CAMENA Early Modern Latin Texts

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.

ORCHIS [1], est planta, quae habet folia ex radice erumpentia, simplicia liliaceis similia: caulis est rotundus: finis poedunculi exit in ovarium oblongum, triloculare, trivalve, tribus fenestris pervium, continens pulverulenta seminula: floe infidet apici ovarii, mirabilis structurae, hexapetalus; vix describendus: radix rotunda, carnosa, tuberosa carnosa, aliquando palmata, succulenta, albida, viscosa, subdulcis, odoris seminalis: haec planta crescit in locis humidis. Est satyrion, Latinis testiculus, sic dicitur, quod cius radices ex duobus, aut tribus constent globulis, quasi tot testiculis, qui pro varia forma, varia quoque obtinuere nomina; ut Cynosorchis, Tragosorchis, etc. G. Knabenkraut, Stendelwurtz.

ORCHOTOMVS, est, qui testiculos exscindit, qua operatione animalia castrantur, ne cum aliis coeant, inde orchotomia, sive testiculorum excisio, ex o)/rxis2 testiculus, et te/mnw seco.

OREOSELINVM, est apium seu selinum montanum, ex o)/ros2 mons et selinum, vulgo petroselinum.

OREXIS, est ordinarius cibi appetitus: is oritur a fermento, tum a liquore gastrico ab arteriis caeliacis ventriculo inspirato, et laterum ventriculi mutuo contactu ob respirationem, quo tunica nervosa, eiusque nervi inordinatius moventur, ad alimentum idoneum appetendum, ab o)re/gomai cupio. G. Hunger, Begierd zu Essen, Lust zur Speiß.

ORGANICA PARS, est, quae ex variis partibus, quarum natura et efficacia diversa est, constat, uti musculus constat ex carne, membranis, tendinibus, variisque vasis etc. ei opponitur similaris pars, de qua suo loco. G. Ein zusammengesetzter Theil.

ORGANVM, est pars, quae ad sui constitutionem, actionesque perficiendas, rectam et determinatam, sensibilemque conformationem requirit, ut brachium, musculus, cor, etc. G. Werckzeug.

ORGASMVS, est impetus, incitatio et turgescentia sanguinis vel spirituum, ut si quando spiritus animales cum impetu

Eustathius derivat ab o)/ros2 et ga/nos2, quasi sit montium splendor, et laetitia. Sed et ga/nos2 penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit]

*kai\ ko/ruqes2, kai\ qw/rhkes2 lampro\n gano/wntes2. Homer. il. v.
*yh=gma polu/knhmon, kai\ o)ra/ganon h)\ a)po\ ka/rpou.
*(/hpatos2. - - - - - Nicand. in Theriac.

Origanum, cunila appellatur Plinio lib. 20. cap. 16. cuius penult. cum vulgo existimetur corripi, producitur manifeste Nicandro in Theriacis:

*ko/rkoron h)muo/enta, pana/kteio/n te koni/lhn,
*hu(= de\ kai\ h(ra/kleion o)rei/gknon au)=a/ te qu/mbrhs2.

Origanum est planta, quae habet caulem durum quadratum, villosum; folia maiora calamintham referunt, minima maioranam, villosa sunt, odorata, saporis aromatici acris: flores in spieas squamosas congeruntur, monopetali, labiati, horum labium superius surrectum est, subrotundum, bifidum, inferius vero tripartitum: ex calice surgit pistillum, posticae floris parti adinstar clavi infixum, ac veluti quatuor embryonibus stipatum, qui abeunt in totidem semina subrotunda, minima, in capsula, quae floris calix fuit, recondita: radix est fibrosa, minima, lignosa: crescit in montibus: planta haec Hippocrati maxime fuit commendata in morbis ubi calefaciendum, dissolvendum, et stimulandum. G. Dosten.

ORNAMENTVM FOLIACEVM, extremitas tubae Fallopianae uteri muliebris fimbriata est, eum in modum comparata, ut quasi tot digitis, ovum ex ovario prodiens melius comprehenderetur.

