CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

ANGEIOTOMIA, est vasorum dissectio, ut in venae scctione, et arteriotomia; ab a)ggei=on vas, et te/mnw seco. G. Eröffnung der Blutgefässe.

ANGELICA, pen. [abbr.: paenultimam] corripit, sic dicta vel a praemonstratore Angelo, vel viribus contra venena efficacissimis, et paene Angelicis.

Angelica vero est officinalis planta foliis latissimis, dentatis fere ramosis, seminibus striatis, floribus umbelliferis, radice aliquantulum resinosa, oblonga, crassa, in fibras tenuiores divisa, foris ex flavo rubescente, medulla interiore alba, saporis acris, suaviter amaricantis, cum quadam blanda dulcedine, odoris fragrantis, tota planta habet odorem et saporem aromaticum. Haec planta crescit multis in locis; quae autem in montanis Bohemiae locis reperitur, prae aliis laudatur; crescit et in alpibus, et satis feliciter in hortis colitur. G. Angelick, Brustwurtzel, Engelwurtzel.

ANGINA, Lat. ab angendo, quia guttur vel fauces anguntur, sic ab a)/gxein, strangulare, angere: vel ut alii ab a)gxo/nh laqueus, vel a sune/xein, quod spiritum cohibendo respirationem inhibeat, uti Aurelianus vult. Est impedita valde, dolens admodum vel et impedita et dolens simul deglutitio atque respiratio, ortaea causa morbosa spura pulmones et stomachum positas partes afficiente, quae his functionibus dicatae sunt. Estque externa seu spuria vel notha vulgo dicta, dicitur et alba angina. G. Die weisse Bräune. Quae ab externis causis venit, a frigore admisso, potu frigido, spinis et ossiculis oesophago inhaerentibus. Sed ea levis est et sine febre, nisi ab interna ortum sumat, hoc est, quae in cute ad collum exterius micat, atque haec saepe subito oritur post internam, eamque tollit et aegrum liberat ab insigni molestia vitaeque discrimine: huc accedit volans, quae subito disparet, et mox oritur de novo, aut per metastasin, ut vocant, cum a faucibus abit vel ad pulmones vel ad cerebri meninges. Vel interna est, quae ab interna causa ortum habet, hoc est a febri praecedanea, et febrem acutam comitem habet, quae a loco diverso, iuxta ac inflammatio propior est oesophago, tonsillis, epiglottidi, laryngi, cervici incumbit, varia sortitur nomina, uti synanche, forte a suspendii similitudine cum laqueo. Parasynanche, cynache, seu *au)ka/gxh quod canes aut lupos frequenter afficiat: et paracynanche. De quibus suo loco. Sed tam accuratam, et in praxi vix applicabilem, discretionem inter inania studia iam olim

retulit GALENUS, et cum ipso complures nostri saeculi graves doctique viri. G. Hals und Kehlengeschwulst, Halsgeschwür, Entzündung des Halses.

ANGIOLOGIA, ex a)ggei=on, vas, et lo/gos2, sermo, seu descriptio systematis vasorum corpus humanum perreptantium, quoad situm, ortum, fabricam, finem, et usum eorum. Sed haec notio est nostri aevi et veteribus ignota, quibus hoc nomine veniebat operatio dolorifica et crudelis, qua cutim incidebant ut subiacentia vasa sanguifera in conspectum venirent. Illa deinceps hamulo sublata ligabant, exscindebant et abiciebant. Duplici casu ad hanc desperatam curationem veniebant, scilicet in pituita oculorum diuturna, seu lippitudine, et in varicibus. Apud Celsum hoc vocatur venas legere: apud Graecos a)ggeiologi/a, ab a)ggei=on, vas, et le/gw, lego, eligo, colligo.

ANGVILLA ab anguis, ob similitudinem cum angue, seu serpente: piscis est oblongus, rotundus, lubricus, in deliciis habitus.

ANGVRIA, planta est e cucurbitaceorum genere, folia habens magna, villosa, aspera in profundas lacinias dissecta, flores flavos, campaniformes, quinquefidos, quibus succedit fructus obrotundus, carnosus, edulis, habens corticem satis durum, sed politum varii coloris, caro cucumeris carni satis similis est, alba aut rubicunda, saporis dulcis et grati, continet pulpam medullosam, in qua latent semina oblonga, ampla, compressa, rugosa, nigra, rufa, aut rubra, seminis cortex, est valde durus, et cortice ablato, invenitur amygdala parva, alba, medullosa, saporis dulcis et grati; derivari posset ab a)/ggos2 conceptaculum, vel vas quodlibet quia evacuata medulla, vino impleri possit, quod Americani scite norunt. Vocatur etiam Citrullus a citreo colore. G. Wassermelonen, Citrullen.

ANGVSTATIO, dicitur de vasis et meatibus, quando praeternaturaliter coarctantur et angustiores redduntur.

