CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

ECRHYTHMVS, est pulsus, qui nullius aetatis, rhythmum seu modulum observat, ab e)k ex, et r(u/qmos2 modulus. G. Ein unordentlicher Puls.

ECSTASIS, est delirium sive mentis commotio, sive fuerit cum silentio, sive cm furore, interdum vigiliae adsunt, interdum coma, ab e)ci/sthmi, graviter deliro. Dicitur etiam is, qui ita uni rei meditandae intentus est, quasi in caelum esset sublatus. G. Entzückung, Erstarrung.

ECTASIS cutis est quaedam in longitudincm et latitudinem extensio, ab e)ktei/nw extendo. G. Ausspannung der Haut.

ECTHLIMMA, est ulceratio, a violenta compressione, in cutis superficie oborta, ab e)kqli/bw exprimo.

ECHYMATA, sunt pustulae, sine cutis quaedam efflorescentiae, ut in variolis, etc. ab e)kqumia/w exhalo, evaporo. G. Eine Blatter.

ECTROPIVM, est vitium palpebrarum, quando inferior palpebra brevior est superiore, ut oculum claudere non possit, item genae etc. aut eius inversio, ab e)ktre/pw everto.

ECTROTICA, sunt medicamenta quae abortum inferunt, ab e)ktitrw/skw abortio. G. Unzeitige Geburtverursachende Mittel.

ECTYLOTICA, sunt medicamenta callum consumentia, ab e)k ex, et tulo\s2 callus.

ECZEMATA, sunt pustulae rubicundae fervidae, et flammeae; quidam hydroa pro eczemate, sed male, sumunt, ab e)kze/w effervesco. G. Feuerblätterlein.

EDVLCORATIO, et DVLCORATIO, dicitur, quando calcinata sale gravida, aqua (ut plurimum calida) abluuntur, qua ablutione sal inibi contentum aquae immiscetur. Vel dulcorare etiam dicitur, quando potiones, addito saccharo aut syrupis convenientibus, gratiores redduntur. G. Süsmachen.

EFFERVESCENTIA, ab EFFERVERE, est subitus et intestinus inter sales oppositos, ut alcali et acidum, interveniente aqua, cum tendentia ad mutuam destructionem, motus, quem nonnumquam calor aut flamma subsequitur, ut in calce uva, foeno madide reposito, et miscelis chymicis. g. Das Aufsieden, Aufkochen, Erhitzen.

quod fit per musculos abdominales, viscera ibi contenta sursum, adeoque diaphragma in thoracem prementes, et sic aerem in pulmonibus contentum expellentes, clauso interim foramine narium per velum pendulum palatinum. Gr. e)kfu/shsis2. G. Das Blasen.

ELAEAGNVS, eius nomen diversis imponitur arbusculis, ex e)lai/a olea et a)gno\s2, vitex.

ELAEOSACCHARVM, oleum est stillatitium cum saccharo mixtum, inter terendum pauxillum vitelli ovi recentissimi, purissimi, intermisceri potest tam saccharo quam oleo, ut reductio olei in aptiorem miscendo formam facilius abeat; sed tum mistum non potest tamdiu servari sine rancedine. ex e)/laion, oleum, et saccharum. G. Zucker mit Oele.

ELAPHOBOSCVM, est pastinaca, a e)/lafos2 cervus et bo/skw pasco, quasi cervi pabulum: quod cervi eam plantam primum demonstrarint: hoc enim pabulo cervos serpentibus resistere, fama est.

ELAPHOSCORODON, est cervinum allium, ex e)/lafos2 cervus, et sko/rodon allium.

ELASTICA VIS, est fibrarum solidarum corporis ani. malis virtus quaedam, qua distractae per causam cedunt, renituntur, nec solvuntur, et causa cessante, sponte se in pristinum statum restituunt. G. Elasticität.

ELATERIVM, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia Hippocrati, Dioscoridi, Galeno, Polluci, e)lath/rion scribitur sine diphthongo. Elaterium, stricte est faecula succi illius viridis, luridi, et viscosi, ex fructibus maturis cucumerum silvestrium leni compressione emissi, inque eo subsidens: atque haec veterum est elaterium: sed nostro tempore plerumque iste sucus, quem veteres abiciebant, exhalando ad extracti consistentiam inspissatur, et pro elaterio venditur. Imo latissima acceptione denotat omne medicamentum forte, quo allus purgando

subducitur, ab e)lau/nw agito, expello. G. Einstarck purgirend Mittel von wilden Cucumern.

