December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0005

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0006

[gap: praeliminaria]

page 88, image: s0088a

AENNODIUS Cicinensis Episcopus, cui Hormisda Pontifex multa dedit privilegia, atque etiam primum sessionis locum, a sinistra Pontificis, inter Episcopois, ob recte et constanter administratam legationem ad Anastasium Imperatorem. Bernard. Saccius l. 8. Ticinensis Historiae.

AENNUM parvum oppid. pro quo alii Philoteram scribunt; Plin. l. 6. c. 29. ad sinum Arabicum est, a parte Occidentali. Ortelius. Philorceris Melae l. 3. c. 8. est, filwte/ras2 Ptolemaeo,

AENOANDRUM vide Cedebrasis.

AENOBARBUS vel potius Ahenobarbus Domitius appellatus, quoniam Castor et Pollux cum de victoria [orig: victoriâ] nuntiarent Domitio, ipseque minime crederet narrantibus, malas barbamque manibus permulserunt, et ita et fusca [orig: fuscâ] in flavam converterunt; unde a barba rutula, aeneique coloris Aenobarbus dictus, quod postea Domitiorum cognomen fuit.

AENOCAUMA mons excelsus Aethiopiae versus meridiem, aeternis ignibus ardens. Mela l. 3. c. 9. Sed hodie in plerisque exemplaribus *qew=n o)/xhma legitur. Ex Annonis Periplo hausit Pomponius, qui tamen non dicit hunc montem perpetuis ignibus flagare, sed noctu tantum talem apparuisse, verba eius haec sunt, *te/ttaras2 de\ h(me/ras2 fero/menoi, nukto\s2 th\n gh=n a)fewrw=men flogo\s2 mesth/n, e)n me/sw| d' hn' h)li/bato/n ti pu=r tw=n a)/llwn mei=zon, a)pta/menon, w(s2 e)do/kei tw=n a)/strwn. tou=to d' h(me/ras2 o)/ros2 e)fai/neto me/giston, *qew=n o)/khma kalou/menon. Mons iste hodie Sierra Liona appellatur. Adeo altus, ut a ducentis et amplius milib. passuum nonnumquam sit conspicuus. Latera eius perpetuo virent odoratis omnis generis arboribus; vertex aeternis incingitur nebulis, quas ne ardentissimus quidem Sol unquam dispellere, ac vix perrumpere possit. Hinc fit ut continuis fulminibus ac tonittuis, nocut praesertim, percutiatur, quorum fragor a navigantibus ad 50. milia passum exaudiri potest. Sontum istum Lusitani assimularunt [orig: assimulârunt] leonum rugitui, ac ea propter monti nomen indidere [orig: indidêre] Sierra Liona. Is. Voss. in Obervat ad Melae loc. cit.

AENON locus Palaestinae ad Iordanem fluv. ubi D. Ioannes Baptista baptizabat, a Scythopoli 8. mill. pass. in Austrum. Locus hic non confundendus cum Aenan, ut Baronius facit, propterea quod utramque vocem significare fontem dicit Hieronym. Hic enim ipse duo loca situ sparata commemorat, quorum alteri nomen Aenan, alteri Aenon: habet autem id ab Eusebio, cuius verba de locor. nom. in S. Script. hanc sunt, *ai)na\n, h(/ e)stin e)n paro/dw| *qamna=, e)/rhmos2 nun= to/pos2 e)sti\n h( *ai)na\n parakei/menos2 th= *qamna= ei)s2 deu=ro oi)koume\nh| megi/sth| po/lei, keime\nh| metacu\ *ai)li/as2 kai\ *diospo/lews2. phgh\ de/ e)stin e)n tw=| *ai)nan legome\nw to/pw|, par' h(=|ei)i/dwlon hn)= para\ tw=n e)gxwri/wn timw/menon.. Aenan, desertus nunc locus est, propinquus Thammae, etiamnum habitatae inbenti urbi, inter Aeliam et Diospolim. Fons autem est, in eo loco apud quem idolum fuit, incolis in veneratione. Haec Euseb. de Aenan, inter loca Mosi memorata, respiciens locum Gen. c. 38. v. 14. ubi LXX. vocem Hebr. Henaiim verterunt *ai)nan; Hebraei vero, ut Hieronym. monet, non pro loci nomine accipiunt, sed bivium interpretantur: proprie est tw\ o)fqalmw\; ta\krh/na, duo oculi vel duo fontes. De Aenon vero idem Eusebius ita: *ai)nw\n e)ggu/s2 tou= *salei\m, e)/nqa e)ba/ptizen o( *)iwa/nnhs2 ------- kai\ dei/knutai ei)se/ti nun= o( to/pos2 a)po\ h/. mili/wn *skuqopo/lews2, pro\s2 vo/ton plhsi/on *salei\m kai\ tou= *)iorda/nou, Aenon prope Salem, ubi baptizabat Iohannes --- --- et ostenditur etiamnum locus, 8. milliar. Scythopoli, Meridiem vesus, prope Salem et Iordanem. Sic ergo Aenan fuit prope Diospolin sive Lyddam ab ea parte Iordanis, quae mare respicit: Aenon vero vicina Scythopoli ad alteram Iordanis ripam sita, non procul a flumine. Sed et appellationes multum differunt: Aenan enim Hebraeis est Henaiim; at Aenon, apud Syrum et arabem Interpretes scribitur Hinnon: Hebr. [gap: Hebrew word(s)] . Vide Isaac. Casaubon. Exercitat. XIII. contra Baron. §. 25.

AENONA civitas Illyrici. Plin. l. 3. c. 21. Nona Nigro. Venetis paret, estque probe munita, et a maiori parte mari praecincta 10. mill. pass. distat Iadera [orig: Iaderâ], in Boream, Seniam versus 35. Contra Gissam insul. 4. mill. pass. distantem.

AENOS oppid. Thraciae liberum, Enos Sophiano. Poltymbriam vocat Apollodorus apud Stephanum, cui etiam *)/ayunqos2 dicitur, quem vide in *ai)=nos2. Ab Aenea conditum scribit Mela. l. 2. c. 2. longitud. 52. 56. latitud. 42. 30. Hodie Graecis Eno, Turcis Ygnos. Olim etiam Aeneum et Aeneus. Nic. Lloydius. Imo longe ante Aeneam condita (contra Chersonesum Thracicam, in Melane sinu, ad ostia Hebri fluminis) utpote quae quxilia ad Troiam miserit. Callimachus et Euphorion a socio Ulyssis dictam scripsere [orig: scripsêre] illic sepulto, eo [orig: ] tempore, quo [orig: quô] missus est ad frumenta portanda, ut refert Servius, in Virg. l. 3. Aen. v. 17. Habuit in propinquo Polydori tumulum, a Polymestore occisi, qui eam Chersoneson obitnebat, etc. Cum Aenea ergo urbe, quae aliter Aeneades, confundunt hanc Aenum Auctores. Sed nec Aeneos ab Aenea, verum *ai)/neia, dicenda fuisset: mansit porro urbs Aenus usque ad extrema Graeciae tempora, ut ex Ptolemaeo pater; cum Aenea, a Cassandro, condita [orig: conditâ] Thessalonica [orig: Thessalonicâ], cum aliis oppidis vicinis destructa iam esset. Salmas. ad Solin. p. 161.

AENOSTADIUM oppid. Germaniae, ab Aeno fluv. dictum, quo [orig: quô] tantum dirimitur a Patavio, prope Danubium fluv. Subest Episcopo Patavino, estque sita inter Bavariam et Austriam.

AENOTHERUS Gigas quidam, ortus ex Durgia, pago Sueviae, Carolo M. Imperat. equo [orig: equô] meruit: flumina quae pontibus iuncta non erant, post se equum suum trahens, superare solitus fuit: Venedos Avaresque hostes, in foeni modum demptebat, et in morem avicularum hasta [orig: hastâ], velut cuspide, fixos, humeris suspendebat. Aeventm. l. 4. Annal. Boiorum.

AENUM [1] oppid. pro quo aliqui Philoteram scribunt.Plin. l. 6. c. 29. Est autem ad sinum Arabicum in parte occidentali.

AENUM [2] aliam a prore, vide Oenos, habet in Thracia Suidus, ab Aeno, Gogii fratre, denominatam. Aenos Steph. Thessaliae urbs est: apud Locros Ozolos quoque: et circa Thapsacum, ad Euphratem fluv. Cephaleniae Insulae mons est, apud Strab. l. 7.


image: s0088b

ubi Aenesii Iovis templum. Fluvius et vicus prope Ossam: Item, locus in Rhodiorum continente, Steph. Eidem est insula, iuxta Arabiam Felicem. Est Cretae urbs, ab Aenea condita, Serv. in l. 2. Aen. Vide Oenus et Cissus.

AENUM [3] vide infra Aquae ferventis iudicium.

AENUS fluv. Rhaetiae, vulgo Ins, qui inter Noricos et Vindelicos eos separans fluit, Danubioque [orig: Danubiôque] ad Pataviam urbem excipitur. Oritur in Rhaetia, et monte Moloia, 4. leuc. Germ. a Clavenna, in Caeciam. Aliis Oenus dicitur. Dan. Fremita apud Venones tribus lacubus in Iuliis Alpibus oriti, tradit. Item mons in Cephallenia, in quo Aenesii Iovis templum fuit.

AENYRORUM ai)nu/rwn, et Conyrorum koinu/rwn, Thasii insulae, meminit Herodotus, in Erat. ai)nouroi sunt Hesych.

AENYSIPHYRA vide Aenesiphyra.

AEOLI populi in Cappadocia.

AEOLIA [1] et AEOLIS, olim late admodum accepta Graeci enim omnes extra Isthmum (exceptis Atheniensibus, megarensibus et Doriensibus Parnassi accolis) Aedenses dicti sunt, Strabo l. 8. Plin. l. 5. c. 30. Melae, l. 1. c. 2. Ptolemae, aliisque. Asiae proprie sic dictae regio, mari Aegaeo exposita, inter Troadem ad arctos, et Ioniam ad meridiem. Populi Aeoles ab Aeolo Hellenis filio dicti, qui relicta [orig: relictâ] patria [orig: patriâ] in Asiam traiecerunt, sedibusque in Mysia minore fixis, Aeolidem vocarunt [orig: vocârunt]; quae Sarcum hodie, teste Castaldo, dicitur. Dionysius de situ orbis.

*th\n de\ met' *ai)oli/dos2 parape/ptatai h)/qea gai/hs2,
*ai)gai/ou para\ xei=los, u(pe\r me/gan *(ellh/sponton.

