CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

ABSCISSIO, est ablatio partis mollis vitiatae vel corruptae, ope instrumenti acuti secantis.

ABSINTHIVM, est officinalis planta, habens flores flosculosos deorsum vergentes, caulem lignosum, ramosum, albescentem, folia incana, amara insigniter, odoris aromatici, semina parva, non papposa. G. Wermuth.

ABSORBENTIA [1], medicamenta sunt plerumque ex terrestribus petita, quae vim habent acidum in corpore humano in se trahendi, sibi associandi et enervandi. Dicuntur et Temperantia, Concentrantia et Saturantia. G. Saurbrechende Mittel.

ABSORBENTIA [2], vasa sunt minima, quae, quasi introsugendo exterius applicata, ea corpori invehunt, et liquidis admiscent. Talia sunt ubique in corpore, ubi membranae libere in cavitates hiant, et per haec Mercurius et Emplastra et alia penetrabilia corpora externe applicata intrant in corpus; dicuntur quoque Resorbentia.

ABSTEMIVS, est proprie, qui Vino abstinet, late sumitur pro eo, qui cibo et potu a Medico interdicto se abstinet. Compositum ex abs et temetum. Gr. a)/oinos2.

ABSTERGENTIA, sunt quae diluentibus, resolventibus, et saponaceis particulis fluida glutinosa, vel semicorrupta solida auferunt ex locis, quibus sua tenacitate adhaerebant, non laedendo loca quibus coniuncta fuerant. Gr. *(ru/ptonta, *)apoplu/nonta. Abstreichende, Wundreinigende Mittel.

ACACIA, Dioscoridi lib. 1. cap. 133. a)kaki/a: acacia pen. corripit, ita etiam Vindicianus, quem tempore Theodosii senioris imperat. [abbr.: imperatoris] vixisse constat,

Primam tamen syllabam in acacia licentius produxit Vindicianus, quam rectius; non quod derivetur ab a)/kakos2 prima brevi Oracul. Sibyll. uti placuit Cavallo; sed quia ab a)ka/zw pungo, arcessit natales, cuius primam corripit Homerus Iliad. k observante iam olim Hesychio. Avicennae quidem vocatur Akhakhia, sed ab eo, in voce Graeca non capiendae leges. Habet autem acacia folia pinnata numerosis foliolis, flores monopetalos infundibuliformes, campanulatos, multis staminibus donatos, in capitulum congestos, siliquam longam, in plures foveas divisam, recondentem semina subrotunda ut plurimum reniformia. Ex Acaciae Aegyptiae siliquis immaturis exprimitur succus, qui coctus et inspissatus, saporis acerbi, austeri

et adstringentis est, et in Aegypto multum adhibetur in peste et dysenteria, morbis ibi familiaribus. Ille succus cum olim esset pretiosissimus, et raro ad nos deferretur, hinc Germani illum extrahere coeperunt ex fructibus pruni silvestris; qui succus expressus, coctione leni inspissatus, nigricans, solo colore ab Aegyptiaco differt, saporis similiter est acidi, austeri, adstringentis. G. Schlehendorn.

ACAMATOS, est optima corporis humani constitutio et figuratio. Item non laborans, indefessus. Ex a priv. et ka/mnw laboro, fatisco.

ACANTHABOLVS, est instrumentum Chirurgicum, quo spinae oesophago inhaerentes eximuntur: Item frustula ossis corrupta et mobilia; spicula item et globuli eorumque fragmenta, turundae, atque pili, aliaque extranea, quae in vulneribus reperiuntur, eodem instrumento eximuntur. Ex a)/kanqa spina, et ba/llw iacio. G. Grätzänglein, Kornzänglein.

ACANTHA, seu *(ra/xis2, est Vertebrarum protuberantia posterior, vulgo Spina Dorsi appellata. G. Rückgrad.

