apelles c nsilium suggerunt, ut Regem ad b llum Romanum sollicitet, Demetrium sic facile submoturus.
Perseus. Philocles. Apelles.
OTristis aura sortis! o fatum asperum!
Cedam minori? Perseus Demetrio
Sceptrum relinquat? aurea cingat caput
Frater corona? Sic iubet populi favor,
Et Roma poscit o dii! hoc probrum feram,
Corrigere quod nequis, ferende fit leve.
At animus ardens, gloriae incensus face
Iniuriam concoquere nescit: sed furit,
Solerriamque mentis argutae advocat,
Nec se explicare novit in tanto malo.
Phil. Meliora spera. Suadet aetas, et Patris
In tevoluntasprona. Quid vulgi movet
Te vilis aura? Semper inconstans, vagum,
Quem coluit, odit, quemque comtempsie, probat.
Pers. At Roma tollit. Apell. Hinc patri invisue magis.
Pers. Romana metuit arma. Phil. Dum ponit sua.
page 153, image: s171
Hastam resumat: igne compcscat faces.
Pers. Sed pace gauder. Apel. Lubrica, infida. Pers. Pavor
Terrorque populos nominis tanti tenet.
Apel Inane nomen° gleriaenostrae decus
Latissime se extendit, ad Solis domum
Orbisque metas. Pers. Ergo spes reliqua est mihi?
Phil Confide, Princeps Pers. Fratre vivo quid queam
Sperare? Ap. Regnum. Per. Vixlicebit. Iam sibi
Diademaspondet, sceptra iam gestat manu.
Phil. Haud amplius gestabit, ubi turmas parens
Contra Senatum rapiet. Per. O faxit polus!
Ap. Rumpenda pax suspecta. Noster sit labor
Suadere Regi Pers. Pronus ad bellum Pater,
Formidat hostes. Phil. Regium pectus metue
Omni vacare debet Pers. At Demetrius
Pro pace stabit. Ap. Causla sic vincet tua.
TeRex fovebit, et gravi illum odio premet.
Pers. Non abnuo. Consilia sic cedent bene.
page 154, image: s172CHORUS.
Versutia cum Candore de principatu iaculis contendit, et felici successu coronam erit. Aberrat Candor, ac configitur, quem Iustitia caelo delapsa inter sidera refert.
Versutia. Candor. Iustitia.
SUprema quisquis culmina
Ambit potentis aulae,
Me corde condat intimo,
Et pectoris medullis.
Sum Numen orbis maximum.
Ac sceptra verso Regum.
Cand. Ni Candoradsit, sontico
Morbo laborat orbis.
Vers. Quid gloriaris, improbe?
Arcana cuncta prodis.
Cand Sint nuda quamvis pectora,
Secreta non revelo
Vers. Ut limpidus numquam lacus
Suos tegit recessus,
Arcana mentis candidae
Sic luce clariora.
Cand Dum nulla fraus nos occupet.
Vers. At fraudibus patebis.
page 155, image: s173
Can. Numquam patebo. Vers. Falletis.
Iam te docebo verum.
Can. Non credo. Vers Sit dictis fides.
Intende, quaeso, nervum.
Cand. Haec meta nobis? Vers. Spiculum.
Iam mitte Cand Aberrat arcus
Vers. Est doctior nobis manus,
Est certior sagitta.
Cand. Sit certior sagitta, me
Non semper arte vinces.
Vers. Bis victe cede. quid diu
Proterve, nos moraris?
Cand. Non cedo. Vers Cede contumax.
Can Non cedo, Vers. Iam recedes.
Can. Eheu caedo! o Recorproli!
Vers. Habet. scelus peractum est.
Regina nunc sum Persues
Sic praevalebit altu.
Iust. Astraea linquo sidera,
Iterumque viso terras:
Ut innocens Demetrius,
Aciusta causla vincat.
Sed quid oculis sese ingerit?
An Candor est peremptus?
Versutiae haec est machina.
Sic rursus orbe cedo
Mecum cadaver auferam:
Radiabit inter astra.
page 156, image: s174ACTUS II.
SCENA I.
Quintus Marcius diffidit regi; Demetriu! se in amicitia Romana colenda fore constantem promittit: quem populus complectitur, et civicam coronam denat.
Q Marcius. Demetrius. Aglaurus.
SUspectus animus Regis, ambigua est fides,
Et dubia dicta factaque omnia: non dui
Pacem colet, pactisve stabit. Nam velut
E rupe scissa pendulum saxum gravi
Casum mina: ur ponderc, haud praeceps cadie,
Dum subruatur imbribus: sic Rex mihi
Affectus esse videtur. In belli minas
Propendet, obstant plura, quae Martem verant:
Quibus remotis pronus in pugnam ruet.
Dem. Non vana coniectura. Vix credo tamen
Aperta fractum odia professurum partrem.
Mar. Neceslitate pressus observat datas
Recipitque leges: ferreum hoc vinclum excute,
Officia non praestabit. Dem. At pacem volet
Bellum perosus populus. Mar. Assuetus diu
Parere Regibus, arma capier cum Duce.
Dem. Ne patria duro rursus infelix gemat
page 157, image: s175
Oppressa bello, curae erit Demetrio:
Et ne Senatus spernat imperium parens.
Mar. Agnosco fidum pectus, et laudo indolem:
Sed concitatum Regis ingenium scio.
Dem. Quid moliatur, aut agattandem pater,
Tempus docebit: nemo me, quantum licet
Pietate salva, abducet in partes suas,
Ut pacta non custodiam, frangam fidem.
Dum Luna noctu siderum ducet chorum.
Phoebus biurna luce dum sparget polum,
Romana nobis sancta maiestas erit.
Marc. O magne Princeps, Romate gestar sinu.
Agl. Aemathia salva est, salvus ubi Demetrius.
Felicitatis solus hic nostrae parens,
Et publicae quietis o magnum decus
Dignum corona! civicam ob patriam cape
Civelque servatos. Tuorum utinam notas
Et signa amoris cerneres. pecem tibi
Debemusomnes. Pectore o laeto excipe,
Quod civis offert munus. Dem. Ingenti mihi.
Placuisse vobis, duco honori: sed nimis
Melaudibus oneratis Haud stirpe editus
Sim regia, nisi grata me devinciat
Sempervoluntas. Agl. Nutui addicti sumus.
Marc. Pulcherrima haec contentio. Princeps ubi
Certare bencvolentia et populus solet.
page 158, image: s176SCENA II.
Philippus aegre fert se negligi, et Solem orientem adorari. metuque omnes int rfectorum a sefilios in custodiam detrudi, aut occidiiubet, quamvis dissuadeat Antigonus.
Philippus. Perseus. Antigonus.
PHoebi cadentis dulcius fertur iubar,
Sed pauci adorant: Solic orientis faces
Venerantur omnes. Regiam haec fortem exprimit
Imago. Iuvenum purpuram quivis colit,
At cum senuerit, spreta maiestas iacet.
Successor urget, populus hunc sequitur ducem.
Pers. Vix fata Patris natus exspectat ferox.
Undas per urbem plebisingentes trahit,
Ecomnium ora vertit in se rex novus.
Phil. Heu crimen! Huc vivendo deveni, ut meum
Timere natum cogar? At gravior dolor
Coquit medullas, tristior versat metus.
Ant Netege dolorem: saevius tectus furit.
Phil. Cnctatur animus dicere, atque horret malum.
Pers. A nos vereris? En sinus fidus patet.
Phil. Denudo pectus. Esse tutus on queo,
page 159, image: s177
Nisi liberi a nobis peremptorum patres
Sequantur, atque saxeo clausi specu
Frangantur. Ant. Insontes? Phil. Nocentes, dum mihi
Regnoque moliuntur insidias meo.
Ant. Quis seceleris arguit reos? Phil. Mors, ac timor.
Pers Vindicta patrum stimulat ulcisci necem.
Phil. Capiantur, occidantur omnes: Rexinbet.
Ant. Imperia saeva nemo continuit diu
Phil. Ubi saeviendum, noxia est pietas Ducum.
Pers. Quem metnit hostem, nemo mactatum dolet.
Phil. Praestat reos perire, quam regni salus
Trahat ruinam. Ant. Nescit inflecti tumor.SCENA III.
Dulomarus sorte sua non contentus militem agit: et dum Manlius Chorippum prosternit, ac armis nudat, ipse se quoque spolia dertracturumratus, accurrit, sed magno suo malo.
Dulomorus. Chorippus. Manlius.
QUam laeta Dulomoti,
Et quam beata vita?
Mutare militari
Hanc gloria quis opter?
page 160, image: s178
Quamvis cruenta Martis
Librare tela norit
Modo metamen iuvabiae
In militem migrare,
Et obivos ferire.
Vicissitudo grata est.
Non semper est iocandum,
Non semper ambulandum:
Pugnare iam decebit.
At ecce gressum militares huc viri.
Me condo: forte sunt feroces. non placet
Ientaculum e pugnis: nec esurio modo.
Chor. Quis fortior me vivit, aut robustior?
Man. Me, meintuere. Mole sub parva latet
Immensus animus. Chor. Musca, quid frustra strepis?
Man. Haec musca vesanum reformabit caput.
Chor Mille tibi similes unico sterno imperu.
Man. Non cedo: tenta, accede. Chor. Sic ferrum vibro:
Nec Manlios, nec Romuli timeo gregem.
Ego sub Philippo destera hac centum viros
Una peremi luce: quid tacitus stupes?
Man. Admiror ingensrobur, invadit pavor.
Chor. Prudenter. A tsi plura commemorem, metu
Migrabis in lepusculum trepidum Negas?
Trecenta illia barbarorum olim hostium
Hoc ense viso corruerunt cum suo
Ductore. Man. Pre dii! genua complector tua.
page 161, image: s179
Chor. O crimen! Man. En Romana quid virtus queat
Chor. Laedat profanus! Man, Ubi ensis? ubi framea? Chor o scelus!
Man Faedare nolo sanguine infami manus.
Ignave dormi, Achille te natum crepa.
Dul Ruente quercu quilibet lignum legit.
Tentabo. praedam forte sic mecum a uferam.
Fortuna sis propitia. Quam caslis placet!
Satis est Tremit pavore. Thoracem quoque
Surripio. Chor. Quis mea mihi? Dul. Quid clamas miser?
Exutus armis? Chor. Senties robur meum.
Dul. Non metuo. Spolia opima, non cernis, tuli.
Chor. Quis latro? Dul. Dulomorus haud latro vocor.
Chor. A Dulomoro ludor? Dul. Abscede, aut caput
Recido Cher. Virtus saepe quoque victis redit.
Dul. Abito: vitam deputa lucro. Chor. Prius
Sed iunge destram, quaeso, promittas mihi,
Nocere te nolle amplius quidquam. Dul Tene.
Chor. Iam redde, quod non est tuum, etiam quod tuum est.
Proterve, trade. Dul. O fata! ne vitam eripe,
Concedo cuncta Chor. Parta sic rursus mihi
Est gloria: ensem nactus ac hastam simul
Adgrediar hostes. Dul. Miles infelix fui:
Aliena dum appeto, mea amisi. Aleam
page 162, image: s180
Tentare nolo Martis insani: sapit
Piscator ictus. cautius posthac agam.SCENA IV.
Theoxena crudeli Regis edicto territa fugam cum marito meditatur: Verum si retrahatur, occidere potius filios statuit, quam regiae servituti et ludibrio exponere. Animat proinde, ut gladio vel veneno se ipsos perimant, cui prompte omnes parent.
Theoxena. Poris. Amyntas. Cresphon. Antiochus. Cassander. Aridaeus.
HEu fuge marite, littus infaustum fuge.
Conscende navim, Regis edictum premit.
Por. O fida coniux, animus ingenti malo
Perculsus haeret: timeo, ne nati. Vetat
Dolor, profari plura The. Nisi Athenas petas,
Ludibria, carcer, vincula, et squalor manent.
Amy. Cur innocentes Regis exagitat furor?
Theo. Crudus tyrannus aestuat dubio metu,
Ne crimen ulciscantur admissum in patres
Nati relicti. Cres. Affligere insontes nefas.
Theo. Credit nocentes. Ant. Suspicio quantum levis
page 163, image: s181
Adfert malorum! Por. Regiae hanc aulae fovent,
Aluntque. Cass. Monstrum infame, quod nutristimor,
Et vana pascit umbra. Theo. Celeremus gradum,
Nobis salutem sola praestabit fuga.
Arid. Fugiamus ergo. Patria heu! longum vale?
Por. Quid si Tyrannus e fuga revahi iubet?
Theo. Moriamuromnes, antequam nostros gravet
Artus catena: liberos perimam prius,
Subesse tristi ferre quam possim iugo.
Por. Meliora Superi! Facinus horrendum, suos
Mactarenatos. Theo. Fixa stat sententia.
Servire cernam, cum mori liceat, meos?
Properate chara pignora, o caelum iuva!
Fortuna si destituat, et miles trahat
In vincla, morte parta libertas erit.
Arripite ferrum. cui metu pectus labar,
Sumat venenumk et segnius fatum occupet.
Amy. Ferro peribo. Cres. Transadigat ensis larus!
Ant. Mucrone tento pectus. Cass. Aevi tam. brevis
Heu flosculus recidar? Por. O fortem asperam
Theo. Mors una vindicta est, viae huc ducune duae.
Crudelitarem, dum potes, Regis fuge,
O nate, gladio vel veneno. Cass. Artum hauriam
page 164, image: s182
Porius veneum. Arid. Strictus haud terret mucro.
Hoc, hoc virilem spiritum expellam puer.
Theo Sic agite nati. nemo vosduro premat
Iugosubactos Mater extinctos sequar.
Por, O maesta sors, mors sola ubi effugium est mali!SCENA V.
Perseus aulae ministros et regni Proceres ae fratre avertit, et in suas partes traducit.
Perseus. Amyntas. Perdicca. Pyrrhus.
FOrtuna Regum semper ambiguo in loco est:
Vix pace gaudent, rursus insi dias timent.
Saepe a propinquis imminer regno lues,
Saepe a remotis. Natus haud credit patri,
Suspecta fratris est fides. Plura hostibus
Produntur in patriae ruinam Amy. Quis scelus
Tantum ausit? Pers. Effari pudet. poenas luat
Caput profanum. Perd. Expende sed caussam prius.
Pers quodcumque moliatur, aut mandet parens,
Hoc Roma novit. Pyr. Iudicem nullum timer
Rex iustus. Pers. At consilia, queis patriae salus
page 165, image: s183
Innititur, sic deteguntur. Non nefas
Id credis esse? Perd Immane crimen. Pers. Ded meus,
Iam nolo plura. Amy. Quidquid arcai tegis,
Eloquere, Princeps, arbitris vacuus locus,
Et nos amici. Pers Regium spondet sibi
Diadema frater: inde Romani, heu pudor:
Fidus satelles est Senatus, et Patris
Secreta prodit Pyr. Iuvenis ignarus doli.
Amy. Lactat Senatus, forte spe vana tamen.
Pers. Et Macedones sectantur, ac pattes fovent.
A tervi uti Aematia subdetur brevi.
Si Roma Regem imponat Pyr. Id vereor quidem.
Pers. Hinc providendum, patria ne tanto malo
Convulsa pereat perd. Liberis triste est pati
Dominos superbos. Pyr. Stirpe generosa velut
Equus editus subire detrectat iugurn,
Servire sic quoque magni et audaces viri.
Amy. Ingrata novitas; prisca libertas placet.
Pers. Faedus ineamus, patriam ne hostes premant.
Pyr Demetrio valedico, te, Perseu, sequar.
Amy. Eddem voluntas, animus est idem mihi.
Perd. Adiungo votum. Pers. Dextra sit pignus sacrae,
Sincera pectora, fidei. Perd. Rata fit fides.
page 166, image: s184SCENA VI.
Philocles astutiam suam commendat, irridet candorem Demetrii, qui dum Romanos acriter defendit, ac alii deludunt, res certamini committitur, in que Chorippus Macedo Manlium invasurus armis Dulomori utitur, atque ab omnibus ludibrio habetur.
locles. Metrodorus. Demetrius. Philotas. Chorippus. Manlius.
QUicumque fraudes ferere novit, qui dolis
Innectere dolos, ora praeferre, ut decet,
Amica vultu verba composito dare,
Aures negare nulli, adulari omnibus,
Licet in recessu petoris virus coquat,
Aulae favorem, gratiam regum metet.
Hac arte destitutus in silvas migret,
Facessat urbe, civium cedat foro.
Met. Tam clara sunt, quae dicis, ac Phaebiiubar.
Phil. Demetrii hinc admiror ingenium rude,
Omnibus apertum, fraudis ignarum et doli.
Met. Candoris olim iuvenis infelix Iuet
Dabitquesppenas. Phil. In plagas fratris cadet.
page 167, image: s185
Sed ecce lento fertur huc Princeps gradu.
Dem. Quid ais, Philota, non placet miles tibi
Romanus? Philot. Arma cum cibo et lignis gerit:
Servile nimis hoc. Dem. Membra consolidat labor,
Ac firma reddit: maius hinc robur viris.
Phislot. Centurio vite militum frangit caput.
Dem. Pumire militare delictum dect.
Philot. Haud vera virtus, quam metus tantum incitat.
Vir fortis ipse stimulus et fraenum tibi.
Dem. Non vera virtus, quae tot armatas domat
Subigirque gentes? Philot. Principum hoc culpa accidit,
Qui noluere sistere ruentem impetum
Potentiae exundantis, in silvas suas
Abigere pastores. levi conamine
Tum flamma, quae tot corripit populos, foret
Repressa. Iam dum desidet quivis domi
Vicinia flagrante, nec vires suas
Iungunt propinqu, latius crevit furor.
Orbisque coepit ferre Romanum iugum.
Dem. Excussit orbis, Roma dum imperio regit
Miti subactos, Principum inconstans iugum.
Philoc. Quam vera, ductor. Profuit multis capi
Quicumque libertate abusi sunt sua.
Met. At doleo patriae vicem, si hostis premat
Romanus. Dem. Arma ni prius capiat parens,
Pax stabit inconcussa. Philot. Nil metuo, modo,
Sit fida sociorum cohors. Philoc. Verum gravis
page 168, image: s186
Mars terret, ac fortuna Romani Ducis.
Philot. Plerique nulla bella gesserunt Duces,
In urbe nutriti et toga. Dem. Vincunt tamen.
Philot. Mac edo latroni bellicum cedat Decus?
Committe cum Macedone Romanum. Dem. Placet
Conditio. Cutre, Manlium huc adduc puer.
Philot. Et tu Chorippum. Met. Vicimus, Dem. Specta exitum.
Man Imperia pronus excipio, Princeps, iube.
Chro, Ut grata sitienti unda, sic bellum mihi.
Man. Ignave, te iactas? an indutus novis
Esrursus armis? Chor, Confer huc propius gradum.
Man. Immortus adsto. Chor. Tela iam libro, et camput
Ferro recido. Sed quid hoc? Ensem latro
Surripuit, aut venefica tremendo sono.
Dem. O militem fortem? Philoc. virum intrepidum! Philot. Pudet
Vocasse. Met. Tela Dulomori sunt. Man. Sua
Amisit, a me victus. Dem. O probrum! o nefas!
Philot. O cyus inertem in carcerem detrudite.
Chor. Ignoscc Princeps, nec meam sortem grava
Squalore tetro. sum vir infelix nimis.
Dem. Abi proterve. Sit pudor poenae satis.
Philot. Sic noster arma miles? o patria! o Dii!
Dem. Succeder alius, fortius figet pedem.
page 169, image: s187CHORUS.
Umbrae interfectorum a Philippo poenas caedis reposcunt, et calamitatem iminentem praesagiunt. Captivi et in carcere detenti occisos felices, se miseros cla mant, et vindictam a Diis petunt.
Umbrae occisorum. Captivi.
STygios Umbrae liquimus amnes,
Maestaque Ditis regna tremendi:
Aula retraxit dira Philippi,
Tartareo non melior luctu.
Inclita quondam portio regni,
Fato atroci truba perempta,
Iustas poenas poscimus omnes.
Incitat ardor, vindicta subet.
Oculis aequis aspice tandem
Rector Olympi, funera misce.
Perimat natum furor iratus,
Et deceptus pignus ademptum
Defleat orbus, tristisque Iacus
Subeat tacitos. Persea ceinat
Roma triumphans compede vinctum.
Stimulis saevis mens agitctur
Cruda tyranni.
Capt. Felices o terque beati,
page 170, image: s188
Quostam gravibus mors exemit
Obvia poenis.
Vos Elysii nemoris tutis
Luditis umbris:
Nos fera torquent ora tyranni,
Vultusque minax carcere peior.
Feltibus omnes resonant aedes,
Et lamentis persterepit aula.
Vos nulla premunt vincula, dura
Membra catena gemimus vincti.
O magne Parens, luat infausti
Tandem paenas ira Philippi.
Respice miseros, vincula solve:
Aut si nolis demere nexus,
Eripe vitam.
page 171, image: s189ACTUS III.
SCENA I.
Telephus Regius e Bastarnis Iuvenis auxilia pollicetur Macedonibus, ac sororem suam, ut arctiori foedere coniungantur, despondet Perseo.
Damocles, Pyrrhus. Telephus. Pausanias. Perseus.
PEracta Regisiussa. Bastamae sua
Iunxere nobis arma. virtute inclita
Scquitur iuventus, regia Stirpe edita:
Auxilia sponder populus, et bellum cupit.
Pyr. suffulta tanto robore hostes non timet
Aemathia. Tel. Prompti commodant omnes manum
Vestrum in favorem. Paus Sanguinem fundam libens
Philippi amore. Pyrr. Sed ecce, Perseus huc venit.
Tel. An ille. quem spes patris heredem fore?
Pyrr. Ille ipse. Tel. Perseu, regium amplector genus.
Eximia fidi auxilia Bastarnae tuo
Mittunt parenti. Me prius in aulam tuli,
page 172, image: s190
Ut arctiori iungerem vinclo duas
Gentes propinquas. Perf Faedus oblatum placet.
Tel. Affinitate fulciam Regis domum.
Pres. Amore nexos fortior nodus ligat,
Quam Marte iuctos. Paus. Nuptiae pacem fovent,
Concordiamque Principum. Dam. Utilitas magis.
Tel. Connexa ubi simul, faedus haud rumpi solet.
Dam. Eadem voluntas Principum haud durat diu.
Tel. Durabit. Pers. At quae sponsa ducetur domum?
Tel. Cassandra Soror. et nata supremi ducis.
Dam. Quae vincit ore Cypridem, et Charitas genis.
Pers. Felix Maritus, cuius amplexus petet.
Tel. Perseus maritus esse, si cupiat, potest.
Pers. O suavis ardot! dulce connubium! at parens.
Narrabo cuncta ex ordine. Tel. O faxint, precor,
Dii coniugales; vota fortunet polus.
page 173, image: s191SCENA II.
Dulomorus ab Aulicis persuadetur, ut aemantem agat. Promittitur praestanti forma Nympha, quam ubi obligata fide iunxit sibi, velo remoto, quo vultum obtexer at, furia aut larva apparet, quae nolentem secum abstrahit.
Dulomorus. Parmeno. Lycotas. Acharis.
SUmpsi arma; maleres cessit. Exutus fui,
Spoliatus, et delusus. Indignor quidem,
Sed ira quid sine viribus? vana est. Feram,
Mutare quod vix possit Herculeus labor.
Quid nunc agendum? Sorte eontentus mea
Vivam quietus, Martio strepitu procul
Curisque belli. Par. O laeta sors ardentium.
Quoscumque iunxit mutua Cypris face!
Dul. Amore flagras, Parmeno? Par. Dulci Malo
Laboro. Lyc. Quis tam ferreum pectus geret,
Quem non genarum purpura, et roseum decus
Succendat oris? Dul. Quis nitor vestros, viri,
Perstrinxit oculos? Parm. Forma peregrinis procul
Advecta terris. Dul. qudi si amantis des mihi
page 174, image: s192
Partes, Lycota? Lyc. Credo, te acceptum fore;
Cunctisque praevalere, si poscas, procis,
Te posse solum. Par. Egonecedam, cui diu
Desponsa iam Lycoris? Lyc. Abscede. haud ita est.
A Dulomoro, iuro, ducetur domum.
Dul. amantis ut partes agam? Obsecrote, instrue.
Vorat medullas flamma, per venas calor
Serpit refusus; pectus ardescit, tremti.
Lyc. amantem oportet militem imitari. Dul. Heu mihi!
Si plura non addidicero in amoris Schola
Quam Martis. Lyc. Omnia perpeti, ferre omnia.
Par. Lex dura. Lyc. Dominae nutibus morem geret
Iussisque semper capite detecto. Dul. Bene est.
Lyc. vicos obibit saepius, numen suum
Ut spectet, excubabit ad rigidas fores,
Seu sit serenum, seu pluat nocte inregra.
Dul. Dormire non licebit? Parm. haud multum solent
Dormire amantes. Lyc. Verticem inflectet, manus
In circulum rotabit. et pedibus strepet,
Terraeque pronus genua submittet sua,
Ubi forte terrestrem salutabit Deam.
Sed ore suavi rideat, numen vocet,
Oculos micantis praeserat stellis poli,
Nives genis appingat, et labris rosas,
page 175, image: s193
Licet nigranti sit cute informis. Dul. Scio,
Audit libenter quaelibet laudes suas.
Lyc. Satis ista. Plura docebit opportunitas,
Et Reliqui amantcs. Plena stultorum omnia.
Dul. Multum, Lycota, debeo monrtis tuis.
Iam fingo vultum, genua iam flecto, caput
Apcrio Lyc. Saltandum quoque est. Mulier mori
Vix absque saltu, aut vivere quiete queat.
Dul, Decentius saltabo, quam satyri solent.
Lyc. Placet. Morare hic, sponsa dum cura mea
Adveniat. Dul, O laetum diem! fer opem meis
Cupido rebus. Gaudeo, et metuo simul.
Par. Quid metuis? en cupita virgineum cirat
Huc nympha gressum. Duel. Qualis in thalamos venit
Iuno Tonantis, aut Thetis Pelei thorum.
O forma praestans! oris o gratum decus!
Ut gemina lucent sidera, ut frons se explicat.
Decentem in aream. Trepido, flagro: calor
Saevit per ossa, sicut Aethnaeis iugis
Succensa flamma. Vota ne differ diu,
Divina virgo cernis ardorem: tuvin
Ne sperne servum. Ach. Amore si caleas mei,
Primitte, perpetuum hunc fore. Dul. haud menti excidet.
Per astra iuro, et lucidas caeli plagas,
Ardore constanti me adhaesurum tibi.
Par Ne crede nympha. Fallere haud raro solent
Promissa amantum. Dul. Crede. nobis non placent,
page 176, image: s194
Qui multa spondet, negligunt sanctam fidem.
Ach Sic Dulomore. Sponsus hic fuerit meus.
Dul. O me beatum! Cyprium favit mihi
Prae Marte Numen. pone sed velum, percor:
Fravar decore. Ach. Ferre vix poteris mei
Vultus nitorem. Dul. O diva, ne spernas preces.
Ach Fiat, quod optas. Dul. Heu perii! caelum iuva!
Ach. Quid refugis ora? coniugis vultum times?
Dul. Quis horror hic? quae noctis umbrae? Ach. Sum tua.
Dul. Megaera, furia es. credidi nympham. dolo
Sum captus eheu! res tuas tibi habe. Ach. Domum
Hac nocte duces. Dul. Nolo: abi monstrum horridum.
Ach. Haud displicere, quod semel placuit, potest.
Dul. Megaera non displiceat? abscede, ah! fuge.
Ach. Tecum morabor usque ad extremum diem.
Dul Nolo te. abi: recede. non possum pati.
Ach. Quocumque gressum tuleris, uxor te sequar.
Dul. Ne sis molesta. Ach. Fortior vincet. Doles?
Dul. Abripior heu! ad Regiam inferni Iovis.
Cavete iuvene. saepius pingit genas
Ledae venustas, pectore Alecto latet.
page 177, image: s195SCENA III.
Philippus Bastarnarum auxilio latus, nuptiale foedus approbat. Demetrius a Perseo in suspicionem adducitur, ac si Romanis nimis addictus esset. Hymenaeus gratulatur sponsis, Perseo annulum defert, et saltu gaudium testatur.
Philippus. Perseus. Hymenaeus.
SErena tandem nubibus pulsis dies
Affulget, et tardam senectutem fovet,
Gravique pressam mole curarum levat,
Romana non timeo arma; Pastarnae sua
Auxilia mittunt. Faedere aeterno cupit
Gens tota iungi. Pers. Ambigua pactorum fides
Ne forte sit, connubia firmabunt fidem.
Iuvenis Sororem regius tradet mihi,
Arctissimoque vinculo annectet suos,
Ubi adesse senserit voluntatem tuam.
Phil. Socientur animis, arma quos sociant, volo.
Pers. Coniugia saepe rebus afflictis opem
Tulere. Phil. Dum se mutuo auxilio iuvant
Genere propinqui. Pers. Fama terrorem hostibus
Incutier, animis propius ubi nexos canet,
Phil. Sunt corruentis faedera imperii salus.
Pers. Amoris innodata praesertim manu.
page 178, image: s196
Phil. In pristinum Aemathia reponetur statum
His nixa fuleris. Pref. Ista quid prosunt tamen.
Domestica si fraude regnum non vacat?
Externa nil subsidia, nil miles iuvat,
Nisi speculatorem probe observet parens,
Nam proditorem dicere haud placet. Est quidem
Hic corpore, animum Roma sed dudum tenet,
Omnes Macedones pene iam regem colunt,
Certe futurum. Genitor, a nato cave.
Phil Hostibus amicum saepe iam dictum mihi:
Nocere forsan ne queat, tacitus premam
Consilia belli. reliqua sint curae Deo.
Hym. Ad nuptias festinus Hymenaeus venit,
Castoque amantes faedere innexos cupit.
Cassaudra stabili iuncta sit Perseo fide,
Perseusque sponsae. Vincula haec firmat Deus,
Qui cuncta vincit, qui Iovem telis domat.
Hunc, sponse, amoris annulum pignus cape;
Ut sancta numquam iura vilescant thori.
Docebit ardor plura. Nunc saltu monet
Celebrare amantes tempus, et laetis iocis.
page 179, image: s197SCENA IV.
Amor militem mentitus Martem provocat: sed nudatur a Fraude et Odio, atque regia pellitur.
Amor. Mars. Fraus. Odium.
QUis natum Cypridis noverit uspiam,
Dum cingor gladio, telaque militum
Spargo more, sagum dum teneros tegit
Attus, ac oculis vincula detraho?
Pugnabo. Aemathiae regia me colat,
Non Martem. Quid enim ferreus hic Deus?
Debetur placido cura Cupidini,
Sponsas perpetuo nectere faedere.
Ma. Quis Martem abstineat regis ab aedbus?
An tentat timidus pellere me puer?
Am. Te Martem intrepidus provocat hic puer.
Ma Contendat tibi mars, spicula qui manu
Evibrare nequis: Am. Fulmina si Iovi
Haec dextra excutiat, sit rudis ac iners?
Ma Mavors tam leviter credere non solet.
Am Tenta, si lubeat, conserito manus.
Ma. Ni cedis, digitum vix moveo, et cades.
Am Nullum unquam metui. Mar. Me timeas tamen.
Am Quid victum timeam? Ma Te pede protero
Am. Cur parcis gladio? Ma Ne subeat pudor.
page 180, image: s198
Fra. Quis miles puer hic? non placet indoles.
An fraudem latet, hoc schernate qui latet?
Od. Personam, soror, huic detrahc. Fra, Non Imoror.
Est natus Veneris. Od. vestibus exue.
Fra. Iam denudo sago. Od. Spicula surripe.
Am Ehue! redde meas exuvias mihi.
Od. Non reddo. quid enim turbidus occupas
Hanc aulam, Nemesis nos cui destinat?
Fr. Mars, Fraus, ac Odium venimus huc simul.
Ma. Abscede hinc, spatium da melioribus.
Am. Cedo. do spatium deterioribus.SCENA V.
Lustratur, et expiatur cum Reg exercitus, Sacrificio praecisae canis.
Philippus. Perseus. Demetrius.
EXercitum lustrare maiorum iubet
Nos more tempus. Exta praecisae canis
Cum capite dextram, reliqua pars laevam viae
Obsident. Arma insignia a stirpe ultima
Regum efferantor. Pers. Sequimur imperium Petris.
Demet. Promptusque miles sese ad obsequium parat.
Phil. Favete Superi! pompa procedat, volo.
page 181, image: s199SCENA VI.
Committitur pugna ludicra, eo tamen ardore, tanquam de regno inter duces dimicaretur. Victor Demetrius fratrem in fugam conicit.
Philippus. Perseus. Demetrius. Herodorus. Philotas.
LUstratio peracta: iam pugnam monet
Ciere mos antiquus. Armatis duces
Praeite nati: saepe praelusit gravi
Mavors duello fictus. Pers. Amplector lubens
Tua iussa, Rex Dem. Parentis imperium placet.
Phil. Spectator adero. Nosse virrutem decet
Regem suorum. Dem. Magna me dudum tenet
Victoriae spes: prompta nam vobis manus,
Atque animus audax; impetum nostrum haud feret
Adversa pars. Her. Demetrio miles favet.
Superamus. Per. Arma, Perseo quisquis cupit.
Animosque ferte: cohors triumphabit mea.
Phil. Commilitones agite generose: Premit
Demetrius. nostrum hostis invadit latus.
Dem. Irruite, caedite milites: turbam loco
Movete. Pers. Quo ruitis fugaces? sic decus
Et gloriam hosti ceditis? Vincet meus
O fata! frater. Hero. Sterne trepidantes metu.
page 182, image: s200
Dem. Impelle dubios: sequere pernici gradu.
Her. Fugam capessunt: vicimus. Dem. Cohibe manum,
Et parce ferro miles. Haud quemquam decet
Necare civem. Her Fundere cruorem, nefas.
Dem. Victoria! Phi. Arma ponite, ac fessum ictibus
Curare corpus. Robur ac virtus satis
Spectata nati. et militum est ardor mihi.
Sic sic, ubi hostis patriam invadet, viri
Pugnate fortes. Gloria ingens vos manet.
Dem. Erunt pararatae ad Regis obsequium manus.SCENA VII.
Dmetrius cum tribunis et aequalibus laetatur, ac potat. Explor ator a Perseo sub. missus deprehenditur, et a quibusdam inscio Principe multatur. Invitantur omnes, ut ad fratrem comissat um eant. Arma vestibus tegunt, qui proditorem pulsaverant.
Demetrius. Herodirus. Parmeno. Lycotas. Melissus. Machaon. Thyrsis.
HUc, huc adeste, egregia quos virtus probat.
Nunc arma seponcnda, nunc Bacchus vocat.
page 183, image: s201
Diivere curas iam iuvet dulci mero.
Her. Non semper hastam ferreus vibrat Deus.
Interdum amori indulget, et posito piger
Recumbit arcu. Lyc. Nube sublata micat
Serenus ore Phaebus, et tenebras fugat.
Mel. Fugere regio honore quis sapiens velit,
Si semper horror asperet frontem et minae?
Par. Severitati comitas mixta et Duces
Et principes commendat. Mach. Haec, Ductor. tibi
Est propria laus: severus in certamine,
Placidusque victor. Dem. Pugna iam fiat scyphis,
Mittamus alia. Her. Poculum hoc libo Ducis
Securitati. Par. Vota prosequimur pari
Omnes calore. Lyc. Duret aeternum sibi
Parriaeque Princeps. Maech. Regna post farum patris
Feliciter possidear, et teneat diu.
Dem. Adesse cur frater rccusat, cur negat
Rogatus? Mach. Ira Forte post pugnam tumet.
Dem. Post ludicrum certamen? Mel. Exgitat pudor;
Victoriam sperabat. Dem. At dubio gradu
Mavors oberrat; quem extulit, Iursis premit.
Par. Ardescat, ira superba devicti haud nocet,
Victoris est timenda. mel. Cur pavidus suam
Nec usus arte in praelium eduxit manum?
Lyc. Astuta Vulpes. Mach. In sinu leporem fovet.
page 184, image: s202
Her, Ignavus ubi Dux, miles ignavus quoque.
Dem. Sed ista parcius tamen. Par. Vigeat decus,
Regnique gemma floreat Demetrius,
Legitima proles; sperno furtivum genus.
Dem Abire paulisper libet: in orbem interim
Cyathi totentur, Mel. At quis hic tacitus latet?
Par. Ex parte Persei. Mach. Onerate plagis. Thyr. An reum
Me quispiam probavit? Lyc. Impune huc pedem
Haud tuleris. Thyr. Insons verbera, et plagas feram?
Mel. Concidite, explorator est. Lyc Cedat domo:
A Perseo submissus est. Mach. Migret lues
Par. Depellimus. Thyrs. Iam parcite: an nondum satis?
Mach. Extrudite hostem verbere ac flagris. Mel. Abi.
Mach. Sic proditores sunt notandi. Tam frequens
Non esset ars iniqua, si simili lucro
Labor rependeretur. Mel. At reges fovent,
Ut cuncta norint. Mach. Maximae cladi et probris
Exponitur vita innocentum. Sed redit
Demetrius; sileamus. Dem Ad fratrem iuber
Ire animus, ut si fors quid e pugna levis
Resideat irae, leniamus nos iocis
Et hilaritate nostra. Her. Abimus, si luber.
Perseumque laeti visimus. Par. Mihi non luber.
Lyc. Non est voluntas. Mel. Animus haud est. Mach. Nec mihi.
page 185, image: s203
Dem. Mecum ite. Quid dubitatis? Par. Haud nobis licet
Deserere Principem: Imus. Lyc. At caute tamen.
Mel. Abdamus arma vestibus: Metuo malum.SCENA VIII.
Nuntiatur Perseo, fraturem armatum venire; ianuam igitur claudi iubet, et Demetrinm non admittit.
Alexander. Perseus. Demetrius. Herodorus. Melissus. Philocles.
MAgnanime Princeps, commodes paulum, precor,
Secretus aures. Pers. Liber arbitrio est locus.
Alex. Quamvis timore pectus intrepidum vacer.
Cavete moneo: frater armatis venit
Stipatus, aedes et tuas petit. Pers. O scelus!
Alex. Sinu iuventus obditos enses gerit
Et veste tectos. Cautus insi dias time.
Pers. Porrae obserentur: militi ingressum nega,
Fratique. Nox et arma nil suadent boni.
Phil. Indignor. An Demetrio fungi sumus,
Aut statuae inertes? fraude quos noctu opprimat?
Sed ecce gressum accelerat. Dem. Haec Persei domus?
Hero. Convivia hic iucundus agitat cum suis.
Phil. Consiste Princeps Ductor occlusit fores.
page 186, image: s204
Mel. Prohibemur aditu? Phil. Sic salus Persei iubet.
Her. Lectone potus abdidit molli caput?
Phil. Domum subire prohibet armatos saum.
Dem. Nos frater aedibus arcet, ingressum negat?
Phil. suspecta nox et arma. Dem. Nos Perseus timet?
Phil. Timere caedis impiae cogit nefas.
Her. Quis caede puras impia faedat manus?
Phil. Quod saepe solet accidere, cave, ne unquam accidat.
Mel. Abire praestat. dem. Fratris excludor domo?
Sic ira constat? pertinax durat furor?
Phil. Non tardet impedire, qui poterit, scelus.
Her. Laetari, et indulgere genio, quod scelus?
Mel. Abitum paremus, non sumus grati hospites.
Dem. Quid contigisse censeam? Frater tumet
Immodicus ira; conferamus nos domum,
Laetisque comburamus hanc noctem iocis.CHORUS.
Laetitia et Tranquillitas ad hilaritatem invitat aulicos, et cum iis Demetrii laudes canit.
Melissus. Machaon. Lycotas. Laetitia. Tranquillitas.
ENses olivae nectimus:
Sic Tempus imperavit.
page 187, image: s205
Mach. Dissolvimus sed faedera,
Dum pace terra gaudet.
Lyc. Ubi pugna nos rursus vocat,
Resumimus, iocosa.
Mel. Valete tela: Carmina
Nunc Dulcior voluptas.
Mach. Victoriam Demetrii
Grato canamus ore.
Lyc. Triumphet heros inclitus,
Semperque vincat hostes.
Laet. Vita sine me mortalium
Mera est amaritudo.
Hanc Suavitate mollio,
Et condio lepore.
Hac gesto chordas et chelyn,
Hac Bacchicum liquorem.
Mel. Potare Laetitia iubet?
Mach. Imperia non sequamur?
Lyc. Non abnuo, non differo.
Mel. Deceter et modeste
Tran. Quid blandius, quid suavius
Tranquillitate cordis?
Laet. Tu iuncta semper es meo
Lateri soror fidelis.
Tranq. Laetitia pectus occupet;
Tranquillitas subibit.
Nunc necte amicam dexteram
Demetrii in favorem.
Lat. Virtutem adoro Principis:
Demtrium fovebo.
page 188, image: s206
Tran. Sit laeta nox, sir candida:
Iucunda semper aetas.
Mel. Mach. Lyc. Eximia virtus Principis:
Demetrium canamus.ACTUS IV.
SCENA I.
Accusatur Demetrius a Perseo apud patrem, tauquam ad caedem patrandam noctu venisset.
Philippus. Perseus.
QUid frontis horror tristis, et vultus silens?
Effare, quis sollicitet afflictum dolor.
Per. Tacere praestat, cum loqui prohibet pudor,
Phil. Latere magnum maeror hic prodit malum.
Pers. Utinam lateret! eloqui cogit Parens.
O maesta fata! fratris insidiis petor.
Phil Heu vita sallax! innocens, simplex puer,
Sanctusque visus semper insidias parat?
Pers. Quod vivo, lucro deputa. Armaris Meas
Stipatus aedes noctis ambiguo petiit,
Ut meperimeret. Foribus occlusis furor
Repressus, et quaesita praesidio salus
Parietum. Phil. Amicos credidi natos fore,
Experior hostes Pers. Dubia ne dictis fides
Sit forte nostris, cuncta deducam, Parens,
page 189, image: s207
Praebere si aures poteris. Phil Utrumque audiam.
Res tanta sperni aut negligi haud debet. Pers. Placet
Regis voluntas. Nemo inauditum premat.SCENA II.
Dormientem Demetrium circumstat Terror, et Morpheus maestis ludit imaginibus: Mox matris urr bra fugam suadet, et cleadem imminere praesagit. Qui experrectus fulmine quoque ac tonitru terretur.
Demetrius. Terror. Morpheus. Umbra Charicleae.
GRavor sopore: dulcis est fesso quies.
Ter. Armata dextra saevi:
Demetrius pavebit.
Venena laeva funde:
Demetrius peribit
Diadema caussa mortis:
Diadema fratris iram
Accendit et furorem.
Mor. Accede, Terror, arma
Circumrota; cadaver
Demetrium videbis.
Indulget ah! sopori,
page 190, image: s208
Et nescit, arte Persei
Se victimam silenti
D omino Stygis suturum.
Ter. Fatalis umbra prodi
E Tartari tenebris:
Quo paene nulla regum
Sine caede venit umbra.
Mor. Imple pavore natum:
Timere discat aulam.
Umb. Euge, fuge nate. Ditis
Iam mergeris barathro.
Dudum Parat venenum,
Et tela fiatris ira
Fuge, fuge. Mater atro
Monet redux ab Orco.
Adhuc amore nati
Post fata mater ardet.
Fuge, fuge saevientem
Et credulum Philippum.
Dem. Simulacra dira Morpheus tristis ciet:
Telum minatur et venenum. nec satis.
Adesse mater visa, quae suasit fugam.
O summe caeli rector! haec quodnam malum
Imago pingit? Somnium illusit mihi.
An vera retulit? somniis credo nihil.
Timere nscit innocens. Verum tonat.
An Iupiter cavere me ac caelum iubet?
Ambiguus haeret animus, et metuit sibi.
page 191, image: s209SCENA III.
Dum Oenosophus cum tribunis vinum ementibus loquitur, milites ex compacto alolia evacuant, ac cauponi prohibenti necem minantur. Dulomorus latebras quaerit, ut tutus sit ab uxore. Militibus igi tur sese assciat, verum ibi quoque a venefic a per tectum irruente invenitur, quâ [reg: qua] visa et Hydrochoum abripiente omnes diffuginnt.
Lycotas. Craterus. Polycrates. Hoplomachus. Melissus. Oenosophus. Hydrochous. Dulomorus. Acharis.
MEmori recondite mente, quae iussi: merum
Sic pluribus diebus haud deerit. Cra. Mones
Dicto audientes. Nempe caaponem alloqui
Cum coeperis, nos clanculum audaces sumus,
Et visitamus amphoras. Lyc. Recte id quidem
Ploy. Potamus, et dissolvimus nexus, quibus
Bacchum tot annis caupo constrinxit, velut
Si fur fuisset impiobus, praedo latens.
Mel. Huc bone vir! audin? Oen Quis vocat? Met. Ducis moras?
Oen. Adsum paratus: quid placet? Lyc. Demetrius
page 192, image: s210
Me comparare iussit ad caenam merum,
Ut militum anmos arctius iugat sibi,
Quos praelium monstravit hesternum viros.
Oen. Principis honori me lubens totum dico,
Meamque cellam: strenue miles bibat,
Ut assolet plerumque fieri. Sed domum
Intrare non permitto. nam nimium procax
Et inquieta est truba. Mel. Ne metue: aedibus
Cuncta efferemus. Oen. At palato quod sapit,
An Lesbium, vel Creticum vinum? Mel. Mihi
Chium placet, sed Cyprium arridet Duci.
Oen. Quam suaviter, quam dulciter guttur rigat
Praestantis uvae succus! en gusta. Lyc. Iuvat.
Decem amphoras sepone Demetrio. Oen. Bene est.
Fiet. Quid autem hoc? heu perii! Vinum ebibunt
Meum latroves. Ubi puer? qui sunt? tacent,
Potantque fortiter. Hopl. Propino, ne mihi
Succenseas magnanime vir. Oen. Te Orci abstrahat
Satelles! Crat. Evacuare non liceat Scyphos?
Oen. Sic clanculum? Pol. Excitare crabronesparat,
Si plura verba. Stringite enses. Oen. Sic meo
Damno silere cogor. O sortem asperam!
Diram, atque acerbam! Hyd. Domine, qui mandas? Oen. Viden?
Hyd. Cur milites admittis? epotant merum,
page 193, image: s211
Ut matre natum est. Vasa penetravit latex
Haec nullus unquam: reliqua sunt mixta omnia.
Iacchus undis saepius fractus fuit,
Ne civium capiti noceret. Nam probe
Addiscit artem, quisquis eximio huic viro
Operam locat. Oen. Secreta ne prodas puer.
Dul. Oenosophe. miserum me his tegi latebris sine.
Vix impotentis feminae evasi manus:
Et timeo, ne me rursus inveniat, nisi
Pavidum tenebricosus abscondat locus.
Oen. Ad milites secede; pugnabunt tuae
Caussa salutis. Dul. Dummodo hac della morer.
Oen. Militibus associare, qui cyathos rotant.
Dul. Haec arma paucis dispiliceut: nec ego Ilubens
Me subtraho, dum concitant bellum scyphi.
Iuvate fortes milites: caussam meam
Suscipite contra feminam. Crat. Numquam viris
Licitum timere. Furia sit, cedet procul.
Poly. Certem mulieri? Vix habet victoria
Laudem ista. Ach. Quo recondis ignavum capur,
Vesane coniunx? Dul. Milites, vestram fidem!
Furia cavernis missa Tartareis adest.
Hopl. Adsit. Metuere nescit Hoplomachus Stygem.
Ach. Quocumque perges, fida adhaerebo comes.
Dul. Facesse. Ne oscula mihi, ne fige. Anguibus
page 194, image: s212
Me terret, et flagella vibrat. quid viri?
Auxilia tandem! crat. Pellere hanc cella decer.
Poly. Capiamus arma. Martium an mulier genus?
Ach. Abite nulla pugna vobiscum est mihi:
Repeto maritum Dul. Heu larva! Tisiphones soror!
Oen. Miles, venefica, plena monstrorum domus.
Hyd. Prona pestis cede! Tartaream subi
Infausta noctem. Ach. Verba me moveaut tua?
Quin me sequeris ad Erebi tristem specum.
Hyd. Heu rapior! ubi sum? Iupiter! Caelum iuva!
Ach. Clamare cessa. Precibus haud flector. Hyd. Perii.
Succurrite ah! Oen. quis possit? Dul. Abripitur miser.
Profugio: ne fortasse succedanea
Fiam hostia Oen. Est suspectus hic Iudus mihi.
Crat. Bibimus satis Megaera me terret quoque.
Poly. Cedamus omnes Hominis insani reor,
Contendere umbris. Hopl. Nemini haec probro est fuga.
page 195, image: s213SCENA IV.
Philippus iudex inter duox filios suam calamitatem deplorat, utrumque audit, nec tamen caussam decidit.
Philippus. Perseus. Demetrius.
SEdere iudex cogor infelix parens,
Aut crimen inventurus in nato meo,
Calumniae seu forte facturus reum.
Utrumque durum. Quo rapit fratres furor?
An non monebam, vinculum firmissimum
Amoris esse, nulla quod rumpat dies.
Vis nulla frangat? verum ubi irarum faces
Odiique flagrant, non procul cladem abfore?
Vos aure surda dicta sprevistis mea:
Amore regni frater in fratrem ruit.
Hereditatem cernitis vivo patre,
Quid fiet extincto? Agite, nunc aures patent,
Referte, veri quidquid aut ficti libet.
Pers. Reseranda ianua nocte nimirum fuit,
Et hostis accipiendus, ac ferro impio
Praebenda cervix; nemo cum credat scelus
Nisi perpetratum. Crimen admisi nocens:
Advire quippe cogor eadem, quae reus.
Dem. Quod innocenti, frater, adfingis nefas!
Ego machinatus in tuam vitam fui?
Pers. Accinctus armis nocte petiisti domum.
page 196, image: s214
Dem. Quatuor an armati tuam expugnent domum,
Et te trucident? iste quam fallax metus,
Et timor inanis? Pers. Veste cur tectum fuit,
Ni fraus subesset, ferrum? An insidias potes
Negare structas? Dem. Numerus hic certet tibi,
Cademque patret? Pers. Parva non raro manus
Prostravit hostem. Dem. Caussa quae caedis mihi?
Pers. Regni cupido. Dem. Tanta sit regni sitis,
Fratrem ut trucidem? Pers. Roma Lte dudum imbuit,
Constare pretio quolibet regnum bene.
Dem. Numquam animus insons per scelus regnum pitit.
Pers. Est pallium innocentia et larva improba,
Qua vitia tegere, qui ambiunt culmen, solent.
Dem. Nondum orbe virtus cessit, ac scelerum pudor.
Pers. A te recessit, qui necem quaeris meam.
Dem. Calumniari perge, non reddes reum.
Erecta mens nil fraude, nil patrat dolo.
Pers. Credam innocentem, nocte dum insidias paras?
Dem. Patere amicam credidi fratris domum.
Et clausa fratri est, crimini ut faceret locum.
Ad suspicandum caussa quem invitat Ievis,
Aut nulla, mentem sceleris consciam gerit.
Phil. Ambigua caussa; non saris crimen liquet:
Nec vanus accusator auditus tamen.
page 197, image: s215
Absolvere, aut damnare neutrum nunc volo.
Inposterum argumenta perspecti dabunt
Utrinque mores. Faxit o Divum parens,
Nullius unquam sceleris inveniam reos.SCENA V.
Philocles et Apelles fraudem comminiseuntur, ac falsas litteras fingunt, tanquam a T, Quintio venirent, ut Demtrium perdant.
Philocles. Apelles.
ROmam Philippus mittit, et caussam iubet
Regni tueri. Apel. Arcana speculari magis.
Phil. Quid egerit cum Quinto Demetrius,
Quid cum senatu, fratris in frandem sui.
Ap. Legatus omnai, rite si munus velit
Obire, norit: cuncta perpendat probe.
Sermone et astu quosdam in obsequium trahat,
Animosque captet. Sed via obliqua tamen
Deflectat, instar vulpis annosae, gradum.
Phi. Nec parcat auro: clavis est, motu levi
Arcana quae recludit, atque animi eruit
Sensus latentis. Ap. Cura nos eadem premit
Secreta nosse. Phil. Plura, quam cupias, scies.
Ap. Omnem Movebo lapidem, ut officium probem
Regi futuro. Phil. Si innocens Demetrius,
page 198, image: s216
Et nullus unquam sermo de regno fuit?
Ap. Sit innocens: iam Perseo dedimus fidem.
Phil. Verum Philippus credit expertes doli.
Ap Credat. Fovere Persei partes iuvat.
Phil. Rex contumaces puniet. Apel. Solis teget
Favor Orientis. Phil. Quo modo fiet reus,
Nullius insimulare quem culpae potes?
Ap. Conficta reddent verba suspectum patri,
Falsaeque Quintii litterae allatae domum.
Sic praevalebit Perseus, frater cadet.
Phil. Quod fraudis huius proemium nobis erit?
Ap. Ad summa honorum culmina extollet novus
Ductor ministros. Imber in gremium fluet
Praedives auro. Phil. Cedo: te sector ducem.
Honoris allicit decus, Et auri niror.
Et cur resistam? Regium est uti dolis.SCENA VI.
Philippus montem Aemum ascensurus Demetrium ab se ablegat, et Didae Praetori Poeoniae commendat.
Demetrius. Philippus. Didas.
QUid ira? quid molitur insanus furor?
Heu dira regnandi sitis! Perseus patri
Deferre me audet sceleris infandi reum?
Ne sim superstes, Regiam ut vacuam occupet.
page 199, image: s217
Populi, Senatus cripoini nobis favor.
Romana, quae prodeffe debebar, nocet
Auctoritas dirum in modum. Tanta, timet,
Subnixus ope diadema ne rapiam fibi,
Frater cruentus, atque persuasi obsidet
Parentis aures. Nulla Romani mihi
Sit cura posthac nominis: nulli loquar,
Scribamque nulli. Forte flectetur parens
Ac innocentem filium agnoscet suum.
Sed en senili feflus huc fertur gradu.
Phil. Mons in propinquo, nate. Conscendam iugum?
Dem. Quidquid patri placuerit, hoc gratum mihi.
Phil. Ambiguus haeret animus, hand sese expedit.
Sin ire pergam; filios ambos tamen
Discrimini haud committo. ne, si quid secus
Acciderit, una clade prosternam meos.
Antigonus hoc praeceperat quondam suis,
Dum nave, tempestate iactatus gravi,
Vix salvus evasisset, et casu pari
Acti fuissent liberi; ut nullus velit
Cum gente tota rebus ambiguis levi
Sese deinceps credere aurae. Proin patrem
Solus sequetur Perseus; Demetrium
Eximere statui lubricae sortis rotae,
Regno, speique meae remissurus domum.
Dem. Mandata laeto pectore excipio Patris.
Phil. Comes abeunti sit Didas nato meo.
Praesidia tutum valida praestabunt iter.
Did. Iubereregis, peragereimpcrium est Diae.
page 200, image: s218SCENA VII.
Mercurius caelo lapsus Iovis iussu Floram invisit, et Demetrium brevi adienturum honorare iubet: quae losculos evocat, ut sertum nectant.
Mercurius. Flora. Narcissus Hyacinthus. Amarinthus. Heliotropium.
SUmmus Deorum Iupiter natos tuos
Prodire, Principique venturo monet
Deferre honorem. Fl. Nostra quis Princeps petit,
Effare, regna? Mer. Veniet Aemathiae decus.
Fl. Demetriusne populi amor, patriae salus?
Mer. Sed flosculus brevis aevi: honora dum licet.
Fl. Indignor! occidat iuventutis iubar?
Mer. Compesce gemitus, perage, quae mandat parens.
Flo. Properate nati: tempore alieno voco;
Sed imperata spernere haud tutum Iovis.
Hel. Quocumque pergit Phoebus, inflecto caput:
Nunc iussa matris avocant. Narc. Nimio mei
Amore flagrans pristinum amisi decus
Formamque, nunc sum flosculus, gratus quidem,
Sed vix amaenus. Hya. Menecat Phaebimanus,
Et floribus transcribit: Haud fati piget.
page 201, image: s219
Purpurea quippe folia dum pando, decens
Me nitor inumbrat: regibus similes sumus,
Ama. Marcesco numquam, nomen hinc traxi meum.
Sum flosculus perennis, haud timeo necem.
Flo. Demetrio, quem Macedo, quemque Italus fovet,
Nectite coronam filii. Narc. Studium Iubens
Impendo magno Principi: at multum ambigo
An digna tanto capite reperiri queat.
Hya. Exile saepe regibus munus placet.
Ama. Decebit immortale sertum innectere
Regis futuri vertici. Hel. Rexnon exit:
Morietur ante, regna quam linquatparens.
Nar. Honore iuvenem prosequi hinc Superi iubent.
Hya. O maesta fata! aetate Princeps tam brevi
Utetur? et velut umbra decedet vaga?
Ama. Quin serta, fratres, nectimus; violis caput
Et liliis ornamus. Hoc mater petit.
Hel. Fruatur annis, dum licet. Cymbam senis
Charontis ubi conscendet, Elysium nemus
Tacito receslu condet, et pigri lacus.
Nar. Rosae coronent tempora, ut vitae memor
Fugacisaevum extendat, et famam sibi
Vittute quaerat. Ama. Praeter hanc firmum nihil.
Hel. Verum ite: semper obsequium amicos parit.
page 202, image: s220CHORUS.
Innocentia in silvas se abdit, cui virtus diadema imponere conatur: quod ubi a se amolitur, Tyrannis Terrore stipa ta per vim rapit. quam Conscientia pressopede sequitur, nec tamen persuadet, ut sceptra reddat.
Innocentia. Napaea. Dryas. Virtus. Tyrannis. Terror. Conscientia.
LIqui tumultus urbium,
In nemora me recepi.
Nap. Hic tuta pax: tranquillitas
Hic in colit quieta.
Dry. Non sceptra terrent regia,
Non Consulum secures.