Contigit haec migratio (una ex tribus celeberrimis Graecorum in Asiae Coloniis) quatuor aetatibus ante Ionicam, de qua suo [orig: suô] loco [orig: locô], Strabo d. l. Sed illa non erat unius aetatis. Profectionis auctor erat Orestes, cuius socius Pisader Thebanus erat; sed hi mhil perfecerunt. Penthilus Orestis fil. Lesbum occupavit, annis 60. post Troiae casum, sub Heraclidatum *ka/qodo\n. Eodem [orig: Eôdem] tempore Cleva et Malaeus (ipsi quoque de stirpe Agamemnois) Cumam condiderunt. Archelaus Penthili fil. coloniam cuxit in Cyzicenam, circa Daschylium; Grais usque ad Granicum fluv. progressus est, Strabo ibid. Grais, Echelati fil. Penthili nepos, Lacedaemoniorum auxilio [orig: auxiliô], regionem inter Ioniam et Mysos, quae Aeolis dicitur occupavit. Tanta fuit Aeolicae expeditionis molitio, nec nisi ab orestis (cuius libros Heraclidae patria [orig: patriâ] pepulerant) pronepote tandem, circa Ionicae migrationes forte tempora, perfecta. Urbium maximae et praestantissmia Cuma. Haec et Lesbus quasi metropoles fuere [orig: fuêre] reliquarum, quae numero [orig: numerô] fere XXX. erant, ut videre est apud Herodotum l. 1. c. 149. 150. 151. ubi Symrna, qua [orig: quâ] ratione per Iones avulsa sit a systemate XII. Urbium Aeolicarum in continente, addit. Vide quoque Ioh. Marshamum Canone Chron. Sec. XIII. ubi de Aeolica migratione.

AEOLIA [2] celebratur a Poetis pro ventorum patria, eo quod insulares venti varii sint, est enim ai)o/los2 varius Virg. Aen. 1. v. 57.

--- --- --- -- Loca feta furentibus Austris
Aeoliam venit. --- --- --- --

AEOLIAE septem insulae inter Italiam, et Siciliam quarum nomina sunt Lipara, Hiera, Strongyle, Didyme Ericusa, Phoenisuca, et Euonymos; de quibus suis locis. Hodie Lipari, Volcano, Stromboli Saline, Panari, Alicur, Felicur et Ustica. Habent civitatem Episcopalem in Insula Lipara, probe munitam. Mele habitae sunt ab Aenobarbo, A. C. 1544. Aliis nominibus Vulcaniae, et Hephaestiades vocantur. Plotas appellari scribit Dionysius in his. *th\n de\ met' *ai)o/lou ei)si\ peri/dromoi ei)n a(ls2 nh=soi, *(epta\ de\ oi( tai\ g' ei)si\n, e)pw/numoi a)ndrass2 *platai\, *(ou/neka me/sson e)/kousi peri/ploon a)mfie/likton. Ab Aeolo sic dictae. Harum Strongyle, fumos exhalat, ventorum praenuntios. Plin. l. 3. c. 8. et. 9. Strabo l. 6. Mela, l. 2. c. 7. Diodor. Sic. l. 5. Cluver. l. 2. c. 14. Nic. Lloydius.

AEOLICA urbs Aeolidis forte ab Amasone quadam sic dicta. Eustath.

AEOLIDA Civitatem habet Eustath. in Tenedo Insula. Aliam videtur Herodot. describere l. 7. in Achaia, circa Thermopylas.

AEOLIDES dictus est Ulysses ab Aeolo, qui filium habuit Sisyphum, ex quo natus est Ulysses. Virg. Aen. l. 6. v. 528.

--- -- Comes additur una [orig: unâ]
Hortator scelerum Aeolides. --- -

Nam Anticleae fil. fuit, quae ante Laertae nuptias clamo cum Sisypho Aeoli filio concubuit, unde Ulysses natus est; Quod ei apud Ovid. Aiax etiam obicit. l. 13. Met. v. 31.

--- Quid sanguine cretus
Sisyphio [orig: Sisyphiô], furtisque et fraude simillimus illi
Inserit Aeacidis alienae nomina gentis;

Item Misenus tubicen Aeolides dicebatur. Virg. Aen. l. 6. v. 164.

Misenum Aeolidem, quo [orig: quô] non praestantor alter
Aere ciere viros, Martemque accendere cantu.

Bene autem tubicen Aeoli fil. esse fingitur, quia sonus e vento creatur. Nic. Lloydius.

AEOLII Insulam quoque peculiarem habet Ptol. inter Aeolias: Ex omnibus Aeoliis sola Lippara habitatur, ut docet Scipio Mazzella. Mare inter has Insulas et Siciliam Aeolium Pontum nominat Silius l. 14. Celebratur Aeolia a Poetis pro ventorum patria, eo quod insulares venti varii sunt: est enim ai)o/los2 varius. Idem.

AEOLIUM [1] Thraciae Chersonesi oppid. Steph. Plin. l. 4. c. 11. sic vocat frontem huius Chersonsei, in qua Eleus oppid. Atticae civitas quoque videtur apud Steph.

AEOLIUM [2] Instrumentum, quod sine ullo humano contacut, solo [orig: solô] fortioris venti impulsu chordas radentis, adeo admirabile soni genus efficit, ut sola [orig: solâ] naturae industria [orig: industriâ] auditores in stuporem det. Namque hi mox campanarum clangorem e longinquo se percipere autumant, mox videntur ex sufflatu organi tibias cantantes audire: dubiique herrent, an experti cuiusdam tubicinis,


image: s0089a

Citharoedique ludentis iocos sonoros percipiant; asservatur in Musaeo Kircheriano. Eius construendi rationem praescribit Auctor de Magia Phonotactica Machinam. 10. et in Phonurgia, hoc [orig: hôc] modo [orig: modô]: Ex ligno tiliae resonantissimo, quibus fidicina instrumenta confici solent, instrumentum conficiatur 5. palmos longum, latum duos, profundum unum; hoc dein 15. chordis aequalibus ex animalium intestinis vel etiam pluribus paucioribusque instruatur. Porro modus concordantiae sit non per tertias aut secundas, se debent omnes chordae in unisono, aut per octavas unisonae, aut omnes in uno tono concordes esse. Modus applicationis talis sit, ut, ubi ventus spirare maxime solet, per strictissimam rimam valvularum aut portarum cogatur transire, cui rimae retroponatur instrumentum, ut necessario [orig: necessariô] ventus chordas radat. Auctor tunc absque ulteriori dispendio fenestras aperit, atque valvis fenestrae semipalmari spatio [orig: spatiô] apertis, quibus [orig: quêis] Aeolium Instrumentum insertum, adeo insolitum harmoniae genus exhibet solius venti impetu, ut nemo, nisi arcani conscius, unde sonus ille harmoniacus oriatur, ne coniectura [orig: coniecturâ] quidem assequi possit. Vide quoque Musurgiam Auctoris, et Georg. de Sepibus in Collegii Romani Societatis Iesu Musaeo p. 51. Ibidem Magnes est Aeolius, pisicis volans, quam hirundinem vocant marinam, flantem ventu intra cubiculi laquearia designans. Pilae item Aeoliae, etc. p. 4.

AEOLIUS Sclopus, vide infra Mosketta, item Sambucus.

AEOLUS [1] ventorum imperator, vel potius (ut quidam putant) quaestor, Hippotae fil. fuit, ut inquit Ovid. in Epist. Leandri, quae est Heroid. 18.

Parce precor, sacilemque move moderatis auram:
Imperet Hippodates sic tibi triste nihil.

Sic Apollonius l. 4. Argonauticorum,

*ai)/olon *)ippo/tew pai=da klato/n.

Matrem Aeolo fuisse Meneclam, Hylli Liparensis filiam, memoriae prodidit Euthydemus Atheniens in l. De salsamentis. At Eudoxus Cnidius in l. 2. de ambitu terrae, Ligyam Actoris Carystii filiam matrem Aeoli fuisse maluit. Nec defuerunt, qui Iovis filium putaverint. Scribit Diodor. l. 5. c. 111. Aeolum Vulcaniis insulis imperasse [orig: imperâsse] (quae ab eodem postea Aeoliae sunt nominatae) pium fuisse ac iustum regem, et perhumanum erga hospites, ac nautas docuisse velis uti; praeterea ex diligenti ignis observatione praedicere solitum, qui venti futuri essent, atque inde locum datum fabulae, ut ventorum Rex fingeretur. Dionysius eum commendat ob humanitatem in hospites,

*ai)o/lou *(ippota/dao filocei/nou basilh=os,
*ai)o/lou o(s2 sqhhta\ met' a)ndra/sin e)/llaxe dw=ra,
*koirane/ein a(ne/mwn kloneo/ntwn sq' i(stame/nwnte.

Plutarchus l. De exilio to\n sqeofile/staton, Diis Carissimum vocat. Horat. l. 1. Carm. Od. 3. v. 3. ventorum patrem. Fuisse hunc Regem Thuscorum Sostratus scribit rerum Thuscanicarum l. 3. et Plut. in Paral. Ovid. Met. l. 14 v. 223.

Aeolon ille refert Thusco [orig: Thuscô] regnare profundo [orig: profundô],
Aeolon Hippotaden, cohibentem carcere ventos.

Quod autem de ignis observatione dixit Diodorus, capiendum fortasse de fumo ex mente Pilinii l. 3. c. 9. et Solini, c. 12. qui scribunt, Aeolum, cum regnaret in Strongyle, ex eius insulae fumo, quinam flaturi essent venti, in triduum praedicere solitum, indeque existimatum ventos Aeolo parusse. Tradit Isacius, Aeolum fuisse hominem astologiae peritissimum. Sic etiam Palaephatus c. 18. *ei)ko\s2 de\ a)strolo/gon geno/menon *ai/olon fra/sai *)odussei= tou\s2 xro/nous2 kaq' ou(/s2 e)pitolai/ ti/nes2 a)ne/mwn genh/sontai. Strab. l. 1. asserit, Aeolum ventorum regem dictum fuisse, quia per fluxum et refluxum aquarum futurae tempestatis, ac surgentium ventourm signa multo ante praedixerit, quae cum ad praedictum tempus evenerint, credidit vulgus mortalium ventos esse in eius potestate, quos posset, cum liberet, emittere. Homer. Odys. 10. v. 21.

*kei=non ga\r tami/hn a)ne/mwn poi/hse *kroni/wn,
*)\h me\n paue/menai, h)\ d' o)rnu/men' o(/n k' e)qe/lh|si.

Apollonius Argonaut. l. 4.

*ai)/olon, o(/st' a)ne/mois2 ai)qrkgene/essin a)na/ssei.

Quintus Smyrnaeus, l. 14. ita habet.

*)/antra pe/lei stugerh=sin a)rhra/men' a)mfi\ pe/trh|si
*koi=la kai\ h)xh/enta, domoi d' a)/gxista pe/lontai
*ai)o/lou *(ippota/dao. Vide quae sequuntur.

Audiamus Lations. Virg. Aen. l. 1. v. 52. s.

--- --- --- --- Hic visto [orig: vistô] rex Aeolus antro [orig: antrô]
Luctanteis ventos, tempestatesque sonoras
Imperio [orig: Imperiô] premit, ac vinclis, et carcere frenat.
Illis indignates magno cum murmure montis
Circum claustra fremunt. Celsa [orig: Celsâ] sedet Aeolus arce
Sceptra tenens; mollitque animos, ac temperat iras.
Ni faciat, maria, ac terras, caelumque prosudum
Quippe ferant rapidi secum, verrantque per auras.
Sed Pater Omnipotens speluncis abdidit atris
Hoc metuens, molemque et montes insuper altos
Imposuit, regemque didit qui foedere certo [orig: certô]
Et premere, et laxas sciret dare iussus habenas.