ACANTHVS [2], a)/kanqos2, seu Branca ursina, planta est flore monopetalo, anomalo, quae habet folia ampla, mollia, villosa, profunde incisa, repentia, ex radice erumpentia, et succum glutinosum habentia; florem monopetalum, anomalum, versus anteriora bifidum, versus posteriora succedit vasculum seminale instar gladii, obvolutum plerumque ipso calice, fructum habet glandiformem, disangeion polyspermum, semina oblonga, radicem extus nigram, intus albam. G. Bärenklau, Bartsch.

ACARVS, ab a priv. et kei/rw, tondeo, seco, quod sit animalculum parvitate insectile. G. Miete.

ACCELERATORES, vocantur musculi penis duo, qui carnei orti a superiori parte urethrae sub osse pubis, ambientes bulbum urethrae, inferius iuncti, decurrunt, et secedentes inseruntur utrimque membranae forti corporum cavernosorum penis. Hinc agendo, constringunt urethrae partem posteriorem, quo urinam ex urethra, sed praecipue in coitu vi magna semen expellunt.

glandifera, satis procera, flore rosaceo, pistillo frugifero, tricapsulari, in alam foliaceam desinente, foliis laciniatis: huius cortex est rubicundus, lignum durum et satis fragile: ex huius arboris succo sacharum praeparant Canadenses. Gr. *sfe/ndamnos2. G. Ahorn.

ACETABVLVM [1], idem quod Umbilicus Veneris. Folium habet rotundum et in summitate depressum, a similitudine scutellarum dictum, in quibus acetum olim mensae solebat apponi. Gr. *kotulhdw\n. G. Nabelkraut.

ACETABVLVM [2], anatomicis denotat ossis cavitatem, alterius ossis caput profundius excipientem; et in specie applicatur cavitati, quae est in extrema cervicis scapulae parte, et caput brachii excipit; et inprimis cavitati magnae, formatae in concursu externo trium ossium, ilii, ischii, et pubis, capiti ossis femoris recipiendo dicatae. Veteres etiam utero acetabula tribuebant: de quo vide infra: Cotyledones.

ACETABVLVM [3], o)cu/bafon, est mensurae genus, quod tam siccis quam fluidis adhibebatur. Capit vini uncias duas cum semisse.

ACETARIA, sunt ex vegetabilibus obsonia vel condimenta, quae cruda cum aceto, oleo, et sale manducantur. G Sallat.

ACETOSA, est planta flore apetalo, semine triangulari capsula obvoluto, quae conficitur ex tribus foliis calicis: habet folia oblonga viridia, splendentia, succum acidum habentia. Gr. *)ocalis2 et *)ocula/paqon, quia inter Lapathi species recensetur. G. Saurampffer.

ACETOSELLA, est minor Acetosae species, et eiusdem originis. Alia trifolia dicitur Alleluia, Luiula, Oxys, Acetosum trifolium, Oxytriphyllum.

Acetum, est liquor acidus, vegetabilis, tenuis, penetrans, subpinguis, ignem et flammam exstinguens: in genere autem liquorem quemcumque acidum notat, unde nonnullis spiritus salis, nitri, vitrioli, et similes, Acetum dicuntur. Verum tamen in officinis liquorem solum acidum denotat, ex potulentis succis factum et kat' e)coxh\n ex vino seu uvis: et hoc recipiendum est, quoties Aceti simpliciter fit mentio. Aliud est

Simplex; aliud Destillatum, cum vel sine Medicamentis; aliud est Compositum, ut Acetum Calendulae, Rosarum, Sambuci, Scilliticum. Gr. *to\ o)/cos2. G. Eßig.

ACETVM ALCALISATVM, est acetum destillatum, quod proprio vini sale alcali est saturatum. Vocatur alias Arcanum tartari vel terra foliata tartari.

ACETVM PHILOSOPHICVM, est acidum ex melle destillatum; vel est aqua mercurialis, quam alias lac virgineum appellant, quo metalla solvi perhibent. Gr. u(/dwr sofw=n.

ACETVM RADICATVM, est liquor acerrimus aceti, abstracto phlegmate remanens. Aliqui hoc nomine censent acetum alcalisatum, de quo antea.

