>
AD LECTOREM.
ET PRODESSE meos et DELECTARE Libellos,
Et coram sancto posse Davide legi,
Et coram stricta rigidorum fronte Catonum,
Inque ipso Charitum Pieridumque sinu,
Inter et Idaliae Floralia festa iuventae;
Ille Palatini credit Apollo Nicri.
Pernegat hoc pleno, se iudice, Marculus ore,
Iste Poetificae furfur inane molae.
Qui meus es Lector (si qui meus) utere naso:
Et dic, utrinam praestet habere fidem.
Celsissimo Principi
FRIDERICO
GULIELMO,
DUCI ET ELECTURAE
SAX.
ADMINISTRATORI:
Turingiae
LANDGRAVIO:
Misniae
MARCHIONI:
Magdeburgi
BURKGRAVIO:
Henneberg.
PRINCIPI:
Nec-non
Illustrissimo Principi
GEORGIO
FRIDERICO,
MARCHIONI BRANDENBURGENSI:
BORUSSIAE,
STETINI POMERANIAE,
CASSUBIORUM,
VANDALORUM
ET IN IEGERNDORF
SILESIAE DUCI,
BURKGRAVIO NORIBERG.
ET RUGIAE PRINCIPI
Fridericus Taubmanus
LIBENS MERITO OFFERT
CONSECRATQUE.
LIBENS, inquam, merito, hoc quicquid est Melodaesiae, vobis, MAGNI PRINCIPES, in chartea hac,
ut ita loquar, patella offero consecroque. Et quanquam tanta est utriusque maiestas, ut longe
splendidiore accipiendi essetis epulo: quia tamen, ex fide Poetarum, Lares olim Geniosque (par
illud numinis domestici) placatos arbitramur, si quis familiarium vel mikro\n kre/as in vili salino eis
anteposuisset: spem bonam concipio, vos quoque, secundum illam in summo fastigio summam
comitatem, hunc tenuiculum Poeticae dapis apparatum non
omnino neglecturos. ad quem quidem nec Structore, nec Indice opus erit: et fi fuit, eum ego de
me iam nunc dedi. Quemadmodum enim apud antiquos memineram usitatum, magistro convivii, simulac
decubuisset, catalogum exhiberi, in quo consignatos ordine haberet omnes epularum missus, ut iam
tunc praesciri posset, quid primum quid postremum coquus esset missurus: ita placuit et mihi
distinctius singula recensere; ut quid in hac Melodaesia nostra praebiturus essem, sub unum
oculorum quasi ictum poneretur. Quin immo si non libet aut si non vacat
hoc epulum degustare, patiamini, quaeso, Magni Principes, imaginem utriusque hoc calamo leviter
adumbratam huic mensae, ut tutelare numen, imponere. Si enim probior illa antiquitas simulacrum
deastri cuiuspiam (Herculis praecipue) in mensa collocare solita est, velut tutelam et genium
istius: quidni et ego, qui in ceteris epulum hoc ad vetus illud poetarum exemplum pariter et
gustum, quanta potui fide maxima, concinnavi, hac quoque in parte candido, et quem nasus paullo
sagacior in his verborum involucris odoratur, sensu imitarer? Et quemadmodum
fanum Herculis quod Romae habebat, nec muscae nec canes unquam penetrabant: ita confido,
splendorem tam illustrium nominum oculos eorum, qui curiose quovis involant, temere quodvis
allatrant, facile praestincturum; ne ad has Epulas propius accedere sustineant. Sed velum
orationi removebo, et, quid velim, plana (quod aiunt) palma ostendam. LIBELLUM hunc vobis, Magni
Principes, datum et dicatum vehementer cupio. neque video, si animum meum et frontem consulam,
cui ille prae vobis rectius debeatur: vestri
caussa, mea, et Libelli. Vestri coniuncte quidem; quia litterarum studia praeter caeteros Reipub.
