Corpora legitimis imposuêre toris.Hinc sata Maiestas, quae mundum temperat omnem,
Quâque die partu est edita, magna fuit.
GENEROSUM, omnique favore dignum ingenium esse, Socrates olim iudicabat, cui disciplinae Politicae sunt cordi: dicente Xenophonte, in Memorabilib. Et iam ideoque mihi, praecipuum aliquod Politices caput explicanti, nemo, ut spero, litem movebit: cum praesertim cuncta ex aliorum repetam scitis; paratusque sim lubens cedere, meliora docenti.
Imperium in Republicâ summum, cuius descriptio maxumam Politices absolvit partem; Aristoteles 3. pelit. 4. Graeci ku/rion poli/teuma, a)utokratei/an, kuri/an a)rxh/n, du/namin, kai\ a) rxh\n politikh/n, a)/kran e)cous1i/an, vocant. Bodinus 1. cap. 8. a princip. Tob. Paurmeister. 1. de Iuris dict. cap. 3. num. 4. Italis Signoria, (nam et haec vox sumitur interdum pro supremo Magistratu) vocabulario della Crusca. Gallis Souverainete indigitatur. Hispan. Mayoria vocant. Vulgo Interpretibus Iuris, est Imperium maxumum, Dd. ad l, 3 ff. de Iuris dict. A. B. Iacobo Patriarchâ, virga seu sceptrum indigitatur. Genes. 49. Ioach. Stephan. 1. de Iuris d. 7. nr. 8. Et certe Schebet, pro sceptro auctoritateque regiâ in dicto Geneseos loco sumit, Targum triplex; sumunt ita etiam veteres Thalmudici Hebraei, Rabbinique perquam multi: indeque frustra sunt, qui aliter interpretantur. Dominus Buxtorff. in Lexico. Unicam tantum Targumicam interpretationem, Onkeli scilicet adponam. Dominium erit in principio et in fine, magnisicabitur regnum de domo Iehudah: quoniam de iudicio occisionis; mi fili, animam tuam abstulisti: requiescet et habitabit in fortitudine sicut Leo, et sicut Leaena: neque erit regnum quod
commoveat eum. Non auferetur faciens potestatem de domo Iehudah, et scriba de filiis filiorum eius usq; in saeculum, donec veniat Meschias, cuius est Regnum, et ei oboedient populi. Redibit Israel ad civitatem suam, populi aedificabunt templum suum: erunt iusti undique in circuitu eius: et factores legis in doctrina eius: erit purpura vestimentum eius: indumentum eius sericum ex colore carmesino, et variis coloribus. vide Paul. Fagium in annot at. ad Targum. d. cap. Genes. Petr. Cunaeum, de Republic. Iudaeor. lib. 1. cap. 9. fol. 80. Drusium ad loca Genes. cap. 129. Camodissinio, nec novo vocabulo (quamvis id innuere videatur Trebellius Pollio, in Galienis fol. m. 253.) Maiestatem, a magnitudine (ut Festus auctor est) appellitamus frequentius: aut maior quod sit status, seu amplitudo et magnificentia in Republica. l. 23. de legat. 3. l. 4. l. fin. C. de legib. l 91. de hered, instit. Alberic. Gentil. ad L. lul. Maiest. disput. 2. a Princ. Henning Arnisaeus, 2. de Maiest at. 1. Bornitius tract. de Maiestat. cap. 1. Auctor des antiquit. et recherches de lagrandeur des Roys de France 3. cap. 2. Goldast. 2. de Moiorat. Cap. 6. num. 5 Dici etiam potest, Maiestatem derivari a Maiore: quemadmodum ab honore honestas: notante Prisciano. Sicque a Maiestate, Iovem dixêre Maium. Macrob. 1. Saturnal. Uxor quoque Vulcani, Maiesta vocabatur, quam quidam Maiam adpellitabant. Sed tamen illas alloquutiones, Vestra Maiestas, sua Maiestas etc. innovatas, notasque effeminationis esse, Estienne Pasquier ait, lib. 7. des recherches. Cap. 5. fel. 968. Primusq; Gallienus attulit Romanis necessitatem dicendi, Imper at oriam Maiestatem, pro Imperatore: et ita Trebellium Pollionem capit Theodorus Marcilius, in explicat. Institut. ad prooem. fol. 5. et seq. Sic et Graeci Imperatores, voce bas1ilei/a ita utebantur: h( a(gi/a bas1ilei/a s1ou=, Sacra Maiestas tua. Et erat hic titulus communis cum Imperatore Sebastocratori, Caesari et Despotae. Ita tamen, quod simpliciter de illis dicebant h( bas1ilei/a a)utw=n: ad Imperatorem vero, addebant a(gi/a Meursius in Glossar. Graeco- Barbar. verb. bas1ilei/a. Alias in Graeco, proprie Maiestatirespondet; megalopre/peia, Aristophanis et B. Chrysostomi, megalos1u/nh: hincque Caesarem Scaligerum incurrere, notat doctissim. Andreas Schottus, lib. 5. Tullian. quaest. cap. 19. qui Maiestatis vocabulum apud Graecos ullum esse negat. At licet Maiestas tantummodo dicatur, de amplitudine et magnificentiâ Imperii summi: quod scilicet magnitudine suâ, omnes reliquas complectatur, superetque potestates; quod denotet magnitudinem, decus, Imperium, amplitudinem, potestatem, dignitatem, securitatem, status eminentioris aut sanctioris. Attamen interdum, quo mai or scilicet eorum aestimatio et auctoritas sit; Magistratus quoque seu Principe inferiores eam habere dicuntur. Bodinus lib. 1. de Republ. cap. 8. num 151, et 3. de Republ.
cap. 3. num. 280. puta Praetor, in l. penult. de iustit. et iur. l. si familia 9. de Iuris dict. Ita et Cicer. Magnum nomen est, magnaspes, magna Maiestas Consulis. Et Plinius epistol. lib. 8. epistol. 6. Maiestatem Senatus, et Iudicum vocat quae proprie popuii erat. Et accurate si loqui velimus, longe errant ii, qui in territorii Iure, Landsfürstlicher Oberkeit Oberbottmessiakeit iura Maiestatis consistere putant Bornitius de Maiest at. cap. 1. ad fin. Thom. Michael. th. 44. disput at. de Iuris dict.
Est autem Maiestas, in Imperio atque omni dignitate populi Romani, vel alterius superiorem non habentis. Cicero pro Corn. Balbo. Quintil. lib. 7. cap. 3. in qua ius totius civitatis consistit. Eaque recte in Realem, seu Imperii, (quae in constituendâ) et Personalem (quae in ad ministrandâ, seu gubernandâ Republicâ consistit) dividi videtur. Herman. Kirchner, Disputat. de Rupubl. 2. th. 3. Philipp Hoennon. disput. polit. 3. th. 37. Iohann. Camman. disput. de Iurib. Maiest. 1. thes. 70. 75. et seq. Bôrtius apud Arumae, vol 9. disours. 30. cap. 1. th. 1. et 2. Dn. Daniel Otto, tract sing. de Maiestat. cap. 1. num. 8. Cum autem tribuunt Imperio Maiestatem; non ideo inanimatae rei eam adscribunt: sed illa personarum intuitu competit rei.
Maiestas Realis seu Imperii, Rei publicae est coaeva; quamdiu corpus eius durat, permanet, et etiam sub interregnis et alterationibus persistit: quam ideo fundamentum Rei publicae possumus nominare. Christ. Matthias, Dithmars. Colleg. polit. 2. disput. 2. th. 6. Henric. Velsten. Cent. quaest. polit. decad. 8. quaest. 2. ad fin. Personalis concidit cum persona; et ad Rem publicam redit. Huius Maiestatis Realis intuitu, etiam post Regiam legem, populum Romanum aliquam retinuisse dicitur Maiestatem. §. 4. Instit. de publ. Iudic. l. 7. §. penult. ibi: Maiestatem nostram ff de captiv. et postlim. l. 1. et l. 3. vers. Lex autem Iulia. ibi: Maiestatem publicam ad L. Iuliam Maiest. Lex namque Regia, de Personalis tantum Maiestatis translatione intelligi debet: ego in tract. de Monarchiâ cap. 4. num. 4. ac transtulit solum per eam populus potestatem administrationis, non constitutionis. Et constat ex l. 2 §. 1. ff. de orig. Iur. administrationem Rei publicae, non aliquid ultra, Imperatori datum esse. Et Maximus Imperator, (ut ab Herodiano proditum est) populi etiam Imperium agnoscebat, cum ait: Neque unius tan tum hom inis peculiaris possessio Principatus est, sed communis antiquitus totius populi Romani; siquidem in illâ urbe, sita est Imperii fortuna; nobis autem dispensatio tantum, atque administratio Principatus, una vobiscum demandata est. Numquam sane censendum est, totam et universam Rem publicam per Principem repraesentari. Caput est, non totum Corpus. Et que~admodum in corpore humano, etiam aliarum partium functionessunt:
ita et adhuc corporis publici, et populi, aliqua est Maiestas. Ac Rei publicae nomen, in quo et illa sanctissima patria adpellatio comprehenditur, in principatu abolitum esse, nemo statuet nisi adulator. Indeque Crimen Maiestatis, tam adversus populum et Rem publicam, quam ipsum Principem committi dicitur. l. 1. §. 1. dict. tit. Dn. D. Bocerus, tract. de crimin. Maiest. cap. 1. num. 25. etc. item mu. 55. etc. cap. 2. nu. 13. n. 74. etc. Vulteius 1. Iuris pr. Rom. cap. 47. a princip. Hodie ita loqui solent Imperatores de Criminis Maiestatis Imperii reis: Die wider vnsvnd das H. Römisch Reich gehandlet.
Ad Maiestatem realem, pertinent privilegia, deß Landes Matestatbrieff: ad personalem ea quae imperantibus competere solent. Ideoque Maiestatem hanc Rei publicae, seu realem, leges comprehendunt fundamentales (de quibus Reinkingk lib. 2. Class. 2. cap. 6.) sub quibus nempe Res publica est constituta, et tamquam fundamento innititur, ex consensu communi, iisque sublatis, salutem et statum (quo nimirum illa stat atque persistit) everti, aut ad minimum in aliam speciem mutari, vel alterari necesse est. Lambert. Danae. 3. polit. Christianae cap. 6. Iohann. Althusius polit. cap. 6. edit. prioris. Keckermann. 1. polit. cap. 6. Bôrtius apud Arumaeum, discurs. de iur. public. 30. cap. 2. th. 2. et idem Bortius, ibid. discurs. 33. th. 9. fol. 1015. De tali fundamentali Lege, proprie dici potest; quod sit communis sponsio Civitatis, po/leos s1unqh/kh koinh\. l. 2. in princ. ff. de legib. Hûc respexit Althusius cap. 6. polit. Iura Regni duplicia esse asserens, Legem scilicet Regni fundamentalem, et Ius Maiestatis. Notabilem etiam differentiam addens, quod Res publica, seu Regnum, absque fundamentalibus Legibus, constitui quidem, et constituta conservari, ad posterosque propagari possit; non etiam sine Iuribus Maiestatis. Quod tamen controversia carere non puto: omnis quippe Res publica, etiam ipse Dominatur, Maiestatem aliquam realem habere videtur. Et ita etiam Samuel, post electum Regem, Ius Regium conscripsit. Samuel. 1. cap. 10. vers. 25. Lexque fundamentalis facta fuit, quando legitur in S. S. Scriptura, fecisse Reges foedus cum subditis suis, ab initio Regni. 2. Samuel. 3. vers. 21. et cap. 5. vers. 3. In Democratiâ, quamvis realis, et personalis Maiestas, concurrere videantur, vid. omnino Dn. Vulteium 1. Iur. Rom. cap. 47. a princip. fol. m. 254. non tamen illa ita penes populum est; ut contra eam aliquid statuere queat populi pars maior: sed in abrogatione fundamentalium legum, singulorum (si Ius inspiciamus) requiritur consensus. Lex namque fundamentalis, valet in vim pacti, et contractus: ad cuius rescissionem, omnium consensus, necessarius est. Sicque pax religiosam Imperio nostro, votorum pluralitate tolli nequit: cum inibi universi ut singuli, ius obtendere possint
quaesitum. Hacque ratione non omne Ius publicum concernit Maiestatem realem: nam et in Iure publico, multa mutare possunt ii, penes quos est Maiestas personalis, ut dixi in meis Commentar. ad l. 1. ff. de iustit. et Iur. quaest. 16. Quod vero iam modo dixi, in abrogandâ vel constituendâ lege fundamentali omnium requiri consensum: id intelligo de iis, qui populum repraesentant universum: ut sunt in IMperio Romano Germanico Status. Sed nec unius aut alterius contradictio attenditur. Quandoque etiam immutatio fit per conversionem, ubi extraordinarie et violenter saepe procedi solet.
Cum vero Maiestatis Imperantis, ab Imperii Maiestate, tamquam fundamentatum a fundamento distinguatur. Inde fit, ut Maiestati Imperii, Imperantis Maiestas, tamquam superiori obstringatur. Eam Maiestatem, legesque eiusdem, etiam is qui imperat, ne quid Res publica capiat detrimenti, comiter observare tenetur: nullaq; variatione commutari ea debent Ioh. de Terrâ Rubeâ, de Iur, succession, in Regn. Galliae tract. 1. artic. 1. conclus. 24. pulchre Bornitius, de Maiestate cap. 9. Imperans quippe, homicida suae propriae esset Maiestatis, si Rem publicam convertere niteretur ipsam. Princeps enim tenetur legibus Regni. Ioh. a Chokier. 2. cap. 2. fol. 55. et consuetudo in ipsum Principem disponens, ipso Principe maior reputatur. Moditius, in decis. §. lex dubit. 93. nu. 4. Cum tales leges obtineant vim pacti et conventionis: quibus etiam Princeps utcumque summus obligatur. Unde Bodinus 1. de Republ. cap. 8. num. 88. ad fin. Quantum vero, inquit, ad Imperii attinet leges, cum sint cum Maiestate coniunctae, Principes nec eas abrogare, nec etiam derogare queunt. Contra tales leges, in contrarium dispensari non potest. Gerlac. Buxtorff. dissertat. ad Auream Bullam th. 7. Quamvis interim non ignorem, complures reperiri, qui abblandiendo contrarium scribant. Recte et prudenter Barth Keckermannus, dispatat. practic. 29. problem. 11. Distinguuntur, ait, tales a Maiestatis Iure, atque adeo a potestate legibus ceteris solutâ, tamquam causa a suo effectu, eique nihil derogant. ut exempli gratiâ: An Feminis regimen conveniat? an debeat potius electis ex omnium numero concedi, vel succedentibus hereditario Iure? num indigenae, vel peregrino potius offerenda maiestas? Quae (si lege fundamentali sint decisa) non magis esse possunt in Principis potestate, ac sui ipsius constitutio, atque in Regnum immissio: siquidem non sunt instrumenta regiminis, ut ceterae leges, sed causae efficientes et fundamenta etc. Hancque propter maiestatem recte dici videtui, Principem non esse maiorem Republicâ totâ. Canonhiero 8. dell. introduzz. cap. 4. et iam monui, lib. 1. polit. cap. 1. num. 37. Eodem sensu Hispani dicunt; No ay Rey que sea sennor del officio. Absoluta ideoque
potestas solum pertinet ad personalem Maiestatem: eaque praesupponit Rem publicam constitutam. Nil autem potest Princeps utcumque summus, contra Rei publicae constitutionem: Pariter ut homo se ipsum interficere seu de struere nequit. Hoc enim impotentiae magis, quam alicui potestati adscribendum esset. Sicque Maiestas realis perficit personalem, et ideo non subiectio, sed potius perfectio exsistit: neq; propterea humanae liberati aliquid decedit, quod homo prohibetur occidere se, aut etiam sine causa alios quoscumque.
Sic Regni Maiestas, lurium dignitatis, Lancellot, Conrad. templ. iudic. 1. cap. l. § 4 fol. 454. et territorii impedit alienationem. Nicol. Betsius tract. de pact. familiar. illust. fol. 72. etc. Heigius part. 1. quaest. 19. Moditius, in decis. §. plebiscitum. dubit. 95. Iohann. Savaronn. dela souverainete du Roy. part. 1. fol. 20. etc. Barthol. Musculus, disput. de confratermtat th. 20. Anton Godofred. disput. feud. 9. th. 6. Dn. Bacchovius ad Treutlerum, disput. 2. th. 3. lit. F. tom. 1. fol. 53. Dn Lather de censu lib. 1. cap. 17. Bartholom. de las Casas, tract. hac de quaeftion. sing. ego de Aerar. cap. 2. et 6. ut et tract. de appellat. cap. 2. num. 16. fol. 61. Neque inviti alienari subditi. Cravet. confil. 241. aut Vasalli; nec item subditi aliis infeudari possunt. Cardinal. Tusch. lit. F. conclus. 125. Hincque etiam in commissum cadere dicitur Regnum, si Princeps se subditum constituat alterius, hoc est, si Regnum, quod liberum a maioribus et populo sibi traditum accepit, alienae ditioni mancipaverit, seque cum Regno (ut Iohannes Balliolus Scotus Eduardo I. Angliae Regi, se submisit, Buchananus, rer. Scoticar. lib. 8. in Balliol) extraneae Maiestati subiecerit, Guilielm Barclai. de Reg. lib. 3. in fin. Sane talis Princemps, etiamsi hoc eâ non fecerit intentione, ut Rem publicam everteret: tamen quia illud, quod principalis essentiae praecipuum est, deperdit, (nempe quod recognoscendo superiorem, in Regno amplius non est summus, nec solo Deo inferior) hocipso facto se ipsum destituit, et desinit esse Princeps. Proinde non immerito, maiorisque cautionis ergo, Iura Regni sui, et honorem coronae illibata servaturos Hungariae Reges; c. intellecto. 33. extr. de iureius. ipsique Imperatores Romani et plerique alii Principes speciatim promittunt. vid. omnino Marquard. Freher ad Petr. de Andlo. 2. cap. 8. fol. 187. lit. b Primumq; fuisse Lotharium Saxonum Imperatorem, notat Leheman. lib. 5. cap. 45. qui auro vendiderit Imperii Iura: Sed certe, quod sine magno discrimine non potuit servare, alienavit: eique iniquior videtur esse Dn. Lehmannus, quo is Imperator Clericis aequior fuit. Commendatque Carolum V. Imperat. Thuanus lib. 4. m. fol. 82. quod candide responderit, Paulo III. Pontifici Maximo de Parma et Placentia: Eas Civitates si ad Imperium pertinerent, non posse se in
ditionis ac dignitatis Imperialis praeiudicium alienare. Sic et ab eodem Caesare deliberata et desiderata fuit in Comitiis VVormatiensibus, rerum Imperii alienatarum recuperatio, de Anno 1521. §. vnnd als wir in vnser Keyserlich Gemüth etc. adde Reichs Abschied zu Augspurg de Anno 1566. §. nach abegesetzten Articuln et R. A. zu Regenfpurg de Anno 1576. §. wir haben auch zum Sechften Articul. Et de Franco Gallia, Loquens Hotomannus, ita scribit, Franco- Gall. cap. 9. Est Domanium Regtum quasi Dos Regni, sive quasi quidam Ususfructus certarum possessionum, Regi ad tuendum dignitatis suae splendorem attributus. Dixi quasi Ususfructus: propterea quod earum possessionum proprietas penes populum manet, neque ulla eius pars alienari a Rege potest, sine populo. Auctore: h. e. sine ordinum et publici Concilii consensu. Item, Paret magnam esse differentiam, inter Patrimonium et Domanium Regale. Nam Patrimonium ipsius Regis proprium est, Domanium vero Regni: at que ut vulgus loquitur, ipsius Coronae. Illud pleno iure Regis est, atque ideo plenam et summam ipsius pro voluntate alienandi potestatem habet. Huius nuda proprietas est penes Universitatem populi, sive Rem publicam: Ususfructus autem, penes Regem. Quâ de causa nullam illius alienandi potestatem habet. Ac plane verissima est Doctorum hâc dere sententia, par idemque esse ius Regis in suum Domanium, quod est viri in dotem suae uxoris. Et modernae etiam Galliae leges, non, nisi certae interveniant sollemnitates, et Curia id adprobet Parisiensis, alienationem Domanii, vel Iurium Coronae permittunt Iean. Papon. lib. 5. tit. 10. articul. 2. et 3. et per tot. tit. passim. Dn. D. Lansius, in Consult ationibus, Oration. contra Galliam, fol. 337. In Germanica autem Republica, liberior est alienatio bonorum: quia subditis parum decedit, cum semper maneat sub Imperatoris et Imperii mediata Iurisdictione.
Leges quoque fundamentales sunt, circa successiones, quae passim varia reperiuntur. maiorum instituta. Praesertim ius primogeniturae, et ne Regnum inter plures heredes dividatur. Moditius. d. §. dubit. 36. In Imperio Romano, pro lege etiam fundamentali, angoscenda est forma Electionis. Aureae Builae sanctione expressa, et clausulis derogatoriis munita. P. Gregor. Tholosan. 7. de Rep. cap. 19. Kirchnerus disput. de Republ. 4. coroll. ult. Heig. part. 1. quaest. 5. a princ. et ideo ab Imperatore, nequit abrogari. Arumaeus ad Auream Bullam discurs. 1. th. 7. Quamvis nec ea integre observetur. Marquard. Freher. tr. detestamentar. tutel. cap. 12. Etpariter, Legum fundamentalium obtinent vicem, multa in recessibus Imperialibus quae habentur, licet inibi plurima in veniantur iuris publici non fundamentalis, quaedam
etiam spectantia ad Ius privatum. Fundamentalibus hisce Legibus, interdum temperatur personalis Maiestas, et status redditur mixtur. Interdum amplificatur mage et conservatur, sicq; impotentia, non potestas foret, si penes principem esset, Imperium deminuere ullâ ratione. Pariter ut non impedit arbitrii libertatem, quod non sum Dominus vitae acmembrorum propriorum.
DE Reali hactenus Maiestate. Succedit nunc Personalis, quae in personam confertur, et cum ea coincidit Haec summa et perpetua, Legibusque soluta definitur potestas; competens in res et personas suae ditionis. Bodinus, de Republ. Cap. 8. in princ. Tobias Paurmeister, 1. de Iurisdict. cap. 3. hum. 1. et 22. Clemen. Timpler. 3. Polit. cap. 1. quaest. 1. Potestas est, omnia media administrandi, quae pro Republica necessaria exsistunt. Facultas est gubernandi, et omnes curas gubernationis pro Rei publicae salute disponendi. Haec potestas, est quasi Rei publicae caput, soli Imperatori in Republica Romana competens. Bulenger 1. cap. 37. de Imp. Romano. In hoc Imperio praecipua vis totius consistit Civitatis. Imperium hoc, Rei publicae quasi obtinet arcem: omnia eiusdem membra movens, in unumque cogens corpus. Errat itaque (ut opportune monet Hermannus Kirchnerus, de Republ. disp. 2. thes. 2. lit. a.) P. Gregorius Tholosanus, dum, 8. de Republ. cap. 3. §. 2. Maiestatem esse latens aliquid ait, quod praeter naturam propriam, admirabile quidpiam reddit. Nec Iustus Lipsius Maiestatis culmen attingit, libr. polit. cap. 16. quod Maiestatem reverendam quandam amplitudinem appellat, ob meritum virtutis aut affinium rerum. Denique etiam Keckermannus male definit Maiestatem; quod sit vis quaedam, per quam Princeps sibi conciliat in animis hominum singularem quandam admirationem, venerationemque; et cum utrâque coniunctum anetum. Licet enim Maiestas, nonnumquam pro auctoritate, ac gravitate Personae, proque dignitatis reverentiâ usurpetur; quam post legitimae potestatis adeptionem, fere solet largiri DEUS, Althus. polit. cap. 19. num. 97. quâque multi deterriti, a proposito occidendi Regis revocati fuerunt: Piccart. decad. 6. cap. 1. in specialiori tamen hîc omnino
sumitur significatu. Iohann. Camman. de iur. Maiestat. disput. 1. th. 16. vera sane Maiestas, de auâ nobis nunc est sermo, in potestate magis consistit, quam in auctoritate; et ab hâc differt, ut causa ab effectu. Maiestas cum sumitur pro existimatione atque auctoritate, non nisi uni tribuitur Personae. Unde ad Senatum Venetum cum verba fiunt, haud dicimus, vestra Maiestas etc. Porro quod Bodinus, aliud adhuc attributum proprium Maiestatis agnoscit, ut nempe sit propria, vel iure successionis, vel Electionis concessa; et non aliena, seu precario collata: non id mihi necessarium esse videtur. Cum illud satis comprehendatur in primo atque secundo attributo: si enim Imperium perpetuum est et summum, haud precarium erit vel subalternum.
Cumque is tam eminentem qui obtinet potestatem, homo licet exsistens, potestatem adeptus sit Divinae succedaneam; ut res honestas et Divinas instituat, sermone autem humano utatur. Quod Philippi Macedonis apophthegma refert: Stobaeus, sermon. 46. Quodque qui inter alios Regnum exercere velit, is w(s2 qeo\n e)n a)nqrw/pois2 debeat esse, vide Reiner. Reinecc. 1. hister. Iul. in prolegom. cap. 3. aut quod DEO proximus sit. Iuretus ad Symmach. lib. 10. Epist. 27. fol. 274. Inde Maiestatem caelo delapsam finxêre; acut Deam, Honoris et Reverentiae filiam coluêre prisci. Ovidius libr. 5. Fastor.
-- Honos placidoque decens Reverentia vultu,
Corpora legitimis imposuêre toris.
Hinc sata Maiestas, quae mundum temperat omnem,
Quâque die partu est edita, magna fuit.
Et eadem proxima DEO creditur a Gunthero: qui, 5. Ligurin. de illâ canit;
semper terribilis, semper metuenda, suoque
Plena vigore manet nullique impune premenda
Creditur, et semper cunctis et ubique timetur.
Hinc factum, ut divinas appellationes non raro videamus Principibus aptatas, quodque Nummis et Oraculi verbo exprimmuntur. Timpler. 2. pol. c. 1. q. 6. Quod item olim Divi agnominati et consecrati, seu in Deorum numerum relati fuerunt. Bulenger, in Imperatore Roman. lib. 1. c. 10. et seqq. usque 17. Etiam Ebraei vocant Principes ac Iudices DEOS; quemadmodum omne aliud, quod in suo genere excellit, Divinum vocant, Drusius ad locae Genes. c. 37. et 59. ad Ioca Exod. 21. 32. et 35. HInc sacra et sancta in iure nostro audit Maiestas, et Imperator sacratissimus salutatur; res ipsius etiam privatae, vocantur sacrae, Brisson. Lex lib. 7. verb. sacras etiam etc. Sixt. 1. deregal. c. 1. n. 31. Non quod hâc ratione, Dao, quod ipsius proprium, impie eripere velint Principes boni; ut quidem colligit Bodinus 1. c. ult. de Rep. n. 113. et l. 2. c. 6. n. 225. ac etiam Cuiacius ad: l. 9. C. d. Muril. l. 11.
Non ut hocsuperbiae stimulos addere, sed Principes potius officii sui admonere, se nimirum DEI ministros esse, DEI que clementiam, iustitiam et beneficentiam ut sequantur, instigare debeat. Psalm. 82. Iohan. cap. 10. vers. 34. et seq. Auth. habitâ. ibi: et nobis eius ministris. C. ne filius pro patre. l. 1. et 2. in princ. C. de offic. Praefect. Praetor. Afr. ubi Imperator se ultimum DEI servum vocat. Bornitius de Maiestat. cap. 4. fol. 19. Iohann. Camman. disput. de Iure Maiest. 1. th. 13. Iohann. Forster, disput. ad Instit. 3. thes. 2. M. Anton. Pitsillius, de instruendo Principe, Colore. 2. fol. 34. VVaremund. de subsid. cap. 8. num. 2. etc. Paschalius, in opere Coronar. lib. 10. cap. 12. Ipse Homerus, Reges diotrefei=s2 vocat, quasi in Iovis sinu, et ulnis educatos. Derivant etiam hinc nonnulli, virtutes, quibusdam Principibus in morbis quibusdam sanandis divinitus concessas. vid. Marquard. Freher. ad Petr. de Andlo lib. 1. cap. 2. quâ de re etiam pertractant Cominae. lib. 6. cap. 7. fol. m. 536. Michael Piccart. observat. decad. 7. cap. 7. Kirchner. disputat. Candidator. ord. 6. thes. 2. Roder. a Castro, in Medico- polit. lib. 4. cap. 3. Philipp. Camerar. centur. 3. cap. 42. Et ita de Regibus Hispaniarum habetur, quod hereditariâ quâdam virtute, Daemones a corporibus fugent. Carolus Tapia. in rubric. ff. de constit. Princip. c. 1. n. 3. Reges Galliae hereditariam virtutem per manus traditam habere perhibentur, ut quoscunquo strumis laborantes, (ahi morbum Regalem dicunt. Chassanaeus in glor. mundi. 5. part. 1. Tapia, d. Rubric. ff. de constit. Princip. cap. 1. num. 4.) atque affectos attigerint, sanos reddere valeant. Eamque omnes Francorum. Reges a Sacrâ unctione (cuius oleum a Columba in baptismate Clodovaei a caelo allatum, divino munere accepisse, putantur) virtutem solo tactu curandi strumos habere aiunt, ad eosque ex ultimis Hispaniae finibus, strumosi accurrunt. Korumann. de miracul vivorum fol. 2 4. Anglos etiam ab Eduardo S. peculiarem morbos sanandi potestatem obtinuisse, Georgius Livius refert, in Chronic, Anglor. Reg. A. C. 1043. vide Del- rio, dis quisition. Magicar. 1. cap. 3. quaestion. 4. m. fol. 60. Pyrrhus, Rex Epirotarum, in dextropede pollicem habuit, cuius tactus lienosis medebatur, quem cremari cumreliquo corpore non potuisse, idem Kornmann. ibid. et Plinius etiam memorat. Vespasianus a naturâ donatus legitur, ut tactu et salivâ, et quandoque sine his pluribus morborum generibus mederetur. Kornmann. dict. loc. Ac legitur de eo, cum esset iam a militibus salutatus Imperator, auctoritatem et quasi maiestatem quandem inopinato scilicet et adhuc novo Principi defuisse: quae non prius accesserit, quam e plebe quidam luminibus orbatus; item alius debili crure, sedentem pro tribunali pariter adiissent: orantes, ut Suetoniusait, opem valetudinis: demonstratamq; a Serapide, per
quietem restiturum, oculos si inspuisset, confirmaturum, crus, si dignaretur calce contingere: cumque vix fides esset, rem ullo modo successuram, ideoque ne experiri quidem auderet. Extremo hortantibus amicis palam pro contione, utrumque tentavit, nec eventus defuit, atque ita quod primum desiderabatur, auctoritatem indeptus est. Sed haec quae de Vespasiano narrantur, praestigiis Diabolicis adscribit merito Bellarminus lib. ult. de Eccles. cap. 14. ad fin.
Non possum hîc non meminisse: Divinitatem in Principe suo Eberhardo, primo VVirtembergensi Duce, agnovisle maiores nostros. Is enim Urbes suae ditionis circumeundo, et apud cives de Magistratus, et Praefectorum integritate, apud peregrinos de hospitum fide diligenter inquirendo; tantum sibi comparavit omnium amorem, ut subditi viventem etiamnum inter Deos referrent, cum eiusmodi praeconio: Nisi DEUS esset, noster Dux Eberhardus Deus esse posset. Hic est ille qui in Principum Comitiis, aliis alia ditionum suarum bona praedicantibus: Ego vero, inquit, hoc solo glorior, quod nullus ex subditis meis sit, in cuius sinu solus in vastissimâ sylvâ quiescere metuam. Iohann. Agricol. in Proverb. Germanic. Sed haec simplicitati priscae illius gentis fero acceptum. Nimis tamen Pitsillius evagari in hoc argumento videtur, dum, colore 3. fol. 46. dicit: Maiorem ac sane priorem a DEO Servatore curam de Principe, quam de subditis geri: excelsioremq; Principi Angelum, quam nulli subditorum, in custodem datum adfirmat. Ut et Moditius, qui in §. Principum placita. dubit. 1. num. 4. etc. Regibus ac Principibus, duos tribuit Angelos custodes, Non est quippe DEUS pros1wpolu/ptos2 arg. 1. Corinth. 1. vers. 26. et seq. et in Regno caelorum, id est, coram DEO, maximus est; qui contemptus in mundo, et parvulis similis exsistit. Matth. 18. Principumque eminentia, pertinet ad solam vitam temporalem. Vere Altissimus DEUS non amat sibi similes creaturas, id est, altas et sublimes; sed humiles et pauperculas. Sic enim loquitur per Isaiam: Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu, et trementem sermones meos? Et David, Excelsus Dominus, et humiliarespicit. Imo vero diligit DEUS res altas et sublimes, ac per hoc sibi similes: sed vere sublimes, non quae videntur, et non sunt. Itaque non amat DEUS superbos, qui elati et inflati, non alti et sublimes dici debent, amat vero humiles, et trementes sermones suos, quoniam illi qui magis se deiciunt, eo magis ab ipso Domino exaltantur. Et qui a Domino exaltantur, illi vere sunt alti. Itaque iidem sunt humiles, et sublimes, humiles in oculis suis, sublimes in oculis DEI. Cardinal. Bellarminus, in egreg. tractat. de ascensione in Deum. grad. 10. fol. 244. Quodque Reges, Principes, aliique magn:
viri, DEUM custodem in praesentissimis periculis et insidiis habent: Camerarius centur. 2. cap. 7. hoc et omnes pii indies experiuntur. Unde nec apotheosis aut divinitas aflectata, ulli bene cessit. Richterus axiomat. histeric. 175. Ac impissima fraus est, si Principes (ut olim multi fecerunt) ex Diis se natos gloriantur. Camerarius centur. 2. cap. 9. Affectatamque Divinitatem, horrendae subsequuntur poenae. Camerarius centur 3. cap. 18. Historia memorabilis est apud Eusebium, lib. 2. histor. cap. 10. de Herode Agrippâ; qui cum se Deum passus fuit nominari, ab Angelo, suo alias custode, graviter laesus fuit. Sed rerba Eusebii adscribam: Tertium, inquit, annum Imperii Iudeae totius expleverat, cum forte Caesaream, quae prius *pu/rgos2 stra/twnos2 vocabatur, advênit. Ubi cum in honorum Caesaris spectacula Civibus ederet, votivo, ut videbatur, salutis Caesaris die: cumque illius totius provinciae viri, honore et facultatibus praediti, convenissent, secundo spectaculorum die, indutus veste fulgenti, ex auro argentoque mirabiliter contexta, incipiente die procedit ad theatrum. Ubi cum primo solis radios argenteae vestis gremio suscepisset, repercusso splendore, duplicatam spectantibus lucem fulgor metalli vibrantis effudit, ut intuentibus perstringeret aciem terror aspectus, et per hoc plus aliquid de eo, quam humanae naturae est, artifex arrogantia mentiretur. Ilico adulantis vulgi concrepant voces, honorem sonantes, sed exilium conferentes, et hinc at que hinc caveis conclamantibus, Deus compellatur: utque fieret propitius, suppliciter exora tur, dicentibus populis, quod nunc usque ut hominem, te timuimus, sed ex hoc iam supra humanam naturam te esse fatemur. Sed Rex acclamationem contra fas habitam non repressit, nec impietatem illicitae adulationis exhorruit; donec respiciens paulo post imminentem atque insistentem capiti suo videret Angelum: eumque sensit continuo exitii sui ministrum, quem prius noverat provisorem bonorum. Et ecce repente cruciatus eum ex dolore incredibili ventris atque inflatione corripuit: respiciensque ad amicos: En, inquit ile, ego Deus vester, ecce propellor confestim, et deturbor ex vitâ, quoniam quidem Divina virtus nuper collatas in me falsas arguit voces. Et qui modo immortalis dicebar a vobis, praeceps iam iamque rapior in mortem. Sedsuscipienda est sententia, quam DEUS statuit. Nam et viximus haut contemnendi, et longaevitatem, quae beata putatur, explevimus, Et cum haec dixisset, vi doloris vehementius agitatus, instanter ad palatium reportatur. Cumque divulgatum esset, eum propediem moriturum, ingens multitudo totius aetatis et sexus conveniens, more
patrio super cilicia strati, omnipotenti DEO pro Regis incolumitate supplicabant, omnis autem Domus Regia planctibus et gemitibus personabat. Cum interim Rex ipse in excelso solario recubans, et deorsum respiciens, ac pronos prostratosque omnes cum fletibus praevidens, ne ipse quidem temperabat a lacrimis: Verum continuis quinque diebus ventris doloribus cruciatus, vitam violenter abrupit. Caesares etiam Romani, omnes fere morte tristi abrepti, Dir vocari gestiebant. De C. Iulio Caesare, testis Diodorus, principio suae bistoriae; Caius Iulius Caesar, qui ob res gestas Deus appellatus est. De Augusto. Virgilius Ecclog. 1.
