CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

FICVS, est arbor mediocris altitudinis, cuius caulis non rectus: cortex est politus, licet aliquantulum asper, coloris cinerei: lignum fungosum, intus medullosum, album: folia sunt magna, ampla, crassa, quinquefida, vitis similia sed maiora: flosculi hermaphroditi, monopetali; longi, tubulorum forma, oriuntur cum ovariis, quae sunt capsulae testaceae natae in utriculis pulposis, positis intra tracheas: fructus pyriformis, figurae rotundae ac depressae, coloris ex flavo fusci: intus copiosissimis granulis per pulpam infarctus, saporis dulcis, odoris debilis; non ingrati, fructus non maturus dicitur grossulus, ubi crassior, sed nondum tamen muturus, dicitur grossus seu grossa, et ficus demum, ubi maturuit; siccatus, carica seu ficus passa: Gr. *su=kon. Fructus est satis notus; verum a similitudine dicuntur quoque excrescentiae circa anum aliasque partes, similitudinem sicuum habentes. Si thymi multum exserescant, ficus seu sycoses appellantur. Nominantur et mariscae, sycosis et sycoma. G. Feigen, Wartzen.

FIGENTIA, sunt, quae volatilia domant, et acida concentrant. Vide Fixatio.

FILAGO, est planta mollis lanuginosa, habens folia parva, oblonga, incana, mollia: flores sunt flosculosi, plurimis scilicet flosculis constantes, stellae adinstar divisis, embryoni insidentibus; et calice squamoso, haemisphaerico, non lucido neque insigni quodam colore praedito; embryo autem deinde abit in semen pappis instructum. Est gnaphalii species, sic dicta forte, quod eius folia filis lanuginosis sint obducta. G. Ruhrkraut.

FILICVLA, est trichomanes, vel adiantum; huius plantae variae sunt species, dim. a filix. Vide quoque polypodium.

FILIPENDVLA, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia a filis radicum pendulis ei nomen.

Filipendula, folia habet pimpinellae faxifragae, sed angustiora, profundius incisa, plura ad unam costam quasi per paria coniugata, coloris viridis, obscuri, splendentis: ex his assurguut plures caules pedem circiter alti, duri, striati, rotundi, rubieundi, versus superiora in alas divisi, in summitate habentes flores rosaceos, plurimis scilicet petalis in orbem positis constantes, ex quorum calice monophyllo, et multicuspide

surgit pistillum, quod deinde abit in fructum fere globosum, cuius semina in capitulum dolii aemulum colliguntur: radices glandulosae, olivares aut longiores, minusque ventricosae, asphodeli more, foris ex rubro nigricantes, intus albentes, acrimoniam quandam cum adstrictione; dulcedine, et levi amaritudine sapientes; dicitur a numerosis et rotundis in radice glandibus, quae velut ex filo quodam pendere videntur. Gr. Oenanthe. G. Rother Steinbrech, wilde Garbe.

FILIVS ANTE PATREM dicitur de specie quadam Lysimachii, cuius vaginulae seminales ante flores conspieiuntur, item de colchieo, croco, pulsatilla, tussilagine, ceterisque plantis, quarum flores ante folia prodeunt.

FILIX, est planta, cuius variae sunt species, imprimis mas et femina. Mas habet folia, ex radice erumpentia, magna, ampla, aspera; dura, friabilia, viridia, odoris fortis; et grati, longa, in alas extensa, habentia multa alia foliola, velin margine incisa; nullos habent flores apparentes, sed in dorso habent pulvisculum fuscum, et rubicundum, qui pulvisculus sunt semina plantae iuxta sententiam Caesalpini, qui observavit, quod ubi eius folia in terram fuerunt delapsa, postea similis planta creverit: verum Tournefortius de utriusque filicis semine curiose annotavit; scilicet quod filicis maris vulgaris fructus foliis innascuntur bino plerumque ordine, pinnulis affixi clavi ope, altera parte retusi; detracta vel corrugata membrana quadam convexa, quae ferri equini formam habet, sese obicit oculis numerosa congeries vesicularum ferme ovatarum, annulo elastica vi donato munitarum, cuius contractione rumpuntur illae, seminaque fundunt minutissima. Filicis feminae vero et aliarum specierum fructus seu vesiculae ovatae occurrunt in sinubus quibusdam, namque autumo pinnularum margo plerumque producitur, incurvatur et complicatur: radix filicis maris est carnosa, crassa, fibrosa et nigra. Haec planta nullum caulem habet: crescit ubique in silvis, et neglectis incultisque locis. Gr. pteri\s2, ala. G. Fahrenkraut.

