GAbrielem Misdaum natum aceepimus anno eo, quo et Carolus V. Caesar, millesimo, nempe quingentesimo, municipio Antuerpiae non ignobili, nec infrequente, Brechta; loco et remediocri, patentibus honestis magis, quam lautls, quantum fuit inauditum. Hi tales puero eximiae indolis hoc benefiei um impertiverunt: quod in temporum illorum barbarie, optimis literis, quatum aetatula illa capax est, mature et recte curarunt instituendum: usi cumprimis opera docti cuiusdam, ut illo saeculo, hominis Ludovici Loii: qui celebrem ilhe scholam aperuerat: et insigni dexteritate, ad exquistiam morum et eruditionis elegantiam, puetitiam diligenter tum conformabat. Quo nomine suspectus et exosus, ut erant tempora, idem fuit illis: qui gliscente Lutheri doctrina, et per Belgium etiam sese diffundente, quicquid paulo venustius apparabatur, ad invidiam odiumque ficta criminatione traducebant. Ipse vero Mudaeus, et quicumque ci operam dederant, eius industriam, adsiduitatem, et in docendo sidem, grato animo praedicarunt, et ad extremum usque, aetate iam grandem, omnibus benevolentiae officiis sunt prosecuti.
Cum autem ab illa indole, quae optime se dabat, nihil non fructuum parentes et praecepror ipse sperarent: auctor hic illis fuit; ut quamvis puerili aetate ad maiorem ingenii cultum capiendum, in celebrem et amoenam eius regionis Academiam, Lovanium ablegarent. Celebrabantur ibi, mter alia doctorum nomina, duo velut principes studiorum Erasmus Roterodamus, et Ludovicus Vives Valentinus Hispanus: qui inquisirionis rabiem fugiens, voluntario exilio solum verterat et cum Erasimo, fremente Sophistarum turba, probiotem doctrinatum culturam, magno iuventutis concursu, et cunctorum ordinum gratia excitabat.
Horum in notitiam commendatione Indolis suae celeriter pervenit, usus etiam convictu et famiharitate Erasmi interiore, in collegio, quod vocant Lilianum: ubi rationes ille vitae, quoties in Belgico versaretur, habebat pridem constitutas. Quo autem strenuius nobile illud ingeniorum par literaturae decus politius extollebat et latius propagabat: eo vehementius odium inflammabatur eorum; qui meruebant, ne iliato doctrinae lumine sordes inscitiae suae conspicerentur vulgoque innotescerent. Aestus iste aemulationis inter alios Mudaeum quoque corripuit, hac, ut ipse commemoravit, occasione. In exercitationibus
declamatoriis. quae de more illius gymnasii, feriatis brumae diebus, anniversariae frequentantur, usu venit: ut Vives de collapsa restituendaque disciplinarum ratione orationem haberet gravem ac luculentam. Huic simul ac problema ex Aristotele scitum Mudaeus subiunxerat: idque ultro citroque verbis sonantibus ac sententiis crebris diseeprarat: Vives ad acumen et elegantiam adolescentis obmutescens, missa quam instituera tresponsione, cepit in laudes eius ercurrere, et fere pueri doctrinam variam cum inani suorum aemulorum, pileotenus philosophorum, cum magna vocis libertate componere. Gratulari hanc memoriae suae felicitatem et sperare, profligata brevi saeculorum multorum inscitia, bonas artes ab interitu vindicatum iri. Denique ludos Sophistas facere: ac in adolescentiae corruptores, nomine non re doctores, acri oratione invehi: deque barbarie quasi debellara, victor triumphare. Haec res in celebri loco magnaque frequentia cum auditorum applausu acta, vehementer incendit illorum animos: et cum vivem{*Ipsius Caroli principis et Adriani Cardinal.} superiorum subsidio munitum adoriri vererentur, in Mudaeum magnis criminibus incurrerunt, inque ipsum omnem derivarunt culpam. Nec caruit periculo tum Mudaeus: cum ex ea fact. one senatus Academiae constaret: et penes eundem. potestas esset omnis, ius quoque gladii ex amplissimis illtus gymnasii privilegiis. Ac evulgatum fuit in comitus illorum de homine non solum exterminando: verum etiam per collegia fustigando dehberatum fuisse. Sed bonorum intercessione, et Vivis contestatione, si quid durius in innocentem statueretur: vertit ea tempestas Mudaeo in misericordiam: qua aetatem eiusmodi
meriot dignamur.
