CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

AMPELOPRASVM, est porrum, circa vites nascens, Ex a)/mpelos2 vitis, et pra/son porrum. G. Ackerknoblauch.

AMPHIARTHROSIS paenultima producta. Sicque plura in OSIS terminata, ut diarthrosis, enarthrosis, synarthrosis, synchondrosis, caet. Ratio est, quia Graece scribitur a)mfia/rqrwsis2, dia/rqrwsis2, go/mfwsis2 [note of the transcriber: in the print: go/mfwsis2 ], caetera.

AMPHEMERINVS est morbus quottidianus, unde pureto\s2 a)mfh/meros2 febris quottidiana, ex a)/mfi circum et h(me/ra dies.

AMPHIBIVM, est omne anima, aeque in aquis ac in terris vivens. Ex a)mfi\ utrinque, et bi/ow vivo.

AMPHIBLESTROIDES, a)mfiblhstroeidh/s2 [note of the transcriber: in the print: a)mfibhlstroeidh/s2 ] TVNICA RETINA oculi, mollis est alba mucosaque substantia, cui nomen inditum, quod proiecta in aquas reticulum aemuletur. Protenditur ab ipso nervi optici centro, supraque vitreum humorem expansa, ad ligamentum ciliare porrigitur. Haec tunica siquidem albida et medullaris, ab ipsa nervi optici substantia medullosa ac fibrosa procedit; ut sit fibrarum nervearum, quae illic in unam fasciam colliguntur, quasi in velum retiforme expansio. Revera si integer oculus pro flore, qui cerebro per nervum opticum, velut caudicem accrescit, sumatur, tunica retina erit flos ipse, ac duae priores tantum calicis vicem praestabunt. Habet se intra oculi thalamum velut paries albatus, qui species visibiles per foramen camerae atratae admissas excipit repraesentatque, qui species sensibiles imprimuntur, et a quo eadem prw/tw ai)sqhthri/w sensorio communi, communicantur, ex a)mfi/blhstron rete, et ei)=dos2 [note of the transcriber: in the print: ei(=dos2 ] forma. G. Spinnewebhäutlein.

AMPHISBAENA, ex a)mfi\s2, utrinque, et bai/nw, gradior. Serpentis genus est, nunc in anteriorem, nunc in posteriorem progrediens partem.

AMPHIDEVM, est caput oris uteri, labris cucurbitarum simile. Graecis *)amfi/deon.

AMPHISMILE, est cultellus anceps anatomicus et chirurgicus, utrinque acie praeditus, secandisque cadaveribus, utilis, ex a)mfi\ utrinque, et smi/lh scalpellum. G. Ein zweischneidig Messer.

AMPHORA, est vas cum duobus ansis, capit duas urnas, seu octo congios: est mensura liquidorum apud veteres. Italis continet libras septuaginta duas. Attica vero dimidium

amphorae circiter supra Italicam amphoram continebat. Secundum hodiernam computationem, capit vini libras octoginta, et olei circiter septuaginta. G. Eimer.

AMPVLLA, est vitrum rotundum, cui collum in summitate est. G. Ein rund Fläschlein.

AMVLETVM, PERIAMMA, Periapton , est monile, quod e collo suspensum et gestatum, vel in annulo, dicitur occulta quadam virtute remedium praesentaneum adversus febres, venea et fascinationes.

AMVRCA, dicitur sedimentum vel recrementum olivarum expressarum, faex olei. Gr. *)amo/rgyh ab a)me/rgw, exsugo oleas, et amurcam exprimo. G. Trusen vel Hefen von Oele.

AMYGDALAE, idem quod Antiades et Paristhmia esse perhibentur. Sunt tamen qui amygdalas vocandas putant glandulas conglobatas exiguas, quae ad mentum sub regione dentium molarium percipiuntur tactu, subinde autem aliquibus sporadice, non raro populariter simul compluribus intumescunt, tuncque descendunt et inter maxillam et linguam deprehenduntur, magnamque molestiam inferunt. Atque tunc saepe tonsillae verae, quae Graecorum sunt antiades et paristhmia, salvae et incolumes manent. Germani hoc vocant geschwollene Mandeln.