-- Deus nobis haec otia fecit etc.
De Tiberio scribonius Largus, praefation. ad. c. Iul. Callixtum: Ut primum potuisti, non es passns cessare tuae erga me pietatis officia, tradendo scripta mea medicinalia Deo nostro Caesari; Tiberio scilicet sub quo vixit: iterum, cap. 166. Nam in Italiae Regionibus nusquam eam vidi herbam, (loquitur de trifolio acuto) nisi in Lunae portu, cum Britanniam peteremus cum Deo nostro Caesare. Domitianum vero ultra etiam sibi id nominis impie arrogasse, auctor Suetonius est: Pari arrogantiâ, cum Procuratorum suorum nomine formalem dictaret epistolam sic coepit: Dominus et Deus noster sic fieri iubet. Unde institutum posthâc, ut ne scripto quidem ac sermone cuiusquam appellaretur aliter. Observavit id non inteiligenter Martialis, qui multis locis non aliter nominat, lib. 5. Epigrammat: Edictum Domini Deique nostri. Et de eius statuâ lib. 9. Postquam pulchra Dei Caesaris ora geris. Et postea illo defuncto, ac designato iam Imperatore, Traiano, lib. 10.
Dicturus Dominum Deumque non sum. etc.
Addatur Iohann. Filesacus, de Idololatriâ peliticâ per discurs. Sanem vetustas nimium adulatrix est, quae tam facile Imperatores Divos finxit. Necimmerito ea vanitas sanioribus displicuit. Aurelius quidem Victor. Paganus Historicus eius saeculi, libr. de Caesaribus cap. 33. libere conquestus fuit, in caelestium numerum referri quosdam Principes, aegre exsequiis dignos: cum illud verum atque unicum decus pessimocuiq; gtatiâ tribueretur, demptum impie bonis. Ex Christianis autem S. Prosper. Aquitan. Episcop. libr. dimidii tempor. c. 7. scripsit, exsecrabile esse quod mortales Romae vocarentur Divi. Iohan. quoq; Saresb. Polit. l. 3. c. 10. ait: a Romanis deificatos suos Imperatores, ac si caelo, mundoq; regendo, nisi Tyrannis ascitis, non sufficeret manus omnipotentis. Addit
suo etiamnum saeculo, Principes fidei luce praesignes, audere et gaudere se Divos appellari: veteri consuetudine, in vitio, et adversus Catholicam obtinente. Certe Illustrissimus Cardinalis Beilarminus, in princip. libri recognit. assertat, nec Sanctos, Divos esse appellandos. Et Auctor tr. contra Synodum Graeciae, pro imaginibus adorandis, falso Carolo Magno inscripti, improbat, quod Constantinus et Irena dicunt: per cum, qui conregnat nobis Deus. lib. 1. cap. 2. et lib. eod. cap. 3. non probat, quod iidem Imperatores, gesta vel rescripta sua, audeant Divalia appellare.
Summi huius Imperii, quam Maiestatem vocamus formale, in eo praecipue consistit, ut summa sit, et universim imperet. Summum dicitur, quo nihil est superius, et supremus est, quem nemo sequitur. l. proximus 92. de V. S. qui ante aliquos, et ante quem nemo. l. 34. de vulg. et pupill. l. 9. de reb. dub. l. 2. §. 2. de suis et legit. is qui solus d. l. 9. l. 1. §. 6. unde cogn. Indeque Imperialis fortuna, omnes alias dicitur supereminere l. 7. C. de bon. quae liber. Maiestatem autem cum summam potestatem voco: ex eo sequitur, eam etiam primam esse, et suae quasi originis: quippe cum a superiore nullo dependeat vel proficiscatur, nisi a solo DEO; qui eam proxime antecedit, et cuius vicem obtinet in hoc mundo: Alberic. Gentilis disp. Regiâ. 1. pag. 17. Gevvoldus de Electorib. cap. 1. Gerhard. loco de Magistratu num. 33. etc. Eleganter Guntherus, in Ligurino, lib. 6.
-- -- Nullum caput ista super se
Aspicit, excepto Caelorum Rege, potestas.
Nihil refert Maiestatem ab alio transferri. Haud quippe a populo est Maiestas, qui eam transtulit in Principem: sed ipsa ea potestas, quam populus ab initio habuit, fuit a DEO; qui transfert et stabilit Regna. Nec inde, quod a populo translata fuit, a transferente ortum habet, tamquam ab eo delegata, Bornitius de Maiestate cap. 4. fol. 16. vide Arnisaeum, de subiect. Clericor. cap. 1. num. 2. fol. 5. Bortium apud Arumae. d. disours. 30. cap. 5. thes. 2. fol. 901. Imperator ab Electoribus accipit Maiestatem, ut causâ instrumentali: Vicissim Regalem potestatem Principibus ac Statibus largitur Imperator, ut efficiens causa. Ita Pontifex a Cardinalibus eligi solet; sed non ideo Pontificatus a Cardinalibus est institutus. Quâ de re ita Bellarminus scribit: lib. 2. de Pontific. cap. 17. Electores vere dicuntur creare Pontificem, et esse causa, ut talis sit Pontifex, et ut habeat eam potestatem, non taman dant ipsi eam potestatem, neque sunt fausa eius potestatis. Sicut in generatione hominis, quia anima infunditur a solo DEO, et tamen Pater generans, disponendo materiam; est causa coniunctionis animae cum corpore: dicitur homo
generare hominem; et tamen non dicitur producere animam hominis. Proro illa verba Electorum: Quem quidem cum eâ potestate prae esse volumus etc. solum declarant et exprimunt perfectam electionem hominis, in successorem Patri. Et notatu quoque dignum est, quod item Bellarminus, lib. 1. de Clericis cap. 7. tradit: I Republicâ, naturaliter omnes homines liberos nasci: ac proinde politicam potestatem immediate populum habere, donec eam transtulerit in aliquem Regem, etc. Sicque originem Maiestas omnis a populo habet, sed tamen causa primario efficiens est ipse DEUS. Et hinc illa sacra Elogia, de summâ Principum potestate: Nulla potestas nisi a DEO; Non hominum, sed DEI Iudicium exercetis; Deus transfert et stabilit Regna. Hincque Imperatores Romani passim profitentur, Imperium sibi traditum accepisse a caelesti Maiestate, et DEUM omne Imperium constituere. Hinc Imperator dicitur sequi DEUM, qui omnia gubernat, ut nil sit maius et sanctius Imperiali Maiestate a caelesti Maiestate, Caesari Imperium traditum, eidemque Deum Imperit coronam imposuisse. Novell. 82. cap. 4. infin. Novell. 83. cap. 1. l. 1. C. de Veter. Iur. enucle. l. fin. C. de legib. Bornitius, de Maiestate cap. 4. Et inde etiam videmus, ita hodie Imperatores pingi, ut sinistrâ manu teneant sphaeram, quae orbem terrarum designat, eique impositam crucem, quâ innuitur, fidei in Crucifixum beneficio, illos terrarum orbis Imperium esse adeptos. Primusque se ita effingi fecit Imperator Iustinianus, Iohann. Meursius, in Mantissâ cap. 8.
Inde etiam est, quod Romanorum olim Imperatores Deorum providentiâ, hodierni, DEI gratiâ, von Gottes Gnaden / se constitutos scripserunt, et adhuc scribunt. Wesembec. ad princip. prooemii Institut. num. 3. Bodinus 1. de Republ. cap. ult. num. 177. Quodque proinde a nullo, nisi qui solum DEUM, et ensem, nec ullum alium externum Principem pro superiore recognoscit, proprie fieri, iudicat Rebuffus. tom. 2. const. Regn. tracat. uti beneficium ante vacation. etc. artic. 2. gloss. 1. Chassanaeus, ad consuet. Burgund. in prooem. ad verba, par la gracae du Dieu. Menochius, consil. 2. num. 104. Ludov. Rodolphinus, de Ducibus Itaeliae num. 83. etc. Hancque in scriptionem, ut suis detraheret rescriptis, Ludovicum XI. Galliae Regem, Francisco, Armoricum Duci, iussisse, dict. loc. Bodinus refert. Testaturque P. Aerodius, rer. iudicatar. lib. 7. tit. 3. cap. 9. fol. 563. Sub Carolo VII. Comitem Arminacem, quod se gratiâ DE inscriberet, propterea Maiestatis fuisse accusatum: eo quod hisce verbis Regiâ se potestate liberare videbatur, unumque se, non Carolum velle observari. Eâque inscriptione Germaniae Principes (ut pote Imperatori et Imperio subiecti) non iure proprio, sed ex privilegio, (aut ut alii censent, propter eminentiam aut ocraticae
potestatis, et quia membra Imperii sunt) uti putat Matth. Stephani, 2. de Iurisdict. part. 2. cap. 7. numer. 40.
DIcendum hîc aliquid est, de Pontificis Maximi potestate temporali, et num omnes Christiani Reges eius subditi sint ac Vasalli. Hâc sane de re, non solum ii disputant satis invidiose, qui se ab eius potestate spirituali exemerunt: vid. Ioh Gerhardi, loco de Magistratu. n. 295. etc. Sed et libertatis Gallicanae Ecclesiae propugnatores. vide les recherches d'Estienne Pasquier lib. 3. per tot. Sed e contra, summum PONTIFICEM, habere summam in Mundopotestatem, etiam in temporalibus: non ratione solum peccati, sed directo temporaliter, non spiritualiter, pluribus ante paucos annos probare nisus est D. Marta, de Iuris d. part. 1. cap. 18. et multisseqq. Quemadmodum in Ecclesiâ triumphante, unus est Dominus, cui oboediunt omnia: sic et in Ecclesiâ militante unius DEI vicarium Pontificem esse, idque etiam politicam exigere rationem. vid. Canonhiero dell' introduzz. 10. cap. 2. et adde Reinald. Corsum. 3. in dagat. cap. ult. Plutarchus in Numâ, Pontificem a potentiâ, dictum putat. Vere hoc etymon Canonistae sequuntur, qui confidenter tradunt: Papam caelestis et terreni Regni caput esse. Alexander. Carerius Patavin. de potestat. Pontif. lib. 2. cap. 3. n. 5. De Iure divino et naturali, ait, sacerdotium supereminet Imperio: et penes ipsum residet de Iure Divino et Naturali, utraque Iurisdictio. Augustinus de Anconâ, in summâ de Eccles. potest. quaest. 1. art. 7 Papa habet omnem, etiam Regalem et Imperialem potestatem, quia non modo consecratur, ut Sacerdos, sed coronatur ut Rex. Antonius Archiepisc. Florent. part. 3. sum. tit. 22. cap. 6. § 4. Summo sacerdoti, Christi vicario, Pontifici Romano omnes Reges Christianos oportet esse subiectos; sicut ipsi Domino IESU Christo. Iohann. Boterus, Cosmographus Italus, inquit; eiusdem Papae Iurisdictionem agnoscere, tam horizonte, quam omnes terminos, sive montium, sive marium: et ipsas anni, solisque vias. Quid Principes aut homines loquor? (inquit Lipsius D. Halesis amplificator) ipsi aerei, terreni inferi spiritus, sive genii veretur, ac trepidant caelestem illam (Pontificiam) in terris potestatem: vel inviti et reluctantes agnoscunt. In huius superioritatis et Maiestatis recognitionem, testificationemque, Pontificios pedes osculari omnes
Reges: D. Marta scribit, de Iuris dict. part. 1. c. 46. Lancell. Conrad. Templ. Iudic. 2. cap. 1. §. 1 fol. 555. addatur Iohann. Gerhardi, loco de Magistrat. n. 82. Papae etiam ideo mutatur nomen, quasi aliquid sit homine maius Solebant enim olim mortuis consecratis, nomina quae vivi habebant immutari. Lactantius. lib. 1. cap. 21. Talis etiam est inscriptio, quâ Cavalier Marino, librum quendam (Dicerie sacre) nuper obtulit Paulo V. Alla immortalita di Paolo Quinto, Pontefice migliore degli Ottimi, maggiore de massimi; dell anime fedeli Paedre beatissimo, custode della vignae Ecclesiastica; pastore della greggia Catolica; Nochiero della nave Apostolica; simulacro di Dio, Vicario di Christo, ministro dello Spirito sancto; Fonte di prudenza, specchio di bonta, Sole digloria: Cultore della Religione, defensore della giustitia, protettore della pieta; domatore di rubelli; Conciliatore di Prencipi, di moli immense erettore magnifico, campione dell' auctorita di Piero, armato di doppia spada, spirituale et temporale. Il cui imperio si termina con le stelle; al cui scettro ubbidisce il mondo, trema l' inferno; le cui chiavi aprono, et serrano il paradiso; all' umbra del cui provido governo, verdeggia la pace, fiorisce l' abbondanza, ricovera la virtu, vivono felicii popoli; sotto la cui aquila giace prostrato il dragone, dal cui piede e conculcata l' Heresia. etc. Hactenus Marino.
Theologi Catholici nonnulli, Canonistarum hyperbolicas locutiones non agnoscunt, et ita dicunt: Ecclesiasticam potestatem esse omnino super saecularem, camque a Pontifice exerceri posse, in foro exteriore: facultate etiam punitivâ, cum quis subesse voluerit. Non solum ratione letalis criminis; sed ad virtutum quoque naturalium, et supernaturalium conservationem ac progressum. Verum tam Canonistarum a D. Martâ in scenam de novo introductam; quam Theologorum, a Francisco Bozzio, tractat. de temporal. Eccles. Monarchiâ, assertam opinionem, refutat Guilielm. Barclaius, Romano-Catholicae alias religioni addictissimus, tract. de potestat. Papae. Illumque filius, hâc de re mascule defendit. (qui tamen in paeraenesis ad haereticos praefat. palinodiam canit) addatur Arnisaeus, tract. de exempt. Clericor. cap. 5. per tot. Bellarminus lib. 5. de Pontif. per discurs. huic doctrinae multorum odia parata videns, Principumque offensionem: idcirco distinctionibus quibusdam, rei asperitatem mitigat, (eâ in re non dubitans opponere se Canonistis, et scriptoribus huius aevi multis) quarum distinctionum numero novem sub aspectum ponit, et singulas seorsim expendit Petrus Molinaeus, tract de Monarch. temporal. Pontif. Romani. c. 21. Auctor, deß Calvinischen Models fol. 29. etc. ita censet: Gotthabe die höchste Oberkeit/ ratione directionis, dem Hohenpriester vnderworffen: Auch ratione coactionis, in Fällen da die R???ligion interessirt. Sed regerunt
adversarii Catholicorum, utut Coloris bonitate hanc potestate tueantur: in effectu tamen Theologorum, et Canonistarum opiniones concidere videri: cum et Theologi dicant, spiritualis potestatis exercitium ex parevires suas porrigere adres temporales. vide la premiere continuation au Mercure Francois sub Anno 161. fol. 151. b. etc. Et addunt etiam, parum referre, directene an indirecte ea potestas Pontifici tribuatur. Paurmeister. 2. de Iuris dict. cap. 3. num. 46. et seq. Et quantum sibi in temporalibus arroget Papa, ex historiis, Pontificialibusque, Decretis, edocere conatur, Petr. Molinaeus d. tract. de Monarch. cap. 5. ut et Paurmeister, dict. cap. 3. a princip.
Ego litem hanc non facio meam, fateorque lubens, hâc de re si quis exacte, et pro rei dignitate ac antiquitate, disserere velit: requiri in eo Iudicium, otium, industriam, historiarum Ecclesiasticarum exactam cognitionem. Quae cuncta mihi desunt. Nec certe hîc sufficiens est, si quis ex indicibus, vel centonibus aliorum, compilare et congerere multa velit. Ego modo sollemniori protestor, me nunc agere narratorem. Et pergo ideo in recensione opinionis, sententiaeque aliorum, qui ita dicunt: Si Pontifici quo ad temporale, ullo respectu detur potestas, eo uno dato inconvenienti, quam plurima inde consequi. Nempe Pontificem Maximum, nominare, denuntiare, et declarare Regem Romanorum. Ius et auctoritatem examinandi personam electam in Regem, et promovendi ad Imperium, Pontificii muneris esse. c. venerabilem de Election. clem. 1. §. nos de Iureiurand. Imperatores de iussu et voluntate Christi, a Papâaccipere potestatem: c. cum inter nonnullos. et cap. seq. extravag. Iohann. 22. de verb. signif. et etiam Imperium a Graecis ad Germanos, per Pontificem Romanum esse translatum. Bellatminus, lib. ult. de Pontif. cap. 8. Eodem hoc subnixi fundamento, Reges occidentis omnes, ipsumque cumprimis Imperatorem Romanorum, Vasallos suos venditare Pontificiam sedem, quasi qui ab ipsâ, Feudi ac beneficii loco acceperint sua Regna, eoque nomine, fidelitatem atque homagium ei praestare teneantur. can. tibi Domino, distinct. 73. et d. Clementin. 1. de Iureiurand. Franc. Hortoman. in Bruto fulmine, tit. Crimen. Maeiestat. fol. 66. Philippe de Marnix. Sr. d' Aldegonde, part. 2. des tableaux de differens de la Relig. cap 9. Mercure Francois. tom. 3. fol. 308. etc. Proinde si contumaces sint, eos a Papâ de throno deici posse, non docere solum, sed et in usu habere Pontifices Romanos. Rob. Bellar. Card. l. ult de Pont. c. 7. ad fin. etc. seq. ut et idem, tract. de potest Pontificis, in temporal. advers. Baerclaium. vide Stapletonum, tract. de magnitud. Ecclesiae Romaenae. lib. 2. per tot. ubi late de potestate Pontificis in Reges: contra quam disputat Lehman. lib. 5. c. 68. Ex hoc eodem fonte hauriri, axioma Illud:
Imperium Romanorum tantum duraturum in Germanis, quantum Ecclesiae Romana expediens iudicaverit. quod asserit lib. 3. de regimine Princip. cap. 18. et seq. S. Thomas (aut quicumque alius illius libri Auctor sit: etenim Bellarminus lib. ult. de Pontific. cap. 5. probat, falso B. Thomae illum adscribi.) Item, quod Imperator Romanus, si adversus Pontificem Romanum insurgat, Criminis Maiestatrs reus dici, et accrusari queat; ut sentit Gigas, tract. de Crimin. Maiestat. tit. qual. et a quibus Crim. laes. Maeiest. comm. quaest. 2. Decian. prax criminal. lib. 7. cap. 8. num. 1. Quin et Anno 1492. Alexander Sextus, novas insuper ac incognitas antea Insulas, motu proprio, de merâ liberalitate, et ex certâ scientiâ, ac de Apostolicae potestatis plenitudino ex aequo bifariam secuisse: et eam, quae in Oriaentem, Portugalliae; illam in Occidentem quae vergit plagam, Castiliae Regis arbitrio ac libidini permisisse. Lopes de Gomarâ, in histor. Indicâ et Hugo Grotius, tract. Marae liberum, cap. 3. 6. et 10.
Odiose et invidiose dogmata iam proposita, exaggerant non solum ii, qui vel a Cacholicâ fide fecerunt secessionem, vel saltem Pontificiam oppugnant potestatem; sed et eadem, hisce vel consimilibus, refutare conantur iidem, ac dicunt: quemadmodum Attabaliba Rex Pervanus, salse respondit, donatorem illum insigniter fatuum, et impudentem esse, ex eo facile prodi, quod aliena tam liberaliter largiatur. Benzo. 3. bistor. nov. orb. cap. 3. Ita Romanos Episcopos, non minus actu et potentiâ, quam alios cuiusvis Ecclesiae Antistites, ex sui officii naturâ, Iurisdictione saeculari carere. Bodinus 3. de Republ. cap. 3. nu. 227. et seqq. Duarenus, 1. de Ecclesiu. cap. 2. et 5. Vasquius, illustr. controv. 1. caep. 21. et seq. Ioh. Forster. disputat. ad Decalog. dec. 2. probl. 2. Cluten, in Sylloge thes. 6. Rationes etiam addunt: aliud nimirum esse imperandi, aliud docendi Ius. Cluten in Syllog. th. 5. Nec solum Aristotelem, Sacerdotum officium a civili Imperio distinctum esse, iubere. 4. polit. 15. Sacerdotiumque, praeter curam rerum Divinarum, sui naturâ nil Imperii Politici, apud omnes gentes habuisse. Bodin. d. n. 227. etc. ac Ioachimus Stephani, 4. de Iurisdict. cap. 2. Sed et Dominum nostrum palam negâsse, Regnum suum esse de hoc mundo. Io hann. 18 vers. 26. Quin imo ipsum solum fugisse in montem, cum cognovisset, quod populi venturi essent, ut facerent eum Regem Iohann. 6. vers. 15. Noluisse ipsum pronunc iare de adulterâ, nec enim venisse Iudicem, ut terrenum Magistratum. Ioh. 8. vers. 2. Adferuntillud S. Bernhardi, considerat. ad Eugen 1. Ubi quispiam Apostolorum Iudex hominum sedit, aut divisor terminorum, aut distributor terrarum? Stetisse lego Apostolos iudicandos, non sedisse iudicantes. Nec Petro dictum esse: rege aut subige, sed pasce: neque dictum; oves tuas, sed meas. Erasm. in compend. Theolog. fol. m. 26. ac
perperam Baronium adposuisse, occide, in Script. contra Venetos. Discipulis item omnibus Christi prohibitum fuisse, in gentes dominari Matth. 20. vers. 25. et seq. Unde in exorabiles esse Pontifices, Waremundus ait, in verosimil. caep. 1. num. 12. dum non admittere dignantur: Vos autem non sic. Luc. 22. Cumque Ecclesiae ministris, potestas a lege Christi sit data expresse, ligandi et absolvendi; non ultra id, quam quod nominatim eis est datum, sibi vendicare possetut scilicet coarguant verbo delinquentes, et excommunicent contumaces. Omnem Ecclesiasticorum potestatem, hoc fine cirdum scriptam, ut ad vitam aeternam obtinendam dirigamur. Quaecumque igitur hûc non faciunt, ad illam potestatem non esse referenda. Et cum finis politicae potestatis sit Rei publicae salus, quicquid huic fini per se non inservit, eo minime referri debere. Arnisae. de exempt. Clericor. cap. 1. sub. num. 3. fol. 7. etc. In ceteris Iesum Christum, Filium Dei, quatenus homo factus, et ministerio docendi est functus, Magistratui Politico subditum exstitisse. Hoc idem Apostolos, verbis et factis praestitisse, et ab ipsorum successoribus multa per saecula observatum fuisse. Disputat. polit. de transl. Imper. a Graecis ad Francos, cap. 1. quae ante paucos annos Hanoviae edita fuit, et nunc habetur in Polit. Imperial. Goldasti. Hinc recte de Bonifacio VIII. Platinam iudicare, in eius vitâ. Quod Imperatoribus, Regibus, Principibus, et Nationibus, Populisque terrorem potius, quam Religionem voluerit inicere, Dominum temporalium omnium se dicens.
Ex hactenus deductis, porro cum Ferrariensi pract. in forma libelli action. confessor. gloß. 7. ad verb. plenam et omnimodam dicunt multi: Saecularem iurisdictionem Caesari, Regive alicuitribuendi, aut adimendi; vel ullum superioritatis Ius, Pontifici in illos competere, dictu ridiculum, et abominabile auditu esse. vid. Pasquier, 3. des recherches, cap. 10. et seq. Oratio Iacobi Britann. Regis, contra Caerdinal. Perron. fol. operum. 419. Reinking. lib. 1. claß. 2. cap. 5. Nec ante Hildebrandum, qui fuit 1000. amplius annis a nativitate Christi, quemquam excommunicâsse, vel regno privasse Imperatorem. Otto Frising. 6. cap. 35. Sigebert. sub Anno 1088. Leheman in der Speyrischen Chronick. 5. cap. 68. Sed videatur Cardinal Bellarminus, 1. de traenslat. Imp. cap. 2. fol. m. 391. ac etiam lib. 4. de Pontif. cap. 13. et adde Syntagma Gerhohi, Praepositi Reicherspergensis, de Henr. IV. et V. Neque etiam id ius habere Sacerdotem ullum. Waremund. de subsid. Regni. caep. 2. fol. 31. et mult. seqq. usque ad fin. cap. Ut et falsum aiunt, a Graecis ad Francos per Pontificem Romanum; non populi electione, Imperium fuisse translatum. Perkins. in problem. de Romanae fidei ementito Catholicismo, verb. Regum potestas, num. 3. fol. 480. et seqq. Marsilius de Padua, Flaccius Illyr. Francisc.
Iunius et Henning. Arnisaeus. tractatib. hâs de re fingul Freher ad Petrum de Andlo, 1 cap. 13. fol. 156. b. Dn. affinis meus Cluten, in Syllog. thes. 4. Bôrtius, disput. de Maiest. vid. etiam supra d. disputat. politic. cuiusdam German. ICti, de translation. Im perii a Graecis ad Francos. cap. 3. et seqq. in Imperialibus Latinis Goldasti, Reiner. Reinecc. ad annales Poetae anonymi. d. gestis Caroli Magni lib. 4. fol. 47. b. etc. Cardinal. Cusa, de concord. Catholic. lib. 3. cap. 3. Reinking. lib. 1. claß. 2. cap. 3. et 4. Sed operosus est Cardinalis Bellarminus, in contrariâ opinione asserendâ, tract. sing. de translat. Imper. qui etiam lib. 2. docet, quod Imperium ad Germanos a Francis pervenerit auxilio Papae.
Aiunt porro, quod omnis Pontificis Principatus in Italiâ, partim Mathildis, partim Imperatorum aliquot beneficiis sit comparatus, Lehman. 5. cap. 35. fol. 469. Paulus Busius, 1. de Republ. cap. 5. fol. 14. Nempe a Pipino et Carolo Magno, qui non territorium dederint, sed tantum usumfructum, retentâ superioritate. Lehman. 3. cap. 23. Claude Fauchet, tom. 2. lib. 1. cap. 4. et 10. Haecque amplificâsse Ottonem III. Imp. Lehman. 5. cap. 15. (sed exacte satis hâc de re tractat Bellarminus, lib. 3. de Pontif. cap. 3. fol. 277. col. 1.) Unde et Imperii Vasallum Pontificem dicunt Vult. 1. de feud. cap. 4. num. 9. Et in Imperii territorio exsistere patrimonium Petri. Dn Bocer. de Crimin. Maeiestat. cap. 1. num. 18. Quin et Crimen Maiestatis adversus Imperatorem committere. Camman. disputat. de Iurib. Maiest. 3. thes. 11. Nec ipsum regalia Maiestatis habere, Cluten, in Sylloge th. 8. et non diu esse, absolutum quod Romanae urbis se Principem iactat. P. Molinaeus, de Monarch. temporal. Pontific. cap. 14. Pasquier. 3. des recherches, cap. 4. Olim quidem Constantini cessionem praetendisse; nunc eius vanitatem ipsum Baronium detexisse (vide Freher tract. de Constant. Magni donat. Papae Silvestro factâ. Iul. Caesar. Bulenger. de princip. Roman 1. cap. 4. Cardinal. Cusan. lib. 3. de concord. Catholic. cap. 2. Lehman. lib. 3. cap. 25.) firmiori qui censent niti fundamento Pontificiam Monarchiam Sed regerunt ii, qui ab Ecclesiâ Romanâ secesserunt: cum Pontifex Imperium suum a Christo nequeat habere, qui dixit: Regnum meum non est de hoc mundo, ut iam supra attigi, cum a D. Petro id non possit derivari: utpote qui Compresbyteris suis praecepit, ne dominentur Clero. 1. Petr. 5. v. 1. et 3. Restare itaque ut immensa haec potestas ab eo profecta videatur, qui omnia regna mundi et gloriam eius promittit. Matth. 409 Luc. 4, 6. Hincque Fridericus Tilemannus, disputat. ff. penult. corall. 5 dicit: Pontificem, vi, metu, fraude tantam Maiestatem acquisivisse: hisque iisdem mediis acquisitam servâsse. Et in hâc artificiosâ potestatis spiritualis, ad incrementum potestatis temporalis flexione, mysterium consistere iniquitatis, Sathanaeque
profunditates: ut lateid probare satagit Petrus Molinaeus. de Monarch. temporal. Pontif. cap. 26. hocque eodem intuitu Papale Imperium Metaphysicum vocat, Paurmeister. 2. de Iurisdict. cap. 3. num. 48. Sed vero iam mox post Concilium Nicaenum, Pontifex romanus auctoritatem et praerogativam habuit insignem; ad eumque Orthodoxi, contra Arrianos confugerunt: eiusque Iudicium non levis momenti utrinque reputatum fuit. Historia tripartita, lib. 4. cap. 6. ac 15. et lib. 5. cap. 29. Sicque eius magnitudo videtur originem habuisse a defensione Orthodoxorum, contra furores Arianorum, addatur Bellarminus, lib. 2. de Pontif. cap. 17.
Quin et minime consultum esse, tradunt multi, ut Ecclesiae Ministri quicumque, praeter Leviticam portionem, etiam Castella possideant, Civitates, Principatus etc. Arnisaeus, de immunitat. Clericor. 1. fol. 18. et vide tom. 5. des memoires de la Ligue fol 88. Haut vere Episcopos esse, qui honore et dignitate, non opere et officio, nomen hoc tueri volunt. Henric. eckhard. tract. de ord. Ecclesiast. part. 1. fol. 55. etc ac quoque fol. 117. etc. hoc est, qui putante re fidei ac Ecclesiae esse, ut Episcopi simul Principes sint, et possideant terrena. Primus omnium Otho Magnus, politicâ Iurisdictione Brunonem fratrem suum, Coloniensem Archiepiscopum honoravit: eâque de re, ita loquitur Chronicon quoddam vetus: Da begonten die Bischosse zu erst weltliche Rechten zuhaben/das dauchte damals vnbillich manchen Manne. Reinecc. comment. de Saxonic. orig. fol. 14. Sed quod hoc a Francis processerit, huiusque rei progressum, prolixe et operose proponit, ac etiam disputat, num hoce re Ecclesiae fuerit, Christophorus Lehmann, in der Speyrischen Chronick. lib. 2. cap. 21. 34. 35. lib. 4. cap. 3. lib. 5. cap. 12. et cap. 51. Sed vero Bellarminus, lib. ult de Pontific. cap. penult. et ult. rectissime dicit, non necessario bona saecularia cum Ecclesiâ coniuncta, vel separata esse. Adde etiam Cusam, lib. 3. de concord. cap. 29. Et Thomam Bozium de ruin. gentium passim. ac S. Bernhard. lib. 1. et seqq. consid. ad Fugenium. ubi de officio Pontificis agit: qui si ita esset, tolerari posset. Et magnum latet in eo libertatis arcanum, si inter Consiliarios et Status, etiam personae Ecclesiasticae recipiantur, in quos Monarcha non habet absolutam potestate, quos pro arbitratu deponere nequit, qui uxore, liberisque carent. Sed divine Diumus contemplator, Ioh Rusbroch in comm. in tabernacl. foeder. cap. 134 fol operum. 287. Deus omnipotens, haut secus Praelatis Ecclesiae omni inclementiâ interdixit, ac crudelitate; quam Iudaeis omni accipitrum genere: sicque accipitres designare puto eos, qui populum Domini, non ut pastores, sed Principum saecularium more regunt, ac moderantur. Isti interim Principibus saecularibus, quos per falcones
accipimus, pigrius ac remissius volitant, ubi populi commissi procuranda salus foret: sed illis astutiores sunt, ubi praedam sibi certam pollicentur, etc.