Favorem igitur primariorum nactus, sie in artium stadio decurrit: ut et provectiores post se relinqueret: et in anniversariis collegiorum promotionibus inter multos alios primus Universitatis (sic enim vocant) aetate adhuc immatura sit renuntiatus: quod in illo literatorum theatro, ad opinionem sollertiae, conciliandamque benevolentiam valet plurimum.
Quae usque co in se minui Mudaeus passus non est: ut mox apertis publice privateque elegantiorum doctrinarum scholis, omnium praecipue studiosorum in se oculos convertetet: nec quisquam illorum, qui eadem tum factitarent; pari in pretio haberetur. Erat enim in eo natura talem ad rationem affabre facta: vis ingenii: rectitudo indicii: memoria singularis: animus praesens: doetrina polita: oratio non sordida: res cogitatae diligenter ac compositae: corparis temperatio succi sanguinisque plena: os honestum: actio decens: von suavis admodum et canora, nec uspiam resistens.
Ita suis et aliorum studris inservientem, Deus ad illam vitae
rationem, cui destinabatur, mature perduxit. Cum enim Dominus a Blioul, vir in aula inter primos excellens, liberis suis doctorem philosophiae iurisque conquireret, qui Mudaeo praefetendus esler; reperiri potuit nemo. Hoc in officio non aequavit solum; sed et superavit exspectationem omnium: tantumque morum probitate, ingenii dexteritate, mirificaque discendi docendique iuris facultate praestitit: ut in filii loco ab eo, cui dedie tus esset, hero diligeretur: et huius liberis germana charitate, quae omni post vita duravit, arctissime iungeretur. Cum iisdem exinde non Lovanii solum: sed et in plerisque Galliae gymnasiis, quo cumulandae erudirionis gratia concesserant, coniunctissime iuxta iucundissimeque vixit.
Inde domum reverso, ae inconsuitae iuventutis more, nuptiis inauspicate properatis implicato, eadem ex domo Blioulaea prolixe largiterque tributa sunt nihilominus, quae concupiisser, omnia: sumptus docturae adipiscendae: bibliotheca luculenter instructa: aedes ad commoditatem splendidae: ambitus amplitudine spatiosae: amoenitate hortorum saluberrimae: quas quod vita suppetiit; gratis inhabitavit.
Ornatus ergo iura docentium insignibus, dedit operam: res ut nomini responderet: Scholisque in prppatulo habendis itae profecit atque inelaruit: ur non solum susceptum iurisprudentiae titulum defenderet egregie: verum etiam in praecipuorum, qui tum proficebantur numerum, celeriter peruchiret: cunctorumque Iuminibus cito obstrueret: Praeter enim illa, de quibus diximus, naturae bona, cum exquisita iutisprudentiae doctrina, Philosophiam etiam, sermonis elegantiam, antiquitatis notationem, et inprimis artem illam ad rectam omnium institutionem necessariam, ab Ictorum subselliis diu exclusam ac perverse repudiatam, Logicam dicimus, in suggestum afferebat. Hisce factum est: ut nihil institutione cius esset ad discendum utilius: nihil ad gratiam, illa quidem tempestate, popularius, praesertim ad Germanos: qui comtius hoc docendi genus prae ceteris amplectebantur: nec institutione tantum; sed et imeriore amicitia convictuque eius familiariter utebantur. Horum etiam rogatu disputationibus iurisprudentiae, quas creberrime praelectionibus adiung bat, Dialcetica quoque et Ethica nonnumquam interponere non gravabarur: infixa iam animis et stabilita de meltoribus literis hac sententia longe verissima: amborum sine suosidio nihil solidipraeclarique in disciplina iuris attentari, ne decam perfici posse.
