CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

CVCVRBITVLA seu CVCVRBITA, est vas ventricosum, ex vitro vel stanno conflatum, quod corpori cum scarificatione, vel sine ea, applicatur, ad sanguinum extrahendum: si sine scarificatione instituitur, cucurbita caeca et ventosa appellatur. Gr. siku/an kou/fhn vocant. G. Blindköpfe. Cucurbitulae apponuntur in partibus maxime carnosis, ubi vasa magna et nervi laedi non possunt. Tractio illa, quae fit in cucurbitulis applicatis, hoc modo peragitur: post cutis scarificationem, aer in cucurbitula contentus vi flammae vel stupae incensae rarefit et dilatatur, postea vero, frigefacto et condensato aere interno, minus spatium occupatur, tum aer externus premens carnem, sanguinem in cavitatem cucurbitulae propellit. Scarificatam Gr. siku/an meta\ sxasmou= appellant. Cucurbitularum duo genera sunt, inquit Celsus, aeneum et corneum. Aenea, altera parte patet, altera clausa est. Cornea, altera parte aeque patet, aitera foramen habet exiguum. In aeneam linamentum ardens conicitur, ac sic os eius corpori adaptatur, imprimiturque, donec inhaereat. Cornea, per se corpori imponitur; deinde ubi ea parte, qua exiguum foramen est, ore spiritus adductus est, superque cera cavum id clausum est, aeque inhaerescit. At si cetera defecerunt, caliculus quoque aut pultarius, oris compressioris, ei rei commode aptatur. Ubi inhaesit, si concisa ante scalpello cutis est, sanguinem extrahit: si integra est, spiritum. Ergo ubi materia, quae intus est, laedit, illo modo, ubi inflatio, hoc imponi solet. Corneis hodie utuntur Aegyptii, ut patet ex Prosp. Alpino. G. Köpfe setzen, Schröpfen, Badkopf.

Rugosum piper, et pallentis grana cumini. Pers. Sat. 5.
Pallerem casu, biberent exsangue cuminum. Hor. ep. l. 1. 19.
*ni/trou su\n de\ ku/mina xe/as2, blasto\n te konu/zhs2. Nicand. Theriac.

Planta est officinalis, species carui, habet caulem in multos ramos divisum: folia sunt ut foeniculi minutim incisa, sed minora: flores in umbellam crescunt in sommitate ramorum, coloris albi. Semina his succedunt bina sibi invicem iuncta, oblonga, striata, minima, acuta ab utraque parte, coloris cinerei, viridescentis aut flavescentis, odoris penetrantis et ingrati, saporis plerumque acris subamarescentis; radix tenuis, oblonga, quae perit semine maturo. Ceterum satis convenit cum foeniculo. Apud nos in hortis curiosorum quidem colitur,

sed officinis adfertur ex Italia et ulterioribus regionibus calidioribus. G. Kramkümmel.

CVNEIFORME OS, dicitur a cuneo, cuius formam referre volunt: sed quis umquam cuneum huius formae vidit? Antiquis polu/morfon multiforme, ob varios, quibus asperatur intus et extra, processus, sub media cerebri basi situm habet, eique substernitur, ita ut omnia fere capitis, maxillaeque superioris ossa tangat. Hinc quoque basilare os dicitur. Vide sphenoides. G. Das Keilgleiche Bein.

CVNEIFORMIA OSSA, sunt quae quintum, sextum et septimum os tarsi constituunt. Sphenoidea, innominata et calcoidea Fallopio dicta. G. Die Keilbeinlein.