AMYGDALVS, est arbor, quae habet folia longa, angusta, acuta, saporis amari, grati: calix est monophyllus, quinquifidus; flos rosaceus, pentapetalus, staminibus multis praeditus; ovarium in fundo calicis instructum tuba longa donata apice globoso, quod fit fructus, callo pulvinato, minus spisso, sicciore condens ossiculum rugis minus profundis ornatum, in quo nucleus oblongus, plerumque unus, pediculo brevissimo. Fructus vocantur amygdalae, quae sunt dulces vel amarae, et sapore tantum a se invicem differunt. Graece *)amugdalh\ G. Mandelbaum.

AMYGDALATVM, est lac artificiale, seu Emulsio ex amygdalis aliisque seminibus parata, ab a)mugda/lh, amygdalae fructus. G. Mandelmilch.

- - - - - - - - e)gw\ de/ toi ou)d' o(/son w(/ran
*sxei/matos2, h)/ nwdo/s2 karu/wn, a)mu/loio paro/ntos2.

hoc est, Ego tantillum curo hiemen, vel quantum edentulus nuces, pulte apposita.

AMYLVM, est flos tritici aut siliginis subtilissimus, albissimus, multiplici aquae affusione ex farina extractus, et in

exiguas massulas exsiccando coactus. Sic dicitur, quod sine mola paretur. Ex priv. a et mu/lh mola. G. Ammelmehl, Krafftmehl, Stärcke.

ANA, est aequalis variorum medicamentorum, una formula praescriptorum, portio. Vulgo simplici a vel duplici ââ brevitatis gratia scribitur. G. Gleiche Theile.

ANABROCHISMVS, est, cum immissis vinculis aliquid supervacanei tabefactum tollitur. Idem modus extrahendi pilos palpebrarum inversos, oculumque pungentes, immissio per foramen acus tenuissimo bysso: per cuius duplicatam ansam pilus traiectus vellitur.

ANABROSIS, est partis alicuius in corpore, ab humoribus acribus, erosio. Idem quod Diabrosis , ab a)nabibrw/skw, peredo, corrodo. G. Zernagung, Verzehrung.

ANACARDIVM, duplex est, Orientale et Occidentale. Orientale, est fructus arboris Malabaribus Oepata dictae, qui est cordiformis cum cuspide in vertice, niger, splendens, includens sub duplici involucro a se separato mellaginem crassiusculam, lentam, cerasorum colore, sub qua nucleus pallidus amygdalae saporis. Occidentale est [correction of the transcriber; in the print esti] quasi ossiculum renis leporis figura; foris fuscum, durum, et gerens nucleum album amygdalae saporis. Magna est eius in Cananor copia, tum in Calecut, et aliis Indiae locis, veluti in Cambaya et Decan. Gr. *)anaka/rdion. Veteribus incognitum fuit. Arab. Balador Indis Byho. Lusit. Facca de Malaqua, quod viridis et in arbore pendens similis sit nostrati maiori fabae, maior tamen, sic ob cordis similitudinem vocatur. G. Elephantenlauß.

ANACATHARTICA, sunt medicamenta vomitoria, quae per superiora purgant, ex a)/nw supra, et kaqai/rw purgo. Idem quod Emetica.

ANACATHARSIS, est medicamentum per superiora purgans; ut vomitorium, sternutatorium, errhinum, masticatorium, salivatio, etc. ab a)nakaqai/rw per superiora purgo: et in specie apud Hippocratem significat purgationem per sputa.