Circumferebatut tum Lagalis (sic enim inseriptum erat) Dialectica, Christophori Hegendorffini, de qua asseveravir, nec iuriscunsultorum, nec dialecticorum placitis illam admodum
convenisse. Quamobrem ut hominis nimium scripturientis exiftimationi consuleretur, adductus popularium eius prec bus, sumpsit in manus libellum: et quid quaque in parte dignum animadversione notaretur, de superiore loco commonstravit. Atque ea post dictata magno fuerunt usui, de quibus aucotr scriptum aliquanto subtisius interpolaret suum.
Sub idem tempus coepit publica iuris Institutionum exedra vacare: cui statim summa consensione ipse est praefectus: quam ita quidem prudentia, suaviloquentia, sedulitate decoravit sua: ut non ab ea accepisse, sed in illam intulisse splendorem iudicaretur: nec quisquam ex aliis nominatetur, quamvis aetate ordinequive dignioribus, qui vel numero auditorum, vel celebritate famaquive nominis cum hoc adaequa ri posset. Urebat hoc istos, ut fit, qui tanto minorem suae iam senum aetati existimationiquive non succreseere; sed praecurrere moleste ferrent.
Nec etat nihil, quod de horum malevolentia conqueri nonnumquam potuisset: sed maluit generosus animus bene saciendo, se ipsum indies superare: quam male dicendo cum invidis maleque natis obtrectatoribus nequiquam decertare.
Id tamen constat, cum invidiae declinandae causa foras aliquando evolare{*Praesertim cisum Lipsiam esset evocatus.} cupiisse: et aliquo pervenire, ubi nec facta, nec nomen, ut aiebat, Pelopidarum audiret. Sed pen dentem animi obque domestica nutantem ac tardantem, et amtcorum consilia dubitanter exquirentem, deterruerunt gratiosi in aula nonnulli: quibus partim veterum studiorum societate, partim recenti institutionis beneficio iunctus (nam magna pars ex eius schola prodieraut) utebatur valde familiariter. Et ad summam illi monere, perquam ingens subesse periculum si loco moveretur; et id odore suspicionis aliquo praesensum esset; nec praeoccupatus caput fortunasque suas, non tantum invidioso haereseos crimini obiceret: sed et odio Caesaris, cui longae manus, illis praecipue temporibus essent, exitoque quod inimici molirentur, ceritssimo subiicceret: et hic miseratio coniugis quotannis gravidae respectnsque copiosae prolis valebat ac morabatur plurimum.
Destitit ergo proposito, et in statione quantumvis alieno animo mansit; sic ut quibus posset, prodesset; enmini noceret: voluntatem de summa rei pub. rectam et constantem retineret. ac quamvis alio propter ingenii doctrinaeque praestantiam multarumque, quem consecutus erat rerum usum,
in aulam et cutias complures acciretur: numquam tamen ab illo, quod semel iniiseet, scholastico vitae genere, vel splendidissimis promissis abduci se passus est. Tamersi et inibi responsis dandis, defensionibus causatum formandis, arbitriis recipiendis, transactionibus inter litigantes moliendis, et aliis, quae verum iustitiae decent antistitem, quottidie subeundis; forensem patiter et togatam, occupatam certe vitam egit.
Sub bellum illud Germanicum, cum omnia iam in senescente maturissent; ad primatiam illic doctorum sedem adspiravit: princepsque studiorum, non ut unus e multis, sed inter multos prope singularis, omnium consensu perhibebatur. Et certe vix erat tum ubivis loeorum alius in cathedra, cum Mudaeo conferendus: sive rerum, quas promeret, bonitatem; sive dictionis, qua dissereret, venustatem, sive actionis, quae plane deceret, dignitatem spectares. Itaque cum duabus continuo horis, qua dictando, qua disserendo plenum auditorium erudiret: nulli fastidium, multis audiendi desiderium oboriebatur. Tradebat non ad ostentationem subtilia:sed ad usum forensem accommoda: et non tantum bonitate sententiarum animos feriebat, ac elocutionis lepore perfundebat: sed et fidem dictis atque auctoritatem addebat; et quasi spiritu quodam animabat. Hanc autem lectionum intentionem quinquies hebdomadatim, ab hora mane septima ad nonam usque continuabat. Accedebant disputationes in publico frequentes et eruditae: quibus aut ipse praeexat, aut complurimum intererat. utrobique tum interrogantibus tum respondentibus subsidio, et auditoribus usui erat. Inde factum; ut Lovanii vix unquam frequentius iurisprudentiae fuerit gymnasium: cum supta duo studiosorum iuris milia numerata tunc fuisse Wesenbecius affitmet; reliqua docentium ac discentium turba non adnumerata.