ANHALTINA, dicitur aqua quaedam, seu spiritus, in variis officinis prostans, primum inventus et elaboratus in principis Anhaltini laboratorio Berenburgensi: quod, ut et Cassellanum, primum floruit medicinis chymicis, quibus

Galenicorum bona pars profligata est. Plures passim celebrantur medicinae Anhaltinae, quae non certam aliquam classem denotant, sed hoc suo nomine originem produnt. Oswaldus Crollius in sua basilica chymica plerumque exhibet medicamenta Anhaltina; quippe laboratorio isti praefuit.

ANHELATIO, est respiratio difficilis, parva, sed concitata, quae sanis, sed maxime debilibus, evenit, in omni vehementi exercitio, praecipue cum in altum ascendunt, aut cum currunt, vel saltant, qua plerumque laborant obesi, qui viscera abdominis tam magna, et tam pinguedine onusta habent, ut venter sit tumidus et protuberans: alias etiam a repletione stomachi, cibis praesertim crudioribus, et flatulentis copiose sumptis mox anhelatio, vel sedentibus vel decumbentibus, et magis adhuc currentibus, aut ascendentibus, et gravissime, si aestas fuerit, oboritur. At in febribus, hydrope, tumoribus viscerum in ventre, in pleuritide, cardialgia et asthmate semper urget quaedam anhelatio, quae est convulsivi motus species. G. Ein schwerer Athem [correction of the transcriber; in the print Athen], Engbrüstigkeit. Vide Asthma. G. *)/asqma

ANIMA HEPATIS, est Vitriolum sive sal Martis, nomen a chymicis impositum, quia hoc medicamine morbis hepatis mederi se posse confidunt.

ANIMA RHABARBARI, est tinctura rhabarbari aquoso et alcalisato menstruo extracta, rubicundissima: sic dicta, quod vires eius radicis exhibere creditur.

ANIMAE GVMMI, rectius gummi aminae vel aminne; paenult. [abbr.: paenultimam] producitur; corrupta a Lusitanis voce aminne Animae, nunc vocatur [correction of the transcriber; in the print voeatur], et animum [correction of the transcriber; in the print aniimum]; opportunius Serapioni myrrha aminea, quae et ipsa videri potest smu/nna [sic] illa a)minoe/a [sic] esse, de qua Dioscorid. l. 1. c. 77. quae nunc ex Indis affertur, unde pen. prod. [abbr.: paenultimam producit] quasi aminne. Denique cum mi in amineus, si et ad illa quisquam provocet, Virgilio, Dioscoridi et Sereno producatur, ni, quod eius nunc loco substitutum est, produci quoque oportet.

Ubi male legit Farnabius: Sunt etiam Aminaeae. Servius [correction of the transcriber; in the print Servins] ad locum illum [note of the transcriber: scil. Verg. Georg. 2,97]: Sunt et Amineae vites. Amineum, inquit, vinum dictum est, quasi sine minio, id est sine rubore, nam album. Et album quidem etiam hoc gummi est, sed a minio, cuius prima brevis, nequaquam descendit.

Quod si Ausonius mi corripiat, exploratum est, ab illo iura quantitatum, reluctantibus veteribus, non esse petenda. *)aminai/a dicitur Hesychio; Celso vinum Aminaeum, Dioscoridi a)mminai/a stafulh/. Quae omnia ostendunt penult. in Aminaeus produci, adeoque mi in eadem voce, a Virgilio, stante lege carminis, nequaquam potuisse corripi. Videantur quae in eandem prope sententiam disputat diligentissimus I. Rhodius ad Scribon. Largum. Haec Olaus Borrichius.

ANIME GVMMI, seu potius RESINA quae est pellucida ex albo citrinescens, fragilis, in nova Hispaniola ex arboribus quibusdam proceris incisis exstillans, prunis imposita gratissimi odoris, turi simillima, quo tamen maiora grana refert, cur hoc nomine insignita sit, non adeo constat. Vetustiores auctores celebrant aliquod gummi Amineum, quod et myrrham Amineam vocant. Sed quia hi scripserunt ante Americam inventam, non potest secure asseri illud cum nostro uvum idemque esse. Cum hoc gummi aut confunditur cancamum, aut saepissime substituitur, ab aliis vero utrumque gummi ab invicem distinguitur; putatur etiam ex Aethiopia et India Orientali ad nos deferri. Haec Io. Henr. Schulzius.

ANIMALIS FACVLTAS, est actio, qua homo, sensum, motum, et principes animi functiones exercet: suntque tres Imaginatio, Ratiocinatio, et Memoria. G. Würckung von der Seele.

ANISCALPTOR MVSCVLVS, alias LATISSIMUS DORSI: Brachium retro deorsum trahit, oritur principio membranoso et latissimo, a vertebrarum spinae apicibus, ab osse sacro iliumque usque ad sextam thoracis vertebram: inseritur inter pectoralem et rotundum valido, brevi et lato tendine, figura est triangularis.

