December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed - corrections from the errata list not integrated
06/2007 Katharina Meiszus, Reinhard Gruhl markup
TERMINI Markup added - spell check partially performed
01/2008; 03/2010; 11/2010 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted

image: s000

[gap: illustration (Frontispiz)]
image: s001

STEPHANI BLANCARDI LEXICON MEDICUM VIRI CELEBERRIMI IOANN. HENRICI SCHULZII OPERA INSIGNITER AUCTUM ET EMENDATUM NUNC DENUO RECOGNITUM VARIISQUE ACCESSIONIBUS LOCUPLETATUM CURANTE MICH. GOTTL. AGNETHLERO SAXONE TRANSILVANO. PRAEFATIONEM PRAEMISIT ANDREAS ELIAS BUCHNER POTENTISS. PRUSS. REG. A CONSIL. SANCTIOR MEDICIN. ET PHILOS. NATURAL. IN ACADEM. FRIDERICIANA PROF. PUBL. ORDIN. ET IMPERIAL. ACADEM. NAT. CURIOS. PRAESES. CUM PRIVIL. POTENTISS. POL: REG. ET ELECT. SAX. HALAE MAGDEBURGICAE, APUD IO. GOTTL. BIERWIRTH CIC IC CC XXXX VIII.


image: s002

[gap: praeliminaria]
page 606, image: s630

SECACVL, vox Arabum et Officinarum, penult. prod. [abbr.: paenultimam producit] quia Avicennae can. med. l. 2. tract. 2do [abbr.: secundo] vocatur siekhakhul, accentu paenultimae impresso, quem, quia ex Latio, Graioque fonte nihil suppetit, merito hic sequimur. Secacul dicitur sigillum Salomonis.

SECALE, Plin. l. 18. c. 16. secale occari tantum desiderat, dicitur quasi secabile, unde et paenult. [abbr.: paenultimam] producit ur:

Sed solidum in parvis, nullique secabile segmen. Auson. Eid u.

Secale est planta, quae habet caules valde altos, hominis altitudinem superantes, rectos, firmos, folia gerentes pauca, longa, sed tritici foliis angustiora: flos apetalus, per fasciculos in spicam dispositus, singuli nempe flores plurimis staminibus constant ex calice surgentibus; pistillum autem abit dein in somen oblongum, tenue farinaceum, gluma, quae floris calix fuit, obvolutum; hanc tamen facile deponit: singuli fasciculi axi dentatae affixi spicam, tritici spica magis compressam, constituunt: grana sunt triticeis longiora, strigosiora, tenuiora, et intensius flavescentia, aut fusca, saporis farinacei, subdulcis: est frumenti species, a secando dici videtur, quod messis tempore falce secari solet, dicitur et regga, siligo, briza. G. Rocken, Korn.

SECTIO CAESAREA, vide hysterotomotocia.

SECVNDAE, idem quod secundina.

SECVNDINAE, sunt tres membranae, chorion, allantoides et amnion, quae una cum placenta uterina et lechiis ex utero post partum excluduntur. G. Nachgeburt, Afftergeburt.

SECVNDVM NATVRAM res sic fieri dicuntur in corpore animali vino, quando sese debito modo habent, ut in statu sanitatis. Cui opponitur praeter naturam.

SECVRIDACA, est planta, quae habet folia oblonga, plura uni costae adnascentia: flores sunt leguminosi, flavi, in umbellam radiatim dispositi: post florem sequitur siliqua longa, plana, recta, angusta, articulosa, annulata, carinata, in singulis articulis continetur semen rhomboides introrsum emarginatum, coloris rubicundi, saporis amari; siliquae securim militarem exhibent, ut verterum Dacorum, vel gladium Hungarorum. Est hedysari species. G. Beilkraut.

SEDIMENTVM VRINARIVM, sunt particulae, quae in urina natantes, tandem sua gravitate praeponderante

page 607, image: s631

subsident; suntque pro vario morbo, eiusque statu diverso variae formae, gravitatis, coloris, et naturae. Gr. u(po/stasis2. G. Der Bodensatz.

SEDVM MAIVS, vide barba iovis.

SELENITIS, vide lunaria.

SELIBRA, est librae dimidia pars, sive unciae sex. G. ein halb Pfund.

SELINVM, vide apium.

SELLA EQINA, seu TURCICA, est cavitas ossi sphenoidi insculpta, interius intra cranium conspicua, quatuor protuberantiis ad angulos eminentibus gaudens, quae continet glandulam pituitariam, et rete mirabile in brutis. G. Das Sattelbein.

