CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

DETONATIO, est deflagrationis modus cum sonitu, ex gr. cum sulpurea quaedam, cum nitro permixta, ignique admota, pulveris pyrii instar, cum strepitu et fulgore deflagrant: ut in praeparatione antimonii diaphoretici, et in accensione auri tonantis. Vide deflagratio. G. Verpuffung.

DEVNX, sunt unciae undecim: libra medica sive Romana, continet uncias duodecim, ideoque deunx est quasi deesset uncia.

DEVTEROPATHIA, est morbus ab alio morbo originem ducens, ex gr. si caput ex alterius partis vitio laborat, communicata ad id materia morbifica, relicto priore foco, ex deu/teros2 secundus, et pa/sxw patior.

DIAper, ex, est praepositio, quae saepe additur praeparationibus [reading uncertain: page damaged] medicamentosis, ut Diaprunum, hoc est compositio ex prunis, sic dicitur diasennae, diaireos, diaphoenicum etc.

DIABETES, Gr. o( diabh/ths2 sic GALENO dicitur, Dipsarus Aeginetae, ab immensa siti quam invenit, vel, ut alii, a serpentis quodam genere, quod dipsacus appellatur et in Lybia praesertim reperitur, quod morsu suo venenum quoddam in homines insinuet, a quo sitis inextinguiblis inducitur, dia/r)r(oia ei)s2 e)=ron, u(/deros2 ei)s2 a)mi/da, quasi Hydrops ad matulam. Rarissimus est affectus, quem GAL. se bis tantum vidisse refert 6. de Loc. aff. Cap. 3. est urinae fluxus valde copiosus cum siti intolerabili, et summo virium prolapsu, imo urina non tantum, sed potus, et is parum vel nihil immutatus egeritur, sub forma chyli vel lactis. Quos affligit, emaciantur, debilitantur, et prae siti, ardoreque viscerum vix se continent, et urinam cohibentes mox sentiunt lumbos, coxas et testes, cum ardore et gravitate, intumescere, oritur autem a laxitate fibrarum in fistulis urinosis, et aquosa indole liquidorum corporis, a diabai/nw pervado. G. Harnfluß.

DIABROSIS, Gr. dia/brwsis2, est solutio continui per exesionem, a diabibrw/skw peredo. G. Durchfressung, Zernagung.

DIACARTHAMVM, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] Vide Carthamum. Sunt qui existiment compositiones pharmaceuticas a Dia incipientes Arabibus deberi, sed falluntur; Galenus enim de composit. Medic. secund. gen. frequenter ita loquitur: h( dia\ dikta/mnou; h( dia\ duoi=n a)ristoloxioi=n; h( di' a)sfa/ltou; troxi/skoi dia\ tw=n a(likaka/bwn; o( dia\ tw=n xulw=n; idem de compos. medic. secund. loca, saepe ingeminat, dia/r)r(odon w(rai=on, dia/r)r(odon to\ me/ga, etc.

Plaudentique habiles caryae resonare Dianae: Stat. 4. Thebaid.
Hoc linitur sputo iani caryota Calendis. Mart. l. 8. ep. 33.

DIACATHOLICON Electuarium, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] kaqoliko\s2 enim sese habet, ut fusiko\s2, kritiko\s2, fqusiko\s2. Format autem diacatholicon genitivum diacatholici, non diacatholiconis, ut perperam Officinae.

DIACHORESIS et DIACHOREMA, est excretio quorumuis excrementorum, ab diaxwre/w secedo G. Unflat Abgang.

DIACHYLON emplastrum, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia a xulo\s2 sucus scilicet emplastrum est ex sucis quibusdam compositum, ut et de gummis. G. Saftpflaster.

---- ---- a)melgo/menos2 d' a)po\ xulo\n
*tu/mmasin h(mi/brot' e)mba/llois2 a)polu/mata daito\s2. id ost,
---- ---- appresso cum suceum mulseris ore
Retrimenta adhibe plagae semesa recenti. Nicand. Ther.
*ai)ya d' e)f' au)ale/oisi xe/as2 a)parine/a xulo\n. Nicand Theriac.
*me/myeto d' ou' yuxrou= xulo\n u(oskua/mou. Pentam. Androm.
apud Galenum libr. de Theriac. ad Pisonem.
Praeterea cbylum stomacho desiccat iniquum. Seren. tit. subit. dol. ubi tamen quidam legunt chymum, sed perperam, quia chylus in stomacho, chymus in vasis aliis.