ACHATES, vel ACHATITES LAPIS est genus inter opacos lapides, et gemmas, ita medium ut semiopacum vocari queat: coloribus et rerum imaginibus, quas ab ipsa natura formatas repraesentat, valde varians.

ACHILLEA, et ACHILLEVS vide Millefolium. Sic dicitur, quia ferunt Achillem Chironis discipulum primum invenisse.

ACHLYS, Gr. a)xlu/s2 significat aeris caliginem, et turbationem, cuius crassamentum est medium inter nebulam et nubem; et in specie ita dicitur oculi quoddam vitium caliginosum ob cicatriculam tenuissimam a superficiaria corneae exulceratione factam, nigrum pupillae occupantem. Recensetur inter species Amblyopiae.

ACHOR, seu Cerea , est crustosa scabiei capitis seu Herpetis species: sunt ulcera in capitis superficie pluribus exiguis foraminibus aperta, sanie liquida manantia, fetida, putrilaginosa et cadaverosa, alias livida, alias flava, foedis ac tuberosis crustis tecta, pruriginosa; orta a quocumque acri glandulas cutis obsidente. Differentia achoris et favi haec est, quod in Achoribus foramina sint minora et visum quandoque effugientia: in Favis vero maiora et manifesta. Dicitur etiam crusta lactea, lactumen et tinea , praesertim, si achores diutius durent, et tardius ad curationem disponantur. Gr. *)axw=res2, Saphati Arabibus. G. Reudigkeit des Haupts.

ACHROI, sunt homines decolores, ut melancholici, cachectici et chlorosi vel ictero laborantes vel exsangues, ex a priv. et xro/a color. G. Entfärbt, übel gefärbt.

vinum assumptum in illo acorem contrahit, quod hypochondriacis quibusdam satis familiare est.

ACIDVLAE, sub aquis mineralibus comprehenduntur, et sunt proprie aquae spiritu volatili acido impraegnatae, quarum vires differunt pro diversitate salium, quae secum ferunt. etc. vide Balaneum.

ACIDVM, est sal fixus, aut volatilis: denominatur 1\. ab ortu suo, nativo, fermentatione, 2\. a materie sua vegetabili, fossili. Cognoscitur effectu effervescentiae, cum alcalinis, terrestribus, ostracodermatis, coralliis, etc. praecipationis, coalitus in neutrum cum alcalicis, terrestribusque; solutionis inprimis partis metallicae mercurialis; mutationis coloris heliotropii, rosarum, violarum, in rubrum, saporis, odoris, doloris rodentis, lancinantis excitatione.

ACINESIA, a)kinhsi/a, est totius corporis aut partis alicuius immobilitas, ut in paralysi, apoplexia, syncope etc. ex a priv. et kene/w moveo. G. Unbeweglichkeit.

ACINI, sunt granula minutiora sive per se crescant, ut acini, id est, baccae sambuci, sine aliis inclusa, ut acini uvarum, quin et ipsas uvas integras sonant. Acinus etiam Columella appellatur: ut et minutissimae glandulae in hepate, cute, etc. quae fere visum fugiunt, quoque acini glandulosi appellantur. G. Körnlein, Beeren.

ACINIFORMIS TVNICA, idem quod Oculi Tunica uvea , dicitur quoque acinosa tunica. Gr. r(agoeidh\s2 [note of the transcriber: in the print: r)agoeidh\s2 ].

ACMASTICA FEBRIS, idem quod Synochus ab a)kma/zw invalesco, vigeo. vide Homotonos.

ACME, a)kmh\, est morborum vigor, seu status et summum. Morbi plerique quatuor tempora habent: primum dicitur *)arxh\, id est, Principium, seu Invasio, sine cum morbus primo invadit. 2. *)ana/basis2, sive Augmentum, estque tempus inter principium et vigorem. 3. *)akmh\ seu morbi Vigor, cum morbi symptomata maxime urgent; in quo aeger, si vires deficiant, moritur. 4. *parakmh/ seu Declinatio, quando morbus deferbuit, et aeger extra noxam iudicatur, nemo enim in declinatione moritur. G. Wenn die Kranckheit am heftigsten ist.