Christianae proceres amatis, et pari conatu, nec impari sumptu (uterque certe magnifico)
promovetis: Mea, quia in vestro solo natus, eductus, et artes hasce pro ingenii modo edoctus,
atque adeo honores non unos adeptus sum: Libelli, quia idem in vestro dominatu, fide et impendio nuper natus, et hodie in publicam luce productus est: quia praeterea timido per se et
obscuro a maiestatis vestrae splendore nonnihil et animi et lucis foenerandum putavi:
Summa, quicquid hoc oblati operis et muneris est, (quod perexiguum ipse fateor) illud pro
incredibili meritorum in me copia testandae, ita dico, testandae, non referendae gratiae esse
cupio: nam parem qui unquam possim referre? testor naturae meae genium, quoties inspicio Tabulas
Accepti, fit ut erubescam; quoties Expensi, pallescam. et mecum domi saepius ita mussito; Hi duo
Principes in summis beneficiis hac una iniuria me affecerunt, (quod acute quidam Romano Caesari
dixit) ut vivendum et moriendum mihi sit ingrato. Nec plura superaddam, nisi
ut florentissimum Saxonicae pariter et Brandeburgicae domus imperium illi, qui supra nos
imperium tenet, Principi ter-Optimo ter-Maximo religiose commendem; his praesertim turbis
turbulentis: ne forte (quod omen Deus in Turcos vertat) ad novas in Germania Tragoedias
scribendas opus sit novo Aeschylo. Wittebergae, X. Augusto-Iulii: Anno MDIIIC.
AD LECTOREM CANDIDUM.
AB initio non animatus eram, quicquam huic Opusculo praefari, praeter compellationem illustrium
Duumvirorum; et eam quidem, ob argumenti benignitatem, ita diducere, ut hasce pagellas facile
adimplerem absque alterius opellae supplemento: ne aures tuas, mi Lector, quas tituli praeconio
ad Poetici saporis epulum vocaveram, primo statim missu corrumperem, et nova quasi appetentia
imbuerem; sed integras mihi, imo tibi potius ab ovo, quod dici solet, ad mala usque conservarem:
quoniam vero concinnator istius, Typographus, opinione maturius id nobis in publicum expedivit;
egoque de tantis Principibus, in tanta rerum ubertate, nec omnia nec multa, tam exiguo praesertim
et temporis et chartarum modo, vel recitando memorare possum: et iste vero suam rem perire,
operasque impediri clamitet, si diutius easdem morer, satius duxi (ut vacuae implerentur
pagellae) vel abortiri aliquid stando, cum temporis importunitas sedentario nisu me nihil sciti
parere sinat, quod in hoc vestibulo ad vitae mortisque, aut (ut paullo benignius ominer) amoris
odiique discrimen exponerem: quam non gratificari ei horam unam et item alteram scribendo, qui
mihi dies bene multos sumptum et laborem faciendo. Quid autem, mi Lector, hic tecum potissimum
fabulabor? Accuratum aliquid, et ad quod opus sit ingenio vel meo vel tuo, per tempus non licet,
per voluntatem non libet. In laudes Poeticae me diffundam? At quotusquisque
est, qui haec audiat, ne dicam auscultet? et, Cui non dictus Hylas? De me et hoc Opusculo
aliquid commenter? at ubi inveniam, qui mihi fidem largiatur? a quo non statim audiam: sponsus
sponsam; et, Domesticum est hoc testimonium. Et tamen facere non possum, quin super nonnullis
sensum meum tibi leviter ostendam. Et de Inscriptione quidem tribus verbis. Ab hinc triennio et
quod excurrit, aestu quodam iuvenili, examen, seu potius manipulum versiculorum emisi, titulo a
vernaculi sermonis cavillo pariter ac gentilitii nominis usu non abludente, COLUMBAE POETICAE.
qui titulus, etsi Poetis quibusdam in hac censura poluyh/fois tantum abest ut displicuerit, ut etiam
carminibus suis eundem celebrarint: adeo ut animus haud paullo momento in eam sententiam
inclinaret, quae erat de titulo priore ne nunc quidem migrando: tamen, quia in circulis
iuvenculorum aliquando vapulasse illum inaudieram, hunc praetuli: quem ubi propius gustaverint
(modo non sint fatui nimis palati) sperabo magis ad eorum sapientiam facturum. mihi certe, quod
e Columbis P. meliorum partem multo maximam et una Lusus etiam Iuveniles iterum darem,
huiusmodi tralatio non inconcinne visa est adhiberi.
De ordine carminum et dispositione Titulorum, praesertim in libris Epigrammatum, in eam partem
quasi data opera curiosus fui, ut etiam suspicionem alicuius ordinis observati a me, quantum
licuit, declinarem: et proinde, ut quodvis nomen oculis primum occurrit, ita primam sedem in
libello occupauit. Et quomodo, per Deum, ordo alius, quam hic non-ordo omnino potuit institui?