Inn. Corona sed cur aurea
Refulget inter umbras?
Nap. Recede. Sortis ista fraus,
Periculo haud vacabit.
Dry. Diadema curis et metu
Angoribusque mixtum.
Virt. Hacverticem Innocentiae
Virtus premit tiara.
Inn. Ommitte: ne nos opprimas.
page 203, image: s221
Sunt maesta fata Regum.
Vir. Timebit Innocentia?
Inn. Strophas timebit au lae.
Vir. Fraus exulabit, innocens
Ubi pectus ardet ostro.
Inn. Licet ipsa Virtus imperes,
Versutiam haud movebis.
Vir. Si sceptra spernis, Regiam
Tyrannis occupabit.
Tyr. Regnare me solam decet,
Ac imperare solam.
Terrore cingor ac metu,
Nec languida est potestas.
Terr. Fidus minister imperii,
Tyrannidis satelles,
Concutio cuncta Panico,
Haec nostra laus, pavore.
Tyr. Contempta sacrum verticem
Mox ambiet corona.
Inn. Sic pondere Innocentia
Sub tam gravi haud fatiscet.
Tyr Cui ferre tam durum fuit
Diadema, gestet ensem.
Inn. quid gladius, aut ferrum mihi?
Tyr. Perimet Tyrannis ense.
Inn Innoxia an paenas luam?
Tyr. Aut hauries venenum.
Conse. Sed ferreo Tyrannidem
Ultrix sequor fla gello.
Tyr. Cur non vocata regiam
page 204, image: s222
Te sistis ante sedem?
Consc. Castigo saeva crimina,
Et terreo scelestos.
Tyr. Abi: vacare non queo
Inanibus querelis.
Consc. Quamvis repellas millies:
Semper redibo laesa.
Inn. Quam laeta, quam quieta mens,
Quam nulla culpa mordet!
Tyr. Me torqueas semper licet,
Non pono rapta sceptra.
Inn. Perire malim. Tyr. Non moror.
Dulcissima est potestas.
Inn. Amore dum illam temperas.
Tyr. Dum temperas timore.
Inn. Regnare nolo: nec peto
Timere, vel timeri.
Tyr. Subesse nolo: nec peto
Timere, sed rimeri.ACTUS V.
SCENA I.
Demetrius fallaci Didae arcana omnia detegit, atque fugam ad Romanos meditatur.
Didas. Demetrius.
GEnerose Princeps, promptus obsequio Didas.
page 205, image: s223
Quidquid iubebis, sine mora effectum dabit.
Dem. Servire pronum semper agnovi Didam:
Periculosa cum domum duxit via.
Did. Officia defero. Nexus hic animus tibi.
Dem. Cum nil rependam, prohibet obsequium pudor
Admittere. Did. Animat gratia et blandus favor.
Dem. Ah! Rege vanus noster irato est favor.
Did. Meliora, Princeps. Nescit irasci parens
Nato fideli. Dem. Fronte dissimulat quidem.
Odiumque condit, sed tamen flamma emicat,
Maestusque saepe erumpit invito dolor.
Did. quae caussa pertinacis irae? quis furor
Accendit animum? Dem. Perseus fraude, ac dolo
Non concitare credulum cessat patrem,
Dum fila vitae Lachesis insonti secet.
Suspectus ac exosus ablegor domum,
Consilia ne prodam hostibus. Bellum iuvar:
Romana nobis gratia invidiam cier.
Did. O dura regum sors! Vicem indignor tuam,
Mixtus pudori pectus extimulat calor.
Fratremne frater? Ponesed gemitus, precor,
Frontem serena. Veniet, atque utinam brevi!
Qui te reponet debitum in regnum dies.
Dem. Non regna spero; timeo sed vitae meae.
Did. Parensne nato, quam dedit, vitam eripit?
Dem. A fratre suasus. Dit. Perseus tantum nefas?
Dem. Qui caedis accusavit. Did. Insontem reus?
Dem. Avidus cruoris. Did. Hostis est: nimitum potens
page 206, image: s224
Validusque Perseus. Dem. Dum licet, celeri fuga
Quaeram salutem. Did. Principi turpis fuga.
Dem. Est pulchra misero. Did. Quae regio tandemteget?
Eloquere, Princeps; aderit officio Didas.
Dem. Promittis, ac iuras mihi? Did. Iuro Iovem.
Dem. Sit dextra fidei pignus. Did. En dextram cape.
Dem. Operamne spondes? Did. Spondeo. Dem. Romam peto.
Did. Auxilia prompta. Tutus elabi potes,
Brevique spatio: iuris est regio mei.
Dem. Secreta ne cui pande. Did. Quid metuis? fides
Obstricta tibi, res salva: matura fugam.SCENA II.
Dulomorus, ut fugiat coniugem, Inferos adit, et transvehitur a Charonte; mulier sequitur, quam etiam, licet multum refragante marito, Charon rati imponit, sed suo damno. Dulomorusnecessit ati cedit.
Dulomorus. Charon. Acharis.
CHaron! Chaton! Ch. Quis stentor has turbas ciet?
page 207, image: s225
Dul. Miser maritus coniugem fugiens suam.
Ch. Cur non opacis arborum te abdis comis?
Quid antra Ditis horrida, ac Erebum petis?
Dul. Securus haud fui uspiam a fuga impia.
Plutonis hospes esse malo, quam pati
Iurgia mulierum. Cerberi malo canis
Trifaucis, etsi latret horrendurn in modum,
Dici satelles. Ch. Cymba tot vexit mea
Rixosa mulierum agmina, ut saepe ambigam,
An adhuc supersit inclitae stirpis iubar.
Dul. Plures supersunt, folia quam autumno cadunt.
Cymbam expedi: ulteriore me ripa loca.
Ch. Paulisper exspectare non poteris senem?
Dul. Vestigia ferox nostra ne coniunx premat,
Iterumque me secum abstrahat, timeo, Charon.
Ch. Tum transvehetur ipsa nobiscum simul.
Dul. Ah! parce misero. Reiice a cymba procul.
Possessio quieta Ditis non erit.
Turbabit umbras, regiam in vadet, stygem
Siccabit, et phlegethontis extinguet vada;
Tibique barbam vellet, et crines sacros
Resecabit audax, huc ubi greflum feret.
Ch. Quid vana fingis? Neminem dominus timet
Potentis orci, neminem metuit Charon.
Dul. Metues mulierem: sed veni, cymbam admove.
Ch. quaenam illa, quae molitur ad littus gradum?
page 208, image: s226
Dul. Propera Charon: est uxor. Heu perii! Ch. Ratem
Conscende. Dul. Iam securus evadam minas
Et flagra saevae coniugis: propera Charon.
Ch. At solve naulum. Dul. Non vacat. Demetrius
Regalis umbra solvet. Ch. Exspectem diu?
Dul. Brevi huc feretur. Ch. Uxor an nummos habet?
Dul. Ne quaere. Numquam feminis nummus deest:
Spoliant maritos. Ach. Huc Charon! cymbam Huc Charon!
Dul. Uxoris ista vox. Charon, quaeso, Charon,
Depelle. Ch. Secum mulier aurum si ferat,
Admitto. Navi exscende. Dul. Ne, quaeso, Charon,
Admitte. Ch. Propero. Nam senes inhiant lucro.
Ach. Charon! Charon! Ch. Iam venio. Dul. Quo fugiam miser?
Arcere si caligo non potuit stygis
Furiam nefandam, quem locum posthac petam?
Ach. Exsolvo naulum. Impelle remos: ne diu
Morare. Ch. Quid? me coniugem credis tuum,
Cui imperes, proterva? Ach. quamvis fis Charon,
Parere te decebit. Ch. Impingam tibi
Remum profana. Ach. Quid? tuum intorquens caput
page 209, image: s227
Acheronte mergo. Ch. Parce: Iam poenae satis.
Ach. Impelle remos. Ch. Cymba iam ripam subit.
Exscende. Ach. Quo profugit impius? Ch. Heu nefas!
Vicit Charontem femina. Infelix lucrum.
Quod sic honorem minuit, et famam meam!
Posthac mulierem transveham nullam rate:
Mille licet annos lacrimis littus riget.
Dul. Recede. Non me mortuum, coniunx, vides,
Et inter umbras degere? Ach Es semper meus,
Quocumque fugias. Dul. Solvit omnia mors. vetus
Lex ista. Nuptiale non durat quoque
Post fata faedus. Ach. Vinculum haud solvit sacri
Lex ulla amoris. Dul. Non amo: obdormiscere
Permitte mortuum. Ach. Excitabo: sic placet.
Dul. Haec sunt caloris signa. Ach. Sunt dulces notae
Ardentis animi. Dul. Sentio, et mecum quoque
Innumera turba. Ach. Mortui sensu carent.
Dul. Flagra Furiarum sentiunt. Cede hinc, precor,
Et mortuum dimitte. Ach. Fieri non potest.
Quis solvit unquam coniugii nexum pii?
Dul. Nec unda tutum stygia, nec red dit Charon:
Onus ferendum. Exagitat infensus Deus.
page 210, image: s228SCENA III.
Dum Philippus Perseo calumnianti aures praebet, litterae adferuntur Didae, Quibus consilium fugae detegitur, et Rex contra Demetrium maiori odio inflammatur, eumque custediri iubet.
Philippus. Perseus. Antigonus.
IAm iacta Martis alea est; bello sumus
Pares gerendo. Imperia Romani pati
Nolo Senatus. Regna quis nutu hostium
Demens gubernet? Vidimus ab Aemi iugis
In Italiam iter. Fata quâ [reg: qua] monstrant viam.
Armatus ibo. Pers. Caepta fortunet polus.
Phi. Iustae favebrt arbiter caussae Deus.
Per. Urbes ademptas subdet imperio tuo.
Phi. Et pristinum reddetur Aemathiae decus.
Pers. Consilia nostra nesciat frater meus.
Phi. Dimissus hinc est, ne quid observet, domum.
Pers. Prae patria Ausoniam aestimat, adorat, colit.
Ant. Has, magne Princeps. litteras misit Didas.
Phi. Resolve vincla, quid novi scribat, lege.
Pers. Detecta sunt consilia Demetrii. Fugam
Meditatur, ac tutus mea elabi putat
Regione Romam posse. Uterque ipsi pater
Et frater est suspectus, ac mortem timet.
page 211, image: s229
Quid nunc agamus, ocyus, Princeps, mone.
Phil. O contumacem filium! Romam fuga
Contendit? Hostibus salutem non patri
Credit rebellis? Pers. Semper alieno fuit
Animo in Parentem, Italia dum captum tenet.
Licet remissum corpus, haud animus tamen.
Phil. Quis consulit sic perfido, et partes fovet?
Pers. Est Herodorus particeps rerum omnium.
Phil. Capiatur Herodorus, et Demetrius
Custodiatur cautius, procul at metu
Omni remoto; nesciat claudi plagis.
Pers. Mandata Regis sine mora peraget Didas.SCENA IV.
Innocentia dum se fortunae submittit, ac illius opem implorat, Marti ac Morti proditur.
Innocentia. Fortuna. Mars. Mors.
NUllius mens conscia culpae
Optima miserae portio vitae.
For. Fortuna regit genus humanum:
Me sine labor est omnis inanis.
Inn. Faedere iuncto pareat orbis.
For. Imperium Sors sola tuetur.
Inn. Insontis sed suscipe curam.
For. Mea contemnis regna, proterva.
page 212, image: s230
Inn. Me tibi subdo; veneror Divam.
For. Non ego precibus sueta moveri:
Cuncta tumultu et turbine verso.
Inn. Contege velo, precor, insontem.
For. Nemo tutus latet hoc velo.
Mar. Quodnam monstrum, Fortuna, tegis?
Mor. Exsere vultus.
Inn. O Dea, vitam non regna peto.
Horreo Martem, fugio mortem.
For. Raro insons est sortis amicus.
Non te tueor: procul absiste.
Mar. Mars imbellem perimet ferro.
Inn. Horreo Martem.
Mor. Parcit Mavors: mea erit praeda.
Inn. Fugio mortem.
Mor. Fugias quamvis, stamina vitae
Rumpere novi.
Inn. Quis locus heu! quae regio Martis
Eximet armis, rigidaeque neci?
For. Mitte querelas, gemitus pone:
Nemo Morti, nemo Marti
Restitit unquam, et victor abivit.
Inn. Spes vana vale: cedere cogor.
For. Spes nulla iuvat: cedere oportet.
page 213, image: s231SCENA V.
Antigonus Philippum hortatur, ne temere nimis credat. Philocles ac Apelles falsas litteras deferunt, quibus Demetrius in suspicionem, imo crimen venit, et reus a Rege declaratur.
Philippus. Antigonus. Pyrrhus. Philocles. Apelles.
HEu maesta fata! quanta curarum seges
Succrescit! ut cruentus exagitat labor
Regale pectus! Hostis hinc, miserae domus
Inde mala turbant. Perfidus Romam fuga
Demetrius contendit, ut prodat patrem?
Ant. Ambigua sceleris indicia: nondum satis
Crimen revictum. Phil. Arcana nudavit Didae.
Ant. Incauta saepe vox in errorem trahit,
Ut esse credas, quod fuit numquam, nefas.
Suspicio quoties pressit insontis caput
Atque umbra inanis? Phil Ista sed tutos facit
Nos umbra reges. Ant. Sequitur hanc presso pede
Plerumque paenitentia, at sero nimis.
Phil. Timere regem cuncta prudentem decet.
Ant. Sed omnibus praestare non debet fidem.
Namque innocenti crimen affingit nocens;
Sanctum scelestus, impius defert pium.
page 214, image: s232
Phil. Nulli negare Rex fidem iustus potest.
Ant. Calumniatores alit, caussa levi
Qui credit omnibus. Phil. Abditos sensus gerit
Humanus animus: nullus est frustra metus.
Ant. Natum timebis, sancta quem morum probat
Decensque gravitas? Phil. Unus haud vitae tenor;
Mutamur annis: abripi in praeceps solet
Audax iuventus, sceleris ubi fructum videt.
Pyr. Philocles, Apelles regis alloquium petunt
Roma reversi. Phil. Admitte: iam reditum diu
Exspecto. Cuncta nosse vix posthac labor.
Philo. Populus, Senatus esse te salvum iubet.
Phil. quae cura nati? Philo. Ambigua, perplexa omnia.
Phil. Reusne culpae? Philo. Dicere haud possum reum,
Nec innocentem. Apel. Crimen abscondi haud potest,
Nemo fatetur: sed satis deprendimus,
Ambiisse regnum. Litterae menti eximent
Dubium omne Quintii. Phil. Nosco signum. iam lege.
Apel. Quintius Philippo. Blanda si Demetrium
Regni cupido adduxit, inniti meo
Consilio, in animum nil grave adversus suos
Admisit, ut confido, nec quicquam innoccns
Admittet unquam. Nec ego consilii levis
Aut impii futurus auctor sim. Vale.
Phil. Reus tenetur: non satis crimen liquet?
page 215, image: s233
Philo. Non possumus negare. Ant. Prudenter tamen
Expende cuncta: ne dolo fiat nocens.
Phil. Quis subsit unquam litteris Quintii dolus?
Ant. Fraus saepe magna litteris fictis subest.
Phil. Agnosco signum. Ant. Fallere et fignum solet.
Phil. Probat nocentem. Ant. Caussa libretur prius.
Phil. Indicia dum manifesta? Ant. Inauditum Parens
Ne crede natum criminis tanti reum.
Phil. Aures nocenti praebeam? Ant. Nondum est nocens.
Phil. Reum fatetur Roma: iam culpae satis.SCENA VI.
Demetrius Deos deprecaturus in tempium fugit, cui Lycotas abitum suadet. Flosculi coronam offerunt, quam sibi malum portendere ex stimat.
Demetrius. Lycotas. Narcissus. Hyacinthus. Amaranthus. Heliotropium.
QUo fratris impulsurus est tandem furor
Aegrum parentem? Supplici voto Deos
page 216, image: s234
Veneror, precorque, ne gravi miserum premant
Regnum ruina. Iupiter nostras preces
Propitius audi. Fulmina in caput hoc meum
Torque, priusquam patriae nutet salus.
Averte bella. Non sumus Romae pares.
Eyc. Magnanime Princeps, patriae afflictae decus,
Ne sperne fidi consilium amici, fuge.
Dem. Iovis subivi templa. Quo fugiam miser?
Lyc. Contende Romam. tutior non est locus.
Dem. Cedamne regno. Lyc. Fratris expellit aumor,
Calumniaeque credulus nimium parens.
Dem. Abire praestat. Fata quo ducunt, sequar.
Nar. Teneri coronam Flosculi offerimus tibi,
Flos principum: sic flora devinctum suum
Testatur animum. Hya. Nostra munera si placent,
Sumus beati. Ama. Nectere o sertum tua
Virtute dignum liceat! Helio. Ut solem sequor,
Sic Principem me colere maiestas iubet
Amaena frontis, Phaebus haud vincat tuos
Oculos serenus. Narc. Plura cur cupiam loqui,
Ubi sufficit verbum unicum? Addicti sumus.
Dem. Sunt grata dona matris, et florum iubar.
Verum quid istud innuit sertum mihi?
Fortasse tumbam. Cura provideat Deum.
page 217, image: s235SCENA VII.
Philippus amoris paterni iraeque fluctibus agitatur: et quamvis Antigonus Demetrium multis rationibus tueatur, Mors tamen innocentis filii decernitur, et Didas scelus exequi iubetur.
Philippus. Antigonus. Didas.
DUm pulsa dubio fluctuat vento ratis,
Qua parte vela pandat, ambiguo in locost;
Sic noster haeret animus ancipiti metu,
Et quo feratur, nescit in tanto malo.
Sum Rex paterque. Si pius fuero parens,
Discrimini permitto regnum: si velim
Rex iustus esse, cohibet iratam manum
Amor paternus. Quam sequar partem miser?
Ant. Parens benevolus, esse Rex iustus potes.
Phil. Punire morte Regis est iusti scelus,
Patrisque veniam lubrico errori dare.
Ant Veniam meretur error admislus semel.
Did. Qui iura maiestatis offendit, bonum
Qui publicum perturbat, est dignus nece.
Ant. Sunt salva iura, salvus est regni status.
Did. Convellet hostis: capite ni plectas reum.
Phil. Ergo trucidem filium? Ant. Afflicto, pater,
Ignosce gnato. Phil. Sic iubet regni salus.
page 218, image: s236
Ant. Fors innocens peribit. Phil. Extinguam meum
O fata! lumen, et iuventutis decus?
Did. Sed culpa faedat, crimen infamem notat.
Phil. Cadat rebellis: reddidit dudum meo
Amore se indignum. quid infelix gemo,
Lacrimasque fundo? Ant. Paternus affectus redit.
Ah parce genitor! Phil. Laesa maiestas vetat.
Quid adhuc resistis anime? quid ducis moram?
Pereatrebellis. Ant. Sera ne mentem, cave,
Rex, poenitentia subeat, differ necem.
Phil. Maerore quamvis pectus immenso tremat,
Nec lateat, animum quantus exagitet dolor
In morte nati, patris affectum tamen
Maiore cura penso, praevaleat bonum
Commune regni. Did. Providum hoc Regem decet.
Ant. Iratus, o Dii! filium occides parens?
Phil. Sccuritas regni expulit amorem patris.
Dida veneno tolle: ne Romae mea
Suspecta sint confilia, clam tolle impium.
Ant. Heu maesta iussa! vix erit tutum exsequi.
Did. Mandata Regis semper est tutum sequi.
page 219, image: s237SCENA VIII.
Perseus laetatur cum amicis de aemulo brevi submovendo.
Perseus. Philocles. Apelles. Philotas.
IAm vela turgent: spirat a puppi notus.
Provehimur alto: cymba iam portum fubit.
Romae satelles frater haud vivet diu.
Didas rebellem perimet, et magno metu
Regnum patremque liberabit. Sic mihi
Diadema certum! sceptra iam teneo manu.
Philoc. Te fratre solum purpura extincto mavet.
Apel. quam bene, quod aemulum ira submovit patris!
Philot. Iam cuncta Persco laeta, et ex voto fluent.
Pers. Me vestro in aere semper, eximii viri.
Fatebor esse. strenue partes meas
Fovistis omnes. Philoc. Placeat obsequium tibi,
Haud plura petimus. Pers. Gratus impensus labor,
Sollicita cura pectus obstrictum tener.
Apel. Servire tanto Principi non est labor.
Philot. Hucnos voluntas ducit, ac ardor trahir.
Pers. Ego quid rependam? Philoc. Amoris est merces amor.
Pers. O fida corda, pectus en dono meum,
page 220, image: s238
Omnia daturus, regna cum tradet parens.
Apel. Exigua temporis mora. Senectus gravis
Crebrique morbi pene iam tumulo admovent.
Peus. Vita fruatur, quam diu coclum volet,
Mihi nemo rapiet sceptra, si frater cadat.
Philot. Moriatur. An detrectat imper ium Didas?
Perimet Philotas. Pers. Notus est animus Didae:
Non differet mandata. Vel tristem hac manu
Caedem patrabo, auferre si regnum velit.
Miscebo summis ima, ne sceptro excidam.
Apel. Spondemus operam: Perseus solum patrum
Impellat haeres, hostium aut mactet furor.SCENA IX.
Demetrius in coena veneno hausto, conqueritur de crudelitate patris, ac fratris parricidio, mox iniectis tapetibus in caput faucesque a duobus sicariis spiritu intercluso extinguitur: quem fidus semper Philoemon deflet, et cadaver a Dida amoveri iubetur.
Thyrsis. Demetrius. Alexander. Philaemon. Didas.
HAustum venenum: non diu Demetrius
Erit superstes. Horridam mortem bibit
Incautus auro. Perseo fidus Didas
page 221, image: s239
Iussu parchtis miscuit, Thyrsis dedit
Lethale iuveni poculum. Virus brevi
Sese per ossa fundet, exitium inferet.
Fotasse iam est extinctus. Dem. Indomitum malum
Serpit per artus: undique dolores premunt.
Sumpsi venenum, sentio: cunctis lues
Venis oberrat. Fata sic cogunt moti?
Distringor ah! iuvate Superi, si pio
Veneratus aras thure Non audit preces
Gemitusque caelum? Fratris heu dirum nefas!
Saevum parentem! Crimen infandum Didae!
Contorqueor, discrucior. O fallax bonum
Diadema1 Regno per scelus parto haud diu
Perseus fretur. Vita sed linquit: cado.
Thyrs. Propera, tapetes coniice in fauces, capue
Involue. Dem. Roma vindica. Alex. Accelera necem,
Exclude spiritum. Dem Morior heu! Thyr. Iam occidit.
Alex. Calor relinquit ossa. Nuncmorrem Dida
Denuntiemus: aemulus regni periit.
Phil. Prostratus heu! tapetibus Princeps caput
Iacet involutus. Vivit? an Clothomanu
Rupit severa stamina? O caelum! haudcalor.
Haud vita superest. Hospitales sic Dcos
Violare fraude perfidus suevit Didas?
O fata! iuvenis innocens moritur dolo,
Frater scelestus vivit, et sceptro imminet?
Fugio pevates, impia cedo domo.
page 222, image: s240
Puni cruentum, Iupiter, puni nefas.
Did. Cadaver amovete: nec quisquam sciar.
Iussu parentis Principem occisum sui.SCENA X.
Philippus Antigoni ac Lycotae monitu, innecentem fuisse Demetrium deprehendit: deplorat suam sortem, et crimen Fatetur, acsibi ipsi violentas Manus inferreparat. Verum ab illis cohibitus non diu se superstitem futurum praedicit.
Philippus. Antigonus. Lycotas.
AERumna mentem, et dirus exagitar dolor.
Ant. Frontem serena, retrica pectus leva.
Rex magne, nube: piospero regnum in statu est.
Phil. Imago tristis, flebili vultu minax
Oculis oberrat, et meum infestat capur.
Ant. Simulacra vana saepe mens fingit sibi,
Dum mole nimium pressa curarum gemir.
Phil. Sed umbra nostrum pallida in vultum ruit:
Minatur umbra. Ant. Filii occisi patrem
Extiinctus heu! Demetrius. Phil. Periit nocens.
Imago adurget. Lyc. Fraudibus petiit Didae.
Ant. Nullius unquam criminis fueratreus.
Phil. Nullius unquam? Ant. Veritas tandem patet.
Lyc. Est innocens peremptus. Ant. Et fratris dolo.
Falsas Apelles litteras Roma tulit.
page 223, image: s241
Xychus ministes fraudis est fassus scelus.
Atque Herodorus Principem cortus negat
Reum fuisse. Phil. Filium heu miserum! patris
Iussu necatum! maeror hinc animum subit,
Et terret umbra. Parce, iam reddo vicem.
Ferro trementem spiritum expellam senex
Cur vivo, nato si parens vitam abstuli?
Ant. Meliora tentent pectus: an lethum iuvat?
Phil. Sequar recisum flosculum, sequarah meum!
Lyc. Corripe scelestos, vindica iniustam necem!
Phil. Ego sum scelestus, ego peremi pro nefas!
Ant. Sed arte captus. Phil. O decusnotsrae domus!
O dulce pignus, patriae afflictae iubar!
Potuitne genitor filium morti dare?
Potuit cruentus. Umbra curfrontem impetis
Infesta nostram? Pectus heu crudum erue,
Macta tyrannum. Ant. Quorapit mentem dolor?
Revocare lacrimis non licet vitam tui
Questuque nati Phil. Credulum tandem subit
Sed vana poenitentia. Infelix pater
Quo me recondam? quae scelus latebrae tegent?
Lyc. Non est nocens, aliena quem culpa et dolus
Fecit nocentem. Phil. Credidi. Est culpae satis.
Reges potentes discite cxemplo meo,
Calumniae praebere numquam aures, fidem
page 224, image: s242
Habere nulli parte inaudita altera.
Ambitio saepe fallit, et iustos premit.
Tristis senectus! Persei dirum nefas!
Ignosce nate: venio: non terras diu
Nocens gravabo. Fletibus mergiiuvat,
Donec sepulchro condar. O caelum meo
Me redde iubari! Parca iam filium seca.
Peream cruentus. Sola mors misero est salus.
page 225, image: s243PERFIDIA PUNITA, SEU PERSEUS Ultimus Macedonum Rex a L. Aemilio Paulo victus, et in triumphum ductus.
ARGUMENTUM.
UT omnia casui et ruinae obnoxia, sic etiam Regna, et magna imperia. Experta hoc Macedonia, victo ultimo suo Rege Perseo, in Provinctae formama Romanis redacta. Pacem bello fractus Philippus coluerat, metu magis, quam voluntate. Perseus Filius rerum potitus, ac opibus abundans, subdole primum agere, amicitiam simulare: mox foedus exuere, liberas civitates infestare, vel occupare, socios populi Romani perimere, aut insidiis adgredi; veluti Eumenem Pergami Regem Delphos petentem, Evandro Cretensi sceleris artifice, gravi vulnere afflixerat, necem
page 226, image: s244meditatus. Non tulit tantas iniurias Populus Romanus, sed opem implorantibus, et occulta molimina deferentibus succurrere certus, Perseo bellum indixit: quod dubio eventu quatuor ferme annis gestum. Rex equestri praelio victor extulerat animos, quos mox demisit, cum hostes in Macedoniam penetrassent. Verum segni mora desidentibus Romanis Ducibus, tempus nactus est, quo se munimentis circumdaret, et positis per abrupta castris, Macedoniam armis ferroque ita vallaret, ut nullus ab hoste metus esset: donec L Aemilius Paulus provinciam ingressus, priscavirtute, et militari solertia Perseum profligaret. Ingenti ergo clade prostratus, cum viginti milia Macedonum caesa, quinque capta essent, pellam cum paucis, dein Amphipolin profugit. Ibi postquam se ab omnibus desertum vidit, in maria, insulamque Samothracen recessit [correction of the transcriber; in the print re essit], fretus celebri religione, quasi templa et arae possent defendere, quem nec montes sui, nec arma potuissent. Sed
page 227, image: s245hic quoque intutum asylum, hostili cl...ae [reading uncertain: print faded] cuncta obsidente: praesertim ubi Evandrum, qui caedis in Eumenem prope perpetrataereus arguebatur, occidi iussit. Eo enim facinore in unicum relictum amicum, omnium ab se abalienavit animos. Quare frustra fuga ad Cotym Regem Thracum tentata, destitutus a suis, Cn. Octavio cum Filio Philippo se tradidit: a quo ad consulem L. Aemilium Paulum missus, et Romam cum liberis in triumphum ductus est. Liviuslib. 45. florus lib. 2. Co 12.
page 228, image: s246Perseus Rex Macedonum.
Philippus Regis Filii.
Alexander
Clyte
Evander Proceres.
Didas
Androcles
Antigonus
Neon
Archidamus
Ion
Amyntas Pueri Regii.
Lysimachus
Craterus
Cassander
Nicostrata Procerum Uxores.
Callinice
Olympias
Nepiophylax ridiculus Strategus.
Philopompus Strategi Servus.
Archilochus Milites.
Menippus
Logodaedalus
Irus
Hippobates
Codrus
Cenchrias
Euctus Pellae praefectus.
page 229, image: s247Hippias Cives e Macedonia.
Milo
Pantauchus
Theondas Samothraces.
Cleobulus
Ephippus
Thrasothyles Milites ignavi.
Phobomastyx
Creontarchus
Ariophygus
L. Aemilius Consul.
P. Scipio Consulis Filius.
Q. Fabius Tribuni.
Martius
Sulpitius
Popilius
Sempronius
Decius
Crassus
P. Lentulus
A. Postumius
A. Antonius
L. Atilius
C. Octavius
Oenopogon caupo.
Teragyne venefica.
Tityrus Agrestes.
Corydon
Fortuna.
Temeritas.
Imprudentia.
Providentia.
Consilium.
Fortitudo.
page 230, image: s248Mars.
Neptunus.
Vulcanus.
Audacia.
Terror.
Pyracmon.
Dolor.
Laetitia.
Spes.
Timor.
Tempus.
Virtus.
Vis.
Fama.
Gloria.
Metus.
Chaton.
Minos.
Iupiter.
Hercules.
Nemesis.
Iustitia.
Doryphorus satelles.
Praeco.
page 231, image: s249PROLOGUS.
Fortuna mari circumvecta, Temeritate ac Imprudentia stipata, suas vires iactat, et Persen casui vicinum. Compecit inanem gloriam Divina Providentia, sublimi nube cum Consilio ac Fortit udine demissa; omnia enim caelesti nutu evenire, nil casu aut sorte. Cui adstipulantur Mars ac Neptunus.
Fortuna. Temeritas. Imprudentia. Providentia. Consilium. Fortitudo. Mars. Neptunus.
REgia calco sceptra, tiaras
Vertice domo, frango secures,
Protero faces, Tyrio lanas
Murice tinctas sanguine fusco.
Ite sorores, Macedum Regem
Deturbemus sede paterna.
Tem. Imp. Gratum imperium. Macedum Regem
Deturbemus sede paterna.
Tem. Hostibus audax sese opponet:
Praecipiti sed fugiet cursu.
page 232, image: s250
Imp. Parcer nummis, negligetarma:
Nec pronas in vota ciebit
Procul excitas ad opem gentes.
Fort. Aurea nectent vincula captum.
Tem. Meruit saevus fratre perempto.
Imp. Aequa reo tot scelerum poena.
Fort Fortunaiubet, succumbat Rex
Consulis armis.
Prov. Fortuna nihil: cunctaguberuat
Dextra Tonantis. Persea franget
Iovisimperio romana manus.
Con. Nostro auxilio Paulus dirum
Et multorum caede cruentum
Subiget Regem. Fortuna nihil.
Fortit. Robore nostro trepidum Persen
Capiet Consul, milite forti
Exuet armis. Fortuna nihil.
Mar. Sunt Romani Martia proles:
Virtute mea clara tenebunt
Sceptra Philippi Fortuna nihil.
Nept. Praebeo blandum classibusaequor,
Et Romulidum castra favore
Impello nostro. Fortuna nihil.
Prov. Omnia caeli regna potestas
Erigit, auget; diruit, aufert,
Miscetque vices. Fortuna nihil.
page 233, image: s251ACTUS I.
SCENA I.
Romani Tribuni aegre concoquunt, tot iam anios durare bellum: culpam in Consules conferunt, et bene sperant de L. Aemilio Paulo.
Marcius. Sulpicius. Popilius. Sempronius.
QUam segniter bellum Imperatores trahunt!
Quam lenta nostri militis nunc et manus!
Iam signa caeli Phoebus emensus quater,
Aemathia nondum victa. Quid fama interim?
Quid populus, et Senatus? Sulp Invisi sumus,
Et strenue traducimur multis probris
Ab otiosa plebe. Pop. Nec Patres silent,
Fremitus ubique, murmur, indignatio.
Semp. Non culpa nostra, Comulum vanus tumor,
Aut ambitus privatus Ausoniae rei
Parit ruinam. Commeatum dum omnibus
Promiscue indulgent, an in castris frequens
Sit forte miles? Marc. Cepimus quaedam oppida,
Intravimus Macedoniam: sed cui rei?
A Regevafio copia haud pugnae datur.
page 234, image: s252
Praesidia firmat, arcibus munit suos:
Ripis praealtis flumen in tuto locat.
Sulp. Qua parre penetramus? quis ostendet viam?
Semp. Industria et prudentia invicti ducis.
Pop. Resrara. Cygnum citius invenias nigrum.
Semp. Aemilius arte militati vix parem
Agnoscit, hic sortitus Aemathiae iuga.
Sulp. Aemilius ergo Consul huc gressum feret?
Et castra figet? Pop. Copiis auctus novis
Regno propinquat: fors in hostili pedem
Iam fixit agro. Marc. Magna spes Romam tenet
Victoriae ob Ductoris egregium decus.
Semp. Imperia dum non exuat caecus furor.
Pop. Vir gnarus undas regere commoti maris,
Et aemulari moribus prilcos patres.
Marc. Pareretanto Consuliquivis voler.
Semp. Praeclara mens praesagit, et certum capit
Omen triumphi. Maximus Pauli vigor.
Pop. Superi secundent vota. Iam victum auguror
Regem superbum. Sulp. idem animus addicie mihi.SCENA II.
Perseus cum proceribus de bello consultat, et in castra festinat.
Perseus. Didas. Androcles. Antigonus. Evander. Neon. Archidamus.
BEllare cogor pace sperata licet.
Romanus hoftis faederihaud praebet locum:
page 235, image: s253
Fremir Senatus, arma cum populo expedit.
Legatio a me missa nil quidquam iuvat;
Abire iussa et urbe et Ausonia dies
Ad praestitutos. Did. Undenam tantus tumor
Post pugnam equestrem? Victus an pacem abnuit?
And. Romana numquam cedit ambitio, licet
Attrita crebris cladibus fuerit. Pers. Vigor
Constantis animi, robur indomitum metu
Trepidare non levi adigit impavidos quoque.
Eva. Infanus eximendus est armis furor.
Si saepius concidis, et ferro premis,
Servare discent pacta meliori fide.
Ant. Vis magna Romae. Faedere innexos habet
Plerosque Reges; plurimas gentesregit,
Aut illigatas vinclo amicitiae tenet.
Arch. Metu coacti iussa pars maiorfacit:
Adime timorem; subtrahet collum iugo.
Pers. Tentanda rursus alea, impellam Iove
Favente molem maximi imperii. Neon. Ruet
Convulsa tandem funditus: saxum utsolet
E monte praeceps cadere subversum imbribus.
Did. Non sustinebit impetum equitatus semel
Perculsus hostis, horridum aut hastis feret
Agmen phalangis. And. Montibus suetns tuus
Iugisque miles promptius decurrere,
Nec cogitantem opprimere Romanum potest.
Ant. Consilia cauta fervidis praestant. Fame
Domare poteris forte, quos ferro nequis.
Exclude commeatu, et armata obside
page 236, image: s254
Itinera turma, ne dapes socii advehant.
Eva. Ignava verba! Quid ducem fortem decet?
An desidebit otio totos dies?
Neo. Bellare caute ratio sit sane optima:
Sed miles exercendus incursu tamen.
Arch. Ut prima sunt initia, sic plures solen:
Ferme ominari de futuris. Si tua
Victoria est equestris, audaci pede
Contende, quo Fortuna, quo impellit Deus.
Pers. Parati adeste: castra Dux verster peret.
Aequus favebit regiae caussae Tonans.SCENA III.
Regii pueri ad militiam se accingunt, a. bituri cum rege: quos Nepiophylax periculorum enumeratione retinere frustra conatur. Ipse vero persuadetur, ut arma induaet, et hosti occurrat.
Amyntas. Craterus. Lysimachus. Nepiophylax. Philopompus.
IN castra Rex festinat, ac turmas graves
Romanum in hostem ducet, ut regnum augeat
Novo decore, Consulis fractis minis.
Crat. Quid nos? sequi iubemur? an semper lubet
page 237, image: s255
Ignobili haerere otio? Ingrata est quies:
Placet tumultus: turba castrensis iuvat.
Lys. Stipare Regem, gloriam summam arbitror.
In urbe, cum discedet, haud nectam moras.
Ibo, ibo, quo me Martius ducet furor.
Amy. Pugnabo pariter, dextra quid possit mea,
Hostis videbit: impetu sternam omnia,
Etsi simul prosternar; haud timeo mori,
Dum non inultus occidam. Lys. Mentem incitat
Magnos in ausus ardor. In ferrum ruam,
Nectssitas quocumque deposcet loco.
Crat. Regemne solus deseram Pellae latens?
Non vile pectus, animus ignavus mihi:
Ut flamma in altum surgit, et terram fugit,
Generosa sic menstendit ad summum decus,
Culmenque honoris. Lys. Ergo sic visum omnibus,
Inserre castris cum Duce armatos pedem?
Amy. Invadere ense, spiculo hostiles globos.
Crat. Concurrere acie, fundere, ac letho dare.
Nep. Sunt magna, quae molitur aetas tam brevis.
Phil. Vis saepe parvis vasta corporibus latet.
Nep. Quo vos pufilla turba, quo gladius ferct?
Amy. In castra Regem gloria extimulat sequi.
Nep. Ne, quaeso, ne tam lubrico discrimini.
Ibitela, et enses, spicula, sagittae; fames,
Sitis, aestus, arcus, ac pharetrae, hastae, mucro:
Mors, mille morborum genera, plagae, cruces.
Phil. Sine, moriantur, vita queis pretio levi.
Nep. Perire stirpem Principum ac Regum piget.
page 238, image: s256
Cra. Lex aequa mortis: Atropos nullum eximit.
Nep. In flore tamen aetatis occidere est grave.
Lys. Virtute fultus inclita numquam occidit.
Nep. Persuadeor ferme, ut meum pugnae simul
Martique corpus obiciam, et arma induam.
Phil. Quam pulchra res, cum baltheo incinges latus?
Nep. Afferte gladios, spicula, atque hastam brevi
Mucrone acutam. Phil. Iam avolo, et pronus tua
Mandata adoro. Nep. Fortiter si me geram,
Quid fiet ex me? Amy. Regulus, vel Dux gregis
Invictus, audax. Nep. Duxego? Exosa est mora.
Iam capio scutum, tela iam gestat manus.
Sic dimicabo: castra sic animo ferox
Adgrediar, atque umo impetu. Alcidem vides.
Ferrumne laesit? Sanguis an nondum fluit?
Cado. Sed acri praelio ulcisar necem.
Iam feror in hostem. Phil. Victor e bello redit.
Amy. At nos agamus, quod iubet mentis calor.SCENA IV.
Nicostraia et Callinice maritis valedicnnt, ac illorum abitum delporant Olympias sponsum suum in castris visere statuit, cuius consilium probat, et strenue adiuvat Nepiophylax.
page 239, image: s257Nicostrata. Callinice. Olympias. Androc es. Antigonus. Nepiophylax. Philopompus.
IGitur abire est animus, et fortem sequi
In castra Regem? And. Iussa sic urgent Ducis.
Call. Non coniugis praesentia posthac fruar?
Ant. Male ominatis parce verbis: post fugam
Redibo caedemque hostium. Call. O faxit plus!
Quam metuo, ne maerore, ne luctu obruar,
Si praelio. Horret animus, ac lingua eloqui
Nescit pavore, quod incubat menti malum.
Ant. Sperare iusta semper a Superis, pium.
Nico. Spes laepe fallit improba, et damno gravi,
Quicumque fidunt, opprimit: veluti mare
Dum lenis aura crispat, et tenui citat
Undas quietas flamine; inopino furit
Aquilone motum, et mergit incautas rates.
And. Prudentia haud vacillat instabili gradu,
Nec subdola spe nisa sic credit sibi,
Ut omnia, ubires pocit, haud libret simul.
Hinc certa nos consilia, non levitas movet.
Olym. Casus frequenter ingerens sese, optime
Provisa turbat. Ant. Miles an casum timet
Aceinctus armis? cuncta praecepi prius.
Call. Ne crede vitam Martis ambiguae aleae:
In urbe persta; coniugem afflictam fove
Ant. Utfila ducam feminarum inter gre ges?
Qui tela spargit, texere an telam queat?
page 240, image: s258
Olym. Certare cursu libeat, atque armis domi.
And. An ludicro certamine, hostis dum premit?
Nico O fata? non ergo lacrimae, aut flectunt preces?
Deserimur, ac dividimur? O tristem diem!
Olym. Tres ante menses sponsus abscessit meus:
Quando rediturus? And. Gloria et opimis gravis
Spoliis reviset regias turres brevi.
Olym. Fortassenumquam. Lingua, quod profers malum?
And. Valere blandam coniugem interea volo.
Ant. Abire tempus. Ah soror dulcis vale.
Nic. Valere si cupias tuam, vita hostium
Cruenta tela, nec caput pugnae ferox
Committe propius, salvus ut redeas domum.
Call. Eadem tuae mandata sunt sponsae; redi.
Oly. Petunt mariti castra festino gradu.
Call. Nos interim quid? Nic. Exigam fletu diem.
Call. Luctum labor sedabit, et gemitum sopor.
Olym, Componere ora feminae ut norunt sua,
Et imperare lacrimas siccis genis
Oculisque plures! at ego non tali uspiam
Abutar arte, coniugem aut fallam meum.
O si reversum stringerem amplexu pio!
Sed vota spernit, Martis afflatu tumens,
Cruore vestis sparsa quem solum iuvat,
Et pulvere chlamys sordida. O fortem virum,
Mihique nimium tetricum! at inveni modum.
Quo videam amatum. Ibo perarmatos globos
page 241, image: s259
Succincta gladio, praeferet peltam manus,
Hastamque more Palladis, vel Amazonum.
Nep. Quid audio novi? feminis bellum placet.
Opera iuvabo et consilio. Phil. At iram cave.
Nep. Cuius? Phil. Mariti: siqua decerpet domo
Proterva nupta. Olym. Furta senum non decent
Intaminatum. Nep. tune sociari petis
Regis cohorti? Olym. Suadet immensus dolor,
Quo torqueor rehcta. Nep. Quin galeam capis,
Ac ensem et hastam. Olym. Mentiar mulier virum?
Nep. Quid? ista fictio nulli obest: multum nocet,
Dum munia improbae sibi mariti arrogant,
Et se mulieres callidae iactant tamen.
Olym. Parebo monitis. Casside exorna caput.
Phil. Quam pulchra Pallas! heu perii! fraudes latent.
Nep. Praecinge gladium. tela iam vibra manu.
Olym. Ornatus iste virginem ut adornat sacram?
Nep. Suspecta ne sis, barba succrecat genis.
Lanugo inumbret ora. Olym. Pingas, si potes.
Nep. Puer huc colores. Pictor eximius vocor.
Sic sic iuvabit. Lilia et dulces rosae
Ignoscite. O lanugo praestantissima!
O Blanda barba! iuvenis o tenerum iubar.
Iam vise castra. Militum nemo arguet.
Olym. E praelio reversa Numinibus pares
Habebo grates, Nep. perge felici pede.
page 242, image: s260
Phil. Augere Regis sic erit facilis labor
Nobis cohortes, feminarum si phalanx
Intrepida conscribatur. Nep. Incaeptum haud male.
Sed plura nobis suggeret longus dies.CHORUS.
Mars Vulcanum ad arma cudenda hortatur; qui confestim obsequitur, et cum Cyclopibus tela et enses fabricatur
Mars. Mulciber. Audacia. Terror. Pyracmon.
MUlciber gradu citato,
Claudicante crure praeceps,
Hucvola, Parens Deorum,
Atque ego sic impero.
Aud. Ense, telis ac sagittis
Indigemus, advola.
Terr. Ferreas simul catenas,
Dira necte vincula.
Aud. Quid moraris: a camino
Non licet recedere?
Ma. Aud. Terr. Ense telis ac sagittis
Iadigemus, advola.
Mul. Regna sunt devota nostra,
page 243, image: s261
Et manus tuis dicatae
Usibus, frater, quid arma,
Quid iubemur cudere?
Mar. Tela, spicula et farissas
Ocyus mihi expedi.
Terr. Pila, mucrones et Enses
Terrora te postulat.
Mul. Dira iussa defatigant
Quot manus laboribus?
Mar. Aud. Ter. Tela, spicula et sarissas
Ocyus mihi expedi.
Mul. Convola iam nigra turba,
Lente tende brachia.
Cude pila cum sagittis,
Saeva cude spicula.
Pyr. Tollimus tardo lacertos
Impigri nisu: Tonantis
Imperata non moramur.
Fabricemns fulmina?
Mul. Tela, pila cum sarissis.
Pyr. Fabricemus Spicula.
Mar. Aud. Ter. Tela, pila cum sarissis;
Fabricate spicula.
Mul. Pyr. Tela, pila cum sarissis;
Fabricemus spicula.
page 244, image: s262ACTUS II.
SCENA I.
Persen dubium, et belli casus formidan. tem consiliis instruunt, ac erigunt proceres.
Perseus. Didas. Evander. Neon. Archidamus.
FOrtuna belli semper ancipiti in loco est,
Mars dubius, ac incertus. Interdum erigit
Quem pressit ante, cuique porrexit manum,
Sternit repente, more spumantis rali,
In astra quod nunc tollit undarum minas,
Ad ima nunc devolvit, et vastum chaos.
Did. Concidere numquam mente constantem virum,
Aut militem decebit: a casu gravi
Animum resumet, atque maiore impetu
Occurret hosti. Pers. Pectus hinc urget metus,
Hinc spes fovet. ne vulnere accepto mihi
Romanus instet fortius; dirae ut ferae
Plerumque peius saeviunt laesae: timor
Haud vanus agitat. Praelium at tutum prope
Equestre reddit, copiarum ubi flos periit,
Ac cecidit Ausoniae iuventutis decus.
Evan. Victoriam iam fama dispersit vaga.
page 245, image: s263
Erecta populi studia, nudata urbium
In te voluntas. Graeciam in partes trahes
Facile volentem: addicta vel neutri ut domi
Sedens quiescat. Pergami Regem quoque
Allicere certum est. Neo. Gentium exiguo potes
Numero talentum reddere inimicum hostibus.
Iam civitas praeclara Rhodiorum, tuis
Ostricta semper commodis, Romae petit
Pacem a Senatu; obtenta ni fuerit, sua
Minatur arma iungere, et per quos stetit,
Ne pangeretur faedus, invadet simul.
Pers. Urbs ista dudum innexa amicitiae meae:
Et ne recedat, cura legatis erit.
Arch. Cum Graecia tentare Thessaliam iuvet;
Impellere animos melleis verbis leves;
Abducere auro Principes, laetis vagum
Lactare vulgus, omnibus promittere
Omnia, licet praestare nil unquam velis.
Pers. Stipendia at decreta si forte urgeant?
Arch. Iam gravia tempora, exsoluturum brevi,
Suadere ducibus poteris. Interea levis
Et litteris et nuntiis rumor volet,
Tot copias venue subsidio tuis,
Adesse tot gentes remotas: ut timor
Regem vereri cogat, aut dubios agat.
Pers. Plerumque fama bella constant: et rudem
In maius auctus distinet plebem furor.
Forti igitur animo congredi inimicis iuvet.
Praeibo Rex, ut militem exemplo incitem.
page 246, image: s264SCENA II.
Nepiophylax milites conscribit, et ad pugnam erudit: quos Philopompus vano rumore, tanquam hostis adventet, terret, ut armis proiectis diffugiant; ipse spolia colligit.
Nepiophylax. Philopompus. Archilochus. Menippus. Irus. Logodaedalus. Hippobates. Codrus. Cenchrias.
AD arma, ad arma, si quibus patriae salus
Regisque cordi. Nomen intrepide suum
Quemvis profari, nostra maiestas iubet.
Phil. Omitte, titulos regios, gravitas tua
Contenta poterit esse plebeio probro.
Nep. Quid vilitas contempta sic magnum ducem?
Debetur hic nobis honor, Regis videm
Dum fungimur. Strategus armatus levis
Tibires videtur? Phil. Arma sed quando indues?
Nep. Quod pene fueram oblitus. Huc ensem ocyus,
Clypeumque et hastam. Phil. Propero velocissime.
Nep. Dii Deaeque pessimo mactent malo.
page 247, image: s265
I, eurte, propera, moneo. Phil. Iussus non moror.
Iam curro. Nep. Sic ludibrio imperium meum
Patiar haberi? Nemo se associat mihi?
Nemone erit, qui Persei auspicium sequi
Volet hoc Stratego? ignavus ac faedus pudor.
Adeone concidere fracti animi omnium?
Phil. En arma, clypeum: baltheo nudum latus
Praecinge: dextra concute hastam. Nep. Siciuvat.
Phil. O militem superbum! an egeegius satis?
Phil. Certare nolit ipse bellorum Pater.
Nep. Cur infrequentes milites stipant ducem?
Phil. Rauco citabo tympano, haud fuerit mora,
Qum magna parte confluat ab omni cohors.
Nep. Properate, adeste. Ad arma iam dudum voco.
Arch. Quis stentor iste? quod malum quaerit sibi?
Nep. Ego maximi sum Regisaudacissimus,
Fortissimus Strategus. Hoc telo cade.
Quod tam proterve claritudo sit tibi
Derisa nostra. Arch. Non cado. Nep. Ferrum expedi,
Miles, trucida, iussa si spernit ducis.
Arch. Nomen daturus militiae fueram, nisi
Perimere malles. N p. Mittite, ac libro addite.
Arch. Vocor Archilochus. Nep. Archilogus Arch. Archilochus. Nep. Cocus.
page 248, image: s266
Archicocus. Omen haud malum. Arch. Archilochus vocor.
Nep. Bene est. Quod autem munus, aut qualis gradus?
Arch. Diumus ego poeta, per septem dies
Plerumque versus arte composui duos,
Agiles rotundos Phil. Instar effaetae suis,
Aut saltitantis hirci. Arch. Enimuero mihi
Rivo perennis vena Castalidum fluit.
Phil Cur arma vates sumis? Arch. Ah! curta es tnimis
Domi supeliex, horrida impellit fames.
Men. Iuva, Stratege, quaeso. Nep. Quid saevi accidit?
Men. Hortet animus referre, nec constat sibi.
O triste monstrum! Mulier evulsit mihi
Barbam fere omnem, et crine nudavit caput.
Nep. Cur passus istud? Men. Foritor multo viris
Uxor trecentis: gratias magnas ago,
Quod vivum abiresiverit, ut operam locem
Regi potenti. Nep. Uxorius es. Huc te admove.
Ir. Oppressus inopia et fame nummos peto.
Nep Quanti aestimas vitam tuam? Ir. centum aureis.
Phil. Procul facesse. Drachma vix dabitur tibi.
Nep. Admitte, drachmas sed decem numera Placet
Modestia, ac incomptus ornatus viri.
Ir. Sic credidi decere sapientem. Toga,
Et tenue membra pallium eingit mea;
page 249, image: s267
Generosus animus, qui periculum, qui necem
Non optat, aut formidat. Nep. Haec sententia
Gravitate non indigna nostra. Phil. Sed fuga
Numquid reservas patriae fortem virum?
Ir. Diffugio veloci gradu: equidem non nego.
Nep. Quid oriosi ceteri hic ducunt moras?
Log. Augere animus est copias Regis mihi.
Nep. Quod nomen et virtus? quod officium? audiam.
Log. Sum Rhetor et caussidcus. Hip. aedituus fui.
Cod. Agrestis, atque agitare sum suetus boves.
Cench. Sparta mihi patria. Phil. Gentis eximiae decus.
Cent. Ubi furta sunt honesta, si abscondas, nocent
Deprensa. Quid? piceata quoties haec manus
Egit triumphum? Nunc vetant rigidi senes,
Et civitate libera hanc artem exigunt.
Nep. Egregius hic vir militum ducet globum,
Nam quisquis arte clepere non tardus fuit,
Hostem quoqus adgredietur, et praedas feret.
Nunc expedite tela, certamen iuvet.
Sic hasta, sic vibretur ensis. Cench. Sic iubes?
Nep. Quam faede aberras. Cod. Optime. novi probe!
Nep. Demens! Agros invertimus? in altum erige.
Cod. Ad astra tollam: Nep. Iungite armatas manus.
O vos inertes! Phil. Figimus vestigia,
page 250, image: s268
Pedemque pede conferimus, et manum manu.
Nep. Ludibria haec. Sic iubeo, figatis gradum.
Phil. Ignosce, Domine. Abire iam nobis lubet.
Nep. Erebi propago, tenerum ut afflixit pedem?
Est crimen ingens laesa maiestas ducis.
Sed istud aequus vindicet caelo tonans.
Vos interim sic agite: sic pugnam cie.
Cod. Sic tollo clypeum, in ora sic gladium fero.
Cenc. Sic tu Strategum, ut nesciat posthac loqui?
Nep. Extrahite ferrum, caedere hostem sic iuvet.
Phil Commilitones, hostis invadit, neci
Addicit omnes, quotquot armis se tegunt.
Cod. Proicimus, ut neforte pereamus simul.
Nep. Ignava pectora! imperator sic levis?
Phil. Est omnium res vita praestantissima.
Nep Necessitati cedere et Regem decet.
Vires resumam citius, inimicus cadet.
Phil. Inanis iste rumor, haud vanus mihi.
Nunc ipse spolia colligam, ac armis fruar.SCENA III.
Nicostrata et Callinice trisiim casum maritis timent: quibus se iungit Olympias, et quid in castra nuntiare iubeant, exquirit.
Nicostrata. Callinice. Olympias.
IAm phaebus aequo dividens spatio diem
Umbras minores reddit, et pulsat capur
page 251, image: s269
Maiore flamma: saevior maestae incubat
Aerumna menti, gravius adcrescit malum.
Nam quo maritus fata vitabit loco
Cruenta, saeva, qualia heu! pinxit sopor?
Call. Eadem premit me cura, par urget dolor.
Bellum probrosum! materia diri nimis
Fecunda luctus! filios matrum e sinu
Avellis, et coniugia violento secas
Crudele, ferro. Vincla, quae nullus dies
Abrumpat unquam, perfidus rumpit mucro.
Nic. Amate coniunx, sic ad uxorem redis
Transfossus ense pectus, et telo impio
Humeros adactus? Militum durum genus!
An nupta vos offendit, atque ardor novus?
Ac parce amanti mucro, me potius feri.
Call. compesce gemitus: Androcles vivit tuus,
Nicostrataeque meminit. Nic. Haud vivet diu:
Et forte letho occumbet Antigonus pari.
Call. Quam maesta profers verba? Pereat, si volet:
Alium maritum quaerere est animus mihi.
Numquam viri omnes bellica clade occident.
Olym. Consilia quae miscetis, et premitis gravi
Maerore corda? Nic. Coniugis ploro vicem.
Oly. In castra tendo: iussa dictabo Duci.
Sed Androcli quid nuntio? Nic. Ut ne se uspiam
Committat ulli praelio, aut dubiae aleae.
Call. Quid agis? in urbe tutius fuerit mori,
Aut vivere, hodie plurimi in castris viri.
page 252, image: s270
Non mitto. Quid si Antigonus occumbat? Oly. Mihi
Fortasse nubes? Nic. Frontis haud nosti decus?
Call Armata Virgo? Olym. Palladis lauda aemulam.
Sed ille, totum qui regit mundum, Puer
Me bella, dulcem iussit et sponsum sequi.
Call. Amore numquam in triste discrimen ferar.
Nic. Prodesse possim, haud terreat durus labor.
Olym. O vos amare nesciae! in pugnam ruo.SCENA IV.
Laetus nuntius adfertur Eucto Pellae Praefecto; Gentium Illyriorum Regem, et Eumenem Pergami a partibus Persei stare: castra adeo communita, ut discrimen nullum subsit. Regiam itaque laetitia complet, et ad hilaritatem invitat.
Euctus. Amyntas. Craterus. Logodaedalus.
FOrtuna rursus regias partes fovet.
Romana quam vis multa moliri cohors
Spargatur, et aperire conari viam
Pellam usque, communita militibus satis
Sent castra, ut oppugnare vis ulla haud queat.
Amy. Benigna caussae fata meliori favent.
page 253, image: s271
Crat. Reges tuentur Numina, et servat Tonans
Euc Rex Gentius persuasus auro nos iuvat,
Hostem lacessens. Eumenes fertur quoque
Ferire faedus, Graecia ut gentem Ausonum
Pellat superbam, liberet regnum metu.
Clara Rhodiorum civitas pelago ptens
Adiunget arma, si neget pacem ferox
Romae senatus. Forte sociabunt suas
Asiae Tyrannis copias, ut ne inclita,
Fraenare populos sueta diversos, ruat
Aemathia. Amy. Caussa vertitur regum omnium,
Ne crescat una gens, et imponat iugum.
Crat. Frangenda cervix indomita, ferro tumor
Multandus, ut ne nostra ad imperium struat
Gradum ruina. Euc. Generis humani luem
Perseus domabit, servitio colla eximet.
Confide pubes, et Deos cantu cole,
Festumque choreis laeta concelebra diem.
Amy. luvat imperata facere, dum mulcent fides,
Log. Ad arma rursus propero, si victoria
Inclinet ad nos. Verba Procerum me movent,
Metuque gelidos spiritus iterum excitant.
page 254, image: s272
CHORUS.