Porto haud unquam cordatiores Imperatores fateri voluerunt, Papae vel etiam Ecclesiae Romanae nominationem, vel personae approbationem necessariam esse; can. in Synodo dist. 13. quo ad potestatem, ullos Imperatori reservatos exercendi actus nec quoad Imperii titulum et nomen. Alberic. de Rosate, in l. bene a Zenone 3. C. de quadrien. praescript. Marsil. Patavin. Guil. Occam, aliique plures, tomo 1. et 2. Goldaesti de Monarch Imp. Roman. inserti. Cusa lib. 3. de concord. Cathol. cap. 4. Ventura Vincentius, in consil. super controversiâ Venetâ. cap. 2. Simon Schardius, tract. de Pontific. mutata confirm. Andreas Osiander, Cancellarius quondam Acad. Tubing. in Papa non Papa. loco 20. Schonborner. 5. polit. cap. 8. Auct. politicaedisput. de translat. Imperii cap. 6. Camman. desput. 3. thes. 10. et seq. Lehman. lib. ult. cap. 17. ego, tractat. de succeßion. et election. lib. 3. cap. 1. Certe si Imperium, a solo Deo, conspirante eligentium consensu venit, nullum beneficium adest, cuius intuitu fidelitas iuretur. Inde colligunt nostrates, et etiam ex Catholicis nonnulli, impertinenter Praesulem Romanum exigere fidelitatem. Quamvis enim Principes Romanisoliti olim fuerint, a Pontifice inungi: non minus tamen ab surde fecisse aiunt, quod ille superioritatis exinde atripuit ansam; quam si Archiepiscopo Hafniensi (nunc Roschildensi) vel Pragensi, hoc idem Ius quis tribueret in Daniae ac Bohemiae Reges. Busius, disput. polit. 1. thes. 24. Ipse Aeneas Sylvius, bistoria de Friderico III. testatur, non olim a Pontificibus exactum fuisse iusiurandum illud, quod a Clemente U auctore Clementinarum, in clementin. 1. de iureiur. est introductum. Inter hoc, inquit, Legati summi Pontificis Fridericum saepe adeuntes, iuris esse, ac vetusti moris aiunt: iurare Imperatores Romanorum Praesuli, priusquam B. Petri patrimonium ingrediuntur, etc. id ego, ait Aeneas Sylvius, nullum unquam Caesarem exhibuisse comperi; nisi fortasse Carolum IV. et Sigismundum filium eius. Henricus quidem VII. fidelitatem se iurâsse negavit; cuius causâ editam Clementinam dicunt. Minime vero Ludovicus Bavarus, eo iuramento sese adstrinxit: qui recusante Papâ Romano, coronam accepit etc. addatur Alb. Abbas Stadensis, sub Anno Christi, II II. ubi refert, Henricum IV. hoc iuramentum recusâsse. Sic et Franciae Reges, teste Bodino, 1. de Republ. cap. 9. servitutem Pontificum ferre, ne momento quidem potuerunt, nec interdictionibus ullis, quibus veluti facibus, Pontifices ad incendia Rerum publicarum utebantur, commoveri: quod idem longo stylo assertat M. Iohann. Savaron. traict. de lasouverainet e du Roy et de
son Royaume ut et Pasquier, 3. des recherch. cap. 12. Unde patere dicunt errorem Miczislai I. et Uladislai I. Regum Polonorum, qui Regio titulo sese abdicarunt: ad Papam pertinere rati, ut Regium Diadema conferret, ad quem etiam miserunt, licentiam Coronâ utendi petitum. Michovi. lib. 2. cap. 1. Cromer. lib. 5. Recteque in illos quadrare illud Neronis: Nescivisse eos, quantum ipsis licuerit. (At voluerunt forsan illi ex humilitate, amoreque Christianae religionis, benedici a Pontifice Christianorum summo, nec prius imperare.) Insuper resignationem Imperii, haud in manus Pontificis Romani fieri debere: Buxtorff. dissertat. ad Aur. Bull. th. 10. lit. g. etc. Reges nullo in casu a Pontifice regnis privart, vel posse, vel debere: Buxtorff. d. loc. th. 11. disput. polit. de translat. Imperii cap. 9. A Iudice Civili, qui Pontificis temporali iurisdictioni subiectus non est, ad audientiam Pontificis appellari non posse, ego, tractat. de appellat. cap. 4. num. 7. omnes semper candidiores Catholicos defendisse; tradereque ipsum Cardinalem Cusam; inconveniens esse, ut Imperator Pontifici Romano sit obligatus. 3. de concord. Catholic. cap. 29. et seq. Ac hactenus propositae quaestiones iam tempore Henrici IV. Imp. motae fuerunt: Lehman. lib. 5. cap. 31. et seqq. multis. disputabatur enim, an sine Imperatoris consensu, potuerit eligi Papa; an vicissim invito Pontifice Imperator: an Pontifex Romanus possit tali banno notare Imperatorem, ut simul subditi sint iuramento, et subiectione libetati. Eaedem quaestiones etiam renovatae fuerunt, sub Henrico V. Imperatore. Lehman. c. cap. 42. Reassumpsit easdem Fridericus I. Henrici IV. ex filiâ nepos, eiusque filius Henricus VI. Lehman. 5. cap. 66. et seqq. ut et Fridericus II. Lehman. 5. cap. 79. etc. ac demum Ludovicus IV. Imperator. Lehman. lib. 7. cap. 15. etc.
Verum si absque affectu, et remoto respectu fidei professionis, iudicare hâc de re quis velit: satis tolerabiliter hanc rem proponere videtur Bellarminus, lib. 5. de Pontif. Roman. per discurs. qui et cap. 2. tradit, Pontificem Maximum non esse dominum orbis, infidelium praesertim: et ita aliter interpretatur divisionem novi orbis, inter Castillanum et Lusitanum factam; ut et cap. 6. ac 7 probat, Pontificem Maximum indirecte summam habere potestatem. Bellarminus item lib. ult. de Pontific. cap. 3. Papam non esse Dominum Christiani Orbis demonstrat, et cap. 4. ait: quod Imperium non dependeat a Pontificatu, ibid. quoque dicit: directe iure divino, nullius loci dominum esse Papam. De censutis et excommunicationibus Regum, exempla habet idem Bellarminus, lib. 2. de Pontific. cap. 19. Ac non plane absonum esset, si rite adhiberentur: quid enim impotentius est Rege, qui nec Deum, nec homines metuit. Hucque pertinent, quae habet Campanella, cap. 8. politic.
§. 16. et seqq. ubi ita scribit: Papatus maioritas armata, utilissima est Christianis Principibus, dominatione temperatis: quoniam ipsorum discrepantias aequat; arbiter est pacis, bellique iusti; et arma sua exercet pro illis, qui iniuriam patiuntur, nec patitur quemquam alîus Christiani Regnum invadere; coniungit eos contra hostes fidei Christianae, separatque ab hostium foedere, et per cruciatas, et indulgentias et excommunicationes pro bonis, et contra malos regnatores, Rem publicam Christianam erigit, tueturque Absque ipso iam annihilatus esset Christianismus, (humanitus et politice loquendo) si quis historias consideret saepe quoque Principes minores a potentioribus iam de vorati essent. Veruntamen Princeps nullus, vivens sub religione habente Summum Sacerdotem armatum cum superioritate super illum, potest propriam ambitionem prorsus effrenare. Unde nullus hactenus Christianus Princeps Monarchiam super cunctos Christianos populos sibi conservare potuit. Quoniam Papa prae est illis, et dissipat erigitque illorum conatus, prout religioni expedit Quae, si Princeps ille unicus in haeresin laberetur, ipsa rueret; et Pontificatus eius esset lenocinium ad regnandum, et Papa Capellanus: Sicut et Pythia olim, teste Cicerone, philippizabat. At Hebraeorum Monarchia sub sacerdotio inermi unicum patiebatur Principem: et cum duplicaretur, facta est haeresis sub Ierobeam. Nihilominus Reges plerumque impii fuerunt, ab inermi sacerdote non timentes. Christiani vero Principes illis longe meliores sunt, subarmato sacerdotio. Porro ut Monarchiam universalem sub hâc religione tuerentur, alii se ipsos Summi pontificis ministros, et liberatores et defensores primos declaraverunt, sicut Carolus Magnus et Constantinus. Quorum filii, Pontifici adve santes, deleti sunt. Alii voluerunt Papant absque armis efficere, ut Henricus et Federicus, et alii ultramontani Imperatores et iacturam potius quam lucrum ex hoc fecerunt, factionesque subortae sunt perniciosae Gueliorum et Gibellinorum, Papalium et Imperialium Alii haeresin Arrii, et alioru erexerunt, ut Constantinus et Zeno Imperatores, et consimiles; et in se aut in filiis exstincti sunt. Iulianus vero Gentilisinum et Hebraismum in aemulationem revocare studuit: et in illorum corruptelâ ipse quoque interiit. Porro quatenus vacante Imperio, quaedam percineant ad Pontificem Romanum, egregie disputat Bellarminus, lib. ult. de Pontific. cap. 5. fol. m. 348. Veram etiam diiudicationem controversiarum Ludovici IV. Imperatoris, contra Pontificem, suggerit magnificus Hervvartus, in suo Ludovic. 4. contra Bzovium. fol. 735. etc. 762. etc. 804. etc.
MAiestatem definivi, Imperium summum: nec ideo IMPERATOR UNIVERSI MUNDI DOMINUS est: Ita ut ei de iure, cetera omnia in Mundo quae sunt, subdita esse Imperia, veraque Maiestate carere censeam. Cardinal. Cusa 3. de concord. cap. 1. 5. et 6 Covarruvias ad c. peccatum. §. 9. Ferdinandus Vasquius, in illustrib. controv. cap. 20. et seq. Caephallos, in specul. commun. opin. quaest. 576. Anton. Gabriel. lib. 5. conclus. ult. Dn. D. Bocer, de regalib. cap. 2. n. 102. Andreas Knichen. in epopsi, n. 23. Bornitius, de Maetestat. cap. 7. Marcilius, comment. ad instit. in prooem. fol. 8. Etherius Mohr. disp. de Iuris dict. th. 11. etc Bacchov. ad disp. Treutler. 3. th. 7. lit. c. et ad disp. 7. fol. 19. late ego, de appellat. cap. 2. sect. 6. et seqq. Dissent. Marta, tract de Iurisdict. part. 1. cap. 27. Lancellot. Conr. Templ. omn. Iudic lib. 1. cap 1. §. 1. fol. 38. Paschal. tract. de Coronâ, lib. 9. cap. 21. Dn. Ioachim. Cluten, Sylloge th. 1. 3. 9. et 10. Thomas Michael. disp. de Iurisd. th. 9. 10. 15. etc. Paurmeister, 2. de Iurisdect. cap. 1. et cap. 4. nu. 27 etc. Matthias Stephani, lib. 2. part. 1. cap. 1. n. 48. etc. Bartolus etiam, ad l. bostes, docaptiv. et postlim. revers. Imperatorem totius mundi Dominum et Monarcham negantes, haereticos esse renuntiavit; et Hieron. item Balbus Episcopus Gurcensis, propter eiusdem opinionis assertionem, Oldradi manes, magnis cruciatibus torqueri autumat. videatur Iohann. Dauth. in scripto suo Germanic. pro C. vitat. Brunsvvicens. contra Andr. Knichen. fol. 28. Sane (1) Deus et post Deum, ratio naturalis, terminos Imperiorum constituit certos, ex lureque Gentium, ut ait ICtus l. 5. de iustit. et iur. discretae gentes et regna condita sunt. Cu~que Deus Opt. Max. omnia in mundo definiverit numero, pondere et mensurâ; inde quoque necesse fuit, in mundo constitui Imperia plura. Hoc etia Imperium (2) naturae repugnat legibus. Grues et apes ducem sibi unum eligunt semper, non plures; sed non ex toto orbe confluunt apes, ut regem unum eligant: suis alvearibus cotenti sunt reges singuli: ut et in gruibus universa caterva suum rege habet (3) Humanum superat captum, unum hominem universum regere mundum, contra naturam hoc est Imperii: ut infinitam hominum multitudinem, locorum spatia innumera, natura disiuncta, moribusque separata coerceat. Nempe si Aristoteles, difficile esse, et fieri haud posse probat. 7. polit. 4. ut praeclaris legibus regatur, nimiâ multitudine frequens
Civitas: multo sane difficilius universus orbis ab uno rectore Principe regi poterit; etiam Imperiis suus ut adsit modus necesse est, et in cote prudentiae subactum censent politici, Augusti Caesaris consilium coercendi intra terminos Imperii cum coeperit. Dn. Gruter. in discurs. ad Tacitum fol. 149. etc. (4) Absurdum est dicere aliquid esse a naturâ, in ipsâ rerum quod numquam inventum fuit naturâ. Nulla autem unquam fuit Monarchia, limitibus quae caruerit, quae universum complexa fuerit mundanum orbem, ut axiomatice enuntiat Strigel. in Chron. p. 71. Omnia regna fatales habent limites, ultra quos progredi feliciter nequeunt. Richter. in axiomat. polit. cap. 37. pag. 13. quod in hunc sensum adducit Bornitius, cap. 7. de Maiestat. Non ipsum Romanum Imperium, quod late patuit. Alberic. Gentil. de Iur. Belli. fol. 11. et 12. quo Traiani ductu florentissimum, neque ante autpostea maius exstitit, haut totum, imo ne dimidium quidem trium notissimarum orbis partium occupavit. Bodin. method. bistor. 7. fol. 300. quem vide, describentem limites Imperii huius. Adrianus adeo ie Mundi Dominum censeri haut voluit, ut regibus multis plurimum detulerit, a plerisque vero etiam pacem occultis muneribus redemerit. Spart. et Aurel. Victor. Nec denique eo amentiae progressi unquam suntiuris nostri conditores, ut Dominos se Orbis terrarum esse iactitaverint unquam Honor. et Theodos. Impp. in l. 4. C. de commerc. et mercat. confitentur, se non esse universales totius mundi Dominos, Persarum regem non subesse Imperatori, Persiae regnum a se alienum esse haut negant, Imperio suo limites nominant. Hinc liberi vocantur, qui non sunt subditi Romanae ditioni. l. 5. 7. et 24. de captiv. et postlim. Et nisi essent Imperii limina, terminatique limites, utique qui caperentur, iure postliminii redire non censerentur. §. sed si ab hostib. institut. qu b. mod. ius patr. potest. solv. et t. t. ff. et C. de capt. et postlim. Hoc idem consirmatur per omnes leges, quae istius modi verbis utuntur: Qui sub Imperio noscro sunt, quos nostrum regit Imperium, l. in omnibus ad Trebell. l. ???. c. de summ Trinit. l. fin. vers. sancimus. C. de aedif. privat. cum simil. quae relativa restrictione operantur, et alios esse haud Imper. Romano subditos, innuunt. Dd. ad l. generaliter. §. cum autem. C. de institut et substit sub condit. fact. etc. Hippolit. de Marsil. sing. 308. incip. dicunt Dd. Alia ideo Iuris civilis loca ubi Imperator Dominus vocatur mundi, modificate per synechdochen accipienda sunt d. deprecatio, ad L. Rhod. l. fin. in princ. C. de his qui ad Eccl. confug. l. 2. §. haec igitur. l. iubemus vers. hanc edictalem. C. de testam. Petron. Arbiter, in appendic. Vergilii, Orbeiam totum Victor Romanus habebat. etc. fol. 125. Forster d. histor. iur. Rom. 1. c. 2. n. 3. de orbe nimirum Romano, eâque Mundi parte,
quae ad Romanam pertinebat ditionem. argum. l. in orbe Rom. ff. de stat. hom. l. 2. in princ. C. de iur. cal. non de universo orbe, quatenus Indos, Parthos, Persas, Tartaros, et alias tum incognitas ad Occidentem et ad Meridiem gentes, ac provincias continebat; sed de eâ Mundi parte, quae corum Imperio subdita erat. Hosque Iuris nostri textus ita recte interpretatur Covarruvias, ad reg. peccatum. part. 2. §. 9. et Iacob. Bornit. truct. de Maiestet. cap. 7. Ex quibus omnibus iusta consequentia infertur, eos populos, qui Imperio Romano de facto numquam subiecti fuerunt, quos scilicet Romani Imperatores, vel numquam vincere potuerunt, vel ignorârunt, nec de iure Imperium eorum recognoscere teneri; sed ratione Imperii Romani prorsus liberos esse. Quia per rerum naturam non aliter potest dari totius orbis iurisdictio, aut potestas uni Principi, quam si totius orbis Res publicae in eum Imperatorem consentiret, vel si is iusto bello aggressos vi sibi subiecisset. Ac si Romanum Imperium, tamquam quarta Monarchia universi orbis habet iurisdictionem: sane et praecedentes tres Monarchiae ius habuissent: Sed hoc non est verum, quia Iudaei iure divino fuerunt liberi; nec alii Regi parere debuerunt. Ergo negandum quoque prius, et quod regna tempore trium Monarchiarum fuerint, ex plicat passim in Syntagmat. Reineccius. Date Caesari, quae Caesaris; ex hoc concludit quidem Dauth. contra Knichen, fol. 23. et seqq. constitutam illam quartam Monarchiam, eique subiecisse Christum etiam populum suum. Sed omnino ambigua est Christi responsio, viso enim nunusmate, ex eo collegit. Iudaeos subiectos esse, vel se subiecisse, ac eo ipso subiectos se profiteri Caesaris, ideoque iubet dari Caesari, non ea quae Caesarem numquam agnoverunt: sed eos qui Caesari se subiecerunt, iubet dare ea quae promiserunt, et servare ea pacta, quibus mediatibus in potestatem Caesaris pervenerunt. Et filii Caroli Magni, ipsorumque successores, absolute regna diviserunt, nec unus in alterum Iurisdictionem habebat. Ac quidem tum fere is, qui Italiam obtinebat, Imperatoris titulum habebat, et titulus ille solum honoris insigne fuit, non quod in ceteros haberet Iurisdictionem, Lehman. 2. cap. 46. Verum fuit haec divisio Imperiorum inter posteros Caroli Magni, quemadmodum inter filios Constantini Magni, hique duo magni Imperatores, maxume peccaverunt, quod Imperium diviserunt, unique non reliquerunt. Divisum etiam sub Lothario Imperium Romano-Francicumfuit, Germaniaeque Regnum, ab Imperatoris titulo separatu erat. Lehman. lib. 3. caep. 40. Et fuit tamen aliquis respectus ad Imperatorem, ab eoque Galliae petiit Rex Ius maiorennitatis, lehman. 3. cap. 49.
Imperium Romanum temporis successu, multas provincias amisit: ac quomodo Hispania, a Germanico Imperio fuerit liberata,
tradit Iohann Mariana, ver. Hispan. lib. 9. cap. 5. Et tempore Guicciardini, Italia magis nomen, quam potentiam Imperir recognoscebat. Guicciard. 1. fol. m. 48. et de causis diminutionis Imperii mmulta habet Reinking. lib. 1. class. 2. cap. 7. Quaerereergo hîc lubet: num praescriptio obsit Imperatori, quin vi et iniuriâ ab Imperio avulsas Provincias recuperare possit. Idque negatur communiter, post Zoannet. de Imper. Roman. num. 121. 127. etc. Dauth. in script. a Brunsvvicensibus edito, de Anno 1608. fol. 29. etc. (1.) Quia contra oboedientiam iure divino et positivo Caesari debitam, et ita contra ius divinum nulla praescriptio locum tueri potest. Fortun. Garzia, de ult. fin. Iur. tam Canon. quam Civil. nu. 51. (2) Nec ullam praescriptionem contra nervum Imperii Romani admittere possunt nostrae leges. Sunt enim eae conquaesitae atque latae ad incrementum, et amplitudinem Romani Imperii, nullâ igitur ratione possunt accipi, ullamve admittere interpretationem, quo diminutionem Imperii, per eam praescriptionis occasionem operentur, adinventa enim pro incremento, detrimentum praestare nequeunt. Zoannet. ibid. num 128. et hinc neminem, ut Imperatori non subsit, praescribere posse, Interpretes nostri aximoa censent esse firmissimum, ar gum. l. competit. 6. in fin. C. de praescript. 30. vel 40. annor. c. inter corperalia de translat. Episc. post multos Thomas Michael, de Iuris dict. thes. 8. Pariter et de summis Maiestatis Iuribus, an praescribi possint, res adeo incerta putatur; ut si quis super eo ius suum fundatum dicat, instabili prorsus et incerto fundamento se niti confiteri cogatur. Balbus tract. de praescript. 2. part. 5. part. princip. quaest. 2. Nec exiguae sunt auctoritatis, qui negant ea, quiMaiestati in signum supremae Iurisdictionis competunt, praescribi posse, Dd. ad d. l. competit Borch. de regal. num. 20. Frider. Mindan. 2. de mandat. cap. 67. num. 13. Paurmeister. 1. de. Iuris dict. cap. 21. Matth. Stephani, 2. de Iurisdict. cap. 1. membr. 1. num. 98. At vero in horum ego castra ut sine conditione transeam, multa sunt, quae me in viâ, ipsoque, quod dicitur, in limine offendunt. Quod enim attinet eos populos, qui numquam Imperio Romano fuerunt subditi, Romanas tamen Provincias armis invaserunt, apertoque Marte quae possiderunt, iam diu per multorumque annorum seu saeculorum pocius spatia possiderunt, quales sunt Franci, Angli, etc. his praescriptionis Ius non quidem ex Civili, (quo Romanis non subditi minime ligantur) sed comuni gentium iure descendens, non sane adimere possum. Non etenim a condito mundo, orbem terrarum possiderunt Romani: sed aliis pedetentim adimerunt, et in suam, haud aequo seper iure, quicquid Alberic. Gentilis lib. 2. de armis Romanis. contra disputet, redegerunt in potestatem, hîc ergo militat aequitatis illa ratio, ut quod quis novi iuris introduxit, quandoque adversario
postulante. eodem iure uti cogatur, sive aequum illud sit vel iniquum. l. 1. ff quod quitque iur. ac quo titulo infinitos populos Romani libertate privârunt, eodem Iure iidem populi partim pristinam recuperaverunt libertatem: partim alii Barbari, numquam subiecti Romanis, Imperio exuerunt eosdem, ut dixi tractat. de appelat. fol. 40. Nam quod quis aequum putavit in alienâ causâ, idem admittere debet in propriâ. l. si duo. si quis iunct. §. seq. de iureius. proprium nî suum Ius, propriamque famam condemnare velit Ac quamvis iure potuissent ablatas recuperare Provincias Romani, iustumque bellum censeatur, quod instituitur ad recuperandas res, quas peregrinus populus per violentiam detinet. c. dominus noster, vers. sic gens et Civitas 23. quaest. 2. Bocer. 1. de bell. cap. 6. num. 10. Attamen vetustae nimis causae ad bellum faciendum adferuntur inepte, et quod fit civiliter, si disceptatur, ut praescriptione temporis excludantur actiones, curnon et bellica excludetur actio Iure gentium? Sane si iure legitimo sic arcentur actiones, cur non itidem causae belli, et hae arcentur actiones armatae? Bono publico introducta est usucapio et praescriptio, ut sit litium aliquis finis. Quidni et Bellorum? Agnovit hanc aequitatem Dux Israelicarum Iephthes, qui Ammonitarum Regi de iure hoc prae scriptionis respondit Iudic. cap. 1q. Dum habitavit Israel in omnibus illis civitatibus trecentos annos; quare non eripuistis eas tempore illo? et id multis aliis adhuc rationibus firmat, Albericus Gentil. i. de belo cap. 22. De subditis, maior mihi videtur esse dubitatio, anne scilicet ii per praescriptionem, a subditorum numero, Principisque Maiestate eximi, et liberi fieri queant. Certe sententia negativa gravissimos habet et maximae auctoritatis adstipulatores, quorum nonnullos recenset, et eidem suum quoque addit calculum eruditissimus Covarruvias, part. 2. relect. c. possessor malae fidei. §. 2. num. 10. iunct. nu. ult. in sin. Non hîc etiam desunt rationes praegnantissimae. Etenim praescribi nequeunt, quae iure communi possideri non possunt, cap. illud. distinct. 93. c contra morem. dist. 10 Et sicut in donatione oportet eum, cui recte facta est, illius capacem esse: ita multo magis requiritur in praescriptione, ut qui praescribere vult, rem praescribendam possidere queat, sicut multorum auctoritatibus probat Chassanaeus in onsuet. Burgund. de Iustit. §. 2. vers. et la preve. num. 12. et 13. et hinc dicitur, quae concessibilia non sunt, nec praescriptibilia esse. Cravetta. de antiquit. temp. part. 4. §. materia. num. 97. Subditus itaque, cum quatenus se subditum agnoscit, Maiestatis capax fieri nequeat; quia hâc ratione subditus esse desineret. Nec ideo subditum Maiestatem contra Dominum praescribere, et hoc iuris reniedio se a subiectione liberare posse, videtur. Attamen haec omnia excusantur per bonam fidem, quam probare oportet eos, qui
praescriptionem allegant Cravetta. de antiq. tempor. part. 4. §. absolutis enim. 45. Atque sic recte accipit sententiam eorum, qui praescriptionem etiam contra oboedientiam concedunt, Arnisaeus cap. 2. de Maiestat. fol. 347. Quae ratro et communis Dd. traditio me movet, ut populos, qui ab Imperatoribus olim Romanis contra hostes, prout bonum Principem decet, non defensi, sed quasi pro derelicto habiti fuerunt, et ideo proper hanc vel alias non prorsus irrationabiles causas ab Imperii Romani subiectione et oboedientiâ legitime se se subtrahere putaverunt: hacque libertate et exemptionis possessione ultra memoriale tempus bonâ fide fruiti fuerunt; hos inquam ego populos non libertatem optimo maxumoque iure habere, prounciare omnino vererer. Quamvis vero civitatibus Italiae et aliis Principibus, qui se Romano Imperio subdole et apertâ fraude subtraxerunt, nil ex hâc assertione subsidii nascatur, ut dict. loc. fol. 248. Arnisaeus ostendit. et Paurmeister, 2. cap. 4. nu. 48. etc. ac passim late deducit. et Alberic. Gentil. 1. de bell. cap. 22. fol. 175. ridicula esse ait, quod Theologus quidam bene possideri a Turcâ omnia erepta nobis, docere tentat. Attamen nihilominus non imprudens mihi videtur, Bald. cons. 248 et consil. 267. incip. quaeritur. responsum, ubi ait, periculosum esse consulere Imperatori, ut armatâ vi recuperare, seu, ut ipse loquitur, revangare conetur Mundum, quod multa possent inde sequi valde mala et periculosa: et cavenda, quae generarent scandalum valde magnum. Et quemadmodum nocentissima esse iudicatur corpori humano, vehementior quaedam exercitatio sanguinisve largior profusio, si illud non optime consitutum sit, ita Imperio Romano ac Rei publicae cuilibet alii, multis et quam periculosissimis morbis interne affectis, non posset non offensivum bellum, quam plurimas afferre incommoditates. Melius est bene tueri quae habemus, et rite gubernare: quam aliis inhiando etiam reliqua periculo exponere. Insuper non casu, sed propter peccata et iniquitates, ac sic iustissimo Dei iudicio, de gente in gentem transferuntur regna, (semperque legitima est Deo regnorum translatio, Warenm. de Erenberg. part. 1. fol. 34. de foederib.) cui divinae ordinationi ac punitioni: non sane bello aperto: sed seriâ obviam primo omnium ire debemus paenitentiâ.
Ex hoc dogmate (quod scilicet Imperatorem mundi Dominum esse negat) porro concluditur rite; non posse iurisdictionis vel maiestatis actum exercere Imperatorem, in regnis aliorum, Dn. D. Bocer, 2. deregal. num: 102. Sicque Sigismundus Imperator, Lugdunum cum transiret, prohibitus fuit, privilegia Ducis, tribuere Comiti Sabaudo. Paradin. histor. de Lyon. 2. cap. 92. adde Girard. tom. 2. lib. 16 fol. 329. Et tamen idem Sigismundus, Equitem creavit in pleno parlamento,
cum controversia esset inter nobilem et plebeium: hicque potius obtineret ius, sed alter ob nobilitatem plures haberet adstipulatores, Pasquier. 5. des rec herch. cap. 31. Et exinde colligo quoque ignaros esse politicae disciplinae, qui dicunt, ius Romanum obligare etiam alias nationes; inter quos item est Hieron. Treutler. disput at. 1. th. 5. a. et Iacob. Cramerus, disput. instit. 1. th. 27. Zieriz. de praerog. Princ. cap. 6. et mult. seqq. vide me, tract. de appellat. cap. 2. num. 7. haud enim infrequens est, civitatem aliquam uti iure peregrino. Ita Romani leges Rhodias in maritimis causis observârunt. l. deprecatio, et t. t. ff. ad leg. Rhod. Ital libere non coacti, iure Saxonico, Poloni ac Silesii; et Lubecensium legibus Vadalicae, Hanseaticaeque Civitates multae, utuntur. Bart. Musculus, tract. de success. convent. et anomala. memb. 2. class. 1. conclus. 5. fol. 85. Sicque ius civile in Hispania adpellari commune, et doceri; non ob auctoritatem vel potestatem, sed propter rationem, tradit post alios Arias Pinelus, part. 1. rubr. de bon. matern.
Nihilominus Principes omnes universi Orbis Christiani, Imperatori Romano primas omni iure cedunt lubentes. Novell. 30. a princ. cap. 2. a princ. de re iudicat. in 6. Cassiodor. 1. var. 1. Iohann. Dauth. cont. epopsin. Andr. Knichen fol. 25. b. Bernard. Zieriz. de princ. praerogat. lit. C. 3. et multis seqq. Schônborn. 5. cap. 6 Buxtorff. thes. 29. lit. e. ego, de session. praerogativa. cap. 2. num. 2. Sicque Coronas clausas, neminem portare praeter Imperatorem, notat Guyon. tom. 2. lib. 3. cap. 26. Ita etiam de Imperatore Romano-Germanico Guntherus, in suo Ligurino, lib. 1.
Suscipe cunctorum Regnator maxime Regum,
Suscipe lux mundi, cui nullum parve priusve
Spirat in orbe caput: te gaudet Principe mundus:
Te populi, te regna timent: te Solis ab ortu
Solis ad occasum, submisso vertice, cuncti
Suspiciunt, dominumque simul, regemque fatentur.
Et foedo hîc lapsu Bodinus corruit, qui lib. 1. de Republ. cap. 9. scribit: Turcam Francorum Reges, ceteris omnibus anteferre, et etiam Principum Christianorum appellitare maxumos. argum. eor. quae habentur apud Leunclav. in supplem. annal. Turcic. sub anno 1582. Haud unquam Francorum Regum legati aufi fuerunt, praecedentiae quod vocant ius, Imperatoriis adimere Nuntiis: sed eos tantum pro REgis Hungariae legatis agnoscere: hâcque de causâ, illis ullâ ex parte cedere noluerunt. Michael Heberer. Brettanus, in servitut. Aegypttac. lib. 2. cap. 15. Imo non Imperatorem solum: sed et Romanorum Regem, praecedere Galliae regem, probat Guetta, consil. 1. est enim tamquam filius primogentius Imperatoris, certusque sublimis huius dignitatis haeres. Potest autem
populus vel Rex, superior alio populo vel Principe dici, non notestatis; sed comis observantiae respectu. l. 7. §. 1. de captiv. et postlim. revers. Praecedentiae, non Imperii ratione, ut alias non uno loco dixi.
Romano - Germanicum Imperium hodiernum, recte Romanum indigitari: probat Alberic. Gentil. lib. 1. de iur. Bell. cap. 23. Arumaeus, vol. 1. iur. public. discurs. 2. Dn. Daniel Otto, disserat. de iur. publ. cap. 5. fol. 107. Reinking. lib. 1. class 2. cap. 3. Bellarmin. lib. 3. de Pontif. c. 5. Durat certe adhuc Romana Monarchia, quia Danitel loquitur de Imperio aliquo duraturo, usque ad finem. Nam et Romani Imperatores fuerunt, Constantinus Magnus, eiusque successores; licet sedem fixerint in Constantinopolitanâ urbe: Carolus Magnus etsi in Galliis et Franciâ, non Romae commorârit. Hocque idem ius praetendit olim Fridericus I. Imperator Germanus. Namque apud Otthonem Frisingensem, lib. 2. cap. 21. ita ad eum Legati Romanorum: Audi serenâ mente benignis auribus, quae tibi ab almâ orbis Dominâ deferuntur; urbe cuius in proximo ad iuvante Deo, futurus es Princeps, Imperator et Dominus. Orbis Imperium affectas, Coronam praebitura gratanter affurgo, iocanter occurro. Cur enim su um visitaturus populum non pacifice adveniret? Hospes eras, Civem feci: Advena fuisti ex transalpinis partibus, Principem constitui. Quod meum iure fuit, tibi dedi. Cui Imperator: multa de Romanorum sapientia, seu fortitudine hactenus audivimus, magis tamen de Sapientia. Quate satis mirari non possumus; quod verba vestra plus arrogantiae tumore insipida, quam sale sapientiae condita sentimus. Clarum est qualiter primo nobilitatis tuae robur, ab hâc nostrâ urbe translatum sit ad Orientis urbem Regiam. Supervenit Francus vere nomine et re nobilis, eamque quae in te adhuc residua fuit, ingenuicatem fortiter eripuit. Vis agnoscere antiquam tuae Romae gloriam: Nostram intuere Rem publicam: Penes nos cuncta haec sunt. Ad nos simul omnia cum Imperio haec dimanârunt. Non cessit nobis nudum Imperium, virtute suâ amictum venit, ornamenta sua secum traxit. Penes nos sunt Consules tui, penes nos est Senatus tuus, penes nos est miles tuus. Revolvamus modernorum Imperatorum gesta. Si non divi nostri Principes Carolus et Otto, nullius beneficio traditam; sed virtute expugnatam Graecis seu Longobardis urbem, cum Italia eripuerint, Francorumque apposuerint terminis. Principem tuum militemmeum feci, teque deinceps usque in praesentiarum in meam ditionem transfudi. Legitimus possessor sum. Eripiat quis, si potest, clavam de manu Herculis. Nondum fracta est Francorum seu Teutonicorum manus invalida.