aut qui debuit? Si exemplum doctae illius antiquitatis
respexeris, aliud nihil factum reperies, vel unum Martialem mihi vide, in cuius libris et mellis
et fellis et aceti et salis abunde est: ibi is nunc Thaidem ponit, mox Caesarem, post Luscum
furem, et rursus Caesarem: nec piguit Caput mundi inter istud lutum posteritati spectandum
exhiberi. radiat nimirum Traianus suo splendore, Luscus fur etiam suo. Ego cunctam in hisce
libellis nomenclaturam quasi annulo inscriptam habeo, et abs te haberi volo: neque quisquam, cui
oculi et pectus valent, alio modo eam aspiciet aut aestimabit. De qua re mentionem apud te non
iniecissem, nisi Crispinillus quidam Momar aculeatis dictiunculis inter Saufeios suos me nuper
verberasset, quod in priori meo libello ad postremos fuerit reservatus. Sed est et alius, qui
Meliglossus audire cupit, quique in contortulis istis acutae delirationis conclusiunculis, quas
subtilius est contemsisse quam solvere, dies noctesque se torquet ac macerat, et in ea sapientia
omnem vociferatur sapientiam teneri: is fidem meam Christianam et religionem in dubium vocari
ait, si cum iis per epistolas, etiam de communi re litteraria colloquar, qui a nobis in
sententiarum et confessionis documento secesserunt. Cui verveci aut potius oviculae utinam esset
opportunitas huiuscemodi balatum comprimendi, aut succidam atque impexam lanam velleri ipsius
demetendi; faxo nemo quisquam aut ludos festi viores aut lanitondium lepidius unquam
spectaverit. Et o miseros nos immortalitatis candidatos, si Fides nostra in tam ludicra et
lubrica rationis cymba, quae cuivis vel levissimae aurae ludibrium obiiciatur, ad portum salutis
nusquam passa naufragium debet appellere!
Quin etiam is rumor ad aures meas pervenit; esse, qui dictitent, me interdum et praesertim in
rebus nuptis nimis Latine loqui et verbis uti praetextatis. Quibus me hic purgarem, nisi ipsimet
imprudentes meam caussam agerent, dum addunt, In rebus nuptis. Nimirum non decet, qui sartam
mentem gerit, Tragoediam agere in Comoedia: quod esset praepostere os asino, paleas cani
obiectare, et ad thalamum sponsorum pro hymenaeo ferales eiulare naenias. Scio, quae isti
soleant obvertere sexcenta: sed et ego scio, me domi habere decem et sexcenta, quae contra
possim, si res poscat.
Sunt praeterea, qui nullius deastri nomen (cuiusmodi e plurimis sunt Iuppiter, Apollo, Minerva,
Venus, Musa) gentilium impietate contaminatum in versu Christiani Poetae tolerandum censent. si
in omni omnino versu; haesito, et quid faciam, notum est; quid sentiam, fortasse non omnibus.
Certe ad horum sapientiam ne ipsius quidem Sapientiae, neque Dieineque Noctis, neque Virtutis
neque Honoris, neque Pacis neque Belli, neque Febris quartanae, neque adeo allii aut cepae,
quibus omnibus vel templa dedicata, vel divini honores aliquando sunt exhibiti, vocabulum recte
in versum Christiani veniret. Si in re sacra dicunt: ultro, sed sano illo et candido sensu, eos
sequar: et, nisi fallor, in hisce libellis iam secutus sum: aut si alicubi, quod tamen nondum
credo, in haec admisi, velim scias, me domi tunc non fuisse, posthac autem futurum: nunquam enim
mihi quisquam probavit, ut Iovem istum ore et saliva impiorum conspurcatum pro Iehova dicerem,
aut alius deastri vel deastrae nomen cum vero Deo in eodem carmine temere copularem. Haberem
plura, mi Lector, sed metuo, ne prius te consiciam, quam portum videamus. Interim, quaeso,
anhelitum recipias, ut in quaedam pauca, quibus cognoscendis incolumem te velim servari,
sufficias: postea te cum bona gratia, quovis, vel in Perediam insulam, aut si mavis, in
Perbibesiam, lubens dimisero. Quanquam ingenii impetum cura nimis anxia frangendum non
existimem: mihi tamen nunquam placuerunt, qui nullum orationis vel florem vel acumen secuti
numerare potius quam aestimare versus didicerunt. Atqui ipsa natura sensim et per molles quasi
gradus agit: cur non poetae, qui imitatores naturae? Nulla res potest esse eadem festinata simul
et examinata: nec esse quidquam omnium, quod habeat laudem diligentiae suae simul et gratiam
celeritatis, Philosophus inquit Platonicus. Vt versus in ore, in auribus, in animo cunctari
possit, et aliquod sui vestigium relinquere, nervis roborandus est, spiritu animandus, sanguine,
et eo qui sanguine diffunditur calore, tanquam illecebra venustatis, lectori commendandus. Neque
in his iudicio multitudinis standum, quae, ut ait Pindarus, cor caecum habet: immo nec eorum
semper, qui licet in caeteris disciplinis magni sint, nisi pariter in hoc studio praestiterint.