DIACLYSMA, est oris collutio, ad foetorem abigendum vel dentes, aut gingivas sordidas vel aegras confirmandas. Vocantur collutiones oris; parantur ex adstringentibus varris, ut bistorta, tormentilla, fl. balaustiorum, cort. granatorum, gallis, alumine, ung. Aegyptiaco, etc. sub eo quoque comprehenditur gargarisma et apophlegmatismus, a diaklu/zw colluo. G. Ausspülung. Vide Collutio.

DIACODION, est medicamentum ex papaveris capitibus, siliqu i dulc. rad. glycyrrh. alth. et saccharo paratum, habetque syrupi consistentiam. Ex dia\ ex et kwdi/a paveris caput. G. Brustsyrup. Diacodium penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] Dioscordidi l. 4. c. 64. 65 et Theophrasto l. 4. c. 10. kwdi/a, as2, h( designat caput papaveris. Corripit autem penult. ut i(stori/a, kardi/a, a(gi/a, ya/ltria, swthri/a. Quod si desinentia in i/a quandoque producantur Homero, et aliis, putandum id fieri, iam ex necessitate metri, ut in a)timi/a, proqumi/a, etc. eoque in illis tacite concipiendam diphthongum, quod Eustathius monuit; iam in soluta oratione vel expresse adfuisse, vel clare intelligi diphthongum, ut in Thalia, qalei/a in Dius, Dia, dei=os2, dei/a etc. Poeticum ergo esto illud.

caput attollens; caput scilicet Ilionei a cervice avulsum papaveris capiti aequiparat, quod Turquinio Romano etiam olim placuit.

DIACOPE, praecisionem, vel discissionem in aliqua parte significat, sive studio, sive casu, a diako/ptw praescindo. Hippocrati vulnus est omne, quod alte descendit impactumque est. Galeno est soluta in osse capitis continuitas ab aliquo acuto occursante, atque abscindente, vocaturque quoque e)kkoph\ et e)/dra [note of the transcriber: in the print: e(dra ].

Andrachnenque, acorumque, opopanaca, pompholygemque. Vindician.
Sed pa in opopanaca improvide produxit.

DIACRISIS, est distinctio et diiudicatio morborum et symptomatum, a diakri/nw distinguo, diiudico.

DIACYDONITES, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] vide abrotonites sequ.

DIADOSIS, est alimenti distributio, sive per omnes partes pervasio, ex dia\ per et di/dwmi do.

DIAERESIS, est solutio continui, quae fit cum a causis variis via aliqua, quae adesse non debebat, aperitur. Potest diai/resis2 fieri ab humoribus acribus, qui erodendo unitatem solvunt, et viam patefaciunt; quod etiam medicamenta acria praestare possunt. Deinde humores crassi et acidi diaire/seus2 causa esse possunt, qui partem distendendo rumpunt. Tertio causae plurimae evidentes diai/resin faciunt, omnes scilicet, quae contundendo, et distendendo unitatem vasorum solvunt; qualia sunt motus uchemens, clamor, pondus grave, vulnerantia, contundentia, casus, saltus et similia, inter quae et flatus referri possunt, qui retenti tanta vi interdum corporis partes distendunt, ut non solum corporis cavitates dilatent, sed rumpendo etiam novas faciant, et ipsi quoque unitatem solvant. Item operatio chilurgica, quae continua separat, et fit incisione, ustione, terebratione, rasione, limatione, serratione, exesione, a diaire/w, divido. Vide Diabrosis.