Sed alia nunc sub manu subnascitur quaestio: An quatuor, ut vulgo creditur communissime, in mundo fuerint Monarchiae, sub
Monarchiae autem vocabulo, non universale Orbis Imperium, non etiam praecise, illam politiae speciem intelligunt, in qua unus aliquis ab solute imperat, unde videlicet monarxi/a Graecis proprie dicta est; sed in praes enti disputatione de huiusmodi Imperiis loquor, quorum inter reliqua mundi regna, singulis temporibus insignis fuit auctoritas: et quibus deinceps Populi Dei, Ecclesiaeque status magis, quam aliis obnoxius est. Quemadmodum lucidissimum Solis lumen, solum lucere prae omnibus stellis aliis videtur; ita potentissimum Imperium quod aliis praedominatur, mona/rxein, hoc est, solum et unum dominari, kat) e)coxh\n, respectu ad alia minora regna habito putatur. Conrad. Grasserus in histor. Antichristi exercit. 1. Kirchner. disputat. de Republ. 3. thes. 6. a. et thes. 7. c. ego, de iure territorior. cap. ult. num. 4. Talia Imperia quatuor fuisse, puta Assyriorum, Persarum, Graecorum ac Romanorum; ex Graecis scriptoribus notat clarissime Dionys. Halicarnass. qui, lib. 1. a princ. Assyriorum Imperium vetustissimum appellat, idque ad fabulosa usque tempora revocari autumat. Huic Medicum et Persicum, post Macedonicum subiungit, iisque superaddit Romanum, quod primum et solum post hominum memoriam, ortu et occasu fines Imperii sui terminaverit. Haec eadem quatuor summa Imperia agnoscit passim, Annius Viterbiensis, Berosi commentator, et adstipulatur omnis historicorum recentium turba: a quibus tamen contentiosissime dissentit Bodinus, meth. histor. cap. 7. eius que Apologista Herpinus, fol. m. 14. etc. quibus etiam Tremellius, ad cap. 7. Danie is. consentit. Qui quatuor illa Imperia nec summa; nec sola magna fuisse assertant. Bodino dicam scribunt, matth. Dresserus, et Fridericus Tilemannus, ille huic rei oratione, hic singulatim dissertatione dicatâ. Quibus accedunt Conradus Grasserus, in histor. antichristi, exercitat. 1. Kirchnerus, disputat. de Republ. 3. thes. 6. et 7. Christianus Matth Dithmarsus, colleg. polit. 1. disputat. 6. thes. 34. etc. Ioachim Cluten. Syllog. thes. 2. Christoph. Helvicus. apud Goldast. in polit. Imperial. fol. 747. et vid ibid fol. 631. Fredr. Braunborn. flor. Flamineor. lib. 2. cap. 11. et seq. Ioh. Gerardi loc. de Magistrat. nu. 135. etc. Reinking. 1. class. 2. cap. 1. contra Aben Ezram, Oecolampadius, ad Daniel. fol. m. 27. et item 83. Qui evincere nituntur, quartam Monarchiam, eiusque statum (typice tamen) a Daniele Prophetâ, praefiguratum esse. Utriusque partis argumenta, ad duas referri queunt classes. Quaedam enim ex Theologicis mysteriis, cap. ncmpe. 2. 7. et 8. Prophetiâ Danielis desumuntur; ubi de Statuâ quae Nabuchodonosori in somnis apparuit, et quatuor bestiis grandibus de mari ascendentibus, tractatur. Quaedam ex Historiarum monumentis, Imperiorumque successione et conversione petuntur. Visiones istas Danielis (Prophetae sane magni, et qui
dignus habitus fuit, ut sub utroque foedere, peculiari virtutis elogio ornaretur, Ezechiel. 4. vers. 13 et 19. et cap. 28. 3. Matth. 24. vers. 15.) ad suprema illa Imperia referenda Ac visionem, quatuor belluarum et colossi seu statuae, totidem Imperia significare, ita ut nec plura futura sint, sane quam probabile est. Quippe ita ipse Propheta interpretatur cap. 2. Tu Rex Regum es, (inquit ad Nabuchodonosorem.) Tu es ergo caput aureum. Et post te consurget inferius tuo argenteum. et regnum tertium aliud aereum, quod imperabit universae terrae. Et regnum quartum, fortitudinis ratione velut ferrum. cap. 7. Quatuor bestiae dicuntur esse quatuor regna, quae consurgent de terrâ. cap. 8. nominatim Regis Medorum, atque Persarum REgis, item Graecorum, mentio fit. Nec etiam hanc Prophetiam cum Bodino sine temeritatis notâ interpretari licet de Babylone, quae in potestatem Medorum, Persarum, Graecorum et Parthorum provenit. cum cap. 2. vers. 28. dicatur, hanc visionem continere, quae ventura sunt in novissimis temporibus, cap. 12. vers. 4. et 9. legimus, librum Danielis signatum, clausumque esse usque ad tempus finis. Ergo haec Prophetia continet seriem temporum usque ad finem Mundi. Iam vero multi sunt anni, quod nescitur, quo in loco Babylon fuerit. Loquitur item propheta de Regnis separatis, non de Babyloniae urbe. Deus non Babylonis gratia, sed Ecclesiae causâ Prophetias revelavit. Haud cum Francisco Iunio et Tremellio, quartam Danielis bestiam, non de Romanis; sed de Alexandri posteris intelligere possumus. Id quod ex professo et operose refutat Conrad. Grasser. dict. loc. Cui itidem opinationi et hoc obstat, quod Daniehs Prophetia in novissimis demum diebus intellectum iri diximus. Et quod cap. 2. vers. 41. dicitur, Quartum regnum divisum iri: hoc Constantinopolitano et Romano Imperio applicari potest: adde meum tract. de Iurisdict. Imper. Roman. quaest. 2. Sed hâc de re iudicium relinquo Ecclesiae: inquit enim Daniel cap. 12. vers. 10. neque intelligent omnes impii, porro docti intelligent. Nec sunt privatae interpretationis Prophetica, ut ait. B. Petrus. Ac porro hoc addo, ex mente quorundam, qui plurimum in interpretatione Prophetarum se callere, arbitrantur. Quod scilicet hunc divinitatis habent characterem Prophetiae Sacro sanctae scripturae; ut iis non unus tantum respondeat eventus, et ut mire inter se diversae, sed tamen typicâ harmoniâ unitae implicentur historiae: ut fit Matth. cap. 24. ubi excidii Hierosolymitani, quod primum adventum sequutum, et poenarum quae secundum ad ventum mox subsequentur, alternatim quasi mentionem fecit Salvator noster. Ita haecce praedictio Danielis, non de regnis ante et post Christum, ac item de ipso Antichristo accipi forsan potest, habet Sacrosancta scriptura multiplices et mysticos intellectus: hocque auget
sacrarum literarum Maiestatem. Guilielm. Parisiens. de legib. fol. m. 22. b. addatur etiam Bellarminus. lib. 3. de Pontif. cap. 16. Hûc pertinet, quod scribit Brocard, in praefat. Biblior. interpr. praefixâ eiusd. commentar. in Genes. Ille unus habeatur Deus, qui nuntiârit ab initio illa, quae essent omnium statuum futurorum in mundo. Item, ille unus habeatur Deus, qui effecerit omnia in diversis statibus et aetatibus Mundi etc. Verbum Divinum id debet habere, ut referat quae sunt praeteriti temporis, quae praesentis, quae futuri: inveniatur in se habere consignata mysteria divina. Evangelium Christi, continet veritatem et expositionem omnium quae sunt in Mose. Praeterea in narratione rerum gestarum primi adventus Christi, est consignata narratio pariter gerendarum in secundo. Et doctrina Christi, effunditur ut prophetia in omnes aetates. Idem Auctor, in praefation. com. apocaelyps. est ille solus Deus, qui distinguit omnia tempora, nuntiat quae sunt omnium temporum, efficit omnibus temporibus omnia. Initium igitur et progressus Prophetiae videtur ita ductus, ut in ipsâ fabricâ Mundi, in ipsis creaturis, et opere suo, consignârit Deus, qui erat effecturus in mundo, a primo tempore ad postrem um tempus. Hinc Pslam. 73. Propheta clamat: Aperiam in parabolis os meum, eructabo occulta a iactis fundamentis etc. Sicque (ut tandem derelicta vestigia legam) iidem interpretes, Pontificem et Imperatorem prophetice a Daniele, et omnium Prophetarum epitomatore, S. Iohanne, in Apocalyps. confundi simulque unâ praefigurari dicunt: maxime cum Pontifex Imperatorem (suum Vasallum) iactet Dominum Mundi; ut ipse (Dominus directus) eâdem vel maiori fruatur praerogativâ. Vasquius in praefat. quaest. illustr. num. 25. Consentit Paracelsus ad Danielem, fol. m. 58 et adde Campanellam, de Monarch. Hispan. cap. 4. et 5. Sed haec sunt supra captum meum; eaque tantum refero ex sententiâ aliorum. Simul tamen adhortans omnes, ut hisce de rebus iudicare non praecociter velint. Illud autem certissimum videtur, prophetiam perpetuam temporum futurorum, esse in Prophetis et tota S. S. scriptura: quam in rem ex Origenis Philocalia, cap.1. fol. 44. etc. quaedam adscribam: Quod si Evam affabre fecit Apostolus et ad Ecclesiam retulit, non mitum est, Cain ex Evâ prognatum, et deinceps omnes qui ad Evam referuntur figuras esse ecclesiae, cum omnes ex Ecclesiâ principali ratione nati sint. Si vero terrorem iniciunt quae de srael, et de tribubus et populis ipsius nobis dicta sunt, cum Servator matth 15 praedicet, Non sum missus nisi ad oves, quae periêrunt Domûs Israel: non haec accipimus, ut mentis inopes Ebionaei; qui ab inopiâ consilii nomen suum ducunt; Ebio enim pauper Hebraeis appellatur: ut existimemus corporeorum Istaelitarum causâ potissimum Christum advenisse: non enim
filii carnis, filii sunt Dei. Rursus Apostolus de Hierusalem huiusmodi quaepiam docet: Caelestem Hierusalem liberam esse, quae Mater nostra est: et in aliâ Epistolâ, Hebr. 12. Sed pervenistis ad montem Sion, Civitatem Dei viventis, Hierusalem caelestem, ad myriadas angelorum, ad celebritatem, ad Ecclesiam primogenitorum, qui descripti sunt in Caelis. Si igitur est de genere animarum Israel, et in Caelo quaedam Civitas est Hierusalem, consequens est, Vicitates Israel habere Principem, quae in Caelis est Hierusalem, nt toti Iudaeae respondeat. Quaecumque igitur de Hierusalem praesignificantur, et dicuntur de ipsâ a Deo, audiamus tamquam Deum, et sapientiam pronuntiantem. De Caelesti Civitate, et de omni spatio, quod continet terrae Sancate Civitates, intelligendum est scripturas loqui. Fortasse enim Servator ad illas nos evehens Civitates, eos, qui minas quinque bene administraverunt, quinque aut decem civitatibus praeficit. Si igitur Prophetarum vaticinia de Iudaeâ, Hierusalem, Israel, Iudâ, et Iacob, modo ne secundum carnem haec intelligamus, mysteria tanta subiciunt, necesse est, Prophetarum oracula de Aegypto et Aegyptiis, Babylone et Babyloniis, Tyro et Tryiis, Sidone et Sidoniis, aut de reliquis gentibus, non solum de corporatis hisce, de Aegyptiis, Babyloniis, Tyriis, Sidoniis praesagire; sed de iis qui secundum inteligentiam. Si enim sunt mente Israelitae, consequens est mente Aegyptios et Babylonios esse: neque enim omnino convenit, ut quae in Iezechiele de Pharaone Aegypti Rege dicuntur, de homine aliquo dicantur, qui Aegypto imperârit, vel ei sit imperaturus, ut planum erit observantibus. Ad hunc modum quae de Principe Tyri scribuntur, de homine aliquo qui Tyti Principatum gesserit, intelligi non possunt. Tum quae de Nabuchodonosore pluribus locis dicuntur, maxime in Esaiâ, de illo homine accipi non possunt: neque enim de caelo delapsus erat, neque Lucifer erat, neque mane oriebatur super terrain Nabuchodonosor homo. Sed nec quae apud Iezechielem de Aegypto habentur, annis quadraginta exterminatum iri, ut neque hominis vestigium ibi reperiretur, et bello ita devastatum iri, ut per eam totam sanguis ad hominis genua exundaret: hoc nemo sanae mentis intellexerit de eâ Aegypte, quae Aethiopibus Sole adustis et ardore denigratis assita est. Et aliis interiectis. Forsan autem quemadmodum qui hinc communi fato discedunt, pro rebus hîc gestis locum obtinent; si iudicentur digni regione Orci, quam vocant, diversa loca pro ratione criminum sortiuntur: sic qui illîc, ut ita dicam, moriuntur, in Orcum hunc descendunt digni iudicati diversis domiciliis commodioribus aut deterioribus totius terrae circumiecti spatii: ideque apud hos et illos Patres, ut quidem possit Israeliges in Scythas incidere, et Aegyptius in Iudaeam devenire: cumque
Servator venerit congregaturus oves, quae perierant domûs Israel: cumque multi de Israel doctrinae ipsius non acquieverint, vocantur qui e gentibus. Abstrusa porro haec sunt, ut existimamus, in Historiis, Matth. 13. Regnum enim caelorum simile est thesauro defosso in agro, quem repertum homo abscondit, et prae gaudio illius subducit se, et vendit quaecumque habet, et emit agrum illum. Attendamus igitur, an quod oculis videtur, quodque eminet in scripturâ et ad manum est, sit omnis ager plenus omnis generis arboribus; quae autem reposita sunt, nec ab omnibus videntur, sed veluti sub illis quae cornuntur arboribus defossa sunt, thesauri sint sapientiae et cognitionis absconditi, quos quidem spiritus per Esaiam obscuros, non visibiles et absconditos vocat; cum solus Deus possit, quae ipsos concludunt, portas aereas conterere, et ferreos vectes portis appositos consringere, ubi inveniantur quaecumque in Genesi de diversis et veris animorum generibus, et veluti seminibus, quae prope Israel vel procul sunt, continentur: et in Aegyptum profectio septuaginta animarum, ut ibi ad multitudinem caeli stellarum augeantur. Sed quoniam non omnes, qui ex eâ gente, lumen sunt mundi, non enim omens qui ex Israel, hi Israel sunt, ex septuaginta, et ut arena quae ad littus est maris innumerabilis, multiplicantur. Ut autem omnia Dei dona, multis partibus maiora sunt mortali quâvis substantiâ; ita accurata ratio cognitionis horum omnium, quae penes Deum est, qui haec omnia scribi decrevit volente Patre Verbi, reperiri potesi in eâ mente, quae cum omni studio et conscientiâ humanae imbecillitatis in comprehendendâ divinâ sapientiâ, summopere sit expurgata. Si quis vero confidentius se ipsum proiciat, non cognito arcano sapientiae Dei et verbi, quod fuerat in principio apud Deum, et ipsum est Deus, nec animadvertens secundum verbum et Deum, et secundum eam, quae apud eum est, spietiam, haec quaerenda et invenienda esse, necesse quoque est, eiusmodi hominem, qui in fabulas, nugas U figmenta inciderit, se in impietatis periculum inicere. Quare in memoriam veniendum est praecepti eius, quod in eam rem apud Salomonem in Ecclesiaste cap. 5. habetur: Ne festines proferre sermonem coram Deo. Deus enim in caelo sursum, et tu in terra deorsum: propterea sint sermones tui pauci. Sed et convenit sanctas literas nullum habere apicem Dei sapientiâ vacuum, credere: qui enim mihi homini mandavit et dixit, Exod. 34. Non apparebis vacuus in conspectu meo; multo magis ipse nihil vacuum dicet: ex abundantia enim et plenitudine illius, cum accepissent Prophetae, dicunt, spirant omnia e plenitudine. Et nihil est in Prophetarum oraculis, aut Lege, aut Evangelio, aut Apostolo, quod non sit a plenitudine. Idcirco quoniam est a plenitudine, spirat plenitudinem iis, qui oculos habent,
quibus cernuntur, quae a plenitudine sunt, et aures audientes ea, quae a plenitudine, et instrumentum sentiendi suavissimum odorem qui e plenitudine exhalatur. Siv ero interdum in legendis Scripturis offendas ad sententiam, quae est veluti lapis offensionis, et petra prolapsionis, accusa teipsum. Neque vero dubitaveris sententiis inesse lapidem hunc offensionis, et petram ruinae, ut fiat quod dictum est; Roman. 9. Qui crediderit, non confundetur: primum crede, et sub eo, quod putatur esse, offendiculo plurimum sanctae utilitatis invenies. E commentariis in Psal. 40. postquam principium historiae de Uriâ ad reconditum sensum rapuit, refert: Si cui autem violentum esse videtur, quod partem historiae ad abstrusum sensum transtulerim, nec eam aequabiliter interpretatus sim; apertum est, haec temere dictum iri, alia porro in hunc locum inquirenda esse, nisi quidem qui locum hunc accuratissime perpenderit, inveniat quo modo omnia conciliet, quae de homine interfecto et eius illa bonitate dicuntur, cum nollet domum suma adire, ibique requiescere, quod populus in castris esset, et militian: toleraret. Sed nescio, quo pacto, qui reconditum in his sensum nolunt admittere, et dictionem per se nudeque scriptam esse putant, assenquentur voluntatem Sancti Spiritus, qui scriptione res eas dignas iudicavit, in quibus non solum turpis libido, sed et crudelitas et inhumanitas David coarguitur, qui ausus esset in Uriam facinus alienissimum a quovis homine, qui vel mediocriter bonis moribus fuisset excultus. Dixerim equidem, quemadmondum Iudicia Dei magna, et inexplicabilia sunt, quae videntur rudibus et ineruditis mentibus erroris causam dare: ita Dei scripturas, magnas quidem et arcanis abstrusisque, et difficillimae considerationis sententiis refertas see; sed et difficillimam habere ex plicationem, et videri rudes ac incultos dissentientium avimos in errorem impulisse, qui inconsiderate, nec sine dementi temeritate Deum reprehendunt, ob eas quas non intelligunt scripturas, indeque ad alium Deum fingendum prolabuntur Itaque tutissimum est, explanatoris verbi interpretationem exspectare, et eius, quae in arcano latet, sapientiae, quam nemo Principum huius saeculi novit, secundum denudationem mysterii temporibus aeternis conditi, declarati Apostolis et eorum similibus per scripturas propheticas, et Sevatoris nostri Verbi, quod er at in principio apud Deum, in ipsos exortum. E secundâ in Leviticum homiliâ, statim a principio. Iudaismi qui oculis videtur, et eius qui mente percipitur, hoc est, Iudaismi manifesti, et occulti discrimen cum non intelligerent impii, et omni exsecratione digni haeretici, discesserunt statim a Iudaismo, et harum scripturarum, totiusque legis auctore Deo defercerunt, et alium Deum ab eo, qui legem et Prophetas dederat, et qui caelum et
terras fecerat, confinxerunt. Quod certe alienissimum est. Qui enim dedit legem Deus, dedit et Evangelium: qui fecit ea quae videntur; dedit et ea quae oculis non cernuntur: et cognationem habent inter se quae videntur, et quae oculis non apparent. Eam autem cognationem habent, ut quae videri non possunt opera Dei, a creatione mundi effectis cognita videantur: cognationem habent quae videntur in Legibus et Prophetis, cum iis quae non videntur, sed intelliguntur in lego et Prophetis. Quando igitur constat scriptura quoque ipsa velut ex corpore, quod cernitur, et ex animâ, quae in ipso intelligitur et concipitur, tum ex Spiritu per exemplaria et umbram caelestium: age invocato eo, qui scripturae fecit corpus, animam et spiritum, corpus iis, qui nos praecesserunt (Iudaeis) animam nobis, spiritum iis, qui in futuro saeculo possidebunt vitam sempiternam, et ad caelestia et veritatem legis venturi sunt, non literam, sed animam in praesenti pervestigemus: Si vero tantum efficere possumus in morem sacrificiorum, quae in scripturis leguntur, ad spiritum ascendemus.
Restat historicas lustrare argumentationes. Bodinus ait, Germaniam non pro ultimâ Monarchiâ, hoc est, pro summâ unius Rei publicae potentiâ, quae aliarum opes et copias superare queat, sumendam; cum vix centesimam orbis terrarum partem suâ ditione teneat, et Hispaniarum Princeps habeat Imperium Hispanico maius. Adhuc esse ac fuisse, non quatuor modo, sed prope infinita Imperia Babylonico maiora. Omitti Imperia Chaldaeorum, qui primi Babylonis fundamenta ie cerunt; oblivifci Imperii Parthorum, praetermitti Arabes etc. Molinaeus pariter, de Monarch. Franc. num. 7. adnotat, misceri Regna Babylonicorum et Assyriorum, qui erant duo separati pupuli, et distincta Regna. Idem num. 14. et 15. scribit: a Gothis Imperium, Romanamque Monarchiam Exstinctum et abolitum fuisse. Enimvero his et similibus obiectionibus omnibus operâ facillimâ occurrere poterit, qui sequentia axiomata animo infixerit. 1. De iis tantum Imperiis agere Danielem, sub quibus maxime peregrinabatur Ecclesia: etenim cap. 2. vers. 44. dicitur, in diebus autem regnorum illorum suscitabit Deus regnum, quod in aeternum non dissipabitur. quae verba innuunt, spirituale regnum Christi durantibus iis et in medio illarum Monarchiarum erigi coepisse. Quae causa est, quod Daniel barthorum, aliorumque sat magnorum Imperiorum, cum quibus utpote Ecclesia haud multa habuit communia, non rationem habuerit, eo quod fuerunt extra Ecclesiam constituta. 2. Notandum, quod ipse Daniel. cap. 2. vers. 37. et seq. pronuntiat: nabuchodonosorem esse caput aureum, itaque Babylonis regnum prima Monarchia erit necessario. Non immerito Chaldaeorum et
Assyriorum syriorum Imperium pro uno eodemque Historici sumunt. Neutram enim gentem distincta alia et peculiaria regna habuisse; sed alternatim potestatem hanc possedisse. Reinecc. tom. 1. Syntagmatis, docet. Quemadmodum secunda Monarchia Medorum et Persarum Regnis cesetur, eo quod Medos Persae non sustulerunt, sed exceperunt Reinecc. tom. 2. 3. Sciendum Danielem d. cap. 2. vers. 41. etc. praedicere ultimum Imperium, hoc est, Monarchiam quartam ad finem divisam iri, Imperium illud circa finem ex parte fragile, et ex parte validum fore. Item cap. 7. vers. 7. air; ultimam bestima dissimilem esse ceteris, et habere cornua decem. quibus omnibus significatur ultimae Monarchiae extrema infirma futura, imo decem regna alia ex ea oritura. Indeque quod Romani Imperii Maiestas, primo ad Graecos, post ad Francos, tandem ad Germanos per venit, quod Germani, Bodino urgente, exiguam mundi portionem adhuc hodie Imperio suo coercent quodque, ut Cordatus quidam e nostris dixit, magni saltem nominis umbra est. Spegelius in Lexic. verb. Lex. hoc ipso Bodinus, inscius et invitus notram stabilit sententiam, suam destruit propriam. Ex quibus singulis colligi haud difficile est, Bodinum errare, et Danielem non aliâ dere, quam quatuor illis notissimis mundi Imperiis loqui. Sed tamen non ita argumentando concludendum est. Daniel praevidit Imperii illa futura maxima. Ergo iniuste iis resistitur. Ergo quartae Monarchiae dominium Orbis iure destinatum est. Quemadmodum eo res rediit, ut quidam huiusmodi summorum Imperiorum certa confinxerint iura. Hinc Kirchnerus, coroll. 2. disput. de REpubl. 3. postulationem aquae et terrae, de qua Herod. 7. de iure Imperii summi, Persarum fuisse prodit. Inde idem approbat, quod apud Tacitum legimus, 13. Annal. Ita Diis placitum, ut arbitrium penes Romanos maneret, quid darent, quid adimerent, neque alios iudices, quam se ipsos paterentur. Et addit Kirchnerus, Monarchiis hod ius a naturâ tributum; quippe cum inferius paneat superiori; impotentius subsit potentiori: nobilius dominetur minori. Quo sensu etiam Athenienses contta melios disceptabant apud Thucyd. lib. 15. Sic inter homines esse comparatum, ut aequis quidem viribus instructi de iure disceptent. Valentiores autem quae fieri possunt, iniungant, et inferiores non detrectent. vide alia exempl. apud Enenckel. Thucyd. fol. 618. Haec, inquam, Tyrannicae sunt potius dominationis flagitia, quam iuris alicuius nomine dignanda, a Nimrodo potente illo Dominatore initium habentia, et iis argumentationibus si uteremur, iam omnis aequalitas et iustitia inter homines sublata erit, et vere secundum Augustinum, magna Regna propter hanc vitiositatem, magna latrocinia esse.
Ex hactenus dictis consequitur porro, committi
Maiestatis Crimen, non tantum ad versus Imperatorem Romanum; sed et adversus quamcumque Rem publicam, superiorem non recognoscentem: sive iure Iustinianeo utatur, sive non. Dn. D. Bocer. de Regalib. cap. 3. num, 307. et 1. de crim. Maiest. num. 28. Sixtin. 1. de Regalib. cap. 4. num. 19. Dn. D. Plebst, sisput. feud. 2. thes. 66. Iohann. Camman, disput. 10. th. 26. Theod. Petrei. in Thesaur. conclus. crim. th. 77. contra Dn. D. Harpprecht. ad §. 3. n. 19. et c. Institut. de publ. Iudic. vid. Nicol. Betsium, de pact. famil. fol. 427. etc. nec impedit quod Dn. Reinking. lib. 1. class. 3. cap. 11. fol. 81. ait: Solum Imperatorem habere Maiestatem; eo quod ceteri Reges, Ewer Königl. Würde/ non Ew. Majest. etc. compellantur. Etenim non vis in nomine est, sed in potestate; hocque respicit maioritatem, non superioritatem. Et regula receptissima est, tam Politicorum, quam Iureconsultorum; quod Reges non recognoscentes superiorem, Monarchae sint, suo in regno: quodque conveniant iis tituli Imperatoris. Petra, de potest. Princip. cap. 3. quaest. 4. Piso Soacius, tractat. de compar. Rom. et Venet. Magistr. num. 16. Moditius, in decis. §. Lex. dubit. 4. a princip. Arumae drsputat. feud. 3. thes. 12. et 13. ego, de appellat. 2. num. 2. Sic etiam generale, et tritum, tam apud Politicos, quam Iurisconsultos nostros est axioma, de populo et civitate superioris nescia, idem iudicari, quod de Principe Romano, ac tantam eos habere, et quandoque etiam maiorem potestatem, in suo Dominio, quam Imperator per Orbem Romanum, quod dixi tractat. de appellat. cap. 2. fol. 23. Superiorem non recognoscens in suo territorio, idem quod universaliter Principi est, habet Imperium. Nihilque a summo Principe, nisi ratione minoris ambitus, sicuti scapha differt a nave. Pruckmann. de iure mulierum. fol. 132. Est enim Rex Monarcha in suo regno. d. Afflict. cap. 1. num. 8. de novo form. fidel. Chassan. in prooem. consuet. Burgund. verb. Duc. num. 3. Schneidvv. part. 5. de feud. num. 64. Aliarum quoque gentium Principes, superiorem non recognoscentes sua habent regalia, et iura Maiestatis, ac quidem iure proprio, ut ait Gabriel. Roman. 5. conclus. tit. de acquir. rer. Dom. conclus. 3. num. 3. et c. Vultei. de feud. 1. cap. 5. num. 7. vers. aliis et iam. Ruding. observ. fol. 268. Omnes pariter ii, qui sunt supremi, et supra quos, his in terris, nemo alius est, quique superioris Domini, et peregrinae iurisdictrionis maioris nescii sunt, adaeque regalia concedere possunt. Sixtin. 1. de Regal. n. 16. Clarus, §. seudum. 10. quaest. 10. Kuichen, de Sax. non prov. iure. verb. Ducum, cap. 1. num. 6. Plebst, 2. disputat. seud. thes. 33. Vicissim talis Rex, vel populus, superiorem non habens, etiamsi contra Imperatorem Romanum hostili animo et fraudulenter aliquid moliatur: non tamen Crimen committere dicitur Maiestatis vel perduellionis. Bocer. cap. 1. de crimin. Maiestat. num. 19. et seq. Sicut item
Maiestas Rei publicae cuivis tribuitur recte: ita quoque Maiestatis iura, soli Monarchico statui perperam adscribuntu:, contra ac communiter censent Doctores. Iohann. Camman. disput. 1. thes. 104. Cum ergo habeant Maiestatem Aristocratia et Democratia, earum si laedatur, crime Maiestatis committi rite dicetur. Quis itidem nisi in politicis plane hospes negârit, populum Romanum ante legem Regiam habuisse absolutissimam, propriatimque ita dictam Maiestatem: ego, in eocon. t. 3. et 4. ff. quaest. 9. ad fin. et crimen perduellionis rite vindicâsse. Sane, adversus Solem Theodorus Marcil. in prooem. Instit. fol. m. 5. loqui videtur, cum negat, Romulo, ahisque Regibus Romanis suam fuisse Maiestatem: eâ ex ratione, quod omnia manus a Regibus gubernabantur: cum omnia Regiâ gubernare manu, maximus sit absolutae maiestatis effectus. Et adversus Regnum vel Rem publicam liberam committitur tale Crime~, sive iure Iustinianeo utatur, sive non; quamvis item infidelis, seu a religione Christianâ sit alienus. Sunt enim regna, ex gentium iure: et Salvator noster Caesari quae Caesaris sunt, tribuenda esse praecipit, qui tum idolorum cultor erat. Sixtin. 1. de Regal. cap. 4. num. 19.
Quid ergo tum respondebimus, si alterius Clientem se prositeatur Princeps? anne tunc quoque Maiestatis iura assignabimus erdem? Sane Proculus I. C. in l. 7. de capttv. ait, liberum populum illum esse, qui nullius alterius populi potestati subiectus est, sive is foedertus sit: item sive aequo foedere in amicitiam venerit, sive foedere comprehensum sit, ut is populus seu Princeps, alterius populi Maiestatem comiter conser varet, id est, observationem non indignam libero populo, superiori exhiberet, Brisson. 2. de formulius. hoc enim adici, ut intelligatur alterum populum superiorem esse, non ut intelligatur, alterum non esse liberum. Non enim confoederatio iurisdictionem tribuit, vel subiectionem inducit, in eum, cui quis adhaeret. ex Bald. Waremund. 1. de foederib. 3. num. 45. et prob. in c. ex parte Abbatissae ext. de Privil. Sunt nempe foederum duo proprie genera: alterum aequum, amicitiae causâ factum, ubi pari in honore consistunt foederati, quando nempe pares bello, de captivis reddendis, urbibus tradendis, aequis cor. ditionibus transigunt, l. in libello, l. si captivis. d. t. vel qui numquam hostes fuerint, ad amicitiam sociali Foedere inter se iungendum coeunt. Alterum foederis genus impar est, cum pactio sit, ut is populus alterius populi potestatem comiter tueatur. In hoc foedere quamvis aliquid sub iectionis et deditionis depcehendatur, ac quamvis hâc in parte facile Machiavello et Waremundo, 1. cap. vit. de foederib. num 4. subseripserim, sub amicitiae dulcissimae, et clientelae utilissimae specie, minores a maioribus facile opprimi, et in servitutem redigi posse, hoc tamen ego approbare
nequeo, id quod interpretibus arrisit communiter, maiestatis nempe Crimen committere foederatum populum contra Imperatorem vel populum Romanum, si quid moliatur: quâ de re videatur Dn. Bocerus. tract. de Maiest. cap. 1 num. 445. Ut nec id mihi arridet, quod magni nominis Iureconsulti, putant: Maiestatis Crimen scilicet committi, si exterus populus, qui Romani Imperii Maiestatem comiter conservare, ex pactione tenetur singulari, aliquam in Imperatorem vel Imperium Romanum concitet. Non hoc, inquam, iuris et politicis defendi potest rationibus. Etenim qui ratione suae personae subditus non est, non committit Crimen Maiestatis. c. pastor alis. §. rursus ut gl. et CC. de sent. et re iudic. in clem. Populus autem talis, qui nimirum alterius populi Maiestatem observat, non subditus fit; sed liber manet populus. d. l. 7. de captiv. et postlim. Ergo in eum Crimen Maiestatis cadere non potest. Aliud est, Maiestatem ex pacto conservare esse obligatum, aliud Maiestati esse subditum, contra pacta et conventiones agere potest ille populus, non vero Crimen perpetrare Maiestatis. Ita Vasallus contra pacta agit, contra Dominum insurgens, non vero committit Maiestatis Crimen. Et quod interdum populus superior alio dicitur, hic non potestatis, quae utrinque eadem est et aeque summa: sed observationis diversae fit respectu. Bornit. de Maiest. cap. 2. fol. 8. apud Doctores quidem nostros adhuc alia ponitur foederum species, quam et Dion Gothofr. ad d. l. 7. lit t. agnoscit, cum bello victis dantur leges, ubi omnia ei, qui armis plus potest, sunt dedita. Sed hoc genus non immerito miserabile et flebile appellat Waremundus. d. cap. 4. n 6. huius formulam recitat Livius, lib. 20. Estisne vos Legati, Oratoresque missi a populo, ut vos populum dederitis? Sumus, etc. Tales dedititii non sunt vere in foedere, sed in ditione esse dicuntur; propius ad captivos, quam confoederatos accedunt, fiuntque fere subditi tributarii ac vectigales. Hoc genus foederis rectius legem, aut superioris Imperium dici, probe autumat Cabotius. 2. difput. cap. 10. Huic autem foederum speciei, ubi nempe quis alterius Maiestatem comiter observare tenetur, quam proxime accedere puto Protectiones, Clientelas, Advocatias, Schutz vird Schirmsgerechrigkeit. Dn. Dieter. disputat. Basiliens. 1. thes. 16. Quo pariter casu protector assumptus non consequitur in clientem iurisdictionem, post Gailium Bernh. Graevae. 2. conclus. 54. Forsterus. part. 2. tract. de iurisdict. fol. 473. et probat t. t. de domest. et pratect. lib. 12. C. Inde est quod Kirchnerus. disputat. polit. thes. 1. lit. e. affirmat, Maiestatis rationem Clientelae ius non imminuere, sed conservare potius clienti, et regulariter in universum de omuibus Principibus, et Rebus publicis, quae in alterius non potestatem, sed fidem et clientelam se committunt, quod Maiestatem inde
non perdant, concludit et longo stylo illustrat Arnisaeus cap. 4. de Maiestat. Sed egi hâc de re ego in tractat. meo. de foederib. et omnium diligentiam superavit in explicando Clientum iure Magnificus Dn. Martin. Magerus, in tractat. de Advocat. armatâ.
Idem mihi iudicium est de iis, qui annuam aliis solvunt pensionem, ne excursionibus regionum suarum finibus damnum inferant. Quam Imperator Romanus tamquam Ungariae Rex olim Turcarum Regi praestabat. Princeps hic sui officii memor, boni patrisfamiliâs personam sustinet, nullis parcendo sumptibus, damnum quod inevitabile est, avertit. Quod si maiestas hîc detrimenti aliquid caperet, nec ipse Turcarum Imperator, qui Tartaris et iis populis, qui Arabiae montes tenent, magnam pecuniam quotannis solvere legitur, illius particeps esset. vide Soranzii Ottoman. cap. 29. 48. et dixi tractat. de appellat. cap. 4. fol. 115. Ita olim Romani, Dacis tributum pependerunt. Soranz. cap. 86. Adrianus etiam a plerisque regibus pacem redemit, hocque excusavit Catonis exemplo; qui Macedones liberos pronuntiavit, quos non poterat tenere. Aelian. Spartian. in Adrian. Nec etiam subditi fuerunt illi Reges, qui se Romanorum, Montaigne, 2. cap. 22. et alii, qui se Caroli Magni servos appellârunt. Girard. tom. 1. fol. 363.
SUMMUM hoc Rei publicae Ius, reliquarum in Republicâ potestatum omnium, fons et scaturigo est augustissima. Bodinus method. hist. cap. 6. fol. m. 170. basis est et origo, tum iurisdictionis et iudicii, tum magistratus et Imperii; adeoque in eâdem Republice exsistentis potestatis cuiuscumque. Menoch. 2. de praesumpt. 14. num. 2. Mascardus, conclus. 1054. num. 2. R.S. Ludovicus Molina, de iustit. et iur. tom. 6. disput. 3. Gail. de P. P. 1. cap. 11. num. 4. et 5. Calvinus, in process. Iudic. fol. 227. num. 14. 18. etc. Wesembec. in parat. de iuris dict. num. 9. Maiestas enim absoluta, ipsam Rem publicam repraesentat, omnemque eius dignitatem, robur ac potestatem, et nihil aliud omnino est, nisi suprema omnis Iuris et Imperii, in qualibet legitimâ, et ab aliis separatâ Republicâ, secundum Dei, naturae et communis politiae legem, potestas. Haud secus ac animae facultates, omnesque sensus ac motus corporis humani, ab animae virtute proficiscuntur, et in eâdem subsistunt. Ita ab Imperio illo
sublimi, omnia alia inferiora, Bornitius, de Maiestat. cap. 4. fol. 16. et cap. 12. fol. 105. etc. vid. meum tractatum de appellat. cap. 2. sub nu. 16. fol. 60. Quemadmodum ab Oceano omnia flumina oriuntur; et ad eundem refluunt cuncta: ita hoc eodem modo per Investituras, Commissiones, Concessionesque varias, omnis iurisdictio provenita Maiestate, et ad eandem redeunt per avocationes, proucationes etc. Guilielm. Onciacus, quaest. Iur. philosoph. 29. Sanemaiestatis munia, curae et officia, plurima sunt; adeo quidem, ut Princeps solus, vel populus vel optimates simul iis omnibus per semet obeundis, minime pares esse queant. Quocirca Maiestas (aut lex maiestatem repraesentans) potestatem ac munia sua, et ita etiam iurisdictionem atque Imperium, magistratibus et aliis per partes communicare varis, ac varie et liberrime distribuere: quandoque autem et rursus adimere, vel ad se aut omnino, aut quatante nus revocare solet, ut proinde magistratus et praefecti, iudices ac consiliarii a Maiestate, tamquam rivuli a primogenito fonte primitus in Republicâ oriantur, ac semper dependeant, eique indivulso nexu cohaereant, ac etiam quicquid sunt, ac recte peragunt, maiestatis iubentis aut permittentis intuitu ac vigore, validum ac firmum exsistit, Calvinus, in process. fol. 27. et seq. et late fol 404. per tot. cap. Hocque intuitu appositissime Etherius Mohr, disputat. de iurisdict. cap. 2. th. 2. scribit: Duplici modo spectari iurisdictionem; priori, quatenus in summo Principe, nullum superiorem agnoscente residet; generalissimâ significatione, et dici absolutam, incommunicatam, speciem infimam, quae alias in species non subdividitur; posteriori, quatenus inferioribus magistratibus communicata est: et quidem a solo Summo; mediate vel immediate: Unde etiam cautum est iure civili; quod privatorum consensu, non possit alicui iurisdictio, aut iudicandi tribui potestas, nec Iudex fieri queat is, qui Iudex non exsistit. l. 3. C. de iurisdict. Bronchorst 1. miscell. ass. 10. Hoc eodem maiestatis essentiali attributo, suffulcitur axioma illud vulgatum: utcumque in amplissimâ formâ quis investiatur, vel alicui iuris dictio concedatur, nihilominus tamen supremam iurisdictionem concedentem sibi reservare, Petra, de potest. Princ. cap. 9. et dixi, in tractat. de appellat. cap. 2. §. 16. Et sicstatus in Imperio Romano, iure proprio dicuntur habere iurisdictionem, autocraticumque Imperium; non quod non accepta ferant territoria sua Imperio et Imperatori; sed quod territoriis adhaereat iurisdictio, ea vero illi habeant ab Imperatore irrevocabiliter, in iisque exerceant iuris dictionem libere; attamen sub fiduciâ Imperii et Imperatoris.