Ovid. Met. l. 11. Fab. 10.

Neve tuam fallax animam sententia tangat.
Quod socer Hippotades tibi sit, qui carcere fortes
Contineat ventos, et cum volet, aequora placet.
Cum semel emissi tenuerunt aequora venti,
Nil illis vetitum est, incommendataque tellus
Omnis, et omne fretum est, caeli quoque nubila vexant,
Excutiuntque feris rutilos concursibus ignes.

Val. Flac. l. 1. v. 586.

--- --- -- Hinc soliti quondam miscere polumque
Infelixque fretum; neque enim tunc Aeolus illis
Rector erat, Libya [orig: Libyâ] cum rumperet advena Calpen


page 89, image: s0089b

Oceanus, cum flens Siculos Oenotria fines
Perderet, et mediis intrarent montibus undae.
Intonuit donec pavidis et abthere ventis
Omnipotens, regemque dedit, quem iussa verei
Tota cohors. --- --- -

Stat. Sylv.

Et pater Aeolio [orig: Aeoliô] qui frangit carcere ventos,
Cui varii flatus, omnisque per aequora mundi
Spiritus ac hiemes, nimbosaque nubila parent.

Claudian. l. 1. de Raptu Proserpinae,

--- Ceu turbine rauco [orig: raucô]
Cum gravis armatur Boreas, glacieque nivali
Hispidus, et Getica [orig: Geticâ] concretus grandine pennas
Bella cupit, pelagus, silvas, camposque sonoro [orig: sonorô]
Turbine rapturus: fi forte adversus ahenos
Aeolus obiecit postes, vanescit inams
Impetus, et fractae redeunt in claustra procellae.

Bochart. in Chanaan. l. 1. c. 33. Graecos hanc fabellam a Phoenicibus didicisse verisimile putat, quibus Aol (vel Graece a)/ella ) est procella, turbo, tempestas. Hinc Rex Aeolus creditur a Phoenicibus esse Rex Aolin, i. e. tempestatum. Nic. Lloydius.

AEOLUS [2] Hellenis fil. qui ventorum rationem invenisse dicitur, ut tradit Plin. l. 7. c. 56. Ab aliis tamen alius existimatur, quibus magis accedo. Tres enim fuerunt Aeoli, unus qui in insulis a se denominatis regnavit, atque ex earum fumo ventorum rationes deprehendit: vide Aeolia. Alter qui in Hetruria regnavit. Cuius filii fuerunt macareus et Canacc. Tertius vero Hellenis fil. cui tres fuerunt liberi, Cretheus, Athamans et Salmoneus. Idem.

AEON [1] nomen ab Haeretico Valentino divinitati tributum, quam in 30. Deos seu Aeonas distinxit, partim mares, partim foemellas: Ex quorum commixtione Servatorem mundi ortum esse. Tertullian. contra Valent. Iren. l. 2. c. 4. Epiph haer. 31. Eius sectatores, Ptolemaeus flos Valentini Irenaeo dictus. Harpocration, etc.

AEON [2] Insul. in Atlantico mari. Tertullian. de Pall. c. 2. Vide Atlantis.

AEORA Graec. *ai)w/ra, festum in honorem Erigones, Aegysthi ex Clytemnestra filiae, celebrari apud Athenienses solitum. Ita enim, praeter alios quosdam, censet Etymologici magni Auctor. Plerique tamen illud institutum ferunt in memoriam Erignaes, filiae Icarii, quae ob pietatem in patrem, in caeleste Virginis signum conversa dicitur, Hygin. Fab. 224. Vide Hesychium in *ai)w/ra, Voss. de orig. et progressu Idolol. l. 1. c. 13. Meursium imprimis Graeciae Feriatae l. 1.

AEORPATA vide Amazones.

AEOS Typhonis fil. quem quidam scribunt Paphon civitatem condidisse, cum tamen sint qui Pygmalionis opus id esse scribant. Vide etiam Agapenor.

AEPALIUS Rex quidam, partis alicuius Graeciae, qui cum e regno suo pulsus fuisset, Herculis ope atque opera [orig: operâ] restitutus est; in cuius beneficii memoriam, ei rebus humanis circa Oetam exempto gratiam reddidit: quippe Hylam inter eius filios natu maximum adoptavit, qui regni successionem postea suseepit, posterisque tansmisit. Strab. l. 9.

AEPASIUS Campus circa Lepreum Peloponnesi, Strabo. l. 8.

AEPATIACUS PORTUS littoris Saxonici, in Belgica, teste Libr. Notit.

AEPEI ai)peioi/, vide Hyrmine.

AEPEIA Thuria dicitur Pheris contermina; sita vero est in excelso colle, unde nomen sortita est, item urbs Laconiae, et alia Cretae, et alia Cypri ad Clatium amnem, postea Soli nuncupata Plut. in Solone. Vide Corone, Methone, et Thurae.

AEPHULLI locus Archiepiscopalis in Sanctionibus Pontif. Oriental.

AEPISYNANGIS Asianus ager. Theophr. l. 4. de Causis Plant.

AEPIUS athleta quidam, qui arroganter de pugilatione et insolenter loquutus, ubi obstrepitum aperte est ei, Anne satis est (inquit) quod ad pugnam sum ineptus? ridicule satis ostentationem athleticam ignaviae et languoris mollierns confessione. Plut. De sui laude.

AEPOLIUM Urbs Sarmatiae Europaeae, circa Tyram et Istrum, fluvios. Plin. l. 4. c. 12. Oepolium quidam codices: Obolium quoque, ut Dalechampius scribit.

AEPOS mons iuxta quem sita est civitas Hypaepae. Cael. Rhodig. l. 14. c. 1.

AEPULO Istrorum; seu Histrorum Regulus, cum A. Manlii castra cepisset, opimaeque praedae incubaret, vino, epulisque indulgeret, a Romano milite ex fuga retracto invaditur; ipse autem, raptim a suis in equum impositus Nesactium fuga [orig: fugâ] elapsus est, quem insecuti Manlius et Iunius Consules oppidum vi capiunt; ille vero ne vivus in hostium potestatem veniret, sese gladio [orig: gladiô] traiecit. Florus tamen l. 2. c. 10. a C. Claudio Pulchro captum scribit, ac equo impositum, et cum subinde crapula [orig: crapulâ] et capitis errore lapsaret, captum sese vix et aegre, postquin experrectus esset, didicisse. Nic. Lloydius.

AEPY urbs guit sub ditione Nestoris, quam bene munitam dixit Homer. Il. 2. v. 592. Non longe autem aberat a Thryo oppido Elidis in Peloponneso, Psophidi urbi finitima. Stat. l. 4. Theb. v. 180.

Quos Thryon, et summis ingestum montibus Aepy.

Meminit eiusdem Strabo. l. 9. Steph. Messeniae urbem esse scribit, et veteris cuiusdam poetae locum de illa citat, is autem est Homeri loc. cit.

*kai\ *qru/on *)alfei=oio po/ron kai\ eu)/+ktiton *ai)/pu.

Hinc Aepytius adiectivum. Stat. ubi supra v. 296.

Aepytios idem ardor agros, et Psophida colsam.

AEPYTUS [1] Messeniorum Rex Chresphontis et Meropes fil.


page 90, image: s0090a

qui in Arcadia apud Cypselum avum maternum fuit educatus, occiso [orig: occisô] Polyphonte, qui matrem eius invitam duxerat, regnum paternum recuperavit, Apollodor. l. 2. Ab hoc Reges Messeniorum *ai)puti/dai sunt appellati, quod et Pausaniae in Messenicis notatum. Eustathius in illud Hom. Il. 2. v. 603.

*(oi d' e)/xon *)arkadi/hn, u(po\ *kullh/nhs2 o)/ros2 ai)pu),
*ai)pu/tion para\ tu/mbon - - - - - - - -

*)en me/sw| inquit, *peloponnh/sw| h' *)arkadi/a, plei/sthn o)reinh\n a)potemnome/nh, me/giston de\ o)/ros2 e)n au)th=| *kullh/nh. *(o de\ *ai\pu/tios2 tu/mbos2 dhloi= me\n to\n tou= *ai)pu/tou ta/fon. *)arxai=os2 de\ *)arka\s2 o( *ai)/putos, tou= o( tu/mbos2 paow/numos2. Vide Hesych. in *ai)pu/tion. Eius tempore Agis Eurysthenides et Sous Proclides Spartae, Laias vero in Arcadia, regnarunt. Illum vero in regno Messeniaco excepit Glaucus, quem vide. Ab illo successores Aepytidae dicti, ut vidimus: e quorum familia cum primo [orig: primô] bello [orig: bellô] Messeniaco [orig: Messeniacô] (quod cum Lacedaemoniis illis intercedebat) virginem immolari Oraculum Delphicum iussisset, Lycisci filia sorte ducta est, qua [orig: quâ] profuga [orig: profugâ], Aristodemus filiam suam ultro obtulit, Olymp. 3. Vide Pausan. l. 4. et hic [orig: hîc], vocibus Aristodemus, ac Lyciscus.

AEPYTUS [2] Elati fil. Arcadum Rex: cum templum Neptuni equestris, in monte Halesio, prope Mantineam, vetitus licet, intrasset [orig: intrâsset], marinae aquae e sacris latebris erumpentis vi subita [orig: subitâ] excaecatus, non multo post in venatione a sepe serpente ictus interiit: sepultus est in Sepia, monte Arcadiae. Homer. eius meminit, et Pausan. in Arcadicis.

AEQUANA [1] urbs est in provinc. Terrae laboris in ora sinus Neapolitani medio [orig: mediô] itinere, inter Surrentum et Stabias; estque parva admodum.

AEQUANA [2] Juga, montes Picentum, Vico ac Surtento urbibus immienentes (hodie Montagna di Sorrento ) sic ab Aequa urbe excisa [orig: excisâ], cui Vicus successit, nominati, quam Ortelius cum Aecana [orig: Aecanâ] urbe longe diversa [orig: diversâ] confundit: quo [orig: quô] nomine etiam urbs ipsa Aequana nominatur, nunc Vico di Sorrento. Sil. l. 5.

Aequana [orig: Aequanâ], et Zephyro [orig: Zephyrô] Surrentum molle salubri.

AEQUATIS Velis procedere, vide infra Pariare vela.

AEQUESILICI Hispaniae Tarraconensis populi, apud Plin. l. 3. c. 3. Forte Aquae Silinorum Ptolemaei, ut suspicatur Ortel.

AEQUI [1] populi in Latio, qui Tiburi montes imminentes incolebant. Aequiculae Virg. l. 7. v. 746.

Horrida praecipue cui gens, assuctaque multo [orig: multô]
Venatu nemorum, duris Aequicula glebis.

Sil. Ital. l. 8.