Neque iniuria paenult. [abbr.: paenultimam] corripit Honterus; meruit enim ex eo nomen, o(/ti a)ni/hsi ta\s2 e)mpneumatw/seis2 tou= sw/matos2, id est, quod tensiones flatulentas laxet, remittatque, quae sententia est Gerh. Vossii, et Casp. Baubini. *(/ihsi, autem quibus gaudeat quantitatibus docet Theognides:

*nosfisqei\s2 de\ a)/llh glw=ssan i(h/si kakh/n. id est, separatus vero alio improbam linguam mittit. Neque aliter Anisenum flumen extulit Fast. 4. Ovidius:

Si autem penult. producere decrevit Milieus, imitetur potius Andromachum apud Galenum libr. de Theriac. ad Pisonem, qui ut id auderet s duplicavit et a)/nisson versu expressit, vel, cum Nicandro scribat a)/nhson anesum. Est vero anisum planta umbellifera, foliis tenuissime divisis semen aromaticum et carminativum proferens. Est et in usu medico semen Anisi Indici, quod ex China affertur, figuram stellae refert, componitur ex 6 vel 7 nucleis particularibus radiorum more in centro coeuntibus, continentibus semen singulare, oblongum, colore seminis lini. Hoc ultimum vocant Germani Badian Anisum nostras unde dictum sit, tanto incertius est, quanto Graeci in scribendo sunt inconstantiores. Legitur enim, ut modo innuimus, a)/nison, a)/nhson, a)/nhsson et a)/nnhson: unde Latini saepe etiam scribunt annesum. Germ. Anis, Enis.

ANNVLARIS DIGITVS est is, qui inter minimum et medium locum habet. Vide Digitus.

ANNVLARIS PROTVBERANTIA, sive Pons Varolii a figura dicta; est quaedam pars cerebri tuberosa, inter cerebellum et testes cerebri.

ANNVLVS ABDOMINIS, est perforatio in parte inferiore musculi oblique descendentis, ascendentis et transversalis; pro transitu processuum peritonaei et vasorum spermaticorum in viris; in mulieribus ligamenta uteri rotunda transmittit, in herniis vero intestina et omentum.

ANNVLVS OSSEVS, in fetu tantum reperitur, et quidem praecise ad ostium tympani locatus, qui facile ab osse temporum separabilis est, nudusque apparet cum membrana tympani, quando auris cum eius meatu est avulsa. Annulus hic, ad dimidiae circiter lineae spatium interruptus est, in parte sua superiori prope eum locum, ubi caput mallei, et pars solida incudis in tympanum conduntur. Interruptio haec etiam in adultis videri potest, et eo loco membrana tympani immediate adhaeret extremitati meatus ossei auris externe. Annuli

huius pars interior, paululum excavata est in tota sua circumferentia interna, et ita crenam efficit, in quam membrana tympani impacta est. In superiori quoque, eius parte, sinuositas parva observatur, super quam musculus externus mallei porrigitur, et haec sinuositas in adultis quoque permanet. Quamvis [correction of the transcriber; in the print Qamvis] autem parvus iste annulus distinctus sit, et facile separabilis in infantibus recens natis, in adultis tamen cum unum idemque cum meatu osseo corpus constituat, ab eo separari amplius non potest. In aetate trium et quatuor etiamnum annorum distingui potest, sed ossi temporum iam tum tam firmiter adhaeret, ut amplius separari non possit. Notatur, quod incipiat adhaerescere per duas extremitates, et paulatim per totam circumferantiam reliquam.

ANNVLVS, plumbeus vel aeneus, Chirurgi eo utuntur ad firmandum oculum, pro excisione pterygii, aliisque operationibus in oculo peragendis.

ANNVS CLIMACTERICVS est annus 63. 81. in quibus annis vana opinio est, quod nempe homines tune temporis mori necesse sit. Illi anni semper incidunt in nonum annum, ut septies novem, constituunt tria et sexaginta. Ita novies novem efficiunt octoginta et unum. Nulla ratio, nec ulla experientia nobis persuadere potest cur homines illis annis magis essent morti obnoxii, quam aliis. Imo tantus mortuorum sexagenariorum affertur numerus, quam eorum, qui obierunt sexagesimo tertio aut octogesimo primo. Ergo huiusmodi observatio a multis ad nugas et superstitionem refertur. Vide Climactericus annus. G. Stufenjahr.

ANODYNVM, unguentum, emplastrum, oleum; Galeno ad Glauc. a)nw/dunon fa/rmakon, paenult. [abbr.: paenultimam] corripit.

*(/essutai a)/kmhnos2 kai\ a)nw/dunos2 ou)de\ ti\ o(s2 flo\c. Nicander in Alex.

Anodinum autem, in genere, est medicamentum dolorem tollens, et quatuor medicamentorum species complectitur; 1. Paregorica, quae dolorem tollunt demulcendo; 2. Hypnotita, quae dolorem tollunt somnum conciliando; 3. Narcotica, quae dolorem tollunt stuporem inducendo; 4. Nepenthes, quod proprie notat medicamentum quod luctum minuit vel prohibet. Ex a priv. et o)du/nh nonnumquam w)du/nh, dolor Gr. *)ano/dunon, *parhgoriko/n, *lusipo/non, *prau+ntiko\n, *po/nou pausth/rion, *pausi/ponon. G. Schmertz stillende Mittel.

ANOEA, est amentia sive imaginationis et iudicii abolitio [correction of the transcriber; in the print aboliito], ex a priv. et noe/w cogito. G. Unsinnigkeit.