SEMEIOSIS, idem quod diagnosis.

SEMEN VIRILE, est humor albus, calidus et spirituosus, crassus, viscidus, subsalsus, ex sanguine tenuissimo et liquido nervoso mixtis, in testibus et epididymidibus elaboratus, qui ad generationem fetus, per vias proprias in uterum muliebrem eiaculatur, constatque infinitis numero anguillulis viventibus, rapidissime in alio liquido natantibus, capite grandiore cauda tenuiori donatis, per microscopium facile conspicuis: et in semine omnium animalium hactenus observato talia animalia insunt; in nullis vero aliis humoribus totius corporis simile quid reperitur. Est et in feminis materia, semen improprie appellata, ea enim ex lacunis, prostatis glandulosae vaginae substantiae insertis, provenit, quod non raro in lascivientibus prorumpit et foris emittitur; facit plurimum ad titillationem, ut concupiscibilis esset coitus. Vocatur item genitura Plin. semen genitale, urina genitalis. Gr. spwra\, spe/rma, gonh\, sqoro\s2, qorh\, Aretaeo. In vegetabilibus semen est plantae embryo cum placenta uterina seu cotyledone simplici, duplici vel multiplici, cui fune umbilicali nectitur embryo. G. Samen.

SEMICONGIVS, est dimidium congii, est nomen mensurae liquidorum, continens aquae libras quinque olei libras quatuor cum dimidia.

SEMICOTYLE, est dimidium cotylae. Vide cotyla.

SEMIMEMBRANEVS, seu SEMIMEMBRANOSUS MUSCULUS, est inter tibiae motores: ab eadem, cum bicipiti meta provectus, in tibiae usque ossis involucrum tendinis

page 608, image: s632

lati productione extenditur; hic a dissimili tendinum, supra carneam superficiem, inflexione tendinis respectu, membranae prae se fert speciem. G. Der Hautgleiche Muscul.

SEMINALIS, vide polygonum.

SEMINERVOSVS MVSCVLVS, eandem hic cum semimembranoso sortitur alligationem, praeterquam quod posterius paulo atque inferius, tibiae affigitur, usque etiam ad ossis medium provehitur, antequam tendinis arripit occasionem: huius tendines separatas cum teneant carneas classes, musculum constituunt, intuitu primo, in duos divisum, cum revera unus idemque maneat. G. Der halbsehnige Muscul.

SEMIOBOLVS, est oboli dimidium, seu quinque grana.

SEMIOTICA, est pars medicinae, sanitatis et morborum signa tradens, a shmeio/w significo, vel signa exhibeo.

SEMIS, vel SEMISSIS, est dimidia pars, et scribitur S. ss.

SEMISIDERATVS, idem quod hemiplegia.

SEMISPECVLVM, est instrumentum chirurgicum ad dilatandum vulnus in collo vesicae, ut lithotomus forcipem facilius inducere valeat, quae cum sit magna dilatationis ope, tamen per parvam incisuram ingredi potest.

SEMISSIS, vide semis.

SEMISPINATVS MVSCVLVS, est dorsi musculus, oritur a spinis ossis sacri et lumborum, omnibus apophysibus lumborum transversis, spinisque vertebrarum thoracis omnibus affigitur, easque amplectitur, donec in spina thoracis prima sibi ponit terminum, dorso movendo una cum aliis musculis et extendendo destinatus. G. Der halbe Rückgradsmuscul.

SEMIVNGIA, seu SEMUNCIA, est uncia dimidia, vide semis. G. ein Loth.

SEMPERVIVVM, Gr. a)ei/zwon, id nominis sibi vendicat, quoniam eius folia semper virent. Vide barba iovis.

SENECIO, penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit] ut senecio vir:

Tu senecionem hunc satis est, si servas anus. Afranius in Iambic.

Senecio, ERIGERON, est planta, quae habet caulem rotundum excavatum, striatum, aliquando rubicundum, ramosum, habentem folia uncialia et longiora, pediculo vidua, hirsuta,

page 609, image: s633

circumrosa, sapore aliqualiter acidulo, colore obscure viridicante: calix admodum oblongus, simplici petalorum vallo constans: flores flosculosi sunt in summitate ramorum, singuli umbellam habentes, radiati: floribus succedunt semina pappis instructa: radix fibrosa: nascitur passim in hortis, in agris secus vias, siluosisque gaudet et arenosis locis, sic appellatur, quod flores capillorum ritu vere canescant, sive senectutem induant. Gr. e)ri/gerwn, ex e)ri, valde, ge/rwn, senex. Kreutzwurtz.