Laetitia Dolori, Spes Timori nexa se arcte complectuntur, quos Tempus dissociat.
Verum Dolor et Timor se brevi minantur redituros.
Dolor. Laetitia. Spes. Timor. Tempus.
FErreo nodo revincti
Iungimur, Soror. Catenae
Nemo nexus aeviternae
Tentet unquam solvere.
Laet. Vita tristi lege fati
Gaudio et dolore mixta.
Ordine hocSummus Deorum
Iussit aevum currere.
Spes. Inter undas, et procellas.
Inter aestus, et furores,
Sola spes succurro fessis,
Praebeo solacia.
Tim. Assequorte, non recedo,
Verteris quocumque gressum.
Me trahis tecum fideli ad
Usque tumbam faedere.
Tem. Segrego Tempus timorem,
Spemque solam fulcio.
Gaudio demo dolorem,
page 255, image: s273
Et procul luctum fugo.
Dol. Crastino die reversus
Vana tollo gaudia.
Tim. Saevius Timor recurrens
Concitabit pectora.
Tem. Nunc abire Tempus urget.
Nil negate Tempori.
Lae Expedita sum dolore.
Vincet hostem Perseus.
Spes. Spes procul timore pulso,
Fausta credit omnia.
Tem. Laet. Spes. lacrimas, luctum, stimorem,
Cuncta Tempus auferet.
Dol. Tim. lacrimas, luctum, timorem,
Cuncta tempus adferet.ACTUS III.
SCENA I.
L. Aemilius in castra venit, militem officii sui admonet.
L. Aemilius. P. Scipio. Q. Fabius. Marcius. Sulpicius. Popilius. Sempronius.
QUod Marspiter, quod caelitum magnus Parens
Vobis Reique publicae vertat bene,
page 256, image: s274
Pede Imperator castra non segni peto.
Auguria sunt secunda, vix bellum traham.
Marc. Exercitus venisse laetatur Ducem.
Et inclita victoria sperat brevi
Persen domandum. Sulp. Erecta sunt studia omnium,
Fervida voluntas: et velut caelo datum
Sibi arbitrantur Consulem Aemilium. Pop. Tua
Perspecta virtus, robur eximium rapit.
Semp. Quae fronte gravitas, quanta maiestas viro!
Aem. Paucis monebo militem officii sui.
Vos singulis edicite, ubi tardi omnia
Consilia non perceperint animo satis.
Semp. Quodcumque Dux iubebit, effectum dabo.
Aem. Consulere turmis Imperatorem decet,
Et providere cuncta solum. Qua geri
Res possit arte, mente nunc statuet silens,
Ad se vocatis nunc tribunis Quos placet
Non advocare, dicta ne iactent sua,
Noc clanculium, nec propalam. Miles tria
Curare debet, corpore ut validissimo,
Celetrimoque praeditus, pulchris quoque
Instructus armis, subitum ad imperium cibum
Habeat paratum. Reliqua sed curae Diis
Suoque noverit Imperatori fore.
Marc. Praecepta sancta! Aem. Milites, Ductor vagis
Rumoribus ubi aguntur, est sanum nihil
page 257, image: s275
Ibi, nec salutare aliquid. Officium meum,
Occasionem ut praebeam vobis bene
Rei gerendae, sedulo implebo. Cum erit
Signum datum, navate fortem operam mihi.
P. Sci. Componere artus tempus est fessos, pater,
Blanda quiete, ut validiori hostem impetu
Recens lacessas. et. Fab. Interim nostras iuvet
Tentare vires, copiis stimulum addere
Certamine brevi. Aem. Sed cave, ne quid nimisSCENA II.
Milites Romani ad praelium se parant, et gladios in hostem acuunt.
Sulpitius. Popilius. Sempronius. P. Scipio. Q. Fabius.
SPes certa bellum posse finiri grave,
Persen paterno, Consule hoc, regno exui.
Pop. Cernere reversum censeo e priscis Ducem.
Curium aut Fabricium, aut paupere Camillum lare.
Semp. Quid facere deceat militem, haud scivi prius,
Aemilius hodie docuit, ignarum imbuir.
P. Scip. At nos parare praelio vires iuvet,
Pugnaeque praeludamus et. Fab. Ignavae piget
Animum quietis; sidera ut numquam poli
page 258, image: s276
Cessant moveri, ita ille perpetuum cupit
Amatque motum; membra nec tardant sequi.
P. Sci. Stringatur ensis; fortius figam latus
Persei rebellis, si arma librentur prius.
Q. Fab. Acuite gladios, milites putrem situm
Detergite hastis, pila iactentur manu,
Si fama magni nominis mentem subit;
Micate telis, charasi patriae salus.
P. Sci. Actum satis: curare iam corpus iuvet.SCENA III.
Perseus antiquae gloriae suos admonet, ad virtutem pristinam incitat, et generosa maio um facinora commemorat.
Perseus. Didas. Androcles. Antigonus. Neon.
IAm iacta Martis alea: intrepide ferum
Excipiet hostem miles, et vanum atteret
Audax tumorem. Did. Pace cum oblata frui
Nolit Senatus, ac minis saevis agat,
Petat coactus. Pers Arma non sumpsi prior,
Ob civitates dicar invasas licet
Rupisse faedus. And. Roma dum infracta fide
Socios tueri iactat, imperium sibi
Acquirit orbis, bellaque ex bellis serit,
Reges ut omnes tollat, et regna occupet.
Ant. Premenda tanta regibus pestis fuit,
page 259, image: s277
Inimica regnis funditus Respublica
Vertenda; nunc ipsi adiuvant, monstrum colunt.
Pers. Hinc viribus decebit anniti omnibus,
Ut exigamus Graecia, et nostris iugum
Cervicibus adimamus. Neo. Haud quisquam suis
Parcet lacertis, aut dabit sese in fugam.
Calet iuventus omnis, et Regi cupit
Animum probare, Pers. militum prompta est manus,
Victoria spes certa, solamen mali.
Did Assueta gens parere Ducibus, non volet
Facere imperata Consulum: iusto iuvat
Bello tueri regium fastigium.
Pers. Quemcumque gloria, quem vetus stimulat decus,
Maioribus dignam induat mentem suis,
Augusta queis Europa, et Aegyptus fuit;
Transgressi in Asiam incognitum famae quoque
Orbem aperuere; nec ante virtuti patrum
Vincere negatum, quam rubro inclusis mari,
Quod vincerent, defuerit. And. Hos animos tuus,
Magnanime Rex, in praelium secum adferet
Exercitus, nec prodet ignavos timor.
Pers. Non de remota Perside, aut Arabum ultimis
Certamen oris, Regiam aut Cyri peto
Infestus armis: tegitur Aemathiae latus,
Quam tentat hostis premere devictam iugo,
Et servituti addicere; imperio suo
Vicina ne sit ulla gens armis gravis,
page 260, image: s278
Nerex propinquus. Tela, munita oppida
Tradere coactis, iussa conveniet pati
Superba, dura: absistere ubi bello placet,
Nec vindicare patriam in antiquum statum.
Ant. Sol ante surgens auferet mundo diem,
Quam ponat arma, serviat Procerum cohors.
Neo. Labentur ante sidera in caecum chaos;
Quam bellum omittat, viribus fractis ruat
Animosa pubes. Pers. Vestra coniuncta est meae
Fortuna. Vim vi pellite invicta manu.SCENA IV.
Eocercitus confligunt: vincitur Perseus, et acie profugit.
L. Aemilius. Popilus. Sempronius. P. Scipio. Perseus. Didas. Neon.
OCcasionem cautus elabi haud sinit
Rei gerendae ductor: at fessum viae
Labore, quis discrimini exponat suum
Exercitum Imperarer? Ignavissimus
Fortem trucidet, defatigatum recens,
Pop. Dum non recedat hostis, haud taedet morae.
Semp. Contracta pugna: Thraces in nostros ruunt.
page 261, image: s279
Rex ipse castris militum educit globum.
L. Aem. Properate turinae, perfidum tela in ducem
Mittite, Quirites: praelium laeto impetu,
Animoque forti inite. Validum Oenotriae
Non sustinebit robur imbellis manus.
P. Sci. Mens avida pugnae, fanguis in venis salit.
Pers. Huc, huc cohors praeclara festino gradu.
Pellamus armis, servitutem qui meo
Regno minantur. Caussa iam caelosatis
Probata nostra. Did. Ruimus, exitio damus
Gentem superbam. Ne. Consulis fastus cadat.
P. Sci. Infida pectora! Pop. Contumax ferro tumor
Procumbe. Pers. Perimite, caedite. Semp. In regem feror.
Pers. O fata! quis metus urget? Did. Heu! cede, aut peris.
P. Sci. En fugit hostis. Concito assector gradu.
Semp Quo conglobati? quis locus pavidos reget?
Pop. Rarescit acies. Iam tua est victoria.
L. Aem. Insiste miles, terga fugientum preme.
Sem. Cessere cuncti; ut pecora per saltus metu
Et nemora properant attoniti, et undas pavor
Quosdam subire iussit. Aem. At Perseus via
Qua fertur evasisse? quis condet specus?
Pop. Avia pererrat: et fugae rarus comes.
Aem. Receptui canatur: atrato imminor
page 262, image: s280
Nox pallio. Semp. Plerique iam lassi ad suos
In castra rediere. Aem. Optime factum. At meus
Ubi natus? Armis ne nimis fidat velim.
Pop. Tenera est iuventus: facile nox lapsum gravi
Periculo praecipitet. Insequar, et tibi
Mecum reducam. Aem. Gaudio afficies novo.
Curare tempus corpora. Ingentes ago
Grates, Quirites! Incliti est vestris decus
Partum triumphi viribus, ductu meo.
P. Scip. Ignosce, genitor, arbor abripuit, sequi
Hostes volebam, et penitus eversos dare.
Aem. O chare fili, laetor adventu tuo.
At nocte numquam persequi inimicum iuvet:
Accidere possunt multa, quae damum ferant.SCENA V.
Milites trepidi in cellae vinaria se abscondere desiderant, quos novo terrore complet Nepiophylax; sed suo malo.
Thrasotyles. Phobomastix. Creontrarchus. Aenopogon. Ariophygus. Nepiophylax. Philopompus. Menippus. Logodaedalus. Teragyne.
RIgore quanto membra constrinxit gelu!
Formido saeva pectori nostro infidet.
page 263, image: s281
Saevire tergo spicula, atque enses adhuc
Videntur. Ut Romana vis urget minax!
Tremo pavore. Sequitur? O cessa furor.
Pho. Tam triste numquam praelium, aut dirum fuit.
Vix fugere licuit. Cuncta delevit manus
Hostilis. Arma, tela proieci omnia,
Ne praeda ficerem, mole depressus gravi.
Inposterum non me admovebo tam prope
Certamini. Quod vivo, sint grates Dus.
Cred. Uto ora torquet, ut coquit fauces sitis!
In fausta pugna! pessimus belli tumor!
Videre numquam militem, numquam ducem
Posthac iuvabit. Quam sitio! vinum huc cito.
Aen. Merum venenum est, dum cales pugnae nimis
Fervore; potius frigidam pota. Huc, puer,
Aquae rigentis poculum. Art. Hunc cyathum bibe.
Cre. Vinum haud nocebit. Aen. Viscera incendet, furet,
Romana plus quam tela, quam fulmen Iovis.
Quam firamea Martis. Phob. Cura ne mentem gravet,
Quod viscera exedat: intima invasit pavor,
Numquam calori cedet. Ari. Et tantum pedes
Fugiendo fervent, fiigidae semper manus.
Thras Quum moliebar maximo pugnam ambitu,
Ille fugiebat maxime. Cred. Quid me increpas,
page 264, image: s282
Proterve, dictis? si prior debes tuis
Pedibus salutem? Aen. Quaeso, ne contendite,
Ambo estis eximii viri, et pacis decus,
Ad bella non nati horrida, et Martis minas.
Ari. Eit saevus hostis, ense deturbat caput,
Artusque truncat, nec preces ullae movent.
Nep. Huc milites, ad arma, si famae sitis!
Thra. Non famae inanis, gloriaeve sitis, meri
Metorquet. Ante mille potablo amphoras,
Quam tela spargam vel duo. Phil. Insanum pectus!
Nep. Quid transfugae modlimini? quo vos metus?
Deprendo tandem. Vinculis necte improbos.
Pho. Quid proderit vincire? sat vincit pavor.
Creo. Abi profane, ni velis letho dari.
Phil. Commilitones ocyus forti huc gradu.
Men. Nervos fugaces amputo, recido caput,
Parere ni tuo imperatori lubet.
Pho. Ah! desine. Imprator est terror meus.
Log. Ignosce trepido. fors idem eveniet tibi.
Nep. Ne parce, caede transfugam Huand quemquam
decet
Deserere caftra, destituere metu ducem.
Thra. Si fugit ipse Perseus celeri pede,
Quae culpa nostra, fi sequi exemplum iuvat?
Log. Occumbite ense perfidi. Thras. Haud libitum
modo.
Phil. Brevi libebit Imperator sic iubet.
Thra. Quid Imperator? Si negent Superi manum,
Stygem ciebo. Tartari prodi specu,
page 265, image: s283
Ferox Megaera. Tardat et nectit moras?
Erumpe, maesta virgo. Fors nubes secat
E praelio reversa, cum Persi comes
Haesit fidelis. Desere infaustum ducem,
Et huc vocata devola. Aen. Heu animus tremit!
Quid fiet istud? Ter. Prona in obsequium tuum
Accrro semper. Thras. Magnus extimulat dolor
Acira pectus: Imperatorem abripe,
In Tartarum, vel nubila ardentispoli.
Ter. Nulla mora. sequere: quo fugit trepidus? Nep.
Perii!
Carere melius pileo et galea reor,
Quam vita et anima. Tam gravi discrimini
Exposita numquam nostra maiestas fuit.
Pavesco adhuc: cor palpitat tremulo meru.
Sed abire praestat: ne caput totum lues
Avellat audax. Phil. Sequimur invictum ducem.
Aen. Quae larva nostras improba infestat domos?
Corripuit horror ossa. Cedamus puer.
Thras. Victoria ingens quam levi pretio stetit!
Nunc strenue cum faece siccabo cados.
page 266, image: s284
CHORUS.
Virtus et Vis, Mars atque Fama, cui plura Romani
debeant, contendunt. Prosternitur a Marte Famae, Vis a
Virtute, quastamen uterque rufsus erigtt. Gloria Virtuti
laureum sertum impoint, et Romam extollit.
Virtus. Mars. Vis. Fama. Gloria.
ROmana gens debet mihi
Et gloriam, et triumphos.
Expulsa terris omnibus,
Hic tuta conquiesco.
Vis. Vis sola populos extulit
Ad gloriae cacumen.
Romana, quamvis abnuas,
Hac nititur potestas.
Mar. Dum tela, dum gladii micant.
Dum pila cum sarissis,
Intrepida se Virtus mihi
Adiungit, et ferocem
Compescit hostem praelio,
Victoria potitur.
Fam. Et fama Martem promovet.
Dum multa varia spargit:
Rumoribus potentia
page 267, image: s285
Romana saepe crevit.
Vir. Persisto sola, nec levis
Permutor instar aurae.
Vis mole praecipitat sua,
Et rumor exolescit.
Fam. Non fama cedit tempori.
Vis Vis mole non fatiscit.
Mar. Impelle Virtus dextera:
Dum tendo pronus arcum.
Sublata se sterner tuis
Vis pedibus ad triumphum.
Vir. Et fama telo corruet,
Si Mattis urget ira.
Testare, quod moles tua
Devergat in ruinam.
Mar. Iam fama posthac Martium
Audax lacesse robur.
Vis. Eversa sum, prostrata sum,
Iam victa cedo palmam.
Fam. Confossa Martis spiculo
Recondar in sepulchro.
Glor. Incinge lauro verticem,
Me sic iubente, Virtus:
Tu iuncta Marti gloriam
Largiris, et coronas.
Vir. Erigere Vim nobis datum:
Me nulla Vis movebit.
Mar. Animare Famam, Martium
Non dedecet vigorem.
Fam. Nunc vivo Martis munere.
page 268, image: s286
Vir. Fatere te minorem.
Vis. Erecta Virtutis manu.
Mar Posthac repende grates.
Glor. Virtute stat Respublica.
Virtute Roma vincit.ACTUS IV.
SCENA I.
Perseus a plerisque amicis desertus meiu Pella digreditur, et novas copias contrahere statuit.
Perseus. Evander. Neon. Archidamus. Euctus. Amyntas. Craterus. Lysimachus.
ERgo reliquor solus, et amici negant
Vocati adesse? Evan. Gravior hinc nobis timor,
Ne forte maius facinus in Regem audeant,
Hostique prodant. Neo. Vulgus inconstans fidem
Cum sorte mutat, maxime impulsum metu.
Perf. Exercitu sum destitutus, vix Ducem
Pauci sequuntur. Regia expellor mea
Vivus vidensque? O fata! quas terras petam,
Si non licebit esse secuto domi?
Arch. Animum dolore, magne Rex, pressum erige,
page 269, image: s287
Er damna laevae disce fortunae pati.
Vento secundo quilibet navim regat,
Adversa rectorem aura commendat ratis.
Euc. Infida Procerum turba discedat licet,
Operam fidelem nostra praestabit manus.
Pers. At metuo, casu ne opprimam cunctos meo.
Eua. Abire praestat oppido incertae spei,
Dubieque fidei. Facile dispersas potes
Colligere vires Amphipoli, et auctas novo
Numero parare. Auxilia Bisaltae dabunt
Pretio rogati. Euc. Contrahere turmas iuvet
Omnes in unum. Praelio fractussemel
An victus etiam bello? in Aemathia tua
Praesidia multa, valida sunt Thracum agmina.
Pres. Tentabo rursus Martis ambigui aleam,
Si militem collegero reversum e fuga.
Pellam tuere. Fida amicorum latus
Stipate turba. Fata monstrabunt viam.
Amy. Quid nos? in urbe Rege digresso haud. lubet
Ultra morari: in castra comitabor Ducem.
Crat. Quocumque tendat Persus, iungar comes.
Mea salute gratior Regis salus.
Lys. Properate. Nati Principum numquam Ducem
Deserere sueti, aut se eximere cladi omnium.
page 270, image: s288SCENA II.
Fama Victoram ubique spargit: trepidant Macedones, et inter fidem timoremque fluctant.
Fama. Hippias. Milo Pantauchus. Euctus. Metus. Cassander.
AUdite, quotquot Aemathia tellus alit,
Qui Thaessalis, qui Thracibus contermini,
Quipfeximi Ephi accolis, atque Myri,
Pex clade Perseus victus ingenti domo
In insulas profugit extremi maris.
Cpti aut perempti milites: pauci fuga
Abiere salvi. Consul immiti manu
Exurit agros, vastat, et praedas agit
Ubique. Ni prae veniatobsequium minas,
Periere cuncta: saevit immanis, ferox.
Hyp. Quis horror artus? Perseum victum audio.
Mil. Est fama constans, caede prostratum gravi
Rogno excidisse, exercitu amisso, Ducem.
Pant. Quid ergo? nos dedemus, an bellum placet
Pro patriae salute, pro aris et focis?
Euc Adstricta Regi iureiurando sides
Pugnare nos, patriae que libertas iubet.
Hipp. Opponere arma tam potenti qui iuvat
Hosti et garvi? an utatrociori nos premat,
Si frangat iterum, servitute, Euc. Fidem Duci
page 271, image: s289
Servare, pulchrum, reliqua provideat Deus.
Romana vis, si copiae adveniant novae,
Facile repelli poterit, et genti decus
Reddi Macedonum: Praelio, quaeso, unico
Ne concidamus. Pant. Ingerit Consul minas:
Nisi imperata facimus, omnibus exuet
Agris et arvis, oppida exitio dabit.
Euct. Sunt arma nobis, flos iuventutis domi:
Cur patriam prodamus, et Regem metu?
Mil. Prodeffe possim, victima ah! caderem libens.
Necessitas sed dura nunc aliud monet.
Est nota virtus hostium, et robur mihi.
Euc. Et saepe Roma victa. Mil Maiori tamen
Resumpsit arma gloria, atque animo stetit
Infracta sem per. Euc. Annibal pressit diu.
Mil. Opprimere numquam potuit. A casu ferox
Carthaginem subegit, et leges tulit
Animosa Poenis. Euc. Plurimis turbis domi
Agitata dirae proxima ruinae fuit.
Mil. Emersit, et caput altius motu etulit.
Euc. Verum fatebor: terror invicti tenet
Et me Senatus, non tamen rumpam fidem.
Met. Labare paulatim incipit, subito cadet
A me subactus. Viribus nullis opus.
Hip. Quid credis autem? mente quid volvis tua,
Si Consul arma propius admoucat furens?
Met. Iam subeo membra, pectus et totum occupo.
page 272, image: s290
Euc. Moenia tueri, facinus est pulchrum quidem:
Sed milite, armis, commeatu non satis
Instructa Pella. Vix moras hostis trahet,
Quin veniat, ac diripiat. O dirum malum!
Met. Iam coepta strenue urgeo: invado intima.
Pant. Si dedis urbem, nullus insonres necat.
Tueris armis? civium exundat cruor.
Euc. Ambiguus haeret animus, haud turpi metu
Cdiove ductus; cuncta sed librat prius.
Servare vitam plurium praestat tamen,
Quam concitare Paulum ad excidium ultimum.
Met. Speciosa dicta! civilum eximium salus
Est velum et urbis; caussa sed solus metus.
Cass. Ignava corda! sic timor mentem occupat,
Ut nemo fidei, nullus obsequii memor
Pro Rege vibret arma? non ita ego: stygem
Prius subibo, quam Ducem linquam meum.
page 273, image: s291SCENA III.
Nicostrata et Callinice audita victoriae faema, tot egregios viros cecidisse, queruntur. Cladem Olympias e praelio reversa confirmat, et luctum auget.
Nicostrata. Callinice. Olympias.
QUis rumor aures pepulit infelix meas?
Occidimus omnes? Perseo stragem ultimam
Hostis cuentus intulit? paucos fuga
Eripuit, et maritus occisus iacet?
Call. O dura fata! periit et coniunx meu
Tristi duello: rarus e castris domum
Miles rev ersus. Unica quot hausit viros
Nefanda pugna? Copias quis nunc novas?
Nic. Hoc ost, quod oculi sponte manarun mihi
Fletu frequenti, maestus hoc monuit sopor.
Subtrahere se certamini iussi tamen,
Cavere tela. imperia contempfsit ferox.
Call. Pro Rege dum audax praelium Antigonus ciet,
Aciemque dubiam robore 'etentat luo,
Mucrone diro colla transfixus cadit.
Nic. Est mortisignotum genus; solum audio
Cecidisse sponsum. Call. Fertur huc trepido gradu
page 274, image: s292
Olympias, iam CCFta discemus, redux.
Cur sola festinas sine marito domum?
Oly. Ah parce quaerere! pectus ingenti labar
Colore quassum. Vicit heu! coniunx meus!
Tegere cadentem corpore volebam, haud ferus
Permisit hostis. Arma iuverunt nihil,
Nil scutum et hasta: misera vix potui pedcm
E praelo referre. Nic. Quod fatum mei,
Soror, mariti? vivit? Oly. Infausto iubes
Onerare mentem nuntio: ad plures abiit.
Nic Non fama inanis ergo, non rumor fuit.
Quid agam relicta? lacrimae ex aequo meos,
Dirusque posthac divident annos dolor,
Post fata donec coniuge recepto fruar.
Oly. Amore numquam tangar alterius viri,
Sed maesta viduos Virgo servabo toros.
Call. Quis credat hoc? Post quatuor nubent dies.
Severa nimis exempla quis cupiat sequi
Aetate nostra? sponsus occiderit meus,
Maerore vitam haud finiam aut luctu tamen.SCENA IV.
Romani milites in silvis venantur hostes, et undique e latebris extrahunt.
Sulpicius. Popilius. Sermpronius. Phobomastix. Creontarchus. Archilochus.
VEnatio instituenda nobis, et nigro
page 275, image: s293
E nemore praeda agenda. Nam Regem audio
P eriisse silvas: forte scrutari abditas
Dabitur latebras. Pop. Regiam Perseus adiit,
Rnrsusque fugit, haud satis fisus suis.
Semp. Plures silenti conditos retraham specu.
Si cingere lubet antra, prodibunt ferae
Fame coactae. Pop. Milites ramis latent
Umbrisque perculsi arborum. Semp. Ferro iuvat
Lustrare cuncta: Nullus evadat: cohors
Praecinge saltum. Sulp. Si quis imploret fidem
Populi Quiritum, vita donetur. Rigor
Est temperandus leniter clementia.
Pop. Hac sola virtus, quae Diss reddit pares.
Pho. Magnanime Ductor, parce fugienti, precor.
Numquam arma posthac induam: numquam amplius
Spargam cruorem. Pop. Ignosce. Non equidem reor,
Quemquam occidisse istius ignava manu.
Creo. Me gloria eadem liberat, et idem favor.
Vix pugna coepit, sanguinem innocuum ferox
Clarumque ne fors funderem, audenti pede
Acie profugi: sicut, audito cane,
Lepus tremens pavoire. Sem. Constantem virum.
Properare gnarum! Si viatoris dares,
Legate munus, haud aberrare autumem.
Arch. Ut pedibus olim carmina instruxi probe,
Sic malo pedibus gerere bellum, quam manu.
Proindete oro, ne mihi quidquam imputes,
Ob praelium bene aut secus gestum. Haud enim
page 276, image: s294
Fusum intueri sanguinem nobis licet,
Horrore pectus quatitur, et linquit calor.
Sulp. Ne caede, miles, deditos, Consul verat:
In castra captos ducere, et reliquos fuga
Hostes retractos, perimere armatos iubet.SCENA V.
Plerique Macedones se suasque Urbes L. Aemilo tradunt.
L. Aemilius. Marcius. P. Scipio. Hippias. Milo. Pantauchus. Euctus.
RUmore pugnae territa adversae, brevi
Aemathia cedet in potestatem meam.
Marc Castella et arces, oppida exspectant tua
Mandata, Consul. Nemo post cladem asperam
Resistere audet. P. Sci. Sicut ubi fulcrum ruit,
Quo latera nituntur domus, secum trahit
Molem in ruinam, et sternit ingenti sono:
Sic cuncta nunc exercitu amisso cadent,
Quae militati robore stererunt prius
Susfulta, et inconcussa. L. Acm. Quam fragili rota
Fortuna ludit! Magna momento occidunt!
Quod longa composuit dies. regnum unica
Pene hora vertit, Perseo sceptrum abstulit.
page 277, image: s295
Mar. Sed ecce, Legati Urbium affatus petunt
Consulis, et oleae praeferunt ramos manu.
P. Sci. Pacem reposcent, seque permittent Duci.
Hip. Vir maxime, urbem genua complexi tua
Nostram Beraeam dedimus, nondum ultimo
Metu coacti. I'arcere innocuis velis,
Rogamus omnes. Qua fide Regum tulit
Imperia, eadem iussa Romani feret
Impigra Senatus. Perseuc casu gravi
Prostratus, at solamen a vobis habet
Victum esse. Mil. Nulli Macedonum cessit vigor,
Virtute vestra, et robore infracto est minor.
Pant. Oramus itaque, pace superatis frui
Liceat cupita. Vos quidem domini omnium,
Ignoscere at pulcherrimum; et paenae satis,
Cernere precantes, arma qui contra prius
Romam gerebant. Aem. Nota iam pietas Ducum
Populi Quiritum: Consul hanc legem sequar,
Quam pene dictavere maiores mihi;
Quicumque se permiserit, et urbem suam,
Sit amicus, et veniam impetret plebi quoque.
P. Scip. Beraea salva: sponte venistis. Parens
Tam prompta numquam obsequia generosa sinet
Abire mente. Marc. Si sequi exemplum volent
Munita cetera oppida, saluti suae
Prospicere possunt: si experiri vim lubet,
Direpta ferrum ex scindet, ac flamma hauriet.
Euct. Urbi relictus regiae custos, tibi
page 278, image: s296
Nunc trado Pellam: cuius egregia est Diis
Probata virtus, maximo et forti nimis
Cum Rege victo exercitu. Urbi sed precor
Parcas vetustae, quae tuum in censum venit.
L. Aem. Deditio commoda. Grator hanc mentem,
inclitam
Et civitatem grator incolumem. Ocyus
Legati adite traditas urbes: furens
Ne forte damno miles afficiat gravi.
Euc. Paterna cura! subesse Romanis iuvat.SCENA VI.
Agrestes ad tribunal Minois milites de crudelitate accusant: quos a Charonte transuecos pro meritis aut punit, aut absolvit iudex: rustici Charontem etiam iuvare iubentur, ne otio diffluant.
Charon. Minos. Tityru. Corydon. Logodaedalus. Hippobates. Decius. Crassus.
QUam magna turba navitae exspectat manum?
Ripa tot ulteriore stant umbrae, integro
Quas mense nequeat transvehere fessus senex,
Hos sisto nunc viros tribunali tuo:
page 279, image: s297
Iusles querelas audias, mores probes.
Min. Quae patria vestra? qui penates? quod genus?
Tit. Est regio procul hinc dissita, Aemoniam vocant.
Cor. Aemathia me produxit, ad duros fere
Natum labores. Tit. Colere fecundos pater
Me iussit agros; militum pepulit furor.
Min. Cives fuere, vel peregrini? Tit. Haud scio.
Distinguere adco non licuit: hostes sine
Dubio fuerunt. Cory Rusticis nullus faver
E milituam cohorte; se dicant licet
Nostros amicos, cuncta diripiunt, necant,
Mactant, trucidant. Pessima haec agris lues
Et oppidis minoribus Tit. Casum meum,
Verende iudex percipe, et quanta vide
Strage impotentes saeviant. Min. Narra, audiam.
Tit. Opibus vigebam, pauperi quantum satis:
Fecunda coniux, liberi septem domi.
Frugibus opimis, more consueto, ferax
Ager tumebat: turba cum ferro minax
Invadit arva, perdit. ac radicitus
Evastat omnia; curro in auxilium mei
Demens agelli: vulnere inflicto, gradu
Properat citato coniugem abducit, domum
Cum liberis incendit. Aegrum vix trahens
Consurgo corpus, cum novo in terram cado
Vulnere peremptus, et nigrum subeo specum.
Min. Indigna res! Quid milites autem tibi?
page 280, image: s298
Cory. Nudum, trementem, rebus exutum omnibus
Vinxere celsae ad arboris ramum ultimum:
Et sic perire frigore coactus fui,
Fame, sitique. Vindica tantum nefas.
Minos severe, militum puni gregem.
Mi. Nostine vultum, et ora latronum fera,
Huc cum ferentur? Cory. Nosse me quosdam arbitror.
Char. Estis feroces? Iustus his minos seder;
Qui saeva plectit crimina, et flecti nequit.
Tit. Hic ille, qui vastavit agros, et domum
Incendit. Cory. Iste pendulum celsa trabe
Qui spiritum diffundere coegit furens.
Log. Quae regio mendax protulit monstrum? lecum
Quem praedo defamavit impuro halitu?
Cer. Sic alloquuntur rusticos dirum in modum.
Log. Cum rusticis civiliter agere, vel loqui
Dementiam extremam reor Nunc quae tibi
Patria, profare. Cory. Aemathia fertur. Leg. Quo pedem
Numquam intuli: nullum ergo tibi damnum dedi.
Cory. Sic ora, sic oculos ferebat, sic minax
Vultu videbatur, catena qui manus
Pedesque vinxit, et egit in celsam arborem.
Log. Mendaciorum colaphus est merces sonans,
Proterve; posthac militem insontem argue.
Cor. Haec pateris, aequus haec vides iudex probra?
page 281, image: s299
Min. Petulantiam sedare momento haud lubet.
Cum tu probatione deficias, reus
Nihil fatetur. Cory. Omnia armati negant,
Sint clariora luce Phaebea licet.
Min. Verum expriment tormenta. Fraudes non latent
Unquam nocentum. Quae tibi accusatio?
Tit. Paenas reposco caedis, exustae domus.
Hipp. Egone caedis damner, incensae domus?
Perimere qui vix ausus aut muscam, aut canem?
Clemens in omnes, mitis eriam hosti fui.
Hinc ante pugnam fugere decretum mihi,
Ne laederem, ne occiderem innocuos viros.
Et caesus in fuga sni: tergum inspice.
Min. Absolvo te isto crimine. Insontem probat
Pacificus animus, et nocere hosti rudls.
Tit. Plerumque sunt hi pessimi in agrestes, nihil
Qui adversus hostes moliuntur. Min. Iam satis
Est nota virtus. Plurimi advenient brevi
Vecti a Charonte, debiteas paenas luent.
Tit. Hic caussa vincit aequa, iustitia hic viget.
Min. At vos labori nata gens, operam seni
Locate fesso. Sic rei scelerum dabunt
Supplicia citius. Cor. Grata conditio: placet.
Tit. Ultio laborem minuet, ad cymbam volo.
Char. Iterum duos adduco praestantes viros.
Dec. Adversa mecum vulnera, et clypeum adfero
Bello interemptus, hostium plures manu
Cecidere nostra. Macedonum strati iacent
page 282, image: s300
Perseo decem bis milia fugato. Crae. Decus
Ingens triumphi Consul adscribet mihi,
Qui tot recepi vulnera, et numquam manu
Ensem remisi. Mortuum clypeus tegit.
Min. Hi vera Martis pignora. Elysium nemus
Colite beati. Rusticorum vos metus
Fugaxque turba, pabulum stygio cani
Praebete, lepores capere venatu iuvet.
Adsint agrestes navitae, et ducant ratem,
Ne diffluant quiete. Vindicta incitet.CHORUS.
Hercules a Iove contendit, ne Macedeonum regnum everti sinat: sed nil impetrat.
Iupiter. Mars. Hercules. Nemesis. Providentia.
NImium superba sceptra
Exosa sunt Tonanti.
Macedum ruet potestas,
Et vincietur auro
Persei cruenta dextra.
Her. Sic Herculis nepotes,
Et clara stirps Achillis
Regno excident vetusto?
page 283, image: s301
Ah! dura flecte fata.
Mar. Demetrium veneno
Rex impius peremit!
et Pergami Tyrannum
Saxo Eumenem petivit.
Nemcsis severa, plecte.
Her. O dura flecte fata:
Nemesis severa parce.
Nem. Inulta non abibunt
Tot crimina, et cruore
Manus impiata fratris
Reposcit ultionem.
Her. O dura flecte fata!
Nem. Iam puniam rebellem,
Pro. Reum catena nectat.
Ducatur in triumphum
Cum liberis revinctus.
Custodia impotentem
Albana frangat hostem.
Her. O dura flecte fata!
Prov. Quis fata flexit unquam?
Iup. Decieta nemo mutet.
Et aequa iura caeli:
Immota stat voluntas,
Nec flectitur precando.
Her. Parce, o parens Deorum.
Sceptrumque reddel Persi
Nem. Non puniam scelestum?
Mar. Non Roma praeferocem
Videbit in triumpho?
page 284, image: s302
Pro. Aeterna lex: Tonantis
Immota stat voluntas.
Her. O dura lex! Tonantis
Non flectitur voluntas.ACTUS V.
SCENA I.
Legati a Consule missi deditionem Perseo suadent, sed non persuadent.
Perseus. Neon. Evander. Archidamus. P. Lentulus. A. Postumius Albinus. A. Antonius.
NIl litteris respondit Aemilius meis:
Rediere legati absque mandato domum.
Neo. Nomen superbus Regis adscriptum pati
Non potuit. Eva. An Regem esse te Consul negat?
Pers. Epistolam absque regio titulo alteram
Starim remisi: forte responsum dabit.
Arch. An clade fractus unica regno excides?
Pers. Victoris arbitrio omnia fere se oppida
Tam tradidere: miles elapsus fuga
Aut caesus: externae ulla vix spes est opis.
Romanus instat hostis, eversum cupit.
page 285, image: s303
Eva. At nos amici. Pers. Exigua quid poterit manus?
Neo. Obire pro te nemo dubitabir necem.
Pers. O fida pectora! Arch. Regium numquam exue
Animum, precamur. Forte meliori Decus
Caussae favebit. At ecce legati gradum
Huc inferunt a consule. Pers. Affari placet.
Quae iussa victor dictat, ac leges mihi?
An dignitate regia dabitur frui?
P. Lent. Salvere Persen plurimum Aemilius iubet.
Pers. Titulius omissus regis? A. Post. Haud illi locus,
Cum regio cesserit omnis in nostras manus.
Pers. Immota multis urbibus constat fides.
A. Ant. Ubicumque Paulus arma circumfert, fides
Labascit, et sollicitus invadit pavor.
Pers. Quae pacis osfert munera Aemilius mihi?
P. Lent. Perseuc Quiritum se in fidem suaque omnia
Permittar et clementiam. Pers. Sceptra haud feram,
Nec tempora Diademate incingam mea?
A. Post. Cui regnum ademptum, regiam capitis notam
Gerat superbus? Pers. Praelium adversum mihi
Soli paterno moveat, et subdat iugo?
A. Ant. Senatui te dede, non cedet male.
Pers. Egone mea vestrae potestati omnia?
page 286, image: s304
Honore Perses careat assueto? haud erit.
Fortuna opes auferre, non animum potest.
P. Lent. Spes nulla, cogi posse suadendo Ducem.
Tentanda vis. Iam Octavius portum subiit.SCENA II.
L. Atilius Samothracas hortaiur, ut Evandrum caede contaminatum insula depellant.
Theondas. Cleobulus. Ephippus. L. Atilius.
QUo verget animus Regis, an secum trahet
Cuncta in ruinam, an sortis agnoscet vices?
Cleo. In servitutem cadere de Regno, nimis
Durum videtur. Eph. Spiritus Regis gerit,
Sit clade quamvis victus ingenti. The. Minis
Romanus urget, spemque Ductori facit
Certam salutis, cuncta si pppulo sua
Tradat Quiritum. Cleo. Finiat Romae dies.
Eph. Octavius classem appulit, clausum tenet.
Circumsedentur omnia, elabi nequit.
L. Atil. Licebit? in rem pauca praesentem velim.
Theo. Licet, profare. L. Atil. Nosine vere accepimus,
Samothraces, an falso. sacram hanc esle insularn,
page 287, image: s305
Intaminati totam et augusti soli?
Theo. Sic semper aestimata Samothrace fuir.
L. Atil. Cur Regis ergo cruore pollutam Eumenis
Violavit homicida impius: quumque omnibus
Abarcantur manibus impuri a sacris,
Penetralia an vos corpore cruento, rogo,
Contaminari vestra latronis feri
Sinetis? Eph. Evandrum innuit caedis reum
Prope perpetratae. Cleo. Vera memorat: proin placet
Adire Regem, ut more maiorum nocens
Causlam peroret, diluat crimen, satis
Si sidere ausit: sin minus templo migret,
Ac Religione liberet, quaerat via
Alia salutem. Theo. Singula exponam Duci.SCENA III.
Nepiophylax se armat contra Romanos, Sed pugnis male acceptus, et exutus militiam derestaetur.
Nepiophylax. Philopompus. Menippus. Irus. Sulpicius. L. Atilius.
NEcessitas extrema nunc poscit meas
Vires, et arma. persei Regnum labat,
Ni fulciatur robre, et forti manu.
Phil. Parere promptus regibus semper fui,
page 288, image: s306
Et tibi fidelis. Men. Sic decet magnum virum.
Ir. Ratione quâ [reg: qua] autem, quo modo regem eriges?
Nep. Clypeis et hastis: nunquid armatum vides?
Men. Quid tanta moles? pondus immensum iuvet?
Nep. Ut impetu omnes proteram inimicos furens.
Phil. Si cadere sic onustus incipias prior?
Nep. Tetram movebo. Lapsus involvam omnia
Mecum ruina. Dum perit mundus, mori
Et mihi decorum. Sulp. Miles, an saevus gigas
Audacter huc incedit, et templo imminet?
L. Atil. Adimere lubeat arma. Demens est, furit.
Nep. Decedite via. Vix pati possum moras,
Qui cuncta sternam. Ferre at auxilium Duci,
Ditcriminique eripere mens suadet mea.
Sulp. Impelle, nutat. Atil. Timeo, ne casu impio
Telluris aperiat sinum, et nudet stygem.
Sulp. Tentabo ferro. Nep. Abite, vel perimo. Atil. Heu mihi!
Nep. Praedixeram. Atil. Iam vincla constrictum tenent.
Nep. Quae pestis invasit pedes? haud se movent.
Sulp. Nunc arma cede, ni dari letho velis.
Nep. Adeste socii. Tela librentur manu.
Phil. Quid os pusilla turba, si magnum pavor
Iam pectus urget? Atil. Caedere insanum placet.
page 289, image: s307
Sulp. Caput ferito. Nep. Forsan e saxo meum
Non carne credis esse compactum caput,
Cum sic cruentas? heu perii! cessa obsecro.
Proicio tela, parcite ah! Sulp. Redde omnia,
Clypeos, et hastas, spicula, enses, et togam,
Vestesque Nep. Nudum me ingredi, vobis placet?
Atil. Moraris? hasta capite frangetur tuo.
Nep. Infausta tela valete, tu scutum quoque.
Exutus armis, vinculis etiam exuar.
At. Sint vota rata: depone tunicas. Nep. Ast togam
Saltem unicam relinque, quae miserum tegar.
Sulp. Precibus libenter supplicum annuo. Nep. Sic decet.
Ut arma Dii Deaeque! Iam nudus fere,
Omnique forma destitutus, iam rudis,
Ut prima quondam materia, calco solum,
Qui copiosus ante bellum istud fui.
At tu meam sortem quid irrides puer?
Traham revinctum: pabulum praebe feris.
Phil. Ignosce domine. Nep. Pessimum vendam hostibus,
Ut pane saltem satier. O miserum statum!
Phil. Adeone pauper, deditum ut famultum tibi
Vaenite iubeas? Nep. Ceteri comites ubi?
Phil. Abiere cuncti: terret hostilis furor.
Nep. Fidos amicos! Phil. Sic solet fieri. Nep. Tace.
Vel te frementi garrulum mergo mari.
page 290, image: s308
Phil. Dirum stuporem! Nep. Pectus accendit dolor.
Est animus omnia lubrieum in casum dare.SCENA IV.
Perseus Evandro ultimam necessitatem denuntiat.
Perseus. Philippus. Evander.
TEcerno, nate, semper affixum patri:
Quam torqueor, quod mecum in exitium traho.
Phil. Meliora Superi! malo fortunam tamen
Sequi parentis saevam, et iratos Deos,
Quam turpiter deserere in adversis fidem.
Eva. Sic Rege genitum, stirpe sic clara editum,
Sperare fas est, mente genitori suo
Constanti adhaesurum. Pers. Indoles nati placet.
At pauca me tecum agere, nunc sortis furor
Poscit supremus. Eva. Fare, mandata exsequar.
Pers. Libeat silere. Caedis accusant reum
Hostes cruenti. Caussa, quod saevas manus
Intra sacratos terminos templi nocens
Intuleris, est dicenda, vel propere insula
Cedere necesse. Eva. Timeo, ne caussa cadam,
Diluere si connitar haud dubium scelus.
Pers. Vix suadeam ego, subire iudicium arduum.
Non gra tiae confidere aut caussae potes.
page 291, image: s309
Eva. Quid ergo superest? quod mihi effugium patet?
Pers. Cuncta tenct hostis. Sola mors cladi gravi
Properata te subducet. Eva. O dirum malum!
Ne Rex periclitetur, an metuam mori?
Verum reluctantem exigere ferro haud lubet
Animam, veneno potius invitam extraham.
Pers. Nil interest, quo fata praevenias modo.SCENA V.
Evander ambages nectens percussore immisso trucidatur: quo facinore omnes a Perseo abalienantur.
Evander. Doryphorus. Cleobulus. Ephippus. Neon.
HOc praemium servata ad extremum fides
A Perseo reportat? haec merces datur
Constanti amico? Regibus posthac volet
Praestare quisquam obsequia? Quo traxit furor?
Quo triste miserum Numen Evandrum impulit?
Ambitio praeceps scelera quae suasit mihi,
Regi ut placerem? crimen est notum satis
In Eurnenem, quem Persei iussu ferox
Delphis parabam tradere insidians neci.
Haec caussa. Moriar? petseus mortem imperat.
Mandata cruda. Haud moriar: evadam fuga.
page 292, image: s310
Metus subest, ne protraham in lucem reum
Sceleris nefandi. Caedis in dicium timet.
Dory. Abscindere omnes mortis ignavae moras
Rexiubet, et imperata non lente exsequi.
Eva. Ergo negatur tempus exiguum mihi?
Dory. Necessitas suprema sic urget Ducem.
Eva. Sumo venenum. Dory. Trepidat ingenti metu
Imbellis animus. Eva. Heu nimis laevos Deos!
Dory. Hauri venenum. Eva. Vita si redeat semel
Amissa. Dory. Quid moraris? Eva. Est miserum mori.
Dory. Occumbe ferro: nullus effugio locus.
Eva. Regum favorem lubricum! instabilem fidem!
Dory. I, querere Diti: Persis imperio iaces.
Eva. Furens Tyranne! sic rependis, sic vicem
Fideli amico? Morior. At Regno graves
Perseus adempto facinorum paenas dabit.
Cleo. Fidus minister Regio iussu cadit?
Occisus evander? quis atroci haereat
Posthac Tyranno? Eph. Tot periclis heu! necar
Probatum amicum Regis immanis furor?
Neo. Tot casibus trucidat expertum virum?
Et proditus, quia prodidit numquam. fuit?
Cleo. At nosquid exspectamus, exitio pari
Ut occidamus? Eph. Hostium potius fidem
Malo experiri. Trado me Ausoniis volens,
Neo. Me dedo pariter. Cleo. Promptus exemplum sequor.
page 293, image: s311SCENA VI.
Rex noctu per hortos diffugiens, ab Oroande Cretensi, qui navim promiserat, destitutus regredi cogitur.
Perseus. Philippus. Archidamus. Doryphorus.
CRuore laesa sanctitas fuso loci.
Delapsus in idem crumen imprudens fui,
Quo noster Evander petebatur. Fugae
Consilia nunc tutissima. Ad Thracas lubet,
Cotymque, Luna dum favet caeptis, vehi.
Phi. Sequar parentem in ultimas terrae plagas.
Dum vita superest Regis, in tuto omnia.
Dory. Toto vagatus littore, Oroandem tamen.
Navimque nusquam repperi. Cymba est quidem
Conspecta in alto. Perfidum pridem arbitror
Solvisse, et abstulisse thesauros tuos.
Pers. Sic ludor ac relinquor? Oroandes fugit?
Arch. Multum timebam. Nulla Cretensi fides.
Pers. Quid nunc agendum credis afflicto mihr?
Arch. Repetamus aedes, ne hostis advetrat, fugam
Tentasse. Religione te templi sacri
Poteris tueri. Pers. Pollui Evandri locum
Sanguine. Arch. Sua cecidisse corruptus manu
Spargit Theondas. pers. Anne servabit mihi,
page 294, image: s312
Qui debitam auro vendidit patriae fidem?
Quam metuo! Sed referre iam praestat gradum,
Consilia ne sol prodat exoriens mea.SCENA VII.
Regii pueri Cn. Octavio se tiadunt: et Ion liberos regios Alexandrum et Clyten dedit.
Praeco. Cn. Octavius. Amyntas. Craterus. Lysimachus. Ion. Alexander. Clyte.
MAndata non surda aure Romani Ducis
Percipite cuncti. Edicere haec vobis iubet.
Quicumque pueri regii Persen sequi,
Et qui Macedones usque Samothracum insulam
Voluere, si transire ad Aeneadas lubet,
Prompta incolumitas, salva libertas erit.
Quae secum habent, et quae reliquerunt domi,
Huc dum appulere, cuncta servabunt sibi.
Amy. Deserere Regem cogor invitus licet.
Cessere procereses. Nostra quid possit cohors?
Crat. O maesta fata! a Rege divelli grave.
Lys. Sedare gemitus praestat, et sortem asperam
Tristemque casum mente tranquilla pati.
Crat. Necessitas suprema nos dedi iubet.
Amy. Regem secuti, quamdiu licuit, sumus;
page 295, image: s313
Ne rumperemus, quam semel dedimus, fidem:
Submittimus nunc omnia imperio tuo,
Nos, nostraque, animos fregit adversus Deus.
Cn. Oct. Confide pubes inclita stirpe edita,
Romanus hostes vincere armatos solet,
Et deditis ignoscere: attritos fovet,
Sternit superbos. Nil grave, aut durum imminet.
Ion. Ite miseranda Persei proles, genu
Curvate supplex, tendite innocuas manus,
Tu prior Alexander, Clyte vestigiis
Insiste fratris. Victor, infontem vides
Omnisque culpae nesciam aetatem: precor,
Admitte facilis, nec patris natos premat
Fortuna, seu crimen crit, aut praeceps furor.
Alex. O magne ductor genibus advolvor tuis,
Miserere stirpis regiae, imbellem fove.
Cly. A te recepta generis haud damnum fram,
Populo Quiritum grata si dicar cliens.
Octa. Ne metue, proles Regia. Insontes scio
Semper tueri. Persei haud oberit dolus.SCENA VIII.
Perseus e templo digrediens, se et filium Philippum Cn. Octavio permittit.
Perseus. Philippus. Cn. Octavius.
QUantum malorum fronte quam blanda tegis
page 296, image: s314
Regni libido? Tyrius invitat nitor;
Arcana mentis saevus exurit dolor.
Superba sceptra praeferens tetret manus;
Intus pavores lancinant, curae premunt.
Diadema cingit vetticem, fulvum caput
Circumdat aurum; mille fallaci latent
Specie furores, insidiae, fraudes, doli.
Me me videte, quem impulit fulgor togae
Murice rubentis, unicum ut fratrem meum
Tollere veneno suaserim infelix patri.
Quid non labore, quid arte molitus fui,
Regno ut potirer? lubricum invasi thronum.
Regnare poteram dives, et multos dies,
Si lorte contentus mea alicnas opes
Non spe vorassem: liberas dum urbes peto,
Romam lacesso, vincor, ac Regno excido.
Phil. Animum refume: sceptra restituet brevi
Paterna caelum. Pers. Nate, vix aequos Deos
Sperare possim. Phil. Multa sed pietas iubet.
Pers. At fata Romam culmen ad summum evehunt
Inimicanobis. Caeca caligo Ducum
Obnubilavit hactenus mentem omnium.
Sic nempe suevit, Regna cum mutat Deus.
Phil. Nondum, parens, postremus illuxit dies.
Pers. O chara proles, ultimus luxit dies
Regno Macedonum. Cernis ut soli hic duo
Simus relicti. O nate, pondere quam gravi
Depressa mens! Heu mole luctifica obruor!
Ergone nullam supplici praebent opem
page 297, image: s315
Dii praesides, quorum miser templa incolo?
Fortuna sic destituit? Ast numen pius
Munere frequenti veneror, ac aras sacras.
Phil. Sperare liceat, rebus afflictis fore
Superos secundos. Pers. Nulla nos pietas, favor
Nullus Deorum lege fatorum eximent:
Necessitati cedam ineluctabili.
Nate meliori digne fortuna, patrem
Sequeris coactus, cymba maiorem minor
Ut saepe solet, et naufragio eodem perit.
Phil. Revocare Regnum morte sublatum velim.
Pers. Nos ergo dedam? Phil. Numen iratum iubet.
Pers. Permito me, Regnumque Populi arbitrio
Romani, et Augusti Senatus; ac precor,
Ut liberos clementer insontes alant,
Solique belli crimen adscribant mihi.
Cn. Oct. Populus vereri Regium novit genus:
Non dura prolem servitus fraget tuam.SCENA IX.
Perseus deducitur ad Consulem L. Aemilium, ac benigne habetur.
L. Aemilius. P. Scipio. Perseus. Philippus. Q. Aelius Tubero. Marcius. Sempronus. Sulpicius.
PRaetorium voca tribunos ad meum,
Non parva resagetur. Semp. Huc Octavius
page 298, image: s316
Persen remittit deditum fidei tuae
Populique Romani. P. Scip. Alterum partum decus
De Rege victo. Ita omnia Aemathiae iuga
Cessere nostris iuribus. L. Aem. Tubero Ducem
In castra captum ducat. Tub. Imperium sequor.
Mars. Secunda spirat aura. Iam portum tenet
Carina, Consul: omnia ad nutum fluunt.
L. Aem. Sortem timebis prospero saevam in statu.
Sulp. At ecce Perseus, fletibus vultum rigans.
L. Aem. Iniuria quâ [reg: qua] laesus, Aeneadum ferox
Populo intulisti bellum, ut extremo tuum
Exponeres discrimini Regnum? Minus
Mirarer equidem, aetate si tenera admodum
Sceptra occupasses, quam gravis Populus foret
Romanus hostis, aut amicus quam potens,
Nescire te. Nunc pace, nunc bello patris,
Expertus es constantiam, vires, fidem,
Et provocare Marte voluisti tamen.
Phil. Fortun anos evertit, et caecus furor.
L. Aem. Utcumque, sive errore, seu casu, aut gravi
Necessitate haec inciderunt, te bono
Animo esse iubeo; casibus multis Ducum
Populi Quititum cognita est clementia;
Fiducia prope certa, non modo spes tibi
Restat salutis Phil. O iuvet rector poli!
L. Aem. Insigne sortis cernere exemplum licet,
Regis potentis flebildem cladem nimis.
page 299, image: s317
Sic magna Regna corruunt, surgunt nova,
Peritura rursum, ut lege praescriptum Iovis.
Tibi iuventu sista praecipue ingero,
Experta nondum, humana quot casus rotent.
Rebus secundis nerno confidat nimis,
Nec impotenti quempiam fastu premat.
Nescimus orto sole, vid vesper vehat.
Vir demum erit, secunda quem numquam efferent
Nec depriment adversa. Cunt rerum vices:
Versatur orbe lubrico in constans Dea.CHORUS.
Dininae Providentia, Superis adstipulantibus, nihil stabile in rebus humanis eanit; imperia casibus obenoxia, nunc mutari, nunc everti, ut supremae menti placitum. Virtutem tamen numquam occidere, semper foveri.
Providentia. Virtus. Mars. Tempus. Iustitia. Gloria.
NIl constans sub sole perennat:
Fluminis instar cuncta feruntur.
Culmine ab alto nunc Regna cadunt,
Nunc nova surgunt, ruitura brevi.
Sed stabili mens provida volvit
Omnia nutu.
page 300, image: s318
Vir. Sola ruinam trepidi virtus
Effugit orbis, nescia casus.
Mar. Dirno, vasto, sterno, trucido,
Cum magni urgent iussa Tonantis.
Tem. Tempus et Horae, sidera, stellae
Ordine currunt semper eodem:
Vario motu Regna rotantur.
Vir. Nemo maestos tribuat casus
Sorti, aut placidae gaudia mentis!
Regitur fatis genus humanum.
Iust. Poena scelestis imminet atrox,
Praemia iustis digna rependit
Iupiter aequus.
Glor. Aethere celso gloria venit,
Quae Virtutis fionte relucet.
Prov. Munere Divum Tyrio mitis
Fulget in ostro.
Crimina saevo munere pensat
Arbiter orbis.
Glor. Gloria meritis semper adhaeret.
Fata volunt, et iussa Tonantis,
Aeterna qui sidera, terras
Lege gubernat.
Inclita dirum Persea vicit
Roma, triumphet.
page 301, image: s319PIETAS IMPIA, SEU ROSIMUNDA Pia in Patrem, impia in Maritum.
ARGUMENTUM.
ALboinus Rex Longobardorum, Cunimundo Gepidarum Rege devicto, totaque fere gente bello deletâ [reg: deleta], ex caesi cranio poculum sibi fieri iusserat, ac filiam ipsius Rosimundam coniugem duxerat. Vocatus a Narsete in Italiam multas urbes in suam potestatem redegit, Ticini sede regni constituta. Cum vero post bellicos sudores ad pacis artes conversus legibus sanciendis operam daret, Veronae in coena plus aequo potus Reginam accersiri iubet, ac e patris cranio bibere cogit. Mulier iniuriae impatiens Helmichem Armigerum promisso Regno et connubio eo
page 302, image: s320adducit, ut Regi insidias struat, adscito in consortium Peredaeo, Rosimundae fraude decepto. Quare dormientem aggressi, cum Regina prius silentium imperasset, et ensem mariti lateri appositum nexibus constrinxisset, ferro trucidant. Sceleri tamen successus defuit: nam Ravennam fugere compulsis, ac ibi veneno extinctis, Clephis Regni Longobardici habenas suscepit. Paulus Warnefrid. de gestis Langobard.. lib. 2. c. 28. et 29.
page 303, image: s321PERSONAE.
Alboinus Rex.
Rosimunda Regina.
Clotilda. e Reginae Gynaeceo.
Theodclinda
Clephis Dux e prima nobilitate.
Peredaeus Tribunus fortissimus.
Helmichis Armiger Regis.
Camillus Astrologus.
Rodoaldus. Aulici.
Rotharius.
Agilulphus.
Cunibertus.
Grimoaldus
Umbra Cunimundi Regis Gepidarum.
Amor.
Odium.
Pietas.
Vindicta.
Tempus.
Genius Italiae.
Genius Gentis Longobardicae.
Concordia.
Fraus.
page 304, image: s322PROLOGUS.
Contendunt Amor, Odium, Pietas et Vindicta, cui palma cedat in expugnando Rosimundae pectore. Praeripit Vindicta, et sola in Regia persistit.
Amor. Odium. Pietas. Vindicta.
QUi Blanda ridet Ipicula,
Arcumque cum pharetra,
Vires amoris sentiet,
Ac igneum vigorem.
Qua Phaebus ortu tollitur,
Qua mergitur profundo;
Adorat orbis, et Iovi
Nostrum auteponit ignem.
Odi. Potentiam iactes licet,
Non credo vanitati.
Odium fugabit Regia,
Mihi maior est potestas.
Am. Auimos regum faedere firmo
Coniunxit Amor: stringetque novo
Vincula nexu. facibus nostris
Flagret utetque.
Od Omnia tenta: faedera solvam.