Quique Anienis habent ripas, gelidoque [orig: gelidôque] rigantur
Simbruvio [orig: Simbruviô], rastrisque domant Aequicola rura.

Populi Aequicoli Ovidio Fast. l. 3.

Quintum Laurentes, bis quintum Aequicolus acer.

AEQUICULANI Plinio l. 3. c. 12. dicuntur. Aecani Stephano ac Dion. Halicarnassaec. Vide Cluver. de Ital. Ant. l. 2. c. 16. Hos Q. Cincinnatus, Dictator ab aratro, sub iugum misit: Posthumius Tubertus rebellantes domuit, Fabius 40. urbibus mulctavit, Maximi hinc nomen meritus. Liv. l. 3. et 4.

AEQUI [2] Dii, pro ambiguis, Observatum saepe a Viris doctis, sous, meos, nostros, Deos, loca, tempora, pro secundis et faventibus incepto nostro; alienos, pro adversis et qui malo damnoque sint; communes taudem seu aequos, pro ambiguis, quibus aut pars uteraque aut neutra fidit, Latinis dici. Ovid. Met. l. 15. ubi Iuppiter ad Venerem,

Nos in bella sucs fortissimus ultor habebit.

Tibullus l. 3. Eleg. 3.

At si pro dulci reditu [orig: redîtu] quaecumque voventur,
Audiat aversa [orig: aversâ] non meus aure Deus.

Auctor Ciris,

Nunc tremere instantis belli certamina dicit,
Communemque timere Deum.

Tacit. Annal. l. 1. c. 68. Non hic silvas, non paludes, sed aequis locis ae quos Deos. Iis locis, ubi neutra pars habet aliquid iniqui, omnia cetera aequalia, parem fortunam, parem aleam et reliquum Virtutis certamen. Inde l. 16. c. 33. Exutusque omnibus fortunis et in exilium actus, aequitate Deum [orig: Deûm] erga bona malaque docunenta. Quasi dixisset, aequis Diis erga bona malaque documenta, h. e. utraque sine animadversione, sine praemio poenave merita transmittentibus. Hoc enim erat, in quo maxime ii providentiam culpabant. Val. Flacc. l. 4. v. 1.

Atque ea non oculis Divum [orig: Divûm] pater amplius aequis
Sustinuit.

Commovebatur enim, nec in promiscou erat illa, quid fierer: secus ac de Diis Tacitus. Malum fuerat documentum Egnatii, qui patronum prodiderar et scelere fruebatur: bonum Aesclepiodoti Cassii, qui lebentem amicum non deseruerat et bonis publicaus in exilium pellebatur. More igitur pagno [orig: pagnô] caelum vituperat et crimen accufat Fati. Aequitate Deum [orig: Deûm], i. e. per aequitatem, per patientiam Deorum, immotis Diis, neque ad praemium aut poenam flexis, etc. Ioh. Frid. Gronov. Observ. l. 4. c. 17.

AEQUICIUS Valeriae Urbis monasterii Abbas. Marul. l. 2. c. 5.

AEQUILANUM vide Aeculani.

AEQUILIBRATOR Regis, nomen nuneris, quo [orig: quô] insignitus donationem factam Maiori Monasterio a Roberto de Sabulio (Sable ) et uxore A. C. 1067 subscripsit quidam Baldricus, statim post Episcopos: quem subsequuntur, Ingenulfus Magister Pincerna, Radulfus Dapifer, Walerannus Camerarius, etc. ubi Equilibrator aut Aequilibrator Regis, Car. du Fresne is est, qui alias Magister Regis seu Paedagogus dicitur. Tum enim Philippus Rex vix aetatis annum attigerat 13. aut 14. Sic autem appellatus forte, quod puerum herilem in equilibrio ac i)sonomi/a, ut loquitur Tullius, seu vitae aequalibitate, contineret: cuiusmodi muns illius est, quem Gonverneur du Roy,


image: s0090b

hodie Galli dicunt; quemque olim Baiulum, in Aula praesertim Constantinop. dixerunt. Car. du Fresne Glossar. Alias Aequilibrator Latin. qui Zygostates Graecis, qua de voce vide suo [orig: suô] loco [orig: locô].

AEQUILIUM Carnorum Venetae ditionis urbs. Citta nova nunc, Leandro [orig: Leandrô] Alberto [orig: Albertô] teste.

AEQUIMELIUM locus Romae, ubi domus Melii cuiusdam solo [orig: solô] aequata fuit. Spurius enim Melius ob frumenti largitionem in suspicionem affectatae dominationis venit, et cum ad populi fidem fugeret, a Servilio Hala [orig: Halâ] equitum magistro deprehensus, et occisus est, dumusque eius diruta, et Arca Aequimelii dicta. Liv. l. 1. dec. 4.

AEQUINOCTIA ambo Cynocephali sedentis hieroglyphico [orig: hieroglyphicô] indigitari consuevere [orig: consuevêre], apud Aegyptios: Ea enim huius animalis natura est, ut per aequinoctia duodecies in die urinam reddat, aequali semper inter duodenas vices observato [orig: observatô] spatio [orig: spatiô]; quod similiter facit in duabus aequinoctiorum noctibus, uti legitur apud Orum Apollinem. Hinc a Trismegisto diei aequinoctialis in XII. partes divisio tradita: factum postea, ut in horologiis suis aquariis Aegyptii cynocephalum exsculperent, cuius ex veretillo aqua profluerer, qua [orig: quâ] iuste duodenae illae partes diei Aequinoctialis, totidemque noctis dividerentur. Ne vero aqua prolixius efflueret, quam par esset ad iustam horae mensuram servandam, aut rursus aequo [orig: aequô] parcius manaret, avulso [orig: avulsô] e cynocephali cauda pilo [orig: pilô], ad eius instar tenue ferrum parabant, quo adtemperabant aquae fluxum, ut habe: idem Orus. His itaque rebus atque huius animalis magisterio [orig: magisteriô] edocti Aegyptii diem naturalem aequinoctialem XII. horarum fecerunt et noctem similiter aequinoctialem totidem, adeo que horarum XXIV, verum diem, quo [orig: quô] et nox comprehenditur, qui sit uno [orig: unô] caeli circumactu. Atque hic dies est Astrologorum; quem Umbri quidem olim, ut et hodierni Mathematici a Meridie incipiunt: Babylonii vero et Aegyptii olim Astrologi ab Ortu Solis auspicati, eum viginti quatuor partium seu horarum aequalium constituebant, easque partes a die in noctem continuabant. Quo [orig: Quô] modo [orig: modô] soli dies Aequinoctiales duodecim partibus constabant, noctesque totidem; etenim cum 24. horae iunctim in nuxqh/meron computantur, omnium horarum par est intervallum. At cum duodecim horis omnis dies divisus notatur, crescendi ac decrescendi inter ipsas horas alterna mutatio est, ut recte Hyginus scribit, de limit. constit. Post Horologia vero et Horas inventas, omnis dies duodecim partes habere coepit, quas Horas dixere [orig: dixêre], etc. Aegyptios Graeci quoque antiquissimi Astronomi secuti, in disciplina rerum caelestium, ex arte Gnomonica dirigenda, eandem cum illis viam institerunt, et diem similiter divisum in 24. partes aequales observarunt, ex quibus 12. partes diebus Aequinoctialibus Solis attribuerunt. Quae sunt dw/deka me/rea th=s2 h(merhs2, quae Graecos a Babyloniis sumpsisse cum polo et gnomone, scribit Herodotus. Nam po/los2 et gnw/mwn, non aliis tunc quam Mathematicis serviebant, nec alias diei partes designabant. Et quidem Solstitia et Aequinoctia, et quaecumque alia exploravere [orig: exploravêre] ex umbrarum momentis, ad aequinoctialis gnomonis umbras et per 12 diei Aequinoctialis partes, ea deprehendisse constat. Quae certe fuit apud illos vetustissimos Graeciae Astronomos magnopere exagitata multumque desudata investigatio Solstitiorum et Aequinoctiorum. Inter quos Anaximander, ex umbrarum ratione et arte gnomonica, cum Aequinoctia et Solstitia investigasset [orig: investigâsset], Lacedaemone gnomonem statuit, quo [orig: quô] illa ostenderentur. Meton dein Atheniensis Heliotropium Aestivum constituit in Pnyce: cuiusmodi Heliotropia, ad formam Horologii descripta, et quae Horologia Aequinoctialia vocare posses, alii postea certatim erexere [orig: erexêre]. Sed. ista. ut dictum, horarum adhuc usu ignorato [orig: ignoratô], solis Mathematicis usui erant, nullius plane usus in vita civili, nisi quatenus Populus ex iis discebat, quando futuri essent, Solstitiorum et Aequinoctiorum dies. Quod tamen et ipsum sciri non parvi momenti, nec parvi usus est, in rebus Rusticis procurandis. Ideo publicis locis Urbium eiusmodi machinae ab Astrologis ponebantur, ut Populus ex iis disceret, quo [orig: quô] die Aequinoctia et Solstitia essent observanda, quot dies adhuc superessent usque ad illud et illud Aequinoctium sive Solstitium, quot dies ab alterutro praeterissent. Ceterum ad partes diei observandas, tempusque prandii aut cenae statum cognoscendum, aut cuiuscumque negotii, cui tempore condicto [orig: condictô] esset occurrendum, alia [orig: aliâ] methodo [orig: methodô], ex umbra videlicet pedibus metienda, utebantur, etc. Quam in rem vide plura apud Salmas. ad Solin. p. 732. et seqq. uti de more Persarum veterum sub initium Aequinoctii verni, nuptiae celebrandi, infra lemmate Nuptiale tempus.

AEQUINOCTIUM Pannoniae inferioris oppid. Antonin. Vischmund Simlero.

AEQUITAS seu Iustitia, cum libra et cornucopia, pro Virgine Astrica plerisque habita est: Aliis Isidem vel Cererem eam facientibus; item Fortunam, quae omnes cum cornu copia fingi pingique consuevere [orig: consuevêre], etc. Vide Gorlaeum Dactylioth. et Salmas. ad Solin. p. 1236. ut et infra passim, inprimis in voce Iustitia item Virgo. Vetus Inscr. p. 76. sic habet: FORTUNAE. PRIMIG. SIGNUM. AEQUITATIS. NIGRINIA. AUXESIS. CUM. FELICE. AUG. LIB. ET. SUIS. D. D. D. D. apud G. Elmenhorst ad haec Arnobii adv. Gent. l. 4. Oramus, victoria, pax, aequitas, et cetera --- --- quanam [orig: quânam] ratione, qua [orig: quâ] via [orig: viâ] intelligi possunt Dii esse atque ad Superorum concilium pertinere.

AEQUUM Colonia et oppid. Dalmatiae mediterraneae a Salona 21. mill. pass. in Caeciam ab Epidauro 44. in Boream Clucci, seu Cluzzi Villanovano; Chognitz vero Iac. Luccaro Ragusaeo. longitud. 42. 59. latitud. 42. 30.