ELECTVARIVM, vox Officinarum, et Mesuae; Nic. Myrepso latoua/rion, Papiae a lacte dicitur; Weckero ab electione, quid ex electis aromatis constet. Commodius ab e)kleikto\n, vel e)lleikto\n, id est, pharmacum quod lingendo absumitur, ab e)klei/xein vel e)llei/xein, unde ecligma Auctoribus frequens. Penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] ob vocalem ante vocalem sine suspicione diphthongi. Electuarium, est confectio ex speciebus, pulpis, gummis, syrupo vel melle excepta, consistentia conservae instar crassa. Estque simplex vel compositum. Simplex tantum ex pulpa cassiae, tamarindorum, vel prunorum constat: compositum vero ut plurimum ex speciebus, pulpis sucis condensatis, gummis, etc. quae melle vel syrupo excipiuntur. Electuaria sunt digerentia, laxantia, purgantia, confortantia, alexipharmaca etc. G. Ein ausgeprester Saft, Latwerge.

ELEMENTA, seu PRINCIPIA, sunt corpora simplicissima, quae nec ex se invicem sunt, neque ex allis, sed ex quibus sunt omnia, et in quae resolvuntur. Elementa quibusdam chemicis dicuntur quinque, spiritus, sal, sulpur, aqua et terra, quorum posterema duo passiva, cetera actina dicuntur. Alli enumerant tria, salem nempe, sulpur et mercurium, minus tamen recte. Peripateticorum schola quatuor exsistere docet, ignem sc. aerem, aquam et terram. Verum isthaec elementa omnia sunt ex aliis composita, propterea ex eorum elemento quidpiam constare, idem est quasi diceres, arborem ex radice, trunco, ramis, foliis, floribus etc. esse compositam. Omnium simplicius incedit Cartesius, qui materiam constituit primam, secundam et tertiam, hoc est lumen emittens, idem transmittens, et idem reflectens. Gr. *stoixei=on G Ein Element.

ELIMI gummi sive resina, aut lacrima pellucida, albicans, cum flavis particulis mixta, in massam redacta, suavem accensa halans suffitu odoruem, venit ex Aethiopia, ubi ex arbore manat, quam oleam nonnulli volunt, alii cedrum, alii aliam arborem. Dicitur et Elemni.

ELEOCHRYSON, et HELEOCRHYSON, recentioribus Botanicis e(li/xruson vocatur; forte h(leo/xruson Plinii. Planta est, quae habet caulem in multos ramos divisum,

lignosum, lanuginosum, album, pedem vel sesquipedem altum, habentem parva folia villosa, albescentia: gymnomonosperma est flore flosculoso aureo et calyse aureo: dicitur hinc coma aurea, et stoechas citrina.

ELEOSELINVM male Elaeoselinum, est apium palustre, ex e(/los2, palus et se/linon, apium. Hinc etiam vocatur hydroselinum, apium aquaticum.

ELEPHANTIASIS ARABVM de quo morbo, ne verbum quidem fecerunt Graeci; Arabes eius mentionem passim faciunt, quae varicibus cognata est, atque ex istis ortum habet, et tantum pedum tumor est. Agit de hoc Avicenna ubi de varicibus tractat. Rhases dissentit tamen ab his, et Graecos sequitur Haly Abbas, qui Elephantem dicit esse morbum omnia corporis membra corrumpentem, et quasi cancrum universalem. Verum nec ipse sibi constat, cum scribit: ulcera, quae in pedibus et cruribus fiunt, elephas vocantur, et elephanticus morbus apostema est melancholicum, quod in cruribus et pedibus apparet, et eius signum est, quod pedis figurae similis fit. Reliqui omnes seorlim de lepra et elephantia agunt, et elephantiam pedum tumorem esse dicunt a sanguine melancholico et pituitoso et varicibus ortum, ob quem pedes aegri pedibus elephantis figura et crassitie similes fiunt. Atque tumoris hoc genus in mendicantibus saepe conspicitur; qui in viis publicis stipem petendo victum quaerunt. G. Eine Kranckheit wie der Aussatz, oder Maltzey, schuppichte Haut.

ELEPHANTIASIS GRAECORVM, quam Arabes lepram vocant. Appellatur autem elephas et elephantiasis et elephantia ab elephante, ob similitudinem quam hic morbus habet cum elephante: nimirum, ut nonnulli putant, quod eo morbo laborantes magni ut elephantes, fiant; quae inepta est notatio, cum elephantiaci non maiores finat, nisi quis non magnitudinem corporis elephantiasi laborantium, sed morbi magnitndinem respiciat, vel quod malum in cruribus serpens, efficiat ea elephantis ritu fere rigida et aequalia: vel quod inter alios morbos vehemens, ac validus sit veluti elephas, vel quod membra et cutis tumida, scabra, rugosa tuberosa, et inaequalis, ut elephantum, reddatur. Galenus de tumoribus cap. 14. malum hoc cum incipit, etiam saturiasmo\n nominari scribit, eo quod facies similis satyrorum faciei reddatur. Nam labia fiunt crassa, nasusque tumet atque ideo depressus apparet, aures tabescunt, maxillae rubore perfunduntur, in fronte hinc inde tumores quasi quaedam cornua apparent; quamquam alii