Am. Nescit solvi mutuus ardor.
page 305, image: s323
Od. Mihi se Pietas comitem iunget.
Am. Pietas odium spernit, amori
Fida cohaeret.
Od. Suadet amicam melior caussa.
Am. Odii sermper pessima caussa.
Piet. Cui se nectat, dubium pectus.
Odio cedam, flammisve tuis?
Laesa est Pietas, Amor est laesus.
Od. Iubet ulcisci Pietas crimen
Pie. Parcere suadet thalami faedus.
Am. Ignis Amoris leniat iram.
Pie. Sollicitat Amor, Vindicta trahit.
Vin. Vindicta viam facilem monstrat
Od. Operam spondet fortesque manus
Ardens odium,
Pie. Pellat Amorem coniugis ira.
Vind. Decet ulcisci probra parentis.
Od. Procul abscedat vesanus Amor.
Vind. Cogit Pietas, Vindicta iubet.
Am. Improba sic me vicerit ira?
Piet. Fuge. Vindictae me iussa movent
Am. O iura thori! o violata fides!
Vin. O sancta fides, coluisse patrem!
Piet. Mea transcribo, o Virgo, iura.
Vind. Accipio: non me fallet Amor.
Am. Ergo recedo: Pietas suadet,
Vindicta sua sede cruenta
Pellit amorem.
Vin. Occupo sceptro regna potenti,
Migrare iuvet.
page 306, image: s324ACTUS I.
SCENA I.
Rosimunda paternam necem, gentisque excidium deplorat, frustra consolante Clotilda.
Rosimunda. Clotilda.
O Vita fallax! o graves fati vices!
Ut numquam eodem Cynthiam vultu vides,
Modo luce plena ducit astrorum choros,
Modo cornibus contracta vix spargit polum
Tenui nitore: sortis inconstantia
Sic orbe ludit. Laeta nunc frontem explicat,
Nunc ore maesto saevit. O patriam! o patrem!
O Regnum inane! Tota Gepidarum periit
Cum Rege gens perempta. Me dirus velim
Hostis trucidet: sola ne tantum malum
Aspicere cogar, triste connubium pati
Regis superbi, quique genitori caput
Recidit ense. Clot. Quo dolor tandem rapit?
Ros. Patrio cruentas sanguine amplectar manus?
Oscula tyranno perfido libem? Prius
Mori iuvabit, ferre quam tantum scelus.
Clot. Regina tristes pone gemitus, ac genis
Absterge lacrimas. Obruit mentem dolor.
Ros. Iuvat dolere, fletibus mergi iuvat.
page 307, image: s325
Clot. Nil profuturis? Ros. Unicum hoc solacium
Mihi est relictum. Clot. Pessimum es solacium,
Quod caussa mortis. Ros. Suavior duro iugo
Mors mihi videtur. Clot Regis an forsan iugo
Coniunx premetur? Ros. Impius belli furor
Non parcit ulli. Clot. Libera est uxor Ducis.
Ros. Captiva sum. Clot. Te tota Reginam vocat
Cum Rege gens. Ros. Vocor: sed imperium pati
Cogor Tiranni immanis. Occidit patrem.
Clot. At victor armis. Ros. Odia non cessanttamen,
Regem nec aequo contueri animo sinunt.
Clo. Premendus est dolor, Alboinum ne gravis
Accendat ira. Ros. Accendat, et me utinam papatris
Coniungat umbrae! quam lubens cupiam mori!
Clot. Perempta quid iuvabis aut gentem aut patrem?
Quin vive potius, genitor ut vivat tuus.
Ros. Sequor monentem, vindicem ut dirum nefas,
Patrique fuso sanguine parentem hostium.
page 308, image: s326SCENA II.
Alboinus victoria tumidus Italiae pacem dare, ac leges condere statuit: Helmichem interea rei milit ari praefieit.
Alboinus. Clephis. Peredaeus. Helmichis.
SUdore parto iam licet regno frui,
Postquam Ticinum viribus cessit meis,
Nostroque victum subdidit collum iugo.
Nullus lacessit hostis: occultas petiit
Graecus latebras; robori sese imparem
Nostro fatetur Italus, et pavidus fugit.
Cle. Virtus subegit inclitas provincias
Validasque gentes. Restitit quisquam tibi?
Victus recessit, aut caput morti obtulit.
Per. Regnum, Alboine, praemium haud aequum arbitror
Tanto labori: plura debentur Duci,
Turmisque praeferocibus. Romam pete,
Agnoscet orbis Imperatorem caput
Alb. Nunc arma seponenda, nunc fesso quies
Est militi indulgenda. Nunc pressos iuvat
Populos fovere, subditis pacem dare.
Hel. Non semper arcum rendit, aut hastam vibrat.
Animosa virtus: saepe laxari solet.
page 309, image: s327
Alb. ut certa magis, et tuta sitregni salus,
Nunc sanciendis legibus sudent duces.
Cleo. Securus est Rex, dum sacrae leges vigent,
simulque populus: at ubi neglectae silent,
Omnia rapinae, caedibus, furtis patent.
Alb. Has ergo condo: reliqua sint curae Deo.
Per. Nec arma negligenda, quae tutum asperis
Te praestitere casibus. regnum labat,
Quod illa non suffulciunt; etiam Ducum
Ubi tela ceflant, spreta maiestas iacet.
Alb. Helmichis armis praesit, Helmichis meis
Praesit tribunis: gravius ubi bellum ingruet,
Hastam resumam. Regis haec sententia.SCENA III.
Agilulphus Regis sui potentiam et vires extollit: cuius iactantiam tempus compescit, et secum rapit.
Agilulphus. Tempus.
FAustis numinibus vicimus Ausonas;
Languet Romulidum fracta potentia:
Ut cervi pavidi diffugiunt viri.
Quos aetas genitos sanguine Martio
Iactabat prior, hos temporis unico
Momento rapiet militis impetus,
Fraenumque accipiet regia Caesarum.
Invictum nihil est magnanimo Duci:
page 310, image: s328
Victrici populos cuspide proterit,
Ac miti domitos imperio regit.
Tem. Invictum nihil est Duci?
Credat, qui volet: haud ego.
Circumscripta potentia
Est mortalibus omnibus.
Romam diripiet tuus
Ductor? ne nimium pete.
Iam fatum capiti imminet.
Agil. Non credo. Est iuvenis viribus integris.
Temp. Sit quamvis iuvenis, cadet
Occisus propera nece.
Agil. Non credo. Gladius non violat Ducem.
Temp. Credes. purpureum thorum
Sanguis Regius imbuet.
Sum tempus. Nihil est mihi
Incertum, nihil abditum.
Agil. Sis Tempus licet, haud noverisomnia.
Tem. Nil Tempus latet uspiam:
In lucem effero condita.
Mecum cuncta traho. Velis,
Nolis, cogeris obsequi.
Agil. Ne irascare. Brevem posco moram. Annuis?
Tem. Non concedo moram. Velis
Nolis, cogeris obsequi.
Agil. Provolvor genibus: ne rape, sum innocens.
Tem. Non flector precibus. Traho
Mecum, dum fugio, omnia.
Frustra obniteris impotens.
page 311, image: s329
Agil. Provolvor genibus. Tem. Velis,
Nolis, cogeris obsequi.
Sicut te rapio, Ducem
Sic mecum tubito auferam.SCENA IV.
Indignatur Clephis Helmichem sibi praelatum: cui Peredaeus, ut Regiae voluntati morem gerat, suadet, nec persuadet.
Clephis. Peredaeus.
HElmichis armis praesi? hoc ferimus viri?
Per. Rex iussit. Cl. Alboivus imperio regat,
Non servus. Ilh dexteram dedimus, fidem
Iuravimus. Per. Nunc civium form at statum
Regnique Cl. Generoso arma committat Duci.
Per Anne generosum, Martis egregium artibus
Non credis Helmichem? Cl. Prius caelum ruet,
Ac cuncta in antiquum revolventur chaos,
Quam vincat ille, militum aut industrie
Educat agmen, praelio duro instruat.
Et nos sequamur auspicia inertis viri?
Per. Auspicia Regis. Cl. Imperatoris quoque.
Haud editus tam stitpe degeneri est Clephis,
Ut imperantem possit Helmichem pati.
Per. graviore cum Mars buccina dirus fremet,
Rex ipse ducet agmen, Helmichi locus
page 312, image: s330
Cedet secundus. Cle. Animus hoc toleret probrum
Ad magna natus? Principi fama inclito
Vilem anteponi? Per. Vilis haud dici potest,
Cui gratia Ducis contulit tantum decus.
Cl. Ad summa honorum culmina extollar licet
Vis Principis, fortuna non mutat genus.
Per. Morta'e virtus sola nobilitat genus.
Cl. Coniuncta virtus sanguini est verum iubar.
Sed iste quâ [reg: qua] virtute, queis meritis? refer.
Per. Quae merita post Regis voluntatem petis?
Cl. Egregia, sicutmilites fortes decet.
Per. Frustra requiris. Cl. Et tamen dominum feram?
Per. Iussis oportet obsequi Regis. Cle. Virum?
Haud crede, turpe ni iugum excutiam. Per. Cave.
Cl. Sic suadet ardor. Per. Fervidam mentem rege.
Cle. Semel incitata non habet virtus modum.
Per. Spectabo, quo inflammatus exundet furor.CHORUS
Damnat regnandi libidinem, ambitionis curas recenset, ac novas clades Italia formidat.
QUanta regnandi sitis ac libido
Mentibus tristi ambitione mersis
page 313, image: s331
Haeret; ac late Populos per omnes Improba fervet!
Non fretum tantis tumidum procellis
Aestuat, tanto quatiurve motu
Pontus exundans, ubi saeva miscenr Praelia fratres:
Fluctuat quanta tumor inquietus
Mole curatum; capiti tiaram
Dum suo quaerit, Tyrio rubere Anxius ostro.
Non labor durus, nec inhospitalis
Caucasi rupes prohibere possint,
Quo minus metam properet cupitam Cursor iniquus.
Nullus obsistit timor, aut voluptas;
Calcat, et leges patrias profanat,
Iura naturae violat; nec ulli Parceere novit.
Ausonum tellus nimis ista flevit:
Ambitu saevam quoties ruinam
Passa crudeli! Nec adhuc timorem Expulit omnem.
Sit modus cladis, Sator o Deorum.
Iam frui tandem liceat quiete.
Et pius Ductor populos perenni Pace gubernet.
page 314, image: s332ACTUS II.
SCENA I.
Rosimund suadente Theodelinda odium tegit, telam regicidii orditur, ac Helmichis gratiam captat.
Rosimunda. Theodelinda. Helmichis.
COnsilia, Theodelinda, iam amplector tua.
Ratione vincis. Condere iram te iuvet,
Nec omnibus nudare pectus, dum cupis
Gravius nocere. Theo. Si quis offendat, tege
Iniuriam silentio. Amplius haud erit,
Manifesta dum sunt odia, vindictae locus.
Ros. Soli Clotildae pectoris tensus patent.
The. Nimium satis. Quod una scit, plutes sciunt.
Ros. Fidelis est, arcana non proder mea.
Theo. Quam dubito! Quia tacere nescimus, fere
Secreta pandimus invicem. Ros. Iratam tamen
Dominam refornidabit, atque abdet sinu
Commissa nuper auribus. Theo. Faxit Deus!
Ros. Asttechna quo expedietur astu, quam viam
Inne suades? Theo. Mentis acie non levi
Molimina ind'gent. quibus Regni salus
Subruitur, aut fulcitur Inprimis Duces
page 315, image: s333
Allicere summos, trahereque in partes tuas
Necesse fuerit. Dignitas hunc, vis opum
Pellicier alium: nuptiarum non minus
Spes illigabit plurimos. Verum adgredi
Rem caute oportebit, ministris ne Ducis
Quidquam suboleat. Prima si cedant bene,
Omnia secundo fine concludes brevi.
Ros. En commodum Helmichis venit: tento virum
Sermone blando. Theo. Regium Armigerum time.
Ros. Sic Alboinum linquit Helmichis comes
Ubiquefidus? Hel. Bella dum fervent, latus
Soleo tueri, missaque in Regis caput
Torquere in hostes spicula, haud propriae memor
Salutis, ast incurius. Quando artibus
Addixit animum pacis, ut populos sacris
Fraenet feroces legibus; belli mihi
Data iura, ne hostes moliantur quid novi.
Ros. Exercitus tibi creditus? factum probo.
Hunc nemo contra insurgere audebit virum.
Regni Ducisque tuta maiestas erit
Heimiche salvo. Hel. Laudibus me oneras. Tuus
Regina, sum servus, mariti sum tui.
Ros. An servus es meus, et bona spondes fide?
Hel. Non esse me negabo, quod poscit fides.
Ros. Tuere miseraum, patrio extorrem solo.
Hel. Tuum iubere, imperia erit nostrum exsequi.
Ros. Censebo magnum munus, ingenti viro
page 316, image: s334
Placuisse tandem. Hel. Suavius quidquam mihi
Accidere poterit, aucupari quam tuam,
Regina, factis gratiam? manda, obsequar.
Ros. Promisla memori mente ne Helmichi excidant.
Hel. Prius ad caput flumina revertentur sacrum,
Quam mente promissa excidant. Ros. Rata sit. fides.SCENA II.
Camillus imminere Regno cladem maestus praesagit: Rodoaldus et Rotharius illi se amicos fingunt, quibus omnia arcana pandit.
Camillus. Rodoaldus. Rotharius.
QUo res sit evasura, non vanus metus.
Clephis subesse fortis Helmichi negat,
Globumque cogit militum, armis ut Ducis
Resistat aemuli. Timeo, motu novo
Italia ne quassetur, et dirum in modum
Vastetur iterum! Longobardi quam ferox
Sub sole gens! Imperia tam crudelia
Nemo Gothorum meminit, aut immitia.
Ambitio nobis saeva quas strages dabit!
Rod. Curverba sic convolvis, et gemitus cies?
Effare. Forte iuvare consilio queo.
Cam. Iuvare solus poterit afflictum Deus.
page 317, image: s335
Deploro patriam clade vexatam gravi.
Roth. Absterge lacrimas, pace florebit diu.
Cam. Si dimicent Helmichis armis et Clephis?
Rod. Ne crede. Vulgi spargere hoc rumor solet
Maiora vero fingere assueti. An Ducem
Hoc ferre censes: Cam. Sed per urbem iam volat
Haec fama totam, non levibus auctoribus.
Peredaeus ipse partibus adhaeret Clephis;
Quem nobiles virtute, quem stirpe incliti
Plures sequuntur. Rod. Maximum hoc Regni malum.
Rorh. Qua parte stamus? Cam. Est vir eximius Clephis,
Helmichis aulae servit: amborum Ducum
Certamina haud discetno. Rod. Cui cuperes magis?
Cam. Post Alboini fata regnabit Clephis:
Interpretem sic astra me fidum doceut;
Profugiet Helmichis. Roth. Quid ergo? nos quoque
Fidem futuro addicimus Regi. Cham. Haus male:
Rod. Coniuncti amico faedere ac nexu Clephi
Subscribimus. Roth. Promitto. Cam. Conditio placet
Rod. Consilia nostra noverit nemo uspiam.
Cam. Silentium anima consilii semper fuit.
page 318, image: s336SCENA III.
Clotilda Peredaeo secreta Reginae revelat, seque omnia imposterum indagaturam pollicetur.
Peredaeus. Clotilda.
UT gratius post nubila effulget iubar,
Sic suavior, Cltilda, mihi vultus tuus
Post tot n oraium taeciia, o terrae decus,
O trdus arcentis arumi! Clo. Nec me tua
Minore ducit gaudio praesentia,
Quam si aestuantis post graves pelagi vices
Portum viderem, o unicum solacium
Clotildae an antis! Fare, quae caussa est morae?
Per. Armis rerentus, motibusque Clephis fui.
Clot. Cle his am a movit? Per. Plenus iraium tumet,
Cupitque res turbare. Clot. Dicam quid novi,
Si tegerc noris. Per. Iuro per Martem, tegam.
Clot Regina gemit, et fata deplorat patris
Infensa regi Maximum metuo malum,
Ne forte vindictae impiae dulcedine
Cum proceribus conspiret in Regis caput
Per Discrimen ingens imminet. Prudentia
Nunc magna opus, ne forte aberremus scopo!
Secrera nosse cuncta, sir primus labor.
Clot. Confide. Nil latebit huius nie rei.
page 319, image: s337SCENA IV.
Agilulphus et Cunibertus feminas ita continere secreta canunt, ut cribrum aquas.
Agilulphus. Cundibertus.
ARcana feminarum
Si quis latere credat
Plusquam duabus horis,
Simul latere solem,
Postquam refulsit ortu,
Caelo aestimet sereno.
Cun. Videsne perforatum,
Quod fert finistra, cribrum?
Ut continere nescit
Puri liquoris undas,
Sed effluunt ubique:
Sic feminae nequibunt
Secreta continere,
Quae credidit fidelis
Amicus, aut Amica.
Agil. regina dum Clotilda
Deplorat audiente
Acerba fata patris;
Haec lacrimas amanti
Nullo iubente prodit.
Cun. Sic moribuns receptum
Ut nulla feminarum
page 320, image: s338
Consilia non revelet.
Si morte sit luendum
Hoc facinus, haud tacebunt.
Agil. Licentiam mariti
Non corrigit potestas?
Cun. Contunditur maritus,
Si fraena ponat ori,
Et luditur porestas.
Agil. Arcana iam virorum
Sic omnibus patebunt?
Cun. Ita moribus receptum:
Haclege vita currit.
Corrector esse nolim.
Agil. Est optimum silere:
Secreta pande nulli.SCENA V.
Dum Alboinus de onere Regio disserit, certior redditur de castrorum metu, ac Helmichem ad tumultum sedandum properare iubet.
Alboinus. Helmichis. Grimoaldus.
PRaeferre manibus sceptra, purpurea caput
Cingere tiara, iura subiectis dare,
Prodeste cunctis; plena curarum seges
Vix demetenda maximis sudoribus.
Ut unda trudit antecedentem sequens,
page 321, image: s339
Sic cura curam. Hel. Regiis orbis salus
Incumbit humeris; publica his innititur
Tranquillitas. Alb. Non pondere fatiscant gravi?
Hel. Licet prematur, opprimi numquam potest
Regale pectus. Alb. Sortis at variae vices.
Hel. Fortuna nil negare virtuti solet.
Alb. Fortuna miseram saepe virtutem fugit.
Hel. Dum destituta robore est virtus, iacet,
Alb. Oppressa virtus maeret, ac vincit scelus.
Hel. Dum languet, et timide resistit. Alb. Sed timor
Vigilans salutis pluribus scutum fuit.
Hel. Timere, semper degeneris animi est nota.
Alb. Humana multis casibus sortis patent.
Hel. Erectus animus praecipit Discrimina,
Nec casibus movetur. grim. O Regum iubar,
Quosdam ciere spargitur turibas Duces.
Alb. Quis iussa spernit? Grim. Fama nil certi tulit:
Consilia sunt suspecta multorum. Alb. Cito
Rape militem, ne latius serpat malum,
Compesce motus. Obviam conatibus
Primis oportet ire, ne crescant mora.
In castra propera. Hel. Promptus imperium exsequor.
Alb. Duces tumultus capite supplicium luent.
page 322, image: s340SCENA VI.
Rosimunda suas miserias deflet, et se ad Vindictam stimulat.
Rosimunda.
SUm sola tandem. Libere liceat queri,
Maestaeque mentis pandere arcanas notas.
O sidera! ad quae me reservastis mala?
Cur misera vivo, probra tot gentis meae
Cum ferre cogar? Patria excita est, parens
Peremptus, omnes traditi tuipi iugo,
Quos novit hostis regia stirpe editos.
Sed Albonino nupta sum, et dicor potens
Regina: mentem hoc maxime excruciat. Vocer
Illius uxor, qui trucidavit patrem?
Qui non amore coniugem duxit domum,
Sed iure belli? Ditis invin specus
Subire libeat, probra quam toties pati.
Quo tendis anime, cur recrudescit dolor?
Simulare praestat Absque Vindicta peris,
Si mentis aucto pertinax motu furis.
Videre saepe coniugem exosum grave est.
Vindicta longas facile compensat moras.
Perimere vel perire mihi certum. Impia
Sim, ni parentis manibus faciam satis.
Nunc arte, cauto pectore est nobis opus,
Ne caepta tristis exitus claudat mea.
Intende nervos anime, consilium advoca,
page 323, image: s341
Omnemque vigilans explica solertiam:
Non abnuet fortuna, quod pietas iubet.CHORUS
Mulierum fraudes et strophas enarrat: Regem instantis periculi admonet.
Fecunda parens Africa tellus
Monstrorum, non edit peius.
Mulier quam sit lege soluta.
Raptis catulis vario saevit
Pectore tigris: vipera cogit
Concita virus: Leo Getulus
Stimulante fame silvas terret:
Metuenda tamen minus est ira,
Femina quam cum meditata scelus
Ardet et odit.
Non flamma nocet, non sic tumidae
Aura procellae, non commoti
Murmura Ponti, non sic nivibus
Aucta solutis flumina, terris
Dum vaga, ruptis pontibus, errant:
Quantum mulier laedit iniqua.
Committe ratem ventis; animum
Uxori nec fidae crede:
Tutior aura est, tutior unda.
Conceptam iram ponere nescit,
Caeco ubi praeceps fertur amore.
En Rosimundam spectare licet:
page 324, image: s342
Numquam atroci mota furore
Parcere novit.
In partes fors Aulam totam
Impia trahet, ut sceleris poenas
Specie recti tuta eludat.
Quam metuo! sed dicere nolo.
Rosimunda gemit: cave Rex. Mihivox
Faucibus haeret.ACTUS III:
SCENA I.
Rodoaldus et Rotharius Camilli consilia Helmichi produnt.
Rodoaldus. Rotharius. Helmichis.
OPima nostros cecidit in casses fera;
Camillus irretitus haeret: vix plagis
Sese explicare poterit. In lucem omnia
Arcana mentis protulit. Roth. Amicis. Rod. Fidem
An perfido servabo, qui regi datam
Est rumpere ausus partibus fidus Clephis?
Roth. Occasio exspectanda, melius dum abditum
Molimen inclarescat. Rod. Ubi Regi statum
In maximum Discrimen adducet Deus?
Roth. Rex providebit. Rod. Civium ubi crescet furor,
page 325, image: s343
Es tsera cura. Roth. Prodere arcana est grave.
Rod. At Regna gravius. Illa prodit, qui silet,
Cum capita coniurationis non latent.
Roth. At parce amico. Rod. Ut motibus faveat novis,
Animosque dividat. Italos nobis fore
Credis fideles? Roth. Longobardos at sagax
Amat Camillus. Rod. Tempori sese improbus
Prudenter aptat. Nulla subiectis fides.
Rod. Haud amplius resisto. Pandas, cui lubet.
Secreta amici. Rod. Deferam Helmichi omnia,
Quaecumque novi. Roth. En huc citatum infert gradum.
Hel. Turbare fama spargit in castris Duces;
At non liquet, quis turbidi motus caput.
Quid creditis? Secreta quos numquam latent,
Quos sancta dudum iunxit Helmichi fides.
Referte. Rod. Motus huius est auctor Clephis.
Roth. Suspectus et Peredaeus est. Hel. Ingens malum!
Rod. Nobis Camillus ista narravit modo.
Hel. Properare oportet. Sedulo ac caute interim
Dispicite, ne quid noceat ablenti. Rod. Mihi
Confide: diligenter inquiram omnia.
Hel. Haud vanus, et sine praemio fuerit labor.
Sed quid Camillus? Rod. Imperaturum Clephem
Post fata Regis censet, ac partes fovet.
Hel. Cervice sed prius revelletur caput.
page 326, image: s344SCENA II.
Genius Italiae et genius gentis Longobardicae mutua se contentione provocant: quos Concordia amico faedere iungit, narrata Longobardorum ruina, et propera nece Alboini.
Genius Italiae. Genius Gentis Longobardicae. Concordia.
LOngbarda gens heu! pessima,
Oenotriae ruina:
Pessumdedit pulcherrimae
Provinciae decorem.
Long. Longbarda gens est barbara:
At arma praevalebunt;
Fugere iam dudum Ausones:
Quas machinas movebis?
Ital Nudata prostant oppida,
Et urbium sepulchra.
Hostilis evertit furor,
Ac impius satelles.
Long. Hic esse mos victoribus,
Diripere cuncta, fertur.
Delicta sed paena luent,
Quis abnuat? scelesti.
Ital. Tot civium cadavera
Iacent, tot innocentes
page 327, image: s345
Victoris ira praepeti
Demessuit furore.
Long. dedere paenas Itali,
Sic Numinis voluntas,
Deterrimorum criminum,
Nimiaeque vanitatis.
Ital. Nec Alboinum differet
Potentis ira caeli.
Suo volutus sanguine
Tyrannus interibit.
Long. O sidera! aevi tam brevis
Sit Rex, novumque regnum?
Indignor. An demortua
Italia sic resurget?
Con. Contentio non distrahat,
Diversa nec voluntas:
Utrique Numen annuit,
Utrique certa vota.
Armata gens Oenotriam
Longbarda possidebit.
Sed fraude primus occidet
Rex gentis Alboinus.
Ital. An possidebunt barbari
Me semper inquilini?
Con. Duo vix abibunt saecula,
Vis maior occupabit.
Francica vigebunt lilia,
Et Teutonum trophaea.
Nec Imperatores tibi
Deerunt graves nepotes.
page 328, image: s346
Ital. Quam fata laetus gaudeo
Audire posterorum.
Nil turbo iam, nil molior:
Sum frater, ac amicus.
Long. Nec numini Concordiae
Contraire me decebit.
Con. Amore nexi mutuo
Iungatis ergo dextram.
Ital. Long Iam iungimus, Concordiae
Nos vinciat per aevum.SCENA III.
Maestum Alboinum consolatur Peredaeus tum ratione, tum prospero e castris nuntio de composito tumultu. Rex igitur largis poculis Deos patrios venerari statuit: rosimundam quoque advocari iubet. Quam cum paterna adhuc fata deflere didicisset, ridet, ac e cranio genitoris invitam licet, et reluctantem bibere cogit.
Alboinus. Peredaeus. Grimoaldus. Rosimunda.
PEctus dolore languet, atque ingens malum
Praesagit animus; membra torpescunt gelu.
page 329, image: s347
Quid fata moliuntur? Per. In nostrum caput
Detorqueantur fulmina irati Iovis,
Nostros penates sortis inconstantia
Vertat, prematque; salva maiestas Ducis
Sit sola nobis. Alb. Maeror exagitat gravis,
Et cura mentem: placida nec somno quies.
Simulacra terrent horrida, et Divum minae.
Per. Animos resume: somniis nulla est sides.
Alb. Arcana saepe prodit in somnis Deus.
Per. Et saepe manes Morpheus larvas ciet.
Alb. Semel recurrant, turbidi metuam nihil.
Infesta toties umbra sed sensus gravat.
Per. Dum pluribus distractus es curis vigil,
Has somnus iterium, noxque sol icito refert.
Alb. Prudenter. At quid arma, quid motus novi?
Per. Inane vulgi murmur, et rumor levis.
En Grimoaldus missius ex castris adest.
Alb. Quid milites meditantur, et quid agunt Duces?
Grim. Vivunt, valentque nutui addicti tuo.
Alb. Parere nobis iussit Helmichis? grimo. Tibi
Parere pronos semper: Helmichem Clephis
Haud ferre potuit: omnis hinc labes mali.
Imperia dedignatus est nullus tua.
Alb. Quam laetor esse copias fidas mihi,
Ducibulque regna placere. Muneribus viros
Ornabo summis, iura cum perscripsero.
Per. Quae pacta semel est, nullus abrumpet fidem.
Alb. Peifidia saepe rupit. Per. At crimen luit.
page 330, image: s348
Alb. Agnosco sancta pectora, immotam fidem
Agnosco: Regem iussit haec primum dies,
Regnumque stabili fata statuerunt loco.
Nunc rire nuncupanda sunt vota, et cadis
Bacchus vocandus sospitator cum Iove.
Omnis recessit languor, ac fugit dolor.
Per. Formido nulla spiritus altos premat,
Suscipio nulla: cautus armatis praeest,
Regitque ductor. Regna sunt curae Deo,
Sunt capita populi. Alb. Cingulum solvat Clephis,
Ni velit obedire impcratori suo.
Per Contentio nocet Liberet Regem metu.
Alb Nunc hora caenae. Patera diffundat merum,
Artusque blandus irriget fessos Deus.
Per. Omnis facessat cura, sit maeror procul,
Laetitia sola regiis tectis strcpat.
Alb. Cratern Marti huncdibo, sit caelo sacer,
Quem tollo manibus: iste patriis sit Diis
Rosimunda sed ubi? curre, Reginam advoca.
Laetemur una. Per. Meruit hoc maestae timor.
Alb. Rosimunda maesta? Per. Fama sic hodie tulit.
Alb. Fatum parentis plorat? Per. Haud fletus locum
Iuveniat ullum, Liber abstergat Pater
Lacrimas calentes. Alb. Huc ades suavissima
Rosimunda coniunx. Ros. Veneror imperium Ducis.
Alb. Caelum fovere regiam experior domum:
page 331, image: s349
Quaecumque sancio, omnia ex voto cadunt.
Ros. Semper secundo sidere utatur, precor,
Rex Alboinus. Alb Hinc colo patriae Deos.
Sit ista nox, Regina, laetitiae sacra.
Ros. Iubere Regis; gloria obsequii mihi
Relicta. Alb. Deterge horridam frontem, nigras
Repelle nubes: mente laetifica cape
Iucunda Bromii munera. Saluti tuae
Hanc libo pateram Ros. Regis hanc libo mei
Securitati. Alb. Parcis? evacua scyphos,
Iubeo, capaces. Ros. Gravior aerumna opprimt.
Alb. Paterna quid adhuc fata defses? Sic tuum
Amas parentem? Ros. Non nego; memorem subit
Haec saepe mentem cura. Sic pietas petit.
Alb. Licebit indulgere amori, atquc osculo
Excipore patrem. Poculum adferae ocyus.
Multo quod auro dives includit tui,
Regina, cranium Cunimundi. Quid gemis?
Nil trifte mando. Colcre pietatem iuvet.
Ros. Ingrata pietas. Alb. Praebibo. Haud lubeat sequi?
Ros. O sancta caeli numina! O. nitidae faces!
O genitor! Alb. Accipe poculum. Iubeo: bibe.
Res. Parentis an capite bibam? Alb. Iubeo; bibe.
Ros. Scclesta fiam Regis imperio. Alb. Pia
Cogeris esse Regis imperio. Bibe.
Osoula parenti fige. Sic mandat tuus,
page 332, image: s350
Rosimunda, coniunx. Respicis? metuis patrem?
Ros. Ignosce, Ductor. Lacrimis manant genae,
Trepidamque maestus concutir mentem pavor.
Alb. Animum resume. Poculum ebibe. Rex iubet.
Ros. O sancta pietas! cogor ah! esse impia.
Ali parce genitor! sponte non fio nocens.
Alb. Rosimunda quas nectis moras? tandem bibe.
Ros. Pro fata! pectus horror invadit, tremo.
Parebo iussis. Capite genitoris bibam?
Alb. Biberc necessc est. Ros. Dura lex necessitas.
Ignosce pietas; genitorignosce anxiae.
Coacta tam crudele committo nefas.
Alb. Regina, nostra imperia dum exsequeris, places,
Animumque submittis voluntati meae.
Ros. Parere Regi coniugem sanctam decet.
Alb. Quam dulcis uxor! Amore nunc caleo novo.CHORUS
Gaudente Rege omnes invitat ad laetiriam, timide tamen; et imminentem cladem non obscure, formidat, praesagitque.
IUcunda Iustret Regios
Amaenitas penates:
page 333, image: s351
Laetis choreis personet
Festiva Regis aula.
Procul rccedant nubila,
Frontis facessat horror:
Nec maeror ullum deprimat,
Cum gaudet Alboinus.
Dum Sol refulget aureus,
Renidet alma tellus:
Dum nubibusreconditur,
Languet doletque maesta.
Fortuna Regis Aulicos
Sic tollit, ac remittit.
Laetatur? omnes accinunt,
Omnes dolentc maerent.
O semper utinam gaudeat
Piosim unda cum marito!
Sit fida militum cohors,
Sit fidus imperator!
Quam timeo, ne motu novo
Turbetur Alboinus!
Regina plorat, ac gemit,
Licet recondat iram.
Ne fide, Ductor, feminae:
Insanit, ac ferocit.
Vindicta stimulat coniugem.
Sed tutius silebo.
Non credit, et cavet nihil,
Nec metuit Alboinus.
Luctus frequenter gaudia,
Luctum excipit voluptas.
page 334, image: s352
Amica caeli Numina
Cohibete sortis ausus:
Iucunditas ne Regia
Vertatur in dolorem.ACTUS IV.
SCENA I.
Clotilda questus Reginae ac gemitus narrat. Camillus ad Regem admitti postulat; sed frustra.
Clotilda. Theodelinda. Camillus.
IAm clara celso fidera refulgent polo,
Phoebeque pallida igneos ducit choros:
Iam dulcis artus irrigat fessos sopor,
Miserisque curas eximit mortalibus.
Regina sola quietis impatiens gemit.
Et maesta queritur: pascitur fletu dolor.
Irata saepe spiritum ex alto citat;
Haeret, minatur: mobili fertur gradu
Flammata saepe; qualis insanit Deo
Maenasrecepto, ac entheo cursu ruit.
Quo se dabit fortuna? quo verget furor?
Theo. Clotilda, quid morairs? an nondum thoro
Componis artus? Clot. O soror: somnus vocat;
Regina sed. Plura vetat effari dolor.
page 335, image: s353
Theo. Rosimunda somno prohibet? an nondum graves
Turbata curas abdidit noctis sinu?
Clot. Postquam coacta Regis imperio bibit,
Lacrimae fluunt per ora, et assiduos cier
Violenta questus. Theod. Fata quid tandem parant?
Clot. Quam metuo, ne Alboinus heu Ductor cadat,
Et proprio cruore perfundat thronum,
Cum nil timebit. At Camillus quid petit?
Cam. Admitti ad aures Regias hodie velim,
Me maximi urgent ponderis molimina.
Clot. Dudum sopore Rex gravi oppressus iacet.
Cam. O summe caeli rector, o Divum parens,
Ducem tuere, ne impio, captus dolo,
Occumbat ense. Plura non licitum loqui.
Theo. Ambigua mente verba perplexa catus
Fundit Camillus. Imminct dirum malum.
Clot. Magnum aliquid instat. Theo. Regis heu dubia est salus.
Irata quid Rosimunda.? Clot. Dii fallamt metum!
page 336, image: s354SCENA II.
Umbra Cunimundi detestatur filiae cum hoste nuptias: caedem praedieit Alboini; ac tanquam iam foret occisus, laetatur.
Umbra. Cunimundi.
OPaca linquens Regna, Tartareo specu
Emissus advolo. Limen infausto pede
Premo fuperbi Regis, ac natae domum.
Quis tam profanos impius iunxit thoros?
Amor an libido? sed ista. Denupsit mea
Hosti cruento, perfido, intractabili.
Cruore saevus eluet coniunx suo
Immane facinus. Torva funereo roge
Megaera raptas praetulit sponsis faces.
Accensa flamma est: ligna ne desint foco,
Sit cura nostra. Testor ultrices Deas,
Non sic abibunt odia. Nam caedem ocyus
Cumulabo caede: fusus exundet cruor,
Ut imbretepido defluunt Tauri iugis
Nives solutae. Parcere haud novit furor.
Iam iam natabit sanguine hostili domus.
Enses, secures, tela iam vibrat manus,
Petitque Regem. Scelera iam prope sunt. Ducis
Video cadaver. Alboinus sic iacet?
I nunc, superbe, capite Cunimundi bibe.
Ultio peracta est. Proximus vitam dies
Adimet Tyranno. Nata ne differ scelus.
page 337, image: s355
Faedam parentis vindica caedem tui.
Rosimunda vicit. Regius fractus tumor.
Nil accidit iucundius,
Nil gratius refertur,
Quam caesus hostis. Unica
Est ultio voluptas.
Nunc mente laetus incolo
Umbrosa regna Ditis:
Vindicta luctum sustulit,
Non vivit Alboinus.
Rosimunda maestam diluit
Iniuriam parentis.
Qua laude tollam filiam?
Quas gratias rependam?
Regina semper florcat!
Sint fata mitiora!
Et quae parenti debita,
Caput tiara cingat.SCENA III.
Dolenti Rosimundae Helmichis supervenit, qui sic blanditiis et arte femineairretitur, ut operam spondeat, ac Regis triscidandi consilio subscribat.
Rosimunda. Helmichis.
PR o sancta pietas! Unde tam dirum scelus?
Rosimunda cranio, heu nefas! patris bibit?
page 338, image: s356
Verum coacta. Liber an cogi potest,
Morique certus animus? Imperio Ducis
Invita cessi. Regis inferni lacus
Cur non subibam potius? Haud licitum sequi
Scelerata iussa. Coniugis adegit furor.
Sed impiam prohibere debebat parens.
Scelus peregi. Sum nocens: Ignofcite
Manes paterni: diluet crimen cruor
Fusus Tyranni. Quid moras vecors traho?
Cadat Alboinus. Quo vocat maeftam impetus?
Cadat cruentus! An neci mulier dabit?
Rosimunda morti addicet infandum caput.
Quis arma commodabit, et iunger manum?
Fortuna sanctis ausibus fuerit favens,
Tentanda militum ac Ducum nobis fides.
Armata saepe vendidit Reges cohors
Corrupta nummis. At quid Helmichis novi?
Hel. Quieta nunc sunt cuncta: diffugit Clephis
Ros. Quam gaudeo, cessissc pro voto omnia.
Sollicita de salute turmarum ac tua
Calidis rigabam fletibus nuper genas,
Humilique supplex astra pulfabam prece.
Audita vota. Victor Helmichis redit.
Hel. Sumusne tanti, nostra Reginae salus
Ut expetatur? Nulla delebunt diem
Hanc mente memori oblivia, hanc longum meo
Animo haud revellet rempus, aut sortis vices.
Ros. Quid anime differs? Commodes paulum, precor,
Secrettus aures: liber arbitrio est locus.
page 339, image: s357
Hel. Regina, tuto arcana depones sinu.
Ros. Agnosco tacitum pectus, et timeo loqui.
Hel. Committe cuncta. Ros. Iussa ni spernis mea.
Hel. Ego iussa spernam? iuro per fulmen Iovis,
Hastamque Martis, imperia peragam tua.
Ros. Ardet animus, volvitque, quod pietas iubet,
Patrare facinus. Hel. Dextra pietati vacet.
Ros. Urget morantem visus in somnis parens.
Hel. Natam parentis cura defuncti decet.
Ros. Placare manes victima suadet Deus.
Hel. Mactare tantae victimam haud molis puto.
Ros. Unica litabit Hostia. Hel. Et ducis moras?
Caedatur. Ros. Operam impende. Hel. Non fuerit labor.
Ros. Cadat Alboinus: victimam hanc solam peto.
Hel. Rex opprimatur? Ros. Qui Patrem oppressit meum.
Hel. Tuus maritus? Ros. Capite qui natam iubet
Bibere parentis. Hel Militum septus globo,
Et cinctus armis? Ros. Castra qui soli tibi
Exercitumque credidit. Hel Stipat latus
Fidus satelles. Ros. Suetus imperio tuo.
Hel. Regem trucidem? perfidus frangam fidem?
Ros. Franges Tyranno. Hel. Iureiurando mea
Obstiicta Regi dextra. Ros. Sed nexum pius
page 340, image: s358
Dissolvet ensis. Hel. Cautus insidias timet,
Et se tuetur. Ros. Arte feminea cadet,
Doloque nostro. Hel. Sceleris an pretium feram?
Ros. Diadema. Hel. Regi sed quis imponet novo?
Ros. Rosimunda coniunx. Hel. Dubius in partes agor:
Regni cupido hinc urget, addicta hinc fides.
Ros. Prodesse donec videris, serves fidem:
Obesse postquam senseris, rumpas fidem.
Hel. Servare semper convenit Regi fidem.
Ros. Ardore vano falleris, inani metu.
Sibi quisque rex est, fortior Regnum occupet.
Hel. Haeret animus, cupitque. Non sceptrum ambio,
Rosimunda cepit. Purpurae non sic rubor,
Non decus eburnum, Regiae aut frontis nota,
Ut lilia rosis mixta nolentem trahunt.
Cedo coactus. Forma me vicit tua.
Ros. An pluris ego, diadema quam capitis sacrum?
Hel. Rosimunda vicit. Plura non fari libet.
Nunc caute agendum, ne quis insidias strui
Referat Tyranno. Ros. Cuncta perpendi satis.
Hel. Peredaeus est vocandus ad partes quoque.
Ros. Haec cura nostra. Hel. Cocpta fortunet polus.
page 341, image: s359SCENA IV.
Camillus Alboinum cavere iubet: Rex non movetur. Helmichis e castris omnia fausta nuntiat, et Camillum seditionis arguit.
Camillus. Alboinus. Helmichis.
REx magne, salvum fata te praestent diu!
Verum timere cogit ambitio Ducum
Tuae saluti. Motus impendet gravis.
Cladem cavere siderum hortantur faces,
Iubetque caelum. Certa si dictis fides
Est habita quondam, nunc quoque habeatur meis.
Dixisse vera semper, eventu patet,
Quaecumque monui fidus interpres Deum.
Alb. Caelum minatur? astra portendunt malum?
Cam. Discrimen ingens. Alb. Unde? quae clades venit?
Cam. Qua parte mivime metuis; aedibus a tuis,
Gratisque quondam Ducibus. Alb. Insidias struunt?
Cam. Sic est. Alb. Profare plura. Cam. Caelum non sinit:
Monet cavere. Alb. Providebo. non tamen
Coges timere. Prospero Regnum in statu est.
Cam. O floreat! periculum avertat polus.
page 342, image: s360
Alb. Quid castra? quid miles agit? Hel. Obsequitur lubens.
Alb. Sed quis tumultus spargitur oriri novus?
Hel. Sedatus est tumultus, aufugit Clephis.
Alb. Camillus imminere discrimen, refert,
Caelum minari Regio capiti, Duces
Ciere turbas. Hel. Concitator fors novi
Motus Camillus: partibus adhaeret Clephis.
Alb. Clephi Camillus? Hel. Quem imperaturum autumat.
Haec fidi amici verba retulerunt mihi:
Post Alboini fata Regnabit Clephis.
Alb. Hominem profanum! Abire in exilium iube.
Clephem sequatur, quem Ducem imposuit sibi.
Hel. Mandata iusta! sit comes Regi suo.CHORUS.
Ubique Regibus pericula imminere canit, timetque, ne quid ambitio parturiat mali.
QUanta pericula magnis
Regibus instant!
Nulli fidere novit
Sortis aula potentis.
Iam iurata labat fides
Militum. iam coutumar
page 343, image: s361
Excutit populus iugum.
Ambitione ducti
Saepe magnates suis
Exitium Dominis parant.
Ut modo pelagus fluctus volvit,
Modo pacatum littora pulsat,
Sic sors instabili rota
Deprimit, et tollit Duces.
Confidat, quem spes vana trahit;
Quem regnandi dira libido.
Blanda me foveat quies:
Semotum aulae turbine
Cura non premat gravis,
Non mortis metus occupet.
Excelsa quercus fulmine concidir,
Ventique turres expositae nimis:
Magnos motus non capit unquam
Plebeia domus.
Quam metuo, ne regnum saevo
Ambitionis concidat aestu.
Dii meliora? sed astra
Cladem instare minantur.
Dux monitus ridet poli,
Nec propiore periclo
Territus metuit sibi.
Regibus fiducia,
Et vanus nimium tumor
Saepe perniciem tulit.
page 344, image: s362ACTUS V.
SCENA I.
Clotilda Peredaeum ad Reginae partesfrustra traducere conatur.
Peredaeus. Clotilda.
ERgo stat animo fixum et immotum, neci
Dare Alboinum? Clot. Commodat miles manum,
Regina saevit; concitat maestam furor.
Quiete non fruetur, ardescet, fremet,
Donec recisum viderit Regis caput.
Per. An arma quisquam opponit? Clot. Insidiis locus
Et tempus aptum quaeritur Per. Defit locus
Caedem volenti? Clod. Prohihet audaces timor,
Et ira vulgi: te quoque ad partes vocant,
Ut fortior sit caepta conspiratio.
Per Sim perduellis? imbuam Regis manus
Cruore saevus? triste committam nefas?
Clot. Regina quod iubet, esse num credis nefas?
Per. Regem trucidare, esle quis crimen neget?
Clot Fas est Tyrannum caedere; et duro iugo
Eximere cives. Per. Iusta qui Regna exuit
Est perduellis, sceleris infandi reus.
Clot, Percute cruentum: humanitatis te cient
page 345, image: s363
Violara iura: tetricos ausus preme.
Per. Non est Tyrannus Alboinus, dum tenet,
Quod iure belli cepit. Clot. Immavis, ferox?
Per. Optandus optimus est quidem Princeps, malus
Ferendus invito licet populo. Clot. Dii
Meliora! faedam servitutem non ferunt
Fortes. Per. Necefsitate coguntur Clot. Vetat
Ensis, manusque robore invicto potens.
Per. Quid verba perdis? Dira coniuratio
Hoc pectus haud movebit, haud ardor tuus.
Clot. Adigeris. Ars te feminae involvet dolo.SCENA II.
Theodelinda Rosimundae consilium dat, quo modo Peredaeus ad Regiam caedem induci possit.
Rosimunda. Theodelinda.
IAm vela turgent, pellit a puppi ratem
Ventus secundus: provehimur alto mari.
Spectare portum videor. In sidiae Duei
Iam sunt paratae: fidus Helmichis caput
Offert periclis. Forte Peredaeus quoque
Sese addet. Theo. Aut spes vana me lactat, calor
Aut fallit, ad nos ille transibit. Ros. Negat
Clotilda. Regiservat immotus fidem.
Theo. Amat Clotildam. Ros. Ignara non sum: vix tamen
page 346, image: s364
Sententiam mutabit Theo. Ita constans erit.
Ut precibus haud flectatur? At superat dolus.
Ros. Clotilda tentat omnia: Moveri nequit.
Theo. An militem expugnare fraudes non queant?
Non feminae? Non mulier ego posthac vocer.
Ros. Sed arte quâ [reg: qua] vir fortis expugnabitur?
Theo Fortissimos hic sexus haud raro domat,
Trahitque captos servitutis sub iugum.
Ros. Nulla Peredaeum capiet, aut subdet vafrum.
Theo. Capietur. An Clotilda nescis quod suum
Huc vocet amantem saepius? Velum tibi
Vestesque sume: aliena Reginam tegat
Species, decorque. Voce submissa loqui
Conare; ne te agnoscat. Ros. Haud istud male.
Theo. Mox Regio videare vultu, cum genas
Pro more demulcebit: ac tibi ni manum
Operamque pronus spondeat, saevi minis.
A rege perimendum assere, uxoris thorum
Quod impotens irruperit. Flectes virum.
Ros. Arridet ista fraus: placet versutia.
Iam fingo vultum, iam tego volo comas.SCENA III.
Fraus Peredaeum suis laqueis capiendum asseverat
Fraus. Peredaeus.
QUod blanda fax amoris,
Quod dulciora melle
page 347, image: s365
Non obtinere verba
Potuere, fraude tecta
Rosimunda consequere.
Per. Quis hic? quis aures verberat nostras sonus?
Fra. Amore captus ardet:
Amore pertrahetur
In retia Peredaeus.
Per. Quae monstra? nomen audio et amores meos?
Fra. Cupidinis favillis
Exaestuat Clotilda:
Moraris, et tepenti
Pectus calore fervet?
Iuvet perire nostro,
O sponse dulcis, igne!
Per. Clotilda nos invitat, accelero gradum.SCENA IV.
Rosimunda se Clotildam esse fingit, et hac fraude Peredaeum alias immobilem sibi adiungit.
Rosimunda. Peredaeus.
CLotilda fic vilescit, ut nectas moram,
Et differas vocatus? An nescis, amor
Quam nos potenti semper exurat face?
Per. Ignosce. iussa detinebamt me Ducis,
Citius abirc haud licuit Ardebam quidem,
page 348, image: s366
Tuoque fuerat pectori adiunctum meum,
Soror fidelis. Ros. Ergo praevaleant Ducis
Imperia Amori? Per Fortior Deus est, Iovem
Qui vincit ipsum, vinculis Martem ligat:
Caute tamen tegendus ardor; ne fidem
Rumor maligno differat amantum ioco.
Ros. Timere non novit amor, et condinequit.
Per. Arcana non vulganda sunt mysteria.
Ros. Ut flamma, verus ardor ex vultu emicat
Oculisque. Per. Dulces nemo eognoscit notas
Et signa, quam quos blandus incendit furor.
At capite velum dimove, liceat tuam
Frontem intueri, cernere et geminas faces,
Quae me mihi rapuere. Ros. Sit paena haec morae.
Per. Ne puniamantem. Fateor ah! supplex meam
Clotilda, culpam Ros. Precibus inflector tuis.
Agnoscis ora? Per. Video Reginam? Tremor
Invasit artus, Frigidus sudor fluit
Corpus per omne. Ignosce amoori. Non tuum
Petii cubile, sed Clotildae. Me levis
Decepit ardor. Ros. Novi amantem: sed Ducis
Te plectet ira; laesa coniugii sacra
Non sinet inulta: morte congressum Iues.
Per. O rector orbis libera insontem nece.
Ros. Aut paena te manebit, aut dextram mihi
Iungas amicam. Rege mactato salus
Est una nobis: Rege vivo non erit
Vita Peredaeo. Per. O fata! sic cogor fidem
Deserere vel vitam. Ros. Optio datur. Quid placet?
page 349, image: s367
Per. Utrumque durum. Rumpere haud licitum est fidem,
Vita exui difficile. Ros. Quid dubitas diu?
Scelus patrasti: frangere haud timeas fidem.
Per. Invitus adigor. Perduellis sim Duci?
Ros. Ni lubeat infami caput morti dare.
Per. Sit perfidus Peredaeus? Ros. Aut debet mori.
Per. Ambiguus haeret animus. Admissum est nefas.
Non moriar insons. Fracta iam Regi fides.
Regina dextram iungo: sim miles tuus.
Cadat Alboinus. Charior vita est fide.
Ros. Est grata mens haec. Dexteram amplector lubens,
Meoque servo pectore. Tyrannus cadat.SCENA V.
Alboinus metuere incipit, et maestis somniis fidem habere. Cousolantur Rotharius et Rodoaldus, dum fidos se semper fore cum militibus asserunt.
Alboinus. Rotharius. Rodoaldus.
QUis pectus angor? Incubat menti timor,
Ne feminae quid moliantur. Me monet
Praesagus animus, et fugere suadet malum.
Nam saepe cum soluta mens curis vacat,
page 350, image: s368
Invadit horrot subitus, atque artus tremunt.
Cum fessa blandus membra demulcet sopor,
Frequenter enses imminent capiti meo,
Ac me furori militum exponit ferox
Dux femina. Ista signa non nostrae necis
Manifesta ducam? Roth. Tristia avertat polus
Ostenta. Vanus pectore recedat pavor:
An petere mulier Regis audebit caput?
Alb. Quot fraude feminae trucidati Duces?
Rod. Animum resume: nulla vis fortissimis
Circumdatum militibus interimet. Roth. Iovem
Martemque iuro, feminarum hodie dolos
Fraudesque plectam. Rod. Firmo Castrorum fidem.
Alb. O fida pectora! ite: sit regis salus
Suffulta vestro robore, et Respublica.
Roth. Confide. Nullus defatigabit labor.
Alb. Confido. Membra languida repono thoro,
Somnumque capio, leniam ut curas graves.SCENA VI.
Helmichis, Rosimunda et Peredaeus, quo modo Rex sit tollendus deliberant: quem Regina praescribit, cui ambo promptas manus addicunt.
Helmichis. Rosimunda. Peredaeus.
REgina, maturare nos caedem decet,
Et Alboino tendere insidias: mora
page 351, image: s369
Periculosa est. Nostra conspiratio
Iam nota multis: ipse Rex metuit sibi,
Cavetque. Militum Liutprandus globum
Adducet, et firmabit excubiis fores
Aulamque Domini: fidus Aribertus manura
Operamque iunxit. Vix favebit cras tuis
Fortuna caeptis, hac die nisi Dux perit.
Ros. Consilia fuerint quo exitum nostra ocyus
Sortita, eo securiori nos via
Fortuna ducet. Disferendum non erit
Illustre facinus. Per. Calculum adiungo mcum.
Hel. Moliminis quae ratio sit tanti, doce.
Ros. Facilem ego, nullus dubitet, ostendam modum.
Plerumque pransus membra componit thoro
Rex Alboinus, insolitum ut aestum levet.
Dormire cum cernam, impero quietem omnibus,
Ut techna nostra finefelici cadat.
Per. Quis tendat aditus? quis Ducem caedit? Ros. Fores
Tentabo prima: fortis Helmichis caput
Recider ense. Hel. Est aptior amici manus.
Ad limen observabo; ne cieant gravem
Famuli tum ultum, caede dum iussa furit.
Ros. Composita cuncta sunt bene. Ingredior meae
Confisa caussae. Vindica pietas scelus.
Vos interim exspectate solliciti mea
Imperia. Hel. Regi dira iam fata imminent.
page 352, image: s370SCENA VII.
Rosimunda Regio lateri ensem appositum vinculis constringit: Peredaeus dorumientem adgressus trucidat. Reginae a coniuratis sceptra deferuntur.
Rosimunda. Helmichis. Alboinus. Peredaeus. Clotilda. Theode. linda.
FOrtuna nostrae quaeso pietati fave.
Audimur: est sepultus et somno et mero.
Lateri sed haeret ensis. Arctis hunc ligo
Stringoque vinclis, ne tueri se queat.
Resumat arma, cum gravem disculsseric
Motus soporem. Cuncta nunc sileant, volo,
Mandoque Peredaeo, ut recidatur caput.
Per. Adeste Superi. Victor haec templi sacris
Opima spolia postibus figam: manu
Si saevus Albonius occiderit mea.
Quid anime differs? dormientem quid times?
Adgredere. Dubitas? regredi iam non licet.
Pereat Tyrannus. Vulnus an magnum satis?
Alb. Quid istud? Arma milites. Nostrum caput
Petis, cruente? Per. Morere. Alb. Non fugies manus,
Sceleste, nostras. Summe pro rector poli!
Per. Sile tyranne. Alb. Adstrictus ah! ensis meam
page 353, image: s371
Prodit salutem. Militum instabilem fidem!
Per. Violata vindico iura pietatis. cade.
Alb. O fata! sic rex Longobardorum perit!
Et tu nefande. Per. Iure mactaris, tace.
Alb. Infidus, o Dii, miles occidit Ducem!
Per. Perimit tyrannum. Alb. Iupitcr inultum haud sinet
Immane crimen. Vindica dirume scelus
O rector orbis! Per. Non facit pietas scelus.
Habet Tyrannus: Alboinus iam iacet.
Ros. I nunc, sceleste, capite Cunimundi bibe.
Auserte corpus, et specu concludite.
Hel. Mortem sopori iunxit, et spirat minas.
Clot. Licet minetur, mortuum nemo timet.
Theo. Regina nunc es: sceptra non trepida manu
Rosimunda sume. Hel. Trdimus Regnum tibi.
Rosimunda vive. Ros. Militem Helmichis regat,
Peredaeus urbi praesit: et ne qui excitent
Turbas rebelles, cura provideat sagax.
Theo. Rosimunda vive. Regna moderare Ausonum,
Felicibusque purpuram auspiciis cape.
page 354, image: s372CHORUS
Regiam mortem deflet, execratur feminas, ac Rosimundae et Helmichis faeta praedicit.
OCcidit Ductor pius:
Patriae heu! cecidit Pater.
Nulla quem domuit manus,
Nullus invasit timor,
Feminae occubuit dolo.
Ac velut taurus cadit
Lectus aris victima;
Coniugis sic impiae
Alboinus machina.
Ausonum Regnum suae
Condidit genti: furor
Impotens convellere
Quaerit; ac iterum novis
Stragibus terram quatit.
Feminae, dirum genus!
Nam vetus cumulant novo
Perfidae semper scelus.
Quid tamen prodest dolus?
Sortis inconstantia
Cuncta subvertit. Diu
Fraus solet numquam tegi.
Exulem patrio solo
Iam vagam cemo, horridi
page 355, image: s373
Quae fuit lethi artifex.
Iam veneni poculum
Saevus Helmichis bibet.
Hanc necem quoque Regia
Hauriet coviunx. Dii
Vindicant Reges. Sua
Poena consequitur scelus.SCENA VIII.
Dum Rosimunda cum Helmiche de Regno constituendo deliberat, Theodelinda populi tumultum nuntiat, Fuga agetur dilapsis reis, miles ac populus Clephem Regem iubent.
Rosimunda. Helmichis. Theodelinda. Rotharius. Rodoaldus. Clephis. Camillus.
PEracta caedes. Iureiurando fides
Nunc militum adstringenda: nunc populi favor
Qnaerendus arte. Iussa ne spernant Duces
Sunt provocandi praemiis. Haec sit tua,
Marite, cura. Vile nec pretium feres
Diadema caesi. Hel. Quae imperas, peragam lubens,
Regina, amore dum tuo numquam excidam
page 356, image: s374
Sceptrisque. Ros. Constans flamma devinxit tibi.
Prius micantes siderum noctu faces
Phaebus praeibit, advehet Phaebe diem,
Rosimunda quam non faedere immoto ardeat.
Theod. Ingens tumultus saevit, ac turbae strepunt
Totam per urbem, Regiae caedis reus
Deposcitur clamore confuso ad necem.
Miles propinquat aedibus nostris ferox,
Et vindicare properat admissum nefas.
Hel. Quid agimus? Excipiendus an plebis furor?