DIAETA, est methodus sanis moderate vivendi: at diaeta aegrorum est remedium, in recto rerum vitae necessariarum usu consistens: eaque ratione quantitatis et qualitatis differt. crassa instituitur alimentis copiosis, firmis et solidis, multumque nutrire aptis, haec simpliciter plena est, quae fiebat olim per ptisanam hordeaceam integram. Vel est plenior et crassior; quae fit per carnes pullorum et ova sorbilia. Vel est plenissima,

quae etiam carnes castratorum concedit. Mediocris est, quae ex mediocris substantiae et quantitatis alimentis constat. Haec olim per panem iure tinctum, vel etiam per carnes pullorum fiebat. Tenuis est, quae et alimentis paucis, tenuibus et infirmis perficitur, quae ut plurimum acutis morbis convenit: eaque triplex est, tenuis simpliciter, quae olim per ptisanae sucum fiebat. Vel tenuior, in qua melicratum propinabatur, vel tenuissima, in qua nihil cibi aeger sumebat. Verum nunc temporis diaetae non ita stricte observantur quam olim, praesertim in hisce regionibus: a diaita/w nutrio. G. Ein gewisse Ordnung mit Essen und Trincken.

DIAETETICA, est pars medicinae praescribens cognitionem et usum rerum sex, quibus sanitas, et vita nostra eiusque reginem maxime constat, ut imminentes morbi praecaveantur, et praesentes profligentur. Hae saepe dicuntur res non naturales a scholis: ut sunt aer, cibus et potus, motus et quies, somnus et vigilia, animi pathemata, excreta et retenta: quae si modum excedant, morbos pariunt; ex diaita/w alo, nutrio. G. Manier und Ordnung zu leben.

DIAGNOSIS, est signorum praesentium cognitio, sive sognitio qua praesentem morbi conditionem dignoscimus. Estque triplex, partis affectae, ipsius morbi, eiusque causae recta investigatio, ex dia\ per, et ginw/skw cognosco. G. Kennzeichen [correction of the transcriber; in the print Kenzeichen].

DIALEMMA, Gr. dialei/mma, idem quod apyrexia, ex dia\ inter, et lei/pw relinquo.

DIALEPSIS, Gr. dia/leiyis2 est quaedam interceptio: item intermissio quaedam in fractura cum vulnere vel ulcere, ubi intermedium spatium relinquitur, pro ulceris aut vulneris curatione, itaque est intermissio deligationis, a dialei/pw inter relinquo.

DIALITHONTRIBON, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia a tri/bw descendit:

*mhke/t' e)rei/desqon, mhde tri/besqe kakoi=si. id est, ne amplius incumbite, neque conterimini malis. Homer. Il. y.
*tribe/menai kri= leuko\n e)u+troxa/lw| e)n a(lwh=|. id est, ad terendum hordeum album in rotunda area. Hom. Il. u.

*ti/s2 tri/bos2, a)treke/ws2 ga\r a(/ma tri/a pa/nta pa/restin. id est, quod exercitium, vere enim simul tria adsunt. Hom. hymn. in Mercur. Lithontribon ergo penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia est praesentis temporis; sed paedotriba, diatriba, quia sunt ab aoristo secundo, quemadmodum et tri/bos2, penult. corripiunt; id quod et Labbeus in Analect, Prosod, et Thesaur. Pros. erudite iam ante ostendit.

Inter candida margarita quaera. Phal. Maecen, de mort. Horat.
Eodem modo Petronius Arbiter, et Prudentius, et Arator penult. produxere.
*kai\ margari/tas2 leukode/rmous2 prosfe/rei Pisidas de van. vit.

Cornaque et in duris haerentia mora rubetis. Ovid. Met. 1.
Sanguineis frontem moris, et tempora pingit. Virg. Ecl. 6.

DIAPASMA Plinio medicamentum aridum ex siccis pulveribus conflatum, inspersile, quod aut vestibus ad gratiam odoris, aut ulceri, vulnerique varia ratione, aut potui etiam ad luxum inspergitur, Gr. dia/pasma, kata/pasma, katapasto\n fa/rmakon. Oribasius non male discrimen inter has voces ex Antyllo ponere mihi videtur, ut e)mpa/smata sint, quae sudoribus cohibendis, et commovendo pruritui adhibentur, quae sympasmata et aspergines Aurelianus nominat: kapapa/smata sunt, quae ulceribus superponuntur, ch/ria etiam dicta: diapa/smata vero conciliandae fragratiae ergo inventa.