CVNNVS, est pudendum muliebre, ex clitoride, nymphis, labiis etc. constans a ku/w pario, concipio. Vocatur etiam natura Plin. muliebria Eid. hortus Ovid. genitale arvum Virg. utrumque honesta metaphora. sic. kh=pos2 Laertio, ne/mos2 Hesych. Interfemineum Apul. vulva, porcus Varroni ad imitationem. Gr. fu/sis2 Artemidoro, xoi(=ros2, klei\s2 Ruso. sa/kandros2, a)po/r)r(htos2 muxo\s2 Suide. do/rillos2 Etymol. blh=xon, trh=ma, u(/ssakos2, mu/rton, me/laqron Hesych. klhtwri/s2, formi/sion Aristoph. diasfa\c Eustathio, ge/r)r(on, e)pi/seion, i)k/tar Hippocr. ke/ntauros2 teste Eustathio, apud Theopompum, o)rqago/ras2, et bussto\s2 Aristoph. glwttokomei=on Eubulo comico, sindiko\n teste Stephano, paidopo/ros2 ge/nesis2 Epigr. de/lta, sa/robos2. G. Die Weibliche Scham, das Geburtglied.

CVPELLA, COPELLA, et CAPELLA sive CATINUS, est catillus ex cineribus ossium elixiviatis depuratisque, aut aliis rebus compositus, in quo, dum summo igni resistere potest, aurum et argentum depuratur. Vide catillus cinereus. G. Eine Capelle.

CVRATIO, seu MEDELA, est recta ratio et ordo inneniendi per intentiones et indicationes, certa cuique morbo remedia, quibus sanitas amissa restituatur. Gr. qerapei/a G. Genesung, Artzney, Cur, Heilung.

CVRCVMA [1], pro cypero Indica, vox recentior Officinarum, nomen ei ab inaequalitate radicis, lupatis equorum simili, quae olim, hodieque nodis ferreis olivarum instar sibi cohaerentibus

distinguuntur, kou/rkouma nuncupatis, ut probe in Theophrasto suo observavit Bodeus a Stapel, et ante eum Pollux l. 1. c. 2. Unde Hesychio: e)n khmw=|, e)n kourkou/mw| et Achin. c. 271. *)ei d' a)/neu desmw=n sidhrw=n, h)/ kourkou/mwn etc. Penult. ergo producit, quia est a Graeco kou/kroumon Borrich.

CVRCVMA [2], sive CROCUS INDICUS, est radix exotica, non tantum croceo colore apparens, sed et eodem alia tingens. Duplex communiter est, aliquando longa, aliquando radice rotunda: haec multo acrior priori exsistit, atque cum zingibere saepe affertur. Folia habet et flosculos cannae Indicae iunioris simillimos: qui plura desiderat, consulat hortum Lugduno - Batavum, ab HERMANNO editum. Derivatur ab arabica voce curcum: estque crocus Indicus. G. Gelbwurtz, Gelsuchtwurtz. Ab aliquibus vocatur terra merita.

CVSCVTA, vox Officinarum, Graecis recentioribus kassu/qa, quae kadu/tas2 Theopbrasti 2. de caus. 3. existimatur, et cadytas Plinii l. 16. c. 44 KusjouthsAvicennae vocatur, haud dubie a kassu/qa Graecorum. Quia ergo cuscuta levi detorsione a Kusjouths, et kassu/qa nascitur, et kassu/qa paenult. [abbr.: paenultimam] producit, sequitur idem cuscutae fatum esse. Opportune vero kassu/qa appellatur a kassu/w, consuo, quod relut filis intortis plantarum aliarum folia consuat iungatque. De quantitate ita Poeta;

-- -- -- -- e)/oike
*pe/lmasin oi(=si pe/dila pali/mbola kassu/ousi. Nicander apud Athen. l. 9.

CVSPIS vel HAMUS, est fasciae species, quam GALENUS de fasc. cap. 91. in hunc modum tradit: duae fasciolae iustae longitudinis, latitudinis autem duorum digitorum, mediae brachiorum capitibus iniectae, pendeant extremis capitibus, deinde a dorso, pariterque ab umbilico, adducantur ad imitationem x. litterae, et fibula inter se nectantur, postmodum addatur Geranis, similitudinem fiscellae habens. Geranis autem est aliud fasciae genus, quod ibidem descripit cap. 86.

CVSTOS OCVLI, est instrumentum, quo in operationibus quibusdam circa oculum praecavetur, ne oculus laedatur. G. Augwächter.