Quam multa, inquit Cicero, vident pictores in umbris et eminentia, quae nos non videmus! Idem
hic cogitato. Et me quod attinet, quamvis languidam istam et fluxam poesin omni qua tandem potui
cura sedulo caverim: tamen, vel quia non eadem semper argumenti adfuit comitas, vel par enitendi
voluntas, vel ingenii felicitas, aut temporum commoditas; ad scopum,
quem animo conceperam, oculisque intenderam, non aeque pertinui. Et sane iam nunc, postquam e
typographeo primus hunc libellum pellustro, me mei ipsius non in paucis subpoenitet. id quod
tibi, mi Lector, candide insinuandum, ut aliquam mihi veniam abs tuo candore impetrarem, putavi.
Et quemadmodum in nonnullis ignosci mihi cupio: ita vicissim in minutis quibusdam nimis calidum
iudicium tuum deprecor. Et hoc persuasum tibi certo habeas, mihi nihil omnino in Poesi, qua
phrasis, qua verba, et qua mensura horum, posse probari, quod aureum illud Caesaris et Augusti
saeculum aut non dixerit aut dictum noluerit. Neque velim existimes, praeter rationem et
autoritatem correpte a me primam enunciari in fibra, labrum, migro, ames, cochlea, Daphne,
technae, etc. aut ultimam in puta, pro scilicet, et temere: in quorum hoc posteriore mirum quam
temerarie vulgus hallucinetur; sicut et in abunde, quod corripiunt, cum contra facto opus erat.
Neque tamen ignoro, Lucretium, Catullum, Virgilium, Horatium, aliosque, longe, clare, superne,
inferne, inique, apprime, dure, et alia ad hanc faciem multa e correpto pronunciasse: verum
pollens ille usus et autoritas in partem aliam nunc palmam possidet. Idem accidit in scaturit,
suspicio, resina, ubi secundam contrahunt, plane sine assensu veterum: quanquam ad medium quod
attinet, minus peccatur: sed erroris alligare, qui protraxerit, illud demum est peccare, et
castam antiquitatem mendacii arguere. Scio, quid hic Romaniscus dicturus est: Literas et
syllabas, tanquam pulicum gressus,
superstitiose metiri, curiosi potius quam hominis eruditi operam censeri: et Germaniam aut
Hungariam propterea bello minime arsuram, etiamsi haec talia non advertantur. Fortasse! sed nec,
opinor, ardebit; etiamsi Poetae dicant, Romaniscum esse generis foeminini, Romanisci coquinam,
masculini. Vnius adhuc in mentem venit: pag. 317. elegidion est, quod et antea publice
legebatur: in illud vocem pedicosus ali quoties admisi, quam olim Latinam, inductus a magno illo
Festo; perperam credidi eandem nunc, licet aliud (nimirum paedidosus ibi legendum) a maximo
Scaligero doctus sim, in hac iterata editione retinendam de industria existimavi, nisi voluissem
totum elegidion antiquare: aliud enim paris et mensurae et venustatis ex armario Latinae
civitatis eruere nondum licuit: tu, si quid habes, Romanisce, de pedicoso, me, quaeso, illius
participa: ego tecum contra, ne immunis habear, de pulicibus, in quorum pedusculos-delirans tua
regula peccat, alterum tantum communicabo. Neque piguit erratum fateri, neque adeo colorem
mutavi. Grammaticus non erubescit, soloecismum si sciens facit: erubescit, si nesciens.