Tandem antiquum obtinentem, et in instituro constanter perseverantem, annus aetatis suae saeculique decimi quinti, sexagesimus primus rebus humanis subduxit, magno omnium ordinum luctu ac desiderio, praesertim Antuerpae: cui multos annos consilio et parrocinio suo opem tulerat.
Fuit in hoc ICto eruditio exquisita: memoria firma: docendi dexteritas rara: comitas singularis et affabilitas obvia; sie tamen ut non multa, sed multum potiusloqueretur: beneficentiae studium mirisieum: pietas in egenos eximia: morum et affectumm moderatio ineredibilis: adeo ut fere nulia in eo excandescentia unquam sit notara. Lites, in quibus tamen versabatur, et contentiones, mortis instrar fugit: eamque ob causam nullum fundum, nullam domum, quamquam in promptu et opus esset, emit: quod vicinorum aliorumque
iniurias ac lites formidatet. Nimirum non scientia iuris; sed ignorantiae litigiosa est.
Praecipue autem causas sanguinarias abhorruit; et edictas illa, quae paucorum instinctu, dementatis iis, qui rerum potiebantur, in religionem piorum sanguine persctibebantur: ad quorum etiam mentionem, nedum exsecutionem, graviter ingen vit: eoque nomine periclitantibus, qua poterat specie iuris, est opitulatus. Unde quaerenti aliquando reginae: ubi nam Theologica didicisset? et quid negotiis non suae professionis misceretur: oblique ut solcbat, vellicant, modeste respondit: se non iuris tantum, sed et canonum, quibus Theologia contineatur, Doctorem esse: nihilque alienum iur: sprudensia facere: quae non humanarum modo; sed divinarum quoque verum notitia definiretur: Quare cum multos servaret: capitis etiam periculo ac carcetibus liberaret: et praefectorum, quibus a consiliis erat, animos ad mitigationem flecteret; pa rum gratus eius loci Theologastris, toto quo vixit tempote, fuit.
Talis itaque et tantus cum esset; non solum a popularibus; fed externis etiam populis, principibus, ac regibus responsa eius, tamquam oracula, ardms in consultationibus sunt expetita: nec ullus tam dissitus in orbe Christiano locus exstat: quo fama de illo honesta non pervaserit. Carolus certe V. Caesar, eiusque soror Maria, Belgii gubernatrix, hunc principem habuerunt ingenii et doctrinae: huius saepe consihum quaesiver unt, quaesitoque acquieverunt: plurimumque eius prudentiae tribuerunt. Itaque cum stellionum quorundam calumniis et dolo malo, nihil propius esset factum: quam ut Erasmi, tamquam hae retici, et Lutheranismo immortui, bona licct piis causis relicat, resisso testamento honestissimo, publicarentur; et monun enta ab ipso edita, edicto Caesaris proscripta, de manibus studiosorum excuterentur: Mudaei unius auctoritate et consiliis tam foeda rei pub. literariae clades est aversa.
In obscuris quaestionibus acute vidit, in quo lis verteretur: et a controversiis, quas deprchendisset iniustas, olurimos absterruit: plures, a quibus ius stabat, in litibus peve conclamatis, sublevavit: et certo qui cursus, qui exitus futuri essent, aut in quam partem sententiae iudicum inclinaturae, praedixit: adeo ut multi in eius consilio acquiescre, quam denuntiatzu praestolari discrimen malvetint. De iure non respondit ante momenta factorum considerate perpensa; idque breviter, ut plutimum dictando.
Innocentiae eius, integritatis, ac iustitiae documenta, cum alia passim exstant; tum hoc non postrem um: quod nullo unquam auctoramento, ne montibus quidem aureis, aduci so
passus est: quo disceptationi, quoquo modo speeiosae, quam contra aequitas faceret, adesset. Quocirca etsi multorum principum ac civitatum ampla stipendia mereret: tamen non aliter, quam hac exceptione operam suam ulli condixit: ut qua pro iniustis ipse duceret, eorum abstinere patrocinio insegrum ei esset.