AER [1] quam vastum corpus sit, argumento [orig: argumentô] est quod (ut Tycho Brahe se observasse [orig: observâsse] scribit) ab Terra usque ad Lunam sint semidiametri terrae 52. quomodo is, ut colligit Christoph. Rothmannus, maior erit centies millies globo [orig: globô] terrae aquaeque. Eius usus multiplex, cum sustollere mentes humanas deberet ad cultum eius, qui Aera creavit; contra evenit, ut mira [orig: mirâ] caecitate Veteres


image: s0091a

deprimerentur iis, ad venerationem creaturae: nec vulgares solum animae, sed etiam maximi nominis Philosophi; inter alios Anaximenes Milesius et Diogenes Apolloniates, quem utrumque solide refellit Cicer. de Nat. Deor. l. 1. Praeter illos integrae gentes divinum honorem elemento huic exhibuerunt, Assyrii nempe et Arabes, ut testatur Herodot. l. 1. qui et auctor est, vocatum iis *)afrodithn ou)rani/kn, Venerem caelestem. Quamvis hoc [orig: hôc] nomine tum Lunam, tum Aera, cultum fuisse, ostendat Voss. loco [orig: locô] iam citando [orig: citandô]. Aegyptii, per Aera Minervam intellexerunt, teste Eusebio [orig: Eusebiô] Praepar. Evangel. l. 3. c. 2. Graecis et Romanis, Aer, consideratus ratione potentiae activae, Iuppiter: ratione passivae, Iuno dictus est, Senec. Quaest. Natur. l. 3. c. 14. Nempe ut Athenagoras Legat. pro Christiams refert, *ae)/ra difuh= a)rseno/sqhlan to\n *di/a le/gousin. Aera duplici natura [orig: naturâ] praeditum masculofeminam Iovem vocant. Ideo Horatius l. 1. od. 1.

--- -- Manet sub Iove frigido
Venator. --- ---

Virg. Georg. l. 2. v. 419.

Et iam matieris metuendus Iuppiter uvis, etc.

Pertinetque ad Iovem, quatenus Aer est, Diiovis et Diespiter. Varro de LL. l. 4. olim Diiovis et Diespiter dictus, h. e. aer et diei pater. Et paulo post: Idem hic Diespiter dicitur infimus aer, qui est coniunctus Terrae, ubi omnia oriuntur, omnia aboriuntur. Vide quoque Aul. Gellium l. 5. c. 12. Iunonis vero nomine, quamvis Luna etiam ac Terra praefatis gentibus fuerit intellecta, ut plurimum tamen *(=hra seu Iuno Aer fuit, imo ex a)h\r, traiectis solum literis, illa dicta est. Fuit autem superior pleniorque Aeris pars, Iovis; inferior ac crassior, Iunonis nomine culta. Et forte Sospita hinc ea dicta, quod in aere, quem attrahimus, valetudo multum sit sita: at *)argei/a, sive Argiva nuncupata est, quia Argis Dea esset tutelaris, ut cui Inachus terram hanc dicasset [orig: dicâsset]. Et verisimile est, hinc cultum Iunonis promanasse [orig: promanâsse] ad Graecorum alios, atque inde opinionem ortam, Iunonem Argis natam esse. Quia autem Iuno muliebre Numen, eo et femina Iunonis Argivae sacris praeerat primaque Sacerdotio [orig: Sacerdotiô] functa dicitur filia Pirantis: sive eius nomen fuerit Callirrhoe, sive, quod multo [orig: multô] verisimilius, Callithoe, ut Phoronidos Scriptori dicitur apud Clem. Alexandrinum l. 1. Strom. vel *kalli/qha, ut ex Plutarcho vocatur Eusebio, Praep. Evangel. l. 3. aut kalliqei/a, quemadmodum est apud Theonem in Aratum. Vide Gerh. Ioh. Vossium de Idol. part. 2. c. duobus ultimis, nec non infra Ionia? uti de Aeris usu in Musica, ac Sermone hic [orig: hîc] passim; de modo vero, quo [orig: quô] Philosophi Aeris motum, quoad gradus caloris et frigoris, humidi item et sicci sensui oculorum dignoscibilem reddere conantur, infra voce Thermometrum.

Nomina, quibus Aer olim cultus.

Diespiter dictus est infimus apud Graecos Aer.

Diiovis.

Iuno, supremo et purissimo proximus.

Iuppiter, supremus et purissimus, alias [orig: aliâs] Aether dictus apud Romanos.

*ldkw/lenos2, ob aeris perspicuitatem, Iuno dicta.

minerva, apud Aegyptios, aer purissimus.

sospita apud Romanos.

venus2 Urania, apud Aegyptios2 et Arabes.

AER [2] quque olim censitus. Ael. Spartianus in Pescennio Nigro, c. 7. Idem Palaestinis rogantibus; ut eorum censitio levaretur, idcirco quod esset gravata, respondit, Vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem Id nempe etiam avaritia [orig: avaritiâ] Principum tandem factum est: imposito [orig: impositô] non Iudaeis solum, sed in universum omnibus, tributi genere, quod a)eriko\n de aeris censitione dictum est, vide Iac. Cuiacium Observation. l. 10. c. 7. Tangit vectigal hoc Tertullian. cum ait: Nec tam exsecrabile esset nomen Publicanorum apud Dominum nisi extraneum, vendentium ipsius caeli et terrae et maris transitus, apud Salmas. ad Spart. loc. cit. vide quoque infra Tributum.

AER [3] in communione Romana dicitur velum, quo [orig: quô] cooperitur calix; alias Agnus, forte ab imagine agni, qua [orig: quâ] id insignitum. Dominic. Macer Hierolex.

AER [4] Balneorum, Graecis dictus est, qui ex aqua remittitur, pro ut est temperata, modo tepidus, modo calidus: ad quem calefaciebant se, quibus domi foci parandi non erat copia. Aristophanes.

--- *ei)s2 to\ *balanei=on tre/ke,
*)epei=t' s)kei= korufai=os2 e(sthzw\s2 sqe/rou
*ka)|gw\ ga\r ei)=xon th\n sta/sin tau/thn pote/.
--- Ad balneum curre,
Dein ibi in apice stans, calefac te,
Namque et ego tenebam stationem istam aliquando.

Ubi Scholiastes, *le/gousin, ait, o(/ti oi( polloi\ e)lattou=si to\n a)e/ra tw=n loutrw=n, ei)s2 e(autou\s2 au)to\n e(/lkontes2, Dicunt, multos imminuere aerem balneorum, ad se illum trahendo. Alexander Trallianus l. 2. *)epi\ ga\r tw=n toiou/twn ei) paraba/lh|s2 loutra\, ou) *bla/yeis2, a)lla\ kai\ w)felh/seis2 ta\ me/gista. pro\ de\ tou= me/llein ei)s2 to\n a)e/ra to\n qermo\n ei)sie/nai sumfe/rei tou/tois2 u(/dati yuxcw=| prorai/nein tou\s2 po/das2. Et paulo post, *ei=nai de\ xrh\ kai\ to\n a)era tou= loutrou= d)/kraton. Oportet enim esse aerem balnei temperatum, et vide Salmas. Not. ad Flav. Vopiscum c. 45. ubi de Aureliano Thermas, ait, in Transtiberina regione Aurelianus facere paravit hiemales, quod aquae frigidi aeris copia illic deesset. Ubi aquam frigidi aeris vocat, quae frigidum aerem emittit, i. e. frigidam.

AERA [1] quam Hispani in Chronologiam introduxere [orig: introduxêre], notat initium eventus alicuius extraordinarii, vel mutationem aliquam notabilem. Inventa [orig: Inventâ] occasione certi alicuius tributi ab Augusto impositi. Hac [orig: Hâc] usi Hispani, usque ad A. C. 1315. postquam incepisset an. 31. ante Christum Natum. Redliquae Areae illustriores sunt Aera Nabonassaris, quae incidit, in 26. Febr. An. 3967. Periodi Iulianae, 1. annum 8. Olymp. et 6. Romae. Aera Seleucidarum, fixa


page 91, image: s0091b

in An. 442. Urb. Cond. 312. ante Christum Natum a Seleuco Nicanore, in Syria, observari iussa; 12. An post denatum Alexandrum M. Aera Christiana, cuius auctor, Dionysius Exiguus, A-C. 532. Vide Genebr. Keplerum, Petavium, Scaligerum, Calvisium, Salianum, Cuspinianum, Sigonium, Onufrium, Vossium, Helvicum, Langium, Usserium etc. De Aera Diocletiani, vide in Diocletiano, De Aera Arabum, in Hegira: plura hic [orig: hîc] infra.

AERA [2] seu ERA item Hera Scriptoribus mediae aetatis supputatio est, numerus, computus: eo quod Veteres aera vocabant in rationibus, quae vulgus hodiernum Item appellat, quod primum est in notatione aerae. Rusus Festus in Breviar. Rer. gest. Populus Roman. moren sequutus Calculonum, qui ingentes summas aeris brevioribus exprimunt, res gestas signabo, non eloquar. Faustus Reiensis de Spirita S. l. 1. Sacer numerus dicitur, quia trecenti in aera sive supputatione signum Crucis etc. Isidorus, Per singulos Euangelistas numerus quidem Capitulis affixus adiacet; quibus numeris subdita est aera quaedam minio [orig: miniô] notata, quae indicat, in quoto Canone positus sit numerus, cui subiecta est aera: v. g. si est aera prima, in primo Canone etc. Hinc abusive Aera pro capitulo, apud Bernaldum Presbyter. de reconcil. laps. p. 272. Hincmarus Remensis in ferculo Salomonis.

Haec ut vobis nulla desit, Karle, gratia,
Versuum mensura pandit atque aerarum quantitas, etc.