DIAPEDESIS, est ea conditio vasorum, qua membranacea latera ita divelluntur a causa intus extendente, ut inter fibras nascantur interstitia hiantia, quae emittunt in cavitate contentum ex dia\ per, et phda/w salio, salto. G. Ausbrechung, Durchsickerung.

DIAPEGMA, est instrumentum chirurgicum, dictum et intercolumne, sive pars transversaria, ad crurum laterumque compaginem firmandam, a phgnu/w compingo.

DIAPHANVM, est omne quod pellucidum est, ut humores oculares, tunica cornea, septum lucidum etc. a diafai/nw pelluceo.

DIAPHOENICON ELECTVARIVM, genit. diaphoenici, non diaphoeniconis ( foinikw\n, w=nos2, palmetum est) penult. prod. [abbr.: paenultimam producit]

a foi/nic, foi/nikos2, o(, palma, arbor, et fructus; dicitur quasi fo/nic a sanguineo quarundam palmarum colore, ut ex Phavorino constat. Quin et foi/nic Hesychio colorem fructus palmarum denotat. Ceterum foi/nic penult. genitivi producit, ut constat non tantum ex phoenice ave, quam ex huius palmae argumento nomen traxisse scribit Plin. l. 13. c. 4. sed praecipue ex ave phoenicoptero, cui nomen a foini/kwn pterw=n, id est, ab alis rubentibus phoenici arbori, eiusve fructui colore similibus, unde de phoenicoptero Martialis l. 13. epigr. 71.

Corpore de patrio parvum phoenica renasci. Ovid. Met. 15.
Et Scythicae volucres, et phoenicopteras ingens. Iuvenal. Sat. n.

De Phoenicibus populis hic nihil, auqnquam et illis ni producatur, ut ex Lucano, et Virgilio palam est.

Sed cur Ovidius ter ni corripuit?
Phoeniceas vestes, elusaque vulnera sentit. Ovid. Met. 12.
Phoeniceam fulvo chlamydem contractus, ab auro. Ovid. Metam. 14.
Sagave Phoenicea defixit nomina cera. Ovid. Amor. l. 3. el. 7.

Legendum omnibus his locis poeniceus, unde post puniceus, sicut erudite ostendit Nic. Heinsius in Ovid. Metamorph. Nimirum poeniceus, seu puniceus color initio a Poenis populis inventus est, ut Varroni credimus, et ab iis haud dubie ad Tyrios translatus, avos Poenorum satores fuisse ex Curtio admonemur.

DIAPHORESIS, sive TRANSPIRATIO et SUDATIO, est decedentia omnis generis effluviorum per invisibiles corporis poros, ex dia\ per, et fe/rw fero. G. Ausdunstung.

DIAPHORETICA, medicamenta sunt, quae invisibilem perspirationem ex vasis cutacis minimis augent, sanguinem paululum magis agitando quam naturaliter solet.

DIAPHRAGMA fre/nes2, seu septum transversum, u(po/zwma Arist. est sepimentum musculosum thoracem ab abdomine distinguens, in medio tendinosum, exterius in ambitu musculosum est; oesophagus, arteria magna, vena cava etc. per illud transeunt: oritur inferiori parte dextra a tribus primis lumborum vertebris, sinistra ab ultima et paenultima thoracis, tendineo, ac mox carnco principio, fibris directis adscendit, tendinescitque; parte superiori, principio membrenaceo tenui,

statim carnoso, ex toto margine cartilaginosorum apicum costarum inferiorum, et infirma parte sterni ortum, fibris centrum petentibus decurrit, tendinescit, prioribus confunditur, unde agens ex convexo planum fit. Hinc abdomen et contenta arctat et premit; respirationi una cum ceteris musculis inseruit, et motu suo excrementa aluina foras convehit. Tribuitur non tantum huic parti illud nomen, sed et mediastino, septo in naribus, septo cerebrum in duo hemisphaeria secanti, auris tympani membranae, aliisque, a diafra/ssw, sepio, munio. G. Das Zwerchfell, Brustfell.