CVTICVLA, est operimentum cutis, sine sensu, membranae modo, supra universam cutim foris extensa, innumeris porulis pervia, ad externarum iniuriarum declinationem, vasorum cutaneorum occlusionem, et dum nudos nervos tegit, ad perfectiorem qualitatum tactilium perceptionem,

squamulis minimis accommodata, in sulcos areasque exsculpta. Nutritur, nam amissa denuo restituitur, licet eius vasa minus sint conspicua. Non condensatur rigore, quoniam in fetibus abortivis eam saepe ostendi. Nec vaporibus oleosis condensatur, propterea quod vapores condensati, facillimo negotio eluuntur. Gr. e)pidermi\s2. Vid. epidermis. G. Das äusserste Häutlein.

CVTIS in vivo homine. Nam Pellis est a carne iam diducta, quae et Exuviae: Illa xrw/s2, hac vero de/rma, para\ to\ de/rein, et dora\, et ste/rfos2 Lycopbr. para\ to\ ste/rfein to\ sw=ma a)mfiennu/menon, et r(i/nos2 Homero, a)nqrwphi/h Herodoto, derbisth\r Estque velamentum totius corporis externum, sive membrana satis crassa, ex filamentis vasorum sanguineorum, lymphaticorum, nervorum, varie inter se complicatis contexta, quibus, ex quorundam opinione, glandulae numerosae, et lymphae ductus, sive sudoris et vaporum vasa excreroria densissime interponuntur: plurimis poris hinc inde pervia est, variis in locis sensibiliter, ad necessariorum introitum et exitum, perforata, ut circa os, nares, oculos, aures, pudendum, anum, etc. in capite est crassissima; in cervice, dorso, etc. mediocriter dura est; rarior in facie, pene et scroto; tenuis in lateribus, tenuissima in labiis, in quibusdam locis, ut in cubito, fronte, plantis pedum etc. firmiter cohaeret. G. Die Haut, oder Fell.

CYANVS a colore cyaneo sic dictus, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit]

*kua/neoi de\ dra/kontes2 o)rwre/xato poti\ deirh\n. id est, caerulei autem serpentes protensi erant circa collum. Hom. Il. l
Transeat instabiles strenua Cyaneas. Ovid. 1. Trist.

Cyanus, est planta, quae habet caules multifidos, angulosos, lanuginosos, excavatos, ramosos, albescentes: folia sunt oangusta, profunde incisa ut dentis leonis, villosa, coloris viridis pallescentis: flores in summitate ramorum crescunt, magni flosculi, plurimis scilicit flosculis sed dissimilibus constantes. Alii enim, qui meditullium occupant, ceteris minores sunt, in lacinias aequales divisi; ceteri vero ad circumferentiam positi, longe maiores sunt, magisque conspicui, et veluti bilabiati, utrique embryoni insident, et calice squamoso non aculeato comprehenduntur. Embryo autem dein abit in semen oblongum, pappis instructum: radix minima, lignosa, fibrosa: crescit inter segetes. Nonnullis baptisecula, rectius tamen blaptisecula vocaretur, quod bla/ptein Graecis nocere significat, saecula autem falcem. Nostri Florem frumentorum nominant, quod scil. in frumentario nascatur agro. Cyanus

CYATHVS, Barbaris bickarium, forsan a Germanico, ein Becher. Arab. corrupte Alcuatus et Alcuatum. Mensura est tam aridorum quam liquidorum, non, ut quibusdam visum, poculum vulgare, verum sextarii pars octava; sed ad drachmarum pondus decima, secundum Atticos, duodecima Simlero et Menae, quomodo PLINIUS accipit. Oribasio drachm. XII. observatione communi, cui Fernelius subscribit, quibus addit Aegineta scrupulos IV.

CYCLAMINVS kukla/minos2, Dioscoridi l. 2. c. 194. et Theophrasto l. 9. c. 10. et Galeno de simpl. pbarm. fac. c. z cyclaminus Plinio l. 25. 9. et l. 21. c. 9. cyclaminum, i. vulgo cyclamen, inis, planta sic dicta ab orbe tum folii, tum radicis; Cyclamen autem paenult. [abbr.: paenultimam] corripit, et cyclaminus paenult. [abbr.: paenultimam] producit, de utroque securos nos esse iubet Poeta apud Athaen. l. 15.