Vide infra in voce Hera. Atque hinc rationem annos numerandi Hispanis olim familiarem, Aeram dictam nonnulli volunt. Alii tamen a voce Aes deducunt, quod in aere signato nota currentis anni imprimeretur. Quidam probabilius censent, dictionem hanc coaluisse, ex literis A. ER. A. i. e. Annus erat Augusti. huius enim Im peratoris principatu hic computus annorum coeperat. At Baronius Notis ad Martyrolog. Rom. adhaerens Dioni Cassio, opinatur ab aere collato hoc vocabulum ortum: Namque Augusti temporibus ex Hispania tam ingens monetae copia collecta fuerat, quae non solum triumpho, sed et ad resarcienda Urbis moenia ac aedificia sufficeret. A qua proin locuplete Hispanicae gentis pensitatione, Aera coepit dici annorum computus, qui a memorabili hoc facto initium sumpsit; et in Hispanicis Conciliis frequenter occurrit. Incepit autem haec Aera Car. Macro, in Consulatu Appii Claudii et Norbanis Flacci: desiitque in Regnis Hispaniae non simul et semel: sed in Aragonia A. C. 1359. in Castella, sub Iohanne I. Rege qui tum Segoviae Curiam habuit, A. C. 1383. in Lusitania denique A. C. 1415. a quo tempore aera seu anni Christi publicis instrumentis coepere [orig: coepêre] apponi. Vide LL. Partidas seu Alfonsinas part. 3. tit. 3. l. 7. At cur ab eo anno initium sumpserint, multa Viri docti congessere [orig: congessêre], tametsi vix inter se conveniant, cum veram rationem astequi haud promptum sit. Vide Auctores hanc in rem laudatos Car. du Fresne Glossar. et in voce Era. Addam saltem ex eodem Car. du Fresne, quod is die Aera Hispan. in Codice Ms. Biblioth. Thuan. scriptum reperit, Ut cognoscas, quota sit Era quolibet [orig: quôlibet] anno [orig: annô], annis Domini Iesu Christi adde 28. et numerus, qui collectus fuerit, erit Era. Verbi gratia [orig: gratiâ] modo currit annus I. C. 1274. adde illis 28. et resultabit iste numerus 1302. talis erit praesentis anni, scilicet anno [orig: annô] 1274. mutatur autem in Calendis Ianuarit, etc. Abrogata [orig: Abrogatâ] itaque hac Aera [orig: Aerâ], coepit Aera Christi apponi, quae, notante Baronio [orig: Baroniô], primum adhibita est A. C. 527. quando post Iustinianum Imperat: Fasti Consulares defecerunt: primusque fuit Dionysius Exiguus, qui privatim a Nativitate Domini annos hoc [orig: hôc] anno [orig: annô] numerare orsus est, ut plerique sentiunt. At Paulus Diaconus ab Incarnatione suum computum l. 17. notaverat, iam ab A. C. 492. sic enim ibi: Cessante iam Romanae Urbis imperio [orig: imperiô], utilius aptiusque mihi videtur, ab annis Dominicae Incarnationis, supputationis lineam ducere. Vide infra in vocibus Incarnatio et Natrvitas, et plur ahanc in rem, praeter Auctores praefatos, apud Macros in Hierolexico. Tandem Aera quivis annus dictus est. Luithprandus in Legat. Armiger hunius (Imperatoris Constantinop.) sagitta calamo immissa [orig: immissâ], aeram in Ecclesia ponit, quae prosequitur, quo nimirum tempore imperare coeperit, et sic aeram, qui id non viderunt, intelligunt. Sic apud Dudonem de Actis Norman. l. 3. p. 11. Transacta [orig: Transactâ] denique duarum herarum intercapedine. Quomodo Francos olim annos numerasse [orig: numerâsse], colligitur ex Charta Hugonis Episcop. in Tabular. Ecclesiae Gratianopol. quae sic clauditur: Facta [orig: Factâ] carta ista [orig: istâ] 4. Cal. Augusti, anno [orig: annô] ab Incarnatione Domini millesimo [orig: millesimô], centesimo [orig: centesimô], Luna [orig: Lunâ] 18. Indictione 8. Era [orig: Erâ] millesima [orig: millesimâ] centesima [orig: centesimâ] octava [orig: octavâ], apud Car. du Fresne, et Salmas. ad Solin. p. 686. ubi de modo Veter. rationes suas per aera explicandi et mensuram areae per aera et calculos colligendi agens, aeram apud Epahroditum et Vitruvium Rusum, semper poni pro numero dato, atque hinc Nonium aeram, de numeri nota exponi, docet, Inde aream podismis suis adaerare, in Arceriani Fragm. h. e. mensuram eius per aera et calculos colligere, sicut Veteres consueverunt Agrimensores et Geodaetae, hodieque faciunt quidam Arithmeticae imperitiores. Ibid.

AERAE urbs Macedoniae, alia Ioniae, tertia iuxta Hellespontum. Steph. Sunt quoque Carmaniae populi apud Ptolem.

AERARIAE Annonae, vide supra Aeneum frumentum.

AERARII vide infra ubi de Veterum Paenis.

AERARIUM [1] locus est pecuniae publicae, ad futuras necessitates, asservandae destinatus. Nomen ei ab aere, cuius, auro [orig: aurô] argentoque [orig: argentôque] nondum invento [orig: inventô], usus fuit. Differt a Fisco: quod Aerarium populi, Fiscus Principis sit. Vide infra Pecunia. Ei apud Romanos. Tribuni primitus praeerant; postea Quaestores: donec sub Imperatoribus novi Magistratus orti sunt, in quorum cura pecunia publica esset. Nam a Quaestoribus ad Praetores, ab his sub Augusto ad Senatores, denique sub Claudio ab istis ad Quaestores munus denuo devolutum est. Asservarunt [orig: Asservârunt] illud Romani in aede Saturni, quod ab ipso primum tabulae et imagine signatus nummus, Tertullian. Apologet. adv. Gent. c. 10. primusque templum illud huic usui addixit Val. Publicola, vel ob reverentiam sacri loci, vel quia tutissimus is mons erat. Duplex autem Aerarium erat. Unum quod Vulgare Dempsterus, alii Largitionum sacrarum seu Thesaurorum publicorum


page 92, image: s0092a

vocant, quod, in exteriori Fano, communis Reip. census et ordinaria tributa in eo reconderentur: Alterum Sacrum seu Sanctius, ad ultimos Reip. laborantis casus aurum vicesimarium celans, quod, in penitiore aedis recessu asservabatur. In quo tabulas simul publicas custoditas, patet ex Cicer. Act. 3. in C. Verrem. Hoc [orig: Hôc] initio [orig: initiô] bellorum civilium Pompeianorum Consules, urbe excedentes, clauserunt, clavibus secum ablatis: Sed Caesari in urbem ventitanti, nihil prius visum agi dignum, quam eo [orig: ] effracto [orig: effractô] rapere, quidquid opulentiae fuerat congestum, vide Appianum Alex. Bell. Civ. l. 2. Forum l. 4. c. 2. Cicer. ad Atticum l. 7. ep. 12. etc. Fuisse autem a Caesare rapta auri pondo 4136. argenti pondo prope 900000. prodit Freculphus Chron. tom. 1. l. 7. c. 8. ex P. Orosio l. 6. c. 15. Militare quoque dictum est. Praeter haec duo, fuit etiam Aerarium largitionum seu rerum privatarum Augusti et Augustae etc. Vide Thom. Dempster. Antiqq. Rom. l. 7. c. 31. et Paralip. ad illud caput. Apud Persas quoque publicam pecuniam Magnatibus asservandam committere, moris fuit: Unde Tyridates pecuniae custos memoratur Curtio l. 5. c. 5. Et de Dario ad constructionem Templi Herosol. pecuniam permittente, loquens Iosephus Ant. Iud. l. 11. c. 4. e)n tou= *bassilikou= gazofulaki/ou ex regio aerario, illam depromptam esse scribit. Nata utem haec vox, ex celebri thesauris regiis reponendis oppido Gaza: Unde huiusmodi custodes *gazofu/lakes2 dicti. Asservabatur et haec pecunia plerumque in templis. Hinc templi Hierosolymitani opulentia [orig: opulentiâ] Pompeius illectus huc venit, thesaurosque diripuit. Graeciae quoque totius Aerarium in insul. Delo fuit, et templum Delphici Apollinis, propter opes in eo depositas, a Brenno Gallorum Duce petitum, narrat Iustinus l. 24. c. 6. 7. Locupletarunt [orig: Locupletârunt], ut et illud addam, Romani Aerarium, ex devictorum hostium pecuniis: annuis sociorum pensionibus: hereditatibus, quarum vicesimam extranei, qui hereditatem adibant, aerario pendere tenebantur: ex prudenti opum administratione etc. Manumissi quoque vicesimam ei solvebant. At Constantius Imperat. Opes cum a privatis possidentur, apud eos fructum, in arcis vero Principum clausas, steriles esse ac infructuosas iudicavit. Apud mediae aetatis Scriptores, Aerarium seu Fiscus, synonyma. Ael. Spartian. in Adriano c. 6. Damnatorum bona in fiscum privatum redigi vetuit, omni summa [orig: summâ] in aerario publico recepta [orig: receptâ]. In fiscum privatum, ei)s2 to\ *basilikon\; quasi alius esset Fiscus, praeter privatum Principis. Nempe Fiscus et Aerarium hic [orig: hîc] synonyma, et privatum Aerarium ac privatum Fiscum appellant hi Auctores, to\ *basiliko\n tamei=on; publicum autem, Populi Aerarium, cum proprie Fiscus de Principis aerario dicatur. Sic Volcatius Gallicanus in Avidio Cassio, c. 7. Bona proscripti Antoninus in privatum ararium congeri noluit, quare Senatu praecipiente in aerarium publicum sunt relata. Et Dio aliique Scriptores Graeci, to\ *basiliko\n tw=| dhmosiw| opponunt, privatum nempe Aerarium publico. Salmas. ad l.c. De pecuniis pupillarum et viduarum in auxilium aerarii Roman. collectis vide infra ubi de Pupillaribus pecuniis it. voce Vidua.

AERARIUM [2] Majus, apud Lamprid. in Antonino Diadumeno c. 4. Die qua [orig: quâ] natus est, pater eius purpuras tum forte Procurator iam Aerarii maioris inspexit etc. est Aerarium sacrum, cuius Praefectus aurum, argentum quod ex provinciarum tributis cogebatur, vestes, omnes species publicas, quidquid denique sanctiori Principis aeratio inferretur, curabat. Sub eo Praefecti baphiorum, textrinorum, Magistri lineae vestis, Magistri privatae Murileguli, Gynaeciarii: unde non mirum, si Macrinus hic, cum hanc procurationem ageret, inspectionem purpuratum probationemque curae habuit. Stat. Papinius de hoc munere ita, l. 3. Sylv. 3. v. 86. s.

--- --- --- --- --- Iam creditur uni
Sanctarum digestus opum, partaeque per omnes
Divitiae populos, magnique impendia mundi:
Quidquid ab auriferis eiectat Iberia fossis,
Dalmatico [orig: Dalmaticô] quod monte nitet, quod messibus Afris,
Verritur, aestiferi quidquid terit area Nili.
Quodque legit mersus pelagi scrutator Eoi,
Et Lacedaemonii pecuaria culta Galesi,
Perspicuaeque nives, Massyllaque robora et Indi
Dentis honos, uni parent commissa Ministro.

Ubi per sanctas illas opes nihil aliud intelligere possumus, quam sanctius, ut dicebatur, vel sacrum Aerarium, cuius Praefecto, omnia, quae hic [orig: hîc] recensentur, suberant; atque insuper Monetarii: addit enim,

Ausoniae quidquid crepat igne monetae.

Quod idem omnino eiusdem officium fuit, posteriorum quoque Imperator. aevo [orig: aevô], sed nomen mutatum: nam pro Aerario sacro dixere [orig: dixêre] Largitiones sacras, et Praefectum aerarii sacri Comitem Sacrarum Largitionum, magnifico [orig: magnificô] plane vocabulo [orig: vocabulô], quasi ad nullam aliam rem Aerarium Princeps haberet, quam ad largiendum. Sic res etiam privatae Principis, Largitiones dicebantur: atque hae non tantum in auro et argento, gemmis ac vestibus reliquisque mobilibus consistebant: sed etiam in domibus palatiisque, praediis et possessionibus rebusque soli erant positae. Ut olim igitur duo aeraria, publ cum et privatum Principis, sic sub posterioribus Imperatorib. duae largitiones, sacrae et privatae; tamque publicum, quam privatum, Principis aerarium dictum est. Hinc de Comite sacrar. Largitionum Claudianus, de Consul. Mallii v. 38.