ANACOLLEMA, est linimentum aut aliud medicamentum siccum, quod fronti et naribus ad oculorum vitia et

haemorrhagiam sistendam admovetur. Idem remedium incarnans et conglutinans, ab a)nakolla/w conglutino; unde ko/lla gluten.

ANACTORION, est planta, cui nomen Gladiolus : ab *)ana/ktwr, herus vel dominus, cui soli gladii ius est.

ANADENDROMALACHE, est malva rosacea fruticosa; ex a)na\ ad, de/ndron arbor, et mala/xh malva.

ANADENDRON, est Althaea, ex a)na\ ad (formam) et de/ndron, arbor: quia arboris in modum se erigit.

ANADOSIS, est distributio, ut alimenti concocti et praeparati in vasa lactea, hinc in massam humorum et ad omnes partes distributio, ex a)nadi/dwmi distribuo.

ANADROME, est sursum latio, vel refluxus humorum ad superiora, Gr. a)nadromh\.

ANAESTHESIA, est facultas ablata percipiendi actiones obiectorum sensibilium in organo sensuum externorum, ut paralyticis et sphacelo laborantibus contingit, ex a priv. et ai)sqa/nomai [note of the transcriber: in the print: ai(sqa/nomai ], sentio. Aliquando est motu ac vitalitate partis superstite et salvo, saepius his una sublatis. G. Uuempfindlichkeit.

ANAGALLIS, Officinalis est planta, folia habens exadverso bina et flosculos foliorum alis insidentes, in quinque lacinias divisos, coloris rubri, pedunculis longis. His floribus succedit fructus sphaericus, membranaceus, per maturitatem in duas partes dissiliens, semina plerumque angulosa, minima. Radix fibrosa est, alba. Magica putatur herba. Nam in limine vestibuli suspensa maleficia arcere creditur. Obscura est nominis origo Gr. *)anagalli/s2. G. Gauchheil.

ANAGYRIS, a natali solo haec arbuscula nomen accepit. Anagyrus enim est civitas Attica: est arbuscula valde ramosa, habens corticem viridi-fuscum, lignum flavescens aut pallidum; folia terna, oblonga, acuta, in parte superiori viridia, in inferiori albescentia, odoris adeo fortis et faetidi, ut contusa, capitis dolorem producant; flores flavi, papilionacei, cuius vexillum brevius est ceteris petalis: flori succedit siliqua longa, cartilaginosa, phascoli siliquae aemula, foeta seminibus reniformibus, in initio albis, dein purpureis, tandem post maturitatem caeruleis et nigricantibus; crescit in regionibus calidis, ubi foetorem Asam foetidam superantem, excitat. Apud veteres officinalis erat, ut ex Dioscoride apparet: sed nostro tempore usu exidit.

item pars hygieines, qua valetudinarii reficiuntur, ab a)nalamba/nw, iterum refocillo.

ANALGESIA, est indolentia sive doloris defectus, ab a priv. et a)lge/w, doleo.

ANALOGISMVS, est comparatio et perceptio causarum morbificarum et medicamentorum iuvantium per similitudines, ab a)nalogi/comai, comparo: Analogia est similitudo, relatio mutua.

ANALYSIS, est alicuius corporis, in sua principia, per Chymiam, reductio. Item partium corporis humani demonstratio anatomica, quae per partes instituitur, ab a)nalu/w dissoluo. G. Auflösung.

ANAMNESTICA, remedia, quae memoriam restaurant, ut sunt spirituosa omnia. Ab a)namna/omai reminiscor. Sed hic significatus novus est. Antiquae scholae sic vocantur signa quaedam ad diagnostica pertinentia, quae corporis vel morbi statum praegressum in memoriam revocant.

ANANAS, est planta flore monopetalo infundibuliformi tripartito, fructu carnoso, turbinato, succi pleno, feto feminibus exiguis reniformibus: fructus maturus in deliciis habetur apud Brasilienses, ubi quoque Yayama audit. G. Ananassen.