Planta est, quae caulem habet exiguum rotundum, in multos ramos divisum; folia in ambitu fere rotunda, ampla, laciniata habet, et florem pentapetalon anomalum, caput humanum cuculla

monachi tectum referentem, pistillum abit in siliquas multas univalves, dehiscentes, quae recondunt semina angulosa, nigra; radix fibrosa; vis deleteria magna inest, hinc Lycoctoni cognomen habet a lu/kos2 lupus et ktei/nw occido. Narrenkappen, Eisenhütlein, Wolfskraut.

ACOPVM, est medicamentum, quod lassitudinem a vehementiore motu corporis contractam, illitu sopit, et dolores levat: e calefacientibus, emollientibusque conflatum. Ex a priv. et ko/pos2. lassitudo. G. Eine Salbe vor Müdigkeit.

ACOR, est acidus ructus ex cibis acescentibus non bene digestis in ventriculo.

ACORVM, et ACORVS pen. corripit, quia Dioscoridi lib. 1. cap. 2. a)/koron, quod tai=s2 ko/rais2, id est, pupillis mederi existimetur. Unde et Vindiciano pen. [abbr.: paenultima] corripitur. Acorus vero, est calamus aromaticus officinarum: est duplex, Indicus vel nostras; praestat prior fragrantia: in usu radix, quae oblonga, paululum compressa, in superficie quasi geniculata, externe ex flavo rubescens, intus alba, fungosa, saporis acris, suaviter amaricantis, et aromatici, odoris fragrantis; in paludibus crescit. G. Calmus.

ACOSMIA, a)kosmi/a, est status sanitatis perversus cum faciei decoloratione, vide Achroi. G. Veränderte Farbe, übel gefärbt.

ACOVSTICA, sunt medicamenta auditum iuvantia, ab a)kou/w audio. G. Gehörmittel.

ACRASIA est INTEMPERIES sive qualitatum in mixtione excessus, ex a priv. et kera/nnumi tempero.

ACRISIA, est turbulentus morborum status, adeo ut vel nullum, vel difficile, malumque iudicium aut crisis sumi possit, ex a priv. et kri/nw iudico.

ACROCHIR, Gr. a)kro/xeir, est summa et extrema manus, cuius termini sunt ulna cum radio, et extremi digitorum apices: dividitur in tres partes minores, carpum seu brachiale, metacarpum seu postbrachiale, et in digitos.

ACROCHIRISMVS, dicitur species luctae vel exercitationis, quando duo homines summis manibus inter se colluctantur, et sese omni nisu mutuo premunt.

ACROCHORDON, a)kroxordw\n, est verrucarum species, orbiculari figura cum angusta basi, et pensilis verruca appellatur. Vel est verruca sub cute durior, asperior, callosa, et plerumque teres, cuti concolor, infra tenuis, ad cutim latior, iuniores maxime infestans. Sic dicta, quod in imo

adeo angusta sit, ut pendere videatur. Ex a)/krh summa et xordh\ fides. G. eine hangende Wartze.

ACROMIVM, a)krw/mion, est scapulae processus superior, sive humeri summitas, ubi cum scapulis claviculae committuntur; dicitur et humeri mucro et summus humerus, ex a)/kros2 summus, et w)=mos2 humerus. G. Oberste Theil des Schulterblats.

ACROMPHALVM, vel ACROMPHALIVM sive umbo, cui funiculus umbilicalis ante partum adhaerebat; dicitur et *meso/mfalon, *mesomfa/lion, ex a)/kros2 summus et o)/mfalos2 umbilicus. G. Das mittelste von dem Nabel.

ACROTERIASMOS, dicitur extremarum corporis partium, videlicet manuum et pedum, vel putrescentium, vel quorum ossa corrupta sunt, per serram resectio.