De uno quin adhuc mentionem iniiciam, non videor posse a me impetrare. id vero tale est. In
Poesi, quam praesertim postremis hisce saeculis institere, nimium crebro, si attendis, legentem
offendit strepera ista et aspera syllabarum collisio: Grande scelus patrant: Nostra Lycea
scholae: Vile spopondit opus: Procul este spadones: State statim satrapae: et ad hanc faciem
alia, in breviculo etiam carmine, non pauca: quemadmodum ipse,
ante dies haud ita multos in uno elegidio, quod, exstatuto, censurae meae committebatur,
undecies factum observavi: Quoties, credo, immo iurare, et pignus insuper in omnes resculas meas
dare paratus sum, non reperiri hodie in uniuersa eruditae antiquitatis Poetica. Non dicam, quid
longe ante Iuliam aetatem sit factum; certe in totis sex illis politissimi Lucretii Libris ne
semel, quod sciam, invenitur. Catullus uno in loco id sibi permisit, in Epithal. Pelei et
Thetidis, -unda Scamandri. quod tamen ipsum haud scio, an ex argumento et superstitiosa Homeri
autoritate possit mitigari. quo digitum intendam, vident acutiores. Nec florens illud et
consummatum Poeseos robur sub ali quot Augustis diuersum ab istis senserunt: nisi quod Horatius
et cum hoc Propertius bis aut ter id suo iudicio indulsere: et quid tandem mirum in tot tamque
varii argumenti libris? Tibullus in perpetuum vitavit: quod dedita opera factum, nemo negabit;
temere et casu quodam, omnes sani. De Ovidio, Manilio, Lucano; Martiale item, Iuvenale censusque
huius caeteris non absimile quid licet existimare. Iam de Virgilio, qui humanum fastigium in
humanis transcendit, quemque solum Poetae nomine dignum iudicarunt, quid aliud dicemus? eius
versus cum hodie quasi duodecim millia octingentos et nonaginta septem legamus: Statii item,
qui, Scaligeri iudicio, ad divinitatem Maronianam proxime omnium ascendit, quasi quatuordecim
millia, octingentos et novendecim: mirum profecto maximum est, in tam grandi copia asperos hos
literarum collisus. alterum nusquam,
alterum semel tantum in 1. Theb. (Diducit sparsosque studet componere crines) admisisse. Quin e
contrario vocales natura breves pro longis habebant, si ab sc. sp. et st. semivocali et muta
sequentibus exciperentur. Catullus: Nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta. Tibullus: Pro
segete spicas, pro grege ferre dapem. Virgil. Ferte citi ferrum: date tela: scandite muros. (qui
aliam lectionem hic supponunt, ruinam scilicet syllabae tibicine non necessario fulciunt)
Statius 6. Theb. Praeceleres: agile studium, et tenuissima virtus. Iuvenalis: Occulta spoli et
plures de pace triumphos, etc. Atque haec, quorum magnam vim accumulare possem, imitari hodie,
insolentiae cuiusdam videtur: illa autem, quorum magna apud antiquos raritas, iam non modio, ut
ait Comicus, neque trimodio, sed ipso horreo nobis admetiuntur. Excipio Melissum, quem docti
quique per Europam, qui harum sunt Musarum, omnibus nostri saeculi Poetis non tantum
praeponendum, sed et antiquis componendum, imo quibusdam ex iis anteponendum censuerunt. Porro,
ubi dactylus in sua dictione absolvitur, minus fortasse asperitatis sentitur: vox enim in his
videtur nonnihil interquiescere, et spiritum ad elationem sequentis verbi cum aliquantilla
quasi mora instaurare. Quicquid tamen et huius sit, aeque raro in antiquis occurrit, ut
ad immensam illam carminum vim et numerum in nulla neque vi neque numero debeat aestimari.
Virgilius in suis, quos paullo ante numerato expendi, 12897. versibus id sEMEL duntaxat
industriae suae voluit indultum, in XI. Operis opt. max. Ponite spes sibi quisque.
Nec raro is etiam stimulus animum mihi fodicat, quare Grammatici, et Poetarum interpretes in
his, sicubi occurrunt, salvandis et excusandis tam studiose laborarint, si susque deque, quod
nostri opinantur, prorsus habendum. De Adamo Sibero quid dicam aliud, nisi eadem ipsi in mente
fuisse? is cum singularum vocum et syllabarum omne momentum accuratissime, si quisquam alius,
pensitaret; primum quidem haec non observavit: postea tamen, priusquam vita excederet, sive ab
aliquo monitus, sive domestico rationis et aurium iudicio, quo plurimum poterat, persuasus,
omnia huiusimodi obelisco iugulavit. Id quod videre est in autographo, quod filius Ad. Theodorus
Collega meus, in scriniis secum asservat.
Eadem moneri possent de modis verborum gerundivis in do, quos aeque nimis licenter et frequenter
hodie corripiunt: nisi scirem me epistolam scribere, non orationem.
Atque haec sunt, mi Lector, de quibus, in gratiam iuventutis, hic aliquid movere, opportunum
duximus; quae tamen neque publice in scholis, neque privatim in censura versiculorum castigare
soleo: utpote quae nihil habeant quidem vitii, sed praeter modum inculcata nonnihil fortasse
licentiae. Et sane, quisquis me peccati arguet, quod haec monuerim, Nae ille (ut ioculo hanc murmhkiai\ lo/gwn
ex Umbri Thesauro finiam) Si pro suis peccatis centum ducat uxores, parum est.
Pro captu lectoris habent sua fata libelli.