ORNITHOGALVM, est planta, quae habet folia longa, angusta ut graminis, mollia, repentia, excavata, lineam albam in longitudinem habentia; caulis est rotundus, nudus, tener: finis pedunculi ex caule membranula est longa, tenuis: flos est liliaceus, ex petalis sex in orbem positis compositus, quorum singulis intus ad superiora adnascitur stamen. Ovarium tuba longa, apice sphaerico instructa donatum fit, fructus subrotundus, fetus seminibus subrotundis, nigris: radix bulbosa aut tuberosa, bulbus est fere ut in narcisso, seu ut in

porro, ita ut totus habitus ad porrum accedat. G. Feldzwiebel. [note of the transcriber: Cf. Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen, 3. Aufl., Hamburg 2005, S. 442, s.v. Ornithídium: "Ornithógalum 'Milchstern, Vogelmilch'" ]

ORNITHOPODIVM, est planta, quae habet plures caules flexiles, debiles, ramosos, fere repentes, rotundos, villosos: folia coluteae foliis minora, sibi invicem opposita, et iuxta unam costam disposita: flores sunt exigui, leguminosi, in spicas in summitate ramorum congesti: flori succedit siliqua oblonga, articulata, sulcata, undulata, singulo quoque articulo continens semen unum, rotundum; siliquae vero ad unum pedunculum, et eundem exortum crescunt multae simul: radix est parva, et alba: haec planta crescit in pratis. Ornithopodium est avis pes, sic dicitur quod eius siliquae pedem avis, cum suis digitis et articulis, referant, ex o)/rnis2 avis et pou=s2 pes. G. Vogelfuß.

OROBANCHE, est planta orobum, aliaque legumina strangulans, ab orobus et a)/gxw [note of the transcriber: in the print: a(/gxw ], strangulo: vocatur etiam Limodoron: habet caulem rectum, cylindricum, aut rotundum, fistulosum, fragilem, pallidum, villosum; folia non habet, nisi in principio quaedam, exigua, angusta, spongiosa, cito cadentia: flores iuxta summitatem caulium nascuntur, a se invicem distantes, villosi, coloris purpurei, pallidi, flanui aut viridis, odorantes, post florem apparet fructus oblongus, per maturitatem dehiscens in duas valvas, fetus seminibus minutissimis, et albescentibus: radix est bulbosa, obrotunda, squamosa, pollicis crassitie, extus nigra, intus albescens, aut flavescens, tenera, sucum viscosum amarum habens, per siccitatem fit adeo dura ac os: crescit plerumque in locis arenosis.

OROBOIDES, est hypostasis sive urinarum subsidentia, eruis aut orobis similis, ex o)/robos2 ervum et ei)=dos2 forma.

OROBVS, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] quia Dioscoridi l. 2. c. 131. o)/robos2. Orobus est leguminis species: habens caules exiguos repentes: folia sunt oblonga, bina coniugata, adnata costae in mucronem abenuti: flores in spicas congesti sunt leguminosi, coloris purpurei aut albi: flori succedit siliqua teres, obrotunda; nigra, erecta, feta seminibus subrotundis, angulosis, ovatis, fuscis; saporis paululum amaricantis et ingrati: crescit haec planta in silvis.

ORTHOPNOEA, est species asthmatis, sive vitiata respiratio, qua aegri, ne suffocentur, non nisi cervice

ORVIETANVM, subaudi electuarium, dicitur ab inventorc circumforanco ex urbe Oruieto, cui nomen fuit Hieronymus Ferrantes, qui fiducia eius primus ausus fuit publico foro deglutire ignotum sibi quodlibet toxicum. Vulgo vocatur Orvietan.

ORYZA, planta est culmifera, cuius semen in usu domestico familiare, album, oblongum instar tritici, in Asiae multisque Europae locis crescens; habetque caulem tritico crassiorem, per intervalla nodosum: folia longa, carnosa, porrum referentia. G. Reiß.