ANAPHRODISIA, dicitur impotentia venerea, sive ineptitudo ad congressus venereos.

ANAPHROMELI, est mel despumatum, ex a priv. a)fro\s2 [note of the transcriber: in the print: a(fro\s2 ] spuma et me/li mel.

ANAPLEROSIS, in genere significat repletionem; alias specialiter ita dicitur Chirurgiae pars, qua ea, quae in corpore deficiunt vel casu perierunt, arte restituuntur, ab a)naplhro/w impleo. Unde Plerotica medicamenta, quae partes restituunt.

ANAPLEROTICA, sunt medicamenta vulnera carne implentia, et deficientia in corpore, quantum possibile, restituentia.

ANASARCA, est totius corporis exterioris, aut quarundam eius partium, tumor albus, mollis, tactui cedens, et foveam a compressione relinquens. Causa est lympha nimis tenax, vires vitae imminutae, et sanguis viscidus, quibus vasorum extremitates obstruuntur et vessiculae adiposae implentur; hinc fit, ut maior lymphae copia in corpore aggeratur, quam per vascula reducentia ablegetur, adeoque est primum hydropis

initium. Si humores nimis viscidi fuerint, Leucophlegmatia appellatur. Item, *(uposarki/dios2, kata\ sa/rka. Heralidae sarki/dhs2, Intercus, Aqua inter cutem etc. ex a)/na per, et sa/rc caro, sunt autem proprie duo vocabula, quae ad verbum significant per carnem. indecl Adeoque indeclinabile est, nisi volumus vim grammaticorum immutabilibus legibus inferre. G. Leibwasser.

ANASTOICHIOSIS, est corporum chymica resolutio, ab a)nastoixeio/w in sua principia redigo. stoixei=on, Elementum.

AMASTOMOSIS, in pathologia denotat illum eventum, ubi extrema oscula vasorum nimis dilatata emittunt sua liquida naturaliter retinenda, et tum dicitur G. Eröffnung der Adern. Apud anatomicos dicitur de vasorum eiusdem generis mutua inosculatione, e. g. arteriarum carotidum internarum primo inter se, deinde cum vertebralibus. Eodem nomine designatur immediata inosculatio ultimi finis vasis arteriosi in principium venosi, sive id fiat recto modo continuato tramite, sive per laterales ramos, ex arteria in venam hiantes, quales in vasis spermaticis demonstravit Lealis etc. ex a)na\ per. et sto/ma os.

ANASTOMOTICA, sunt medicamenta poros et meatus aperientia, ut sunt deobstruentia, cathartica, sudorifera, diuretica, etc. ex a)na\ per, et sto/ma os. G. Eröffnende Mittel.

ANATASIS, est corporis extensio versus superiora, ab a)natei/nw sursum tendo. G. Ausstreckung.

ANATHYMIASIS est vapor, exhalatio, suffitus, halitus etc. ab a)naqumia/w exhalo, suffio. G. Ausdunstung, Ausrauchen.

ANATOMIA, est animalis, praesertim hominis, concinna dissectio, qua partium materia, figura, structura, nexus, ad usum medicum et physicum, demonstrantur, ab a)nate/mnw disseco. G. Anatomie. Ceterum hoc nomen sola antiqui usus praescriptione se tuetur: alias rectius, ubi tota disciplina significari debet, diceres anatomica, ut subaudiatur doctrina: ubi actus dissecandi denotandus est, anatome, id est dissectio, melius quadrat.

ANATOMICVS, vulgato usu est vir, qui dissecandis cadaveribus aptus est. G. Anatomist. Dicitur vero etiam de

ANATRIPSIS, est contritio calculi aut ossis comminutio, ab a)natri/bw contero. g. Zermalmuug.