An fugimus? Theod. Obsisti nequit. Praesunt Duces,
Civesque cogunt. Ros. Optimum factu reor,
Pecuniam congerere regalem, et rati
Committere Ravennam vehendam, nos sequi.
Hel. Fugam capessam? Tam breve ah! Regnum meum!
Turbis resistam. Militum haud deerit manus.
Ros. Ne fide, quaeso. Imitare Rosimundam, fuge.
Hel. Amore ducor. Purpura genarum trahit.
Roth. Huc huc citatum fida fer gressum cohors:
Immane vindicare nos crimen decet.
Omnes latebras noster exuirat labor,
Ut extrahatur sceleris infandi reus.
Theod. Furustra laboras. Regis evasit fuga
Dirus peremptor. Roth. At ubi Peredaeus latet?
Theod. Simul profugit. Roth. O Dii! ergone impium
page 357, image: s375
Facinus inultum fuerit? Rod. O caelum iuva!
Sic Rex perierit arte feminea et dolo?
Quisnam ille propero Regiam gressu petit?
Adestne clarus sanguine ac factis Clephis?
Roth. Adest profecto. Rod. Sidere huc fausto venit.
Fidus Camillus sequitur, ac stipat latus.
Cle. Regem peremit feminae Helmichis dolo.
Cam. Praedixeram: sed arte seductus nihil
Credere volebat Alboinus; nunc iacet.
Rod. Nefas patratum. Legere nos aliud caput.
Regno decebit. Cam. Sceptra moderetur Clephis.
Cle. Isto se honore censet indignum Clephis.
Rod. Audio Camillum. Defero Regnum Clephi.
Roth. Accedo votis. Vivat, et vincat Clephis.
Cleph. Iudicia vestra spernere, haud, cives, licet;
Sim Ductor: at vos proximi lateri meo.
page 358, image: s376CALLIRRHOES AC THEOPHOBI AMORES, SEU MONASTERII Cremifanensis Fundatio, Eversio, et Instaratio.
ARGUMENTUM.
MOnasterium Cremifanense anno DCCLXXVII. conditum est a Thassilone Duce seu Rege Boiariae honore sanctissimi Servatoris, in tristis caedis memoriam, quâ [reg: qua] Guntherus filius quindecim annorum iuvenis a ferociente apro, cui prier venabulum interserat, non procul ab eodem loco, quo nunc templum D. Sigisinundi cernitur, percussus fuit. Corpus eius Ecclesiae illatum: nec multo post Reliquiae Divi Agapiti Martyris Praenesten advectae.
page 359, image: s377Primus Abbas Fatericus ab Altaichio inferiore accitus Thassilone exauthorato, ac in Caenobium Laurishaimense secedente, a Carolo Magno praedia et donaria Monasterio confirmata, cui plures opes ab eius posteris adiectae. Stetit inde usque ad annum DCCCC vel DCCCCIV quo ab Hungaris evastatum integro saeculo suis ruderibus involutum, cineribusque sepultum iacuit: donec ab Henrico II. Imperatore Sancto, seu Clauda dicto, monitu ac persuasione S. Gothardi Altaichii inferioris Abbatis circa annum MV. sive MVII rursus erectum, ac instauratum fuit. Varia deinceps fortuna iactatum, et incendio saepius deformatum, atque aere alieno grandi oppressum. Albertus V. Gloriosissimus Archidux Austriae, postea Hungariae et Bohemiae Rex, ac Romanorum Imperator An. M. CCCC. XIX. pristino nitori, quantum per eatempora licuit, restituit: et Ferdinandus II. Piissimus Caesar pluribus donariis exornavit; quo etiam permittente, tribus ditionibus auctum. Cuncta ista, Fundatio nimirum, eversio, et instauratio Caenobii sub amoribus Callirrhoes ac Theophobi explicantur.
page 360, image: s378PERSONAE.
Callirrhoe Nympha fluminis Crembsae.
Hyale Nymphae.
Oenone
Cymothoe
Oligochronia.
Theophobus spousus Callirrhoes.
Philocalus Theophobi amicus.
Thassilo Dux Boicae.
Luitpurga Thassilonis coniunx.
Guntherus Thassilonis filius.
Theodo Aulic.
Grimoaldus
Hugibertus
Gundobaldus
Utilo
Edonophilus Theophobi rivalis.
Pholus. Pastores.
Aegon
Mopsus
Dorylus
Corydon
Protochorus primus Abbas.
Franci Proceres.
Norici Proceres.
Ludovicus Pius Imperator.
Carolomannus Boicae et Italiae Rex.
Arnulphus Imperator.
page 361, image: s379Phohonotrephes Hostes Theophobi.
Aseberos
Allotriozeton
Idiobule
Dursachus Hungarorum Ducea.
Szalardus
Bugatus
Athanatus Monachi.
Eusebes
Phobotrephes, timidus civis.
Sclerothcus, D. Gorhardus.
Henricus II. seu Sanctus Imp.
Albertus V. Archidux Austriae, postea Imperaror.
Ferdinandus II. Augustissimus Caesar.
Lycobulus Antonius Wolfrad Episcopus Viennensis, Abbas Cremif.
Providentia Divina.
Religio.
Virtus.
Pallas.
Amor.
Magaera.
Fastus.
Vindicta.
Fama.
Visus.
Auditus.
Odoratus.
Gustus.
Tactus.
Duo Satyri.
Colchis venefica.
Innocentia.
Cupido.
Spes.
Metus.
Mercurius.
Ignorantia.
Mars.
Vulcanus.
Brontes.
Steropes.
Fortuna.
Dolor.
Fortitudo.
Constantia.
Genil caelestes, seu Angeli.
Conscientia.
Iustitia.
Nemesis.
Terror.
Tempus.
page 362, image: s380PROLOGUS.
Callirrhoe Nympharum se infelicissimam gemit, quod nemo connubio dignetur. Frustra deiectam erigere conantur sorores donec Divina Providentia nocte pulsa Theophobi nuptias promittit, cum quo perpetuum aectura sit aevum, etsi non sine aerumnis, quas magni Principes atque Antistites suis opibus ac consilio sint abstersuri.
Callirrhoe. Hyale. Oenone. Providentia. Religio. Virtus. Pallas.
SIc ego semper deserta ferar?
Nemo meos, heu tristia fata!
Ambit amores?
Sola tot annos viduis ripis
Exigo tenui murmure virgo.
Labitur aetas praepete cursu:
Optima periit portio vitae.
Nemo meos, o Numina laeva
Ambit amores?
Nealen ardent Proceres mundi:
Sentit Divum dona faventum
Margaroleuce fusca puella.
Nemo meos, sic vileo cunctis,
page 363, image: s381
Ambit amores.
Hya. Nondum omnium, Virago,
Sol occidit dierum,
Veniet tandem gratior hora.
Call. Abeunt anni, saecula currunt
More ruentis per iuga montis
Cumuli undarum Sed nemo meos
Quaerit amores.
Oen. Crescet amor, quem Decus in feros
Distulit annos.
Call. Rarus amor, quem tarda senectus
Gignere suevit.
Hya. Flore iuventae, Nympha, placebis.
Oen. Adimet naevos, labem absterget
Provida magni cura Tonantis.
Call. Ah! nulla mei est cura Tonanti.
At quae maestam gaudia mentem
Nova pertentant? Unde serena
Lux affulget? Hya. Lacrimas caelum
Vidit amantis. Oen. Languida solvet
Pectora nube.
Prov. Non te attollant prospera sortis,
Nec deiciat tristior aura:
Oculo summus cuncta tuetur
Iupiter aequo.
Dudum cerdi est mihi Callirhoe.
Hya. Audin? pro te vigilant, Divi.
Call. O magne Parens, rerumque Sator.
An cordi sim desolata?
Prov. Aderit tempus, cum Theiophobus
page 364, image: s382
Te sibi stabili faedere iunget.
Virt. Leges scribet, Iove dictante,
Candida Virtus.
Rel. Pietas nexu dissolvenda
Turbine nullo pectora stringet.
Pall. Pallas serto tempora cinget.
Prov. Annulus aureis defluet astris.
Rel. Facibus castas ventilo flammas.
Vir. Flammeo sacrum caput obnubo.
Pall. Lilia spargo, diffundo rosas.
Prov. Sidera pactum tellusque ratum
Florida iussit.
Call. Modo supremos duret in annos.
Impia nec sors vincula rumpar.
Prov. Lacrimae mixtae semper amori.
Nec connubio dolor absistit.
Fortuna vices variare solet:
Verum quam mens provida caeli
Statuit legem, flectere nescit
Vir. Gaudet amor, dnm sortis iniquae
Flatus adurit, gloria crescit.
Rel. Ignibus aurum, cladibus ardor
Explorandus virtutis erit.
Pall. Etsi minuat Luna nitorem,
Cornua rursus plena relucent.
Prov. Nexum abrumpent aspera fata.
Tollentque tuum tibi Theiophobum.
Call. O Superi! quis vincula solvet?
Pall. Furor immanis, barbarus hostis,
Turba latronum, Mulciber audax.
page 365, image: s383
Prov. Nova firmabit faedera Caesar
Pietatis amans, civis Olympi.
Addent plures munera Reges.
Sustentabit pene cadentem
Austriaca Domus. Sollicitudo
Praesulum aget, ne forte vacilles.
Call. Supreme Tonans, arbiter orbis,
Veneror fatum, mandata sequor.
Pro. Qui colit aequi decreta Iovis,
Nemo extingui, nemo perire
Viderit unquam.
Tecum felix transiget aevum
Sponsus amatus.
Ne dispoliceat cana vetustas,
Nova ridebit gratia frontis,
Squalore, situ tandem amoto.
Call. Omnia iusta lance gubernar
Rector caeli: Numen adoro,
Mitto querelas.ACTUS I.
SCENA I.
Theophobus amore Pulcherrimae Nymphae captus Philcalo suos ignes prodit: offert se Cymothoe, at minus arridet.
Theophobus. Philocalus. Cymothoe.
QUae flamma pectus? quis sedet menti Deus?
page 366, image: s384
Imas adurit impotens fibras calor.
Non dona Cereris languidum, aut Bacchi iuvant?
Lassata placidus membra destituit sopor.
Exercet animum cura, nec blanda frui
Sinit quiete: seu ab Eois vadis
Attollat ora Phaebus, Occidui maris
Seu mergat undis. Astra quem tandem modum
Statuent labori? Phil. Iustus imponet tuis,
O dulce pectus, Iupiter finem ignibus.
Egregia dabitur Nympha, quam caelum fovet,
Amatque tellus. Theo. Mutua o flagret face,
Ac Divum amore! quam fluent fausti dies,
Ardore si animos sidera incendant pari?
Phil. Iam constituta nuptiis felix tuis
Propinquat hora: solus haud flebis diu.
Theo. Haec forte Nympha, fata quam iungent mihi?
Phil. Tenta. Videbis: semper haud verum latet.
Theo. Deserta vacuis, Virgo, sic erras plagis?
Cym. Deserta non est, cui potens Numen comes.
Phil. Ardet Virago: prodit occultum malum
Fusus per ora pallor; incumbit ferus
Menti Cupido. Cym. Nemini probro fuit,
Amasse caste. Phil. Culpa sic tegitur. Deus
Praetenditur, libido dum demens furit.
Cym. Nonme Cupido Veneris insanus puet,
Sed ardor excelsum propagandi genus
Ad nuptias sollicitat. Theo. Haec rerum arbitro
page 367, image: s385
Erit supremo cura, ne mundus ruat.
Cym. At tu, Theophobe, ardentis au nullas faces
Sentis amoris? Theo. Ignibus flagro poli.
Cym. Lamenta cur, et questus auditus mihi,
Si nulla mentem forma mortalis rapit?
Phil. Suspirat animus sidera, et caelum petit.
Cym. Venusta facies dulcius caelo nitet.
Phaebea numquam lampas oculorum iubar
Aequaverit, nec sidera genarum rosas.
Theo. Fragile, caducum, quidquid in terris vides,
Vultus senescit gratia, et frontis decus.
Cym. Nec astra grato semper aspectu micant:
Nubila nitorem saepe caligo tegit.
Phil. Tenebras repellrt, aureum quando caput
E nube Titan exserit, noctem fugat.
At forma nymphae cum periit, numquam redit.
Cym. Annis iuventae, Theophobe, utendum; otio
Ne transigantur optimi vitae dies.
Rosis fruamur, tempus ac aetas iubent.
Theo. Rosis fruamur, nulla quas carpit manus;
Aeternitatis ambio eductas sinu.
Cym. Ah! quantus error, fingere aeternas rosas!
Phil. Est gravior error, amare perituras rosas.
Cym. Curae perenni temporis brevitas vetat
Vacare amantes. Cude, dum ferrum calet.
Theo. Qui non perennat, lubricus, fallax amor.
Phil. Spernenda, quae non durat aeternum, fides.
page 368, image: s386
Cym. Futura quisquis anxio exspectat metu,
Praesentibus numquam aequus acquiescet bonis.
Theo. Mansura posco, sortis inconstantiae
Subiecta nulli. Cym. Si iuvat, terris migra.
Divumque sedes scande, tenerum cum caput
Rerum vicissitudo turbet. Phil Non novum
Adire caelum mente, versari solo.
Cym. Non alta sector: ardor humanus regat.
Phil. Ut Virgo flagrat! forma ut exarsit tua!
Theo. Nostro cubabit impudens numquam thoro.SCENA II.
Guntherus comites ad venationem invitat, silvas oberrat, et ab apro percutitur.
Guntherus. Theodo. Grimoaldus.
TAndem sepulta candidum Phaebus diem
Umbra reducit, criniumque aurum explicae
Aethere patenti: rumpite invisas moras
Comites fideles. Nemora scrutati iuvet,
Sylvisque oberrare. ac suis timidas seras
Protrahere lustris. Ite, quo quemvis vocat
Praedae cupido. Theo. Evadere in collem lubet,
Qua secta duplicem semita ostendit viam:
Impressa molli forsitan vestigia
Deprendo aprorum sive cervarum solo.
page 369, image: s387
Grim. Festinus at ego fluminis ripas petam,
Ut excitetur, si quâ [reg: qua] virgultis fera
Latet prope amnem. Gunt. Sed mihi umbrosos placet
Penetrare saltus; abditos nemoris nigti
Quaerere recessus. Manibus haud unquam domum
Vacuis redibo. Theo. Vota fortunet Deus.
Grim. Et absque strage abire nos luco pudet.
Gunt. Properate comites, sternite agrorum motum;
Purgate silvas. Bellico lusu decet
Parare vires, et iuventutis Patri
Probare robur. Omnibus gratus labor,
Qui ferre tela, castra qui cupiunt sequi.
Cessere dudum, solus in tesquis vagor.
Audire credo sonum appropinquantisferae.
Aper cruentus dente fulmineo ruit.
Venabulum intorquere nunc tempus monet.
Nemorum favebit Praeses, ac dextram reget.
Iacet peremptus. Nuntium sociis feram
Victoriae laetum. Ultimas iras ferox
Colligit, et in nos impetu fertur novo?
Oppono pectus. Laesus in terram cado,
Moriturus una cum fera. O Numen iuva!
At victor apri sanguine adspersus solum
Sterile reliquo, fidera et caelum peto.
page 370, image: s388SCENA III.
Nymphae morienti Principi frustra opem ferre laborant. Quare lamentis omnia replent. Verum a Mopso futuri praescio fletu prohibientur, qui tristi casu pene exanimem Callirrhoen spe coniugii adsospit atem reducit.
Callirrhoe. Hyale. Oenone. Aegon. Mopsus.
QUam nostris oculis flebilis ingerit
Se, Divi, facies? deute iacet tener
Prostratus iuvenis fulmineo suis;
Limpidas undas properate Nymphae
Vita in extinctos revocetur artus.
Palpitat, nondum tremulo refugit Spiritus ore.
Hyal. Pallida puro fonte iuvabit
Tingere labra.
Oen. Tempora tenella balsamo
Inungere, haud pigebit.
Call. Ah! ludimus sorores,
Oleum operamque perdimus.
Haeret maestificus fronte color; calor
I sembra reliquit.
Oen. Immaturo regia proles
Cecidit fato?
page 371, image: s389
Hya. Princeps iuventutis periit!
Call. Sicut mane novo flos caput erigit,
Quem nimbus vehemens vespere decutit,
Ac terrae sepelit sinu:
Sic vultu niveo conspicuus puer
Caesus ab apro est.
Hya. Nunc ubi rosae genarum,
Ac ebur mixtum rosis?
Oen. Occidit oris decus, et stellae
Oculorum non amplius ardent.
Aeg. Quem plangitis perem ptum
Tam tristibus querelis?
Call Non cernis ah! profane,
Spectaculum cruentum,
Maestissimamque mortem?
Aeg. Princeps occubuit: tudite pectora,
Vellite crines: Regia soboles
Diro casu iacet extincta.
Call. Nullus sinislacrymis adsit:
Decus ablatum luge tellus;
Lugeat unda.
Mops Absiste fletu, nec gemitus cie
Dilecta Nympha Divis.
Call Neglecta Nympha Divis.
Mop. Tempus erit, nec differet ultra
Iupiter aequus, cum tua late
Gloria furget.
Call. Ah! Mopse, fallis, non habeo fidem.
Mops. Confide, Virgo: Praescia mens iubet.
Call. Incerta sunt futura:
page 372, image: s390
Errantque saepe vates.
Mops. Non errant Superis scripta volumina.
Call. Arcana nemo caeli
Penetrabit, ac Deorum.
Mops. Quos summus orbis diligit arbiter,
Arcana plura pandit.
Oen. Spera, Virago, spera:
Non Iovis contra licet ire iussis.
Call. Dicta sed vatum tabulas Tonantis
Censui numquam. Hya. Meliora crede Anxia Vitgo.
Mops. Fatis volentes ducimur.
Querulos trahit necessitas.
Prudentis est leges sequi,
Quas dictat ordo caeli.SCENA IV.
Comitum Guntheri afflictio, et metus caeso Principe.
Theodo. Grimoaldus.
NYmphas gementes audio, et maestis nemus
Lacrimis rigantes: caussa in occnlto latet.
Praesagit animus aliquod ac ingens malum.
Grine. Silvas pererranti unica est vulpes mihi
Ripas ad amnis visa, quae celeri fuga
Ad nota se latibula proripuit. Fera
Occurrit hodie nulla, quam venabulo
page 373, image: s391
Prosternerem ruentem. At ubi princeps agit?
An forte nosti? The. Principem haud reperi uspiam.
At questibus resonare percepi procul
Saltus et agros. Quam metuo, ne quid. Grim. Nefas
Prohibite divi! At ecce prae currit canis;
Guntherus insequirur. The. Heu! solito canis
Vidctur esse tristior. Caelum pia
Ne sperne vota. Grim. Legere confestim iuvet
Vestigia, et quo nos Dromas ducat, citos
Inferre gressus. Theo. Audio. O laevos Deos!
O maesta fata! Grim. Quid gemis? The. Princepsmeus!
Grim. Collibus aberrat? Theo. Haeret affixus solo.
Grim. Labore fessus? Theo. Morte devinctus iacet.
Grim. Guntherusextincuts? Theo Habet, Grim. Heu casum asperum!
Theo. Iuvenis ferocis dente percussus ferae.
Grim. Suo involutus sanguine, ac victor fuis.
Theo. Spectaculum quam lugubre hoc fuerit patri?
Grim. Quam triste matri? Saeva tempestas ruet
In nostra capita: Principis quod non latus
Comites fideles teximus. Theo. Levia haec forent,
Vulnus nisi esset Norico inflictum grave,
Et dira clades morte Guntherisui.
page 374, image: s392
Grim. Animo Liutpurga ut feret iniquo necem
Ardens amore filii! Haud iram premet:
Cervicibus culpam revulsis, ne ambige,
Luemus Theo. O si fata mutari queant,
Revocabo caede Principem letus mea.
Grim. Flecti voluntas non potest magni Iovis,
Odio interibimus Liutpurgae tamen.
Theo. Ingrata caeso vita Gunthero mihi.
Ibo, ibo, negligentiae paenas dabo.
Grim. Insanientis fila, vitae abrumpere,
Esse reor, antequam Atropos stamen secet.SCENA V.
Thassilo cum Liutpurga extinctum filium deplorat, Ecclesiam construi, ac Mausolaeum erigi iubet.
Thassilo. Liutpurga. Hugibertus. Theodo. Grimoaldus.
HOc nemore pastor retulit ablatum decus,
Et gloriam domus Agilolfingicae?
An lucus inquirendus est alius mihi?
Hug. Haec ipsa silva ect; mente si memori notas
Et figna teneo. Liut. Cladis invisae locum
Aspicere trepidat animus, et luctu pavet.
Hug. Haspropter undas cecidit infelix puer.
Cerno furentis corpus exanimum ferae
page 375, image: s393
Venabulo intorto: prope immersus suo
Natat cruore. Plura sed prohbet dolor.
Thass. Effare, colle si quid arcanum latet:
Ne metue. Suetum pectus aerumnis gero.
Hug. Princeps iuventae, Boicae terrae iubar!
Cadunt per ora lacrimae. O maestum nefas!
Thass. Guntherus apro iunctus incumbit solo.
Liut. Ah! nate, matris gaudium, et blandum decus
Curas tot inter, maximus sed nunc labor:
Taline specie te Liutpurgae tuae
Praebes videndum? sic in amplexus venis?
Ridentis ubi nunc frontis ac oris nitor?
Ubi nunc genarum purpura, et vultus nives?
Abiere. Tristis pallor, et dirum gelu
Faedavit artus. Siderum in morem prius
Oculos micantes atra caligo tegit.
O sortem acerbam! pectoris lumen mei
Iacet perem ptum Hug. Questibus silvae sonent.
Nemusque circum. Norici occubuit iubar.
Thass. Quam flebili Guntherus est letho datus!
Vix temeo lacrimas: filium extinctum gerno.
Liut. O fata! queis miseram reservastis malis?
Contempta soret: expulsus e regno pater.
Tenera iuventa natus occilus, velut
A latere matris surculus vulsus suae.
Heu cruda, et omnibus feris peior fera!
Non forma saevam, illustre nec flexit genus,
Utinnocenti parceres iuveni ferox?
Thass. Frustra querelas fundimus, frustra nemus
page 376, image: s394
Voces sonorum reddit, et gemitus graves:
Numquam redibit noster ad vitam puer.
Liut. Plorare pietas filio abrepto iubet.
Thass. Ignava pieta, quae nihil caesum iuvat.
Liut. Negare miseris lacrimas, credo impium.
Thass. Fletu abstinere, fortis est animi ac pii.
Liut. Quaenam alia nato iusta persolvat parens?
Thass. Precibus sacroque thure placandus Tonans
Est manibus perempti, et astrorum favor
Quaerendus auro pauperum sparso in gregem.
Liut. Cur ergo differs? et trahis segnes moras?
Thass. Perenne iuveni erigere monumentum placet.
Prospicite comites funeri aptando locum.
Liut. In nemore vasto? Thass. Inhabitat et silvas Deus.
Liut. Ego ipsa circuibo, fors membris legam
Tumulum legendis. Thass. Magne da rector poli,
Aeternum honori surgat ut Templum tuo;
Ostende signo, stare que iubeas loco.
Sed ecce cerva monstrat accensum procul
Impavida cornu. Adibo propius: non fugit.
Impelle manibus. Hug. Perstat immoto gradu.
Thass. Impete sagittis: laedere at noli. Theo, Redit
In me sagitta: nec illa se quicquam movet.
Thass. Veneror supremum Numen, et curvo genu.
page 377, image: s395
Hoc destinatium credo Guntheri mei
Nemus sepulchro. Ligna congerite, ac rudi
Extruite saxo tenue monumentnm interim,
Maiore donec mole se tollat domus
Superis dicata. Grim. Nulla erit iussis mora.CHORUS.
Guntheri comites, Nymphae ac pastores exsequias agunt, corpus tumulo componunt.
Callirrhoe. Oligochronia. Dorylus. Gundobaldus. Utilo.
ITe fideles Proceres sancto
Iuveni exsequias, ite frequentes.
Tu quoque mitis propera Faune
Incola silvae.
Dryades modici funera curent
Fletibus aevi: pastorumque
Hirsuta cohors lacrimasiungat.
Olig. Parco maestis monitis, Nympha:
Defleo puerum, pectora tundo,
Evello comas.
Dory. Principis heu! pallida membra
Saltibus effert aulica turba.
Gund. Sistite socii triste cadaver;
Et Guntheri molliter ossa
Ponite fessi.
page 378, image: s396
Util. Gemitus, luctus, lamenta sonent:
Proles magni Ducis ac Regis
Diro casu iacet extincta.
Call. Flumina, colles, fontes, agri,
Maenia, silvae flete peremptum:
Luge caesum Norica tellus.
Dor. Spargite flores, cingite sertis:
Cecidit flos, ac gloria nostra.
Gund. Condite nigro membra sepulchro.
Hoc monumentum conteget artus
Gunthere tuos.
Vale o vale supremum,
Princeps vale iuventae.
Util. Ornent vestes, arma sepultum,
Venabulumque tortum.
Gunt. Ilicet. Actum ect: iusta soluta.
Call. Addite tristis caussam mortis
Tumulo carmen.
Guntherus aprum dum ferit,
Ictu perit cruento.
page 379, image: s397ACTUS II.
SCENA I.
Thassilo, sacris operante Protochoro, Callirrhoen theophobo iungit, eidemque Mausolaei tutelam commendat.
Theophobus. Philocalus. Thassilo. Callirrhoe. Protochorus.
ABiere iam plures dies, necdum meos
Solari amores licuit. Im nostros thoros
Quae nympha sit ventura, mihi scire haud datur.
Phil. Spera, Theophobe, precibus haud iustis negat
Favorem Olympus, vota nec spernit Tonans.
Theo. Immense Rector orbis ardentem iuva,
Castaque sponsam accendat Hymenaeus face.
Phil At ecce Princeps Norici sidus soli,
Quem pone sequitur Virgo non tardo gradu.
Sollicita pro te Numina, o charum caput.
Thass. Tandem Theophobum cerno, cui stabili fide
Addicere sedet inclitam nympham. Placet
Conditio? Theo. Si absque labe tranquillos dies
Pudica ducat, sedula, et magni Iovis
Intenta verbis; egligat fluxas opes,
page 380, image: s398
Fugiat honores, ac voluntatem Deo
Submittat uni. Thass. Spondet haec Callirrhoe.
Call. Per astra celsa iuro, per caeli faces,
Me iussa condere intimo mentis sinu
Et monita sancta, si ignibus famulam suis
Dignabitur Theophobus. The. Arridet brevis
Sermo ac modestus. Principis summi lubens
Peragam imperata. Thass. Qui novas sponsis roget,
Dictetque leges, advocandus nunc erit.
Protochorus adducatur, annosa latet
Quercu verendus. Phil. Propero, ne castis mox [reading uncertain: page damaged]
Faederibus obiciartur, et quaero senem.
Thass. Ergo stat animo, pectora ardoris sacm
Vincire nexu, liberis blandam dare
Operam educandis, thure Guntheri mei
Placare manes? Theo. Certa non dubia est mihi
Sententia: agitat fervidam mentem Deus.
Call. Amor calore Theophobi extimulat pari
Sincera corda. Thass. Utrinque sit pactum ratum.
Sed en venit Protochorus imperio suo
Connubia firnaturus. Theo O laetum diem!
Call. Benigna fata! Prot. Magnanime Princeps, tuis
Ne sisto iussis: fare, quae fierir velis.
Thass. Venerande Mysta, maxime interpres poli,
Hos necte sponsos: faedus aeternum Duce
Et arbitro tesanciatur. Pret. Non levis
page 381, image: s399
Opus est laboris, vinsla cum stringunt duos,
Quae solvat aetas nulla. Thass. Si caelum liget?
Si flamma cogat? Si pari flagrent fide?
Prot. Virtute maiori virum inniti decet,
Qui munere hoc fungatur: infirmi nimis
Humeri ferendo tanto erunt oneri Phil. Grave
Nil est amanti. Exsequere, quod Princeps iubet.
Prot. Confisus astris, fretus auspicio tuo,
Praecelse ductor, colla submitto iuge.
Thass. Quod ergo faustum sit, nec invitis Diss,
Callirrhoen Theophobus ardentem colat
Ardens et ipse, donec in sese ruat
Peritura mundi machina, et cesset polus
Sidera rotare. Prot. Iungite innocuas manus,
Et annulo stabilite mansuram fidem
Aevum per omne. Theo. Pectora innumeros dies
Flagrent amore. Call Nulla dissolvat pios
Nexus Tyrannis: nullus abrumpat furor.
Thass. Florete sponsi; crescite in gentem sacram
Fortemque, legi semper addictam Dei.
Protochore vigila! ut cuncta succedant bene.
Custodia tuere monumentum mei
Nati fideli: prospice, ut dulci face
Caleant amantes. Prot. Pronus imperium sequar,
page 382, image: s400SCENA II.
Cymothoe ob praereptum sibi Theophobum furiis agitur: quam Fastus et Vindicta in odium extimulant, et Amorem per aera volantem telis impetunt.
Cymothoe. Amor. Megaera. Fastus. Vindicta.
CRudelis ergo despicir
Sponsus meos ameres?
Theophobus et Callirrhoe!
Praestat silere crimen.
Exsurge mens, et divide
Furore nexa corda.
Megaera cum sororibus
Relinque Ditis antra,
Huc huc citatis gressibus,
Huc advola. beasti.
Am. Quos, Nympha, mente concip is?
Quos excitas tumultus?
Quae corda verus alligat
Semper tenebit ardor.
Decreta non convellere
Magni licet Tonantis.
Meg. Quid iussa caeli? quld Iovis
Edicta? vana verba.
Megaera pinum concutit:
Furore pectus imple.
page 383, image: s401
Cym. Quam iactor ah! Vix Adria
Sic voluitur procellis.
Hinc me Cupido lancinat,
Hinc maesta versatira:
Am. Amor repellat nubila,
Et fluctuantis aestum.
Meg. Curas minores abiice:
Cupido cedat irae.
Fas. An par tibi Callirrhoe.
Ut virgo negligaris?
Vin. Iniurinam ulcisci iuvet:
Vindicta subdet ignem.
Am. Amorrs extinguant faces
Iniuriae dolorem.
Fas. Recede candem perfide,
Aut spiculo peribis.
Am. Non ulla timeo spicula,
Non tela, non sagittas.
Vind. Puer superbe concide:
Vindicta torquet hastam.
Am. In teredibunt vulnera.
Impune non lacessor.
Vind. Licet, profane, laeseris:
Prosternor, haud trucidor.
Am. Vos sera paenitentia
Sequetur, avolabo.
Cym. Nos nulla paenitentia
Sequetur, avolato.
page 384, image: s402SCENA III.
Callirrhoe, Theophobus et Protochorus dum egregie in publicum consulunt, inopinato nuntio exautherati Thassilonis percelluntur.
Protochorus. Callirrhoe. Theophobus. Fama.
MUnus parentis a Deo impositum mihi
Et principe, ut patrem decebit. sic geram.
Monebo, castigabo sed blando meos
Sermone natos. Si quis audire abnuat,
Severiori colla submittet iugo.
Call. Amore durum vincitur pectus prius,
Quam verberum terrore. Miti sub patre
Respublica efflorelcit; a. rigido nimis
Custode legum solvitur dulcis quies.
Theop. Summi Tonantis quos agit sanctus timor,
Ardorque caeli, cura non angit minor.
Odere terras, inter aethereas faces
Laeti vagantur corde, dissidio procul
Omni remoto. Prot. Vita quam suavis fluit
Hos inter ignes! nulla fallaci premit
Cupido vultu, nullus exercet metus,
Aut vira praeceps; non inanis spes levi
Deludit ore. Arridet innocuus pudor,
page 385, image: s403
Et sola morum integritas tectum subit.
Call. Haec norma placeat, donec in flammas eat
Arsura moles orbis, et vastum chaos
Conglomeret omnia. Theo. Mente sed numquam excidat
Gencrosa virtus Principis, cuius manu
Sunt parta nobis otia, et faedus sacium.
Prot. Fortuna molli Noricum semper Ducem
Sinu benigna foveat. Call. O faxit polus!
Fa. Adversa spirat aura magnanimo Duci.
Bello petendus, Francici Regis fidem
Secutus, a Proceribus addictus neci
Discrimen adiit ultimum. Usura miser
Vitae impetrata exutus est regno suo.
Call. Honore vivit abdicato Dux pius?
Theo. Protegere non potuere tot merita inclita?
Prot. Sic sors acerba Norici affligit decus?
Call. Quid interim nos? non feremus opem patri?
In iura si provincia alterius migrat,
Occidimus omnes. Theo. Heu gravem casum nimis!
Prot. Meliora spera. Regias turres petam,
Fottasse precibus ira concedet meis.
Call. Contende, propera: tollet aerumnas Deus.
page 386, image: s404SCENA IV.
Edonophilus Callirrhoes pulchritudine per sensus intellecta, omnia molitur, Satyros et Colchidem in auxilium vocat, ut eius nuptiis potiatur.
Edonophilus. Visu. Auditus. Odoratus. Gustus. Tactus. Silenus. Satyrus. Colchis.
IAm video portum. Dux cecidit: aura ratis
Fertur secunda. Rapere iam Callirrhoen
Nobis licebit, Theophobi ultro ni thoros
Destituat ipsa Cur enim tantum decus
Possideat ille, de Stoae maesto grege?
Vis Tam pulchra soli forma debetur tibi.
Aud. Siren amore Norica est digna omnium.
Od. Spirant odorem frontis ac oris nitor.
Gust. Rosae genarum suaviores sunt mero.
Tac. Tenerior agno, mollior et haedo manus.
Ed. Quam verba blanda verberant aures meas!
Sic, sic placebit vivere, ac sensus sequi
A provida parente natura datos,
Ut consulant mortalibus semper bene.
Vis. Quos ratio non pervertit, iis sensus sumus
Duces fideles. Aud. Nullus humanum genus
Quatiat tumultus, nostra si amplecti iuvet
Confilia. Od. Si cupidinem quisque expleat,
page 387, image: s405
Sint arma, classes, bellicus procul hinc fragor
Tac. Lubeatque solum tempus ardori dare.
Gust. Castisque dulces osculis sponsos frui.
Edo. O vita felix, si pari nympham face
Flagrare Divum Rector aeternum velit.
Vis. Nos concitati sponte porrigimus manum
Nostro Edonophilo. Pene iam res in vado est.
Edo. Si rapta refugit, aut mihi obsequium negat,
Satyros ciebo, qui reluctantem attrahant.
Od. Satyri petulci. Ed. Viribus multum valent.
Pedumque celeritate: nec dubia est fides.
Desere cavernas, latibulis prodi tuis
Grandaeve iam Silene, cum puero huc veni.
Aud. Parebit advocatus? Ed. Haud fuerit mora.
Gressus moventem cerno: praecurrit puer.
Vis. Hic vir videtur. Sat. Iste quid clamor tuus?
Adimis quietem mitibus silvae incolis.
Edo. Iam bilis haeret natibus? laesus furis?
Sil. Quae caussa cogit posccne a Satyris opem?
Edo. Callirrhoen miser ardeo: rapere an queo?
Vos commodate dexteras Sil. Nimirum sagax
Haec Nympha nobis. instar anguillae manu
Elapsa fugiet. Sat. Fune constringam probe.
Sil. Sed vincla rumpet. Sat. Exuam vita prius.
Edo. Ne, ne trucida. Viva tradatur mihi.
Sil. Difficile opus. Piomitterc haud ausim tibi.
Edo. Tentare cuncta rebus afflictis licet:
Gust. Acheronta, Superos quando non flectis, move.
Edo. Ergo propinqua maxima huc Orci Iues.
page 388, image: s406
Scu terta, seu te detineat aer vagam.
Sat. Quod nos nequimus, hoc Stygis poterit Probrum?
Edo. Quam cuncta metuunt, non minus Satyri timent.
Sat. Sagamne metuam? faeda sit labes procul.
Col. Auxilia nostra quisquis ambiguo peter
Furorelaesus, sentiet felix opem.
Nam cuncta sese nutibus subdunt meis;
Tellus et aether, sidera, ac fluctus maris.
Sat. Quam tumida iactat verba pestiferum scelus.
Edo. Amore dulcis ferveat Callirrhoe:
Haec summa voti. Col. Non ita Aethneis calent
Flammae caminis, Nympha ut ardebit tua.
Sat. Mendacium quis maius unquam? pro pudor!
Cel. Tibine mendax Colchis? experiar brevi.
Volare disce. Sat. Heu occidi! senior iuva.
Sil. Abire praestat. Saty. Numina hoc monstrum auferant,
Quod crura pene fregit, atque agiles pedes.SCENA V.
Innocentiae ac Cupidinis, Timoris et Spei certamen, quod dirimit Mercurius.
Innocentia. Cupido. Spes. Timor. Mercurius.
INter agros et vireta,
page 389, image: s407
Inter horrido recessus
Tutior quam turre Regum
Vivit Innocentia.
Dulcis Echo redde vocem,
Pauca dum requiro verba:
His soles latete silvis.
Nympha ne me neglege.
Sic iubes, at absque fastu?
Qua iuvat legisse parte?
Certa num viderur ista?
An placet deludere?
Non probatur saca vita?
Libera et remota curis?
Caelitum dicata amori?
Ac asylum insontium?
Grata rusticana caula:
Principum non posco sedes;
Nec potentium penates,
Nulla noxa dum premat.
Ergo sic placebo cunctis?
Tuta sic obibo castra.
Sic legam secura flores.
O nimis res prosperas!
Maesta quidrespondet Echo?
Quid minatur? haud lacesso.
Lassa forte me repellit.
Nolo plura quaerere.
Cup. Repperit tandem Cupido,
Quod scelus nigro volebat
Iam diu mactate Diti:
page 390, image: s408
Occide Innocentia.
Inn. Parce, parce, non duello
Provoco quemquam, Cupido.
Cup. Sum tuos mores perosus:
Occide Innocentia.
Sp. Conde telum, conde ferrum:
Spes fovere sueta lapsos,
Et iugo tristi retentos
Eximit periculo.
Tim. Nulla pars adversa nobis:
Neuter inter fortiores
Litigantes esse malo,
Ac utrique cedere.
Sp. Vana Spes, ac res inanis,
Dum calent contentiones,
Mobilesque factiones,
Adiuvare neminem.
Merc. Iurgiis impone finem.
Et procul Cupido cede.
Nil tibi iuris relictum:
Vicit Innocentia.
Cup. Cedo: sed redibo: fraude
Innocentiam fugabo.
Mer. Vane, semper hinc recede:
Vicit Innocentia.
page 391, image: s409SCENA VI.
Protochorus bono animo esse iubet Callirrhoen ac Theophobum; a Carolo Magno se cuncta impetrasse, quae petiit. Deinde Thassilonis quietum statum, et felicem mortem enarvat.
Theophobus. Callirrhoe. Protochorus.
AMata Nympha, gloria, et blandum iubar,
Sperare quae licebit a magno Duce?
Divortione durior caussam meo
Praebebit, et revellet addictam fidem,
An pacta thalami iura firmabit pius?
Call. Hoc astra. magnus hoc velit Divum parens!
An absque amore vita sit dulcis mihi?
Prius vagentur fidera in morem gregis
Illapsa terris, ac liquido inerrent polo
Armenta; quam Callirrhoe sponsum suum
Relinquat ardens, ac in amplexus migret
Alterius unquam. Theo. Mentis hoc robur, precor,
Servate caeli. At ecce Protochorus gradu
Ad nos modesto properat. Call. O summi Iovis
Divine mysta, Numinum interpressacer,
Quam gratus, ahne fallar, adventus tuus!
page 392, image: s410
Responsa quae tulisti ab ingenti viro?
Ne me morare Torquet ardentes mora.
Prot. O par fidele coniugum, o patriae decus,
Sunt fata vobis mitia, est aequus Tonans:
Amate, vivite, ut prius. Nemo thoros
Seiunget audax, ira quin gravior premat
Regis timendi. Iussit aeternum rata
Connubia sancta: munera adiecit nova
Sponsis ferenda, et propria inscripsit manu.
Theo. O fausta nobis sidera! o laetum diem!
Call. Beati amores, pectoris blandae faces!
At abdicato Norici ut Princeps agit
Senior honore? Prot. Vixit ubi caelo et sibi
Solus silenti conditus lustro, procul
Omni tumultu, clausit extremum diem,
Nitidasque caeli victor intravit domos,
Sublimior tumore contempto et throno,
Quam Principatu aut aurea frontis nota.
Theo. Audire quam delectat egregium Ducis
Animum in amantes, Principis finem ultimum
Vitae peractae! Carmina sonent et fides,
Tollantque Reges. Call. Cantus et laudes decent.CHORUS
Canticis et tripudiis extollitur virtus Caroli; Thassiloni parentatur.
Franci. Norici.
REgis magnanimi dum canimus decus,
page 393, image: s411
Subiecti populi promite carmina.
Quis forti carolo fortior uspiam?
Testatur domitus Sclavus et Insuber,
Tortis quin etiam crinibus Africa.
Nor. Fortunam dubiam Principis incliti
Nos cantate iuvat, parcite lacrimis.
Terras deseruit Regnaquc Thassilo,
Ut semper caeli sidereis plagis
Laetos cum Superis exigeret dies.
Fra. Francorum Oceano limite clauditur
Utroque imperium. Bellica gloria
Sic fines Caroli protulit, Italum
Adiecitque solum: cum Pius interim
Aras munifica concumulet manu.
Nor. Tot templis tribuit munera thassilo;
Quot fluctus Libyco vix numeres mari.
Iam Divum fruitur caetibus additus,
Et grato colitur pectore ab omnibus.
Virtutis solidae non iubar interit.
Fra. Mortales animae iustitiae date
Et sanctis operam legibus: occidunt
Soles ac redeunt, gloria permanet.
Virtus non metuit vera periculum,
Orbis magnalicet machina corruar.
page 394, image: s412ACTUS III.
SCENA I.
Cymothoe cum Edonophilo insidiis circumvenire tent at Callirrhoen.
Cymothoe. Edonophilus.
ERgo sedet animo Theophobum damno gravi
Mactare Cuius arguo sceleris reum?
Amavit: aliam duxit uxorem miser.
Sat criminum istud. Feminas ante omnia
Contemptus urit. At quid eveniet boni?
Vindicta, quae iucundior vita mihi.
Est fructus hic exiguus, et laeso semel
Potiere numquam coniuge. Antiquas faces
Vibra Cupido: cedat irarum tumor.
Qua mente dicar esse? decerno nihil.
Edo. Quid anxia haeres Nympha et ambiguo iacis
Dolore verba? dubia ceu nutat ratis
Agitata ventis, in quod inclinet latus.
Cym. Dirus Theophobus caussa maeroris mei.
Edo. Flagras amore: vulnus agnosco. Cym. Haud nego.
Sed navi ea dem veheris, et mecum gemis.
Edo. Callirrhoe profana! Cym. Quam varios puer
page 395, image: s413
Cupido motus excitas? Nympham levem
Odi, ardet iste. Edo. Utrique consultum foret,
Si nuptias dissolveret vis aut dolus
Male ominatas: cederet ut uxor mihi,
Tibi maritus. Cym. Calculum forte haud male
Subducis Edonophile: quo pacto tamen
Id fiat, haud prospicio. Edo. Conspirent duo
Adversus unum, nuspiam evadet manus
Ita cinctus. Operam polliceris si mihi,
Soror, fidelem, in expedito res erit.
Cym. Promitto, iuro. Edo. Simplicem sponsam iuvet
Circum venire fraudibus; spensum mea
Virtute vincam. Cym Quo modo tandem capis
Animum rebellem? Edo. Quo solent Reges capi.
Muneribus et donis traham in casses meos.
Mortalitas vix cauta contra haec est satis.
Cym. His firma rnunimenta sternuntur, cadunt
Educta caelo maenia Cyclopum manu.
Edo. Tu iam parata porriges dona: ut mali
Nil suspicetur, ipse si praesens feram.
Cym. Parebo monitis. Edo. Munera assume illita
Dulci vemeno. Cum ore gustabit semel,
Deiecta mente, Theophobo spreto, meis
Flammis calebit. Non secuturum autumas
Divortium? Cym. Confido: matura gradum.
Opus absolutum hoc cupio iam dudum dare.
page 396, image: s414SCENA II.
Dum blandis verbis illecta pene cassibus haeret Callirrhoe a Satyris abripienda, Theophobus et Protochorus fraudem detegunt.
Callirrhoe. Cymothoe. Silenus. Satyrus. Edonophilus. Protochorus. Theophobus.
AD tenue murmur limpidi fontis solet
Spirare suavior aura, captare hanc lubet,
Artusque fcssos ponere herboso solo.
Labore perfunctam occupet dulcis quies.
Sat. Nunc tempus aptum, rapere nunc Nympham licet.
Sil. Lassata nondum membra destituit vigor;
Quid sit futurum, paululum exspecta puer.
Call. Abite Fauni. Dormio, an vigilo? thoro
Corpus levabo. Tuta nec silvis fides.
Sat. Cedamus, ut fallamus ardentem mora.
Cym. Dilecta salve nupta: per densum nemus
Sic sola oberras? Ubi maritus? non domi?
Call. Mandata Protochori excipit. Sed quid novi?
Cym. Exigua corde dona sincero tibi
Defero, Virago, veteris immem orem putes
Ne forte amoris. Call. Colere sic famulam lubet.
page 397, image: s415
At quid rependam? Cym. Maximum credam decus,
Si munus hoc dignaberis et oculo et manu.
Call. Dignabor ore, dantis ut mentem osculer.
Cym. Beata poma, Nympha quae pulchro sinu
Formosa geret, et porriget sponso suo.
Call. Soror beata. compotem quae me facir
Tam grati odoris: quam suavis erit sapor?
Cym. Gustare libeat. Call. Coniugi ostendam prius.
Edo. Ludemus operam: abstrahere iam tempus iubet.
Exerite vires, robur adiungo meum.
Sat. Mens fervet, et manus calent: raptam tene.
Theo. Scelesta fugite monstra. Sic Virgo sacra
Exposita sit libidini ac odio fero?
Sil. Cedamus omnes. Quanta Maiestas viro!
Edo. Ignava pectora! sie relinquor? sic fugis?
Theo. Amata coniunx, hunc quis in casum impulit?
Cym. Ne prodar, abeo. Call. Dona, quae cernis, soror
Dilecta nuper Cymothoe pignus tulit
Sinceri amoris: vix odoratus fui,
Cum me Satyrus abripere tentavit ferox.
Prot. Infausta proiice munera, venenum latet.
Call. Sub cordice adeo vivido? Prot. Ignoras malum,
Quod saepe specie, msi caves, fallit boni.
Call. At quo modo cavebo? Prot. Consilium dabit
page 398, image: s416
Divina Pallas: huius ut amico otio
Melius fruaris, templa Musarum cole.
Call. Sic numquam aberrabo? Theo. Tibi ne fidas nimis,
Prudentiores consule. At eamus domum.SCENA III.
Religio ac Virtus Palladi innixae ubique sc tutas canunt, atque Ignor antiam >explodunt.
Religio. Virtus. Pallas. Ignorantia.
REligio lapsa caelo
Coniungit astra terris.
Vir. Virtus suam fideli
Locat operam sorori.
Ign. Innititur duabus
Mortalitas columnis:
His destituta fulcris
Mortalitas peribit.
Rel. Quo concido impedita?
Vir. Quod rete me retentat?
Ign. Confide. Sublevabo.
Vir. At duriore nexu
Nunc cernor implicata.
Rel. Me densiore figis
Caliginosa caeno.
Ign. Si semper allaboro,
page 399, image: s417
Omnesque tendo nervos?
Virt. At nil vales profana.
Pal. Conatus est inanis
Virtutis ac laboris,
Ni Pallas eruditam
Contorqueat sarissam.
Rel. Miseram eriges, Minerva?
Pall. Consurge: non morabor.
Vir. Tristes resolve nexus.
Pall. Nodosa rumpo vincla.
Vir. Quas Palladi coronas
Debemus expeditae?
Rel. Secura protegente,
Ac tuta sum Minerva.
Pall. Facesse nunc superba:
Virtus periclitatur,
Religio nubilatur
Inscitiae tenebris.
Ign. Non certo cum Minerva:
Ne ducar in triumphum.
Pall. Religio et alma Virtus
Sunt astra clara mundi,
Si Pallas appropinquet;
Obscura, si recedat.
page 400, image: s418SCENA IV.
Ludovicus Pius, Carolomannus, Arnulphus Callirrhoen honoribus ac donis cumulant.
Ludovicus. Carolomannus. Arnulphus Callirrhoe. Protochorus. Theophobus.
PIetare tutum praestitit Regnum Deus,
Et spero posthac praestiturum: sors licet
Molimine coronam improbo et sceptrum mihi
Detrahere fuerit ausa. Discuflit scelus
Procerum cohors fidelis, et nators patri
Docuit subesse, ac ponere ingentes minas.
Car. Virtute parta Religio tuetur probe.
Quae cum vacillat, concidit Regni status.
Arn. Ubi vera Divum augetur, ac crescit fides,
Cultusque, maior civium exsurgit salus.
Lud. Haec fulcra Regni: sacra complecti sinu
Sanctos amare patris affectu viros;
Fovere populos, saeculo pacem dare:
Non sumere arme, necessitas nisi sit gravis.
Quis ille? Caesaris, autumo, affatus petit.
Admitte. Sic clementiam nostram decet.
Prot. Auguste, sidus Principum, Regum iubar
Tibi famulantem dedico Mystes fidem,
Precorque nutu connubia firmes tuo
Callirrhoes et Theopobi. Exemplum parens
page 401, image: s419
Reliquit ingens. Lud. Premere tam clari patris
Vestigia haud pigebit. Omnia sint rata,
Quaecumque sacris scripta faederibus. Nova
Adicio dona coniugum obsequio ac tuo.
Theo. Caelum rependet, quidquid impendis pie,
Invicte Caesar. Call. Laude munificum feret
Regem perenni terra, et astrorum chori.
Lud. Dulces nepotes lege servabunt pari
Connubia casta. Car. Sit rata aeternum fides.
Plures at agros, plura vectigalia
Superaddo doti. Arn. Stirpis eximiae decus
Non maculo degeneri nota. Pactum placet,
Sanctique amores Theophobi ac sponsae sacrae.
His munera addo Regia, ac ingens latus
Addico terrae, colere pro arbitrio iuvet.
Theo. O Rector orbis, Caesarem serva pium,
Tuere prolem: protege Augustum genus:
Seroque fidera reperant munus suum.SCENA V.
Phthonotrephes, Aseberos, Edonophilus, Mars et Vulcanus contra Theophobum conspirant, ac arma cudunt.
Phthonotrephes. Aseberos. Edonophilus. Mars. Vulcanus. Brontes. Steropes.
ARma defer, arma cude
page 402, image: s420
Cum cohorte nigricante
Mulciber fumose vultum.
Occidat Callirrhoe.
Ase. Imperata, claude, spernis?
Altero te crure privo,
Et pigram recido dextram.
Iussa si neglexeris.
Vul. Impotenti quis furore
Provocat manus Cyclopum?
Faxo, sentiat superbus.
Mulciber quid torquear.
Ma. Ira nil Vulcane prodest,
Arma cude, tela vibra.
Edo. Urgeant mandata: flammas
Suscitato follibus.
Vul. Advola ergo nigra turba;
Igne candeant bipennes,
Mucro, cuspis et sagittae:
Terga Martis instrue.
Bro. Fabricemus arma, fratres,
Spicula, hastas, et sarissas:
Ster. Tela, lanceas et enses
Impio ludibrio.
Ma. Fabricate: Mars adurget.
Hungaris praebete ferrum.
Edo. Stragibus laborat orbis.
Sic peris Callirrhoe.
Bro. Cude frater, cude ferrum,
Dum calet, nec parce dextrae.
page 403, image: s421
Ste. Tela producamus arte
Hasta Martis prodeat.
Vulc. Tollenodosos lacertos,
Tolle Brontes, et sagittas,
Cuspides, hastas, sarissas,
Ocyus manu expedi.
Ma. Sat laboratum: sat armis,
Sat datum furoribus.
Iam thoro defessa membra
Heus fabri componite.
Aseb. Spicula ut beastis omnes!
Concidet Callirrhoe.SCENA VI.
Dum Theophobus et Callirrhoe mutuis ardoribus flagrant, Mopsus tristi vultu attonitus cladem imminentem et hungarorum irruptionem denuntiat, nec tamen amantes divellit.
Theophobus. Callirrhoe. Mopsus.
MUltis abundas Principum, sponsa, et Ducum
Regumque donis: fraudis insidias sagax
Docuit latentes fugere Protochorus: sacris
Instructa monitis nuspiam excedes via
Inposterum. Felicitati ne tuae
page 404, image: s422
Quidquam deesset, Christiani orbis parens
Supremus ossa Iuvenis Invicti domum
Praeneste misit, ut tueretur lares,
Sanctoque provocaret exemplo rudes
Ad robur animos, gloriam, laudem et decus.
Call. O dulce pignus, munus o gratu mihi!
Non tanto amavit Lydiae dives nimis
Aurum tyrannus, mater aut natum suum
Dilexit unquam, ardore quanto animus caler,
Cum mente memori volvo, cum blandum audio
Nomen Agapeti. Placidus adveniat meis,
Semperque nostris aedibus degat lubens.
Extrema donec membra conungat dies.
Theo. Confide. votis defrcit nostris nihil.
Call. Aeternitas. Mortale diversa genus
Iactatur aura: sortis instabiles vices.
Theo. Sors nulla amantes laedit, aut ludit Deus.
Call. Questibus amantum personant fylvae ae agri,
Et nemora et urbes. Theo. Igne caelesti haud calent,
Qui sic queruntur: Cyprius torquet puer.
At nemo nos affliget, ac eoget genas
Turbare fletu. Call. Saepe connubii impotens
Fortuna leges violat, et solvit iugum.
Theo. Adamante vincta pectora arbitrio levis
Non subiacent Fortunae, et audaci rotae.
Call. Sic fata iubeant! nulla clades, aut furor,
Miseria nulla dirimat: aeternum pari
Face ardeamus. The. Turbine involvat Tonans,
page 405, image: s423
Commisceatque cuncta, constabit fides.
Mop. Aufugite chari coniuges; mittant manus
Nexus amicos: hostis a tergo imminet.
Sternit, trucidat: nemini rabies fera
Parcere suevit. Urit agros ac domos:
Evastat omnia, diripit templa, et sata
Evertit. The. Immanis quis hostis? Mops. Non vacat
Narrare. Latebras quaero, me silvis tego.
Call. Mutata sic repente sors? The. Cessa queri.
Non arma, non hostilis acies, non mucro
Cervice pendens minuet ardorem meum.
Call. Non timeo ferrum: vincla non rumper furor.CHORUS.
Licet vis magna sit Amoris, Fortunae nihilominus cedere, turbato mari ostenditur.
Amor. Fortuna. Dolor. Spes.
SUrgite venti, saevi Borea,
Tumeant fluctus, turgeat unda,
Spirate Noti, mota procellis
Aequora fument, tutbine nullo
Mergetur Amor.
For. Concita flabris murmura Ponti
Fortuna seco: si lubet auram
page 406, image: s424
Reddo quietam, deurbo minas.
Dol. Fidus Amori comes aeternum
Dolor adsistit. Am. Cede profane
Cui tua possint iura plaeere?
Dol. Mortales sic temperat alma
Fortuna dies. Iungor Amori
Licet invito. Am. Negligo caecae
Mandata Deae. Dol. Carbasa quisquis
Vertere novit, spirat ut aura,
Voco prudentem.
Am. Fortuna mihi rarius aequa,
Plerumque premit. Fort. Vesanus Amor,
Munera Sortis spernit amicae.
Am. Anchora nostris unica rebus
Spes, Fortunam pelle immitem,
Pelle Dolorem.
Sp. Spera, spera, foveo partes
Semper Amoris Am. Labor in undas:
Fortuna iuva. Dol. Negat irata
Sors auxilium. Am. Spes succurre.
Sp. Mitte timorem desero nullum.
Am. Obruor undis. Dol. Pereo tecum.
Sp. Aeequore volvor. Am. Dol. Mergimur ambo?
Corripit ingens fluctus utrumque.
Sp. Spes nulla super?
For. Fortuna freto tuta vagatur.
Am. Emerget Amor. Dol. Dolor emerget.
Sp. Spes magna super.
For. Absorptus Amor; Dolor extinctus.
Spes nulla super.
page 407, image: s425ACTUS IV.
SCENA I.
Dursachus, Szalardus ac Bugatus Hungarorum seu Reges, seu Duces orbi terrarum exitium minantur.
Dursachus. Szalardus. Bugatus.
SUblime Titan extulit dudum caput,
Et adhuc moramur, caedibus parcit manus,
Nec ulla praeda militem ditat meum?
Sza. quo vis, eamus, dextera in pugnam caler,
Diripere gestit moenia, et flammas ferox
Late per agros spargere, atque hominum greges
In servitutem trahere, vel letho dare.
Bug. Exuere victos, spolia colligere haud meum;
Maiora spiro. Sternere, ac magnos Duces
Perimere, ferro et igne miscere omnia,
Unica voluptas. Dur. Veneror, et laudo viros
Ad arma natos. Hostium nemo impetum,
Roburque vestrum sustinet. Torrens velut
Adauctus imbre monte cum praeceps cadit,
Fragore cuncta evertit immenso, arbores
Evellit, undis saxa detorquet, sata
Laetasque segetes proterit: turres, agros
Sic vestra virtus vincit, enervat, domat.
Szal. Quae pars petatur, militem ut praeda gravem
page 408, image: s426
Domum reducam? Noricum, an Moravum plaga?
Italia, Franeia, magna seu Germania?
Durs. Orbem universum, vota succedant modo,
Haurire flamma, caedibus, gladio iuvat.
Ausonia vires sensit, et robur tulit
Saevum Hungarorum: Gallia expers haud fuit,
Eritve stragis ultimae. Europae tremit
Pars melior, ac concutitur ingenti metu,
Dum signa nostra concinunt, litui sonant.