Huic sacrae mandantur opes, orbisque tributa,
Possessi quidquid fluviis evolvitur auri. etc.

idem plane dicens, quod Stat. sacras scil. opes, quas ille sanctas Opes: nisi quod Statii tempore Aerarii sacri Praepositus dicebatur; Claudiani vero aetate, Praepositus vel Comes sacrarum largitionum. Hinc Sacris Largitionibus inferre, pro aerario inferre, et largitionales tituli, in Cod. Theodos. species omnes publicae, quae Aerario inferebantur. Vide infra, ubi de Largitionibus. Sacrum ornamentum dixit pro Sacro Aerario, Lex. 4. Cod. de Discuss. *)ea\n oun)= d(zw\n para/tisi xzh/mata dhmo/sia o( *logoqe/ths2 a)nu/sh| au)ta\ kai\ ei)s2 to\ qei=on, ornamentum ei)skomi/th|, i. e. in sacrum aerarium. Vestiarium Graece *bestia/rion dici, notat Cuiacius: loc. cit. etc. Vide Salmas. ad Lamprid. loc. cit. et


image: s0092b

infra quoque voce Patrimonium, it. Secreta: uti de Aerario sacro Hebraeorum, lemmate, Tributum Sacrum.

AERARIUM [3] Saturni, occurrit apud. Iul. Capitolin. in M. Antonino Philos. c. 9. ubi de hoc Imperatore Liberales, inquit, causas ita munivit, ut primus iuberet apud Praefectos Aerarii Saturni unumquemque civium natos liberos profiteri, intra tricesimum diem nomine imposito. ibi enim Acta publica servabantur, de quibus accuratissime Viri docti. Idem Auctor in Gordianis, c. 4. Filium Gordianum nomine Antonini et signo [orig: signô] illustravit, cum [orig: cûm] apud Praefectum Aerarii more Roman. professus filium, publicis Actis eius nomen insereret. Non vero Marcus huius instituti primus auctor, sed vetus inventum in melius reformavit. Et hoc dicebatur, natos liberos profueri, nomine scil. illo [orig: illô] et illo [orig: illô] eos deferre; nec nomen tantum, sed etiam cognomen Actis publicis inserere. Casaubon. et Salmas. ad loc. cit. Plura hac de re nos alibi passim.

ad AERARIUM in beneficiis deferre vide infra, Beneficiorum liber.

AERARIUS Mergus Pertinax Imperat. ex Lucilio, ob avaritiam, dictus est. Iul. Capitolin. in eius Vita, c. 9. Avaritiae suspicione privatus non caruit, quum apud vada Sabatia oppressis foenore possessoribus, latius suos teneret fines. Denique ex versu Luciliano Agrarius mergus est appellatus. Pro quo, legi iubet Salmas. Aerarius mergus: Sic enim dictus est Lucilio foenerator quidam improbus, quod foenore et aere alieno [orig: alienô] homines mergeret, Satyrice simul et Poetice: allusione facta [orig: factâ] ad mergi etymon. Obaerati autem et oppressi aere alieno [orig: alienô] homines, aere alieno [orig: alienô] mersi dicuntur Scriptoribus Latinis; et ita saepe in Iure. Sic apud Plutarchum dicuntur *bebaptisme\no u(po\ tw=n daneiwn, qui aere alieno [orig: alienô] mersi vix emergere possunt. Id itaque Pertinaci nomen adhaesit ex Lucilliano versu; non quod latius suos teneret fines, sed quod oppressis foenore possessoribus id faceret eosque mergeret usuris, Erarius seu Aerarius mergus dictus est. Et quidem eleganter Lucillius foeneratorem et tocullionem, qui debitores aere in foenus dato [orig: datô] mergeret et opprimeret, aerarium mergum appellavit: nam mergus, qui mergit, a mergo; ut promus, qui promit, a promo: condus qui condit et similia sexcenta. Mergere vero pro perdere et profligare, eleganter etiam de bonis ac de censu dixit Plin. l. 9. c. 17. At nunc coci triumphorum pretits parantur et coquorum pisces: nullusque prope iam mortalis aestimatur pluris, quam qui peritissime censum domini mergit. Imo nec mergere tantum, sed etiam necare et trucidare foeneratores dicuntur. Ausonius,

--- --- - Velox inopes usura trucidat, etc.

Salmas. ad Capitolin. loc. cit.

AERARIUS Missus dicebatur olim in Circensibus, missus vigesimus quintus, quod de collatione Populi exhiberetur. Viginti quatuor enim certamina seu missus quaternarum quadrigarum una [orig: unâ] die exhibere legitimum ac sollenne fuit, quibus sic nonaginta sex quadrigae currebant, olim autem vigesimus quintus addebatur, (ut ita centum currus per diem certarent) qui Aerarius, ut dictum, appellatus est. Vide infra in voce Missus, item ubi de Factionibus.

AERE Ducti militum genus, vide infra Milites.

AEREA vulgo Ayr, Urbs Scotiae meridionalis in ora Glottae aestuarii, in Covalia provinc. iuxta Aeream fluv. 40. mill. pass. a Candida Casa in Boream, et 34. a Glascoa in Africum.

AEREA Mola vide Mola.

AEREA Via vide Laurium.

AEREI Clavi et Panes, vide infra.

AERENOSI Hispaniae populi, apud Polybium l. 3. corruptam lectionem iudicat Ortelius: et Ausetanos habet hoc [orig: hôc] loco [orig: locô] Liv. l. 21. c. 23.

AEREOLUS Nummus, vide infra Chalcus. it. Obolus.

AERETICA Armeniae minoris regio. Ptol.

AEREUM Vectigal , vide supra Ae.

AERGITIA vulgo die Aegrez, amnis in agro Basiliensi, Liechtstallum utbeculam alluens. Hic [orig: Hîc] e convallibus sex proximis, singulis fluviolis, seu torrentibus auctus, recta Boream contra decurrens, et priscam olim Rauricam intersecans, Rheni undis miscetur. Urstisius, epit. Hist. Basil. c. 2. Vide Arragovia.

AERIA [1] vel AERIA, vel etiam Eeria. Vide Aegyptus. Fuit etiam Aeria urbs Celtica, et alia Cretae; item insula Thasus sic dicta. Steph. Vide etiam Creta; Libya et Thassus.

AERIA [2] vel AERIA, oppid. Galliae Narbonensis in Delphinatu ad Rhodanum, sic quod in excelso loco sita sit appellata. Plin. l. 3. c. 4. Aire hodie, teste Cognato [orig: Cognatô], aliis l'Oriol. longitud. 25. 33. latitud. 43. 40. Item oppid. Belgii in Artesia, ad Lysam fluv. non longe a Tervanna, e cuius ruinis crevit. Urbs est nova et culta; situ et arte permunita. Theatrum saepe belli Hispanico-Gallici. Cum arce; vulgo Aire, inter Audomarum, et Bethuniam.

AERIANI Ariani Haeretici, ab Aerio Presbytero nomen habentes, dolente quod in Episcopatu Eustathius sibi praelatus essei. A. C. 349. sub Constantino. Filium aiunt diversae naturae a patre, ut instrumentum ab opifice, diversum est: Spirirum S. esse diversum, sicuti locus et tempus diversa sunt ab illis, qui his utuntur: utque dictiones hae, Ex quo, Per quem, et In quo, inter se diffe= runt, ita etiam personas Trinitatis. Nuptias damnant, abstinentiam urgent, unde etiam Encratitae dicuntur. Pascha celebrare prohibent, quia Pascha nostrum immolatus sit, Christus. Epiph. haer. 75. Augustin. haer. 53. Onuphrius, A. C. 349

AERIAS antiquissimus Cypri Rex, templi Paphii conditor. Tacit. Hist. l. 2. c. 3. it. l. 3. Annal. c. 62.

AERIMONTANUS vide Henricus Aerimontanus.

AERINUS Color, Graecis to\ a)eri/zon xrw=ma, idem cum caelino seu caeruleo, liquidus in translucido est: Ovid. l. 3. Art. Am. v. 173.

Aeris ecce color, tum cum sine nubibus aer,
Nec tepidus pluvias concitat Auster aquas.

Et talis est flante Borea [orig: Boreâ]. Hinc aerinae oves, apud Tertullian. de Habitu Mul. Non placet Deo, quod ipse non produxit, nisi si non


image: s0093a

patuit purpureas et aerinas oves nasci iubere. Ubi male vulgo Earinas excudunt et virides interpretantur, quo [orig: quô] nomine color nullus dictus est. Variis enim coloribus florum Ver pingitur, non solo [orig: solô] viridi herbarum. Caelina vestis, pro eodem, Cypriano. Sic a)erizousa i)/atpis2 Graecis et caelina eadem, quae videl. caelo autumnali matutino similis, Boreas quoque, ob causam praefatam vocata; Turkesia hodie dicitur. Quae gemma felix habetur et boni ominis etiamnum: olim etiam pro amuleto gestata est. Hinc Dionysius *)hero/essan i)/apin canit esse,

*)ekqrh\n *)emtou/thti kai\ a)/llois2 ei)dw/loisi.
Inimicam Empusis aliisque spectris.

Orpheus a)ero/xroon i)/atpin vocat et multa die Aerinae Iaspidis potentia ac felicitate narrat etc. In paederote vero gemma, non usitatum hunc aerinum, sed suo [orig: suô] quodam [orig: quôdam] modo [orig: modô] viridem magis, quam caeruleum aeris colorem, commendat Plin. l. 37. c. 9. Vide Salmas. ad Solin. p. 202. et 566.

AERIUS vide Misenus.

AERO apud Plin. de Templo Ephes. l. 36. c. 14. Summa miraculique epistylia tantae molis attolli potuisse. Id consequutus est ille aeronibus arena [orig: arenâ] plenis, molli pulvino [orig: pulvinô], super capita columnarum exaggerato [orig: exaggeratô] paulatim exinaniens imos, ut sensim totum insideret; ubi heronibus vulgo, seu eronibus: Graecae verbum originis, o( ai)rwn, sportam vel fiscinam notat, qua [orig: quâ] aliquid tollitur, vel fertur. Infima Graecia profora/ria vocavit. Donatus in Phorm. Terentii Actu. 1. sc. 2. Phormio non a formula, sed phormione sparteo, quem nos eronem trivialiter dicimus et pro consuetudine. Graece etiam ko+i)r etc. Nempe ut Epistylia tantae molis attolli et supra pulvinos, h. e. capita columnarum, imponi possent, hanc rationem iniit Ctesiphon. Aerones arena [orig: arenâ] plenos tam multos congessit, ut ex his mollem veluti montis clivum statuerit, cumque super capita columnarum exaggeraverit; per eum clivum moles Epistyliorum perducta ascendit ad summum. Cum in summo fuit, aeronibus nempe illis imposita, ut sensim tota moles in cubili sederet, exinanivit imos aerones: quo [orig: quô] pacto [orig: pactô] paulatim epistylia subsidebant; donec, omnibus vacuefactis, in suo cubili tota moles posita quievit. Vide Salmas. ad Solin. p. 817.