FILTRATIO, chymica vox est, species dicitur destillationis per descensum, quia guttae cadendo decidunt. Modus quo filtratio fit, est triplex. Primus est per pannum expansum, ut fit in syrupis clarificandis. Alter per manicam Hippocratis, hoc est per saccum, superius latum, sed in coni punctum inferius terminans, pro vinis aromaticis colandis, ut in festis nuptialibus; et variis medicationibus pro delicatulis usu venit. Tertius, et Chymicis magis familiaris, est colatio per

chartam emporeticam, hoc est, si papyrus fuerit quadratae figurae, duplicatur, et illa duplicatura reduplicatur, ad angulos rectos; hoc est tota papyrus sive charta quadruplicatur, post haec iterum explicatur, instar cuculli monachorum vel infundibuli et imponitur infundibulo, seu tritorio, deinde liquor clarificandus infunditur, et clarus guttatim decidit, relictis in filtro faecibus. G. Filtrirung.

FILTRVM, est pannus laneus, vel charta bibula, per quam liquores percolantur ad clarificandum, ut fit per manicam Hippocratis. G. Ein Filtz.

FIMBRIAE, sunt vestium extremitates, a quibus, et fimbriata folia dicuntur, quae in ambitu in quasdam fimbrias exeunt. Sunt et pendulae extremitates tubarum uteri.

FISSVRA, Gr. *(ragh\ [note of the transcriber: in the print: *)ragh\ ], est ossis quaedam solutio continui, praesertim secundum longitudinem; quamvis et mollibus partibus quoque attribuitur, ut in fissuris labiorum, digitorum manuum etc. G. Ein [correction of the transcriber; in the print Eiu] Spalt.

FISTVLA, Gr. *su/rigc, sumitur pro canna oblonga et cavata, ideoque haberi potest pro siphunculo, quo liqaor aliquis intestinis, auri; utero, vulneri etc. immittitur. Sic urethra, sistula urinaria est. Trachea, sistula respiratoria. Item sinus est angustus et longus, seu ulcus sinuosum, angustum, callosum et curatu difficillimum, quod plerumque ex abscessu ortum habet. Fistulae a sinuoso ulcere, in eo differunt, quod sistulae callosae et durae sint, non item ulcus. Aliquando fistula pro fontanella sumitur, de qua suo loco. G. Fisteln, Röhrwunden, Rohr- oder Hohlgeschwäre.

FISTVLA LACHRYMALIS, est morbus, cuius vitio lympha lacrimosa non per carunculam in nasum determinatur, sed per palpebras in genas cadit, qui fieri porcst ex variis causis; inprimis vero ex vitio palpebrarum, carunculae lacrimalis, punctorum lacrimalium, vel sacci lacrimalis, quae partes varie affici possunt. G. Fistel der Augenwinckel, Augenfistel.

FISTVLARIA, est cristae galli species, sic dicta, quia eius caules cavi sunt, et successu temporis in fistulas seu

calamos mutantur. Vide Pedicularis. Gr. *l)lektwro/lofos2. G. Rödel, Laußkraut.

FIXA sunt, quae magna ignis tortura non exaltantur, vel elevantur, ut salia fixa.

FIXATIO, est materiae fugacis quaedam, ne avolet, retinentia. Gr. *ph=cis2, et *ph/gnwsis2. G. Figierung.

FLAGELLAE dicuntur cymae arborum et ipsarum summae partes, quae ad cuiuscumque venti flatum moventur: unde etiam nomen traxerunt ab eo quod flatibus petantur. Flagella etiam sunt vitium rami oblongiores et productiores.

FLAMMVLA VITALIS, fictitium quid est; putaverunt quidam cordi inesse flammam quandam, sed illud est falsum, cum nec in hominibus, nec in brutis vivis unquam videas vel minimam scintillae flammam, Gr. *biolu/xnion dicitur, ac si esset vitae lampas. Sed si bene velimus philosophari, in eo vita consistit, ut circulatio sanguinis celerrime circumvehatur.

FLAMMVLA, est clematis species, dicta ob flammeum et igneum saporem, et vim erodendi cutim. Item Ranunculus est. Vide Batrachium.

FLATVS, sunt explosiones materiae aereae agitatae calore, vel fermentatione aut effervescentia assumptorum, quae dum ex una parte ventriculi aut intestinorum in aliam propellitur, excitat bombus et borborygmos. G. Wind im Leibe, Blähungen.

FLORES CHYMICI, subtiliores corporis partes sunt per sublimationem a partibus crassioribus sub forma sicca separatae. G. Blumen.

FLOS FEBRVARII, est leucoion album, sive hexaphyllon album bulbosum. Sic vocatur, quod Februarii mense, et dIe divo Valentino sacro, ubi caelum clementius fuerit, apparet. In Aprili, ubi appropinquare coeperit Maius, evanescit.

FLVOR ALBVS, sive FLUOR UTERINUS, est praeternaturalis humoris pituitosi et albi, vel varii coloris et odoris, per muliebria excretio, orta a nimia vasorum uterinorum laxitare et debilitate, nubiles, maritatas, vetulas, steriles, gravidas, vario tempore invadens. Gr. rou=s2 gunaikei=os2. G. Weisse Fluß.

FLVXVS HEPATICVS, est dysenteriae species, cum excreta sunt instar loturae carnium, copiosus plerumque est

et nocturnus, sed absque dolore, valde tamen vires demoliens, saepe post dysenteriam contingit. Sic vocatur quia interdum sanguis coagulatus, splendens et niger, ac si essent hepatis frusta, adest. G. Leberfliessung.