Bug. Piget referre, mentis ignavae notas
Quas ad dat alas, corda cum mvasit timor.
Non praelium, non pugna, sed caedes fuit,
Quoties cruentas cum hoste conserui manus,
Cessere maximae Hungaris turmae, ac Duces,
Germana virtus cessit. Europam doma.
Et Africa et Asia colla submittent tibi
Durs. Non quaero proprium, Gentis extimulat decus.
Nunc lubeat incursare vicina oppida,
Vicosque et arces, Noricos ferro adgredi,
Et rapere populos. Reliqua disponet Deus.
Revelle signa miles, et Martem cie
Cantu tremendo, cornua et litui fremant.
page 409, image: s427SCENA II.
Protochorus Suos animat, ne theophobum unquam deserant.
Protochorus. Eusebes. Athanatos. Fortitudo.
PEriculosa tempora, Sodales, premunt.
Discrimen instat ultimum: filum brevi
Lachesis secabit, Theophobo firma fide
Haerere si cupido. Eus. Perplexo, Pater,
Sermone tentas pectora, haud terres tamen.
Mortem minaris? Non metuit animus mori.
Securus immortalitatis cum Deo.
Pro. At tristia admovebit immanis furor
Tormenta: fato fimplici occidere haud siner.
Ath. Mors una cunctis. Larva non cruciat fera,
Aut vana species supplicii. Ferrum, rotae,
Enses, mucrones, tela demonstrant brevem
Aeternitatis ad decus summum viam.
Pro. Hac mente laetor, gloriam virtus tibi
Pariet perennem Perstet immotus rigor
Hic semper animi. Eus. Flumen ad sacrum caput
Priusrecurrat, quam exuam immutabilem
Cordis vigorem, Theophcbum linquam meum.
Ath. lacerentur artus, membra discerpant canes,
Venae refundant sanguinem, dentes crepent,
page 410, image: s428
Fundantur ossa, Theophobi obsequio pio
Servabo leges: barbaras sperno minas.
Prot. O magne Rector orbis, et Divum Parens
Hominumque, custodihanc voluntatem precor.
Iurata constent faedera, et duret fides.
Fort. Ambigere noli, Protochore. Firmo tuos
Ad robur et patientiam: sertis caput
Et placida cingo tempora, ut moneam sacrae
Victoriae certamine exhausto brevi.
Non pectus expugnabit hostilis furor
Ullius, opem praebebit e caelo Deus.
Prot. Superi beastis! gaudio quanto fluo!
Eus. O dulce sertum! vita quam sordet mihi
Ath. O laeta fata! suavis immortalitas!SCENA III.
Fama Metu stipata Constantiam ac Religionem frustra fugare conatur.
Religio. Constantia. Fama metus. Phobotrephes.
QUid Maesta volvunt tempora?
Quid dira sors minatur?
Const. Fortuna ferme mobilis,
Et lubrico tenore.
Fam. Immanis hostis imminet,
Et Barbari latrones:
Aufugite, quisquis restitit,
page 411, image: s429
Aut captus, aut peremptus.
Rel. Non terret hostis impius,
Nec capior, aut trucidor.
Const. Dum vera pectus imbuit
Constantia, an vacilles?
Rel. Ubi te fideli dextera
Complector, haud timebo.
Const. Ah! fida nexu vincula
Stringamus arctiore.
Rel Sic fune sic sint pectora
Revincta triplicato.
Met. Laqueo tenaci dissuo
Metus ligara corda.
Const. Non languet ardor mutuns.
Procul hinc, procul facesse.
Phob. Admittite in consortium,
Ne sternar in timore.
Const. Timere non est fortium,
Sed mollium virorum.
Phob. At hostis urget undique.
Pavore quis vacabit?
Rel. Corroboret constantia,
Et fortitudo mentis.
Met. Propinquat Hungarus: auribus
Non insonant fragores?
Phob. Profugio. Cons. quae constantia?
Rel Quae fortitudo mentis?
Pho. Est vita multo charior,
Quam mentis amplitudo.
Rel. Abeant profana pectora:
Nos nemo separabit.
page 412, image: s430SCENA IV.
Dursachus et Szalardus militum globe cincti Theophobi amicos seu Mystas trucidant, ipsum abripiunt; Callirrhoen vulneratam et ferme exanimem abiciunt.
Theophobus. Callirrhoe. Eusebes. Athanatos. Dursachus. Szalardus. Bugatus.
ODura sors! Dividimur ah! Callirrhoe.
Seiungit hostis barbarus. Call. Memori tamen
Serves amorem pectorie; tyrannus pia
Si vincla rumpit. Theo. Merevisurum brevi
Spero penates, turbo cum poner minas,
Et detonabit saeva tempestas. Call. Perii,
Nisi me revisas. Theo. Abstrahar. pellar, premar.
Nunc firmo mentes; ne quis exerret metu.
Parata sunt supplicia: caedes et cruor
Terras inundat: caussa mortis sum omnibus.
Eus. Est grata mors, quae spondet aeternum decus.
Durs. Miles trucida, sterne vesanum gregem,
Nisi perduellis Theophobo obsequium neget.
Ath. Iurata rumpam pacta, moriturum ut caput
page 413, image: s431
Discrimini eximan? Absit infandum scelus.
Durs. Cadat superbus. Ense cervicem mete.
Szal. Habet profana lingua. Quae mens nunc tibi,
Theophobe? The. nil formildo Durs. Vinclis iam manus
Pedesque stringe, metuere ut discat miser.
Bug. Quid reliqua turba speret? Dur. Occidi placet:
Nisi thure nostra numina accenso colat.
Eus. Idola thure venerer, et monstris litem?
Me nemo coget. Call. Una vox ista omnium.
Dur. Lues nefanda peteat. I, ferrum expedi,
Rape miles, ac concide. Bug. Mandatum iuvat.
Irrumpo: fortem nullus effugiet manum.
Call. Immense Rector orbis, assistas tuis,
Animosque muni robore a caelis dato.
Szal. Cecidere cuncti: sceleris atroces luit
Poenas cohors rebellis. Durf. Impietas fera
Maiore fuerat digna supplicio. Deos
Nunc rursus aversetur, et spernat meos.
Detrahite vestes, vertite e fundo domos,
Ignemque templis subdite, ut nullum amplius
Vestigium supersit erscti hoc loco
Monumenti et area. Bug. Pronus imperium sequor.
Durs. Post noricum omne clade vastabo pari,
Ut miles auro et glroia redeat gravis.
page 414, image: s432SCENA V.
Caelum Theophobi amicos ad coronamvocat. Callirrhoe deserta, squallida, atque aegregressum trahens Theophobum incassum requirit: meliori tamen omine recreatur.
Duo Genii Caelestes. Callirrhoe.
GEn. 1. Animae beatae, gaudium terrae, unica
Caeli voluptas, fine quam puchro diem
Clausistis omnes! Imbuit sanguis solum,
Ut postfuturis saeculis surgant rosae,
Vestroque de cruore ducatur color.
Gen. 2. Victus tyrannus, mortis exemptus timor.
Amorque vitae, qui exui tarde solet.
Iam veste cingit candida immotalitas,
Ornatque sertis tempora, et sceptris manus.
Gen 1. Callinhoe sis laeta tanto munere,
Divisque thesaurum imputa e gremio tuo
Eductum in auras lucis et clarum diem.
Gen. 2. Sed Nympha nondum visa quo luco latet?
An vulnerata barbaro ferro silet?
Call. Quis meminit afflictae, ac recordatur mei?
Affecta diro vulnere et plaga gravi,
Lacerata probris vix traho fessum gradum.
Gen. 1. Accuiro povus, Nympha, in auxilium: sacra
page 415, image: s433
Sustento brachia. Sanguis ut venis fluit!
Infirmi ut artus! languidum ut natat caput!
Call. Perempte blanda pignora, et nottro e sinu
Transmissa caelo. Gen 2. Sidera et stellas premunt
Polo recepta. Call. Theophobum sed quae meum
Fortuna versat? Vivit, an caesus iacet?
Reperire nondum lievit. Gen. 1. Abitractus tuis
Et raptus est penatibus. Call Sotrem gravem!
Dilecte sponse, moriar, ardens ni laies
Repetas amatos. Gen. 2. Lacrimis parcas, precor,
O grata caelo Nympha, ne plagam asperes,
Vumusque recrudescat. Haud abent diu
Charis Theophobus aedibus: Numen videt,
Auditque gemitus. Dulcius surget iubar,
Illustriorque fama post maestos dies,
Es Sole vacuum saeculum. At tempus iubet
Sistere cruorem. Laesa componet quies
Et lassa membra, si obligabuntur prius.SCENA VI.
Allotriozeton et Idiobule Callirrhoes calamitate laetantur, iusque opes ad se trahere allaborant, adstipulantibus Edonophilo et Cymthoe, licet Conscientia Paenis secuturis timorem incutere nitatur.
page 416, image: s434Allotriozeton. Idiobule. Edonophilus. Cymothoe Conscientia.
ABductus est Theophobus, extincti fimul
Omnes amici; languidum coniunx levis
Molitur aegre greslum: in exitium, soror,
Nymphae superbae cuncta conspirant. Id. Favet
Fortuna nobis. Praedia usus in meos
Turresque nunc convertere, ac pingues agros
Tuto licebit. Sauciae nullus geret
Curam minister. Protochorus ipse occidit,
Aut fugit in deserta, nemorumve abdita.
All Properemus arces, arva, silvas ac domos
In iura raptim nostra transferre, antequam
Redeat Theophobus, Regibus caussam probet.
Id. Arcana, frater, monita negligere est nefas.
Urget voluntas, stimulat in facinus calor,
Ac sitis habendi. Presla non posthac iugo
Subdere iuvabit colla, dominari lubet.
Cons. Qua fronte tantum crimen, et dirum scelus
Audebis heu! profana? Id. Prosternor meru.
Haec unde vox? All. Exsurge: sunt vanae minae,
Ludentis Echus somnia. Cons. Incaslum furis,
Non te beabunt spolia detracta aedibus,
Templisque sacris. id. Ista fors aurae putas
Ludibria esse? All. Sperno. Divinum nihil
His vocibus praefertur. Cons. Aeternum peris,
Aliena si diripere non cessat manus.
All. Aeternitatem nescio, tempus colo,
page 417, image: s435
In tempore utique natus. Id. Intrepidum virum!
Cons. Ergo recedo pulsa, te diris tamen
Relinquo paenis. All. Non timeo inanem sonum.
Submota larva. Nos odor lucri trahit:
Callirrhoen nudare fortunis lubet.
Edo. Ut laeta sors nos iungit, ut Divum favor!
All. Salvum Edonophilum gaudeo. Verum tibi
Dilecta Nympha pene succubuit neci.
Edo. Dii Deaeque pessimam perdant male,
Meos amores sprevit, insano levis
Furore rapta Theophobi. Id. Iam igitur tuus
Detumuit ardor? Edo. Sponsa nunc melior placet.
Cym. Piscatorictus vulnere accepto sapit.
All. Auserre mecum cuncta, quae tenuit, velis.
Grave ut repulsae vindices faedae probrum.
Cym. Nec ego morabor: semper infenso fui
Animo in rebellem. Moriar, aut pereat lues.
Id. Afflicta rebus omnibus Nympha excider,
Aut exuetur: quilibet quercu velut
Ruente ligna colligit et aufert domum.
page 418, image: s436CHORUS.
Tripudiant Fauni propter submotum Theophobum, Callirrhoen sibi deposcunt: quos Iustitia compescit, et in desertum repellet.
Corydon. Pholus. Silenus. Satyrus. Iustitia.
THeiophobus abiit, vivite laeti:
Inclita praedae sponsa relicta.
Pascua, silvae Satytis cedent.
Pho. At cui nubet casta Virago?
Dulcior aura, pulchrior alno?
Poastoris erit ducere Nympham.
Sil. Umbra ut grata est sole calente,
Taurosque iuvat blanda iuvenca,
Sic Slenum nubilis aetas.
Sat. Senis ardores, frigidi amores:
Cenfeo nugas, cupidasrugas.
Virgo canos respuit annos.
Cory. Nemo, Cupido vesane, tuos
Nutriat ignes, aegra senectus
Cui nive multa tempora tingit.
Sat. Me Callirrhoe gremio molli
Pulchra fovebit. Senior cede
Fatuosque undis merge furores.
Sil. Senior cedam iuveni stulto?
page 419, image: s437
Me prius antro terra recondat,
Quam sim stolido lusus amanti.
Phol. Mittite flammas, temperet iram
Suavior ardor: dulcia spargens
Tela Cupido mitiget aestum.
Inst. Procul hinc, procul hinc monstra scelesta.
Nulli nubet candida Virgo:
Theiophobus erit sponsus amatus
Omne per aevum. Fulmine caelum
Detonat, audi turba profana:
Faedos ignes vindicat igne.
Cedite pestes.
Sat. Decepit Amor: cedimus astris,
Antra subimus.ACTUS V.
SCENA I.
Theophobus ad Callirrhoen redire festinat; sed suis viribus diffisus non audet: excitatur a Sclerotheo.
Theophobus. Philocalus. Sclerotheus.
FIdelis utriusque fortunae comes
Ades sodalis, exuli sanctam fidem
Praestare suetus, suavibus verbis mala
page 420, image: s438
Levare nostra: nunc tuo ambiguum rege
Sermone, quaeso. Phil. Prisca sic pietas petit,
Amicum amicus rebus adversis iuvet;
Etenim secundis facile consilium est dare.
The. Iurata saepe pacta, cum vultum levis
Fortuna mutat, amica destituit cohors.
Phil. Ne crede amicos, maesta quos turpi fuga
Sors aedibus revellit, in dubiis proba.
The. Si nota virtus nostra. perspectus tibi
Si pectoris recessus, et fibrae intimae,
Si fraudis expers animus, et castae faces,
Tecum sagaci mente disquire, ac meos
Dissolve nodos. Diligo uxorem sacram,
Sed Hungarorum deserere adegit furor.
An repetam amores? Phil. Plurima inicient moram,
Theophobe, flammis. Sed per obstantes minas
Intrepidus eluctare, nec timido pede
Reflecte gressus. Theo. Turba latronum premer,
Ferroque pellet. Phil. Caesarum implora fidem,
Obsiste telis, arma cum contra ferent.
The. At nemo rapta reddet, et laribus miser
Exigar amatis. Phil. Plurimi abstracti quidem
Agri et coloni: abire caelum non sinet,
Penitusque verti. Tu modo audaci manu
Et ore posce ablata, nec vultum time
Potentioris aemuli, cedet tuis
Callirrhoe dilecta votis, ut prius.
The Sunt grata monita, quis tamen lapsum eriget,
page 421, image: s439
Suffulcietque primus? Phil. Ostendam virum.
Sclerotheus anne auditus aut visus tibi?
The. Magnis ubique laudibus tolli scio.
Phil. En commodum huc adfertur. Affari lubet.
Divine vir, miseratio mentem incitet
Nymphae cadentis, Theophobi eiecti domo.
Scle. Acerba fata nuper edoctus fui,
Nec modica pectus flamma commotum subiir,
Quod nemo porrigeret salutarem manum.
Hac venio canssa, pristinae ut flagrent faces,
Dulcesque sponsi fune stringantur novo.
Phil. Viden Theophobe? quam fluunt laeti dies.SCHENA II.
Phthonotrephes atque eiusamici Theophobi conatibus! obsistunt, ac pernicieum moliuntur.
Phthonotrephes. Aseberos. allotriozeton. Idiobule. Cymothoe, Edonophilus.
ID. Vultus quid horror? nubilae frontis minae,
Oculique maesti? Pht. Dura me clades premit,
Sors tristis urget, lancinat, torquet, ferit.
Id. Effare damnum. Gravius Occultum malum
Antimas adurit. Pht. Levius haud fuerit meum,
Si prodo multis. Id. Frater, in amicum sinum
page 422, image: s440
Depone curas. Pht. Metuo, ne cribro hauriam
Aquam e profundo. Nulla secretum diu
Femina tencbit. Id. Nostra sic vilis fides?
Aseb. Stygiis cavernis Ditis erumpat furor.
Et astra terris misceat, silvis fretum!
Theophobus ah! scelestus, intestabilis
Veteres penates repetet, attollet sacras
Profanus aras, hospites pellet suis
Laribus agrisque? All. Hic me quoque affligit labor.
Ablata reddam! Pauper inquiram stipem.
Plutonis arces, horridam iuro Stygem,
Non reddo nummum. Matre contendam prius,
Ferroque et igne cuncta vastabo. Nihil
Audebit in me Theophobi ignavus tumor.
Id. Tui doloris caussa manifesta est satis.
Felicitatem reducis haud aequo vides
Oculo Phothonotrephes. Ed. Cura nos eadem coquit:
Malim peremptum, quam appropinquantem plagis,
Ripisque nostris. Quid voluptatis feret
Vultus seucrus, ac supercilium grave?
Cym. Nunc spernat amens, ardeat Callirrhoen,
Spoliabo silvis perfidum, ulciscar nefas.
Ase. Iurate comites mecum in exitium ac necem
Communis hostis: victima inferno Iovi
Litate pingui. Pht. Machinor dudum dolum,
Et fraude cogito simplicem ludo dare.
All. Non ludere, animus turbidum est morti dare.
page 423, image: s441
Id. Nec arma nobis, nec nocendi atris mihi
Deest voluntas artibus. Cym. Distis soror
Succurret ultro, vestra si poscet salus.
Ed. Telis onustas cernere ut Nymphasiuvet!
Id. Nulla mora: cum tricuspide hasta mefero
Committo bello. Cym. Spicula eadem sunt mihi.
Ed. Capiamus arma, a feminis vinci est pudor
Virtute. Phe. Caussae nemo communi neget
Operam fidelem. Theophobus ferro cadat.SCENA III.
Providentia e nubibus emergens, dissipat Improborum consilia; quos atergo Nemesis cum Terrore sequitur.
Providentia. Nemesis. Terror.
COnditur atris pulcher Olympi
Nubibus oculus, cleqtque iubar;
Quando densis imbribus aether
Charae gremium coniugis implet:
Redit atrursus fulgor, et agros
Lumine vestit.
Provida sic mens saepe Tonantis
Tecta umbrosa nube videtur,
Dum nulla ferit paena scelestos.
Ac virtutis praemia crimen
Auferre solet.
page 424, image: s442
Prospicit astris summa potestas,
Et Supplicio scelus atroci
Perimit tandem.
Nunc crudeles ego raptores
Pello silvis, urbibus, agris,
Et Theiophobo dico Callirrhoen.
Nemesis flagris caede cruentis
Terga nocentum.
Nem. Quo fugitis? quo tenditis? arva
Reddite sponsis, terga secanda
Praebete mihi.
Ter. Aurea caelo signa refulgeut:
Non sacra Crucia terret imago,
Impia turba?
Nem. Tenebras quaerunt, lucem oderunt;
Insta Terror, mucrone feri,
Utere telis.
Ter. Noxia sontum terga flagello;
Parce monere.
Nem. Sic Nemeis, sic scelerum vindex
Plecto nocentes.
Iusta vereri Numina discat
Perfida tandem soboles terrae.
page 425, image: s443SCENA IV.
Henricus ac Sclerotheus Callirrhoen Theophobo stabili faedere addicunt.
Callirrhoe. Philocalus. Sclerotheus. Theophobus. Henricus.
DEfessa tardo membravix moveo gradu,
Pestifera nondum plaga detumuit; capur
Verrigine agitur, nec satis constat sibi.
At quid Theophobus? Exul utvaluit? Phil. Tui
Amore sustentavit aerumnas graves:
Sed levia cuncta censuit; sponsae admodum
Concoxit aegre absentiam languens. Call. Meus
Fuit ardoridem. Sed quis huc gressum sacro
Habitu verendus? Frontis ut blandum iubar!
Phil. Absterge vultus nubila, Virago. Nova
Nunc lux refulget. Theophobum adducit Iovis
Magni sacerdos Sclerotheus. Sponsum excipe
O Nympha felix. Call. Gaudium haud capio: manu
Retine cadentem. Scl. Fata vicisti aspera,
Sortemque duram. Theophobus Callirrhoae
Se tan dem amtae sistit, affectu fove
Veteri calentem. Nulla divellet dies
Saeclis futuris, hostium aut laedet furor.
Call. Divi beastis! rediit ah! coniunx meus.
O sponse dulcis! ire in amplexus iuvat.
Theo. Dilecta Nympha, suavi ut accendis face.
page 426, image: s444
Atque ore grato mergis exilii mala!
Call. Non vulnus amplius, aut cicatrices do. lent,
Adventus omnes delet angores tuus.
Scler. Pulsis procellis blandius ludit mare,
Virentque sparsis laetius nimbis agri,
Quies labote dulcior fessis venit;
Sic res secundae suavius multo fluunr
Maerore prefsis atque luctificis malis.
Phil. Iucundius melfelle gustaro spit.
Theo. Amissa cum sunt, nostra tum primum bona
Intelligimus, ac aestimamus: sic fames
Pretiosa reddit fercula, et potum sitis.
Call. Gratissimi etsi Theophobi semper mihi
Fuere amores, gratior longa mora
Evasit ardot; et animum totum occupat.
Scle. O sancta flamma! Caesar hanc dono sue
Firmabit ipse. Iam propinquantem audio,
Oculisque cerno. Call. Adoro curvato genu.
Hen. Exsurge Nympha, debilesartus leva,
Stabilique posthac faedere Theophobum cole.
Call. Cervice prona, Auguste, mandara excipir
Devora serva numini aeternum tuo.
Hen. Depone vestem lugubrem, ornatu nove
Accende sponsum, mutua ut flagret fide.
Scl. Sed absque fuco. Casta simplicitas iuvar.
Hen. Quam Caesar ardet, Regius cultus decer.
Theo. Fulgebit ostro Nympha, quam Augustus fovet.
page 427, image: s445
Hen. Sic compta, sic squallore submoto nite.
Theo. Clementiam, Magnanime Princeps, hance Deus
Caelorependet, laudibus tellus veher.SCENA V.
Allotoriozeton, Edonophilus, Ac Vulcanus nevos amores dissociare connituntur, ac Theophobum eiiere.
Cymothoe. Allotriozeton. Phthonotrephes. Edonophilus. Vulcanus.
SPes nulla, triste posse depelli malum.
Theophobus instar, gratia nixus sacra
Et Caesaris potentia, antiquum decus,
Antiqua repetit iura: deturbat ferox
Novos colonos. All. Nec mihi Callirrhoen
Spoliasse quicquam profuit, cultu aureo
Nitet superba, sordida nuper toga
Induta. Edon. Formidare ni cogat Dea
Vindex facinorum, cuncta subvertam dolo,
Et callidis verfutus. Humeri tument
Adhuc flagellis, verbera ut mortem horreo.
Pht. Viro sagaci turpe terreri metu.
Sortem priusquam prosperam inimici feram,
Fulmine perustus occidam. Nervos lubet
page 428, image: s446
Intendere omnes, Theophobo ut damnum irrogem.
All. Hortatur animus, ac idem suader meus,
Consilia non expcdio Cym. Caesareus favor
Caelique, clade opptimere vix sponsos sinet.
Vul. Quid otiosi capita confertis! Leve
Molimen, et facillimum nobis erit,
Quod ponderis videtur, et molis gravis.
Abrumpere iuvat vincla Momento unico
Divellam amantes. Aedibus subdo faces,
Et tecta flammis uro Edo Vulcanus modum
Invenit astu, quo suis laribus migret
Coniunx sine armis. Pht. Exsequerc promta manu
Consilia tam sincera. Vul. Non nectam moras.
All. Astuta mens, quis credat? in fumo latet;
Fuligine atra Mulciber tinctus sapit.
Pht. Haurire laeto incendium vultu liber,
Oculosque flammis pascere, ubi lambent polum.
Edo. Quid amor Theophobum iuvit, ac constans calor?
Deserere rursus cogitut Nympham fremens.
All. Quem torquet ardor lubricus, numquam fatis
Erit quietus, antecedentem lequens
Ut unda trudit, plaga sic plagam nova
Excipiet. Edo. Evasisse quam iuvat hanc luem!
All. Feriet potenti spiculo te iterum Puer.
Edo non fiet. Edonophilus est cautus nimis.
Cym. Invaluit ignis, aedibus, templis furit,
page 429, image: s447
Crepansque piceos volvit ad caelum globos.
All. I nunc proterve, a Caesare auxilium pete.SCENA VI.
Callirrhoen pluribus damnis et cladibus laborantem in meliorem statum restitusit Albertus.
Callirrhoe. Theophobus. Philocalus Albertus.
NOndum cicatrix vulnus obduxit, ferus
Cum faevit itetum Mulciber, tectis fremit.
Quem duta tandem fata decernent meo
Finem dolori? Metuo, ne fessus malis
Sponsus recedat, et peregrinam ambiat
Querulus puellam. Iam refrigescit calor,
Teporque amantis pectus ingratus subit.
Phil. Meliora, Nympha. Semper arsuro ruus
Flagrabit igne sponsus: extinguit nequit
Concepra flamma mentis augusto sinu.
Call. At cur moratur, tardius solito venir,
Si non amores spernit, et thalamos fugit?
Phil. Late furentis impetum compescuit
Vulcani, et undis membra perfusum expulir.
Call. Haec cura felix. Laudo iam longas moras.
Phil. Mox aderit, atque lenier luctum gravem.
Cernis reversum? Call. Cerno: in amplexus ruo.
Theo. Dilecta sponsa, rursus aerumnis levis.
page 430, image: s448
Fortuna nos appetiit, et duam intulit
Cladem profana; folvere haud potuit tamen
Nexus amicos, cuncta tentarit licet:
Nec solvet unquam. Phil. Vota sim caelo rata!
Call. O fide coniunx, laetor adventu tuo,
Priscoque amore. Sortis instabiles vices,
Et aucta damna rideo, dum non meus
Unquam relinquat Theophobus. Theo. Saxvum malum
Arcere oportet: plaga ne intumeat nimis
Et sumat incrementa maiora. Ah! breve
Nos separabit tempus, antiquum statum
Si non reservem. Gaza vi flammae periit;
Ac aere grandi pressa es alieno, soror,
Nullam ministri contulere operam tui:
Raptoribus sed plurima in praedam data,
Permissa reliqua Sortis arbitrio. Sacra
Direpta non samel supellex. Haec gradu
Te calamitatis ultimo mergent, nisi
Pellat serenum Principum nubes iubar.
Phil. Adversa non vos aura turbec, nec dies
Infausta frangat, rursus Austriaca eriget
Domus cadentes, pristinum reddens decus.
Theo. Superi favebunt; Austriae incurvo genu
Adoro Numen: hactenus stetit hanc penes
Felicitas Germaniae, et stabit diu.
Call. Abstergat utinam labis antiquae probrum,
Duroque casu invicta iactatam levet.
Phil. Periculo eximeris, et duro iugo.
Sed ecce Princeps oris Augusti tuo
page 431, image: s449
Motus labore concitum huc gressum movet.
Alb. Discrimini subducere, ac oneri gravi
Fidos clientes, Principum munus reor.
Hinc, Nympha, precibus flexus et lacrimis opem
Praestare statui rebus afflictis: levem
Aeris alieni sarcinam reddam, improbam
Et servitutem detraham Officium tibi,
Philocale, demando istud. Phil. Haud segnis sequar
Tua iussa, Princeps. Call. Vota vicisti mea,
Praecelse Ductor. Faustitas semper sacros
Foveat penates, gloria, et summum decus.
Theo. Plures coronae herois incingant caput.
Alb. Non sceptra quaero, aut Regiam frontis noram:
Populi saluti, cultui advigilo Dei.
Theo. Dignum rependet praemium meritis tuis
Numen supremum. Phil. Verius numquam canir
Cortina Phaebi. Alb Prospera, et felix age
Callirrhoe cum Theophobo. Call. Nutu tuo
Secura damni, debitis nullis gravis.
Theo. Quam sermo suavis, blanda vis mentis Duci.
page 432, image: s450SCENA VII.
Ferdinandus precante Lycobulo Callirrhoen invisit, multis donariis ae agris locupletat.
Callirrhoe. Theophobus. Ferdinandus. Lycobulus. Philoculus.
ATtollo laeta verticem, et sponsam novo
Demulceo nitore: non tota occidi,
Quae sic resurgo; singulis formosior
Diebus evasura, si vitam Deus
Annis propaget pluribus. Theo. Cordi Iovi,
Illustribusque sideribus orbis fuit
Ac Ducibus invictissimis coniunx mea.
Call. Id quidquid est, Theophobe, debetur tibi,
Qui saquallido me iursus educis situ.
Theo. Adscribe potius Praesuli hoc donum tuo,
Cui mitra Vindobonensis a Rege est data.
Call. Lycobulus iste. Agnosco virtutis notas.
O quantus animo! quantus ingenio! labor
Sit, omnium meminifse, quae fecit bene.
Theo. Palamrium autem, Augusta Maiestas tuos
Subitura quod hodie penates sit, viri
Amore ducta. Call. Prona iam veneror Deos,
Ingensque Superis imputo munus diem
Faustum ac serenum. Theo. Properain occursum, soror,
page 433, image: s451
Augustus aedibus imminet, templum petit.
Lyc. Demittere, optime Caesarum, humili sub lare
Dignare magnitudinis culmen tuae.
Ferd. Sceptra pietati subdere, haud nobis novum,
Ponere coronam, ac purpuram, ut liceat Iovi
Vacare soli: Regia hinc pendet salus.
Call. Auguste, gemma Principum, Regum iubar,
Adoro supplex maximum in terris Deum,
Ac genibus advoluta metotam dico
Ferd. Dilecta Nymha, candidum obsequium placet,
Morumque probitas; Theophobo blando quibus
Adstricta vinclis provocas caelum in tuos
Propensum amores, inclitos Reges trahis,
Ut liberali protegant natos manu.
Call. Quot dona tribuit sacra Maiestas mihi?
Ferd. Adiungo plura, mente nos memori ut colas.
Call. Benefacta Lethes nulla delebunt vada.
Ferd. Extendo ditionibus fines tribus,
Atque orno sponsam, et liberam ac iuris sui
Declaro ubique. Call. Gaudio ah! quanto tuam
Famulam beasti! Caesarem, Numen, fove,
Piamque prolem. Theo. Crescat Augustum genus
Aevo perenni. Lyc. Donec in cinerem et faces
Subsidat orbis, pareat stirpi inclitae.
Phil. Sic pulchriori perpetuum amictu nites
page 434, image: s452
Amata Nympha. Call. Caesaris domui omnia
Debebo posthac: munere o quali fruor!
Sum libera. Lycobulus hoc donum sagax
A Rege miti obtinuit. Hard possint aquae
Extinguere Stygis memoriam, tentent licet,
Amplissimi favoris. Phil. Hesychium loco
At quo repones? Theo. Nulla virtuti satis
Sit apta commendatio. Tacito sinu
Reconde, lingua quas nequit prompto eloqui
Sermone dotes. Maximo haec solum viro
Inscribe verba: Candor, ac mentis vigor
Iterum cadentem suscitat Callirrhoen.
Call. Timiuchus autem? Theo. Detrahet maestum situm,
Novaque dulcem vestiet sponsam toga.
Call. O blanda fata! Tonantis o sidus micans!
Sit grata clari nominis fama, ac honor.
Phil. Felicitati coniugum applaudo lubens,
Omnesque Divos, duret aeternum, precor.SCENA VIII.
Edonophilus, Allotriozeton, ac veliqui hostes Callirrboes cum ea in gratiam redeunt, et novam felicitatem gratulantur.
Cymothoe. Edonophilus. Allotriozeton. Idiobule Aseberos. Theophobus. Callirrhoe. Philocalus.
FRustra Theophobi blanda speravi thorum,
page 435, image: s453
Frustra dolosis retia extendi plagis
Irata, nil me machinae, tristes nihil
Iuvere flammae. Coniuges nullus metus,
Nec ulla vis seiungere ardentes potest.
Edo. In irritum cecidere consilia omnia,
Quibus trahere conabar in partes meas
Nympham pudicam. All Callidis dudum dolis
Ac fraude varia nisus incassum fui
Diripere spolia, quae meos tegerent lares.
Idio. Semper voluntas propria illisit ratem
Scopulo latenti, coniugum ubi faedus sacrum
Violare voluit. Aseb. Nec mihi quicquam bee
Successit unquam vincla tentanti pia
Rescindere. Cym. Operam quando lusimus, et gravi
Labore cunctis impia simultas stetit,
Ponamus arma, pace tollamus nefas.
Idio Praepropera suasio ista. Ed. Consilium haud malum.
Sententiae lubenter accedo tuae:
Meam vicissim forsit amplecti iuvet.
Cym. Effare. Non difficilis ingenii fore
Confido Cymothoen. Ed. Amanti cum frui
Nequeas Theophobo, transfer affectum, precor,
In Edonophilum, Virgo, connubio bea.
All. Sunt mira postulata. Cym. Quae deceant tamen.
Aseb. Vicisti: amaris. Pulchra iam te spes fovet.
Edo. Quid, Nympha, spondes? Cym. Sum, atque ero semper tua.
page 436, image: s454
Edo. O grata lux! All. Ardore si flagras pari,
Sponsumque petis, hac nocte te duco domum.
Id. Non displicet conditio. Aseb. Dii, vestram fidem!
Solus relinquor. Edo. Praemium hoc scelerum capis.
At ecce, sponsus properat huc Callirrhoes,
Nymphamque secum ducit. O magno nimis
Tonanti amati coniuges, divum genus,
Ut pacta mecaelestia, et amoris sacri
Iuvant sagittae! Parcite ah! fasso nefas:
Nexus volebam rumpere, at vetuit Deus.
Theo. Sed nunc vetustae labis expungit notam
Candor fidelis, ac amicitiae nitor.
Edo. Aeterna restor sidera, et summum Iovem.
Call. Virago felix, Edonophilus quam suo
Dignatus est ardore! Iunoni parem
Ac Cypridi sortita diceris thorum.
Cym. Beata, si mandata cumulabis, ferar.
All. Ignosce, si quid iuvenis erravi: tuos
Exspecto iusus, Theophobe, ac laudes cano.
Theo. Veniam meretur sceleris admissi pudor.
Idi. Posthac secundas nec ego turbabo faces.
Aseb. Cedo superatus omnium votis lubens.
Unaque laetus celebro festivum diem.
Theo. Veneror amicos, ante quos hostes tuli.
Phil. Aeterna ne sint odia, temus nos breve
Et hora mortis moneat: abolere optimum
Primas favillas. Call. Litibus clausae fores,
Sopita maesta iurgia, ablatum chaos
page 437, image: s455
Contentionum: vita iam tandem mihi
Tristi tumultu vacua tranquille fluet.
Cym. Superi cupita pace permittant frui.
Edo. Non arma circum, non tubae aut litui strepant.
All. Subiecta nullus arva carpat, vel domos.
Id. Fraenos voluntas propria addiscat pati.
Ase. Religio, virtus, cana perduret fides.
The. Numinis honori ac gloriae, obsequi tuo.
Call. Officia nostra maximis, minimis dico.
Phil. Grati perennent Theophobus, Callirrhoe.CHORUS.
Tempus, Pallas atque Providentia omnia fausta coniugibus pollicentur, praesertim sub felici Timiuchi regimine.
Tempus. Hyale. Pallas. Providentia Religio. Virtus.
AStra futuri conscia numquam
Fallere norunt.
Coniuge blando Nympha potitur:
Gloria castos nutrit amores.
Hya. Sublime vehit faedera lecti
Murmure dulci garrula fama.
Pall. Mulceo cantu pectus amantum.
Ne tepor unquam minuat flammas.
page 438, image: s456
Hya. Placido caelum defluat imbre,
Et sua sponsis dona ministret.
Reddant agri faenore multo
Semina sparsa.
Tem. Nivei mores ac sine labe
Vigeant semper.
Pall. Absint fuci procul ignavi.
Candida Virtus erigat aras.
Tem. Prospera Tempus saecula spondet,
Ac annorum mille recursus.
Pro. Provida nexus servat amicos
Cura Deorum, donec pietas
Pallasque reget:
Sors Timiuchum sidere fausto
Extulit urna:
Cuius iussu pulchrior ardes
Squalore, situ, Nympha, remoto.
Rel. Hic mihi sedem stabilem fixi:
Nulla repellet tristior aura.
Vir. Mars licet enses vibret et hastas,
Colo Theiophobus, colo Callirrhoen.
Prov. Cautum est lege ac ordine fati,
Vitus nulla, pietas nulla
Occidat hora nescia mortis.
Hac spe tuti vivite sponsi:
Invida numquam spicula laedent,
Nec Fortunae tela minacis.
Hya. Austriaca sacras proteget aedes
Gloria posthac,
Adversus vim sortis iniquae,
page 439, image: s457
Contra Tumidi fulmina Martis
Tem. Blanda invicti mes Leopoldi
Iura tuetur.
Pall. Nova confirmat gratia prisci
Faedus amoris.
Rel. Quam Leopoldi nomen amatum!
Vir. Patriae ut solers cura Parenti!
Hya. Quantum Augustae robur dextrae!
Duret, Divi, laude perenni.
Numine vestro domet, enervet
Aspera rerum.
Prov. Caelum Austriacis semper amicum:
Nullo Virtus interit aevo;
Regnat terris, regnat Olympo.
page 440, image: s458PAX TERRIS REDDITA, SEU Felix Laophili ac Irenes Connubium.
ARGUMENTUM.
DVm Mars tot fere orbe saevit, Laophili etiam hostis Regnum invadit: quem fortiter excipit, et animose vires opponit Perfidia civium animos tentat, sed a Gererositate victa trucidatur. Gigantes Regem venatum egressum perimere decernunt, verum fulmine percussi ad Orcum migrare iubentur. Astraeae demum ac Virtutis querelis contra Martem auditis, Iupiter pacem promittit, si Laophilo Irene iungatur et Augustaprole Regiam Domum sustentet. Mercurio igitur negotium datur, qui felici auspicio sponsos connubio nectat. Quod ubi perfectum, Dii omnes prospera fata, et numerosam sobolem, aeternamve fore domum pollicentur.
page 441, image: s459PERSONAE.
Laophilus.
Eubulus.
Diodorus.
Cleon.
Hoplophylax.
Pericles.
Asthenes.
Nepiolaedorus.
Irene.
Cleombrota.
Telesilla.
Philocles.
Aphobus.
Artophagus.
Oenopotes.
Camillus.
Metellus.
Epibuleutes.
Hylocomus.
Briareus.
Rhoecus.
Ephialtes.
Regulus.
Polystrephon.
Ariston.
Diomedes.
Hierophanta.
Stratiophobus.
Melaenus.
Hoplophagus.
Agroecoloedorus.
Tellus.
Unda.
Phoebus.
Providentia.
Metus.
Fides.
Gloria.
Pallas.
Tempus. Amor.
Mars Venus.
Generositas.
Perfidia.
Charon.
Iupiter.
Mercurius.
Astraea. Virtus.
Iuno Lucina.
Atropos.
Lachesis.
Clotho.
page 442, image: s460ACTUS I.
SCENA I.
Teura, Mare, ac Sol martem accusant; quos Providentia promissa pace solatur.
Tellus. Unda. Phaebus. Providentia.
QUam misera, quam contempta sum
Quondam beata Tellus!
Evertit omnes impius
Mavortis ensis urbes:
Sonante proterit ungula
Miles profanus agros.
Exposta sum ludibrio,
Et hinc et inde vertor.
Ut orbis assolet, rudis
Quem dextra vix gubernar.
Und. Marioribus querelis
Perferre me Tonanti
Martis decebit iram.
Aequor lacessit igne,
Faedusque sempiternum
Inter elementa rumpit.
Phae Obscurat atris nubibus,
Et condit ora Solis,
Dum praelium frater ciet,
Flammasque ad astra spargit.
page 443, image: s461
An patiar hanc iniuriam?
Semper triumphet hostis?
Tell. Ferenda non est amplius:
Vindicta consequatur.
Prov. Audiit querelas Iupiter:
Ac motus impotenti
Furore Martis, funditus
Delere censet omnes,
Quicumque dirum foveriat,
Aut texerint cruentum.
Sunt iura, sunt leges poli,
Queis alma pax vigebit.
Haud nosse licitum est omnia;
Secreta plura pandam,
Cum iunget Irenen sibi
Laophi us, ac amabit.
Und. Sunt aequa fata, Iupiter,
Caelumque nos tuetur.SCENA II.
Laophilus populi saluti invigilat, officia Proceribus distribuit.
Laophilus. Eubulus. Diodorus. Cleon.
QUi cingit auro tempora, et Tyrio nitet
Ostro superbus, non sibi licere omnia,
Sceptrisve credat, aut iugo cives premat
page 444, image: s462
Duro Tyrannus: dotibus dignis Duce
Excoctus animum, temperet miti manu
Imperii habenas, consilio et poera sagax
Pater vocari patriae malit suae
Quam Rex timendus. Arma non sumat, nisi
Coactus, hostis publicum ubi turbat statum.
Eub. Populis quietem, saeculo pacem dare,
Laus prima Regum. Bella qui tumidus serit,
Et quassar orbem turbine, aerumnas metet.
Sed arma saepe iustus invitum dolor
Corripere suadet, ferre subiectis opem.
Lao. Sit Lex suprema Regibus populi salus.
Hoc nascitur securitas Regni sinu
Diod. Hanc arma servant, muniunt leges bonae.
His absque rerum perstitit numquam status,
Imperia nulla. Cleo. Mundus ut gemina face
Illuminari gestit, et vicibus suis
Sidera recurrunt, luce sic bina decet
Fulgere Regnum; Themidis ac Martis nitor
Ubique tutum reddit, ac stabilem thronum,
Cum iura et arma debitas servant vices.
Lao. Haec nostra semper cura. Nunc operam mihi
Proceres fideles iungite, beato fluant
Ut saecla cursu: civium nemo gravi
Fatiget humeros pondere, aut plebem opprimat.
Sentire nisi fors vindicem Regis manum,
Iuvet procacem. Eub. Iussa venerantur tua,
Quoscumque sceptris mitibus clemens foves.
Lao. Diodore, leges, iura sint curae tibi;
Ne Dirus innocentiam affligat furor.
page 445, image: s463
Dio. Secura fuerit, perfidum ulciscar nefas.
Lao. Castra moderetur, militem educat Cleon.
Cleo. Nullus tumultus quatiet imperium tuum.
Lao. Sic tuta populi fuerit et Regni quies.SCENA III.
Multorum animos Metus invadit, ut primo armorum sonitu prosternantur; Sed excitat trepidos Fides, et ad virtutem inflammat.
Metus. Hoplophylax. Pericles. Asthenes. Nepioloedorus. Fides.
SUm parvus, et contemptus a multis Deus,
Qui me sinu fovere consuerunt tamen.
Quam saepe rideo, bella dum tumidis crepant
Plerique buccis milites; caedes volunt,
Ac arma poscunt: hoste vix viso, fugam
Meditantur. Urgeo; omnis in pedibus vigor.
Sic tacitus animum adgredior, et mentem occupo
Subruere muros ut latens flumen solet.
Nunc civium lubido tentare est fidem.
Pavore cunstosrepleo vano Metus.
Hopl. Ad arma cives, nam peregrini haud procul
Maenibus oberrant. Tela depromant, quibus
Fervet iuventus, sanguis in venis calet.
Per. Ad utrumque mens parata, superare aut mori.
Asth. Non dubia virtus, robur est ingens mihi;
page 446, image: s464
Inimica sternam castra: Leophilo fidem
Servare certum. Hopl Viribus magnis tumet
Animosus hostis. Arva cum domibus furor
Urit cruentus. Unicum effugium mali
Deditio prompta. Per. Frangere obsequium nefas,
Quod Laophilo spopondimus. Asth. Ferro eruet,
Flammisque cuncta perdet. Per. Haud rumpam fidem.
Hopl. Obsistere moner animus, at prohiber metus.
Nep. Qui vos timores, cura quae mentem premit?
Ast. Hostem timemus, maenia an nondum occupat?
Nep. Vim vi repellere licet. Per. At duris agit,
Saevoque muros impetu quassat ferox.
Hopl Flammata vibrat tela, flammatos globos.
Nep. Quid istud autem? par rependamus pari.
Per. Quos concoquamus, mittit ignitos bolos.
Nep. Metuitis ignem? Pulvetis nares odor
An delicatas laedit? Ast Absiste, obsecro.
Nep. Trucido cunctos. Vulgus exanimum cade.
Hopl. Perii miser! Vindicta. Asth. Morior. Pro Deos!
Per. Occumbam inultus? Nep. Surge. Per. Formido: vice
Peream secunda, erexero si me in pedes.
Nep. Ignava corda! virilis heu sexus pudor!
Fid. An vera cerno? vel oculos ludit meos
Imago fallax? Morrui cives iacent?
page 447, image: s465
Qua clade strati? Somnus an fessos gravat?
Facesse monstrum, pessima Acherontis lues.
Iam nosco caussam. Pallida afflixit solo
Facies Timoris. Surgite, hortatur Fides
Antiqua cives. Rumpite ignavas moras.
Hepl. Quae verba? quis Phlegethonte submersos ciet?
Fid. Delapsa caelo vivere aeternum iubet,
Quae iuncta semperpectori audenti, Fides.
Per. O Diva, quam beatus accendit calor
Animum trementem! Asth. Flamma quae surgit nova?
Hopl. Cedant timores. Laophilum sequarmeum,
Quocumque ducat: sanguinem fundam lubens
Illius honori. Nullus hunc aestum dies
Eripiet unquam, nullus hanc mentem Deus.
Fid. Simili calescant corda perpetuum face.SCENA IV.
Gloria diadema iussu Palladis Irenae imponit in omen Regiarum nuptiarum.
Pallas. Gloria. Irene. Cleombrota. Telesilla.
INcinge frontem Gloria
Virentibus corollis
Heroidos Germanicae:
Est Caesarum propago.
page 448, image: s466
Glor. Impono sertum Regium,
Decebit haec corona.
Sic ora, sic oculi nitent,
Sic corporis Venustas,
Ut inter astra Cynthia,
Inter Diana Nymphas.
Pall. Minora Fama rettulit,
Minora Virgo spargis:
Haec forma si contenderet,
Tres vincat una Divas,
Glor. Sed en videmur, avola;
Ne nostra dona spernat.
Pall Sit grata laus Heroidi,
Nec nostra dona spernat.
Ire. Quid vertici corona, quid sertum meo?
Ad sceptra caelum et regium culmen vocat?
Poenituit unquam sortis Irenen suae,
Dulci quiete quam diu licuit frui?
Cleo. Divina Nympha maximi ad thalamos Ducis
Apicemque honoris astra praemonstrant viam.
Summum Monarcham capiet hoc frontis iubar,
Ac celsa virtus. Tel. Blanda maiestas iubet
Sperare magna, gratia et vultus nitor
Semper sereni. Ire. Matris amplexu excidam?
Nymphas relinquam? Cleo. Fata quod Divum volunt,
Quod Rex supremus; an reluctari decet?
Ire. Non de Gigantum stirpe sum nata, ut poli
Legiresistam: iussa non sperno Iovis.
page 449, image: s467
Tel. Parere caelo, semper est virtus mihi
Prima esse visa. Pertinax damno est rigor.SCENA V.
Dum Laophilus pacem desiderat, bellum concitatur, quodfortiter gerere decernit.
Laophilus. Eubulus. Cleon.
POpulos fovere pace dum blanda volo,
Mars aere rauco praelia et turbas ciet.
Invadit urbes hostis, et praedas agit
Violentus agris, sternit, evertit sata,
Gravique nostrum turbat imperiim metu.
Eub. Pellantur armis arma: peregrinus procu!
Nostris recedat finibus. Ducis moras?
Flagrat iuventus omnis, et ferro cupit
Probare vires Imperatori suo.
Cle. Frequens in armis miles exspectat sui
Mandata Regis: fervet in caedem manus.
Non ita viator, Phaebus ubi terras gravi
Aestu perurit, frigidum ad fontem gradu
Fertur citato; sicut in pugnam ruet
Animosa pubes: gloriae incendit sitis.
Lao. Invitus arma capio. Nolentem trahit
Oppressa plebes, laesa maiestas iubet.
Eub. Tentanda cuncta, bella quam sumas, prius:
Sed reprimendus tristis est ferro tumor,
page 450, image: s468
Consilia dum contemptui et solum probro
Quieta pacis. Annuet Rector poli,
Et placida caussam sidera fovebunt tuam.
Lao. Sperare liceat. Munere haud fungat meo,
Ni perduelles puniam, cives tegam.
Cleo. Hostem superbum nostra devincet manus.
Iam tela vibro. Iureiurando fides
Addicta Regisuadet, ut sternam brevi
Inimica castra. Militum educo globum.
Lao. I pede secundo. Libera imperium metu,
Et pelle nostris externos Regnis procul.SCENA VI.
Dum Irene cum Nymphis flores legit, Tempus Amorem ad nuptias invitat.
Irene. Cleombrota Telesilla. Tempus, Amor.
INter comantes arbores flores iuvet
Colligere, Nymphae, liliis mixtis rosas
Manu tenella carere, ac quamvissuo
Nectere coronam vertici. Cleo. Gratus labor;
Flores amamusVirgines: frontis iubar
Incingere hodie floridis fertis, lubet.
Tel Cypria sed erubescit Irenes rosa
Fulgore vinci, lilia genarum nive.
Ire. Properate mecum, dum aura dum tempus favet.
page 451, image: s469
Tem. Ad nuptias, Cupido,
Ad carmen, et choreas.
Quid te, proterve, iactas?
Ferire corda nescis.
Am. Nil spiculo potenti,
Nil hic opus pharetra.
Non ceris ora Nymphae,
Non fulgidos ocellos,
Quos Phaebus ut micantes
Conspexit, esse victum
Suum iubar fatetur?
Tem. Flores manus tenellae
Dum colligunt, amores
Charitumque blande odores
Spirare non videntur?
Et otiosus adstas?
Am. Recedo: non morabor.
Quid aureae sagittae,
Quid arcus? Haud nocebo.
Egregia forma nostro
Non indiget furore:
Risu rapit decenti,
Quoscumque contuetur.
Tem. Mane, calebit ardor.
Am. Haud tempus est, abibo.
Tem. Desipere more sueto
Te credo: conquiesce.
Electa sponsa Regis
Et Maximi est Monarchae.
Am. Nondum sed instat hora.
page 452, image: s470
Tem. Arcana nostra disce.
Dum Tempus urget, horam
Instare non negabis.
Am. Non disputo revictus.
Dum Tempusurget, horam
Instare non negabo.ACTUS II.
SCENA I.
Venus Martem ad decus et laudem milites animantem in castris adgreditur, et Amori spatium dare, Laophilique Regno excedere iubet.
Mars. Pilocles. Aphobus. Venus. Cupido.
IN castra convolate, quos virtus iuvat,
Quos fama magna. Gloria attollit facem,
Astrisque fortes grata transcribit viros.
Caelo caput post martis ambiguas vices
Heroes inseruere, et animosi Duces.
Monstris subactis petiit Alcides polum.
Pellaea sic Vis orbe devicto rulit
Illustre Magni nomen. Hinc venit decus,
Hinc ampli honores. Phil. Capere nos ferrum iubes?
page 453, image: s471
Mandata blanda! Prurit in caedem manus.
Aph. Animus pcriclum quaerit, et studio incitus
Cupit probare maximo vires Deo.
Mar. Lusu iuventus caleat armorum levi.
Maiora mox ausura. Certatum satis.
Iam robore et virtute succedant pares.
Sic, sic iuvet ferire, sic victi cadant.
Phil. Laophilus hostes sternat audenti manu,
Ut folia adulto ventus autumno solet.
Apho. Prius retorto flumina errabunt vado,
Quam noster ardor cesset inimicos sequi,
Ac ense cuncta eruere. Sic avidum fides
Extimulat animum, et fervidam mentem ciet
Bellona victrix. Mar. Laophilum Mavors fovet,
Et militari robore armatum tegit.
Ven. Quid tela et arma? quam plagam, frater, petes?
Ma. Omni statutum labe purgare Ausonum
Imperium, et Afros laribus arcere ac agris
Cup. Quid si Cupido pectori flammam inserat?
Ven. Amore flagret, Veneris incendant faces.
Ma. Amore Mavors? Ven. Post labores tam graves.
Ma. Linquenda caftra? Cup. Dum iubet mitis Deus.
Ma. Ignavus et iners deseram imperium metu?
Ven. Ignavus haud est, iussa qui caeli facit.
Ma. Quis caelitum imperabit? Cup. Alatus Puer.
Ma. Cupido nobis? Cup. Alma sic mandat parens.
page 454, image: s472
Ma. Quid Cypris audet? igne nos carpit suo?
Cup. Haec imperata matris: hinc vibro facem.
Ven. Tempus quieti ac otio lubeat dare,
Erycina poscit: an preces quidquam valent?
Ma. Ingrata visa semper est Marti quies.
Permere ferro, caedere, illecebrae meae,
Dulcis voluptas. Ven. Pugna si curae tibi,
Excede terris Lapohili, Thracas pete.
Ma. Ubicumque litui perstrepunt, resonant tubae.
Meum est theatrum. Ven. Cede iam nato locum.
Da spatium Amori, tela sepone, ac meis
Blandire curis: Principi Augusto fave.
Ma. Negare votis nil Veneris unquam licet.
Recedo rerris Laophili, ferro eruam
Thracasrebelles. Carpe iam miles viam,
Quo Mars praeibit. Phil. Sequimur intrepidi Ducem.SCENA II.
Arthophagus dum castra scrutatur, an aliquid inveniat, equum ad circumactionem paratum reperit, quem ubi ascendere conatur, praeceps cadit, et ab eius domino fugatur.
Artophagus. Oenopotes. Camillus. Metellus.
ABire cerno milites: quaero ocyus
page 455, image: s473
An nil relictum, quod iuvet ventrem meum.
Obliviosos non alit Mavors viros,
Ut video, convasare meminere omnia.
Oen. Labore demens cur diem vano teris?
A Marte speras quidpiam, a castris lucrum?
Art. Reperire nummos aureos, vini cadum
Si forte detur. Oen. Quaere: forsan non datur.
Indulserim equidem facile, si tantium sua
Deferre secum milites cupiant bona,
Aliena linquant. Attamen contra ccidit.
Propria relinquunt, damna, morbos et famem:
Aliena rapiunt commoda, atque aurum ac opes.
Art. Quidquam invenire oportet, haud cesso prius.
Oen. Quo vane properas? forte te caedi iuvat?
Insanus hercle fuerit, aut daemon agit.
Art. Age, quaeso, festinante te siste huc graud.
Oen. Quid clamor iste? Art. Viden? equum mecum adveho.
Oen. Ubi rapuisti? Art. Repperi. Oen. Factum bene.
Inscende, vel circumage. Art. Non possum. Tibi
Honoriste, non mihi competit: fraenum cape.
Oen. Crudele monstrum! Art. Ascende: quo praeceps ruis?
Oen. heu! crura fregi. Quid miser posthac agam?
Art. Ignavus es: conscendo. Sic pulchrum viro.
Quod animal istud? neminem admittit: caduns
page 456, image: s474
Omnes retrorsum. Cam. Quid? equus an vobis placet,
Impura faex? Rapuistis, ac auro lubet
Divendere? Art. Absit. cam. Cede meliori locum,
Lues profana. Met. Frater, audentem sequor.
Ignava monstra abite. Art. Non fuerit mora.
Cam. Librare at agiles nos iuvet saltu pedes.
Met. Sic corpus exercetur, ac animi vigor
Intenditur labore Cam. Sic pugnae gravi
Invicta vis praeludit, et palmam refert.SCENA III.
Lapohilus venatum abiturus monetur a Proceribus, ut cautus insidias latentes declinet.
Epibuleutes. Hylocomus. Laophilus. Eubulus. Diodorus.
AMbigua praelia misceat Mavors manu,
Et saeviente proterat cuncta impetu:
Nos petere silvas mitius Numen iubet,
Agitare lustris nemoris umbrosi feras.
Hyl. Venabulo apros excipere saevos decer,
Pavidasve cervas incito cursu seuqi.
Haec grata pugna, dulcis hic nobis labor.
Epi. Hic nulla caedes generis humani; cruor
Nec impiare dexteram effusus solet,
page 457, image: s475
Hyl. Praeludium est, atque umbra belli, quis ne gat?
Venatio, sed innoxia. Epib. Interea vigor
Roburque crescit corporis, et animi calor.
Sed ecce Princeps fertur huc lento gradu.
Lao. Indagine nemus et suis cinctum plagis?
Hyl. Iussus secuti maximi Regis sumus:
Parata cuncta. Epib Iam ferae in casses ruent.
Lao. Est animus exercere venatu brevi
Vires, et acri tendere in silvas pede.
Eub. Excutere lustris, pellere ex antris feras,
Res blanda, Princeps: sed periclo vix vacat;
Ne fors laturones perfidi insi dias struant.
Lao. Omnia quieta: nullus in regno metus,
Nullus tumultus. Dio Impius caussa levi
Populus fidem mutare promissam solet
Ducibus frequenter: fidere haud tutum omnibus.
Lao. Quid timeat animus, conscius recti sibi?
Eub. Regni cupido per nefas vetitum ruit,
Nec parcit ulli mentis effraenae impetus.
Dio. Corona fulgens, aureus caecat nitor.
Lao Sunt fida nobis castra, devotae manus.
Diod. Munirc sed enim fortibus lubeat viris
Ubique latus, haud hostibus spatrium dare
Scelus patrandi. Lao. Vestra me pietas movet,
Et amor sagax, ut gratus amplectar preces.
Sed cura Divum, providi Numen Iovis
Timere nullum me sinunt casum. Poli.
Gubernar orbem Rector, et suavi via
Reges tuetur: semper huic soleo meam
page 458, image: s476
Credere salutem. Eub. Puniat crimen Tonans.
Lao. Mecum ite Proceres: cornibus silvae sonent;
Cubilibus agitare summotis iuvat
Feras paventes: sequere Venator. Hyl. Mora
Non teneat ulla. Diod. Regium stipo latus.SCENA IV.