Pertinethûc quaestio illa famosa, Azonis et Lotharii, veterum Iurisconsultorum, de quâ disputaverunt coram Heinrico VII.
Imperat. Anne Imperator solus habeat Imperium merum, num vero et alii magistratus? Equidem cum hac de re inter duos illos Iurisconsultos non conveniret, aequi sponsione factâ, iudicium Imperatori commiserunt. Azo metum Imperium in Imperatore, tamquam in fonte residere, sed nihilominus alios etiam magistratus hanc potestatem haberer contendit. Lotharius solum Imperatorem merum Imperium, ceteros eius saltem exercitionem habere respondens, sponsione vicit. Azonis vero sententia communi Doctorum calculo recepta fuit. Nihilominus hincque dicitur Imperatorem adiudicasse Lothario, sed non aequum iudicavisse adversus Azonem. Hoc quidem verum est, Papin. in l. 1. de offic. eius cui mandat. est iurisdict. differentiam agnoscere inter eam iurisdictionem, quae specialiter tribuitur lege, vel Senatusconsulto aut etiam Principum constitutione et eam quae competit iure magistratus: hancque propriam vocari iurisdictionem, in l. 4. d. t. l. 13. de offic. procons. l. 5. ibi: suo iure. de iurisdict. eo quod illa iure quasi proprio uti queat magistratus. Certum item est; qui universas seu integras provincias regunt, ius gladii habere, l. 6. §. 8. de offic. Praesid. Non etiam pro Lothario militare potest, d. l. 1. de offis. eius cui mand. etc. Quippe quod ibi habetur, magistratus habere publici Iudicii exercitationem, hoc ibidem restringrcur expresse, ad eam iurisdictionem, quae tributa est lege vel constitutione singulari: hancque opponit iurisdictioni, quae competit iure magistratus. Nihilominus tamen Lotharii scitum, politicae veritati, et hactenus deductis consona magis est: nempe solum Imperatorem merum Imperium; ceteros Rei publicae Romanae magistratus, eius saltem exercitionem habere. l. 4. de offic. prasid. Bodin. method. histor. cap. 6. Scipio Gentilis, lib. 3. de iurisdict. cap. 3. fol. 348. contra Obrecht. de iurisdict. c. 4. num. 77. etc. Dn. D. Bocer. 8. de iurisdict. num 3. Arumae. disp. adll. praecip. 2. thes. 3. a princ. Bronchorst. 1. e)nant. 15. adde Alciat. 2. parerg. 6. Bellon. supput. 1. cap. 1. Lyclamam, 5. membr cap. 8. Tilemann. vol. 1. disput. 4. thes. 29. Magistratus enim nil proprii habet iuris, sed eius potestas quasi radius quidam est luminis a maiestatis fulgore egredientis. Iurisdictio et Imperium, proprie quidem spectant ad officium magistratus; hincque nonnulla, iure magistratus competere dicuntur: sed tamen officium ipsum, ad Principis nutum, eiusve, penes quem est maiestas, dari et adimi solet. l. 1. in princip. ad L. Iul. ambitus. ideoque in personam, nil nisi exercitium transfertur. Hûc facit quod criminum coercitio, gladiique potestas, ad solum Principem spectat; cuius solius est animadvertere in caput Civis Romani; quod antea nemini licebat iniussu populi. l. 2. §. exactis. 16. de orig. iur. qui precario saltem illud Imperium concedebat. Unde Ioach. Stephan. 1. de iurisdict. cap. 2. num. 6. 7 etc. Ut populus,
inquit, primo iure suo merum Imperium habebat, idque Rectoribus Provinciarum, Comitiis Curiatis, interdum etiam Centuriatis dabatur. Sic cum postea omne ius populi, ad Principem fuit translatum; Princeps per se, seu iure officii, plenissimum hoc Imperium, solus occupabat. Licet autem Praetorio Praefectus, etiam plenissimum habuerat, seu ut Evagrius, lib. 3. scribit: korufai/an tw=n a)rxw=n: non tamen iure magistratus, sed lege speciali huic dabatur. Vid. eund. Ioach. Stephan. 1. de iurisdict. cap. 3. num. 25. etc. Qui bidem num. 35. dicit: Lotharii sententia non impugnanda videtur, si status Imperii Romani consideretur, qualis fuit principio, cum omnia aut populo, aut maiestati Principis, vel iura Patrimonii, vel Fiscri subiecta fuerunt; easque Provincias, praesides missi, et proconsules administraverunt; qui exercitationem, non ius ipsum Imperii habuerunt: Ius enim tunc apud populum, vel Imperatores semper residebat. Verum hodie, mutatâ Rei publicae formâ, cum Provinciae in Feuda sint commutatae; non ut olim muneris et administrationis, sed patrimonii sunt nomina, nec revocari possunt, etc. ut precario, sed iure contractus collatum. Addatur etiam Wesembec. in parat. de off. eius cui mand. iurisdict. num. 3. et seq.
Huic eidem fundamento, etiam superstruitur illud: Quo d si supervenerit maiestas; nullus magistratus iurisdictionem suam retineat non impeditam, argum. l. 58. de iudic. l. 5. C. de offic. Rector. Provinc. Bodinus, 3. de republ. cap. 6. num. 313. Hinc et in Iure Saxonico, Landrecht lib. 1. artic. 58. §. wann der Graff/etc. sancitum invenimus: In welch Landt der Keyser kompt/dasclbst ist ihme das Gericht ledig daß er alle Klag richten mag die vor ihne kompt/etc. Princeps enim supremus, cum inferioribus semper concurrit, eowque praevenire potest. Elbertus Leoninus, emendat. lib. 6. cap. 7. Quo sensu aptissime, Plinius, in Panegyr. fol. 120. edit. Iust. Lips. Altissmae, ait Civium dignitates, collatione fastigii Imperialis, quasi deprimuntur: quantoque propius ad magnitudinem ascenderint Principis, tanto etiam a suâ descendisse videantur. Ita Episcopus, Legato de latere praesente, benedicere populo, et Episcopa. lia signa deferre nequit. Iohann. Aloys. Riccius, prax. Ecclesiast. decis. 570. Sic et Patriarcha crucem portare non potest Romae. Nec Praetores Civitatum, baculum iustitiae ferunt, assistente Provinciae Praetore, Rodolph. de Ducib. Ital. num. 342. Sicque Princeps omnes ingreditur Senatus, non vero inferiorem Senatum, superior Senator. Langlae. semestr. lib. 7. cap. 15. Non aliterac Solis luce, stellae ceterae obfuscantur; Soleque etiam supter horizontem exsistente, non alio quam solari lumine splendent: ita eo, qui maiestate praefulget, praesente, omnes aliae potestates conticescunt, Gunther. in Ligurin. 2.
-- Atque omnis Iudex, omnisque potestas,
Atque magistratus, ipso praesente quiescant.
Vid. tamen Casp. Schifordegher. lib. 3. traect. quaest. ult. qui docet: Vicarios Principum, ipsis praesentibus nihilominus ordinariam suam Iurisdictionem retinere. et adde Dn. D. bocerum, tract. de Iurisdict. cap. 8. num. 20. idem hoc enuntiatum, in statibus Imperii irrevocabiliter investitis, limitantem. Inde Klockh. disputat. de vectigal. th. 19. tradit, non posse Imperatorem alicui vectigal per alterius territorium concedere. et th. seq. ait, fallere nunc supra ex Iure Saxonico regulam allatam. Namque Principes et Comites, Imperiique alii Vasalli, in exercitio Iurisdictionis suae hereditariae, per Imperatorem non possunt impediri, tit. 7. de nat. feud lib. 1. feud. Sic et Imperii status alii, etiam ex privilegio irrevocabili, ac non solum ab Imperatore, sed et insimul Imperii beneficio suam potestatem habent; eiusque Imperii membra quoque et partes esse censentur. Hicque dubitatur; Anne Imperator veniam dare possit, si quis delinquat in territorio alicuius status? (eaque de re dicam etiam Deo bene iuvante, infra dissertat. 3. cum de Iure Maiestatis, in veniâ criminum concedendâ agam.) Et habent Spirenses Privilegium singulare, a Ludovico IV. Imperatore concessum: daß keiner so von ihres Gerichtes wegen verweiset ist vor ihrer Statt/von der Keys. Majest. etc. wider darein gesetzt/oder darein geführt werden solle. Lehmen. 7. cap. 21. fol. 759. idque confirmavit Carolus IV. Idem Lehman. eod. libr. cap. 41. fol. 787. Hucque pertinet, quod Ludovic. Rodolphinus, de Ducib. Ital. num. 81. scribit: Respectu Ducis mediolanensis Imperatorem esse Privatum, ut quoad eius territorium, nequeat Ius dicere, vel privilegiare, ac num. 90. dicit: Comites Palatinos Imperatoris, haud posse legitimare in Principum terris, sine licentia eorum, ut et nu. 92. tradit: quod italiae nonnulli Principes fecerint Decreta; ut nemo possit impetrare privilegium ab Imperatore sub gravissimâ poenâ. Idemque Rodolphinus, in num. seqq. dilucide agit eâdem de re; ita tamen, ut non putem ea pertinere ad Imperii Status, Imperatori ac Imperio arctius obligati qui videntur. Sic et ex Imperatoris universali Iurisdictione descendit, quod Camera et ipse Imperator in statuum territoriis exsistentes, propriâ auctoritate citare queant. Rodolphin. de Ducib. Ital. num. 101. Ummius, disputat. 5. num. 60. circamed. An autem hodie iusisdictio regulariter privative, vel communicative quo ad concedentem, vel ordinarium concessa et translata praesumatur? docent Caspar. leipold, apud Arumaeum discurs. 13. quaest. 1. Berlichius, tom. 1. cap. 2. conclusion. Et in specie, an Imperator cum statibus Imperii, in eorum territoriis, concurrat in Iurisdictione, consule eund. Leipold. quaest. 3. Caspar Ziegler, §. Landsaß/
conclus. 1. in limit. in princ. fol. 190. Reinking, lib. 1. class. 5. cap. 7. Ac porro, cum ut Baldus eleganter scribit; ubi Ioquitur superior, tacere deceat inferiorem; proinde de delictis, a domesticis et appatitoribus Principis in civitate commissis; non civitas, sed Princeps superior, vel eius Consiliarii cognoscere debent. P. Heigius, 2. quaest. 25. ego tractat. de Iure Universitat. cap. ult. num. 9. etc.
Itidem quia maiestas, summa potestas censetur: longe ideo ab aliorum magistratuum auctoritate et potestate, est diversa: neque haec altitudo potestatis, cum aliorum Imperiis commisceri debet. Et inde Regem vel Principem alium summum, haud recte summum appellari magistratum, qui acutiores sunt Politici docent. arg. l. 3. de Iuris d. Arn. Clapmarius de arcan. Rerump. 2. cap. 4. Vincent Cabotius, 1. disputat. Iurisp. et privat. cap. 7. Dn. Hilliger, ad Donell. 17. cap. 7. fol. 54. et seq. Dissentiente Dn. D. Bocero, de Iurisdict. cap. 8. num 53. 54. et 71. Qui iidem inter Regem, et magistratum etiam summum accurate distinguunt. Etenim magistratume esse, est vel ordinariâ Iurisdictione fungi, vel merum Imperium obtinere, l. 13. de Iuris d. non maiestatem habere. Et vox magistratus, apud Pompon. in l. 2. de erig. Iur. significat eum omnem, cui iudicandi functio commissa fuit, non ut Ius (perpetuum) constitueret, (quod solius est maiestatis) sed ut id quod constitutum est, diceret, seu administraret. Sicque Imperium illud quod praeses in Provincia habebat, maius est omnium aliorum, l. 4. de offic. praesid. Sed tamen longo intervallo post se relinquit Principis maiestatem. Exinde apparet, toto genere Iura maiestatis, a Iurisdictione differre, Dn. D. Bocer de Iuris d. cap. 1. num. 43. et cap. 5. num. 7. Distincte et apposite loquitur Cicero, pro Rabirio, Imperium cum magistratibus, auctoritatem Senatui, plebi potestatem maiestatem populo tribuit. Quod autem Praetori Romano, utpote Rei publicae officiali, tribuitur quaedam maiestas: l. 9. de Iurisd. l. 11. ad fin. de iust. et iur. id fit per metonymiam, quâ id quod populi erat reipsâ, magistratui, qui honorarii Iuris functione maiestatem illius referebat, minime imperite applicatur. Paul. Busius, subtil. Iuris. 1. cap. 2. Marcilius ad prooem. Instit. fol. m. 4. Dn. D. Bocer, de Crimin. Maiestat. cap. 1. num. 58. et seq. ac dixi ego ad l. 8. et 9. ff. de iust. et iur. quaest. 9. Eadem fere ratione, quorundam magistratuum potestas, summa dicebatur. Tileman. disput. 2. thes. 7. in notar vol. 1. Et maiestas in Consiliariis violari dicitur, aliisque qui pars corporis sunt principalis, l. quis quis. D. ad Leg. Iul. Maiestat. Arnisaeus, de Maiestat. 1. num. ult. non quod proprio iure habeant maiestatem; sed quod in principalis maiestatis iniuriam ac contemptum vergat, si, qui Principis nomine populum gubernant, violentur: Est porro maiestas supra omnes gradus, a
quibus alii magistratus procedunt. Quis ausus fuisset populum Romanum, antequam Principi suam contulit potestatem, vocare magistratum??? Sic itidem Princeps summus, cum sit principium et fundamentum dignitatum, haud debet facere gradum dignitatis. Sicut dicitur de stipite, a quo proveniunt gradus; et de unitate quae non est numerus, sed principium numeri. Piso Soacius, de Roman. et Venet. Magistrat. comparat. num. 15. Pariter ergo et optimates in Aristocratiâ, haud erunt magistracus, Philipp. Hoenon. disput. polit. 10 th. 12. et 38. Ita etiam Imperatorem, dignitatum gradibus haud annumerari; sed potius dignitatum culmen esse, docet Frizius, apud Arumaeum, disours. 16. thes. 18. b. fol. 440.
Addidi in definitione Maiestatis, illam perpetuam esse Potestatem. Summa quia revera non potest esse Potestas, quin etiam perperua exsistat. Bornit. h. cap. 8. a princ. et c. 11. Perpetua vero intelligitur ea potestas, quae nullo temporis spatio terminatur, vel definitur: sed cum Imperio, ut oritur, ita moritur. Haecque in Democraticâ ac Aristocraticâ Rei publicae forma, tam diu durat, donec evanescat, vel convertatur, seu in alium mutetur ipse status: quamquam Personae, quae eam sustinent, intereant, aliis suffectis. l. proponebatur 76. de Iudic. In Princrpe illa perpetuitas accipitur, donec vivat, ut in l. 1. ff. pro socio. vel in aeternum: aut Status seu formae Imperii ratione, ut samiliae respectu; ad quam Ius succedendi spectat. Etideo cui committitur ad tempus, vel ad certas res gerendas, sublimis potestas; non is Rex; sed summus est dicendus Magistratus. Illis quibus ad breve aliquod tempus, summa tribuitur potestas proprie non competit Maiestas, sed potius summae Potestatis ac Imperii custodes, Reique publicae Curatores, tantum sunt appellandi. Bodin. 1. de Republ 8. a princ. Richard. Dieter. disput. de Maiestat. th. 18. quae est in Dispp. Basilcensibus, prima Camman. 1. thes 63. Et potest itaque aliquis summum habere ius qui tamen careat Maiestate, l. 2. §. 16. de orig. Iur. Bornitius de Maiestat. 2. fol. 7. Quamo brem nec Dictator in Republicâ Romanâ, Rex erat; ncet ei ad tempus summa crederetur Potestas, l. 1. ff. de offic. Praet. Praefect. Nec apud Heduos Vergobretus (Werckoberster: inde adhuc Bawmeister alicubi pro praecipuo sumitur Magistratu) annuus ibi cui qui creabatur, et vitae necisque habebat potestatem. Vincent. Capot. disput. variar. iur. publ. et privat. lib. 1. cap. 7. a princ. Sicut et
Consulibus Romanis, ante legem Valeriam, de provocatione latam; nil quicquam de regiâ potestate ademptum fuit, praeter quam quod annuum eorum Imperium erat. dict §. exactis 16. ff. de orig. Iur. Dieter. d. disp. de Maiest. thes. 19. Coras, ad rubric. ff. de offic. Consid. num. 2. Ac quamvis postea, ne peromnia Regiam obtinerent potestatem, ut ab eis provocatio esset, fuerit effectum: et tamen eis interdum, a Senatu negotium dabatur; viderent ne quid Res publica caperet detrimenti; ac tunc maxima pollebant domi forisque potestate, Coras. d. loco num. 4. ego tractat. de Appellat. 2. cap. 5. a princip.
Ac ita Aristoteles errat, quod Aesymnetas Graecorum, qui nempe susfragio, ad aliquod negotium, aut bellum conficiendum deligebantur, et quasi Rectores seu iussores dicti fuerunt; pro Regibus venditat, Monarchisque accenset, 3. polit. 10. et 11. Quippe cum Monarcha, maiestatisque particeps dici haud mereatur, cui Populus vel optimates, pro lubitu abrogare Imperium queunt; vel tempore, quod praefinitum est, elapso, ipse illo sese cogitur abdicare. Indeque labuntur pariter nostri Dd quid dicunt; Populum Romanum, si velit adimere seu revocare Principis Imperium posse. vid. Zasium ad l. non ambigitur 9. ff. de legib. Eo quod Populus in Principem dum transtulit maiestatem eo; ipso, ex suâque naturâ, perpetua illa exsistat: hincque dicitur in l. un. de offic. Praefaect. Praetor. regimenta Rei publicae perpetuo ad Imperatorem translata esse. Veros itam puto esse Monarchas, qui suffragio Populi, ad vitam Tyranni fiunt: contra Bornit. h. cap. 11. ut Caesar qui perpetuus Dictator factus fuit. Verum nil obstat, quo minus Rex sponte se Imperio abdicare, illudque populo vel statibus, aut successori legitimo consignare queat. Clariss. Dn. D Lans. in consult. orat. pro German. fol. 83. et Dn. Hilliger ad Donell. 17. cap. 7. fol. 55.
Nec ergo maiestate sunt praediti; vacante qui Imperio administrationem habent eiusdem: quales in Romano Imperio sunt Palatinus Elector (in Rheni tractu, vnd daman sich deß Fränckischen Rechtens gebrauchet) et Saxoniae Dux (in terris viventibus Saxonico Iure) Carol. IV. Aurae Bulla tit. 3. Goldast. constitut. tom Latin. 2. in articulis oblig. reg. Rom. num. 22. fol. 141. ego, in disput. Nomic. polit. de success. et election lib. 3. dissertat. ult. num. 3.???. et seq. Dieter. disput. Basileens. 1 th. 21. Thomas Michael disputat. de Iurisd. thes. 29. a princ. Non itidem maiestas competit iis, qui vel absente Principe, aut Minorenni, mentisve haut co npote illo exsistente, Rem publicam administrant proreges, vel proprincipes, Regentesve appellitantur regni, Vinc. Lupanus, tractat. de magistrat. Francicis. lib. 1. tit. Regens Franciae. Dieterus, d. disputat. de maiestat. thes. 20. Nec item ipse Rex Romanus, hanc sibi potestatem
sumere potest, ut vere maiestatem habere dicatur; quamvis ut perpetuus Imperii Vicarius, mandatum cum liberâ habere, omniaque, Imperatore absente, quae ipse praesens, facere posse censeatur: Thomas Michael, disputat. de Iurisd. thes. 29. non enim vere perpetuum est censendum, quod vicarium est; cessat enim potestas praesente eo, cuius geruntur partes.
MAiestatem summam imperandi potestatem esse, nec agnoscere superiorem, non etiam parem habere, supra est deductum; ex hoc autem necessario consequitur et illud, Principem, Senatum, vel populum, cui summa haec competit potentia, ut Imperio alieno, ita quoque legibus obstrictum plane esse nullis; nam summus non est, qui vel legem suprase, vel hominem habet. Hinc Ulpian. in l. 31. de Ullb. Principem legibus solutum esse, pronuntiat. Ubicumque verbum Regis est, ibi dominatio, et quis dicat ei quid facis? ait Vir sapiens. ecclesiast. cap. 8. a princ. Sic quoque loquitur noster Imperator, Novell. 105. cap. 2. §. 4. in fin. Imperatori, et ipsas Deus leges subiecit, legem animatam eum mittens hominibus, Princeps iuris totius vicem obtinet. l. omnium. C. de testam. ac plus valet maiestas, quam leges. Summum ergo Imperium, etiam legibus solutum est: non enim potest Princeps suis legibus obligari, cum se ipso inferior non sit, et solum a superiore, Inferioribus leges ferantur, Bellarminus, 2. de Pontif. cap. 27. adfin. Etquoque alias Imperativus primâ personâ caret, ut olim facere quidam dixit. Mathesius, in 39. cap. Syracid. fol. 144. Quâ de re varie disserunt nostri Doctores, Dn. D. Harpprecht. ad princip Instit. de rer. divis. num. 124. etc. Dn. D. Bocer. tractat. de invest. cap. 3. num. 78. etc. Dn. D. Thomas Lansius, vir undecumque clarissimus, in eleg. suo discurs, de l. Regia. thes 58. etc. Paurmeister. 1. de iurisdict. cap. 6. eruditiss. Bacchovius, ad d. sputat. Treutler. 1. fol. 24. etc. henric. Scotanus, disput. ad 1. lib. C. Thes. 3. et seqq. Dn. Iohann. Cammam disputat. 1. de Iure Maiest. thes. 28. etc. Valent. Forsterus, tract. de iurisdict. Rom ad l. Romuli 2. num. 7. et seqq. M. Anton. Del rio, in miscell. ad l. 31. de legib. Hackelman. 1. Illustr. thes. 10. Hilliger. ad Donell. 1. comm. cap. 17 lit. A. Arumaeus. tom. 2. iuris publ. discurs. 14. Andr. Gerhardi, disput. ad Instit. 1. th. 7. Piccolomin. in Philosoph. moral. grad. 10. cap. 9. Ohemius, disiurs. de Consulib. cap. 1. num. 14. etc. Keckerman. disputat. practic. 29. problem. 12. Henr. Velsten. cent. quaest. politic. decad.
8. thes. 6. Dn. Val Riemer, dec. 1. this. 7. ego, in Oeconomia. tit. 3. et 4. lib. 1. ff. quaest. 1. ac tot fere hac de quaestione sententiae sunt, quot capita corum, quihanc quaestionem in mavus sumpserunt: ex eiusque decisione, infinitarum fere controversiarum, (quae multis nodo illo Gordio difficiliores videntur) resolutio dependet; quarum nexus celantur, et in semetipsos implicati manent, haec nisi vel solvatur, vel dissecetur difficultas. Ego ita opinor; adstipulantibus politicis et Iurisconsultis notae melioris. Iis, penesquos est Maiestas, duplicem tribuendam esse potesatem: Ord. nariam scilicet legibusque conformem, seu politikh\n, hoc est, simpliciter Civilem; et aham insuper extraordinariam, anomalam, seu architectonicam, aut Civilem nomotheticam, legibusque solutam; quam vulgo potestatis plenitudinem vocant. R. P. martin. Becanus, in Theolog. Scholast de leg. cap. 6. quaest. 12. Alberic. Gentil. disput. Regiâ. 1. fol. 28 Aut. Antimach. 1. theor. 1. fol. 60. etc. Iohann. Dauth. in explicat. leg. 3. C. de testam, num. 2. fol. 398. Hen. Arnisaeus, de maiestat. 1. cap. 3. fol. 50. Ludov. Rodolphin. tract. de absol. Principis potest. cap. 1. nu. 3. etc. Petra, de porestat. Princip. cap. 2. contra Covartuv. Pinelum aliosque adductosa Petr. Augustino Morlâ, empor iurs. part. 1. quaest. 1. vide quae dixi ego, de appell. cap. 1. adfin. Qui absolutae potestatis nomen, iuri contrarium, et omnino a Iureconsultis ablegandum, esse tradunt; sed ut hi nolunt Principi dare absolutam potestatem, nepeccet; ita qui absolutam concedunt potestatem, eam illi non aliter dant, nisi ut benefacere possit; quemad modum infra dicam.
Ordinariam si maiestatis potestatem inspiciamus, legibus illa submissa esse censetur regulariter omnibus. Et legibus etiam suis, ac a semet latis obstringitur, l. 6. de Iur. fisci. l. 6 §. 1. de condit. et demonstr. l. 7. C. qui testam. fac. possunt. l. ult. ff. eod. l. penult. de hered. instituend. l. 4. C. ad L. Falcid. l. 8. §. 2. de inoffic. testam. cum similibus. Bornitius h. cap. 10. Est enim exsecutrix, non destructrix legum. Et de hac potestate intelligenda sunt omnia loca, ubi dicitur in legislatione Iustinianeâ; legibus quibusdam, reverâ Principem esse alligatum: Falcidiâ puta, Glyciâ. etc. Post. Bart. Salicet. et alios. Alberic. Gentil. disputat. regal. 1. fol. 28. Nec quippe perspicere queo, quod debeat sanus quispiam dubitare vel quaerere: Princeps an Falcidiae sine onere capere legatum, ex testamentove imperfecto hereditate regulariter gaudere debeat, vi solutae potestatis: nulla cum inibi prorsus appareat ratio, locum quae cedat huic exorbitanti Iuri, et quod insuper, arbitrarium cum sit, certam ideo regulam non admittit. Sane proprium Imperti est quem legibus vivere, l. 3. C. de testam tantamque maiestatem decet, eas servare leges, quibus ipsa soluta esse videatur. l. 23. de leg. 3. Sane verbum videri et esse diversa sunt,
Gothofr. in not. ad l. 16. C. de testam. milit. ac videri fictionis interdum verbum est, et significat improprietatem. Calv. Lex. vid. videri. Legibus itaque Princeps solutus videtur omnibus: sed inverecundum est, ut in alleg. L. dicit IC. Paulus, ex imperfecto testamento legata vel fideicommissa vindicare. hoc enim in privatum Principis commodum vergeret, non salutem procuraret Rei publicae. Et ita licet legibus omnibus, et omnibus in casibus non ligatus videatur Princeps, in rei tamen veritate etiam civilibus legibus adstringitur, si non aliud velit, ac exigat Rei publicae salus et necessitas. Quo etiam confert, quod dicitur, dignam vocem esse maiestate regnantis, legibus alligatum se Principem profiteri, in l. 4. C. dellb. hoc idem est quod Divi Severus et Antoninus rescripserunt, licet legibus soluti simus, attamen legibus vivimus, §. fin. Inst. quib. mod. testam. infirm. Inde Apoll. D. Thyanaeus apud Philostr. 8. Haec cum dicta sunt, inquit, de legibus, Quas si tibi imperare non putaveris, ipse non imperabis, Plin. in panegyr. de Traian. In rostris simili tu religione, ipse te legibus subiecisti Caesar, quas nemo Principi scripsit, sed tamen nihil amplius vis tibi licere, quam nobis. tiberius, qui bonum Principem simulando et verbis expressit, cum edicto vetuisset sibi statuas poni, addidit praescriptionem illis verbis: Nisi ego permittam, atqui non permittam. Xiphilin. eo interpretationem Principis apparentem, et veram distinguens. Eo etiam fit ut multis casibus eodem cum ceteris utatur iure Princeps. Novell. 89. cap. 11. l. 31. ff. qui testam. fac. poss. l. pen. de hered. instituend. l. 15. ff. de condit. inst. l. 23. de leg. 3. l. 60. de condit. et demonstr. l. 6. et 22. §. 2. de iure fisci. l. 2. et 3. C. ne Fiscus vel Res publica. Sed hîc non possum non eorum notare errorem, qui summam potestatem atque Imperii Maiestatem a voluntate, humanitate atque bonitate Principis distinguunt, qui quaestionem de voluntate Principis a quaestione separant obligationis. Qui aiunt, obligatio nulla est. Voluntas ad modestiam et bonitatem spectet Principis; ut cogitet, non omne quod liceat, honestum esse, etc. Erronea est haec opinio, et fundamenta tyrannidis ponit. Inseparabile est accidens, propriumque pa/qos legibus solutae potestatis, humanitas, bonitas, voluntatis individuus esse debet comes honestas, obligationis vinculum est arctissimum, quo modestiae et bonitati adnectitur Princeps. Et conditionaliter certâ de caus, âsalutis nimirum publicae gratiâ solutus est legibus Princeps. Ergo conditionaliter quae data est, conditione non eveniente, hoc est, salute publicâ non exigente ademptâ censeri debet, Raudens. 1. de analog. cap. 37. n. 4. est enim conditio qualitas, quâ quid condi, id est, fieri actum est. Alciat. l. debitori. C. de pact. et in conditione positum, non est in dispositione. l si quis sub conditione. ff. si quis omissa causa test. l. is damnum quod. §.
pendet. de Reg. Iur. et conditionalis dispositio non est proprie et simpliciter talis; sed secundum quid. l. 1. §. si quis simpliciter. de V. obl. l. hoc legatum. de leg. 3. et quicquid ex causa conceditur, secundum illam causam regulari debet. Bonitatem, conscientiam, modestiam, verecundiam, decentiam, a Principis Maiestate aliena esse numquam dixerim. Non aliud mihi est, quaerere quid possit facere Princeps ex summâ potestate, et aliud quid faciat Princeps bonus. Princeps aliquid faciens contra id, quod bonum decet Principem, non principali potestate utitur, nulla enim est ad peccandum Principi largita potestas, sed impotenter agit et tyrannice: nec unquam enim a decentiâ potentia est separanda. Illa denique opinio, quae volt, non iure et ex legis praecepto; sed ex Principis arbitrio, benignitate et humanitate legibus se subicere Principem, etiam legibus nostris reprobari potest. Etenim in l. 4. C. ad L. Falcid. Alex. Imperator ait: Et in legatis Principi datis legem Falcidiam locum habere merito: ubi notanda vox merito: Est enim idem quod Iure, ex debito aut lege desiderante, l. 51. in pr. pro Socio l. 17. de probat. l. 1. in princ. quod iussu, l. 1. in fin. de loco public. l. 3. §. 2. de penu. leg. l. 4. ibi: merito constitutum est et rationem habet. Hincque dicitur in l. 8. §. 2. de inoff. testam. Si Imperator sithaeres institutus, posse inofficionsum dici testamentum, scilicet invito et reluctante Imperatore, posse enim quis creditur, quod potest invito adversario, etc. Dn. Bocer. de invest. 3. nu. 81. et 83. etc. item 87. Nec subsistere potest Covarruv. opinio, quam habet in relect. c. alma mater part. 1. §. 1. num. 5. qui Principes legis humanae vi coactivâ solvit: et Principem teneri vi quâdam directivâ, asserit. cui opinioni favet Fachin. 1. cap. 2. guil. Barclaius 3. contra Monarchomach. cap. 15. et fere eadem estcum Graecorum errore, qui legibus solvunt poenariis Principem, ita ut Princeps omnem delicti a se commissi effugiat poenam, Harmenopul. 1. tit. 1. Cuiac. 15. observ. cap. 30. Vulteius, Instit. §. sed et quod Principi, de iur. nat. etc.