DIAPHRATTONTES G. diafra/ttontes2 u(me/nes2, sunt membranae, pleura dictae, quae thoracem intus succingunt, et in medio septum, vulgo Mediastinum, relinquunt, a diafra/ssw sepio. Vide Diaphragma.

DIAPHTHORA, est corruptio alicuius partis in corpore, a diafqei/rw, corrumpo. G. Verderbung.

DIAPNOE, idem quod Diaphoresis, a diapne/w iperspiro. G. Die Ausdämpffung, Ausdunstung.

DIARRHODON ABBATIS, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia est a r(o/don rosa sic et cynorrhodon:

Diarrhodon Genitivum non format in onis, ut perperam Officinae, sed in i. diarrhodi, dia/r)r(oda kollu/ria Galeno, et cynorrhodon, i. Plinio; ceterum oxyrrhodinum Galeno adiectivum est, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] ut ex adiect. inanim. in INUS perspicuum.

DIARRHOEA, Gr. dia/r)r(oia, est copiosus alui fluxus, in quo liquida egeruntur absque dolore, sanguine, pure. Diarrhoea in multis morbis evenit, praesertim in quibusdam febribus et habet suas species. I. Gravis est, ubi paucis intervallis, interdum ferme citra remissionem, copiose, per repetitos fluxus, nunc maiores, excretis primo foecibus, humores expelluntur viscidi, aquei, biliosi, flavi aut aliter constituti, una cum muto quodam fundum matulae occupante: adsunt febris, anxietas,

virium lapsus, neque dolor urget, sed murmur auditur subinde, cum deiectio fit, podex tamen nonnihil dolet, nausea vel vomitus saepe incidunt, et potus vel cibus ingestus una transit. II. Serosa, ubi tantum aquea et fluida prodeunt, cum murmure, tenesmo et aliquo dolore: haec phthisi, hydropi, scorbuto etc. familiaris est, ac subinde in iis, qui sunt frigori sustinendo minus validi, vel quoque a pedibus refrigeratis accidit. III. Maligna, quae est in peste, febribus malignis, variolis, morbillis cum recedere putantur ad interiora, contingit, in hac vires subito deiciuntur, et anxietates non leves oriuntur. Humores sunt omnis generis, saepe fetentes, atque si a variolis, etiam crustae et pelliculae in excretis, quasi hac via exirent variolae, ipsae apparent. IV. Critica dicta, quae cum levamine evenit in morbis, vel etiam in sanis, quos nisi subinde diarrhaea iuverit, male habent. V. Hypercartharsis, sive superpurgatio, id est diarrhoea valida a medicamento purgante, aut emetico excitata, a diar)r(e/w perfluo. G. Bauchfluß, Durchlauf, die Ruhr.

DIARTHROSIS, sive ABARTICULATIO, et COARTICVLATIO, seu DEARTICULATIO, est compositio ossium ab invicem separatorum ad evidentem, validum, facilemque motum comparata: qualis est in brachio, manibus, femore, pede etc. Vide Articulatio. Ex dia\ per, ex, a)/rqron membrum, articulus. G. Gliederung.

DIASCORDIVM, paenult. [abbr.: paenultimam] producit. Est medicamentum aliquod compositum, electuarii consistentia, usitatissimum, a Fracastorio auctore inventum, Antidoton famosum.

DIASENA NICOLAI, paenult. [abbr.: paenultimam] producit; sena planta antiquis Graecis, Latinisque incognita, Serapioni, Actuario, et Mesuae laudata; quam quia Mesues sennam appellat, de quantitate eius nos non permittit dubitare.

DIASEREOS SYRVPVS, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia Galeno l. 8. de simpl. med. fac. se/ris2, se/rews2.

DIASTOLE, est arteriarum, auricularum et ventriculorum cordis per impressum sanguinem dilatatio, quae actio est opposita sistolae, qua sanguis per diastolen acceptus comprimitur, et expellitur; ex dia\ per et ste/llw mitto. G. Oefnung des Hertzens.