FOCILE MAIVS, est ulna cubiti; vel tibia pedis. Focile minus, est cubiti radius, vel pedis fibula.

FOCVS, Gr. *(esti/a dicitur esse locus in mesenterio, unde et febrium originem olim deducebant. G. Eine Feuerstett, der Heerd.

FODINA, est fovea seu cuniculus, unde minerae educuntur. Item minor labyrinthus in aurium osse.

Aut tu foeniculum, nitrumque, et sulphura vina. Seren. tit. porr. depell.
Nec non foeniculo calidum annectatur acetum. Seren. tit. ict. scorp.

Foeniculum, est planta officinalis, quae habet caulem quinque vel sex pedes altum, rectum, cannulatum, coloris viridis fusci, medulla fungosa repletum, ramosum: odoris grati; folia in lacinias capillaceas divisa, coloris viridis obscuri, odoris grati, saporis dulcis aromatici: flos est rosaceus, umbellatus, plurimis scilicet petalis in orbem positis constans, et calici insidentibus, qui abit in fructum ex duobus seminibus compositum oblongis, crassiusculis, hinc gibbis et stratis, inde vero planis: datur et altera species, quae est foeniculum dulce maiore et albo semine; radix oblonga, recta; digitum crassa, pallida, saporis subdulcis, et aromatici: Gr. *ma/raqron. G. Fenchel.

FOENVM GRAECVM, est trifolii et leguminis minoris species, habet caulem unicum, dimidium pedem altum, tenuem, excavatum, in ramos divisum: folia terna in uno pedunculo instar trifolii gerentem, parva aliquando oblonga, interdum magis ampla quam longa, aut semirotunda; dentata: flores ex foliorum alis erumpunt, leguminosi, exigui, albi: flori succedit siliqua plana, longa, acuta, corniformis; feta plerumque seminibus rhomboidiformibus; ab angulo uno ad alterum linea cava notatis, flavis; saporis mucilagniosi, odoris, et saporis ingrati: radix simplex, lignosa. Unde ita appelletur invenire nequeo: forte quod in Graecia inter foenum plurimum reperiatur. Gr. th=lis2, kerai/+tis2, ai)go/kerws2, bou/kerws2: atque sic dicitur a cornuum figura siliquarum, vocatur aegoceros a caprini cornu similitudine, quemadmodum a bubuli buceros.

Nonnullis Siliqua; aliis Silicia; quibusdam Silicula appellatur. G. Bockshorn.

FOETOR, ORIS, est putredo circa dentes et gingivas: aliquando oritur ex pulmonibus et sanguine phthisico, vel scorbutico, aliquando ex stomacho. Foetor vero in genere oritur ab humoribus stagnantibus, effusis, corruptis, vel venenatis; ut et ab omni causa, quae sales et olea nimium attenuat, et volatilia reddit, ut est inedia, calor, motus nimius, acrimonia nimia assumpti. G. Stinckender Athem.

FETVS, Gr. *ku/hma, est conceptus, quando femina concepit, ab initio dicitur Embryon, postea cum formam adoptus fuerit, proprie fetus dici potest. G. Die Frucht.

FOLIACEVM ORNAMENTVM, est fimbria in extremitate tubae Fallopianae, qua ovum ex ovario muliebri, quasi tot digitis excipitur, et per tubam in uterum defertur. G. Blatzierd

FOLLICVLVS, est theca rei cuiuslibet tenuis, quae granum vel semen continet involutum, sic membranosa cutis; acini folliculus dicitur.

FOLLICVLVS FELLIS, est vesicula, quae hepatis concavo annectitur, in qua bilis colligitur, quae suo tempore per ductum choledochum, in intestinum duodenum exantlatur. Gr. *ku/stis2 xolhdo/xos2. vid. Vesica fellis. G. Die Gallblase.

FOMENTVM, Fomentatio, Fotus, est medicamenti externi genus, quod corpori admotum ipsum fovet et calefacit. Gr. qe/rmasma, estque duplex, et aridum et humidum, illud puri/a, puri/asis2 et puri/ama: hoc kapa/ntlhma et kata/ntlhsis2 dicitur, quod effuso humore adhibetur. Estque vapor, liquor aut decoctum variis partibus, beneficio lintei, filtri, spongiae, vel vesicae, fovendi causa applicandum. G. Erwärmung, ein warmes Tuch, damit man dem Leibe Wärme zufügt.

FONTANELLA, seu FONTICVLVS, dicitur in fetubus et recens natis, intra frontis os et duo sincipitis, apertura quadrangularis. G. Das Blätlein. Item uleusculum arte ehirurgica, in sanis corporis partibus excitatum, ut per id humores superflui et corrupti evacuentur, morbi curentur, vel etiam anticipenan. Fontanellae excitantur cauterio actuali vel potentiali, lanccola et forcipe: in sonticulis excitandis notandum est, semper locum inter duos musculos eligendum esse. G. Fontanelle.