Sed hîc eorum refutabo opinionem, a quibus magnas propter rationes cogor dissentire. Cuiac. enim lib. 15. observ. cap. 30. Ulpianum in l. 31. de leg ibus interpretatur, de legibus caducariis Iuliâ et Papiâ, quibus solutus sit Princeps, co quod d. l Princeps. 31. ex Ulpian. lib. 13. ad L. Iul. et Papiam, quae de caducis lata erant, id testante inscriptione, sit desumpta. Ast indigna est haec opinio, tanti nominis quam tueatur ICtus. Caducarias quippe leges sustulit Imperator Iustinianus, in l. un. C. de caduc. tollend. et nihilominus post hanc legem latam, in Novell. soil. 105. testatur idem, Deum ipsas leges subiecisse Imperator, non sane eas, quae iam ante abrogatae, et quibus omnes subditi iam modo soluti fuerunt. Porro modus ille argumentandi, locus ille unde
argumentum suâ opinatione desumit Cuiac. inscriptio nimitum ab ipso Imperatore, non approbatus: sed reiectus est prorsus. Etenim propter reverentiam tantum, nomina prudentium taciturnitati tradere noluit Imperator, non ut inde aliquid inferri, vel legis alicuius erui possit reconditus sensus. et. 10. const. de confirmation. digestor. Insuper non solum caducariis, sed et aliis pluribus legibus, solutum esse Principem evincunt. l. 14. §. 1. de manumiss. l. 56. de leg. 2. l. 3. C. de testam. l. 23. de leg. 3. Praeterea non desunt, qui Ulpianum exaudiendum putant, de sollennibus tantum iuris, a quorum observatione liberum pronuntiant Imperatorem. Coras. 2. miscell. cap. 25. Donell. 1. comm. 17. a princ. Duaren. de legib. cap. 5. Fundamentum habet haec opinio, in l. ex impersecto. C. de testam. ubi habetur: Ex imperfecto testamento, nec Imperatorem hereditatem vindicare posse, saepe constitutum est. Licet enim lex Imperii sollennibus iuris Imperatorem solverit: nihil tamen tam esse proprium Imperii, quam legibus vivere. Inde a contrario sensu argumentantur: iuris sollennibus lex Regia Imperatorem solvit. Ergo aliis legibus solutus haud est. Sed perversa, et haud bona est haec argumentatio; argumentum quippe a contrario suo sensu legis alicuius in Codice exsistentis, desumptum, exiguum admodum habere putatur ponderis, Vult. in §. sed et quod Principi num. 7. de iur. nat. et discept. cap. 10. Donell. de pignorib. cap. 16. Sunt enim Decreta ad propositos accommodata casus, magis quam edicta et inde in hâc pariter lege, cum circa testamentum aliquod sollemnibus destinatum quae orta fuit disceptatio, Imperatori proponebatur non nisi de sollemnibus is poterat respondere. Ac licet hodie rescripta illa auctoritatem constitutionis habeant; in ratione tamen interpretandi multum differunt: ad speciem enim propositam accommodata, non continent generales definitiones iuris, Duaren. ad tit. C. si in communi eademque causa etc. Haec item ipsa lex, ex quâ sollemnibus Imperatorem solutum esse, deducere conantur, efficit contrarium. In eâ namque respondetur, Principem non ita sollemnibus solutum esse, ut ex minus perfecto aliquid capere possit testamento. Hocque Imperatoris rescriptum optime meae congruit opinioni, quâ dico, legibus et ita sollemnibus solutum esse Principem; sed tamen non fruisci potest legibus non conformis testamenti commodis; quippe non privatae Principis utilitatis; sed publicae salutis et necessitatis intuitu eidem haec competit sumina potestas. Tandem ergo haec nostra est sententia, Politicae et iuris Iustinianaei auctoritati conformis, Princeps legibus solutus est Civilibus, l. Princeps. 31. de legib. quae lex generaliter loquens, et sub generali posita rubrica, generaliter sane intelligi debet. non eâ tamen potestate uti potest, nisi necessitas, vel non scripta aequitas, salusve hoc
exigat populi, l. 15. de condit. Inst. et infra lat e hoc tractabo. Hincque rescripta contraria, iuri generali et utilitati pulicae, irrita pronuntiantur, in l. 6. c. si cont. Ius vel util. publ. hinc numquam praesumitur, hâc absolutâ potestate contra rationem usum fuisse Principem, et ea in dubio ad iustitiam redigitur. Unde pariter descendunt Interpretum nostrorum placita, Clausulam motu proprio ius alteri quaesitum non tollere. Hinc Fiscus vel Caesaris ratio cum in privati ius succedit, privati iure pro anterioribus suae successionis temporis utitur. l. 6. de iur. fisci. l. 60. §. 1. de condit. et demonstr. nec potest sub praetextu debiti, procurationem contra privatos praestare Fiscus. t. t. ne fisc. vel Res publ. hinc ex imperfecto testamento legata vel fideicommissa Imperator minime vendicat. l. 23. de leg. 3. l. 3. C. de testam. l. 7. C. qui test. fac. poss. l. ult. ff. qui testam fac. poss. non litis causâ heres institui potest Imperator. l. pen. de hered. inst. l. 22. §. 2. de Iure fisc. Inde lege Faldiciâ tenetur Princeps, ei si legatum sit relictum, l. 4. C. ad L. Falcid. Indeque si Imperator sitheres institutus, inofficiosum dici potest testamentum, l. 8. §. 2. de inoffic. testam. non potest nec Imperator, nec lex filium naturalem invitum in patris redigere potestatem. Novell. 89. cap. 11. a prin. Quo et refero Interpretum nostrorum conclusum: Rescripta ad ius commune reduci debere. Guil. 1. observat. num. 6.
Quamvis autem per ea, quae hactenus late deducta sunt, regulariter Princeps iure ordinario utatur: attamen sollemnibus iuris, legibus item caducariis, et similibus aliis, ordinario quoque iure, et ex privilegio singulari, solutus est Princeps. l. 3. vers. licet. C de testam Convenit enim, aeque Principem ac Clericos, Nobiles, Doctores, Mulieres, Minorennes etc. Privilegia certa habere. Iuris namque eiusmodi minutias, optimâ dedignatur sequi ratione, qui Maiestate praefulget. Quomodo etenim non tantae detraheret auctoritati, Principis si testamentum, propter defectum sollemnitatis alicuius a iure civili receptae, invalidum diceretur, Mantica, de coniectur. ult. volunt. lib. 6. tit. 1. ad fin. Menoch. consil. 351. num. 8. et seq. Sichard. in l. sancimus, in princ. num. 18. et seq. C. de donat. Rosenthal de feud. cap. 12. conclus. 10. num. 15 etc. Pruckman. deregal. §. soluta potestas 4. capitis membr. 3. effect. 1. fol. 645. et effect. 2. fol. 661. Barry, tract. de success. lib. 1. tit. 2. ego de success. et elect. lib. 1. dissert. 2. Si Principis praesentia, reliquarum sollemnitatum defectus, in testamentis privatorum non resarciret. Pruckm. d. loc. effect. 3. fol. 677 Barrii, d. loc. Si contra eum, quia Principe emit, vel causam a fisco habet, regressus daretur. L. bene a Zenone. C. de quadrien. praesiript. Moditius in decis §. lex dubitat. 83. Si donatio quam Princeps confert in Augustam, l. penult. C. de donat. inter. vir. et uxor. Peck. de teftam.
coniug. 3. Cap. 26. aut in filium. Bern. Graevae. 2. conclus. pract. conclus. 38. num. 25. non rata cenferetur. Si donationes Imperiales, aut quae a privatis Principi fiunt, monumentis indigere iudicarentur. l. 34. vers. ex ceptis et auth. subsequent. Cide donat. Novell. 52. Cum tamen id, quod super donationibus apudacta conficiendis tenet, ex hâc solum inductum sitratione; clandestinis ne alias fraudibus, facile quidvis pro negotii opportunitate confingi possit; velid quod vere gestumest, aboleri, l. 27. c. de donat. Numautem iura Regalia habens donare, testamentum sine sollemnitate condere possit, etc? disputant Hartman. Pistor. lib. 3. quaest. 9. Petra de potest. Princip. cap. 4. num. 24. Rosenthal cap. 12. conclus. 10. num. 15. etc. Dn. Bocer, de donat. cap. 3. nu. 76. etc. Wehner, cons. Franc. 1, ego, in consil. fingular. inserto tractatui meo de Imperio subalterno. Sic ad honores non admittuntur minores. l. 8. ff. de munerib. Hoc Principem non concernit privilegio singulari, ante alios qui maior censetur, et cuius tutela ita pubertate finitur, ut non ei detur curator sive regens. Paul. Montan. tract. de tutel. cap. 37. num. 68. ab optimâ quod indole, numerus inique exigatur annorum, institutioque im peraturo accommeda, defectum facile supplere queat aetatis. Unde et Camerali usu iureque, Princeps minor regens, promaiore habetur, potestque in ius vocari propter consiliarios, quorum consilio omnia agere censetur: Et cui ideo quodaetas minuit, supplet consilii plenitudo, Rutger Ruland. decis. iuris controvers. 5. Sic et in nuptiis non ita observantii, qui maiestatem habent, prohibitos gradus, iure postivo vetitos, et id a sanctâ Synodo approbatum esse ait Isaacus Angelus Imp. cap. 2. suar. constitur. Etalia insuper, ex iisdem fere rationibus, privilegia habet maiestas, Gothofr. ad Novell. 105. (quae enumerant Ludov. Bossius, tract. de Principe, eiur que privileg. Lael. Zecch. pol. 1. cap. 5. num. 85.) eoque pertinet, 1. C. nerei Dominicae vind. temp. praescript. submovacatur, tit. item. de privileg. Dom. Augustae. lib. 11. Et alia quae Bornitius, tract. de maiest. cap. ult. elt Speckhan. 1. quaest 72. enarrant. Sic privilegium etiam Principis est, ut ipse, vel Fiscus, si vendat ant donet rem non postea queat a vero illius rei Domino possessor inquietari. l. bene ad Zenonem. C. de quadrien. praescript. Tuschus, lit. E. conclus. 142. et seq. Haec autem privilegia, etiam Augustae tribuit Princeps. l. 31. §. 4. de leg. ego, in oeconom. tit. 3. et 4. lib. 1. ff. d. quaest. 7. ad fin. Et Ideo differunt a plenitudine potestatis: quae ei non competit, nectribui eidem debent regalia aut iura magistratus; neque etiam sub specie curationis, Bodin. l. de Republ. cap. ult. sol. m. 258. et seq. Eleganter Froissart, lib. 1. cap. 139. Sire, ne me vueillez scavoir nul mau'gre, si ienele rendi tantost au mandement de Madame la Royne; car ie tien de vous, et mon serment ay de vous, non d'ell'e. Et etiam non omnia privilegia
habet Augusta, quae ipse Princeps. Principi enim siquid legetur, id (si isante testatorem moriatur) successori debetur. (cum fictione quâdam iuris, numquam principatus interrumpi credatur) nonsi quid legetur Augustae. l. 56. et seq. de leg. 2. Sicque Augusta eadem privilegia habet, quae Princeps: quatenus ei competere possunt: quorumque illa capax est. Augusta non succedit Augustae, ut Augustus Augusto: carere potest Imperium Augustâ, non Augusto; quia non moritur dignitas Imperatoris.
Verum enim vero, quemadmodum DEI Opt. MAX. gubernatio, Providentiae que ipsius Imperium, communem fere semper naturae seriem sequitur (quâ ratione Naturam Scaliger definit, ex ercit. 188. sect. l. quod sit ordinaria DEI potestas) sed interim saepius eundem ordinem, tamquam auctor Naturae spernit, negligit. Psalm. 105. vers. 37. et pro sapienti ac benignâ suâ omnipotentiâ, quicquid lubet miraculose sistit et efficit; quandoq; etiam non agit secundum modum, quem ipse sui promissis determinavit Iehova DEUS. Arnisaeus 1. de maiest. cap. 4. num. 3. Iac. Martini lib. 1. Metaph. exerc. 3. th. 8. Quo etiam intuitu Salvator noster, Dominus Sabbathi dicitur. marc. 2 vers. ult. et fratres ac sorores coniunxit liberos Adami; fratrisque viduam ducere Deus iussit fratrem Alberic. Gentil. de nupt. fol. m. 535. Ita pariter quoque, in Republicâ inter dum publicus favor ac necessitas, or dinariam et legibus consentaneam respuunt potestatem. Indeque non sine magnâ ratione, extraordinariâ sublimiorique illâ potestatis plenitudine, eatenus instructum est Imperium summum (imago et exemplar DEI in terris. unde et Magistratus Dii vocantur in SS. Scripturâ, ac Principem in suâ Republicâ corporalem quendam Deum, nominavit Baldus, §. fin. de prohib. feud. alien. ac Plautus, in Casina, eum humanum Iovem vocat) ut quoties populi salus, publica utilitas, necessitas, iustitiae ratio, aut similis id postulat causa; cunctis cunctis consulere (tamquam perpetuus Rei publicae Consul. Novell. 105. c. 2 ad fin). et in commune pro arbeitrio iubere possit ac debeat, Iurium apicibus repudiatis, 1 polit. cap. 7 (dissentit Althusius cap. 9. fol. 123. qui absolutam potestatem, non personali Maiestati; sed corpori universalis consociationis adscribit; quod tamen vix ille obtinebit) Opus est, ut alicubi in Republicâ, non tantum forte aliquod sit Imperium; verum etiam liberum, et legum vinculis ex solutum: quod Rem publicam in quâ vis parte temperet, ordinetve; quod illam ad nutum fortunae et tempestatum, motusque mutationum gubernare possit: alias regi nequit. Huius arbitrio multa sunt relinquenda; pariter ut Nauclero, vel etiam Patrifamilias, non leges certae dari possunt. Qui enim legibus non est solutus; quomodo, quaeso, legum rationes, pro varietate
circumstantiarum mutabit, aptabitque? Bodin. 1. de Republ. cap. 10. Arnold. Clapmar. de arcan. Rerum publ. 1. cap. 19. et 12. Lex duntaxat loquitur universe, non ad ea quae eveniunt accommodare: itaquem quavis arte, secundum scripta praecise iudicare, stultum rieputatur, Contzen, lib. 1. polit. cap. 15. num. 3. Hocque in Facultate medicâ cumprimis observare licet. Sicque et in Republicâ, necessarium tam forte et liberum Imperium reputatur; quod interdum singulorum commoda, communi praeferat utilitati. l. 3. c. de primipl. lib. 12. Bornitius, de Maiestar cap. 6. fol. 31. etc. Amirato, 4. discurs. 7. Et snfficit solutam hacce potestatem, unicam habere legem, populi nempe salutem; quam ideo recte vocant legem supremam. Hûc pertiner quod dicitur, in l. unic. in fin. pr. ff. de offic. Praefect. Praetor. Data est pleniorlicentia, ad disciplinae publicae emendationem, et in l. 3. de offi. praef. vigil. Salutem Rei publicae tueri, nulli magis convenire credidit, nec alium sufficere ei rei, quam Caesarem. Propter Rem publicam, et ut ea salva sit, factae sunt leges: non Res publica propter leges. Ideoque videre debet Princeps, Res publica ne quid detrimenti capiat, etiamsi legum negligatur subtilitas, Iura constitui oportet, quae ut plurimum, non quae ex inopinato, vel quae forte uno aliquo casu accidere possunt: quodque semelaut bis exsistit, praetereunt legislatores l. 2. l. 3. 16. de legib. nullae leges ita scribi possunt, ut omnes calus, qui quyandoq, tam ad publicum, quam privatum ius spectantes inciderint, comprehendantur. l. 10. 12. d. tit. Ideoque plane necessarium est, ut aliquâ in Republicâ sit potestas, quae vel iure non decisos casus discernat, vel contra legum tenorem propter aliquam communem utilitatem, occasione ita ferente aliquid faciat, vetet aut permitrat, argum. l. 11. 16. d. t. Quod Aristoteles innuit, 3 de Republ. cap. 7. Leges, ait salutares vaiere oportet, eiusque qui praesit, sive unus sit sive plures, summam in iis rebus esse potestatem: de quibus leges, quoniam non facile est de omnibus omnino et totum explicare, cavere nullo modo possunt. Alii magistratus leges semper: Princeps si Rei publicae interesse arbeitretur, legibus spretis solum sequitur rationis dictamen, regulasque virtutum. Absurdum est dicere legem dominari in ipsam maiestatem, cum nullae leges possint esse in Republicâ, nisi a maiestate promulgatae; nemo vero sibi legem ponere possit, a quâ recedere nonliceat, l. si quis in princ. de legat. 3. et Ulpian cum aliquem sibi posse legem imponere negent, l. quod autem. §. uxori, de donat, iuterir. et uxor. l. 40. § ult de fideicommiss libertat. neque imperare sibi, neque se prohibere quisquam potest, l. si de re suâ de recept. arbitr. etc. Bornit cap. 8. Ac licet in Praetoris edicto dicatur aequn esse, ut quod quis in alterius persona ae quum credidit, id in suâ quoque personâ valere patiatur, l. hoc edictum. §. 1. ff. quod quis que iur, Sed de
Praetore hoc accipiendum est, tamquam magistratu, qui peracto officio inius vocari potest, in quorum numero maiestas minime continetur, Arnisae. 3. num. 7. Praetor autem magistratum deponens privatus est, privatis similis, nulla vero inter maiestatem et subditum unquam esse potest proportio. Privatus legibus tenetur, Princeps leges ipsas gubernat. Ac ita legibus soluta potestas extenditur ad legum correctionem, et novarum legum sanctionem; ad neglectionemque legum positarum in casibus certis. Hinc dicitur maiestatis fine principalem esse, summo illo Imperio, animare universam Rem publicam, Bornit. cap. 5. Quod enim Nauclerus in navi, quod primum notus principium in horologiis, id sane est Princeps, quem format maiestas. Analogia huius Imperii a nexu alieno absoluti (ut innui iam suprâ) patet in patrefamilias, (unde et familia, quae pusilla Res publica ab Apuleio, et eius ipse Princeps dicitur, in l. familiae. 196. de V. S.) et qui in suâ familiâ solus familiaribus imperat, neque ab ullo alio, sive uxore, sive liberis legem accipit, et sua iussa propria, si ita videatur, revocat, limitatve. Acidcirco maiestatem solutam esse, non tantum eius natura exigit, verum etiam usus et finis. Bodinus 1. de Republ. cap. 10. Clapmar. 1. cap. 11. et 12.
Ex hactenus dictis, mox, quatenus, ubi et quando summâ illâ potestate Princeps, senatus vel populus, uti debeat vel possit, apparet. Etenim cum ad Rei publicae salutem eo faciliori operâ procurandam inventa sit, et concessa, ergo ad in iurio sa et iniqua non illa extenditur, nec ad peccandum ulla Imperanti, adscribenda est privilegiata potestas. Quippe quod ea, quae ad unum introducta sunt finem, contrarium haud operari debeant, l. eleganter 23. §. si quis post. 3. in fin. de condict, indeb. l. legata inutiliter 19. in princ. de leg. 1. et l. cum tale 71. §. fin. de condit. et demonstr. Hart. Pistor. 1. quaest. 48. num. 8. Et quae posita sunt ad Rei publicae augmentum, non debent deminutioni praebere occasionem, Cacheran. consil. 40. incip. visis verbus. num. 16. Sicque huius iuris extraordinarii forma est, statuere bono publico, contra ius commune, et utilitatem privatam. Il est force de faire tort en detail, qui veut faire droictengros. Montaigne, ult. cap. ult. fol. 1080. Adeo ut nonnumquam speciem quandam iniquitatis prae se ferre videatur; quae tamen rependitur publicâ utilitate. Bornit. cap. 29. Unde plenitudinem potestatis definit Ludov. Rodolphinus, tract. de suprem. princip. potestat. cap. 1. derogationem iuris communis seu ordinarii: plenitudinem arbitrii, nulli necessitati sub iectam, nullisque iuris publici regulis limitatam, ca vid: eund. cap. 5. ubi late docet, quid illap potestas operetur. Et de eâ tandem verba legis Regiae, Vespasiano scriptae capio: ut quaecumque ex usu Rei publicae, maiestateque divinarum, humanarum, publicarum,
privatarumque rerum esse censebit, ei agere, facere, ius potestasque siet; uti Augusto fuit etc. ex Anton. Augustin. Gentil. diksput. Reg. 1. fol. 32. Huius iuris elegans exemplum, Declamatores nobis exbibere solent, qui de Vergilii testamento, ita loquentem inducunt Augustum Imperatorem:
Haec dedit, ut pereant? ipsum si dicere fas est.
Sed legum servanda fides: suprema voluntas
Quod mandat, fierique iubet, parere necesse est!
Frangatur potius legum veneranda potestas.
Quam tot congestos noctesque diesque labores
Hauserit una dies etc. - --
Potestas haec, ius Dominationis (unde etiam Imperatores Domini indigitantur, Bulenger, de Princip. Romano 1. cap. 36.) vis potestaris, Italis dicitur Ragion vel. Ragionamenti di Stato; quasi dicas ius publici boniUnde et ius regni, dikaion politiko\n, ab Aristotele nominatur, Clapmar. 4. de arcan. cap. 2. Dicitur item Regia manus, a Pomponio Iureconsulto, l. 2. de orig. iur. Albertus Bolognet. tractat. de L. Iur. et aequit. cap. 10. et 13. Ioachim. Stephani, 3. de iuris dict. cap. 2. Manus enim sumitur pro potestate, l. 4. de iustit. et iur. Status, est convenientia propria cuiuslibet rei in suo statu: conveniencia propria de cadauno en suestado. Perez in aphorism. fol. 171. ad fin. Et rationes Status media sunt, hanc convenientiam sartam tectamque asservantia, Canonhiero, dell. introduzz. 10. cap. 1. ut dixi, in tract. de Arcanis Rerum publicar.
Verum ratione huius extraordinariae potestatis, legibus soluta est Maiestas, Civilibus tantum; non Naturalibus, Gentium ve iure primaevo, Camillus Borell. tract. de magistrat. lib. 2. cap. 1. quibus, utpote providentiâ Divinâ constitutis, aeque Imperantes ac subditi obtemperare tenentur. has quicumque perrumpere, aut infirmare tentabit, Divinae Maiestatis non effugiet iu dicium, can. quae contra mores dist. 8. Vasquius, illustr. controvers. 31. num. 21. et 22. Bodinus 1. de republ. cap. S. num. 102. et ad fin. capit. Herman. Vulteius in §. sed et quod principi 7. Inst. de iur nat. gent. et civil. Iohann. Camman. disputat. 1. thes. 37. 41. et seqq. Benedict. Winckler, deprinc. iur. 3. cap. 7. et 5. cap. 4. Scotanus, disp. ad libr. 1. Cthes. 4. Intuitu divinae legis, et legis item naturalis, rectae que rationis; non ut Princeps, sed ut homo consideratur is qui imperat, quâ omnes homines inter se sunt aequales. l. quod attinet. ff. de reg. iur. cap. 1. etc. non licet. distinct. 10. Illustris Enenckelius, 1. de privileg. cap. 8. nu. 16. Hincque ius naturale in dispensabile dicitur, distinct. 13. et seq. Quare olim Dionysius matri iniquum petenti, respondit: Ius Civitatis mutari quidem posse, naturale non posse. Plutarch. Apopthegm. Haec considerans Canutus, Nortmanniae, Daniae et Angliae Rex sedile suum in
littore maris poni vel statui iussit, et mare alloquens, ait: Tu mare ditionis meaes, et terra in quâ sedeo est mea; Impero et denuntiotibi, neascendas terram, nec vestes velmembra Dominitui, nec Dominacorem madore perfundas. Quâ voce non perterritum mare, et terram et pedes Regis madefecit, unde Rex clamavit: Sciant omnes habitatores terrae, et universi Orbis, vanum esse meum Imperium, vanas iussiones, et vanam potentiam Regni; et statuant, neminem vere dignum nomine Regis, praeter eum, ad cuius nutum et mare quiescit, et omnia oboediunt elementa. Eberhard. a Weihe, devanitat. glor. human sol. 95. Quodque summi Principes non soluti sint legibus naturae, ad paret etiam ex eo; quia plerumque brevioris sunt vitae. Zamoriensis, in specul. lib. 2. cap. 4. Quâ ratione Friedericus III. Imperator, dicere solebar: Eos se Consiliarios amare, quinon magis Principem metuant, quam Deum. Aeneas Sylv. in parall. Alphonsinis.
Ex hoc porro immediate subsequitur et illud, sia popule provenit Imperium, legibus Imperii seu Fundamentalibus, aut Status non solutum esse ullo modo Principem; quod et dixi supra cap. 1. Nempe populus non omnem transtulisse potestatem censetur, quam ab initio vel tacite exemit, vel expresse; non secus ac pacta in continenti contractui ad iecta formant, et legem dant conventioni. Schraderus, tract. feud. part. 2. partis 9. section. 3. quaest. 6. num. 144. Tiraquell. de utroque retract. part. 1. §. 1. gloss. 13. num. 39. Valde sane periculosum est, ut ait Bodin. cap. 6. methed. Regem ita creari, ut nullis omnino legibus teneatur; sed omnia nutu, ar bitrioque suo gerat, cum facile fieri possit, ut tale Imperium in tyrannidem degeneret. Quocirac Politicus infundatione Status, mature provideat, ut omnis occasio tyra~nidis praevertatur; quod non tam fit Principem bonum eligendo, quam rite disponendo, ne regimen tyrannicum evadat; aut si eo flexerit, tempestive occurratur. Idque legibus et pa ctis Imperialibus optime caveri potest, quae lex de formamaiestatis esse censetur, quae Principem efformat. Et ideo si eas evertere niteretur Princeps, consequenter se ipsum et Principatum, nec non salutem publicam conturbaret, Bornitius, cap. 9. Tales leges quam plurimas singulari providentiâ Dei, prae aliis Ducatus Würtembergicus habet; quarum praecipuae sunt Erctio, sive Caesareum Diploma, quo Ducalis dignitas Eberhardo I. collata fuit, ut et Der Tübingische Vertrag/etc. adeo ut Statum illius Ducatus accenseat Aristocratiiis Keckermannus in polit. Et porro non extra Naturae limites ponitur, et in Divorum refertur numerum, qui in Principem eligitur. Et Alexander Magnus a suis pro Deo habitus, post in praelio quodam vulneratus, inse suam Divinitatem et Iovis Hammonis risit, quae ipsi adscribebatur,
agnationem. Ergo naturae ius, hoc est, rationem rectam observare tenetur, qui imperat. Naturale voco ius quod in lege continetur et in Evangelio, c. 1. et 2. diflinct. 1. quo quisque iubetur alii facere, quod sibi vultfieri, et prohiibetur alii inferri, quod sibi fieri nolit. Estque lex divina et naturae, seu rectae rationis eadem, Alberic. Gentil. de Nuptiis sol. 552. etc. Non audiantura a Rege illa verba, quae Mosi respondit Pharo, Quis est Dominus ut andiam vocem eius? Lex Imperatorum non est supra legem Dei, sed subtus, c. 1. et 2. distinct. 10. c. tua extr. de decimis. His sese Princeps subiectum fatetur, l. penult. C. de legit. hered. l. pen. in princ. C. de adopt. §. sed hodie. §. minorem. instit. eod. l. 47. in princ. ibi consentimus naturae, C. de Episcop. l. 188. §. 1. dereg. iur. Hinc non poenam meretur, sed praemium ille adquirit grande, qui legibus contra Dei voluntatem latis non vultparere, cl. 1. dist. 9. Magis enim Deo, quam hominibus est parendum. Angentium iure liberata Maiestas sit, non frustra dubitatur. Persaepe in iure nostro ius naturale et gentium ponitur pro eodem. l. 1. in princ. et t. t. de acquir. rer. domin. l. 84. §. 1. de reg. iur. l. 30. circa med. C. de iure doc. §. 1. 4. 5. 11. 12. 40. inst. derer. divis. §. Ius autem Civilede iur. natur. Sicius civile ponitu: pro iure gentim, in l. 32. de R. Iur. Servi iure civili pro nullis haberi dicuntur cum tamen servitutes iure gentium introductae, non uno loco pronuntientur: Unde quicquid in contrarium Bronchorst, alii que disputent, in Primaevum et Secundarium dispertiendum est ius, quod vocamus Gentium. Quae dam enim quae iuri adscribuntur Gentium, a si mplici ratione naturali proficiscuntur, et homini in primâ creatione in sevit Natura, ut normae sint honesto rum, turplumque discrimina, cuius Exemplasunt religio erga Deum, Pietas in Patriam et Parentes, alterum non laedere, non cum alterius locupletari iacturâ. l. 2. de iustit. l. nam hoc de condict. in debit. Illud ius Gentium primaevum vulgo dictum supra indigitavi Divinum et Naturale. Iure quia naturali haec animo hominis insita fuerunt, antequam gens ulla esset, et ideo rectius a potiore ac antiquiori causa Naturalia, quam Gentium appellantur. Illustr. Enenckel. l. cap. 8. de Priv. nu. 31. etc. Abhoc aliud esse bella, Servitutes etc. et alia quae per ratiocinationem, usu et humanis necessitatibus exigentibus homines communi constituerunt assensu. Quis non nisi captus ratione perspicit, haec ab illis plane esse diversa et ideo a se in vicem separanda. Ergo quicquid naturam sequendo Gentium praescripserunt iura, Principem quoque tum Naturali lege cogente, tum publico consensu suadente, ligare aio Si quid vero aliquid contra naturam qualiscumque consensus introduxit, hoc Princeps corrigere debet. Enenckel. cap. 8. num 50. etc. Si quid usu Gentium exigente inventum, si particularis suae Rei publicae id exigat usus, negligere potest,
quod semper generi per speciem derogetur in iure, in eoque consistis ratio et necessitas Civilium Legum. Pariter ut inter dum a naturali aequitate recedit recte Gentium ius secundum, cuius rei exemplum est luculentissimum in praescriptionibus. Non enim eo, quod naturae conveniat, ne quis cum alterius damno locupletetur, l. 14. de condict. indeb. l. 6. in fin. de iur. dot. l. 206. de reg. iur. non propterea quod aequum sit, ne id quod est nostrum, sine facto nostro ad alium transferatur, l. 11. de reg. iur. ideo iniquum est praesidium praescriptionis. Publica enim hîc utilitas, ne dominia sint in incerto, et ut lites abbrevienture praeponderare debet privatae. Vulteius §. sed natur alia in stitut. deu sucap. Ergo restat ut cum Dione dicamus, lib. 53. legibus soluti sunt Imperitantes, liberi nimirum ab omni legum necessitate: nec ullis constitutionibus seu scriptis coerechtur, non scilicet a naturâ innatis, vel gentium omnium consensumptroductis. Positivo iure solutus est Princeps, quod scilicet pro voluntate et iudicio legislatoris ponitur et deponitur, Bodinus 1. de republ. cap. 8 Vultei. instit, de iur. natur. §. sed et quod principi, etc. et haec proprie lex appellatur. §. 6. in stit. de iur. natur. l. 1. de llb. l. ult C. eod. et a iure differt omnino naturali, l. iubemus 37. C. de Episcop. eodem vero ligatur quatenus ratione, vel aequitati nititur naturali, vel ex ea necessario sequitur, et per se Covarruv. 3. variar. resolut. cap. 1. num. 8. Anton. de Petratract. de iure quaesito cap. 3. quaest. 3. nu. 78. etc. et cap. 24. nu. 93. etc. Non enim lex fit Civilis aequitas, si naturalis in scripturam redigatur: pariter ac consuetudo manet, si literis mandetur.
Exhactenus deductis nemini obscurum esse potest, a nobis quae exspectari responsio possit, ad quaestionem: An in gradibus iure divino, respectu copulae matrimonialis prohibitis, dispensatio ullius hominis locum habere possit, Beust, tr act. de matrim. cap. 56. Beza, tract. de divort. et repud pag. 75. Covarruvias p. 2. de matrim cap. 6. §. 9. nu. 10. Zepper, de legib. Mosaicis, i. cap. 10. num. 2. Arithmaeus, in peric. 2. disput. de affinitat. fol. m. 58. Ac de Cambyse sororem ducente, vide Gothofred. ad l. 8. C. de incest. Interim tamen supremâ gaudens potestate, ius naturale determinat, et applicando quasi mutat. l. 6. de Iustit. et Iur. Sarmient. 2. select. interp. cap. 14. Bortius apud Arumaeum, di scurs 30. cap. 3. thes. 15. fol. 870. Eoque respectu nonnulli dicunt, etiam contra ius Divinum dispensare Maiestatem. Lancellot. in Templ. omn. iud. fol. 331. etc. Vasquius, in illustr. quaest. 25. num. 18. Est enim dispensatio rationabilis temperatura, Vasquius, ibid. num. 7. Et quatenus vero Princeps, etiam secundario Gentium iure sit obstrictus, consule Benedict. Wincklerum, tract at. de princip. iur. 4. cap. 13. Quodque Princeps, contravenire nequeat, quae de iure Gentium sunt, tradit etiam Cravetta, consil. 908.
Et cum nulla humana Potestas sit infinita, Tob. Paurmeistr. 1. de iurisdict. cap. 3. num. 11. et seq. Supremum etiam hocce ius, duo sepimentahabet; interne conscientiam, externepudorem. Horum iurium obsequium (Naturalis scilicet et Divini, seu Gentium Primaevi, hoc est, rectae rationis) tam Principi, quam subditis, aurea imponit regula ICti in l. 5. de condit. instit. Quae facta laedunt Pietatem, existimationem, verecundiam nostram; et ut generaliter dixerim, contra bonos mores fiunt, ea nec facere nos posse credendum est.
Quoque extraordinaria illa Potentia, cuius intuitu iure Positivo omni, absoluta reputatur Maiestas l. 31. de legib. tum demum est usurpanda; alias quando iuris legatis propter rigorem, salus publica, aut veritas aut iustitia periclitaretur, l. 23. de legat. 3. l. 4. ff. de Legib. l. 3. C de Testament §. sin. Instit, quib. mod. testam. infirm. Bacchov. ad disput. Treutler. l. sol. 22. Ego in oeconom. tit. 3. et 4 lib. ff. quae stion. 7. §. sed cum baec praecellentia etc. Cuiusmodisi absit causa, legibus quoque Civilibus, quae ad ipsos rectâ, vel per analogiam satem referri possunt; obligati sunt etiam ii, maiestatem qui habent, Bornitius de maiestat, cap. 10. Imperium summum, semper iure extraordinario munitumest, sed non eo semperuti debet. Flagitiosissimi pernitiosi ssimique. Consiliarii sunt, qui hanc legibus solutam potestatem, in horribilem licentiae quidvis faciedirempestatem, contra Dei, Gentium, Statusque Rei publicae leges improbe transmutare; et sic purpuram maiestatis, maculoso tyrannidis vellere; Civium dignitatem ac libertatem, asininâ et servili ab iectissimae patientiae veste, induere satagunt: nec aliter Principum iura, et existimationem, salva esse posse, confidentissime nugantur, Dn. D. Lansius, in dec. thes. per saturam. quae exstat tom. 4. disput. Basileens. thes. 2. Ius certe minuitur, si potestas crescatinec Imperio est utendum, ubi legibus agi potest. Pierre Matthieu, in Seiano, fol. 18. Ac perpetua regula est, media extraordinaria cessare: ubi ordinario est locus. Tum demum leges observantur, si Princeps eas servat. No vi malguardadas leyes, quando el Principe las guarda La Loya, en concentes morales, num 436. Aliter Res publica non constat, nisi Princeps ipse leges observet. Piccart. ob servat. dec. 12. cap. 1. Ergo non eo extendenda est regia potestas, ur pro lubitu negligere possit leges, sibique competente absolutâ potestate ex affectu uti. Quo pertinet quod dicit Anton. Perez. in Aphor: sm. sol. 23. num. 119. Camino a laruina de las Monarchias, el abuso dclpoder ab soluto. Abusus solutae potescatis, tuinam accelerat regnis, *politikows2 tantum, respectu rogationis, abrogationis, derogationis et surrogationis civilium legum, non innexus legibus dicitur Princeps. Ceterum legibus vivere, nec contra pietatem, ius rationis, bonosque mores, quicquam audere
tenetur. Proptereâ namque Imperium de Caelo constituit Deus, ut diffcilibus imponat, quae apud eum sunt bona, et leges aptet secundum naturae varietatem. Novell. 73. in princ. Retum abusus venit ex iustitiâ dominii, hnon ex iustitiâ iudicii, quarum haec, non illa Principi competit, ut dixi in polit. meis lib. 5. cap. 1. num. 36. Quin et Remonstrantes aeque ac nos, absonum esse dicunt, quod tradit Nicas. â Schure, Deum ex iustitiâ dominii condemnare plures, quam salvare Appendiae pressioris declarat. in praefat. Nonideo legibus solutus est Princeps, ut ex lubidine, atque omnia ex animi sui impetu agat; sed ut pro ratione iustitiae libere imperet: ferendo leges, mutando, atque omnia variando; prout salus Rei publicae exegerit. Dornitius, de Maiestat. cap. 10. Et quamvis Princeps dicatur lex animata in terris, novell. de Consulib. 105. ad fin. tamen id non dicitur eo respectu, quod suam voluntatem debeat praeferre legibus positivis, vigorem adhuc habentibus, nec legitime abrogatis; nisi id fiat absque alterius iniuriâ. Quin potius ideo dicitur lex animata, quod legi mutae animam addat, eamque tevatur et defendat. Hegenitius tract. de possess. 1. cap. 6. num. 25. etc. Legesque suas, et suorum Antecessorum observet, Guyon. lib. 4. tom 2. cap. 23. des diverses lecons utpote quibus tantum quo ad poenam, non quo ad culpam est solatus. Claudius de Carmin. in Turri Babel. part. 3. cap. 1. fol. 536. Princepsnon habet potestatem, nisi quae ipsi vel a Deo, vel a populo est concessa. Praesumptio autem est, neutrum absolutam Principi dedisse potestatem, quâ nisi in casu necessitatis utatur. Princeps faciens quod non debet, resistit Deo: id autem non potest (potentia enim est ius) idcirco con veniunt debitum et potestas. Pulchre M. Antonius Pitsillius, colores 5. fol. 71. Quin etiamsi geminâ, ait, sit praeditus potestate: absolutâ quam vocant, id est, quae ipsa in se, non ut negotialis ordo requirit; sed expeditius quaestiones decidit: et ordinariâ, id est, quae recte et iuris ordine, civiliter communiterque procedit. Ordinariâ illi omnino utendum dixerunt prudentiores: absolutâ numquam, nisi maior urserit causa, si divinam vitare cupierit indignationem. Quocirca nec posse quidem illâ uti videtur; quando nec dicitur posse, quae contra ius, ac sane cum peccato fecerit. Est enim institutus, ut faciat iustitiam etc. Hûc pertinet, t. tit. C. si contra Ius vel util. public. l. 3. C. de prec. Imp. offerendis: ubi habetur, invalida esse rescripta, si sint contraria iuri, et publicae utilitati, nis petenti prosint, nulli noceant, l. 9. C. d. tit.