etiam de causa *saturiasmo/n hoc malum nominari censeant: quoniam videlicet malae faciei iisdem cum rubore attolluntur, et musculis maxilaribus veluti convulsionem patientibus, mentum ipsum dilatatur, quemadmodum etiam ridentibus evenire solet, similitudine quadam ad picturas satyrorum, quos a)po\ tou= seshre/nai Cael. Rhodiginus ita nominatos putat, quod ore hiante labiisque diductis instar ridentium cantent et ludant, vel ut nonnulli, quod Satyris in venerem propensione et libidine similes sint. Celsus ita describit, totum, inquit, corpus afficitur, ita ut ossa quoque vitiari dicantur: summae partes corporis, crebras maculas, crebrosque tumores habent. Rubor horum paulatim in atrum colorum convertitur: summa cutis inaequaliter crassa, tenuis, dura, mollisque quasi squamis quibusdam asperatur, corpus emarcescit, os, surae, et pedes intumescunt. Ubi vetus est morbus, digiti in manibus pedibusque sub tumore conduntur, febricula oritur, quae facile tot malis obrutum hominem consumit. Plura vide apud Aretaeum diuturn. lib. II. cap. 13. et observationum auctores.

ELEVATORIVM ab elevando dictum, est instrumentum chirurgicum, quo crania depressa elevantur. G. Ein Aufheber.

ELIXIRArabibus Elechschir, et Elikschir, id est, prua fine faecibus massa, sive essentia; a radice kaschara, si Langio credimus, id est, contudit, pellem detraxit, desquamavit. Sed nos de genitivi pronuntiatione solliciti notamus ex Lexic. Arab. Golii, Arabibus hodie Elixir appellari Alichsiiro, accentu paenultimae impresso, (a radice casara, confregit) ideoque deficientibus, Latii legibus, cum Arabibus Elixiris, penult. longa dicemus. Elixir, est tinctura seu essentia alicuius rei, per spiritum vini aut aliud simile menstruum, extracta; adeoque idem est, quod tinctura. G. Quintessentz, Elixir.

ELLEBORVS penult. corripit, quia Dioscoridi, et Galeno e)lle/boros2. Praeterea:

Expulit elleboro morbum, bilemque meraco. Hor. l. 2. ep. 2.
Scillamque, elleborosque graves, nigrumque bitumen. Virgil. 3. Georg.

Elleborus, HELLEBORUM, melampodium seu VERATRUM, dantur duae species, album et nigrum. Helleborus niger, est planta, quae habet caules ex radice erumpentes,

longos, rotundos, succo plenos, punctis purpureis instar serpentariae notatos, horum singuli habent novem folia, ut plurimum digitata, satis firma et crassa, viridissima, polita, in margine incisa; flores instar rosar expansi sunt, ex horum meditullio surgit pistillum plurimis corniculis inter stamina et petala iacentibus cinctum circa basim, quod abit in fructum, in quo velut in capitulum colliguntur vaginae membranaceae, in cornu plerumque desinentes, secundum longitudinem dehiscentes, seminibus fetae plerumque subrotundis vel onatis: radix tenuis, fibrosa, nigricans, ex uno capite prodiens, saporis acris pungitivi, amari, nauseosi. Est illud famosum purgans Hippocratis. Nomen accepit a)po\ tou= e(lei=n th=| bora=|, quod esu perimat, cibumque corporis eripiat: e(lei=n enim est capere, et bora\ pabulum, esca. Hinc quoque elleborastrum, et elleborine derivantur. Elleborus albus differt a nigro, quod corniculis careat, et semen habeat marginatum, et radicem albam: elleborine cognominatur a foliorum cum ellebori albi potius similitudine quam ab effectu. G. Nießwurtz.

ELODES et HELODES, febris continuo affligens cum maximo sudore, ita ut aegri ob humiditatem in paludibus degere videatur, et exinde pene exsolvantur. Forte erit species sudoris anglici, ab e(/los2 palus et ei)=dos2 forma. G. Das Schwitzfieber.

ELONGATIO, Gr. para/rqrwma, est luxationis imperfectae species, quando lagamentum alicuius articuli tantum elongatur, ita ut os ex iunctura non prorsus exeat. G. Verlängung.

ELYMOS, est panicum, forte ab ei)le/w involvo, quod eius semina involucris involvantur.

ELYTROIDES vaginalis dicta, est tunica propriarum prima, darto nexa, virilemque testem vaginae in modum includens, a peritonaeo producta, sive capsula, qua includuntur vasa spermatica; singulo testiculo privatam vaginam concedit ab e)/lutron, vagina, inudlucrum, et ei)=dos2 forma. G. Eine Haut bedeckende die hodlein.

EMBAPHIVM, sive acetabulum, aut vasculum, quo medicamenta aut alimenta induntur, vel mensurantur. Item vas in quod intingitur, ab e)n, in, et ba/ptw immergo, intingo.

EMBASIS, est balnei species, in quo quis aqua calida lavatur: ab e)mbai/nw ingredior. G. Ein Bad.