ANCHILOPS, est abscessus et collectio humoris lenti et melli aut pulticulae similis, inter maiorem oculi angulum et nasum. Hic tunica ut plurimum continetur, nec infert dolorem, subito autem accipit incrementum, producitur tamen saepe ab inflammatione praegressa carunculae lacrimalis, quae in abscessum terminatur, qui si rumpatur, exulcereturque, non amplius *)agxi/lwy vocatur, sed mutat nomen, et *ai)gi/lwy appellatur. Vide Aegilops.

ANCHIOLOGIA. Sic male scribitur a quibusdam Gallis, eosque secutis, pro ANGIOLOGIA. Graece a)ggeiologi/a.

ANCHVSA, est planta, quae caulem habet repentem, folia buglossi silvestris, longa, aspera; radicem longam, mediocriter crassam, foris rubicundam, interius albam, lignosam, colore rubro inficientem, saporis, dum recens est, paululum adstringentis, et insipidi, odoris nullius. Hanc dictam quidam volunt a)po\ tou= a)/gxein, strangulando, quod ubi inter segetes locum occupavit, valde diffundendo ramos et propagines suas, eas suffocat et quasi strangulat. Alii ab a)gxousi/zein [note of the transcriber: in the print: a)gxousi/cein ] deducunt, quod est fucare, colorare formam, quia illius radice facies rubore inficitur. Sed hoc verbum potius est denominativum, ab anchusa deductum. G. Ochsenzung. Vide Alcanna.

ANCHYLE, Gr. a)gku/lh, est articuli contractio, et curvatura. Vide contractura.

ANCON, Gr. a)gkw\n, cubiti caput, strictius sumitur pro posteriore ulnae processu maiori. G. Einbogen. Recentiores anatomicae rei scriptores hinc formant adiectivum anconaeus: sed contra analogiam grammaticam. Nondum enim reperire licuit talem formam a nominibus in w\n deductam: sed a nominibus primae declinationis sunt plurima exempla, pauca e declinatione secunda.

ANCTERES, Gr. a)gkth=res2, dicuntur fibulae, quibus vulnerum labia longius dissita coniunguntur, quae operatio propterea ancteriasinos, infibulatio, dicitur; parantur ex emplastris

fortissime adhaerentibus: in specie etiam dicta fuit, quando histrionibus et comoedis per praeputium traiciebatur fibula.

ANCYLOBLEPHARVM, est palpebrae cum tunica alba vel cornea concretio; vel cum interdum utraeque palpebrae sibi invicem concrescunt. Sequitur ille affectus oculorum inflammationes et palpebrarum. Ea concretio aliquando ante partum contingit, et tunc vitium nativitatis exsistit, dicitur ex a)gku/lh, et ble/faron palpebra. G. Anwachsung der Auglieder.

ANCYLOGLOSSVM, est frenuli sub lingua, connexionis strictioris vitium, locutionem difficilem afferens, unde mogila/los2 recte vocatur: ab a)gku/lh contractio, et glw=ssa lingua. G. Anwachsung des Zungenriems.

ANCYLOGLOSSVS, est, qui frenulum praelongum habet, et ab eo numquam sectus fuit, ex a)gku/lh hamus, et glw=ssa lingua. G. Dem die Zunge nicht gelöset ist.

ANCYLOSIS, est immobilitas articulationis cum tumore duriori, orta ex callo ad articulum ossis fracti, vel ligamentis rigescentibus, vel exostosi ad iuncturas, vel inspissato muco articulo illinente.

ANCYLOTOMVS, est scalpellum, quo linguae frenulum rescinditur; in genere accipitur pro cultello aciem incurvam habente. G. Ein Messerlein die Zunge zu lösen.

ANCYROIDES, Gr. a)gkuroeidh\s2, est scapulae processus rostriformis, qui coracoides, anchoralis , et cornicularis vocatur, ab a)/gkura ancora, et ei)=dos2 forma. G. Der Anckergleiche Fortsatz des Schultenblats.