In docendo uti dictum, non tam [Gap desc: Greek word] quam [Gap desc: Greek word] discentibus est consectatus: negativa ex Aristotelis sententia, praecidit, errores falsarum opinonum, quod infinitum et inutila qui ddam essent, praetermittens: et multa moribus, plurima tranquillitati, sensibusque collegarum dedit.
In vita privata omnes a summo mane dies literis et occupationibus suis tribuit: nec extra muneris sui necessitatem, ne festis quidem diebus prodeambulavit: neu quid diurnae contentioni decerperetur, interdiu parum cibi cepit: compransores ut plurimum exclusit: ad meridiem usque fere, magnam dici partem in musaeo studiis perennibus abditus. In publicum praeterquam ad docendi munus raro processit: et a prandio consultoribus in multam saepe noctem operam dedit. Caenabat tardius; sed aliquanto liberalius: quod et famem labore diutino obsonaret; et fractas a contentione vites reficeret: nihil tamen nimium: nullam crapulam, nihil potus intemperantioris erat observare. Nam nein lautissimis quidem et festivissimis comessationibus, modum unquam aut rationem excessit. Quamquam autem esset conviva convivatorque, quoties usus erat, iuxta commodus et perhumanus: domi tamen cum suis iucundissime frequentissimeque vivebat; nec obscure literatarum concoenatione fabularum salibusque, ac aeute et in loco dictis delecta baeur: versieulis inprimis rotundis et epigrammatis argutis: quae de re nata, scitaque quapiam historiola, sententiave fortuito oblata, vel ipse ex tempore funderet, vel aliunde commodum allata libenter arriperet: et certabat cum familiarium aliquo fic posito saepius: utri felicius, an facilius lepidum aliquod eiusmodi pangerent, quo non convivia solum tamquam sale iucunditatis condiri: sed iacentes etiam animos ad relaxationem hilarari, et celeres ingeniorum motus roborari, et de his inter ludendum, clam fieri periculum recte posse prae se ferebat. Nam qui duriores impendioque tardi hoc in genere depraehenderentur; eos quantum Musis literisque colendis, tantum rei pub. negotiisque gerendis, ineptos ar bitrabtur. Accumbebat hora plerumque non plus una; unde surgens modicum solitudini quaerebat intervallum: quo in precibus secum acto, ut matutinus sibi redderetur, tempestive cubitum se conferebat. Quam vis autem constitutione corporis esset robusta, paulatim tamen invaletudine laborare coepit: cum et crassitudine perpetuis sessionibus contracta dilataretur, et duplex ingeniorum pernicies,
arthritis cum calculo aetate iam provectum alioquoties attentarent: tandemque bene meritum de repub. Christiana ad meliorem vitam traducerent. Ipse quidem nec quicquam suarum commentationum, vivus exire passus est: et illa quae hodie leguntur ab eius obitu studiose magis, quam ordinate foras exstrusa sunt. Prodierunt autem post obitum eius haec:
Commentarii in titulos aliquot Digestorum: quibus XVII. XVIII. XIX. et XX. libri Pandectarum, et secunda pars libri IV. Codicis, magna ex parte explicantur.
Commentarius in tit. VI. Institut. lib. IV. de actionibus.
Eiusdem de Contractibus IV, D. tituli facile praecipui, qui
sunt:
1. pro socio.
2. de contrislienda emptione et venditione.
3. de actionibus empti et venditi.
4. de pignoribus et hypothecis: quibus accesserunt commensarii in titulos item 1. de petitione hareditatis ex ff. lib. 5. et 2: de actionibus ex Institut. lib. 4.
Cominentarius in aliquot titulos libri VI. Codicis Iustinianaei.
Matthaeus Wesenbecius promittit etiam libros Responsorum Mudes in oratione de ipso, quam habitam anno siptuagesimo setunde, reperies tom. 7. declamat. Philippi Melanchthonis: ex qua et haec desumpsimus, ut et bibliothecis.