In hoc a tyranno differt bonus Princeps, quod ille absolutâ utitur potestate cum non debet. vide Laelium Zecchium, l. polit. 5. ad fin. Vana est ergo distinctio, (ut et monui iam supra) quam hîc adhibent nonnulli, inter potestatem et voluntate; inter posse et non
debere, Waremund dereg. subsid. cap. 15. num. 6. fol. 178. Keckermann. difput. practic. 34. quast. 13. aprinc. Non potest uti plenitudine potestatis, quando non dfebet; nisi dicere velimus; Tyrannum esse, et Imperii flagitia committere posse, sed non debere. Vetitum est seeleri nihil: summae etiam potentiae prohibitum et scelus. Principem non debere uti plenitudine potestatis, nisi raro; nisi cum magnâ causâ; nervose etiam, et multorum auctoritate probat, Ladovic. Rodolphin. tract. de absolut. princ. potestat. cap. 4. Qui idem, cap. 6. latissime deducit, plenitudo potestaris, quando non operetur, adde Lancellot. Conrad Templ. ommum iudic. 1. cap. 1. §. 4. fol. 443. et multis seqq. Petra, de potestat Princip. cap. 3. quaest. 3. et cap. 21. ac seqq. Camill. Borell. in summâ decis. tit. 12. Inprimis cum iure ordinario agi potest; haut utendum est absolutâ potestate. Amirato, lib. 17. discurs. 2. Hinc est quod quando Princeps aliquid concedit, id secundum ius commune concessisse videatur; nisi contrarium liqueat speciatim. l. 35. c. de inoffic. testam. vide Rodolphinum cap. 3. Quodque rescripta reducenda sunt ad ius commune, Gail. 1. ob servat. 33. num. 6. nec extendenda ad ea, quae facere non potest Princeps, nisi ex plenitudine poteslatis. Unde ea quae a solo Principe pendent, tam censentur difficilia impetratu, ut in iure pro impossibilibus habeantur. l. cum servus 39 §. final. de legat. 1. Hinc etiam non retardari, impedirive debere iustitiae secundum leges administrationem, ullâ pragmaticâ sanctione, etiam geminatâ, recte sancitur in Novell. 113. Quod et ordinationi magni consilii Mechliniensis in sertum conspicimus, tit. 1. art. 2.
Omnia Principis arbitrio sunt relicta; sed arbitrium illud iure et aequitate in formatum esse debet. Cum Imperium Principi ut viro bono concedatur, non in meram voluntatem conferatur, l. 75. ff. de leg. 1. vide Iohann. Camman. disput. 1. th. 105. Ex solâ ideo necessitate et salute populi, metiri convenit hanc absolutam potestatem. Nec enim Principes Domini sunt subditorum, ut pastores Ovium, quas laniis vendere possunt. Boccalini. 2. de Parnase cap. 6. fol. 32. Rextamquam populi sui tutor, praescriptam Tutoribus regulam servare debet; ut tumdemum pro Domino habeatur, cum pupillis providet, hoc est, cum salutem et in columitatem populi tuetur. Nicolaus Betsius, de pact. famil. cap. 6. sel. 154. Quod de Pont. Maximo pronuntiat Hiero. Savonarola, in Oraculis della renovatione della chiesa ad fin. lib. 1. hoc nos etiam de Principe possumus usurpare. Papa omnia potest: Quello (omnia) s' intende che puo tutele cose, che confanno con Christo, et che concordano con la sua intentione. Lsponi adumque quello (omnia) civetuttele cose buone. Perche, quello ch'e male, ch'e ingiusto, e nulla. Manus Regia, ait Scipio Gentilis 1. de Iuris diction. 1. non minus iustitiâ, quam potestate est
definienda: sed inprimis simplicitate quâ dam, et celeritate in exsequendo quod est dictum, adde Sixtinum, de Regalib. lib. 2. cap. 3. num. 41. etc. Assoluti Monarchi si monstrassero (ita Principes instituit Boccalini 2. di Parnaso, ragguag l. 6. fol. m. 31.) de gli stati loro, nell esse quire le deliberationi de negoti loro piu importanti: manel consultarle, capi di una ben ordinata Aristocratia. Quin imo Prudens Princeps, licet subditisprosit absolutam usurpari potestatem; id tamen haud sacit, nisi iisdem sit gratum: exemplo Henrici Magni Galliarum Regis; qui est oitresola, de ne point faire de bien par force. Mercure Francois, tom. 1. fol. 45. b. Et Princeps qui uti cogitur contra aequitatem naturalem, sed tamen ad publicum bonum, vel ex necessitate, tali potestate absolutâ; eo minus est felix, optime et fere divine Michel de Montaigne, lib. 3. de sessais, cp. l. fol. m. 80. Interim tamen in Principe pro absolutâ potestate aliquid faciente, praesumitur in dubio iusta causa. Lancellot. Conrad. temp. omn. iudic. 1. cap. 1. §. 4. fol. 422. Tandem ne Sacrilegus videar, quod tam late de Principum disputo potestate, propter l. 2. C. de crim sacrileg. et con stitut. si cularum. lib. 1. tit. 4. munio me auctoritate et ratione Ludovic. Rodolphini, concl. iuris pract. 9. adde Petram de Potestat. Princip. capit. 1. et meum discrus. de iurud. Imper. Rom. quaest. 1.
Quicumque potestate absolutâ, ac non ordinariâ sine causâ utitur, licet hominem non habeat, sua qui facta diiudicet; certum nihilominus est, quod peccet apud Deum, ut dicit Isernia, in c. unic. num. 7. quaesint regalia in usib. Feud. qui potentes potenter exquiret. psalm. 82. Sapient. cap. 6. Veriffimum etenim est eftatum Tauleri: Quo status est altior, tanto casus est gravior, et culpa maior. Eleganter Seneca in Thyeste:
Quicquid a vobis minor expavescit,
Maior hoc vobis Dominus minatur.
Omne sub Regno graviore Regum est.
Si genus humanum et mortalia temnitis arma;
At sperate Deum memorem fandi atque nefandi.
Non equidem punitur ab aliquo iudice humano Princeps; sed hoc tantum fit de facto, et propter publicam utilitatem. Dn. Bacchov. ad Treutler. disputat. 5. th. 6. lit. c. Ioh. Gerhard loco de Magistratu num. 265. etc. Poenâ caret; sed non culpâ, Carnin. in oppugnat. Turris Babel. fol. 542. etc. Non est ius contra Deum; nec quod peccatum est, ius dici potest. Sicque sub. ditus punire Principem nequit, ex defectu iurisdictionis: non quod is egerit iure. Graviter Dominicus Baudius. Civil. sap. lib. 1. fol. 37.
-- Ius habet Rex in suos,
Sed Numen atque immensa Maiestas Dei
Reges in ipsos est, ut humanas vices
Tyrannus evitare possit, qui sacrum
Profanat omne, iusque iuraendum Iovis:
Sed poena quamvis tarda laneo pede
Progressa tandem deprehendit improbos,
Nec linquit unquam debitum noxae caput.
Quin et eum, qui omnia pietatis, iuris ac honestatis repagula nefarie perfringit, in iudicium vocari, et publicâ auctoritate contra eundem procedi posse, magis communiter placuit. Cum talis tyrannis,, non amplius potestas sit; sed purum latrocinium, Iohan. Gerhard. in cent. quaest. polit. decad. ult thes. 6. Dn. D. Lansius, discurs. del. Regia. th 94. et 101. Hocque si vi alicuius iurisdictionis fieri non possit; defensionis tamen iure rite procedit; cuius rei tractatio, ad curationem Rei publicae spectat. de eâ que re ago ego, polit. cap. ult. lib. 2.
Facessant ergo ab hâc potestate, Tyrannicae vel voces, vel cogitationes, Iuvenal. Satyr. 6.
Hoc volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas.
Silubet licet, an nescis te Imperatorem esse, et leges dare, non accipere? quibus verbis Imperatoris Severi vidua, filium est allocata, Spartianus, in Caracallâ Et iisdem fere verbis, in marito reprehendebat olim Izebela, animi abiectionem, et consilii inopiam, tamquam Rege indignam; cum vineam ipsi deneg sset Naboth Iizrehelita: Tune nunc exerceres regnum super Israelem? 1. Reg. 21. verss. 7. Exulet Caligulae responsum, qui Antoniae aviae, pro suâ auctoritate monenti, ut quaedam secus ageret: Memento, ait, mihi omnia in omnes licere, Erasm. apophtbeg. lib. 6. Et hic idem, cum destinâsset in terficere fratrem, eumque suspicarerur sese medicamentis praemunire adversus venenum, ita locutus est: Antidotum adversus Caesatem. Quasi Caesar multis aliis modis posset trucidare, quem vellet exstinctum. Erasm. ibid. Ac etiam ille inter multos senatores discumbens, risu fere disrupit. Interrogatus cur id faceret, respondit: Quia in meâ potestate est, hosce capite multare. Suetonius. Tyrannica est iactantia Neronis: Neminem Principum ante ipsum scivisse, quid sibiliceret. Improbandam esse arrogantem eiusdem vocem apud Senecam, 1. de Clement. Ioachim. Stephani dicit, 1. de iuris dict. capz. num. 14. Ego vitae necisque arbiter, quid cuique mortalium fortuna datum velit, meo ore pronuntiatur. Nulla pars usquam nisi volente me, floret. Haec tot milia gladiatorum, quae pars mea comprimiot, ad nutum meum stringentur. Quas nationes funditus exscindi, quastransportari, quibus libertatem dari, quibus eripi, quae ruant urbes, quae
oriantur; Mea iurisdictio est. Non dicatur de Principe bono, quod de Achille Horatius canit:
- - Iura negat sibi data.
Sic et auctor belli Saxonici, de Alberto Archipraesule Bremensi scribit, quod Heinrico IV. Imperatoiri iuveni adhuc inculcaverit, sequentia praecepta: Fac omnia quae placent animae tuae, hoc solum observans, ut in die mortis tuae in rectâ fide in veniaris. Stultum est, si non in omnibus satisfacias desideriss adolescentiae tuae. Ille vero ita docebat, quasi sit in hominis potestate, in unâ horâ mutare vitam suam. refert etiam Lehman. lib. 5. cap. 25. qui idem lib. 5. cap. 58. fol. 510. consimilia alia exempl habet, et ego in templo iustitiae, num. 101. Utinam has vel similes voces, numquam audirent Principum Christianorum aures; aut si audiant, severitate simili, quâ Antigonus Macedonum Rex, reiciant. Qui cuidam dicenti, omnia Regibus iusta, honestaque esse: Sunt per Iovem, inquit, Barbarorum duntaxat Regibus. At nobis ea tantum honesta sunt, quae honesta sunt, (sui scilicet naturâ) et ea tant um iusta, quae iusta sunt. Vasquius, in praefat. lib. 1. quaest. illustr. num. 103. Pii et prudentes Principes, aures habeant cum Homerico Ulysse, cerâ obduratas ad omne carmen; quod dulce solum Aulicis; sed miseris subditis, et lugubre et funestum exsistit. Obdurent aures ad adulatorias illas suggestiones, quemadmodum Aspis ad vocem incantatoris; eamque praemuniat illis dictis: Potentes potenter exsequentur, peccatum non remittitur, nisi restituatur ablatum, etc. Absoni sunt nonnulli ICti, qui in Topicâ legali, certum argumentilocum signant, ubi a potestatis plenitudine argumentum deducitur ad id, ut semper iustum censeri debeat, illud quod Principiarridet, l. 1. de constitut. Princip. §. sed et quod Principi Insitut. et Iur. natur. gent. etc. post Everhard. in Topic. Matth. Stephani, 2. dialect. Iur. loc. 77. Graviter et cordate Reinhard Lorichius Hadamarius, in locis commun, de Institut. Principum tit. de Princ. potesstat. sol. 43. b. Innonnullis, inquit, Principum aulis sunt, qui eiusmodi quaedam ad aures Dominrum occinunt: Quid etiam gratiosissime Domine haesitas? an te Principem esse oblitus es, qui legibus (quae solummodo pertinent ad homines plebeios) nullis obstrictus, regnas? An non ius est quod tibi placuit? Tua Celsitudo maior legibus. Regnum non est ex praescripto; sed ex animi libidine vivere. Quicquid usquam tuorum quisquam possidet, id omne tuum est. Tibiliberum donare vitam, liberum eripere. Tibi fas est addere rem, cui visum sit; fas est, ubi velis, adimere. Alia aliis vitio et laudivertuntur: Tibi nihil non honestum, nihil non laudi futurum, Vis tu Philosophrastis istis ac Scholasticulis, praeposterâ Rem publicam sapientiâ turbantibus, auscultare? Facessant isti, et hominibus privatis,
Sacerdotibus, Monachis dogma suum inculcent (Haec quamvis non aperte dicantur, tamen hasesse cogitationes multorum Aulico- Politicorum, eventus saepius sat super que docet, argum. Psalm. 14. a princip. At docti et prudentes Domini, licet aliquando tartareis palponum Auliicorum stimulis ad maleficia impellantur, concessis tamen Imperii sui viribus, numquam abutuntur. Hactenus Lorichius, vide etiam me in templ. lustit. num. 100. et seq. Achûc quoque pertinet tota Tragoedia Sophoclis, Antigone dicta. Adulatores, ait Waremundus, de subsid. regnor. cap. 15. ad fin. de plenitudine potestaris tradiderunt, quae adeo sunt deformia et impia, ut abhorreant ab omni ratione, humanitate et pietate: ut quandoque dubitare cogar, an ab hominie vel Diabolo sint prolata. Placeant magnis, mihi non placent. Placeant mancipiis Aularum et Daemoni, Deo non placebunt. Estienne Pasquier, lib. 6. des lettres, fol. 239. etc. Nonimmerito Boccalini, Pietra de Paragone, fol. m. 92. expetit et optat; ut quid de casibus Conscientiae, quotannis ingentiavolumina protrudunt, et non nisi in Privatorum actiones sollicite inquirunt, quandoque Magnatum Conscientiis parili ausu certos terminos ponere non dubitarent.
Alibi quidem Aristoteles, 4. politic. 8. Finis, inquit, summus Aristocratiae, virtus est, Oligarchiae opulentia, Democratiae libertas. Videmus item Reges ac Principes, non aliud antiquius durare, quam sui Status firmitatem, quae in existimatione et auctoritate, promptâ que subditorumobedientiâ, consistere putatur: In omni Republica componenda conservandaque praecipue in considerationem venire experimur, securitatem eorum, penes quos est poli/teuma, id est, summum Imperii ius, et praesentis Rei publicae Status conservatio ac corcoboratio. Hinc Imperiorum arcana, arcana dominationis, simulacra Imperil, de quibus tractat Clapmarius. Attamen Imperantium tranquillitas, tum etiam praesentis Rei publicae Status diuturnitas, quam communem rationem Status nominant Politici, non principalis, sedsubordinatus Imperiorum finis est. Dum enim praesens Status conservatur, et Imperii Constantiae prospicitur, eo ipso finis ille Imperiorum principalis, iustitia nimirum, honestas et salus publica, sarta tecta servari censetur. Unde Imperii arcanorum finem esse prodit Clapmarius, 1. cap. 5. bonum publicum, et cap. 6. iis limites praescribit fidem, honestatem, virtutem, quod exemplo probat Sepulveda ad Aristot. lib. 3. polit. cap. 9. fol. M. 149.
NIL frequentius hodie, et omni etiam fere saeculo fuit, quam non ex Politicis solum multos; sed et Theologos quosdam, Regibus ac Magnatibus aliis blandiri, et cumprimis absolutam iis, liberamque in subditos firmare potestatem:eumque pariter in sensum, abuti sacrarum literarum auctoritate; quo nempe conlcientia Principum secura magis, et subditorum ad Imperium Tyrannidi compar, animo patienti perferendum, adstrictior sret. Minime culpo eos, qui legitimae alias studiosissimi libertatis, non vitio adulationis; sed eo tantummodo fine, duram quoque Regum tuentur potestatem, ut conatus quoscumque seditiosos in herbâ, quod aiunt, succidant, nec succrescere ullo modo sinant: sed nolim tamen ego Regium ius, vel Regale nominari; quod si temere usurpetur, in hoc saeculo dominantes, aeternipost exitii mancipia facit; Regesque licet non ad poenam temporalem, ad culpam tamen adstringit. Lubet nunc pressius examinare S.S.Scripturae bina loca, quae hîc urgentur; et primo quidem famosumillud Regium Ius, quod proponi videtur, libr. 1. Samuel. cap. 8. quodque secundum vulgatam versionem, ita se habet:
11. Hocerit ius Regis, qui imperaturus est vobis. Filios vestros tollet, et ponet in curribus suis: facietque sibiequites, et praecursores quadrigarum suarum.
12. Et constituet sibi Tribunos, et
Centuriones et Aratores agrorum suorum, et messores segetum, et fabros armorum et curruum suorum.
13. Filias quoque vestras faciet sibi unguentarias, et focarias et panificas.
14. Agros quoque vestros et vineas, et oliveta optima tollet; et dabit servis suis.
15. Sed et Segetes vestras et Vinearum reditus ad decimabit, ut det Eunuchis et famulis suis.
16. Servos etiam vestros, et an cillas et iuvenes optimos, et asinos auferet, et ponet in opere suo.
17. Greges quoque vestr os addecimabit: vosque eritis ei servi.
18. Et clamabitis in die illâ a facie Regis vestri, quem elegistis vobis: et non exaudiet vos Dominus in die illâ, quia petistis vobis Regem.
Uno fere ore hîc omnes, qui Biblia ex Hebraeo, alias in linguas converterunt, illud quod est in originali, Misphat hammelech, Iudicium Rega per lus Regis reddunt. Ita fecit Hieronymus, seu Latinae et a Romanâ
Ecclesiâaprobatae versionis auctor, Translatores Tigurini, Castalio et Pagninus interpretatur Lex Regis; Lutherus daß Königs Richt. Senes illi, quos septuaginta Interpretes nominare solemus, habent ibi dikai/wma tou= bas1ile/ws2: et quod adhuc magis est, Chaldaeus Paraphrasles
[Gap desc: Greek words]
seu Stat utum, aut Lex Regis. Est namque
[Gap desc: Greek word]
, ut alia Chaldaica multa, transsumptum ex Graeco; et tam literis, quam significatu idem quod no/mos2 notat. Britanniae magnae Monarcha. Iacobus, aliquot ante annos, et quidem nomine suppresso libellum
publicavit, de Iure liberae Monarchiae vide Thomam Rosam, in enarrat. de virtut ib lacobi Reg. fol. 50. qui nunc Regiu operibus est insertus, ubi fol. 184. censere videtur: Monarchiae constitutionem inter Iudaeos, atque eiusdem hanccelegem, exemplare esse, ad quod omnes Christianae et bene institutae Monarchiae possint, imo debeant conformari; utpote ab ipsomet Deo fundatam, et oraculo sacerrimo, eius ore prolato sancitam. consentit Conradus von Einsidel. tract at. deregalib. quaest. 1.
Alii ius hoc, in extremâ demum necessitate; ubi tam Princeps, quam subditi, Patriae debent parere omnes, l. 2. ff. de Iustit. et iur. usurpandum esse, contendunt. Waremundus de Erenberg, tractat. de subsid. ao onerib. subditor. cap. 7. num. 13. et seqq. et cap. 9. num. 8. etc. item cap. 11. num. 21. qui ait: generaliter Dominum explicare populo voluisse morem, consuetudinem, statum, uniuscuiusque Regni; videlicet tempora sese obicere Regibus posse, ut nolentes volentes cogantur uti, et quasi abuti subditis, in salutem et commodum Regni. Cui consonat interpretatio Nicolai Lirani (ita dicti, quod Brabantinus, oppidoque Lirâ oriundus erat, Drusius, ad loca Genes. cap. 15. et ad loca Exod. c. 33.) qui ad d. cap. 8. Samuel. censet, quod ea sic ratio sit pro tempore necessitatis. Quibus quoque adstipulatur (hâc de re prolixe disputans) Ioann. Camman. disput. de Iurib. Maiestat. 2 thes. 11. et seqq. multis. et in eodem acquiescit Ioh. Gerhardi, locor. Theologicor. tom. 6. tit. de Magistrat. polit. num. 128. Ac sic et lib. 2. Chronici. scribit Melanchthon: Deus ad petitionem Israehtarum constituit Regem; sed praedicit onera Regni: Hoc est Ius Regis, etc. Hîc dicunt aliqui describi Tyrannum, non Regem, nec dici haec ita, tamquam approbante Deo servitutem. Sed textus nominat Ius REGIS, et loquitur de oneribus, stipendiorum causâ impositis, non tribuit potestatem instituendi extremam servitutem contra legem divinam. Quia Deuteronom. 17. praeceptum est, ut Rex discat legem, et eam sequatur in tota gubernatione. Et punitur Achab, qui distinctionem Dominiorum, in lege sancitam, tollere voluit, cum Nabotho invito erepturus erat vineam: Quamquam autem et interdum mitis et salutaris est forma Regni, tamen asperior est, quam Aristocratia. Et pauci in magnâ potentiâ sunt moderati.
Sed fere est, ut veriorem, seu probabilem magis putem eorum opinionem; qui nullum hîc constitui Ius Regis; sed omnia, quae Samuel eo loci habet, ad mores ac consuetu dines pravas vicinorum Regum, referenda esse censent; cui sententiae, dum viveret adstipulabatur quoque Dn. Matthias Hafenrefferus, Vir omnisciâ excultus doctrinâ: pro eâque in dissertatione quâdam publice habitâ, operose etiam propugnavit. Ita ut sermo hîc non de Privilegio vel Iure; sed de
Tyrannide atque iniuriâ esse videatur: quibus etiam legitima potestas, si summa et perpetua sit, non raro subditos vexare solet. Hâc namque animi sumus infirmitate, potentiae magnae ut nil citius desit, quam moderatio eius, vide me polit. 1. cap. 9. num. 24. vers. 1. quae repetii intr. de comparat. rerum publ. Sic et D. Marta, in tractat. de iurisdict. part. 1. cap. 35. num. 1. et seqq. scribit: Samuelem cum consecrâsset Saulem Regem, electum iussu Dei, composuisse librum, circa concernentia Principis Maiestatem: sed a Hebraeis annotatum inveniri, Reges successores illum concremâsse, ut sine lege in subditos tyrannidem exercerent; et ideo decipi Melanchthonem, putantem Iura Regum consistere in iis, quae d. cap. 8. Samuelis, consignata inveniuntur. Ac rectius ea intelligi de his, quae facturi sunt Reges, non legitimâ regnandi lege; sed abutentes potestate. consentit Iohann. Molanus, de fid. haeretic. servandâ lib. 4. cap. 14. et eruditissimus Martinus Becanus, in analog. cap. 16. quaest. 9. omnique exceptione maius est, quod scribit B. Gregor. Magnus, Reg. 10. ex pos. 4. Ius Regium hoc, non ad historiam praecipi; sed eo ostendi, quid acturi sint Reges reprobi, quid vitaturi boni. Item Georg. Buchananus, de Iure Regni apud Sootos, mihi lit. Bb. 8. ubi ait: cavendum esse, ne quae in tyrannorum vitâ Dominus exsecratur, nos Regibus ab eo concessa putemus. Et item Iohann. Althusius, Politic. cap. 19. num. 51. et seqq. multisqui putat, Samuelem illîc loqui de iniquis, immoderatis, et non necessariis contributionibus servitiisque; ad lubidinem Regis, non ad Rei publicae utilitatem exactis. Idque innuere censet, vers. 28. qui dicit: ideo Israelitas ad Iehovam, pro exoneratione harum calamitatum clamaturos esse. Pariter Caspar Kloke, de contr: butionib. conclus. 46. opinionem hanc, non plausibilem modo; sed et aequitatis autumat plenam esse; ita ut ii, qui contrarium mordicus tuentur, et Principibus habenas nimis laxant, sive adulationis, sive metus, sive odii sive obligationis insimulari possint: magis Placentiam, quam Veronam iter dirigentes.
Argumenta et rationes, quae pro firmandâ hac opinatione adduci possent, multa sunt: ex quibus aliquot hîc sistam, (1) Non dicitur haec sectio, nisi ad metum Iudaeis in cutiendum: ut loquitur Rab. Iuda teste Drusio, ad loca difficiliora Samuel. ibid. EX causâ finali Orationis, indagamus eius mentem atque sensum; ea extendit, restringit, et declarat dispositionem omnem, et principaliter est attendenda. Tiberius Decian. respons. 41. incip. sequendo ordinem dubiorum, sub. num. 21. lib. 1. Finis autem huius Samuelis propositionis, dehortatorius est, constans malorum, quae occasione, (non iure) huius petitionis poterant evenire. Nihil Samuel constituit aut desinit: sed minatur tantummodo mala, aut iniurias a Rege metuendas. Per modum sollemnis contestationis, ius
illud putativum proponit; non per modum praecepti. Minime loco iuris; sed praedictionis futuri mali. argum. d. cap. 8. vers. 9. (2) Loquitur ex ore Dei irati, argum. vers. 7. et seqq. dict. cap. 8. Samuelis. Idque disertis verbis apud Oseam cap. 13. vers. 11. dicit Iehova: Dedi tibi Regem in furoremeo, et abstuli in irâ meâ. Futuri ergo Regis potentia, ut poena temeritatis populo denuntiatur. At vero legitima potestas, et magistratuum reditus iusti, non sunt poenae subditorum. Ac sic quoque Flavius Iosephus sentit, lib. 6. antiq. Iud. cap. 4. qui ait: Populi voluntatem de habendo Rege, vehementer Samuelem contristâsse, qui propter iustitiam innatam, non amabat Regiam potestatem, ut nimiam; valde enim Optimatum gubernatione delectabatur, non aliam existimans conducibiliorem ad populi felicitatem. Huic Deus se praebuit ad videndum, consolatus eum, ne postulata populi aegre ferat: dicens, non tam ad ipsum pertinere hanc contumeliam, quam ad se, quem nolint sibi solum esse Regem. Idque moliri coepisse iam inde, ex quo primum ope suâ ex Aegypto sint educti. Verum non multo post futurum est, inquit, uteos consilii huius sero paeniteat, quando nec factum, infectum esse poterit, et ipsi suam erga me, aeque ac te, ingratitudinem damnabunt. Non iubeo te eis creare Regem, quem ego designavero: idque prius quam facias, praemonebis quantum malorum sibi ultro adsciscant, protestaberisque eos, te invito, ad mutationem status in deterius properare.
(3) Samuel noluit Populum subicere servituti, contra legem; sive ratione primitiarum, sive distinctionis dominiorum et pro- prietatis, in Decalogo sancitam: Non facies furtum; non concupisces alienum etc. (4) ius Regis describitur Deuteronom. cap. 17. vers. 14. et seqq. illudque pluribus explicat R. P. Martinus Becanus, in analog. cap. 16. quaestion. 8. et seqq. mult is.
14. Cum ingressus fueris Terram, quam Dominus Deustuus dabit tibi, et possederis eam, habitaverisque in illâ, et dixeris: Constituam superme Regem, sicut habentomnes per circuitum nationes.
15. Eum constitues, quem Dominus Deuts tuus elegerit de numero fratrum tuorum. Non poteris alterius gentis hominem
Regem facere, qui non sit frater tuus.
16. Cumque fuerit constitutus, non multiplicabitsibi equos, nec reducet populum in Aegyptum, equitatus numero sublevatus: praesertim cum Dominus praeceperit vobis, utnequaquam amplius per eandem viam revertamini.
17. Non habebit uxores plurimas, quae alliciantanimum eius: neque argenti et auri immensa pondera.
18. Postquam autem sederit in solio Regnisui, describet sibi Deuteronomiumlegis huius in volumine: accipiens exemplar a Sacerdotibus Leviticae tribus.
19. Et habebit secum, legetque illud omnibus diebus vitae suae: ut discat timere Dominum Deum suum, et custodire verba et ceremonias eius, quae in lege praecepta sunt.
20. Nec elevetur cor eius in superbiam super fratres suos, neque declinet in partem dexteram vel sinistram: ut longo tempore regnet ipse, et filii eius super Israel.
Hocque Regium ius, ex Talmudicâ doctrinâ, ita explicat Paulus Riccius cap. 2. fol. mibi 281. Rex non iudicat, et minime iudicatur. Nullum dicit estimonium, neque de eo dicitur: Discalceationis legem non subit, quam etiam cum eiusdem defuncti Regis uxore frater minime observat. Non iungitur matrimonio defuncti fratris, nec frater defuncti
Regis uxori, alterius tamen Regis derelictae viduae Regem sociarl licet. Funus proarbitrio comitatur, ac ad funebre epulum in subsellio (quod cubile Fortunae nonnulli vocant) recumbet, et universa multitudo resider humi. Bella gerit arbitraria, magni senatus consensu. Macerias (ut patens sibi fiat iter) et quascumque structuras diruit pro nutu. De militum praedâ, ipfe imprimis fibi partem reservat. Plures quam decem et octo uxoresnon ducat. Equorum copia non maior sit quam equestris eius ordo reguirat. Argenti quoque et auri cumulum aggregare non sit sollicrtus, nisi prout militiae, et Rei publicae usus deposcit. Legis pentateuchum sibi conscribat, quem secum foris retineat, et in castris ac domi collo appensum reservet. Regis inequitare equo, eiusque insidere solio non licet, regali quoque uti sceptronefas. Regem capitis abradentem capillos, et in balneo nudum neque adrre, neque intueri licet Ius hoc Regis vere est, animo sanciendi legem, a Deo Opt Max. prolatum; discrepans planeque contrarians ei, quod minitans et dehortanspopulo Samuel diu post indicabat. Atregerit Albericus Gentilis, disput. Regia???. fol. m. 18. et seq. Promulgare Mosemlegem imperandi, Samuelem parendi legem; per hanc, quid ferre subditi; illâ quid facere debeant Reges, ostendi. In eundem sensum fere, Guilielm. Barclaius, contr. Monarchomaeb. lib. 2. fol. m. 255. et seqq. mul s, item lib. 3. cap. 6. Talia facere, quae Samuel de Rege proponit, tyrannidem et iniuriam esse in facto; ius tamen inimpunitate delicti versari, ait. Potestatem hîc intelligi non eam, quae competit ex praecepto, neque etiam eam, quae est ex permissu, quatenus liberat a peccato; sed quatenus poenis legalibus eximit operantem etc. Ac ita ex sensu Barclai, et eorum qui illum soquuntur; Officium Regis, propositum a Mose, a potestate licitâ, quam Samuelem explicare censent, seiungendum est. Non equidem ego nego, liberum haut esse populo, ab solutum legitimeque vocatum Regem, solio turbare, etsi limites iustitiae, et charitatis transcendat, eaque et graviora etiam faciat, quam quae a Samuele praedicta fuerunt Sedambigo, an hoc iuris nomen, proprie mereatur; nonfit ex quâdam iuris permissi praerogativâ; et tantum scandali maioris evitandicausâ, (ita salvo aliorum iudicio puto) et ne motus gravioressuboriantur, subditi impedire non poslunt. Et haut iusta consequentiâ deduci videtur: Populus Principem, in subditos iniustum, punire nequit: Ergo licet Regi vel Principi praeter fas in subditos saevire. Nam et cum quis contumeliâ aliquem afficit, non propriâ auctoriatate is se vindicatrite, l. 25. §. 1. ff de procurater. Et tameniniuriam (non ius) esse, nemo dubitare potest. Non video, quomodo aliquid contra, vel praeter ossicium factum, iuris nomen mereri queat. Transgressio officii quaecumque, peccatum habetur: Peccatum
vix ullâ ratione ius nominari posse, videtur. Quod et attigi, et late deduxi iam suprae.
(5.) Usurpantia subsequuta, quae regina habetur omnium interpretationum, praeclare docet; illa a Samuele enumerata, non iure in subditos usurpari: nec quoque populum Israelis, ad ea patienda, obstrictum exstitisse. 1. Samuel. 11. rers. 5. Saul etiam postquam Rex creatus fuit, agros adhuc aravit suos: nec talem habuit aulam, qualem ipsi concedebat lex illa Regia putativa. Sed tamen mox ingruente necessitate, praecipit toto populo, ut iret ad bellum. Veteres enim Reges, inprimis eo fine creati fuerunt, ut praecederent populo suo, in bellum proficiscenti: quod et hodie apud Canibales fieri solet. Montaigne, desessais lib. 1. cap. 30 fol. m. 151. 1. Samuel. cap. 14. vers. 45. Populus impedit atque intercedit, quo minus Regis filius inique puniretur. 2. Samuel. cap. ult. et 2. Paralip. cap. 21. vers. 23. dixit ad Davidem Ornan; Tolle et faciat Dominus meus Rex, quodcumque ei placet: sed et boves do in holocaustum etc. cui vers.seq. Rex David respondet: Nequaquam ita fiet; sed argentum dabo quantum valet, neque enim tibi debeo auferre. Verum habuisset David iustissimam causam hanc regiam legem usurpandi, et aream auferendi, ut eam consecraret, ibique erigeret altare.Adhûc magis urget, quod tacuit de eâ ratione, sive iure aut iudicio Regis Rechabamus; quodque huius consiliarii, tam seniores, quam iuniores cuncti siluerunt; cum Israel a iugo duro levari se vellet, 1. Reg. cap. 12. quod, (si Samuel parendi legem praescripsisset) tam pertinaciter non rite potuisset peti. Scelestissima coniuratio fuisset decem tribuum Israelis; quod eâ occasione a Rechabeamo defecit, et Ieroboam elegisset regem: quod tamen factum nullibi conspicitur vituperatum; quin agis diserte approbatur, d. cap. 2. vers. 24. A Domino quidem sactum idfuit; sed non ille peccata facit, vel iustificat contra ius sacta. Quî Achabus, et Iezebela, 1. Reg. cap. 21. pretio magno, maiorique dolo, infamiâ maxumâ, cupierint vineam Nabothi; quam per verba legis, Vineas vestras accipier, habere potuerunt? Improbatur dict. cav. vers.19. quod contra officium Regis, possederit illam vineam Achab. Iezabel Regina, saep. dict. cap. vers. 7. dicit quidem ad maritum; Grandis es auctoritatis, et bene regis regnum Israelis: quod geminum est cum illo itidem feminae impotentis; si libet, licet, an nescis te Imperatorem esse etc. ut attigi iam supra. Poenam luit ille ob regii muneris abusum. Sed Naboth non ullo culpatur loco; quod renuit, regique respondit. Prohibeat mihi Dominus, ne dem hereditatem Patrum meorum tibi. vers. 3. quod, si ex lege oboediendi, vineas dare debuissent Israelitae, a Nabotho perperam factum esset. vide Pareum, exercit. theolog. lib. 2. cap. 14. Ac Rabinicum
commentum est: quod Iudaei aiunt: quia in ipso vitae extremo anima eius cum ardente ultionis desiderio emigraverit, factum fuille ad explendam vindictae libidinem Spiritum mendacem in ore Prophetarum, Riccius, in epitom. Talmudicae doctrin. fol. 277.