Gigantes Laophilum trucidare conantur, et sibi diadema imponere; sed fulinine percussi scelerum paenas luvut.
Briareus. Rhaecus. Ephialtes.
OTriste caelum! Sortis o duras vices!
Sic spernimur; mandata nos Regum sequi
Decet superba? Stirpe tam vili editi
Censemur Heroes? Genus Divum sumus,
Telluris almae silii; quamvis fremat,
Qui torquet orbem, qui regit nutu omnia,
Imperia ferre nolo, non patiariugum.
Rhae. Sidera cruenta! Regius fastus mihi
Mandata dictet? Paream iussis Ducum?
Eph. Subesse nolo; dente discerpam prius
Omnes tyrannos: lubricam haud servo fidem.
Bria. Haec membra frustra, robur ac vires parens
Largita nobis? Mentis idcirco vigor,
Ut serviamus? Mater hoc probrum ferat?
Ephi. Exsurge, Briareu, pectus antiquum advoca.
page 459, image: s477
Per strata victor hostium tende agmina
Sacram ad coronam: prona per ferrum via
Ad sceptra semper. Rhaec. Ira Praecipitem haud agat.
Consilia lateant provida, insidias para.
Nihil timentem caede prosternes virum.
Bria. Invictus animus odit ambiguos dolos.
Per arma summum concito ad cumen gradu
Fratres, feramur. Eph. Tigris ut raptis furit
Animosa catulis, atque raptoem premit
Cursu citato; nostra sic virtus ruat
Magnos in ausus fervida, impatiens morae.
Rhae. Quid nisu inani vana molimur? Favet
Nunc tempus, aptus est prope insidiis locus.
Silvas pererrat Laophilus, astu cadat.
Bria. Ferro trucido. Regia incingo caput
Propere tiara. Rhae. Capere forstutum magis.
Ne perduelles vindicent caesi necem.
Eph. Dum vita superest, dubia populorum fides;
Cedent perempto territi, et causlam tuam
Omnes probabunt. Bria. Victimam Diti sacro;
Laophilus occidatur. Eph. Audaci pede
Contende Briareu, iungimus proni manus.
Bria. Immane nullum reddat attonitum scelus.
Ut terga vertat trepidus, et fugiat metu.
Nam Tyria pretio purpura haud vili sterit
Plerisque Regum. Rapere pulchrum per nefas
Aliena sceptra. Rhae. Perge quo virtus vocat
Gencrose ductor: neminem exagitat pavor.
Eph. Non si trisulco fulmine hoc Rector petat
page 460, image: s478
Caput Deorum, fractus aut mundus ruat,
Tanto facinore abstineat Ephialtcs manus.
Bria Nocere nobis Iupiter quidquam queat?
Tonans tueri Laophilum forsan volet?
Provoco Tonantem: praelio certet mihi.
Eph. Caelum petamus, Regna si Terrae neget.
Rhoec. Tonare coepit: fulmen in silvas ruit,
Bria. Tona, cruente, fulmina, haud cedo tamen.
Ephi. Contende ad astra, sidera revelle ac Iovem.
Bria. Aggerite montes montibus, victus cadat.
Rhaec. Prosternor heu! Bria Non terreor dira face.
Eph. Saevus tyrannus superet? o fata impia!
Eria. Non sic abibunt odia: me perimat Tonans?
Prostrata virtus rursus emerget. Scelus
Crudele, mater vindica. O furiae! o furor!SCENA V.
Laudatur Amor, cui omnia cedunt, etiam Tempus, cum quo faedus pangit, et arma permutat.
Pallas. Amor. Tempus.
PUlsa tyrannis: fulmine caeli
Monstra perusta, et livida pubes.
Am. Nemo posthac certer Amori:
page 461, image: s479
Omnes supcrat, vinci nescit.
Pugnat telis, ignibus instat.
Tem. Cana tamen non Tempora cedunt;
Nec fugientes retines annos.
Am. Labitur aetas fluminis instar.
Sistere videor posse ruentem.
Temp. Compede quis me vinciet, horas
Quis tardabit?
Am. Audebit Amor faedere sancto:
Fragilis vitae dum memor aevum
Pulchram sobolem ducit in omne.
Dum pietatis iura tuetur,
Dum clementi regna gubernat,
Poulosque manu.
Temp. Vera profairs: nescit Amoris
Orbita finem. Tollo tyrannos.
Invida demo colla potentum,
Fama benigni Principis urbe
Durat et agris, saecula donec
Annique fluent.
Pall. Hoc meus statuit provida Divum
Vittuti ut sit debita merces,
Maneat semper poena scelestos:
Velut infidos probra Gigantes
Aeterna prement.
Tem. Artes gratae, acrobur Amoris:
Faedera pango; cede sagittas,
Praebeo falcem.
Pall. Ut sint posthae mutua iura:
Nullum Tempus laedet amantem;
page 462, image: s480
Caedet Amor, qui moribus aequis
Non velit uti.
Am. Placet hoc faedus: praebe falcem,
Cedo Sagittas.ACTUS III.
SCENA I.
Generositas Regulum e nemore Elysio adducit, et Iuventutem ad fidem colendam animat, quam frustra in suas partes trahere conatur Perfidia.
Generositas. Regulus. Polystrephon. Ariston. Diomedes. Perfidia.
LAudata priscis saeculisu Generositas,
Atque aestimata, vilis hoc aevo feror.
Neglecta ferme, Perfidia postquam suo
Orbem veneno sparsit, et fallax dolus.
Terris recedo, ni meam canusam foves
Animosa pubes; clara ni natus patrum
Vestigia premit. Reguli virtus facem
Praeluceat severa, qui tacitos lacus
Amore liquit nostri et Elysium nemus.
Poly. Hic ille, qui se perfidis poenis fide
Meliore captus reddidit? Reg. Ad hostes redii,
page 463, image: s481
Romam exul ubi Carthagine remissus fui,
Nefallerem, non nescius, tortor mihi
Quae barbarus pararet. Evicit tamen
Generosus animus, fortis ut dira omnia
Tormenta spernerem, ac fidem inimicis meis
Violare nollem, patriae charae utilis
Plures in annos. Gen. Reguli exemplum iuvet
Sequi, iuventus, mente perfidiae luem
Arcere faedam. Poly. Triste Germano procul
Monstrum recedat orbe, Parthos aut Scythas
Visat fugaces. Arist. Animus excelsus nequit
Nutrire pestem turbidam infido sinu.
Adspicere dedignatur, ac labem timet,
In omne quae perduret aevum, quam mare
Non eluere, nec totus Oceanus queat.
Dio. Servare iuratuam fidem si hosti decet,
Quam macula turpis rumpere hanc Regi suo?
Prius cruento millies fato cadam,
Quam scelere pectus horrido sanctum impiem.
Poly. Saevus Procustes membra spargat, vel Scinis
Divellat artus, antiquam admittam nefas
Crudele, dirum. Aris. Ditis invisam specus
Prius nigrantes, triste quam crimen patrom.
Reg. quam grata verba! Nosco Romanos meos,
Priscamque veneror indolem, antiquum decus.
Gen. Generosa nosco pectora, Heroum genus.
Hanc nemo mentem eripiat, aut turpem notem
Maiorum inurat gloriae. Verae fides
Generositatis semper augurium fuit:
page 464, image: s482
Perfidia agrestes solet et ignavos sequi.
Poly. Quos caecat aurum, magna quos captos trahunt
Promissa, fallant; candidum pectus mihi.
Sed ecce monstrum, quale vix Acheron tenet,
Saevusque Phlegethon igneo exundans vado.
Reg. Silete. Verba audire nos larvae iuvet.
Perf. Persuasio quam vana nonnullos agit,
Qui peierare, fallere, nocentem fidem
Exuere, vela vertere, ut fragilem ratem
Impellit aura, vendere aras et focos,
Servire scenae, serere fraudes ac dolos,
Morte expiandum facinus aut crimen putant.
Non sic amici, non ita addicti mihi:
Firmata pacta iureiurando negant.
Si fuerit expedire visum, si manus
Impletur auro. Cuncta pro nummo licet
Patrare. Nummus maximum Numen solo,
Hic versat orbem. Perfidia semper comes
Iungor fidelis. Crimini quisquam dabit,
Industria corradere immensas opes?
Gen. audin iuventus monita, quae monstrum docet
Suos sequaces? Nemo veneretur Deam
Iufame probrum. Pelle, detrude, exige
Animosa pubes, Tartari subeat specum.
Perf. Quis me movebit orbe? Iam stabili meas
Opes locavi sede, plures dum colunt,
Quam te proterva. Gen. Laophilus cultum negat.
page 465, image: s483
Germanicis recede terris hinc procul.
Poly. Cruenta larva profuge, vel dirum caput
Ferro recido: non capit fraudes tuas
Generosa mens. Aris. Odi scelus: flammis peri.
Perf. Sum laesa, non occisa. Dio. Diomedes ferit,
Cades perempta. Perf. Tam cito haud morior. Fugam
Arripere praestat. Reg. Morere: quid nummi iuvant?
Perf. Perfidia sic occumbat? Heu laevos Deos!
Reg. Sic perduelles, quos iuvat monstrum impium,
Absumat ensis, aut vorax flamma hauriat.
At tu, Iuventus, Laophilo numquam fidem
Infringere velis: dedecus semper manet,
Et paena morte gravior infidum virum.
Pol. Attollo signum, Laophilo vires proboSCENA II.
Pio ac Religioso Principi Laophilo fausta omnia praesagit Hierophanta.
Laophilus. Eubulus. Diodorus. Cleon. Hierophanta.
DEos vereri, precibus et calidis Iovem
Orare, cunctos, sed magis Reges, decer,
Qui proximi Caelitibus in terris vices
page 466, image: s484
Implent Tonantis. Hier. Absque ut astrorum face
Caligo mundum tristis umbrosum premat,
Situque maesto langeat; cultu Deum
Sic destitutus animus in tetrum chaos
Praecipitet amens, dirum, inextricabile.
Lao. Religio Regnorum anima. Maiestas labar
Regnantis, ubi subiectus excussit metum
Populus Deorum. Eub. Vera sed pietas iuvet,
Non ficta, nec fucata, quam Ratio status
Plerisque dictat. Crimina hoc velo tegit
Ambitio praeceps: Religio attollit facem,
Sed ferro et igne miscet insanus furor
Concusla Regna, aliena dum sceptra appetit.
Lao. Simulata pietas mentis indicium improbae.
Abiuro, quidquid se levi fuco probat.
Diod. Se fallit, ore quisquis ambiguo coli
Numen supremum credit, et ludit dolis.
Cleo. Generosa numquam mens amat fraudis viam,
Pietatis aut fallace praetextu utitur.
Lao. Immense Rector orbis, et Divum Parens,
Te testor unum, Regia semper procul
Mente abfuisse callidos lqueos, strophas;
Frontem nec unquam sacra mentitam tua.
Eub. Haec vera virtus; petitur hac caelum via.
Cleo. Iustitia rursus linquet astriferum polum,
Coletque terras, quas manu miti regis.
Dio. Divi fovebunt robur imperii tui,
Quos mente pura, simplici vultu colis.
page 467, image: s485
Lao. Inspecta sed quid exta portendant boni,
Refer, Sacerdos, ac Iovis memtem explica.
Hie. Meliora me vidisse non memini uspiam.
Superi tuentur, Iupiter, Mavors favent,
Et alma Iuno. Congerit flammas Cypris,
Blandaque soboler regiam implcbit domum.
Tranquillitas redibit, et dulcis quies,
Cum casta nubet Lapohilo Irene suo.
Succumbet Hostis, crescet imperii vigor.
Lao. O magna caeli Numina! o sanctum Iovem!
Dicata Divis iam boum hecatombe cadat.
Plures sacrabo post graves Martis vices.SCENA III.
Melaenus templum petit, et pro Laophilo Deos deprecatur. Irenes somnium et futuri coniugii praesagium. Perfidus Stratiophobus a Sacerdote delubro expellitur.
Melaenus. Stratiophobus. Hierophanta. Irene. Cleombrota. Telesilla.
QUis iste fulgor? nuspiam vidi domi
Tantum nitorem. Forsan hoc templum Iovis,
page 468, image: s486
De quo frequenter mira narravit patens.
Ovem tenellam rusticus pauper fero:
Placare summum Numen est animus; meas
A marte res ut servet. Ast huc quis venit
Timore plenus? Strat. Intueor aedes Iovis,
An Martis? heu me! milites. Plane perii.
Mel. Quid istud est? Pavescis? Huc quaeso, migra.
Strat. Metuo latrones. Mel. Tutus hic cunctis locus.
Hier. Quae vos, agrestes, caussa, quis iussit Deus.
Aras adire? Mel. Malo supremo Iovi
Donare, quae possideo, quam praedam impio
Relinquere hosti, mecum ovem teneram adfero,
Et voveo, consecroque, si placeat, Diis;
Ut caussa vincat Laophili, votum meum.
Hier. Confide, vincet. Munus est gratum tuum.
Mel. Quae Nympha vero limen augustum subit?
Hier. Abite Paulum, Virginum ut precibus vacem.
Ire. Simulacra pingit falsa Morpheus, an refert
Quandoque verum? Cleo. Saepe nos ludit quidem,
At saepe praesaga instruit sorma sopor.
Tel. Spernenda non sunt, cura quae Divum monet,
Dum mens serena, libera, et iuris sui.
page 469, image: s487
Narrare, quae suggesseit, lubeat tibi.
Ire. Vix fessa placido membra composui thoro,
Plura meditantern blandus invasit sopor;
Tum visa nostrum Gloria corona caput
Cingere virenti, ruere in amplexus meos
Coniunx Tonantis, quatere flagrantes puer
Taedas Cupido, excipere mox alis suis
Regina volucrum, ferreque ad summum Deum.
Dum trepido dibia, cuncta dum mecum anxia
Voluto mente, somnus abscessit levis.
Cleo. Dulcem soporem! Flagrat Irenes face
Primus Monarcha, maximo nubes Duci.
Tel. Regem supremum cepit oculorum nitor.
Nostrumque frontis blanda maiestas Iovem.
Ire. Divine sominum explica Vates precot.
Hier. Quid arte vatum, interprete quid opus est tibi?
Regina, virtus, oris eximium decus
Te reddidere regio dignum thoro.
Populorum amor Laophilus Irenes calet
Succensus igne. Prole numcrosa inclitam,
Augusta, fulcies domum, Europae dabis
Desideratos omnium votis Duces.
Ire. Quid monita Divum, fata quid iubeant poli,
Tempore patescet, thure iam veneror Deos.
Cleom. Beata Nympha, arcana quam caelum docet!
Tel. Regina felix! inclito grata es Duci.
Mel. Quid tibi videtur? Sponsa Laophili placet?
page 470, image: s488
Strat. Non licuit oculos rollere ad tantum iubar.
Tremo, pavesco, militum terret globus.
Mel. Mentem cruenti consciam sceleris geris?
Nam cur timeres, sanctus animus si foret?
Stra. Si te tot exagitasset insanum genus
Iniuriis, verberibus ac faedis probris,
Etiam metueres trepidus. Mel. Haud unquam timet
Pectus fidele Laophilo forsan fidem,
Perfide, negasti? Strat Maximus adagit merus.
Mel. Hinc lacrimae illae: terror hinc sequitur scelus.
Hier. Egredore templo: perfidis nolunt Dii
Patere limen Strat. Poenitet: stricto nefas
Extorsit ense miles. Hier. Haud cuiquam licet
Vitare mortem crimine: pudori, scelus,
Praeponcre animam. Strat. Quo miser vadam, sacris
Si pellor aris? Mel. Quo furor ducet tuus.
Hier. Templo, nefande, cede. Strat. Latronum manus
Rapiet proterva. Nullus heu! tutus locus.
Adibo nigrum Tartari limen: Charon
Nostri misertus transuchet forsan rate.
Hier. Abi profane, perfidis Orcus patet.
Mel. Quam paena crimen sequitur a tergo gtavis.
page 471, image: s489SCENA IV.
Perfidus Stratiophobus a Charonte transvehitur, et a militibus in mille frusta discerpitur.
Charon. Stratiophobus. Hoplophagus. Agroecoloedorus.
SI dives ullus saeculo isto, nos sumus.
Quot lucra semper? Transveho animarum gregem
Innumerum ad Orcum: quaelibet naulum mihi
Persolvit; aut remitto, pluribus ut vaga
Oberret annis. Maior haud unquam seges:
Tot pestis haurit barbaros, mucro ferus
Tot milites, quot littore Ionii maris
Iacent arenae. Sed quis illinc huc gradum?
Strat. Charon! Charon! Cha. Perculsus est nimio metu.
Strat. Succurre, quaeso. Cha. Quid petis? Strat. Miserum iuva.
Cha. Effare, quid petas. Str. Charon inopem iuva.
Cha. Insanit iste. Vivus umbrarum domos
Subis silentes, mortuus an Erebi specum?
Strat. An vivus, an defunctus, haud novi satis.
Diro timore pectus urgeri, hoc scio.
Iuva Charon: succurre metuenti Charon.
page 472, image: s490
Char. Qnem metuis? audiam prius. Strat. Fortes viros,
Timeo latrones. Transvehe ah propere Charon,
Sinulli in Orco milites. Char. Quis tu? Strat. Miser
Sum rusticus: succurre tandem. Urget metus.
Iam pectus horret im pedes animus fugit.
Char. Magnum patrasse crimen, ostendit timor.
Stra. Heu me! tibi quis? Char. Cuncta noverunt Dii.
Stra Metu coactus Laophilo fregi fidem.
Char. Hominem profanum! Nostra maiestas virum
Vehat scelestum? Profuge. Strat. Succurre ah! Charon.
Succurre. Char. Naulum solve. Strat. Non ullum mihi
Nummum reliquit miles; eripuit ferox
Omnia satelles. Char. Solve naulum, vel nata
Acherontis undis. Stat. Nil mihi reliquum Charon.
Char. Persolve naulum, aut igneis mergo vadis
Strat. Miserere: solvo. Da moram exiguam Charon.
Char. Mendacio me ludis, infandum caput?
Ascende navim. Strat. Pareo. Char. Quietus sede.
Strat. O me misellum! funditus perii! occidi!
Char. Quid accidit mali furenti? quid gemis?
Strat. An non vides in littore excubias? Cohors
page 473, image: s491
Ibi militum me exspectat. In flumen cado,
Ni me retentas, sic metu pectus labat.
Char. Simulacra cassa, umbras inanes quid times?
Strat. Vibrare gladios cerno: non vanae minae.
Cha. Exscende navi: nemo te laedet. Stra. Tua
Servabit incolumem, Charon, pietas. Char Mea
Servabit Orco. Exscende, quid trepidas? rate.
Stra. In me latrones irruunt, arce, obsecro.
Cha Sum functus officio meo: nullum arceo.
Hopl. Cur militares semper incusas viros?
Arg. Transfige gladio. Stra. Mortuus dudum fui.
Hopl. Nil ergo sentis? Agr. Cade; prosterne. Stra. Occidi.
Ah parce tandem! Agr. Perfidus semper luat
Poenas crueati sceleris. Stra Accurre ah Charon!
Hepl Discerpo membra. Non sit infido quies.
Stra. Quam me cruentus vulnerum exagitat dolor.
Agr. Peiora spera. Tartari aeternum specu
Supplicia dira noxium excipient caput.
Stra Faedi timaoris quas miser paenas feram?
Ne Principi ullus impie frangat fidem.
Hopl. Quid nunc profane? perge, quo furiae yocant.
page 474, image: s492SCENA V.
Iupiter auditis Astraeae ac virtutis querelis Mercurium mittit, ut Martem terris excedere iubeat, Lapohilum amori vacare.
Astraea. Virtus. Iupiter. Mercurius.
PArens Deorum, questibus faciles dabis
Benignus aures, laesa maiestas iubet,
Oppressa pietas cogit Astraeam loqui.
Terras pererrat impius Martis furor,
Vastatque ferro cuncta; conculcat pede
Leges protervo, spernit et iura et fidem:
Nec fas, nec aequum novit. Imperio mei
Gravis imminere Laophili fertur; licet
In Thraciam reducere laboret Venus.
Vir. Neglecta Virtus maeret, et regnat scelus
Late dolosum, Martis adiutum manu.
Ni cedat orbe, aut Bistonas crudos petat,
Virtute destituetur humanum genus,
Superba Regna, maximum imperium cadet.
Quae fulta nostro robore ac prisca fide,
Nulli ruinae subdita, aut cladi gravi
Unquam fuere. Iup. Questibus moveor tuis,
Astraea Virgo, moveor et votis tuis,
Animosa Virtus. Laophili terris procul
Mavors recedat, perfidos armis premat:
Nexu fideli iungat Irenen sibi
page 475, image: s493
Augustus Heros; prole sustentet domum,
Qua Phaebus oriens, quâ [reg: qua] cadens maius decus
Haud vidit unquam. Fata sic caeli iubent,
Sic Rector orbis, sic chorus poscit Deum.
Inate, celeri Laophili fidas pete
Terras volatu: Martias turbas suis
Exigere terris, unieus Regi labor.
Ditum furorem pelle, perfidiam fuga.
Suadebis inde vacare connubii sacris,
Ut sobole nitatur potestas, ac vigor
In longa duret faecula, et frangat metu
Gentem rebellem. Natus Augusti salus,
Populique votum: regiam Irene augeat
Partu beato. Haec summa mandati tui:
Amet, Cupido quam sibi sponsam dabit.
Mer. Iam pedibus alas necto, iam caelo avelo.
Astr. Sic rursus orbi iura reddentur sua.
Vir. Ad astra Virtus rurus attollet caput.SCENA VI.
De bello cogitantem Laophilum Mercurius ad blandas amoris curas traducit, et Irenen felici auspicio iungit.
Laophilus. Eubulus. Diodorus. Cleon. Mercurius. Irene. Cleombrota. Telesilla.
SIc Mars recedet imperii terris procul,
page 476, image: s494
Si sumat arma miles, ac hostem in suas
Cogat latebras; pristinum Regnis meis
Robur redibit. Eub. Grata libertas, fides
Germana se devincient nexu pari:
Omnia vigebunt Regis auspicio sui.
Dio Nudare se armis Regibus numquam licet;
Occasiones captat, et fraudes serit
Peregrinus hostis, robur ubi nullum domi,
Ubi arma desunt. Cleo Imperii captum ultimis
Hostem iuvabit finibus Ietho dare.
Sed quid Nepos Atlantis huc adfert novi?
Merc. Rector Deorum, Auguste, Divorum genus,
Dature divos, blanda me iussit tibi
Mandata ferre, pellere aerumnas graves,
Martemque terris. Lao. Laophilus magni Iovis
Parere iussis suevit, ac leges sequi.
Merc. Amare, consecrare coniugii sacris
Viridem iuventam, iungere Irenem tibi
Vinelo perenni, regiam nova domum
Firmare prole, commonet Divum Parens.
Lao. Quid arma vero? Martis an crimen feram?
Mer. Sepone curas: non tuum posthac ferox
Bellona saeva deprimet Regnum manu,
Hinc procul abibit, Thraciam Mavois petet.
Pax alma terras viset, Irene thronum
Cum regium conscendet, ac felix tuo
Calebit igne. Lao. Fata si caeli volunt,
page 477, image: s495
Prona est voluntas: iussa quis spernat patris?
Merc. Mandata Divum negligere, semper nefas.
Iam quaero sponsam, vinculo Irenen tibi
Necto cupitam. Eub. Coniugii blandum iugum,
Beata vincla, cura quod caeli fovet!
Dio. Laophile, nullas sortis incertae vices
Posthac timebis, sidera excubias agunt
Monitu Tonantis, Iupiter gestat sinu.
Cleo. Pietatis istud praemium, et mercestuae
Virtutis, Heros inclite, ac terrae iubar.
Merc. Magnanime Ductor, sponsa mandato Iovis
Adducta, iam iungatur Irene tibi
Constante nexu, nulla quem rumpat dies,
Nec tempus ullum. Faedere aeterno Deus
Vinciet amantes; prole numerosa domus
Augusta surget. Astra nunc rursus peto.
Pre. O magne Rex, languentis Europae Decus,
Germaniae surgentis et pacis nitor,
Bellique terror, patriae clemens pater,
Indigna maiestate quae tanta fruar,
En pedibus advoluta me famulam dico.
Lao Assurge Numpha, mentis ardentis quies,
Et fax amoris, maximum regni iubar,
Mansuri in aevum faederis pignus cape.
Sic Rector orbis, fata sic caeli iubent.
Vinclo perenni, sponsa, me necto tibi.
Ine. O dulce pignus! nexus o gratus mihi!
page 478, image: s496
Cleom. Durent in aevum vincula ardoris sacri.
Tel. Quos astra iungunt, perpetua stringet fides.
Eub. Gratare Terra, nuptias firmat polus.
Dio. Agnosce munus, gratias superis refer
Germana tellus: alma reddetur tibi
Pax rursus, Irene adferet donum Dei.
Cleo. Favor perennet Numinum, Augustam Domum
Prole ut virili fulciat felix nurus.SCENA VII.
Dii connubia laudant, et omnem felicitatem novis sponsis promittunt.
Iuno Lucina. Venus. Amor. Phaebus. Tempus. Atropos. Lachesis. Clotho.
DUlci nexos faedere iungit
Iuno iugalis:
Miti flagrant sponsi ardore.
Ven. Laeta Irene transiget horas
Sub Iovis alis secura sui.
Am. Nescit tardas sufferre moras
Pennatus Amor.
Est ingratus, si quis placidos
Differat ignes.
Phoe. Face Laophilus suavi accensus
Concipit aestum, blande Cupido.
Post breve tempus ludet in ulnis
page 479, image: s497
Tenerae matris parvulus haeres.
Currite menses, properate dies.
Tem. Quadringentis hactenus annis
Sola Imperium pene gubernat
Domus Augusta:
Porro immensum duret in aevum
Nescia finis, nescia metae.
Iun Laophili vis Pylii vincat
Nestoris annos, et Cumaeae
Vatis senium pulchra Irene.
Ven. Laedere formam haud audeat aetas.
Aemula Divis ora serenet
Gratia semper.
Iun. Matris amorem, Patris honorem
Referat nobis Regia proles.
A. Votum hoc orbis, votum Europae;
Iupiter audit, precibusque favet.
Phae. Non mora fuerit longior aequo.
Currite menses, properate dies.
Temp. Faustam seriem cerno nepotum.
Numquam Parcae toti genti
Stamina rumpent.
Atr. Atropos urget mortale genus,
Domui Augustae parcere novit.
Lach. Candida posthac stamina ducam.
Nemo pacem laedat amantum.
Clo. Currite fusi, nulla sororum
Unquam tentet rumpere fila.
Temp. Caesarea domus tempora vincat
Omnia felix, prole beata.
Currite fusi, ducite pensa
Candida semper.
page 480, image: s498PRUDENTIA VICTRIX, SEU Ulysses post longos errores in Patriam redux, Procis intertemptis amori Penelopes redditus, Acta Cremifani coram Augustissimis Caesareis Maiestatibus LEOPOLDO I. ET ELEONORA, MAGDALENA, TERESIA.
ARGUMENTUM.
PRudentia omnes difficultatum nodos solvit, exsuperat labores. Illustre documentum Homerus in Ulysse proponit,
page 481, image: s499cui semper comitem iungit Prudentiam, quam Poetico ritu Minervam seu Palladem appellat. Is expugnata post decem annos Troia cum ad Ithacam, Regnum suum contenderet, totidem annis periculo. ea navigatione a Patriae littoribus aberravit: castâ [reg: casta] Penelope intaminatum interea coniugii thorum servante, ac instantes procos tela retexta eludente. Demum post saeva discrimina, terris iactatus et alto, Palladis ope ubique tutus, domum reversus peregrini ac inopis habitu suorum animos exploravit. Quos ubi satis perspexit, Telemacho se primum Filio, Eumaeo dein ac Philaetio Regiorum armentorum Praefectis patefecit. Horum consilio usus ac industria, procis interemptis, Penelopes amori postliminio fuit restitutus.
page 482, image: s500PERSONAE.
Ulysses Rex Ithacae.
Penelope Ulyssis coniunx
Telemachus Ulyssis filius.
Eurycleia nutrix.
Melantho Famulae.
Anticlea
Medon Musici.
Theoclymenus
Phemius
Antinous Proci.
Pisander
Eurymachus
Polybus
Amphinomus
Nicodes.
Melanthius Pastores Regii.
Eumaeus
Philoetius
Irus.
Eriphilus.
Idiobuleutes
Callirrhoe.
Cymothoe.
Hyale.
Pallas.
Religio.
Virtus.
Mars.
Pax.
Consilium.
Industria.
Candor.
Fama.
Cupido.
Dolus.
Spes.
Timor.
Silenus.
Satyri.
Amor.
Terror.
Vis.
Atropos.
Rigor.
Clementia.
page 483, image: s501PROLOGUS. SEU EXCEPTIO.
Augustissimarum Maiestatum Serenissimo adventu laeta Callirrhoe, ac ceterae Cremifanenses Nymphae ad laudes et cantum omnes excitant; quibus adstipulantur Pallas Aquila invecta, Religio, Mars, ac Virtus, et Invictissimae Domus Austriacae decus aed caelos extollunt.
Callirrhoe. Cymothoe. Hyale. Pallas Religio. Virtus. Mars. Pax. Consili um. Industria. Candor.
LUx alma citis propera bigis,
Maestae noctis taedia pelle;
Redde laborem, blanda diei
Gavida redde.
Ite forores, currite Nymphae,
Numina ripis quanta ptopinquent.
Cernite pronae:
Post Fernandi nomina magni
Numquam tanto laetor honore.
Cym. Mens insolito tumet ardore,
page 484, image: s502
Nec laetitiam condere novit,
Dum Leopoldi, ac Eleonorae
Maiestas non dedignatur
Obscura inospis tecta tugurii.
Hya. Vase ut pleno defluit humor,
Sic ardenti pectore flamma
Prodit in auras, ubi praesentes
Licuit tandem noscere Divos.
Call. Ite sorores, currite Nymphae:
Dicite laudes, plaudite cantu.
Cym. Sidera, tellus, aequoris undae
Famam Augusti, decus Augustae
Carmine celebrent, voce propagent.
Pall. Austria Reges fecunda tulit
Virtute graves, pectore forti,
Palladenixos, Marte invictos;
Quos Leopoldus passibus aequis
Premit, ac instat, Numine nostro
Instar Ulyssis tutus in aevum.
Rel. Viget immotus, quem astratuentur,
Relligio quem candida servat.
Vir. Robur, ut adamas, cedere nescit:
Haec Virtuti gloria soli.
Can. Candore placet cauta phronesis.
Perfida urgent corda veneno
Fraudis iniquae.
Con. Vis Consilio fulta ruinam
Metuit nullam, molesua stat.
Ind. Quamvis casum regna minentur,
Omnia solers labor exsuperat.
page 485, image: s503
Pa. Laeta quietas incolo terras:
Leopldus amat, nemo nocere
Possit amatae.
Mar. Et mihi vires, et mea tela
Grata Austriacis: testis caesa
Turba superba, et Thracia pubes.
Spargite laudes, promite carmen.
Call. Blanda monemur. Polite flexo
Dum Leopoldum ac Eleonoram
Orbis adorat,
Animo casto vota precesque
Ferimus caelo.
Austriae duret, vigeat, perennet
Claritudo Gentis, et universis
Imperet terris: sine fine constent Munera Divum.
Crescat annoso velut arbor aevo:
Stirpe florentl sobolem propaget
Caelitum donum, et trepidum serenet Cladibus orbem.ACTUS I.
SCENA I.
Penelopen ob diuturnam mariti absentiam animo afflictam consolatur Eurycleia: Melantho ad perfidiam et novas nuptias invitat.
page 486, image: s504Penelope. Eurycleia. Melantho.
OGeneris altrix dura Lacedaemon mei,
Quam leni opacus agmine Eurotas lavat,
Cur te relicta, patre deserto, domum
Deducta chari coniugis quondam fui?
Contempta si nunc ludor, et viduo toro
Cogor cubare? si meus Ulysses abest?
Eur. Regina gemitus cesset, ac maestus dolor
Animi querentis: Dii reducent, ne ambige,
Dulcem maritum. Pene. Longa me nimium mora
Exagitat. Aestas volvitur vicesima,
Sperare nec reditum licet. Vestram fidem
Dii coniugales! Eur. Audiet fletus pios,
Tibique Ulyssem Rector immensi poli
Reddet precanti. Pen. Metuo: tormentum est grave
Absentia, atque immodicus ardenti dolor.
Mel. Tot clari amantes expetunt vultum tuum,
Immota cur fervas peregrino fidem?
Pen. Cui me dicavi iureiurando, meum
Cui tradidi animum, perfide frangam fidem?
Eur. Immane crimen, dirum, inextricabile.
Mel. Verba obsoleta haec, moris antiqui nimis.
Perfidia nunc triumphat, ac orbem regit.
Est cassa larva, lubricum idolum fides.
Eur. Sit larva vobis improbis, nobis decus,
Et maximum ornamentum erit semper fides.
Mel. Monent amici, nuptias suadet parens,
page 487, image: s505
Instant amantes, familiaris res perit
Iussu procorum, et sola connubium negas?
Pen. Me firma Ulyssi vincla strinxerunt meo.
Vis nulla rumpet, nulla dissolvet dies.SCENA II.
Antinons et Pisander Penelopes amore mutuis sese iurgiis ac mucronibus impetunt, quibus se Medon opponit, et in gratiam reducere allaborat.
Antinous. Pisander. Medon.
HUc irae, huc furores,
Incendite mentem,
Animate dolentem.
Facesse Cupido,
Facessite amores.
Nos ignis adurat,
O caeca libido!
Regina deludit,
Et thalamo excludit?
Antinous haud durat.
Ardete furores,
Facessite amores.
Mavortia tela
Dextera stringat,
Sanguine tingat
page 488, image: s506
Ora formosa;
Desidero bella.
Ardete furores,
Facessite amores.
Pis. Antinous sic Protervus.
Fraude dolosa!
Pisander ad arma,
Artus tege parma.
Fugitivus hic cervus?
Succurrite amores,
Vindicate dolores.
En casta Virago,
Tibi spicula libro,
Tibi gladium vibro,
Menti haeret imago.
Ausis aderit Pallas.
Succurrite amores,
Vindicate dolores.
Ant Auro cuncta domabo,
Et saeviente ferro;
Nec leges, nec iura quaero:
Ense gentes fraenabo.
Timor suggeret alas.
Ardete fuorores,
Facessite amores.
Pis. Succurrite amores,
Vindicate dolores.
Med. Quo ruitis armati,
In caedes animati?
Deponite lites,
page 489, image: s507
Quas odit Regina.
Sic estis immites?
Quae pungit vos spina?
Ant. Instar Aethnae regium
Fervere crede pectus.
Med. Quid istud? an egregium,
Si fumet ignis tectus?
Pis. Ulcisci pulchrum,
Hostem sternere telo.
Med. Ruit ad sepulchrum,
Qui sperat vincere bello.
Dulce praeferre pacis olivam.
Pis. Dulcius iram nutrire vivam.
Med. Cedant furores, redeant amores.
Ant. Adsint furores, cedant amores.SCENA III.
Fama Ulyssem in patriam seu Ithacam rediisse spargit: conturbantur multorum animi, procorum praesertum ac infidi Melanthii.
Fama. Melanthius. Eurymachus. Polybus.
MEliora iam sperate cives: non ego
Sum nuntia malorum. Redit Ulysses domum.
page 490, image: s508
In littore ingens navis exposuit virum:
Telemachus in Ithacam quoque reverti suo
Cum patre visus. Militum fortis manus
Comitatur utrumque, quibus expellant procos
Ex aula et agris. Plura fari non vacat.
Mel. Audireplura sed oppido nobis vacat.
Fam. Magnus tumultus inter exoritur probos.
Ac faede amantes: maxima strage hos necant
Fidae cohortes Regis ac mergunt freto.
Eur. Infausta nobis femina infelix refert.
Quid nunc agendum? capere consilium iuvet.
Pol. Hostes oportet adgredi, ac vires locum
Contrahere in unum. Stetimus invioti hactenus
Concordia: nec nostra posthac se uspiam
Movebit acies, iuncta si fuerit phalanx
Umbone. Mel. Trepido concidat nullus metu,
Caedenda vel terga hostibus monstret fugax;
Vincemus astu robore infirmi Ducem
Exercitus venientis. Eury. Armis haud decer
Cautum experiri, fraude si queat aut mora
Discrimen amovere. Dum bellum tegis,
Simulasque pacem fronte, fidentem opprimas
Negotio nullo. Inclitum hoc semper decus.
page 491, image: s509SCENA IV.
Cupido et Dolus virtutem loco movere conantur: accurrit Pallas, et ambos profligat.
Virtus. Cupido. Dolus. Pallas.
FLuctibus quassata crebris
Eminet rupes ab undis,
Ingruit vis saeva Ponti
Concitata turbine:
Surgit aequor, et procellae,
Sibilant aurae, lacessunt
Astra; firma contumaci
Perstat illa robore.
Haec imago me decebi,
Nulla quam fortuna laedit:
Sortis haud adversa frangunt,
Aut secunda flamina.
Cup. Cuncta viribus resistant,
Cuncta viribus domabo.
Nediu superba iactes
Robur et potentiam,
Dol. Fraudibus vestitus ardor,
Et dolis armatus ensis,
Ut cadens e monte rivus,
Quidquid obstat, eruit.
Vir. Nec Dolus, nec me Cupido
Semita veri revellant.
page 492, image: s510
Dol. Cup. Non vides arcum et sagittas?
Cede larva peitinax.
Pall. Siste gressum, cur econdis
Ora maestus? intueri
Palladis vultum haud nocebit.
Basiumve poscere.
Vir. Ut lupus caudam remulcens
Diffugit pastore viso,
Sic abit Dolus reducta,
Sic Cupido Pallade.
Pall. Absque me decepta maeres.
Absque me lassata langues,
Alma Virtus. Tuta nostra
Dege semper aegide.
Vir. Sum Minervae
Tuta semper aegide.SCENA V.
Irus vanum fuisse de Ulyssis reditu rumorem narrat, cui Anticlea nihil negligendum esse persuadet: quae clam omnia sublegit Eriphilus.
Irus. Anticlea. Eriphilus.
FAmam secutus improbo vicos, agros
Labore obivi, nuspiam inveni tamen,
Quem quaero Ulyssem. Vana sunt, rumor levis,
page 493, image: s511
Quaecumque turba spargit ignara omnium,
Et rerum avida novarum. Ant. At haud frustra fuit,
Quod voce populi saepe diffudit Deus;
Casu frequenti cognitum, eventu pari.
Ir. Nec milites, nec arma, nec mersos freto
Vidi Sodales: hospitem Eumaei domo
Narrant receptum. Quem peregrinus metu
Sollicitet? et quid unus ausit, quid queat?
Ant. Non negligenda parva. Prudentem omnia
Cavere oportet. Latius serpit malum,
Nisi docta Medici elidat in cunis manu.
Ir. Vos feminae trepidatis ad inanem sonum,
Aut culicis umbram. Folia cum rapuit Notus,
Propinquat equitum turma; cum rivus strepit.
Concutrit acies hostium, atque arva eruit.
Ridicula sunt ludibria. Ant. En magnum Herculem!
Non commoventur terriculamentis viri.
Cur fugitis, et consilia disquirit pavor?
Ir. Quis nos timoris arguet, dum animus sagax
Momenta rerum librat. expendit starum?
Ant. Depone vana: nam esse te cautum volo.
Exigua saepe flamma non parvam dedtt
Neglecta cladem. Flumen immensum cadit
Virides per agros, fonte quod tenui vides
His auctibus crevisse. Nil sperni decet.
Ir. Sexum tuum ultra mulier, et sortem sapis:
Parebo. Quid peregrinus attulerit novi,
Discere iuvabit. Ant. Nostra sic poscit salus.
page 494, image: s512
Verum est adhuc, quod te rogem. Ir. Manda, obsecro.
Ant. Ne pectore Anticlea dilecta excidat.
Ir. Animi medullis Anticleam non queat
Avellere ipsa Pallas, aut Martis minae.
Ant. Promissa grata! duret ah! constans fides.
Erip. Homines scelesti! Eriphilus haud capitur dolo.
Suspectus Eumaei hospes. An credunt Ducem?
Versuta non me dicta, non fraudes latent.SCENA VI.
Mars pacem ut parum per se tutam sibi faedere iungit, frustra Dolo ac Idie. buleute contra nitentibus.
Mars. Pax. Dolus. Idiobuleutes.
AMica necte faedera,
Iungatur hasta olivae,
Pax alma; posthac mutua
Officia sint utrique:
Diversa nec sint tempora,
Divisa nec potestas.
Mars arma gestet, bellicos
Pax temperet labores:
Sic Luna gaudet Cynthio,
Hac lege constat orbis.
Pax. Opposita sed quis colliger,
page 495, image: s513
Quis arbiter reducet?
Pax iurgiorum semina,
Et litium querelas,
Contentionem et praelia
Cupida quietis odit:
Mars bella quaerit, gloriam
Hinc sperat et triumphum.
Ma. Expende dicta serio,
Haec mens, Virago, Martis.
Sint odia, sint lites procul
Et fax rebellionum;
Silcat tumultus civium,
Clangorque trux tubarune.
Orneris armis, classicum
Etsi nec audiatur:
Proterva ne vicinia
Lacessat imparatam.
Pax. Placet Hasta nobis: Palladis
Frater, capesse munus.
Del. Ne side, Nympha, conditur
Sub vulpe fraus dolosa.
Pacata nulla tempora
Hetbebis, et quieta.
Idiob. Populos tuos exhauriet
Vectigal et tributum,
Dum militem nutris domi,
Et saeva cudis arma.
Ma. Versuta fallit credulam
Et impudens propago.
Non intueris, dextera
page 496, image: s514
Insigne quod retentat?
Pax Abite carcinomata,
Abite proditores:
Dum demit arma Regibus
Perfidia, Regna perdit.
Ma. Pa Pax iuncta Marti mutua
Necessitate floret.
Dol. Idio. Pax iuncta Marti mutua
Necesstate ploret.ACTUS II.
SCENA I.
Dum Eurycleia Ulyssis reditum optat, ac sperat, Melantho nuntium a Nestore venisse fingit, qui mari eum perisse affirmet, clypeum, ac batheum cadaveri detractum afferat: Eriphilus haec omnia ut vana commenta deridet.
Eurycleia. Eriphilus. Melantho.
SOl, qui micantem candido curru diem
Mortalibus reducis, et flammam explicas
Aethere patenti, cuncta qui solus vides,
Lustrasque terras, Pontum et Oceani sinus;
Ubi Ductor errat, quâ [reg: qua] later mundi plaga?
O quando maestam coniugem, ac annis gravem
page 497, image: s515
Reviset Eurycleam! inextricabili
Dolore pectus uritur, sperat tamer.
Erip. Hoc fata Regis, hoc poli Rectori iubet.
Mel Hoc fara Regis, hoc poli Rectoi vetat.
Erip. Innoxium est sperare, nec prohibet Deus.
Mel. Spes vana turpi affinis ignorantiae.
Wrip. Spes vana non est, vita dum superat brevis.
Mel. Spes nulla, quos mors atra transmisit Stygi.
Ut dudum Ulyssem. Eury. Quis Ducem extinctum refert?
Mel. Huc Pylius ablegavit egregium senex
Nuper Cleontem, casum acerbum quo necis
Ithacique Dulichiique Perciperent: mari
In littus eiectum esse non Sparta procul.
Eury. Regina novit ista, Telemachns puer?
Mel. Caure illa quavis durior credit nihil:
Peregre hic profectus forte iam interiit salo.
Erip. Quot convoluta fabula incomptis Stiophis?
Vix Phrygia textu pingat hos flores acus.
Eury. Inimica talia spargit in plebem Phalanx,
Ut turba credula deserat Regem metu.
Mel. Necontraire veritati audax queas,
Enclypeum Ulyssis, baltheumque cadavesi
In littore abreptum. Argue haec ficti dosi.
Eri. Commenta vana! Eury. Larva non terret minax.
Mel. Vesana mulier, praeda Tartarei canis!
Erip. Tempus docebit. Baltheum adservo mihi,
Clypeumque tollo, Martii exuvias viri.
page 498, image: s516SCENA II.
Penelope cantu telae solatur laborem. In somnum deinde lapsa inter spem metumque versatur, nunc tridti, nunc laeta imagine animum confundente.
Penelope. Spes. Timor. Pallas. Antinous. Medon.
CAndida luce
Telam quam texo,
Minerva Duce
Nocte rerexo.
Properate laborem,
Durate dolorem
Dedulae manus.
Non minus otiosae
Quam nec otiosae,
Non absolventur
Stamina per me.
Tim. Licet excitentur
Dira procorum
Flamina in te.
Penel. Donec redeas, Marite.
Spes unica vitae.
Spes. Tot votis petitus
Aderit maritus.
Tim. Tot votis petitus
page 499, image: s517
Aberit maritus.
Pen. At non servat amorem:
Sunt mille puellae,
Ac plures quam stellae.
Numerosum furorem!
Si non iacet extinctus,
Aut carcere vinctus.
Spe. Suspicio fallax.
Tim. Spes saepe mendax.
Pen Redi marite,
Spes unica vitae.
Tim. Defunctus Ulysses?
Spe. Mitte timorem,
Vivit Ulysses.
Tim. Spes vana fallit.
Veritatis
Nec habet colorem.
Spe. Vanitatis ingratum tumore!
Pen. Spes pectus alit.
Redi marite
Spes unica vitae.
Spe. Regina spera, puppi
Secunda spirat aura.
Tim. Instabile servat munus
Maris Dominus Neptunus.
Pall. Contendite nervum,
Expendite robur.
Ant. Multa minanti
Pugno Tonanti:
Ascendo culmen,
page 500, image: s518
Provoco fulmen,
Dum deferat orbis
Arbitrium nobis.
Pall. Lingua profana,
Ferram complana.
Med. Certare Diis haud iuverit,
Quem ratio nondum fugerit.
Pen. O falsa, maesta somnia,
Quam vana nunc sunt omnia!
Redi marite,
Spes unica vitae.
Non absolventur
Stamina per me,
Licet excitentur
Dira procorum
Flamina propter te.SCENA III.
Ulyssis cum Eumaeo colloquium, cui Telemachus filius intervenit: eique separens, abeunte Eumaeo, Mineruae suasu manifestat.
Eumaeus. Ulysses. Telemachus.
HOspes verende mente tranquilla cape,
Congesta cespite tecta quae praebent levi.
Pretiosa si non gemma diffundit merum,
Nec citream mensam ebore sustentant pedes,
page 501, image: s519
Altae lacunar nec radiat auro domus,
At fanctus animus, laeta paupertas colit
Inopes penates Aula carminibus strepit,
Superba monstrat pompa divitias heri
Heu! quondam Ulyssis; hospites faedis probris.
Vexant amantes, hospitalis quos Iovis
Iura violari non sinunt. Ulys. Iusti viri,
Eumaee, praefers specimen, antiquae notae.
Eum. Sincera mens, nec mixta peregrinis dolis.
Si Rex adesset, viveret Ulysses meus,
Quam cuncta verterent bene! procorum gula
Nunc omnia rapit, vastat, absumit, vorat:
Veluti locusta densa, dum campo insi dr,
Agros virore spoliat, et silvas comis.
Telemachus etiam gnatus abscessit domo.
Hos fata salvos si reducant, haud mori
Timebo Ulys. Vita tum iuvet primum. Eum. At sonum
Exaudio pedum. Quis lares nostros petit?
Tel. Eamaee! Eum. Vocem agnosco: in amplexus ruo.
O sola spes, solamen ac aulae decus.
Tel. Quis hospes ille? Eum. Venit huc Gnosso mari.
Tel. Festina in urbem, ut sollicita norit parens
Huc me appulisse. Cura peregtini mihi.
Eum. Capesso iussa. Sed quid ad maestum senem?
Tel. A matre discet. Regia nisi esset domus
Oppleta tot nepotius, non te his agris
page 502, image: s520
Paterer morari. Ulys. Mentis excelsae notas,
Telemache, veneror, inclitum amplector genus.
Tel. Quo properat? et quis corda concussit Deus?
Solvuntur artus, intimae fibrae tremunt.
Quae monstra cerno? Numini similis redit
Pannosns hospes, aurea exornat toga.
Non ista, quisquis es, prius vestis tuos
Obrexit artus, forma nec talem tulit,
Qualem videmus. Esse te prodis Iovis
Prolem, aur Deorum, qui colunt summum polum.
Placatus adsis. ac gravi aerumnaleva.
Ulys. O chare fili, cur Deo similem aurumas?
Parens Ulysses sum tuus, amatum caput!
Tel. ne lude miserum, nec calamitatem aggrava:
Succurre potius. Numen hoc munus decet.
Ulys. Non ludo: formam Pallas attibuit novam.
Agnosce patrem. Tel. Palladis dono redis
Viridem in iuventam post tot annorum moras?
O blanda patris ofcula, o lumen meum!
Cadunt per ora lacrimae, amplexu nequit
Saturare sese pectus. O caelum! o Dii!
Ulys. Laetor recepto filio. Tel. Natus patre.
Huc usque produxisse vitam me iuvat.
Ulys. Diserimina evasisse te propter, redux
Exulto fili. Plura sed lubeat domi,
Ne verba quisquam sublegat, vultum notet.
page 503, image: s521SCENA IV.
Antinous Penelopes ignibus ardet, cui Cupido favet, ac Echo sollicitat. Sed maesto fere ac dubio responso dimittitur.
Antinous. Amor.
AMata Solitudo,
Ut excitas cor!
Felix beatitudo,
Qua degit Amor!
Hic pectoris tumultus
Dimittite me.
Venus, Cupido, vultus
Defigite spe.
Excelsa stat cupressus,
Sic erigit Sois.
Labor dolore fessus,
Sic deprimit mors.
Dulcis beatitudo,
Quam fugit horror!
Amata solitudo
Ut excitas cor!
Am Regia tecta
Saepe relinquo;
Gondo latebris,
Abdo tenebris
Membra tenella.
page 504, image: s522
Post carecta,
Cum delinquo,
Invenies me.
Iam figo te.
Laeta resultat
Vocis imago.
Me, Nympha, me recondes.
Quid reposcis? forte laurum?
Non sollicitum quaeris honorem?
Quid Antinoum decere censes?
Non ducet ardor, ac amabit?
Vi coniugem quid si abstrahat?
Cautus Ulysses huc adveniet?
Ferro proci lacessent?
Proceres iacebunt caedibus?
Amans Ulyssi praevale.
Am. Saltus taciti,
Tesqua cupita,
Antra obsura,
Dulciarura
Ferte gementem.
Fontes placidi
Vos mea vita
Densa tegat nox,
Blands sonet vox.
Am. Ducite parcae
Stamina laeta.
Vulneta blanda
Semper amanda.
Haee prima salus.
page 505, image: s523
Ant. Invide marce;
Corda quieta.
Amor o sis Dux,
Praefulgida lux.
Am. Astra fovete,
Fata favete:
Amor ut sim Dux,
Et fulgida lux.SCENA V.
Eriphilum pro Telemacho insidiis excipiunt Melanthius, Polybus ae Eurymachus; agnitum ut proditoreut punire festinant: impediuntur vero a Faunis et Satyris.
Eriphilus. Melanthius. Polybus. Eurymachus. Silenus.
HOc scutum Ulyssis, Martis hunc ensem gero.
Sum miles audax; solus ignotum nemus
Pererro Victor. Hostis invadit, caput
Violenta quassat hasta? Sie firmo gradum,
Sic arma vibro, sic latus clypeo tego.
Robusta veluti turris haud cedit loco.
Immota perstant maenia, et cives domi
Clausos tuentur: nostra non aliter viget
Nescia republsae sordidae virtus. Sonum
page 506, image: s524
Astaudio. Unde? quo loco tandem venit?
Latebo. Forte sunt latrones. Non favet
Fortuna semper. Mel. Ite celeres, hac Duces
Properate parte. Teneo iam praedam manu.
Poly. Vadam sinistra, Eurymache tu dextram pete.
Eury. Telemache, quo contendis? Huc gressum move,
Aut te trucido. Miles incesse, ac feri.
Erip. Telemachus haud sum. Cur inaudita reum
Caussa innocentem rapitis ad vincla et necem?
Mel. Occide Polybe. Iuris est nostri fera,
Quae capta silvis Poly. Regium credis genus?
Mel. Non forma multum abludit. Erip Heu! misero patre
Ac matre natus. Mel. Ore Telemachum refers.
Erip. Non parva fuerit gloria! at speculum negat.
Eury. Dimitte. Regis filium, an fungum vides?
Poly. Sed gestar arma Ulyssis: en clypeum adspice.
Mel. Haec unde latro? cuius abripuit domo?
Erip. Liquit Melantho, publico liquit loco;
Relicta primus occupavi, non mea
Sint iure spolia? Eury. Proditor amantum: tene.
Ne fama Ulyssem vulget absorptum mari,
Indicia celare necis infidus cupit,
Fictaque ducere fraude Reginam ac dolo.
Mel. Constringe vinclis milies, exuvias cape.
page 507, image: s525
Concide gladio, frange vel laqueo gulam.
Erip. Sic innocens peribo! Sed Regi fidem
Intaminatam deferam ad Ditis domos.
Solamen ingens istud. At caelum iuva!
Sil. Quis tacits turbat nemora, et horrori sacro
Dicata Regna? Solve nexus, aut cade.
Mel. Quid tu proterve? quid imperas? timeam senem?
Sil. Huc turba fratrum. In compedes compingite,
Durus scelestum dedolet stipes caput.
Erip. Quas gratias Divina commemorem manus?
Sil. Hac parte stabis, caede, proturba, feri.
Mel. Fugitiva quo tendis cohors? quo vos pedes?
Solus relinquor? mitte, per Superos precer.
Sil. Absiste silvis: flagra iam tergo sonent.
Pacata rursus tesqua, nos cantus iuvet.SCENA VI.
Delicias ruris Satyri commendant, procos exsecrantur, et sibi Penelopen Ulysse rebus humanis exempto despondent.
Silenus. Tras Satyri.
VIvo laetus
Incola ruris,
page 508, image: s526
Non mihi bella
Non fera tela
Adimunt faetus
Gaudia puris
Carpo labellis
Libera fellis.
Sat. 1. Urbe tumultus
Ragnat, et audax
Tuiba procorum.
Plena colorum
Regia cultus
Simulat mendax;
Ore iocosa
Corde dolosa.
Sat. 2. Coniunx maeret
Regis amore.
Degit in aula,
Veluti caula,
Tristis inhaeret
Fracta dolore.
Ista beata
Sors, et amata?
Sat. 3. Pulchra decebit
Satyros sponsa;
Si periit Rex,
Ut pecorum grex.
Blanda favebit:
Sit coma tonsa.
Scio cantare,
Et scio amare.
page 509, image: s527SCENA VII.
Ulysses pauperis habitu procos adit, ac deluditur. Penelope iniuriam hospiti sieri conqueritur.
Eumaeus. Telemachus. Ulysses. Antinous. Pisander. Amphinomus. Irus. Penelope.
TElemache, mandato hospirem adduxi tuo,
Ut edat, bibatque cum procis. Tel. Factum bene.
Ulyl. Homini peregrino stipem iuvenes date,
Et carne peram impelte. Nam venter, licet
Multum erubescam, petere ieiunus iubet.
Pis. Non sumus avari, quod satis fuerit, cape.
Ant. Eumaee, cur in Regiam accersis viri
Piaculum? Hic an nulla mendicabula,
Infesta pestis, generis humani lues?
Eum. Cur ira surgit? Hospes a caelo venit.
Difficilis autem semper es, acerbus mihi.
Erecta sed mens spernit, ac ridet minas.
Ant. Impingo scamnum vertici, et faedo caput.
Ulys. Audiat Erynnis pauperum, Antinoo dies
Pauci supersint, nuptias lethum occupet.
Amph. Non te decet percutere mendicum vagum:
Haec saepe specres texit errantes Deos,
page 510, image: s528
Cum fas, nefasque, iustum et iniustum fuit
Cura intueri. Ir. Limine hinc nostro senex
Procul facesse, vel foras pedibus traham.
Sic turba Procerum mandat: at prohibet pudor.
Abscede, ne nos pugna collidat simul.
Ulys. Invidia non te stimulet; ambobus satis
Spatiosa domus. At praeliari si lubet,
Cruore pingam pectora, et leves genas.
Ir. Iuvenem lacessis? Ora contundam, improbe.
Pis. Pugnate: dona egregia victorem manent.
Ir. Hacplaga sedeat. Ulys. Concide infelix humi.
Ant. Efferte famuli. Non erit vano locus
Posthac in aula iuveni, at exitium imminet.
Amph. Libare te Iovi, pater, vinum iuvet
Ex aureo cratere, pristinae opes beent,
Quamvis malis tenearis innumeris modo.
Ulys. Amphinome prudens dicta custodi mea,
Infausta ne Sors macter infortunio.
Vita fluit,
Hora ruit
More fluminis
Properantis,
More luminis
Exspirantis.
Aequore mersat
Naves procella,
Littore versat
Fortuna vela.
Nemo futura
page 511, image: s529
Commoda volvit,
Aut ventura
Damna resolvit.
Turba procorum
Diripit aedes;
Parce laborum
Prospice caedes.
Vita fluit,
Hora ruit.
Nullum laede,
Limine cede.
Penel. Sunt Hospitalis Numinis
Sancita iura caelo:
Violata quae vi fulminis
Aut vindicata bello.
Hinc cor iratum,
Pignus amatum,
Ardet dolore:
Hospes cst laesus
Innocens caesus;
Plangit horrore.
O vita dura!
Maior sit cura
Semper honesti,
Quam Regni libido,
Aut auri cupido:
Hac toga te vesti.
Proles amata,
Eris beata,
Si delectaris honestis
Et hac toga te vestis.
page 512, image: s530SCENA VIII.
Amor Consilio et Industria firmatus ad metam collimat: Terror Vi et Dolo stipatus procul aberrat, ac tela vertit in Amorem; verum ope Palladis in fugam agitur, ac confoditur.