SENTIS, est rubus: dicitur quod a tangentibus quamprimum sentiatur. Vide rubus.

SENNA, est duplex: Alexandrina, quae et orientalis, Aegyptiaca et Syriaca dicitur, quae habet folia acuta, et ea est praestantissima: vel Italica, foliis magis obtusis, quae priori substituitur. Est planta, quae habet caules lignosos, ex quibus erumpont folia oblonga, acuta, coloris subflavescentis: flores sunt rosacei, pentapetali: flori succedit siliqua plana, crassa, carnosa, valde succulenta, incurva, bivalvis, membranosa, coloris obscuri, continens semina instar gigartorum, renem figura referentia, a se mutuo distincta parvis sepimentis, nigra aut alba: haec arbuscula crescit in regionbus calidis, praesertim in Indiis orientalibus, in Alexandria, Aegypto et Arabia, ut et in Italia; virtute purgante folia sunt celebria, G. Senneblätter.

SENSORIVM COMMVNE, vide aestheterium.

SENSVS, vide aesthesis.

SEPARATIO chirurgis est, quando caro emortua, a sana, et caries ossis ab integro osse, arte separatur. G. Absonderung, das Scheiden.

SEPARATORIVM, seu HYPOCLEPTICUM, est vas chymicum vitreum oleis ab aqua separandis destinatum. Est vas transmittens quodammodo uniforme, oblongum, orificio ad capacitatem auricularis digiti aperto, cui materia infunditur, et fundo, in modum acus acuto materiam rursus emittendi gratia, praeditum: in medio ventricosum est, ad capiendam materiae sufficientem quantitatem. G. Der Scheidtrichter.

SEPIA, unde os sepiae in pharmacopoliis asservatur: penult. corr. [abbr.: paenultimam corripit]

Nigra quod infusa vanescat sepia lympha. Pers. sat. 3.

Vide os sepiae.

SEPLASIARIVS Festo teste, a foro Capuae in Italia nomen habet, seplasia dicto; erant ii, qui odoramenta et

page 610, image: s634

unguenta aromatica divendebant. Tunc temporis circumforanei ita vocabantur, adeoque pharmacopoeis illud nomen sati improprie attribuitur.

SEPTA, idem quod septica.

SEPTANA potius septimana, dicitur de febre, quae septem dierum spatio periodum absolvit. An detur dubitant: novissime se talem observasse testatus est Boerhaavius aphor. 746.

SEPTICA, sive PUTREFACIENTIA, sunt, quae calore et acrimonia maligna, carnem tenuem colliquant, putrefaciunt, et corrumpunt, a sh/pw putrefacio.

SEPTVM AVRIS, est membrana tympani. Vide tympani membrana.

SEPTVM CORDIS, est carnosum interstitium ventriculum dextrum a sinistro dividens: sic apparet inspicientibus; verum concipiendum est cor sinistrum, quasi unum corpus cavum, rotundum; cui externe accrescit semisacculus, qui est cor dextrum; unde septum cordis proprie est paries ipse cordis sinistri, nec quidquam distinctum inter sinistrum et dextrum cor.

SEPTVM LVCIDVM, est sepimentum, propter tenuitatem diaphanum, cerebri ventriculos distinguens.

SEPTVM NARIVM, est sepimentum illud partim cartilagineum, partim osseum, membrana glandulosa obductum, quo nares ab invicem in duo foramina dividuntur. G. Die Mittelwand der Nase.

SEPTVM TRANSVERSVM, vide diaphragma.

SEPTVNX, est pondus unciarum septem.

SERAPIAS ORCHIS, est Satyrionis species: dicitur quod huius flores insecta quaedam referant lasciva et fecunda, tamquam a Serapide Aegyptiorum idolo nomen habentia, cuius in Canopo, Aegypti urbe, magnificum templum erat, ubi lascivis et impudicis cantibus, et saltationibus colebatur.

SERAPINVMOfficinis quandoque dicitur pro sagapeno, sed perperam, et corrupta voce.

SERAPIVM, idem quod syrupus.

SERICVM, pen. corr. [abbr.: paenultimam corripit]

Rubra sed aurato crispentur serica dorso. Claud. 6. Hon.

Scricum, est tegmen bombycinum. Illud crudum et integrum folliculi scrici dicuntur, qui hyacinthorum confectionem ingredinuntur. G. Seiden.