(6) Non aliud innuit proprietas genuina sanctae linguae. Haut textus Hebraeus de iure quicquam dicit; sed Misphat hammelech (Iudicium Regis) idem significat hoc loco, quod supra hoc lib. eod. Samuel cap. 2. vers. 13. Haec erat ratio sacerdotum (filiorum Eli) Misphat hacohanim, hoc est, haec erat prava consuetudo, et iniuria quottidiana. Eadem significatio vocis Misphat, quâ morem et consuetudinem notat, invenitur itidem, 1. Samuel. cap. 27. vers. 11. Et hoc erat iudicium (id est, ratio, mos et consuetudo) Davidis, omnibus diebus. 1. Samuel. cap. 30. vers. 25. Posuit hoc in legem, seu statutum, acin iudicium, (id est, morem) Israeli. Nec Samuel solum hâc voce Misphat, pro consuetudine, usurpat; sed et passim hoc in sacris Bibliis fieri solet. Sic Genes. cap. 40. v. 13. Dabis calicem Pharao, in manum eius, secundum iudicium pristinum, id est, vet erem morem. Iosuae, cap. 6. v. 15. circumiverunt civitatem, secundum iudicium (morem) hoc. Iudic. 13. vers. 12. quod erat iudicium pueri, hoc est, mos et ratio vivendi, Ibid. cap. 18. v. 7. iuxta consuetudinem Sidoniorum. Psalm. 81. v. 5. Ritus Dei Iacobi. Psal. 19. v. 132. Respice me, et miserere mei pro iudicio, (consuetudine) erga amantes nomen tuum. Ecclesiast. cap. 8. vers. 5. Tempus et iudicium, (id est, morem et consuetudinem) cognoscet cor sapientis. lib. 1. Reg. cap. 18. vers. 28. Incidebant se, secundum ritum, (hoc est, consuetudinem suam) suum. 2. Reg. 1. v. 7. quae erat dispositio viri. 2. Reg. 11. v. 14. stetit ad columnam iuxta morem. 2. Reg. 17. v. 33. Diis suis serviebant iuxta iudicium (consuetudinem) gentium. ibid. mox. vers. seq. 34. Usq; in praesentem diem, sequuntur iudicium, (id est, morem) antiquum. Nehem. 8. vers. fin. fecerunt sollemnitatem iuxta morem. Ex quibus liquido patescit, vocem Misphat accipi tam in bonam, quam malam partem. Hîc vero in malam sumi, adducta supra docere videnturargumenta. De eâdem re etiam Vatallus, ita ad eundem locum scribit: Ad verbum, hoc erit Iudicium Q d. his moribus, et hacconsuetudine utentur erga vos reges: talem exercebunt tyrannidem, cui parere necesse erit. Quidam Hebraeorum dicunt, haec esse licita regibus: alii vero dicunt; Dominum haec dixisse, ut deterreret populum a petendo rege etc. Sic Arias Montanus in versione interlineari, et etiam Tremellius, huncce locum vertunt: Haec erit ratio Regis. Ac etiam Homerus, Odyss. 4. vocem (di/kh) pro consuetudine usurpat:
-- *h(/t) e)sti\ di/kh qei/wn bas1ilh/win etc.
-- Quae consuetudo est divinorum regum,
Alium odere mortalium, alium amant.
Addere lubet quae ad eundem locum notat, in Comment. Petr. Martyr. Oratio Samuelis est dissuasoria: Scopus est, ut populus sibi retineat libertatem suam. Contra illi omnino regem volunt; qui causas cognoscat, qui libertatem asserat, qui hostes profliget. Contra Samuel enumerat incommoda, quae sint secutura: ac si diceret, si vultis commode vivere, et effugere tot mala, nolite vobis creare regem. Hoc Samuel exemplis non confirmat, cum tamen suppeteret exemplorum copia. Habuerant enim Iudaei Regem Abimelechum, hominem superbum et impotentem; qui, quas turbas in eâ Republicâ dedisset, non poterant non meminisse. Videbant vicinas gentes a regibus suis opprimi, et expilari. Meminerant, Pharaonem perdidisse et se et regnum suum: sed ista Samuel non commemorat. Tantum monet, quid sit eventurum. Ita Deus, cum homines deterret a peccatis, proponit supplicia. In quâcumque die comederitis, inquit, morte moriemini. R. Chimhi ait, Iudaeos inter se discrepare, an hoc vere sit ius regium. Alii aiunt, quod nomen ipsum regis, sine hoc iure non possit consistere. Alii negant, quod Deus nihil hîc constituat; sed tantum minetur; quid sit secuturum. Simplicius responderi potest, verum ius Regis descriptum esse in Deuteronomio: hîc autem non verum ius proponi; sed tantum usurpatum. Quis enim praescribat Regi? Cor eius est in manu Dei. Tantum putat se habere iuris, quantum libet. Sed quomodo, inquies, potest tueri Rem publicam, et ius dicere sine satellitibus? Quomodo pugnare potest sine armis et equis? Quomodo alet aulam suam, sine proventu? Verum quidem est: sed in exigendo adhibendus est inodus. Aulam tueri debet, et aliquam pompam; sed ad usum Rei publicae, non ad luxum. Tributa cum ratione et modo exigere licet: verum per vim et oppressionem, ipsam animam miseris subditis, quod hodie fit, auferre, intolerabilis tyrannis est. Tales erant aliarum Gentium Reges: tales sunt, qui splendore et pompâ, subditos perterrefaciunt. Tales isti sibi dari postulant. Primus Rex commemoratur fuisse Nimbroth. Itaque dicitur fortis venator coram Domino;quod esset magnus Tyrannus, et oppressor populi. Peccata Iudaeorum excreverant in eam magnitudinem, ut omnino castiganda fuerint hâc servitute. Habuerant bonos et moderatos iudices. Sed ut olim Ranae non contentae trunco Principe, impetrârunt a Iove ciconiam; ita isti, non contenti iudicibus, postulant a Samuele Regem. Somniârunt fortasse, talemfore Regem, qualis describitur in Deuteromio: qui studeret legi Dei, et eius verbum perpetuo legeret. Sed longe aliter
accidit. Nam in toto Regno Iudae, vix quatuor inventi sunt boni Reges: David, Iosias, Iosaphat, et Ezechias; quamvis ipsi quoque non parvis vitiis contammati essent. Alii autem non Reges; sed pestes esse videbantur Rei publicae. Et tamen quicumque erant, non licebat excutere iugum, et ab illis deficere. Hucusque Pet. Martyr. Plane cum hisce consentit Dn. Andr. Osiander, in notis: Iudicium, ait, hoc loco, ut et aliis quibusdam Scripturae locis, morem vel modum significat, quo aliquid fie ri solet. Describentur autem paulo post Regis mores, non qui ipsum deceant; sed qui Monarchis ut plurimum sint familiares. Non igitur adprobat vox divina ea, quae contra officium Reges admittunt. Sie et Paulus Tossanus, in notis marg in. voculam Recht/a Luthero usurpatam, explicat per verbum Weise. Et inquit: Allhie wird nicht gehandlet von dem/ das einem König von Rechis wegen gebürt: Sondern dessen sie sich pflegen anzumassen.
Licet ea, quorum hîc Samuel facit mentionem, iure licita fuissent in Israelitico regno, non tamen haec ad alia regna trahi possent. Loquitur enim Propheta de Rege, a Deoirato, poenaeque loco dato: ut innui iam modo supra. Loquitur de Dominatu, rerum et personarum dominium secum trahente. arg. d. cap. 8. lib. 1. Samuel. vers. 17. et dixi, politic. lib. 1. cap. 5. num. 22. Ecce quoque ipsi aiunt ad Samuelem: Pone nobis Regem, sicut omnes gentes. vers. 5. et 20. Atqui reges gentium vicinarum, tales proculdubio erant, quales hodie Turci, Tartari, Moscovitae, etc. Namque ut Asiae populi, servili magis animo sunt, quam Europaei; ita Tyrannorum Imperiis facilius semper parebant; quod fese idem praedicari potest de Africanis. Inde sunt, qui particulam illam Deo displicuisse putant, sicut emnes gentes. Nam in gentibus non Deus imperitabat; sed Rex. Drusius, ad difficil. loca Samuelis. Acitidem Aristoteles agnoscit; Deum imperitare, ubi lex imperat, non regis absoluta potestas, lib. 3. polit. cap. 21. Eandem ob causam, noluit Gedeon dominium habere in Israelitas: Non ego, ait, dominium habebo in vos: Iehovah habiturus est dominium in vos. Iudic. 8. vers. 23. Ergo non pertinet assertum illud ius, ad Monarchiam regalem, et adhûc minus ad eam, quae legitima vocatur, statibusque mixtis aggregatur. Et certe omnia capita illius regii iuris, dominatoria sunt. Namque ait populum futurum regi in servum, 1. Samuel. 8. vers. 17. Regem capturum filios subditorum suorum: id quod nunc facit Turca, qui hâc ratione colligit Ianitsaros.
Nunc paucis agere lubet, deversiculo 6. Psalm 51. qui secundum Hebraicam verborum proprietatem ita se habet: Tibi, soli tibi peccavi, et malum in oculis tuis feci; ut sis iustus in loquendo te, mundue sis in iudicando te. Sane Davidem, (quia Rex erat, aliumque non timebat)
haut in Uriam (cum eius subditus fuerit) verum soli Deo peccâsse, non solum dicit Ovvenus lib. 3. Epigrammat. 51.
Subditus in legem peccat, regemque Deumque.
Rex peccat soli (Rex quia nempe) Deo.
Sed et hoc idem dicunt, (ac meo quidem sensu) admodum inconsiderate ex sanctis Patribus nonnulli (quorum alias negligentiam sequi malo, quam diligentiam quorundam sciolorum obscuram) idque etiam placet Henning. Arnisaeo, lib. 1. de iure maiest at. cap. 3. num. 3. Sic B. Ambrosius, in Apolog. David, cap. 4. et o. Peccavit David, inquit, quod solent reges; sed paenitentiam gessit, flevit, ingemuit, quod non solent reges. Quod erubescunt facere privati, rex non erubuit confiteri. Qui tenentur legibus, audent suum negare peccarum; dedignantur rogare indulgentiam, quam petebat, qui nullis tenebatur legibus humanis, Rex utique erat, nullis ipse legibus tenebatur; quia liberi sunt reges a vinculis delictorum. Neque enim ullis ad poenam vocantur legibus, tutiimperii potestate. Homini ergo non peccavit, cui non tenebatur obnoxius. In eundemque sensum allegantur etiam in aureâ, in 50. Davidicos Psalmos, Cyrillus ac Didymus quoque. Consentit Antonius Agellius, ex congregatione Clericorum regularium Episcopus Acernensis, in libro qui inscriptus est, Commentarii in Psalmos, et in divini officii canrica, impressi Romae ex Typographiâ Vaticana, Anno 1606. pag. 236. ad Psaelm 50. Tibi soli peccavi. Quia cum regiâ dignitate ac potestate ceteris praestem omnibus, et nulli sactorum meorum rationem reddere debeam, tuo silius iudicio subiectus sum, teque solum iudicem habeo. Itaque si quid peccavi, Tibi soli peccavi, tuus reus sum, a te solo aut damnandus aut absolvendus. At vero si quis ex fundamentis fidei Christianae, hanc rem diiudicare velit; aliter eam se habere comperietur. Princeps Christianus, aeque proximum diligere debet, ac vilissimus quisque subditorum, si velit esse Christianus: hoc si negligat, erga proximum peccat, cui debet charitatem. Iuri naturali, Princeps ut homo est obstrictus; quod docui iam supra. idque inter nos quandam instituit cognationem; et consequenter, hominem homini nocere, nefas est, l. 3. de iustir. et iur. Quod si quis faciat, debitum certe reciprocum violatur, et impingitur in iuc illud naturae. Neque conclusio concludens est: Princeps a subditis puniri nequit. Ergo illos iniuste offendens, in eos haut peccat. Diversa namque sunt, iniuriam pati, et eam vindicare posse: nec est necesse, ut, hoc sublato, illud auferatur. Sic namque filius punire nequit Patrem; et amen non perperam dici potest, patrem in filium deliquisse. Sicque Savi peccavit in Gibeonitas, et fuerunt ii expiandi sanguine posterorum Saulis, 2. Samuel. 21. vers. 3. Sic Pharao, dicit Mosi
atque Aharoni: Peccavi in Dominum Deumvestrum, et in vos. Exod. cap. 10. vers. 16. Et eranttamen illi subditi Pharaonis, plane absoluti. Absit autem ut humaniorem Pharaonem praedicemus, quam fuerit pientissimus David. Ac quoque, 2. Samuel. 12. apologus propositus a Nathane arguit; Davidem etiam in Uriam maxume peccâsse. Is itaque: Tibi soli, ait, peccaveram; id est, tu sciebas peccati gravitatem, cum adhuc non palam illud esset. vide Emanuel. Tremell. not as ad d. Psalm. 51. Dn. Iohann. Arnd. In der Außlegung deß Psalters/Psal. 51. contion. 2. nu. 2. Ideo etiam dicit ad Davidem Nathan. 2. Samuel. 12. vers. 12. Quod Deus retributurus sit Davidi in propatulo, quod in abscondito perpetrârat. Soli Deo, caecum domus scelus, ut lib. 1. Aeneid. Virgilius loquitur, retectum erat. Eita etiam intellexit hunc locum Paraphrastes Chaldaeus; qui habet: Coram te solo peccavi, et malum coram te feci. Nec impertinenter Aretius Felinus, (quo nomine se occultavit Bucerus) in explanat. Psalmor. Peccârat, et in fidissimum militem Uriah, ac totum exercitum, quem huius necandi causâ, in periculum adduci iusserat; sed dum perpendebat, quantum hoc suo scelere contempserat, et offenderat Deum: inde ita torquebatur, et animo discerpebatur, ut id unum sentiret, unum quereretur, ac diceret Domino: In te, in te unum peccavi. Idque et quod tuum adeo verbum contempsi, quod te tantopere irritavi; hoc, inquam, me enecat, dilaniat, excarnificat, etc. Quae postea Flaminius, fere ad verbum, inseruit suis explicationibus in Psalmos. Sed non omittam etiam, quae habet de hoc loco Savonarola. Nimium tibi soli peccavi: quia mihi praecepisti, ut diligerempte propter te, et creaturarum amorem ad te referrem: ego autem dilexi creaturam magis quam te, diligens eam propter se. Quid est autem peccare, nisi amori inhaerere creaturae propter se? Quid autem hoc, nisi facere contrate? Certe qui amat acreaturam propter se, facit creaturam Deum suum. Ego itaque tibi soli peccavi, quia creaturam Deum meum constitui. Abieci ergo te, tibi soli iniuriam feci. Non enim contra aliquam creaturam peccavi, si finem meum in re creatâ constitui: quia non mihi praeceptum fuit, ut aliquam creaturam diligerem propter se. Si enim mihi mandâsses, ut Angelum solum propter se amarem, et ego pecuniam propter se dilexissem, utique Angelo peccâssem: at cum tu solus diligendus sis propter te, et creatura amanda in te, et adte, equidem tibi soli peccavi; quoniam propter se, creaturam amavi. Sed quod deterius est, Et malum coram te feci. Non enim erubui peccare coram te. O Deus, quot peccata commisi coram te, quae nullo pacto coram hominibus perpetrâssem, imo quae nullo modo homines scire voluissem? Timui magis homines, quam re, quia caecus eram, et caecitatem amabam; ideo nec videbam, nec
considerabam te; oculos solum carnis habebam; ideo solum homines, qui caro sunt, cernebam, eosque timebam. Verum, tu omnia peccata mea intuebaris, et enumerabasea: idcirco nec ea celare te, nec tergiversari, nec fugere a facie tuâ potero. Quo ibo a spiritu tuo? et quo a facie tuâ fugiam? Quidigitur faciam? quo me vertam? Queminveniam defensorem? Quem obsecro, nisi te Deus meus? Quis adeo bonus? Quisita pius? Quis tam misericors? Qui pietate omnes creaturas incomprehensibiliter superas. Tibi enim proprium est misereri et parcere, qui omnipotentiam tuam, maxime parcendo et miserando manifestas. Fateor Domine, tibi soli peccavi, et malum coram te feci. Miserere mei, et omnipotentiam tuam manifesta in me, ut iustificeris in sermonibus tuis. Nam tu dixisti: Non veni vocare iustos; sed peccatores ad paenitentiam. Iustifica me Domine, in sermonibus ruis; voca me, suscipe me, da mihi agere fructum dignum paenitentiae: propter hoc enim crucifixus es; propterea mortuus et sepultus. Dixisti etiam: cum exaltatus fuero a terra, omnia trahamad me ipsum. Iustificare in sermonibus tuis. Trahe me post te: curremus in odorem unguentorum tuorum. Dixisti iterum: Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Ecce ego venio ad te, onustus peccatis, laborans die ac nocte in gemitu cordis mei Refice me Domine, ut iuscificeris in sermonibus tuis, et vincas cum iudicaris. Nam multi dicunt: Non est salus ipsi in Deo eIus; Deus dereliquit eum. Vince Domine istos, cum ita iudicaris ab eis, ne me derelinquas usquequadue. Da mihi misericordiam et salutem, et victi sunt. Aiunt enim, quod mei non misereberis, quod me proicies a facie tuâ, quod me amplius non suscipies. Ita iudicaris ab hominibus, ita de te loquuntur homines, haec sunt eorum iudicia: sed tu pius, tu misericors, miserere mei, et vince eorum iudicia; ostende in me misericordiam cuam, laudetur in me pietas tua. Fac me unum de vasis misericordiae tuae ut iustificeris in sermonibus tuis, et vincas cum iudicaris. Te enim homines iudicant rigidum et severum: vince tuâ pietate et dulcedine iudicium eorum, discant homines peccatoribus misereri; et accendantur delinquentes ad paenitentiam, videntes in me pietatem, et misericordiam tuam. Hactenus Savonarola. Varias explicationes variorum habet R.P. Iohan Lorinus, Theolog. e Societ. Iesu, in erudito operosissimoque Commentario in Psalmos.
Sed haec omnia, cunctaque mea, censurae rectius candideque sentientium submissa sunto.
QUamplurimae ex huiuscemodi absolutae potestatis rectâ diiudicatione, resolutionem habent quaestiones maxumi momenti. Exinde enim deduco: Maiestatem sine causâ, hoc est, publico commodo non suadente, Civibus res suas, earumque dominium, aut ius etiam ex iure civili descendens, auferre, vel subditorum bona usurpare non posse. l. 13. ff. commun. praedior. Del Castill. quotid. controvers.cap.28. Pinel, part. I. rubr. cap. 2. de rescind. vendit. Caevallos tom. 4. quaestion. 906. Late Dn. D. Harpprecht, in pr. Institut. de rerum divis. num. 94. etc. Dn. D. Bocer, de Investit. cap. 3. num. 74. et de collectis, cap. 6. num. 25. etc. Cravetta, consil. 172 463. 625. 630. et 749. Betsius, de pact. familiar. fol. 515. etc. Bornitius, de Maiest. cap. 10. fol. 76. Bronchorst. 2. e)nant. 63. et 1. Miscell. 1. Pruckman, in §. soluta potestas. fol. 292. etc. Freherus, ad Petr. de Andlo lib. 2. 6. 8. fol. 187. Hardevv. ad Dassel. consil. 1. Camman. 1. th. 59. et 2. th. 33. Arumaeus, disputat. feud. 3. tbes 11. Brunning. disput. de univers. thes. 4. a. Bornitius in Aerar. 7. cap. ult. Hunnius, de transact. cap. 4. exercitat. 1. et 2. Keckerman disput. practic. 34. quaest. 7. ad fin. hucque pertinet tot. tract. Petr. Ant de Petra, de iure Principis. Lex. 15. §. 2. de rei vindic. et l. 11. de cvict. l. 11. §. 1. de publican. quae in contrarium adferuntur, exaudiendae sunt de hostium agris; quos dedititiis relinquebant non iure mancipii, sed possessionis, hosce expellere, et praedia militibus post assignare vel publicare, ex iure belli licebat: in quo casu nos non versamur. Gothofred. ad d. l. 11. ff. de evict. et idem late ad l. 20. de captiv. et postlim. ac dixi ego in oeconom. tit. 5. et 6. lib. 1. ff. quaest. 3 Adde Aerod. rer. iudicatar. lib. 4. tit. 7. cap. 3. ac tit. seq. cap. 1. et de aequitate Romani Senatus, in aquaeductibus ducendis, vide Frontinum de aquaeduct. Romae, fol. m. 126. Nulla Maiestas, nec libertatem, nec bona mihi sine causa auferre potest, nec sufficiens causa est, si ornatus vel delectationis gratiâ hoc fiat: ut probat interitus domus Achabi. 1. Reg. 21. et pertinet hûc maxima pictas cuiusdam Regis Arabis: de quâ notanter Boterus, de detti. fol. 107. Sic et Cicero, pro Cecinnâ, inquit: Si pupulus iusserit me tuum servum esse, putas ne id iussum ratum atque firmum futurum? Et idem, 2. offic. Videndum erit ei, qui Rem publicam administrat, ut sua quisque teneat, neque de bonis privatorum, publice deminutio fiat. Quin nec in casu publicae
utilitatis, rem mihi meam adimere potest Maiestas, nisi pretio refuso: etenim necessitatis periculum ad omnes, non ad unum spectare debet, vid. Gail. 2. observ. 56. et ibi in concluss. latiss. Graeveum. Et facit hûc quod Principis Imperio, non Domino, omnia sunt subiecta, ut dixi lib. I. polit. cap. I. num. 36.
Ex hoc deducunt nostri Doctores, Fidei commissariam substutionem, a Principe everti non posse, etiam de plenitudine poteltatis: Cravetta consil. 736. nisi concurrente aliquâ causâ, respiciente publicam utilitatem, et quod fidei commissarius ad minimum aestimatione recompensetur. Petta cap. 32. Intrigliol. de substit. centur. 3. quoiest. 95. Principem ex imperfecto testamento, non adire hereditate, nec capere legatum, Pruckmann. §. soluta potesl as. mebr. 3. effect. 10. fol. 801. Testamentum, quod ob defectum sollemnitatum irritum erat, visolutae potestatis confirmare, Pruckmann effect 7. fol. 746. vel testamentum iustum, firmumque immutare, aut claubsulas a testatore dictas commutare. Sueton. in Tiberio cap. 33. Covarruv, variar. 3. cap. 6. num. 5 etc. Vasquius illustr. 52. num. 26. Pruckmann. effect. 8. fol. 770. Nudo decreteo, alienationem Pupillarium bonorum non firmare, Dn. Nebelkra decis. 7. Tollereve ius antiquae possessionis. Cravetta. consil. 639. aut ius maioratus. Castillo lib. 1. pract. quast. quoest. 28. Non item in praeiudiciumagnatorum filiam habilitare, Pruckman. fol. 332. Invito marito statutum, ne uxor absque consensu eius testetur, tollere: Peck. 3. de testam. coniug. cap. 251 peremptoriam concedere, aut remittere exceptionem, Cravetta, consil. 555. Bronchorst. 1. miscell. 3. ad venditionem rerum suarum cogere aliquem, Arithmaeus, peric. 1. disput. 9. thes. 3. aut similia, non posse.
Hîc itidem notanda esse videtur distinctio, inter casus exquibus ius tertii laeditur; et inter illos, ubi tertio haut praeiudicium infertur. In priori solum necessitas et utilitas publica, in posteriori Principis mera gratia aliquid operatur. Verum de potestate absolutâ in praeiudicando iure a tertio quaesito, vide latedisputantem Petrum Antonium de Petra, tractat. hâc de resingular. cap. 24. 25. et fere per tot. libr. Ac aiunt nostrates, etiam circa ea. quae indirecta iustertii laedunt, nil posse illam potessatem: indeque nequit Princeps institui in re litigiosâ, Petra, cap. 14. De Clausulâ motu proprio, fol. 633. ex certâ scientiâ, fol. 640. ex plenitudine potestatis, fol. 651. non obstante, fol 655. dicti tractatus, pluribus agit Petra, et consulatur Marta, tractat. de Clausulis.
Sic Princeps, non naturali tantum; sed et civili ratione, contractibus, ut alius quisque privatus obligatur, nec revocare, etiam cum subditis initum Contractum potest. l. 26 C de donat inter Vit. et uxor. Scheplitz. ad consuet ud. Brandenburgi c. part. 2. tit. 8. §. 3. Petrus
Wesembec. consil. 2. num. 65. etc. (quippen nam hîc maxume Principem decet esse sincerum, Marnix. section. 7. resolut. 2.) nisi aliqua iusta causa, quae bonum publicum respicit, illum suadeat revocari. Caephallos, opin. commun. contra cammun. tom. 2. quoest. 852. Vincent. Cabotius, 2. disput. variar. cap. 10. Betsius, de pact. famil. fol. 47. etc. Camman, disp. 5. th 57. Brunning, disputat. de Universit. th. 4. 6. Bronchrorst. 1. miscell. 2. Keckerman. disput. pract. 29. problem. 13. Heinricus Velstenius, decad. 8. thes. 7. Distributivam iustitiam, non ita ad unguem observare cogitur Princeps ut iam modo monui commutativae vero respectu, cum contractus nequeant claudicare, Princeps non minus obstringitur, quam privatus, Henricus Scotanus, disp. ex lib. 1. c. th. 5. Sed tamen ex causâ liberare se potest Princeps obligatione, ex contractu descendente; ut ante aliquot annos fecit Hispaniarum Rex, Rod. Botereius, histor. tib. 3. fol. 02. idque et iam ante etiam attentavit, Meteranus lib. 5. fol. 284. Si Princeps duobus vel pluribus eandem rem indulserit, promiserit, vendiderit; etc. priorem. quam vis posterior rem teneat, potiorem putant: contra ac in privatis fieti solet. Scotanus dict disput, thes. 6. Hîc tandem quaeri potest, num fidei Principis stetur, siquidem is solus de facto attesteur? et magis est, ut Bodino adistam: qui Principis attestationem, adminiculis aliis deficientibus, insufficientem putat. 1. de Republ. 10. et lib. 6. cap. fin. Fridericus Tilemannus, dispur. ff. volum. 2. disput. 3. th. 37. (qui alios plures allegat etc.) Bacchovius volum. 2. disp. 5. thes. 7. lit. oe. Volcmar. tractat. de Testib. Centur. 1. Part. 1. fol. 6. Mynsing. centur. 5. observat. 34. Sed trimembris haec mihi videtur esse disceptatio. Aut enim Princeps pro alio testimonium fert, aut pro Imperio, seu in Regni, aut vero proprium ipsius commodum. Princeps cum pro alio testimonium dat ut Privatus, aut ut Princeps, officii scilicet ratione, unius omnino testis responsionem, non esse audiendam, etiamsi praeclare Curiae praefulgeat honore, rescripisit olim Constantinus, in 1. 9 §. 1. C. de testih. 1. 20. de quastion. idque more maiorum comparatum scribit Cicero, pro Roscio. hocque iuri divino, seu ut nos loqui malumus, naturali, videtur esse consentaneum; secundum illud: In ore duorum vel trium teslium omnis consistit veritas. Iurisiurandi religione, tesles prius quam testimonium perhibeant, arctandos esse, in supr. d. l. 9. in prin. etc. 51. extr. de testib. sancitur, et testium depositionem duobus constare, ipso testimonio et iuramento, quorum alterum sine altero non valeat, notatur in c. fraternitatis extr. dict. t. adeo ut tralatitium sit apud nostrates testes, praecise ad iuramentum, et quidem sollemne, compelli posse, Ruland. de commiß. part. 2. lib. 2. cap. 11. in tantum ut consuetudo non impediat, etiam de Illustribus disserens personis, Ruland. dict. loc. et lib. 4. cap. 11. ad fin. part. 2. quo
conferunt, quae scribit, in tract. de Existim, Freherus lib. 2. cap. 4. num sin. Quin nec stifficere Dand gegene Trero an eines Eydsstate/in personis quoque Illustribus, signat idem Ruland. part. 1. cap. 10. ltb. 4. num. 26. etc. Haec autem an in Principe locum habeant, et an nimirum Principi pro privatoaliquo sibi subdito, et contra subditum, testimonium dicenti, contestem si non habeat, credatur? an Principi non iurato adhibeatur fides, dubitatur haut immerito. Scio qui dem Principem, iustritiae plenum praesumi, et omnia deliberate prout convenit, facere, acideo non esse dubitandum, quin dicat verum. Quae ratio effecit, ut nostri dicant Dd. simpliciter, Principi assertioni credendum esse plane, nec solum Papae, Regis et Imperatoris; sed etiam cuiuslibet alterius habentis iura Imperialia et regalia, Farinac. de oppos. contra pers. test. quoest. 63. cap. 3. num. 84. etc. Scio sanctiatati et sinceritati Xenocratis, tantum apud Athenienses tributum olim fuisse, ut cum aliquando testimonium dicexe coactus, ad aram iurandi canusâ accessisset, universi consurrexerint iudices, et ne iuramentum daret, proclamârint. Indeque incivile esse, non in iuratorum Principum dicto fidem habere: cum partium plerumque ipsarum consensu, et voluntate corporale remittatur iuramentum claris et opinatis universim, Freher. 2 de Existim, cap. 6. num. 18. Sed potest tamen incidere casus, et negotiorum quorundam hoc exigere momentum, ut ad amussim necesse sit hanc discuti controversiam. Et tunc sane nec Principi iniurato, nec unicus si sit testis, credendum esse, interrogatus responderem In omnium quia est ore, dictum unius, dictum nullius, l. Iuru iur and: C. de testib. c. licer universis. c. veniens. etc. cum similib. ext. de testib. Idque non solum de Iure Canonico et Civilis sed et de iure procedit divino. Deuteron 17. et 19. Marb. 18. Corinth. 13. Quoniam nec Evangelium, nec ulla divina humanave lex unius testimonio, etiam idoneo, quempiam condemnat vel iustificat, c. admonere 33. quaest. 5. adeo ut statuto vel consuetudine, nec etiam a Principe vel Papâ fieri possit, ut unico testi plenaa hibeatur fides. Farinac. de Oppos. contra Pers. test. quoest. 63. num. 8. etc. Cum Q. Scaevola, vir excellentissimus, testis in reum productus, testimonium dixrsset, dtscedens adiecit, ita sibi credi oportere, si et alii idem asseverassent: quoniam unius testimonio credi, res esset pessimi exempli, Valer. Maxim 4. cap. 1. Hoc idem facere debet bonus Princeps. Hocque exemplum imitari si nolit Princeps, vestigia Parlamenti Parisiesie sequi debet bonus quilibet Senatus, Cum enim Rex Galliae Henricus II. hominem quendam damnare iussiset, quod eum in Crimine capitali deprehendisset, nec tamen nomen et circumstantias criminis pervulgari vellet, iudicestumei Parisienses responderunt, se iuratos esse, nisi sceleris convictum
damnaturos neminem. Bodinus 6. de Republ. fol. 757. cui affistit Tilemann. 21 part. disput. 3. thes. 37. Eundem regem in causâ quâdam gravissimâ, privati modo et quidem iurato coram iudicibus testimonium dixisse, idem resert Bodinus, ibid. Hûcque confert, quod receptum est communissime, Principi nullatenus credendum esse soli, si de facto attestetur alieno. Farinac. dict. quoest. 63. cap. 3. num. 157. etc. vel sitertii praeiudicium inde metueretur; aut si Principis assertio, alterisit allatura detrimentum, Mascard. conclus. 139. num. 4. conclus. 141. et conolus. 1234. num. 104. Farinac. quoeslion. 63. num. 174. et seq. Sic in iis, quae non dependenta Principis voluntate et potestate, non est standum assertioni illius, sive respiciat factum alienum, sive proprium. Farinac. soep. dict. quoest, 63. nu. 151. et seqq. putasi attestetur, quod talis proditor fuerit, et quod propterea ad se redierit feudum, Aurel. Corbul. de iure em phyteutic. cap. 12. quaest. 5. Contratrium respondendum, et Principis dicto fides adhibenda plenissima, si officii ratione aliquid a se, vel coram seactum vel gestum esse, verbo velliteris, attestetur. Farinac. d quoest. 63. cap. 3. nu. 80. 98. 139. Hinc verba literarum apostolicarum, quibus Papa proprimum factum marrat, plene probant, si super illis gratia vel intentio Papae sundetur, clem. un deprobat. Nam si statur literisiudicis attestantis aliquid de his, quae pertinent ad officium suum, l. si publicanus §. de rebus. ff. de public. Baldus in rubr. c. de fid. instrum. Hocque si praecedit, licet Iudex esset, Ribaldus, ut post Bald. dicit Iason, l. pacta novißssima num. 7. de pactis. quanto magis standum erit dicto Principis, cuius auctoritas superemi net omnes? Mascard. conclus. 1234. num. 1. et multis seqq. Magis credendum est Principi, quam Notario uni, vel etiam plutibus, Anto. Gabriel. tit. de Probation. conclus. 2. num. 11. Ubi tamen et haec videtur adhibenda esse limitatio Oldradi, conclus. 258. ubi distinguit, quod verba Principis aut sint narrativa, aut assertiva, aut dispositiva. Primo casu non probant, verba assertiva in facto proprio probant. Et verba dispositiva, sive per modum causae prolata, indistincte probationem inducunt. Ad hocque ut verba Principis etiam officii ratione aliquid attestantis, sufficienter probent, necessario requiri, quod super iis intentio fundetur. Mascard. dict. conclus. 1234. nu 93. etc. Adeo ut verba enuntiativa, quibus Principis haut nititur intentio, nec etiam praesumptionem inducant, quâ de re latissime Mascardus, conclus. 622. Cephalus, cons. 465. num. 47.