Amor. Terror. Vis. Dolus. Consilium. Industria. Pallas.
PEctora fraenat,
Corda serenat
Nostra sagitta.
Ter. Animos frangit,
Telum ubi tangit,
Spoliat vita.
Am. Non fiet ita:
Regnabit Amor.
Ter. Prohibet Terror.
Vi. Vis armata
Regna tenebit.
Cons. Prospera fata
Semper habebit,
Sceptraque Virtus.
Dol. Dolus inflectit
Rigidam mentem,
Vincula nectit,
Capit ardentem.
page 513, image: s531
Ind Sed vincula haec Industria
Brevi labore solvet.
Cons. Dum iuncta Consilio manus
Evolvet implicata.
Terr. Sunt facta viri,
Femina verba,
Mollior herba.
Praelia, diri,
Miscete mecum.
Am. Tendere nervum
Dextera gestit.
Ter. Sternere cervum
Timidus nescit.
Cons. Posita est meta,
Figite corda.
Vi. Ite, volate
Spicula torta.
Am. Sistite, amate,
Dulcia corda.
Terrr. Ite, migrate
Territa corda.
Ind. Mente recepta
Blanda sagitta:
Procul abrepta
Spicula trita.
Dol. Dextra perita
Studio exerrat.
Vi. Fraude petita
Vulnera quaerat.
Am. Recede saeve Terror;
page 514, image: s532
Triumphus est Amoris.
Terr. Huc tristis ito maeror:
Triumphus est doloris.
Furor exarde:
Fige hac parte.
Am. Non fiet ita:
Exuo vita,
Dirige Pallas,
Non me fallas.
Pall. Ite sagittae,
Membra ferite.
Concide Terror:
Publicus error
Liberet orbem.
Ter. Sternor. Procul hinc
Ferte cadentem.
Nemo gementem
Audiat unquam.
Con. Numine sacro
Hostis abactus.
Am. Labe intactus
Regna peragro.
Ind. Metus exulat doloris.
Auro cincti
Lauro vincti
Triumphus est Amoris.
page 515, image: s533ACTUS III.
SCENA I.
Melantho, quo res sit evasura, dubitat, ac suo timet Eurymacho. Anticlea deplorat Irum, et domum ducit aegre membra trahentem. Eurynachus ab insidiis redit, quem presso pede iratus sequitur Eriphilus.
Melantho. Anticlea. Irus. Eurymachus. Eriphilus.
QUo pondus istud verget, ac trepidus labor
Animi dolentis? Audo, et metuo nefas.
Fortuna quid minaris? Hospes sit? Ducem
Superba nutrit aula. Nos dictis ferox
Lacessit ultro, spernit, ac duris agit.
Ant. Me gravior urget, et coquit mentem furor.
Nosti, quid haeres lingua? num fari pudet?
Meos amores nosse te credo, soror.
Mel. Iucunda dicis ora, purpureas genas,
Oculos micantes, candidum frontis iubar
Audacis Iri. Ant. Eloquere, quid fidum sinum
Dolor erubescis? Ah fuit! Saevus decus
Ademit hospes oris. Mel. In nostra domo,
Spectante Regis filio, et amantum impia
page 516, image: s534
Cohorte? Ant. Apectante, incitante. Mel. Heu! quis Deus
Exagitat aedes? Ant. Durus, implacabilis.
Mel. ubi nulla sunt consilia, nec prudens vigor
Temperat habenas, debilem fortis premit,
Inopemque dives. Ant. Irus at prodit gemens.
Ut miser anhelat! membra vix fessus trahit.
Mel. Iuva cadentem: moveat afflicti status.
Ir. Fortuna cui me perfida reservas malo?
Utinam perissem! Labor. O retine tuum
Dilecta quondam contubernalem soror.
Ant. Conside: pietas Anticleae non solet
Deserere amantes; lubricos gressus regam.
Mel. Ut vitis ulmum stringit, utque suo incubat
Hedera parieti, vinculo clades pari
Amica nectit pectora et firmat fidem.
At ubi moratur tamdiu Eurymachus meus?
Nullas per agros metuit insidias redux
Telemachus, altas horret aedes, et feram
Turdam procorum. Gaudio sed cor salit.
Quid caeca sors ostendis? Eurymachns redit.
Eury Sole ut calente fons viatorem iuvat,
Sic mensl' Melantho, laeta conspectu tuo.
Mel. Me genius idem stimulat, ac agitat Deus.
Ast arma cur relicta, cur nudum latus
Et parma et ense? Eury. Aiicere me nimium gravis
Coegit aestus alia praebebunt mihi
Turres Ulyssis arma. Mel. Telemachis puer
page 517, image: s535
Hac luce cuncta Regia emovit domo,
Neiurgia serantaemuli forsan viri,
Ac caede debacchentur. Eury. Indignor. Nova
Commenta sunt ista, quibus insontes petat.
Mel. Suspecta plura: immane fermido scelus.
Erip. Favete Superi: dextera in pugnam calet.
Redeat Ulysses; iungar audacter procos
Contra superbos. Victimas Domino sacro
Pallentis Orci capita conspirantium.
Armatus adsto: nec arma sunt tantum minae.SCENA II.
Dum Pisander amorem venatur, Theoclymenus vates praedicit ac mortem. Effugit Amer, comprehenditur Parca, quae venatorem ad Stygium caetum evocat.
Pisander. Theoclymenus. Amor. Atropos.
TEndite rete
Molle, Sodales,
Capiatur Amor,
Tener est ales.
Puer assuete
Volucres lento
Fallere visco,
page 518, image: s536
Laqueo extento
Necte potenter
Membra tenella,
Blanda labella,
Vincula mento
Flecte decenter.
Am. Non, non capior.
Pis. Cur ego rapior?
Am. Lusus inanis:
Gaudeo vanis.
Pis. Vertite rete
Molle, Sodales.
Stringatur Amor
Mobilis ales.
Lumina flete,
Nil mea verba
Penelopeia
Curat acerba.
Languida, Dive,
Vulnera sana.
Quo mihi cana
Tempora? laeto
Pectore vive.
Atr. Casiibus haeret
Praeda petita.
Nullus aberret,
Brevis est vita.
Am. Non, non placeo?
Pis. Sic, sic. Taceo.
Tollite rete
page 519, image: s537
Molle, Sodales,
Est captus Amor
Lubricus ales.
Stamina nete
Candida Parcae:
Insidet ardor
Pectoris arce.
Mora iam grata.
Quoniam acquiro,
Et adhuc spiro,
Cypridis aurae
Regna beata.
Theo. Pisander ah! deluderis:
Non nexns hic amoris.
Ad iferos detruderis,
Ubi Regia est doloris.
Mendaces, fallaces
Dimittite spes:
Veras, sinceras
Comprendite res.
Nex atra cunctos obteget;
Suspensus horret ensis;
Ad limen Orci diriget
Caedes patrata mensis.
Mendaces, fallaces
Dimittite spes:
Veras, sinceras
Comprendite res.
Atr. Cereris nata
Secuit crinem:
page 520, image: s538
Tristia fata
Spectant finem.
Stamina rupta.
Pis. Captans praedam
Praeda abducor:
Ire necesse,
Atropos urget.
Tollite dirum
Rete, Sodales,
Sum captus ego,
Excidit ales.
Atr. Desine fletus,
Lacrimas terge,
Revocat caetus,
Turba silentum;
Stygio membra
Flumine merge.
Stamina rupta.SCENA III.
Ulyssis necdum cogniti ac Penelopes colloquium.
Penelope, Ulysses.
HOspes verende, miseria dira opprimi
Te cerno satis: at patria quae tibi, quod genus?
Ulys. Regina, cuius penetrat ad caelum decus,
page 521, image: s539
Lateque fama nominus terras tui
Pervadit omnes, parce funestum, precor,
Renovare luctum fata narranti aspera,
Durosque casus. Regia gemere haud decet,
Aut flere miserum, taedio ne fors gravi
Irritet aulam. Pen. Lacrimae, luctus, dolor
Hisaedibus alienus haud unquam fuit,
Postquam maritus ratibus abscessit domo,
Ut Ilium expugnaret infandum, meus.
Nam tot me ab illo tempore affligunt mala,
Ut sustinere imbelle vix pectus queat.
Ulys. Perfer laborem, respicit maestam Deus:
Prope est Ulysses. Pen. Visus an coniunx tibi?
Ulys. Cum nave Troiam pcteret, in Cretam appulit
Vis saeva venti, fratris absentis vice
Amplexus excepi hospitem, et laetus tuli
Donum hospitale. Patria nam Creta est mihi.
Penel. Si vera narras, signa quae monstras mei,
Senex. Ulyssis? Vestis an notus color?
Ulys. Remota poscis: at recordabor tamen.
Purpurea filo chlaena subtili, ut reor,
Involvit artus: Daedala ast morsu aureo
Nectebat illam fibula. Interior toga
Micabat instar solis, e molli nimis
Stamine coacta. Pen. Agnosco sincerasnotas,
Hanc ipsa vestem praebui, qualem refers.
Numquam sed illum recipiam infelix sinu.
Ulys. Regina, frontem nubilam evolve, ac graves
Depone curas. Aderit hoc anno sagax,
page 522, image: s540
Hoc mense Ulysses. Iupiter testis mihi.
Pen Haec dicta dudum. Vota diripiunt Noti.
Sed nostra connubia interim poscunt proci,
Populantur aedes, cuncta raptant ac ferunt.
Tela fefelli nuper; advertunt dolum,
Minisque cogunt. Tristis ah necessitas!
Ulys. Animosa persta. Tardus est coniunx prope.
Pen. Solamen ingens lacrimae spargant genas.
Lubet maerere,
Placet lugere,
Haec solacia nobis,
Odi pugnantes
Odi Cantantes!
Proceres orbis,
Tineas urbis.
Solus Ulysses
Animi meta.
Vertite vela
Turgidi amantes:
Non ego laeta
Vestio aspectu.
Lubet maerere;
Placet lugere,
Hace solacia nobis.SCENA IV.
Procicantu ac fidibus ad laetitiam sese hortantur, sed morti praeludunt.
Antinous. Phemius. Medon. Nicocles.
DUlces Sodales
page 523, image: s541
Ludere sueti
Fidibus, cantu,
Durate laeti.
Labitur hora
Prospera sortis,
Slovitur ora
Properara mortis.
Ire deflcti
Ad maestas tumbas,
Horridas umbras,
Phem. Funera, caedes
Oenlos incurrunt:
Parcite Divi,
Cypridis adurunt
Flammae procaces,
Faces rapaces.
Fidibus solor,
Abscede dolor.
Med. Vulnera cerno,
Membra resecta:
Regia tecta
Sanguis inundat:
Sicuti nimbus
Tempore verno
Mollia prata.
Seda maerorem,
Siste furorem
Arbiter orbis.
Nic. Signa volant, actela crepanr.praeludo cohorti
Victrici, Sceleri framina rumpat anus.
page 524, image: s542SCENA V.
Ulysses Eumaeo et Philaetio se manifestat, et ad caedem procorum nimat.
Ulysses. Eumaeus. Philoetius.
FOrtuna magna constitit raro diu.
Contra renaci vinculo infelicitas
Stringit penates, premere quos caepit semel.
Ingens Ulyssis praebet exemplum domus.
Indignor, acirascor, in tantum nefas
Insaniam erupisse. Reginam proci
Natumqueludant, omnia absumant', vorent?
Eum. Haec cura dudum pectus exercet meum.
O Rex adesset! impio faedem lubens
Menus cruore. Phi. Laetus ignavum caput
Cervice vellam, viscera exponam feris
Laceranda et avibus. Ulys. Dictie ex animo, quibus
Auxilia ferre velitis, an Regi, an procis,
Si redit Ulysses? Phil. Sidera adiuro, et Iovem
Adiuro summum, sentient nostras nimis
Vires amantes. Eum. Robur a caelo peto,
Ut perducelles dextra concidat brevi.
Ulys. Est notus animus vester, et virtus mihi,
Fidesque constans. Plurimi at produnt Ducem
Servi procaces, saeva queis parca imminet.
Sum Rex Ulysses gravibus oppressus malis
Multos per annos. Dubius exagitat timor?
page 525, image: s543
Cruris cicatrix dente fulmineo suis
Incussa nobis monte Parnassi eximet
Animi tumultum. Eum. Vulneris nosco notas,
O magne Rex; laetitia vix vocem invenit.
Phil. Votis petirus plurium tandem redis,
Et nos revisis. Ithaca placatos Deos
Venerare prona; candido signa diem
Fastis lapillo: Regis adspectus fovet
Patriam cadentem; repetet antiquum decus.
Ulys. Mittamus ista. Commodetis nunc manus
Nobis amicas. Gloria ingens vos manet
Iuvisse Regem, nec minores sint opes.
Eum. Pereant amantes: sanguinis rivis natet
Funecta turba. Regium ulciscar nefas.
Phil. Quis arma, Ulysse, tela quis praebet? necem
Ut inferamus sceleris infandi reis?
Ulys. Hac Iupiter stat: hoc latus Pallas tegit.
Derepta thalamo scuta Telemachus dabit,
Hastas et enses. Eum. Vix pati possum moras.
Ulys. Mandata nunc excipite. Suppeditet mihi
Eumaeus arcum, quem proci contendere
Nequeunt inertes. Claude tu caute domus
Postes Philaeti, ut nullus evadat fuga.
Phil. Servabo ad unguem iussa; iam ferrum calet.
page 526, image: s544SCENA VI.
Rigoris et Clementiae contentio, quam lancibus utrinque aequatis dirimit Pallas.
Rigor. Clementia. Pallas.
IRritate dolor
Gemina iustum
Lancesuspende.
Armate maeror
Sceleri paenam
Laesus repende.
Sic praecipit lex,
Sic exigit Rex.
Clem. Nimium rigoris
Temperet aestum
Mitius Numen:
Maestam doloris
Reprimat iram
Pectoris lumen.
Haec siderum dos,
Mortalium flos.
Pall. Lances attolle,
Parte hac sedeat
Mitis oliva,
Isthanc movear
Fervidus ensis.
Rig. Ensis praepolle:
Respice, Diva.
Ponite menfis
page 527, image: s545
Pocula, vici.
Pall. Addere plura,
Soror, decebit:
Flagra, catastas.
Clem. Spicula et hastas.
Tempus docebit
Callida iura:
Nunc armorum
Sit mihi cura.
Pall. Iusto tenore
Aequata libra
Pondera server.
Mixta tigore
Clemenria vibra
Tela, sagittas
In perduelles.
Strene rebelles.
Venia donabis
Lubricum errorem,
Caede multabis
Publicum maerorem.
Rig. Clade procorum
Egregius morum
Regia tecta
Purgabit Ulysses.
Clem. Robusta senecta
Vincet amantes?
Pall. Viget iuveata.
Aedibus omnes
Coneide vagamtes.
page 528, image: s546
Clem. Non obsto: Rigor
Placet armatus.
Faedera pange.
Rig. O grata soror,
Spicula tange:
Dolor atratus
Urgeat hostes;
Placidos Regni
Tuere postes
Fronte Serena.
Pall. Iusto tenore
Aequata libra
Pondera servet.
Spicula vibra,
Nemo enervet,
Florebis honore.SCENA VII.
Peneolope procis certamen proponit, atque arcum Ulyssis tendere iubet; quod cum nullus posset, Ulysses facillimo negotio perficit, atque omnes adiuvante Telemache, Eumaeo et Philaetio trucidat.
Penelope. Antinous. Telemachus. Eurymachus. Medon. Amphinomus. Ulysses. Eumaeus. Philaetius. Pallas specie Mentoris.
POstulare, non audiri.
page 529, image: s547
Mentis afflictio est,
Amare non potiri,
Animi desperatio est.
Robur expende,
Ulyssis arcum contende.,
Turba procorum.
Hic erit cupitus,
Hic erit maritus,
Qui tendere norit.
Sit finis armorum,
Sit mera dolorum.
Ant. Certamen ingens. tendere hunc arcum manus
Ignava nescit. Tel. Primus experiar, patris
An tobur aequem. Laeta successu parens
Aedibus Ulyssis efferet nunquem pedem,
Proci relinquent tecta, nec pecorum greges
Caedent superbi. Mollis, ac audax minus
Posthac videbor: aut iuventus non satis
Vires adauxit. Fortius niti iuvet.
Eur. Ut cuncta cedant prospere ac nobis benc,
Ordine subite. Magnus est arcus labor.
Defessa languent membra, destituunt pedes.
Pluresrecedentirrito ausu, ersi pares
Virtute nobis. Med Nemo Reginam domum
Duxerit amantum? Amph. Fata me sponsum iubent.
Sic vis procorum marcet? o maestum diem!
Ulys. Arcum mihi praebete, ut experiar senex,
Manibus iuventae tobur an duret meis.
page 530, image: s548
Ant Hospes proterve, dulce te laedit merum,
Utaleam tentare nobiscum velis.
Pen. Aetate fractum cur ferox probris virum
Incessis? Haud connubia Penelopes petit
Iam senior. Eury. At dedecore nos rumor gravi,
Si vincat hospes Principes, semper premet.
Pen. Quos Principes? Ulyssis aula qui ferunt,
Aguntque cuncta? Veste donabo senem
Cum iaculo et ense, dextra cum lentum attrahet
Robusta nervum. Tel. Tela te, mater, decet,
Non tela et arma: Palladem mitem cole:
Curae sagittae, spicula ac hastae vitis.
Eumaee, non te infesta perturbet cohors,
Huc defer arcum. Amph. Plenus astuto dolo
Utlunat erro, et cornua exploerat vagus.
Ulys. Telemache, non ignavus hic hospes sedet.
Arcum tetendi, robore haud artus egent;
Ut turba dubio credidit risu procax.
Tel. Virtute laetor, viribus plaudo tuis.
Ulys. Scopus petitus, quem volebam tam levi
Certamine; alia meta nun cposcit manus.
Procumbe monstrum. Amph. Principem relo feris
Insane latro? Fila iam Lachesis secat:
Hodie profundi Regna lustrabis Iovis.
Ulys. Non mereverti, turba praedatrix, domum
Sperastis unquam. Dirutis Troiae redit
Maenibus Ulysses victor, et ferro procos
Trucidat ardens. Eury. Parce, ne popule necem
page 531, image: s549
Adfer cruentus. Caesus Antinous iacet,
Qui caussa Damni, ac omnium scelerum artifex;
Nosinnocentes. Si quid absumptum aedibus,
Pensamusauro. Ulys. Sunt preces serae nimis.
Iuvistis hostem. Accensa iam virtus calet.
Eury. Spes nulla, saevum posse leniri Ducem.
Nudemus enses: forte stipati foras
Trudemus unum. Clamor ad pugnam inciter
Cives ab urbe. Ulys. Concide, ac cives voca.
Tel. Nunc galea frontem, nunc latus clypeus tegat.
Propera Philaeti, Eumaee festina, et procos.
Macta rebelles. Phil. Dextra non languet. Viden?
Eum. Unde haec Melanthius arma? Ulys. Vinclis nunc pedes
Adstringite, ac servate conclusum probe
Pall. Placet ardor. Inflammata non mitescere
Consuevit ira. Caede, quid nectis moras,
Audax Ulysse. Ulys. Crescit immensum vigor!
Agnosco Numen Palladis, veneror Deam.
Cohors fidelis, sternite, ac letho date.
Te. Hostes perempti: tristis eversus furor.
Ulys. Persecta consilio ista Palladis, ac ope.
Nunc efferantur perfidi. Ancillis gula,
Quotquot scelesta Venere sunt mixtae procis,
Fiangatur, ense vel luant faedum nefas.
Diras Melanthius impius paenas dabit.
Lustretur aula sulphure ac raeda, volo.
page 532, image: s550SCENA VIII.
Penelope Ulyssem Regio cultu indutum tandem agnoscit, Laetitia, et amoris mutui vices.
Euryclae. Penelope. Telemachus. Ulysses.
REgina, curas pone, sollicitam gravi
Maerore, frontem solve. Tot votis tibi
Dudum expetitus rettulit Ulysses pedem
Terris remoris, dura post discrimina,
Tristesque casus. Pen. Somnium natras, anus.
Nam cassa mendax saepe cupienti ciet
Simulacra Morpheus. Eur. Vera, ne dubita, loquor:
Venit maritus. Pen. Fabula haec quoties meas
Implevit aures? Ora sed reducis tamen
Non licuit unquam cernere. amplexu, osculo
Excipere amantem. Eury. Signa nunc produnr virum.
Cruris cicatrix visa, dum membra abluo.
Pen. Superi reducant! noscere haud fuerit labor.
Eury. Sed ecce, Ulysses tendit huc lento gradu.
Tel. Mater, parentem non salutas? Non levi
Dignaris oculo post graves rerum vices?
Pen. O nate, metuit tuta, quae multum tulit.
Famam pudica timeo, ne caesis procis
Peiora spargat. Ulys. Ora non cernis tui
page 533, image: s551
Non vultum Ulyssis? Pen. Parce dubitanti, precor,
Nimiumque pavidae; reddidit cautam dolus,
Mentita toties fraus, et errones vagi.
Aguosco frentem, capitis agnosco decus,
O dulcis anima, mentis o blandum iubar!
Vix non amore labor: amplecti iuvat.
Ulys. Virtute, coniunx, semper exarsi tua.
Non me genarum purpura, aut oris nives
Traxere captum; irrupta constrinxit fides.
Pen. O vincla nectat faedere aeterno Deus!
Ulys. Confide: castos nullus abrumpet dies.
Mea lux, amores: Sortis irates minax
Non dissipabit aura, non procerum furor,
Non arma Regum. Fata verti non queunt.
Iovis aut voluntas fraude flecti vel dolo.
Pen. Adamante solido chare stet coniunx fides.
Ulys. Regina, taeis flagret Aethneis amor.SCENA IX.
Constantem lavat amorem ac fidem Pallas cun reliquis Diis et Virtntibus: transit inde ad Augustissimos Principes, et votivo cantu concludit.
Pallas. Amor. Virtus. Mars. Pax. Religio.
NAuta periclis
Maris exhaustis
page 534, image: s552
Statuit laero
Littore puppim
Floribus cinctam
Lauru revinctam.
Am. Ite felices,
Ite, victrices
Nectite palmas
Animae fidae.
Ornate,
Umbrate
Tempora sertis.
Vir. Discite mortales,
Non habet terra
Gaudia vera,
Nifi post graves labores
Post asperos dolores
Fides triumphet,
Animis inspiret
Castos amores.
Discite mortales,
Non habet terra
Gaudia vera.
Pax. Austria testis,
Germania festis
Perstrepens choreis;
Post Numina laeva,
Discrimina saeva
Leopoldi consilio
In hostes armata,
Industria firmata,
page 535, image: s553
Eleonorae partu fecunda,
Spe nova facunda.
Rel. Per urbes et arva
Caesaris dono
Floret pax alma.
Mar. Haec Martia Proles;
Publico bono
Victrix peperit palma:
Vir. Nostro labore.
Mar. Nostro favore.
Rel. Hic Pietati statio fida,
Relligioni portus amicus.
Vir. Hic tuta Fides, securus Amor,
Er laeta quies.
Dicite laudes, promite vota.
Am. Crescat Austriacae Gentis propago,
Virtutis imago:
Det sidera caelo,
Fulmina bello.
Pall. Imperet seris Leopoldus annis,
Frangat invictus tumidos tyrannos:
Austriam blando Eleonora fructu Servet adauctam.
page 536, image: s554IUVENTUS Virtutis et Apollinis muneribus instructa, Veterni, Bacchi ac voluptatis illecebris corrupta, Labore Martis emendata, Palladis suasu atque favore Ad frugem reducta.
PROLOGUS
Mercurius rei seriem narrat.
Mercurius solus.
AMbigua vitae regula est mortalibus.
Nunc alma Virtus debito sedet loco,
Damnosa nunc surgit Voluptas, et ferox
Occupat habenas. Sorte sic varia levis
Fortuna ludit. Ista perpendens sibi
Virtus Iuventam adseivit, imbutam artibus
Summum ut ad Honoris duceret fastigium.
page 537, image: s555
Verum illa Phaebum exosa cum Musis, quibus
Diu suavi iuncta erat consorrio,
Baccho, Veterno se dicavit, dum plagis
Constricta subdolae Voluptatis fuit.
Virtute spreta Pallade repulsa, novos
Deserere amicos nolutt; necessitas
Donec suprema coegit absumptis bonis
Ad castra Martis fugere, militiam sequi.
Illic labore exercita ad frugem redit,
Apollinemque; Minerva, Virtus dum monent,
Et paenitentem concitant, Charites. Honor
Stimulant gementem, et Marspiter fessae faver.
Bacchus, Veternus ac Voluptas cum nihil
Contra audeant moliri, amico se osculo
Addunt iuventae. Pallas admitti haud vetat.
Dum cauta Virtus imbuat, Ne quid nimis.
Tantum est. Favete: tetrica sit nubes procul.ACTUS I.
SCENA I.
Virtus Iuventutem ad innocentiam, et animi tranquillitatem invitat: quam Voluptas ac Veternus ad se trahere allaborant; sed spernuntur, et a Pallade depelluntur.
page 538, image: s556Virtus. Iuventus. Voluptas. Veternus. Pallas.
DUros labores excipit
Mortalium Voluptas:
Haec liquida nulli contigit,
Sincera ni voluntas.
Huc ire te iuventus,
Huc hortor applicare
Consilia mentis altae.
Tacenant furores,
Sileant tumores;
Pax cuncta serenet,
Pax animos fraenet.
Iuv. Te sector, alma Virtus,
Tuisque militare
Me iuverit sub alis,
Servire caelo,
Instare telo
Vitio expugnando,
Sceleri debellando.
Sit unica cura
Menslabe pura.
Vir. simul Iuv. Pax cuncta serener,
Pax animos fraenet.
Mens labe pura
Sit unica cura.
Vol Est vita multo suavior,
Amore compediri,
Ac esca longe gratior,
Affectibus potiri.
page 539, image: s557
Haec gaudia vera,
Haec norma severa.
Properate iuvenes,
Festinare puellae, Vir. Exeste iuvenes, Iu. Declinate Puellae, Animae bellae.
Iubent stellae, Prohibent stellae
Animae bellae.
Vet. Contemptis nummis
Caput abdere plumis,
Dulce, Sodales:
Ciere ronchos,
Iacere veluti truncos,
Fuerit vitae
Portio nostrae.
Huc perge iuventus, Vir. Abscede iuventus.
Hae inclita virtus. Iuv. Faetet hic hircus.
Pall. Quid larva, quid profatur?
Iuventa lubricatur;
Sicut rivo
Septa gelato
Semita tristis.
Suspice caelum,
Blanda iuventus.
Aufero velum,
Quo monstrat iter
Candida Virtus,
Figito gressuns.
Non tibi lessum
Impero maestum:
Celebra festum
Semper amori,
page 540, image: s558
Qui suadet honestum,
Fovet modestum.
Virt. Pall. Celebra festum Iuv. Celebro festum
Semper honori, et c. Semper honori, et c.SCENA II.
Apollo litter arum studia commendat:Virtus eius disciplinae Iuventutem tradit, Pallade approbante.
Apollo. Virtus. Iuventus. Pallas.
ANimi molles,
Teneros annos
Sororibus dicate,
Musas amate:
Serior aetas
Cum statuet metas
Tardae senectae,
Non inveniet vanos.
Teneros annos
Sororibus dicate,
Musas arnate
Lana candido ut colore
Praeparanda purpurae;
Corda sic riganda rore,
Imbuenda litteris,
Antequam culmen Prehendanr
Arduum scientiae.
page 541, image: s559
Teneros annos
Soronbus dicate,
Musas amate.
Vir. Hanc tibi trado,
Siderum Dux,
Mundi lux.
Haeret in vado,
Nisi explices, Apollo,
Reddasque solo.
Marcet sine adversarie
Virtus,
Languet absque litteris
Iuventus.
Hanc tibi trado,
Siderum Dux,
Mundi lux.
Pall. Per te colatur
Planta novella,
Aetas tenella.
Tuo lumine,
Tuo Numine
Crescat in aevum.
Apol. Mecum labora
Dulcis iuventus.
Tempora sparger
Nive firigenti
Cana senectus.
Labitui hora,
Praeterit aestas.
Riget pruina,
page 542, image: s560
Florum ruina.
Iuv. Blanda monemur,
Grara docemur.
Tuo favore,
Nostro labore
Tendimus altum
Scandere montem
Permessidos undae.
Luce perfunde.SCENA III.
Veternus sese derisum queritur, cum Bacchofaedus init, ut Iuventutem perdat.
Veternus. Bacchus.
VEterne, sie deluderis,
Rideris a iuventa?
A moribus secluderis?
Virtus profana, tenta.
Accepta nobis otia,
Et suavitas soporum:
Remota sunt negotia,
Et diritas dolcium.
Veterne, sic deluderis,
Rideris a iuventa?
Bace. Quid chara proles aestuas?
Maerore membra torques.
page 543, image: s561
Vet. Iniuria et calumnia
Me vexat innocentem.
Bacc. An forte diva Rumia
Fixit molesta dentem.
Vet. Et tu parens dulcissime
Incessis, exacerbas?
Bacc. Non, nate, non suavissime:
Manu feram per herbas;
Ve conquiescas gramine,
Et molliter recumbas.
Vet. Dormire taedet stramine:
Nec quaero, Bacche, tumbas.
Satis ista. Dextram porrige,
Et sustine cadentem.
Bacc. Quid poscis? artus erige.
Suffulcio trementem.
Vet. Procax Iuventus! Bacc. Retibus
Hanc implicabis astu.
Bacc. Modum docebis. Bacc. Fingere,
Simulare disce caute.
Ars artium constiringere.
Inimica corda fraude.
Vet. Tu me iuvabis? Bacc. Spondeo.
Vet. Iacche sospitator!
Firrnemus animos, cassibus
Inhaereat iuventus.
Procul avehatur classibus
Caelo dicata Virtus.
Bacc. Haec grata iura. faedera
Sancita sint utrinque.
page 544, image: s562SCENA IV.
Mars Apollinis artes contemnit, ac Iuventutem ad se allicit: cui Bacchus et Voluptas sese sociant, ac callide insinuant.
Mars. Voluptas. Bachus. Veternus. Iuventus.
OMnia Mavors
Sternit, adaequat:
Trudit ad imas
Excelsa valles.
Invios calles,
Si mihi concors,
Ferri consors,
Ama iuventus.
Odit inertes
Apollinis artes
Inclita Virtus.
Inquire verum
Per aspera rerum.
Oninia Mavors
Sternit, adaequat.
Iuv. Formido cultum
Martis acerbum;
Ut Virgo mollis
Senticeta collis:
page 545, image: s563
Vereor vultum,
Horreo verbum.
Baecc. Post gravem laborem.
Fusum cruorem
Sint pocula grata.
Vet. Quies beata.
Vol. Cypris amata.
Ma. Blandos amplexus,
Erycinae nexus,
Spernere novi.
Sitis ardores,
Solis calores
Didici ferre.
Bacc. Abluat cruorem,
Abstegat sudorem
Bacchicus liquor.
Sint pocula gtata.
Vet. Quies beata.
Vol. Cypris amata.
Ma. Tuns iste labor,
Frater cupite:
Redde dulciori me vitae:
Sint pochula grata.
Vol. Haec munera Martis;
Crede iuventus,
Utere partis.
page 546, image: s564SCENA V.
Iuventus dubia, et studiis defatigata in Apollinem minus pronae, Veterni monitis obtemperans in somnum solvitur, ac variis imaginibus luditur.
Iuventus. Veternus.
NOn panda semper aequora
Rostro carina sulcat:
Non semper ales aethera
Pennis citata pulsat.
Debentur feriae;
Res nimis seriae
Exhauriunt cerebrum.
Studium severum
Non est sincerum.
Noctes atque dies
Urget Apollo,
Vix fessa straro
Membra tollo,
Nulla quies.
Vet. Nunc aura, nunc tempus favet:
Proripio me latebris.
Iuventa non satis caver,
Iam morgitur tenebris.
Negotiosa cur manus?
Labor est vanus.
Ah! crine cano
page 547, image: s565
Quoties flebis,
Ut tristis anus
Musas amasse,
Libris insudasse?
Iuv. Iuvenem ludit
Mors saepe repens.
Vet. Animum laedit
Industria frequens.
Iuv. Otia solvunt,
Mentem enervant.
Vet. Curae involvunt
Membra dolore:
Morbos acervant.
Iuv. Quid ergo fessis artubus,
Quid consulis cerebro?
Vet. Artus sopori
Permitte crebro.
Cerebrum labore
Absolve maesto.
Iuv. Otia sector:
Labor in somnum.
Vet. Facilis Rector,
Deorum est donum.
Iam teneo compeditam,
Non excidet, Iuventam.
Iuv. Somnia turbant:
Simulacra ciet lurida Mopheus:
Agitant maerore,
Non me levant agore.
Vigilare iuvet!
page 548, image: s566ACTUS II.
SCENA I.
Voluptas cum I'allade certat, ac Iuventutis sibi tutelam committi postulat.
Voluptas. Iuventus. Pallas.
LAeta Voluptas
Degit in hortis.
Hos Epicurus
Semper amavit;
Erycina favit.
Campos oberrat
Barbara telis
Turba retortis:
Laeta voluptas
Degit in hortis.
Candida pubes
Collige flores.
Faciles mores
Indue, nubes
Pectoris arce.
Procul hinc horror
Umbraque mortis:
Laeta Voluptas
Degit in hortis.
Iuv. Ut rosa rubescit!
page 549, image: s567
Lilium candet!
Animus mitescit
Captus odore,
Raptus nitore
Sidera scandet.
Gaudia beata!
Quies amata!
Solacia cordis!
Iuv. Simul Laeta Voluptas
Vol. Degit in hortis.
Pall. Gaudere licet,
Licuit, licebit.
Consortium sed displicet,
Semperque displicebit.
Hortos amaenitate
Scio repletos,
Iucunditate faetos.
Gaudere licet,
Consortium sed displicet.
Vol. Meis Iuventus tutior
Vivet sub alis.
Pall. Minerva non sit san ctior?
O quantum fallis!
Vol. Nimio rigore laedit
Membra tenella.
Pall. Dum cauta non recedit,
Fingit labella.
Meae Iuventus
Credita curae,
Sic iussit alma Virtus,
page 550, image: s568
Facesse rure.
Vol Nostra Iuventus
Castra sequare.
Vol. Laeta Voluptas.
Pall. Dira
Degit in Hortis.
Cedat abSCENA II.
Veternus cum Baccho insidias struit Iuventuit.
Veternus. Bacehus.
BAcche, Stupores,
Bacche, furores
Te circumdant,
Circumstant.
Bacc. Tu primus inter illos.
Hirsutos nosco capillos.
Quid poscis, amice,
Quid proles dilecta?
Quae torquent tricae?
Urit tecta
Forte Vulcanus?
Vet. Semper es insanus.
Non mea vanus
Dicta revolvis?
Bacc. Non intelligo,
page 551, image: s569
Nisi aenigmata solvis.
Vet. Bacche, stupores,
Bacche furores
Te circumdant,
Circumstant.
Nescis, iuventae
Tendere rete
Mecum proposuisse?
Bacc. Explorare mentem
Vino iussisse,
Aut evellere dentem?
Vet. Ut hos Stupores!
Bacc. Odi clamores,
Dum recubo lecto.
Vet. Laqueos necto.
Ah! Disce mores.
Bacc. Nectare dulci
Cymbia pono,
Crateres corono.
Vet. His capere speras?
Includes feras?
Bacc. Silentium, silentium!
Vet. Hoc amo summum.
Dum molliter quiesco.
Et ore conticesco.
Bacc. Nos subducamus,
Et in umbra bibamus,
Irretietur iuventa.
Vet. Nos dormiamus,
Et cuncta negligamus,
Iam plaga est inventa.
page 552, image: s570SCENA III.
Praeciptat in laequcos Iuventus, sed a Virtute eximitur.
Iuventus. voluptas. Virtus.
DUcit Apollo,
Trahit Voluptas.
Dulcia verba,
Facta superba.
Errare nolo:
Haeret voluntas.
Veluti ratis
Aequore deprensa,
Quam creber procellis
Africus urget,
Boreasque versat,
Dum mare turget;
Vela contrahit tensa,
Nec novit satis
Navita prudens,
Qua parte maior
Ruat tempestas.
Ducit Apollo,
Trahit Voluptas.
Vol. Quam suaves caeli,
Radiantes ocelli!
Quam blanda genarum
Prupura!
page 553, image: s571
Non sic Flora
Hortos pingit
Et rura.
Huc flecte lumen.
Dulcis Iuventus:
Adora Numen
Supplex Amoris.
Vir. Instar floris,
Instar rosae
Perit arrosae
Forma puellae.
Quid cerno? Bacchi
Es clausa reti,
Fune Veterni
Circumvoluta.
Fuge, fuge nexus.
Iuv. Pes haeret implexus.
Vir. Fuge. ne tange venenum.
Iuv. Impedior, retentor.
Vir. Fuge. Vincla soluta.
Vol. Siste gradum. quo contendis?
Iuv. Nimio labore vendis
Tuos amores.
Vir. Potius furores.
Fuge. Sola salutem
Velocitas dabit.
Si moraris,
Felicitas abit.
Vol. Morare. Nil nocebit.
Vir. At exitus docebit.
page 554, image: s572
Sola salutem
Velocitas dabit.
Si moraris,
Felicitas abit.SCENA IV.
Mars Iuventutem sibi adscisceere conatur, quem saniori consilio Apollo compescit.
Mars. Apollo.
SUm Mars, sum belli Praeses,
Et filius Tonantis:
Non dextra nobis deses,
Non laguor amantis.
Per me ad honores
Itur, et aftra.
Mavortii labores,
Horrida castra
Sunt semita trita,
Qua scanduntur
Culmina summa.
Beata vita,
Cum spolia leguntur,
Hostes caeduntur.
Huc festina,
Animum inclina,
Solers Iuventus;
page 555, image: s573
Sudore fuma.
Hinc pendeat spes,
Hinc augeat res.
Sum Mars, sum belli praeses,
Et silius Tonantis.
Ap. sum Dcus canendi,
Sum parens sciendi.
Per me vivit
Laeta Voluptas.
Crescit honestae.
Praemia dono,
Publico bono,
Musis calenti,
Artes colenti.
Sum Deus canendi,
Sum parens sciendi.
Ma. Largior honores.
Ap. Tribuo favores.
Ma. Ad alta tendo.
Ap Verum expendo.
Ma. Imperia servo
Valido nervo.
Ap. Regna guberno,
Iura decerno.
Ma. Horrore cingor,
Ap. Virtute tingor.
Ma. Color est vanus.
Ap. Terror profanus.
Ma. Nostra sequatur
page 556, image: s574
Arma Iuventus.
Ap. Arte regatur
Arcus intentu.
Ma. Non apta bello
Cana senectus.
Ap. Nec instruenda telo
Mollis Iuventus.
Ma. Discat laborem
A teneris annis.
Ap. Discet furorem
A castris insanis.
Ma Educetur per me.
Ap. Destruetur per te.
Ma Spicula vibret.
Ap. Prius eruditione se cibet.
Ma. Torqueat hastas:
Moles evertat vastas.
Ap. Sed ante Musas amplectatur castas.
Ma. Suades tandem Martis amorem?
Ap. Post Pieridum dulcem sudorem
Non veto bellare.
Ma. Nec veto cantare.
Per castra et arma,
Posita parma.
Ap Finita sit lis.
Ma. Remota sit vis.
Ap. Mihi prima Iuventa,
Mae Blanda rudimenta,
Ap. Tibi firmior aetas,
Ma. Generosas tendat ad metas.
page 557, image: s575
Ap. Sic litterarum glotia
Ma. Palma florebit:
Av. Et bellica victoria
Ma. Liurus virebit.
Ap. simul Ma. Sic littarum gloria
Et bellca victoria
Palma florebit,
Laurus virebit.SCENA V.
Iuventus dubia, quod iter arripiat, a Voluptate et Virtute in varias partes distrabitur.
Iuventus. Voluptas. Virtus.
PRonus in errorem
Fertur viator,
Ubi semita secta
Partes in ambas:
Ni dedoccat laborem
Cautus explorator,
Pronus in errorem
Fertur viator.
Vol. Hac tende gressus:
Ibi maeror et lessus
Semper bacchantur.
Sensus in vitant.
Gaudia te citant.
page 558, image: s576
Forma renidet.
Gratia ridet.
Stitim extinguit
Dulce merum,
Frigus et famem
Arcet copia rerum.
Amores cantantur,
Horrores fugantur.
Hac tende gressus:
Ibi maeror et lessus
Semper bacchantur.
Vir. Procul Iuventus cede,
Teneros nec annos laede;
Voluptatis a ministris
Traheris in ruinam.
Dulcia spondet
Blanda Siren.
Aures obtura,
Haec prima cura.
Principia laeta.
Finis luctu faeta.
Ducit ad lethum.
Hic animi quies serena,
Transquilla vita,
Pax semper amaena.
Gaudia vera,
Constans hera.
Si fallacibus caperis sistris,
Pede nudo calcas pruinam:
Voluptatis a ministris
page 559, image: s577
Trahieris in ruinam.
Iuv. Quocumque me vonvertero.
Timore pectus haeret,
Angore maeret.
Vir. Hac parte tuta semita.
Vol. Hac rura gratiora,
Obiecta suaviora.
Vir. Horridum spinis,
Asperum dumis
Non iter te moretur.
Vol. Rosa nitente,
Vere florente
Mens incitetur.
Iuv. Huc trahit Voluptas,
Ducit Voluntas:
Insidias metuo.
Illic labor deterret.
Quid animus speret?
Vol. Hactende gressus:
Vir. simul. Procul Iuventus cede.
Vol. Ibi maeror et lessus.
Vir. Teneros nec annos laede.
Iuv. Quocumque me convertero,
Timore pectus haeret,
Angore maeret.
page 560, image: s578ACTUS III.
SCENA I.
Bacchus et Veternus Iuventutem capiunt, ac Voluptatis vinculis constringunt.
Bacchus. Veternus. Voluptas. Iuventus. Pallas.
ERepta praeda
Certamine primo:
Voluptatis
Ardeat taeda,
Ad metam collimo.
Non concidit uno
Quercus ab ictu:
Ciebro conflictu
E silice
Excutitur scintilla.
Saepius auceps
Retia tendit,
Operam impendit.
Necires videtur faeda,
Innoxias frequenti
Volucres ducere mimo.
Voluptatis
Ardeat taeda,
Ap. Ad metam collimo.
page 561, image: s579
Vet. Bacche, tibi sint pocula curae,
Mollia nobis otia lecti.
Hoc pugnemus clypeo tecti.
Vincla Iuventuti
Spargo venturae:
Bacche, tibi sint pocula curae.
Bacc. Cymbia pono
Spumantia vino:
Tempora somno
Doma, Veterne.
Vet. Quocumque velis,
Exempla trahunt.
Non fata sic agunt:
Nec tanta stellis
Vis et potestas.
Quocumque velis,
Exempla trahunt.
Bacc. Consilia sed Voluptas.
Nostra regat,
Rete tegat.
Facilis Iuventus decipi
Hoc hamo,
Fraenari camo.
Vol. Huc puellae
Venite bellae.
Baccho, Veterno
Iungere decerno
Gratias decentes.
Huc puelae
Vevite bellae.
page 562, image: s580
Iuv. Quo suadent sensus,
Non ire taedet.
Naturae census
Haud astra taedet.
Lex caeli non tam dura,
Ur tetrica fingunt iura
Virtutis ac Honoris.
Quis erit infensus,
Quid mihi decedet,
Quo suadent sensus,
Si non ire taedet?
Vet. Huc membra tenella
Flecte Iuventus.
Vol. Ut Blanda labella!
Invida Virtus.
Bacc. Laeto liquore,
Caelesti rore
Vigor ardescat,
Pectus incalescat.
Iuv. Muvera caeli
Non debent repelli.
Bacc. Hauri, propino.
Iuv. Invitatio grata:
Porro amata.
Vol. Prolue vino
Guttura sicca,
Et maestis te laqueis extrica.
Vet. Quiesce fessa
Post graves labores.
Vigilare cessa,
page 563, image: s581
Arcesse sopores.
Vol. Falbella tenete
Animae charae,
Dormientem fovete
Grantiae rarae.
Pall. Quid ista turba?
Haec quae portenta?
Iuv. Ne me perturba:
Vivo contenta.
Pall. At olim paenitebit,
Si te reliquo.
Iuv. Cuius pigebit,
Si nil deliquo?
Pall. Erras. Iam mergeris profundo:
Decipit Voluptas.
Iuv. Non credo, nec pectora tundo.
Est propria haec voluntas.
Pall. Sensus te fallunt.
Reliquo, cedo.
Iuv. Potus, quies corpus alunt.
Nou sidera laedo.
Bacc. Haec sana mens, Iuventa,
Maiora semper tenta.
Iuv. Vestro favore,
Rigata rore,
Ornata decore.
Bac. Vet. Vol. Haec sana mens, Iuventa,
Maiora semper tenta.
Iuv. Vestro favore, Rigata rore,
Ornata decore.
page 564, image: s582SCENA II.
Apollo et Virtus Martem in consortium assumunt, ut Iuventutem ad frugem reducant.
Virtus. Apollo. Mars.
GAudia laeta
Propinat Apollo:
Si cui cordi vita quieta.
Ad sidera tollo.
Ap. Grata semper
Vulgi faece
Virtus secreta.
Vir. Plateas no colo:
Gaudia laeta
Propinat Apollo.
Nec amo tumultus.
Ap. Rigidus vultus
Terret amantes.
Vir. Populairs cultus
Reddat constantes.
Ap. Simul Vir. Terret amantes
Rigidus vultus
Reddat constantes
Popularis culturs.
Ap. Perit Iuventa,
Odit laborem.
Virtus sustenta,
Solare maerorem.
page 565, image: s583
Languidam fove
Placido sinu.
Arte retenta:
Mitte rigorem.
Perit iuventa,
Odit laborem.
Vir. Non erit beata,
Nec Divis grata,
Quae odit laborem.
Non venitur ad Honorem,
Nisi per sudorem.
Ap. Veternus et Voluptas
Mulcent dolentem.
Vir. Haec iuvenum pestis:
Haec saeva tempestas.
Apoll. Mitigant querentem.
Vir. Irretiunt volentem.
Ap. Virtutis est arcere
Tam faeda monstra.
Vir. Apollins docere.
Virii labem demonstra,
Dedecus ostende,
Horrorem appende.
Ap. Ridetur a protervis
Doctus Apollo.
Dic ista servis,
Clamat Iuventus,
Libera sum,
Audire nolo.
Vir. Fors Martis imperata
page 566, image: s584
Restituent perduellem,
Tristia mandata
Erudient imbellom.
Ap. Siti fameque fracta
Ad mentem redibit.
Vulneribus,
Vir. Verberibus,
Ap. Luctibus,
Vir. Fluctibus,
Ap. Clangore
Vir. Furore
Ap. Coacta,
Non tota peribit.
Vir. Sed ecce Mavors,
Nobis concors
Huc movet gressum.
Ma. Concine lessum
Alma Virtus,
Occidit Iuventus.
Ap. Tuo labore
Ad frugem reducetut.
Vir. Tuo favore
Chlamyde vestietur.
Ma. Arma placent?
Vir. Dum Musae tacent.
Ap. Addiscat mores.
Ma Varios Mavors iungo colores.
Per castra, per rastra
Contendat ad astra.
page 567, image: s585
Ap. Vi. Addiscat mores.
Ma. Sim. Varios Mavors iungo colores.SCENA III.
Iuventus sua vincula deplor at, et desper atione acta Marti se dedit.
Iuventus. Mars.
TEmpora labuntur,
Anni vertuntur:
Properant horae,
Sunt breves morae.
Ligat Veternus,
Sopor aeternus:
Bacchus adurit,
Cypris furit.
Tempora labuntur,
Anni vertuntur.
Vincula solvo?
Magis involvo.
Abrumpo funes?
Imbellis est manus,
Laborque vanus.
Compedes induo,
Nec laqucos exuo.
Labor est vanus.
Imbellis manus.
Ma. Confide, vincla Mavors demet.
page 568, image: s586
Iuv. At durioribus premet.
Ma. Per horrida, per dura
Tendis ad beata rura,
Ad campos felices
Per vulnera et vibices.
Iuv. Abire non datur facultas.
Ma. Damnosa te cepit Voluptas.
Iuv. Membra languent.
Ma. Bacchi liquore.
Iuv. Oculi dolent.
Ma. Vini rigore.
Iuv. Fatigor impedita.
Ma. Acerba vita.
Iuv. Mens conscia culpat.
Ma. Criminis horrorem,
Caeli timorem
Modo tibi insculpat.
Iuv. Ingenii exhausta vena.
Et nummis vacua crumena.
Ma. Inopia docebit
Operam navare Virtuti:
Haec ignavae cos Iuventuti.
Manus pigras commovebit.
Iuv. Solve nexus, sequar Martem.
Ma. Bellicam condisces artem:
Solvo nexus, cole Martem.
page 569, image: s587SCENA IV.
Bacchi et Voluptatis nova consilia.
Bacchus. Voluptas.
EVasit, erupit Iuventus.
Vol. E vinculis, e nexibus?
Bacc. Ex implicatis funibus.
Vol. Quis solvit haud retentus?
Bacc. Picis instar est Voluptas,
Adhaeret inquinato,
Sed neminem retentat.
Vol. Ora variare tentat:
Illudit illigato.
Modo prona sit voluntae.
Bacc. Mars abstulit rebellem.
Vol. Sic vendit illa pellcm,
Duroque sub labore
Perstabit ac tremore?
Bacc. Durare nescit
Sub Marte mollis aetas:
Aerumna crescit,
Nec habet miseria metas.
Vol. Quid ergo, frater, proderit?
Bacc. Huc Plutus advocandus,
Ad munus incitandus
Fidele, vel bello perit
Capta Iuventus.
Vol. A Martc liberetur.
page 570, image: s588
Bacc. Compedibus eximetur:
Haec nostra cura.
Vol. Odiosa vita dura.
Bacc. simul Vol. Haec nostra cura,
Compedibus eximetur.
A Marte liberctur.
Odiosa vita dura.SCENA V.
Apollo Iuventutem constrictam admonet, Vinculorum necessit atem ac morum levitatem demonstrat.
Iuventus. Apollo.
SOrtem deploro,
Sed nullum exoro:
Haec poena levitatis.
Confecit pudore
Veternus immerentem.
Nunc saeve Mars rubore
Perfundis ah! gementem.
Sortem deploro,
Sed nullum exoro:
Haec poena levitatis.
Ap. Sunt compedes decentes,
Iuv. Gestent volentes.
Horreo tela.
Ap. Nou Marspiter placebat?
page 571, image: s589
Bellona concitabat?
Iuv. Curam mei gerebat,
Ad castra provocabat.
Ap. Cur cerno nunc dolere?
Cur lacrimis madere?
Iuv. Afflicta me in timorem
Res egit et furorem.
Ap. Sic accidit, Iuventus
Ubi blandiendo capta,
Lenocinissque rapta:
Recedit alma virtus
Tortoribusque tradit,
Qui saeviente flagro
Ad officia reducant.
Sic Vomer haeret agro,
Ut frugibus redundet.
Inculta, nil habebis,
Dum siccat arva ventus.
Iutellige haec Iuventus.
Iuv. Agnosco me nocentem:
Solare paenitentem.
Ap. Pati decebit.
Paena monebit:
Ut eximatur faeditas
Distorta morum,
Ac inseratur aequitas
Fecunda florum.
Iuv. Ne Phaebe, ne me desere.
page 572, image: s590
Ap. Recedo. Non morabor.
Virturem quaere.
Iuv. Ne desere. Venerabor.
Ap. Est hora nimis sera.
Iuv. Moveat mens sincera.
Ap. Est hora nimis sera.
Iuv. Non fingo, non Apollo.
Ap. Audire plura nolo.
Iuv. Te flectere Sors molesta
Debebat, atque dura.
Ap. Posthac eris modesta.
De te mihi nulla cura.
Iuv. Ne Phaebe, ne me desere.
Ap. Recedo. Non morabor.
Virtutem quaere.SCENA VI.
Virtus ac Pallas Iuventutem resipiscentem in gratiam recipere decernunt.
Virtus. Pallas.
QUae solent nocere,
Haec simul docere,
Semper assuevere.
Gemit iuventa
Sub Martio rigore.
Velit redempta
page 573, image: s591
Nostro vigore
Taedra ferre,
Atteri labore.
Quae solent nocere,
Haec simul docere
Semper assuevere.
Pall. Dira Voluptas
Rudes inescat,
Sors ut inimica crescat.
Illectus hamo
Numquam recedet,
Homines Deosque laedet;
Nisi gravi damno
Fortuna faedet.
Cave prona voluntas:
Dira Voluptas
Rudes inescat,
Sors ut inimica crescat.
Vir. Acquoris undas
Naufragus horret:
Saxo stratus
Refugit fundas.
Vulnere terret
Pugna recepto.
Fessa dolore,
Fusca colore
Qnaerit honorem,
Palladis ardens
Ambit amorem
Nostra Iuventus:
page 574, image: s592
Bacchi, Veterni
Odit furorem.
Pall. Crimina plangit,
Tecum, Virtus,
Faedera pangit?
Vir. Errorum pudet, piget.
Pall. Sed probitas friget.
Vir. Non, non. Calet sub armis.
Pall. Fervet sub ense, parmis?
Vir. Mars perduellem
In semitam reduxit.
Pall. Domuit tebellem?
Oppressa mens reluxit?
Vir. Tristi Veterno,
Maesto sopore
Revixit excitata.
Pall. Veniam decerno.
Solvo labore.
Erit beata.
Numen adoret.
Vir. Crimina deploret.
Pall. simul Vir. Erit beata,
Solvo labore.
Revixit excitara
Maesto sopore.
page 575, image: s593SCENA VII.
Iuventutis preces, quibus mota Pallas una cum Virtute Iuventutem compedibus solvit plaudente Marte ac Apolline, indignantibus primum Veterno, Baccho ac Voluptate, postea in partes Palladis concedentibus.
Iuventus. Pallas. Virtus. Mars. Apollo. Bacchus. Veternus. Voluptas.
COmpede vinctam,
Sudore madentem.
Sub mole gementem,
Horrore cinctam
Respice, Pallas.
Tuas sub alas
Confugio pressa;
Ne me fovere cessa.
Ne conde vultum,
Admitte cultum.
Compede vinctam,
Horrore cinctam
Respice, Pallas.
Pall. Quo furor adegit,
Maesta iuventus?
Quis ossa fregit?
page 576, image: s594
Quis rapuit ventus?
Iuv. Ignosce deprecanti.
Traxit Voluptas.
Pall. Tua fuit volunras.
Iuv. Da veniam erranti.
Pall. Corrige mores.
Iuv. Colligo flores
Virtutis ac Honoris.
Pall. Nunc paenitentiae ac doloris
Aspera flagra
Crimen emendet.
Iuv. Me Divis commendent.
Dissolve nexus.
Pall. Hoc Virtutis opus.
Iuv. Haec mihi posthac scopus.
Virt. Palladis ope freta succumo,
Tua Vulnera curo.
Post correcta,
Post deleta
Crimina, et crrores
Ertrico maerenrem,
Consolor flentem.
Sint sancti mores.
Iuv. Spondeo: Promitto
Scelus evito.
Ma. Iuventa soluta,
Vincla evoluta?
Pall. Meo favore.
Viv. Meo rigore.
Iuv. Numinis amors.
page 577, image: s595
Ma. Nostro labore
Vitiis abscessit,
Praelia gessit
Cum Baccho, Veterno
Hoste sempiterno.
Ap. Duce Virtute,
Pallade fovente
Redis, Iuventus?
Iuv. Sint linguae mutae
Scelestorum,
Profanorum;
Phaebo favente
Sit sensus intentus
Melioribus castris,
Aeviternis astris.
Ma. Ad frugem reduxi.
Nil mihi debes?
Iuv. Heu quo defluxi?
Non ita sum hebes,
Ut debitricem nesciam
Me semper esse Marti.
Ap. Plus imputabis arti;
Effecit omnisciam.
Bacc. Iuventa, cur me desetis,
Sum Bacchus ore ridens.
Iuv. Silere praestat. Cor feris.
Es, Bacchae, cuncta prodeus.
Bacc. Tu caussa mali
Nimium bibendo.
Iuv. Domino non pareo tali,
page 578, image: s596
Nec vires intendo.
Pall. Immites non sint lites:
Placeanr vites.
Sed moderate,
Sed temperate
Bacchus colatur,
Abusus tollatur.
Vet. Labor fatigat,
Artus castigat:
Cede sopori.
Iuv. Mendaci non credo colori.
Vigilare lubet,
Apollo iubet.
Ap. Non veto dormire:
Sed custodire
Tempus oportet.
Pallas confortet,
Ne somno nimis indulgeas;
Aut hircum mulgeas.
Vol. Gaudia ferre
Mortalibus Voluptas
Consuevit una.
Vir. Mutatur ut luna,
Aut verna tempestas:
Gaudia rere?
Iuv. Odi fallacem.
Sperno fugacem.
Ma. Deliciae rarae
Sint semper charae.
Amaenitas,
page 759, image: s597
Suavitas
Exornant mores,
Pellunt dolores.
Pall. Sunt pectoris, sunt corporis
Iucunditates,
Acerbitates:
Serva modum iuventa.
Virtuti pare,
Musas affare:
Ad gratias decentes
Ducent cupidas mentes,
Ad gloriam, ac honorem.
Bacchus, Sopor, Voluptas
Nulli nocebit,
Cum regulas veras,
Semitas sinceras
Virtus docebit,
Apollinísque [reg: Apollinisque] cura
Fecunda conseret rura.
Huc devenire tenta:
Serva modum Iuventa.
Apo. Lances expende,
Ad verum contende,
Blanda iuventus.
Augebere donis,
Sceptris, coronis.
Difflue sudore,
Gaude labore,
Florebis honore.FINIS.
image: s598
[gap: errata-list]