ANDRACHNE, vocatur portulaca: dicitur a)ndra/xnh inserto n, quod primum teneritudine quadam laeta et carnosa luxurient ramuli, foliaque albicent, spumosaque quadam fuligine, sive tenui quapiam aspergine cinerea, obducta videantur, a)/xnh enim Graecis lanugo est, a)dro\n plenum, laetum, crassum, pingue. Spuma autem in marina portulaca multo cuidentius conspicitur, quam satius. G. Burtzelkraut.

ANDROGYNVS, sive HERMAPHRODITUS, est qui membra virilia et mulebria simul habet. Item, quibus excisa sunt membra virilia. Item effeminatus, ex a)nh\r vir, et gu/nh mulier. G. Halb Mann und halb Weib, Zwitter.

ANDROSACES, Gr. a)ndro/sakes2, est planta flore monopetalo, hypocrateriformi, fructu globoso, foliis nervosis longis, et amplis, lanuginosis et in margine incisis [correction of the transcriber; in the print incifis], in orbem repentibus; calix est valde amplus et expansus; vasculum seminale exiguum per maturitatem in quinque partes dehiscit: habet

in medio placentam, cui plurima adnascuntur semina oblonga, rubicunda; radix est fibrosa, et minima, crescit in locis maritimis, dicitur quasi a)ndri\ a)/kos2 fe/rousa, quod viris remedia suo nomine polliceatur, vel a)ndro\s2 sa/kos2, quod folliculi membracei scutum exiguum referant coriaceum. Alii verum nomen esse, et in scriptis membranis Dioscoridis legi u(dro/sakes2 perhibent, quod ducendo urinam hydropicis prosit, quam ipsi virtutem Dioscorides adscribit.

ANDROSAEMVM, Gr. *)andro/saimon, est officinalis planta flore rosaceo, calice polyphyllo, fructu ovato unicapsulari, character eius fere ac hyperici; differt in eo, quod planta sit valde ramosa referens arbusculam: dicitur, a)po\ tou= a)ndro\s2 a viro, et ab ai(=ma sanguis; viri sanguis: sic dicitur, quia folia contrita sanguineum colorem praebent; dicitur et tota sana. G. Johanniskraut, quasi Graece dicas Thrasybula.

ANEMIVS FVRNVS, est, qui ceteris maiorem ignis vim destillandis, liquandisve rebus largitur. Ab a)/nemos2 ventus. G. Windofen.

ANEMONE, Gr. *)anemw/nh, flos venti, ab a)/nemos2 ventus: quia flores sese numquam aperiunt, nisi flante vento, ut testatur PLINIUS: pulsatilla aliquando anemone vocatur, quia a ventis facile propellitur; videtur esse flos Adonis veterum. G. Anemone, Wildblume.

ANETHVM, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia Dioscoridi et Galeno a)/nhqon. Praeterea Virg. ecl. 2.

Planta est umbellifera, foliis tenuissime divisis, viribus medicis pollens; radix annua, reliqua ut in foeniculo, semina foliacea, plana, membranacea, ovata, orbicularia, compressa, in parte exteriori tribus striis vel sulcis notata. Quibusdam para\ to\ a)/nw qe/ein, quod cito crescat, et sursum quasi currat: aliis aliae coniecturae de nominis origine placent, quibus non immorabimur. G. Tillkraut.

ANEVRYSMA, Gr. a)neu/rusma, est duplex, verum vel spurium. Verum est tumor p. n. ab arteriarum interioris tunicae ruptura et exterioris dilatatione; aliquando a vulnusculo non penetrante, exterioris divisione et interioris dilatatione, ortum ducens, pulsans, rubens, compressus cedens, laxatus rediens. Spurium est, ubi tunicae ruptae liquorem effuderunt in partes vicinas, unde tumor continuo auctus, mollis vix pulsans, lividus, compressu vix evanescens, brevi putrescens; ab a)neuru/nw dilato. G. Der Pulsadern Ausspannung.