OS, Gr. o)ste/on, est substantia totius corporis animalis durissima, compactissima, siccissima, alba, ex variis membranis lamellatim sibi incumbentibus, et firmiter sibi applicatis, perreptantibus mediis vasis contexta, ut sit corporis stabilimentum, eiusque motum facilem reddat et in munimentum quibusdam pattibus se praebeat, destinata. G. ein Bein. Os etiam est primus alimenti introitus, qui duobus clauditur labiis. Gr. sto/ma G. Der Mund, das Maul.

OSCITATIO, est expansio omnium fere musculorum voluntariorum simul, maxime autem maxillarium, et explicatio ampla pulmonis, unde quam plurimum aeris lente et sensim inspiratur, qui aliquamdiu retinetur, et rarefactus iterum lente et sensim exspiratur. Haec febrium ordinarium symptoma est, sub initio incidens; attamen et alibi evenit, et iis quoque, qui sani utcumque habentur; saepe, dum e lecto surgimus, osciiatione aliqua afficimur, maxime si somno non sumus expleti, aut quando pleno stomacho dormivimus; imo adeo frequens omnibus est oscitatio, adeoque ei assuevimus, ut merito dictum sit, oscitante uno, oscitat et alter. Gr. xa/smh, et xa/smhma. G. Das Gähnen.

OSCVLVM VTERI, est illud foramen partis inferioris uteri, per quod semen ex pene virili eiectum intrat in uterum; ordinarie tam exiguum est, ut stylum tenuiorem solummodo excipiat, et nullo conatu vel minimus digitus in cam intrudi possit, ex co etiam menstrua fluunt. Prominet in vaginae capecitare, tincae piscis ori, aut ut Galenus mavult, glandi virill persimile; rimam habet transversam; in virginibus oscuculum idud exiguum, ast in mulieribus quae saepe perpererunt,

maius evadit; si nimium laxetur, vel exulceretur, cicatrice obducatur, vel humidum nimis fiat, sterilitas sequitur. G. Der Mund der Mutter.

OSMVNDA, est filicis species, quae dicitur regalis, palustris, aquatilis, florida etc. habet caulem viridem, striatum, ramosum, se in latum extendentem: folia sunt ampla, satis angusta, parva, disposita supra unam costam in unum foliolum terminatam; summitas caulis se in multos dividit, qui singuli rami sustinent multos racemos fructus minimos habentes, qorum fructuum structura non examinari potest nisi microscopii ope; singuli racemi habent capsulas membranaceas sphaericas, quae in duas partes apertae fundunt semina quaedam oblonga: haec planta nullos gerit flores: radix est nigra, et longa; crescit in locis aquosis et humidis. G. Wasserfarn, Wantzenkraut.

OS SEPIAE, piscis sepiae os candidum est, oblongum, angustum, compressum, superna superficie durum et laeve, inferiori autem fungosa quasi medulla eiusdem coloris repletum. Gr. sh/pion, quia intra vesiculam in corpore liquor ater, ac si esset putridus, reperitur, nam sh/pein significat putrescere. G. Weiß Fischbein.

OSTAGRA, est volsella seu forceps, qua ossa eximuntur. Item est instrumentum chirurgicum, quo ossa vel attolluntur, vel deprimuntur, vel omnino loco moventur, ex o)ste/on os, et a)greu/w capio.

OSTEOCOLLA, est lapis albo cinereove colore ossis, que figuram aemulans. Nascitur in Palatinatu, Saxonia, Silesia etc. crescit per arenam forma corallii albi. Putant hoc remedio ossa cito conglutinari, et callo obduci, si intus sumatur, et emplastris admisceatur. G. Beinbruch, Bruchstein.

OSTEOGENICA, vel callum generantia medicamenta dicuntur, quae in ossibus impedimenta tollunt, quorum virtute impediebatur, ne humor in iis concresceret.

OSTEOLOGIA, est de ossibus enarratio seu descriptio, ex o)ste/on os, et le/gw narro. G. Beschreibung der Beine.

OSTEOCOPI, sunt dolores ossium, sive potius dolores periostei aut nervorum, ossa subeuntium: ossa enim quatenus ossa non sentiunt, dicitur et lassitudo contundens, ex o)ste/on os. et ko/pos2 labor. G. Schmertzen der Beine.