ACTIO, est operatio sive Functio, definiti motus definita exercitatio: solent distingui in vitales, animales, naturales, sexus, privatas, publicas: Vitalis dicitur omnis motus inseparabilis a vita, ac proin motus cordis, pulmonis, cerebelli. Animalis dicitur motus, in quo mens conscia simul concurrit, ac proin sensuum motus, et musculorum voluntariorum. Naturalis, est motus, qui heterogenea assumpta mutat sic, ut abeant in naturam nostram, quales sunt actiones viscerum et vasorum. Sexus, est actio quae viro vel mulieri propria, ut semen conficiendi vel suscipiendi. Privata actio est, quae modo uni inservit parti, uti est vesicae urinariae. Publica actio est quae toti corpori inservit, uti est actio ventriculi.

ACVERE, Chymicis est, quando liquor debilis, ab alio fortiori, ad dissolvendum penetrantior redditur. Sic sp. [abbr.: spiritus] salis acuit succum citri, spiritus nitri acetum destill. ad solutionem pro conficiendis magisteriis. Sic suppositoria acuuntur scammonio, aliisve rebus.

ACVS, instrumentum est tenue, oblongum, in extremitatibus habens acutiem et rimam, cuius ope partes in unione solutae consuuntur, vel uniuntur. G. Nadel.

ACVTVS MORBVS, est qui cum magno periculo, brevi tempore decurrit: estque vel Perperacutus sive Peracutissimus, qui tertio vel quarto die terminatur: vel Peracutus, qui usque ad septimum diem extenditur: vel Acutus simpliciter, qui ad decimum quartum vel vigesimum diem ad summum durat: vel Acutus ex decidentia, qui quadragesimum diem pro summo termino habet. Praecipitem non male cum Scribonio

dicas; vel Celerem cum Aureliano; Pernicialis Livio dicitur, qui celeriter necat aut liberat hominem. Gr. o)cu\ no/shma kai\ pa/qos2. G. Gefährliche vel geschwinde Kranckheit.

ADDEPHAGIA, a)ddhfagi/a, est voracitas, qua subinde alii cibi, prioribus nondum concoctis vel digestis, assumuntur. Graecis componitur ex a)/ddhn largiter et fa/gw comedo G. Freßigkeit.

ADDVCTORES MVSCVLI, sunt illi, qui brachium, crus, pollicem, indicem digitum, oculos etc. adducunt versus corpus; quorum antagonistae Abductores nuncupantur. G. Herzuführende Mäußlein.

ADEPS Gr. *ste/ar, est pars sanguinis oleosa, albicans, in parvis vesiculis membranosis collecta, fovendis et inungendis partibus inserviens: ab Anatomicis a pinguedine distinguitur, cum adeps sit crassior, durior, calore difficilius solvatur et prompte coeat; et hinc in homine vix reperitur, sed modo in brutis. G. Feißt, Fett, Schmeer, Schmaltz.

ADEPTI, dicuntur a Chymicis, qui artem bene norunt, et id, quod in ea summum censetur, lapidem scilicet philosophorum, consecuti sunt: abusive id nomen accipiunt, qui omnem laborem in arcano universali acquirendo impendunt, et in hanc metam adspirant; sic etiam vocarunt adeptos, qui specialem scientiam crederent se habere sive in Medicina sive in Chirurgia pro sanandis aegris.

ADIANTVM, nomen ab eventu accepit, quod folium eius aqua perfusum ou' diai/netai, id est non madeat, sicco semper simile. G. Frauenhaar.

ADIAPNEVSTIA, est impedita, per insensibiles corporis poros, perspiratio, ab a priv. et diapne/w perspiro. G. Verhinderte Ausdunstung.

ADNATA TVNICA, est membrana oculi extima, orta a periosteo, ex ambitu exteriori orbitae, ibidem laxa, mobilis est; vasculosa; toti anteriori oculo obducitur, pellucida, solida est, hac firmatur oculi bulbus; in medio relinquit foramen rotundum pro tunica cornea, per quam transparet oculi iris et pupilla. Vocatur et coniunctiva. G. Das angewachsene Häutlein. vide Albuginea.