*kai\ gerao\n pw/gwna, kai\ eu)trape/as2 kuklami/nou. Id est, ut nec senilem barbam, nec speciosum cyclaminum.
*(ippeian leixh=na, kai\ e)n kukla/minon a)gei/ras2. Nicand. in Theriacis.

Nicander hic Colophonius est, scriptor antiquissimus, Attalo Regi tempore aequalis; quem studiosissime et legit Dioscorides, et in venenorum historia, atque curatione imitatus est. Vide supra Arthanita.

CYCLISCI, sunt scalpra semilunaria, operationibus chirurgicis accommodata, diminutivum a ku/klos2 circulus.

CYCLOPHORIA SANGVINIS, idem quod Periodus sanguinis Ex ku/klos2 circulus et fe/rw, fero.

Quaeque suos curvant matura cydonia ramos,
Cornaque adhuc nostris non satis apta cibis. Ovid 3. de Art.
Si tibi Cecropio saturata cydonia melle.
Ponantur, dices hoec melimela licet. Martal. l. 13. ep. 24. Vide Cotonia.

CYLINDRVS, est emplastrum oblonga forma volutum, officinis Magdaleo magda/lia. G. Eine Pflasterrolle.

CYLLVM, est crus exterius luxatum. Item claudus et curvus, a kullo/w claudum reddo, unde Cyllosis claudicatio.

CYMA, CYMAE, sunt teneri cauliculi, iuli dicti, vel potius, cymae sunt herbarum delicatiores tenerioresque colli. culi, quos a prima germinatione, in summa stirpe proferunt.

Nam cum vernum tempus appetit; primo quoque foliorum pullulatu, praeclusis adhuc florum calycibus, quosdam quasi turiones olus subministrat, in quibus floris primum, mox seminis fetus concluditur. G. Die Keimlein [correction of the transcriber; in the print Keimein], Schößlein der Kräuter.

CYMBALARIA putant a cymbalio nomen corrupte traxisse hanc herbam. Cymbalium autem vocant plantam, quae et umbilicus veneris dicitur. Sed differre cymbalariam a cymbalio nuda inspectione patet.

CYNANCHE et *luka/gxh Aurel. quod canes ac lupos frequenter afficiat: est internorum musculorum laryngis inflammatio, cum respiratione difficillima et febri continua. Ex ku/wn canis et a)/gxw [note of the transcriber: in the print: a)/xgw ] suffoco. Vide Angina.

CYNANTHEMIS, est cotula foetida, seu flos caninus, ex ku/wn canis, et a)/nqemis2 chamaemelum.

CYNANTHROPIA, est rabies canina, qua aegri lucem et quaevis clara ac splendida fugiunt, aquam metuunt, ac ad eius conspectum et commemorationem contremiscunt. Nascitur plerumque ex veneno rabidi animalis, ut canis, lupi etc. homini per morsum vel quovis alio modo, communicato, ex ku/wn canis, a)/nqrwpos2 homo. G. Der von einem tollen Hunde gebissen ist. Nonnumquam designat delirium melancholicum, in quo homines sese credunt in canes mutatos, quorum actiones omnes aemulantur.

CYNOCRAMBE, Gr. *lino/zwstis2, est brassica canina, seu mercurialis. Ex ku/wn et kra/mbh brassica.

CYNODES OREXIS, est appetitus caninus, sive fames praeter modum aucta, nullo utcumque copioso cibo sedanda. Oritur ex fermento ventriculi nimium aucto vel acrimonia quadam, vel robore fibrarum nimio. Ex kunw/dhs2, caninus, et o)/recis2 appetitus. G. Hundshunger.

CYNODESMVS, est vinculum, quo membri genitalis cuticula cum glande colligatur, ex ku/wn canis, desmo\s2 vinculum, a de/w vincio. G. Hundsband.