AEROMANTIA ars divinandi per aerem, una ex sex Magiae Persicae speciebus. Vide et Hydromantia.

AEROPE Atrei uxor quae, adulterio [orig: adulteriô] a Thyeste Atrei fratre corrupta, duos filios peperit, quos postea Atreus fratri comedendos apposuit. Ovid. Trist. l. 2. v. 391.

Si non Aeropen frater sceleratus amasset [orig: amâsset],
Aversos Solis non legeremus equos.

Item Cephei filia a Marte compressa, quae ex partu interiit, nihilominus tamen infans eius supervixit, ac Aeropus a matre dictus est. Pausan. Arcad.

AEROPOLITAE gens apud Sozom. l. 7. c. 15. in Arabia.

AEROPUS [1] Epirotarum exercitus Dux, a quo cum multa accepisset Pyrrhus, nec illi per mortem rependere potuisset; Credita, inquit, pecunia heredibus creditorum solvi licet; at gratias nisi scientibus iis quibus debentur, persolverit, vir honestus et gratus offenderit.

AEROPUS [2] tutor Oresti Archelai Macedonum Regis filio datus; qui pupillo [orig: pupillô] sublato [orig: sublatô] regnum invasit, perque annos sex tenuit. Mortuus Olymp. XCVI. anno [orig: annô] secundo [orig: secundô] ex morbo, relicto [orig: relictô] successore filio [orig: filiô] Pausania [orig: Pausaniâ], qui tantum annum imperium tenuit.

AEROPUS [3] et DAMASIPPUS, Duces in Exercitu Philippi Macedonis, in Thebanos bellum gerentis: qui ex caupona [orig: cauponâ] Psaltriam conductam castris induxerunt. Hac re cognita [orig: cognitâ] Philippus utrumque ducem voce Praeconis terminis regni sui exegit. Polyaenus l. 4. c. 2.

AEROPUS [4] mons Chaoniae Liv. l. 2. Dec. 4.

AEROSA sic olim antiqui Cyprum insulam vocarunt [orig: vocârunt], quod in ea plurimum aeris nascatur. Auctor Sextus Pompeius. Vide Cyprus.

AEROSTATICA pars Statices, vide Statice.

AERRADI Indiae intra Gangem populi Ptolemaeo. Cirradei sunt interpreti, et recte, nam idem paulo post horum regionem Cirradiam nominat. Ortelius.

AERRONESIA Insula est apud Nicetam, inter Aulonem et Siciliam.

AERUSCATORES magnae Matris, Graec. *mhtragu/rtai, dicti fuere [orig: fuêre] olim Galli, Cybeles Ministri, eo quod stipem mendicando [orig: mendicandô] cogerent. Sed et idem in Isidos sacris factum esse, discimus ex Ovidio de Ponto. l. 1. eleg. 1. v. 37.

Ecquis ita est audax, ut limine cogat abire
Iactantem, Pharia [orig: Phariâ] tinnula sistra manu?
Ante Deum [orig: Deûm] Matrem cornu tibicen adunco [orig: aduncô]
Cum canit, exiguae quis stipis aera negat?

Nempe unum idemque Numen Cybele ac Isis fuit, ut ostendit pluribus Voss. de Idolol. l. 2. c. 56. Romae autem non nisi ad paucos, eosque praefinitos dies, colligere hanc stipem licuit: idque, ne implerent animos superstitione, quam rationem adfert Tullius de LL. l. 2. Atque Aeruscatio eiusinodi etiam Carthagine obtinuit B. Augustini temporibus, ut ex eo ostendit Voss. c. 55. Habebant vero tintinnabula, quorum sonitu homines in se averterent: Unde Romae Sacerdos Deae Syriae cum pera ac tintinnabulo, inter antiqua monumenta, hodieque visitur, vide et infra Metragyrta. More non absimili apud Italos hodiernos, qui D. Antonii fratres nuncupantur, et passim elcemosynam colligentes statim atque in vicos pervenerint, tintinnabula movent. Inprimis autem veteribus illis Isidis mendicabulis comparandi, Religiosi quidam seu Hypocritae inter Turcas Saracenosque, qui vitam solitariam, inter lupos, cervos, ursos, aquilas, aliasque istiusmodi feras, degere amantes, in cellis suis, harum quasdam alunt, ut viri sanctitate praediti appareant, re ipsa tamen, ut in solitudine cicurandis domitisque istiusmodi animalibus,


page 93, image: s0093b

tempus et otium fallant; Cum vero a praetereuntibus paricus sibi eleemosynas offerri vident, latebris suis relictis petunt civirates, ursum vel cervum manu ducentes, e quorum collo pendet tintinnabulum, quo eos, qui daturi quid sunt, convocent etc. Vide Hieron. Magium de Tintinnabulis. c. 7. ubi istiusmodi Religiosi iconem habes edit. ult.

AERYNDELAE urbs Asiae Episcopalis sub Archiepiscopo Petracensi et Patriarcha Hierosolymitano, Miraeus.

AES ab aere, sine quo vox sonusque fieri non possunt, ut e vocis definitione, apud Aristotelem, Avicennam aliosque patet, Gal. Martius Narniensis l. de doctrina promiscua. Nullum namque ex metallis perinde ac aes sonorum: Unde Dodonaeum aes, proverbio [orig: proverbiô] dictum, in hominem improbae atque importunae loquacitatis. Ausonius, Ep. 25. v. 23.

Nec Dodonaei cessat tinnitus aheni.

In sacris vim habere non modicam olim creditum. Ideo Sacerdotes aereis cultris utebantur. ut ex Non. Marcello discimus: et Ovid. in Metamorph. l. 7. Medeae falcem aeneam attribuit. Idem in Fastis, l. 4. aeris tinnitu Inferorum umbras in sacris Lemuralibus ab anu expelli dixit. Alexander quoque Aphrodisaeus in suis Problem. ait, aeris sono [orig: sonô] malos Spiritus depelli, eamque ob rem in Lunae defectu aera moveri fuisse in more positum: quemadmodum etiam Livius, Ovidius, Lucanus, alii, deficiente et quasi laborante Luna [orig: Lunâ] aera concuti, scriptum reliquere [orig: reliquêre], annotante Cael. Rhodigino [orig: Rhodiginô] Antiqq. Lect. l. 19. c. 10. Utrumque in usum nobilia olim Temesaea aera: de priori, Ovidius Fastor. l. 5.

Rursus aquam tangit, Temesaeaque concrepat aera,
Et rogat, ut tectis exeat umbra suis:

de posteriori, vide Hadr. Iunium Animadvers. l. 3. c. 11. Inter Christianos etiam esse, qui aeris tinnitu daemones fugari credant, docet Polydorus Virgilius de Invent. rerum l. 6. c. 12. Unde, cum ventorum aut grandinis iniuria timetur (ab his enim, Daemonum opera [orig: operâ], vineis, arboribus, frugibusque calamitas non raro [orig: rarô] invehitur) campanae plurimis in locis pulsari solent: an quod campanarum, ut pote divino cultui consecratarum, strepitu illi terreantur? an quod aeris sonus, aerem maxime diverberaus, scindens et confringens, tempestatum ventorumque vim dissipet; vide Hieronym. Magium de Tintinnabulis c. 14. Sed sint ista superstitioni affinia, probat imprimis in sacris Aeris usum, quod in Tabernaculo Temploque Hierosolymitano Aes frequenter adhibitum legimus, praeter aurum, argentum, serici ac lanarum fila aliaque. Namque in Atrio occurrebat Altare aeneum, Exodi c. 40. v. 29. de quo infra, in voce Altare. Pone illud, Tabernaculum versus, stabat Labrum aeneum, cuius loco [orig: locô] Mare aeneum struxit Salomo, 1 Reg. c. 7. v. 23. ex quo aqua 12. siphonibus promanabat; ut duodecim Sacerdotes, ad ingressum Tabernaculi, ex eo lavare possent, Exod. c. 30. v. 18. Sustinebant illud 12. boves ex aere, erantque et alia minora lavacra ei adposita abluendis victimarum carnibus, 1 Reg. c. 7. v. 23. et 2 Chron. c. 4. v. 2. 6. Imo, quam vis in utroque Tabernaculi Thalamo, supellex omnis ex auro esset, tamen et in ipso Adyto seu Sancto Sanctorum, Cherubinorum, qui e Propitiatorio eminebant, ex eodem cum illo auro confecti, pedes, quorum extrema pars vitulinum calcem referebat, instar laevigati aeris refulsisse, tradit Ezechiel c. 1. v. 7. et c. 10. v. 4. et c. De Aeneo serpente, diximus, supra. Die Aereis calceis Empedoclis habes aliquid infra, voce Vir. Graece xalko\s2, e quo composita vide infra.

AES Captum apud Plin. l. 7. c. 28. ubi de Siccio Dentato, e Fisco aeris X. capti aeris XX. milibus; est aes captivum seu praedaticium, e praeda nimirum ac nondum in Aerarium publicum redactum: quod aes militibus ante triumphum solebant elargiri Imperatores, pro cuiusque dignitate ac meritis. Nempe duplex hic [orig: hîc] Dentati praemium, et quod a Populo donatus ex Aerario decem milibus aeris et quod ab Imperatore suo viginti milibus. Vide Salmas. ad Solin. p. 48.

AES Corinthium res plerisque valde novitia, nec a maxima Scriptorum parte origo eius longius arcessitur, quam ab excidio Corinthi urbis, quae a L. Mummio Achaico diruta est. Vide ibi. Plin. l. 34. c. 2. Ex illa vero antiqua gloria Corinthium maxime laudatur. Hoc casus miscuit, Corintho [orig: Corinthô], cum caperetur, incensa [orig: incensâ]. Sic Florus l. 2. c. 16. Orosius l. 5. c. 30. Isidorus, ridicule in Hannibalem pridem fato [orig: fatô] functum transferens Corinthi a Romanis captae gloriam, l. 16. c. 19. Alii. Sed mirum est, hanc fabellam tot habuisse assertores, cum invicto [orig: invictô] argumento [orig: argumentô] eam refellat Plinius ille ipse, qui primus evulgavit, quique uno [orig: unô] ante Corinthum captam saeculo [orig: saeculô] desiisse observat nobiles illos fictores, quorum omnis signa Corinthia appellantur: Quin horum unum Phidiam annis plusquam trecentis hanc cladem praecessisse. Quid quod huius narrationis neque vola nec vestigium est in Strabone, qui de Corintho tam multa habet, nec in Aristidis Isthmicis, nec in Pausaniae Corinthiacis, nec in Dionis Chrysostomi Orat. 37. quae tota in Corinthi est laudem, nec in Graecorum ullo alio; Solum in Plutarchi libro de Pythiae Oracul. Alii Corinthi domum unam arsisse dicunt, in qua cum auri argentique nonnihil esset, aeris autem magna vis, confula illa in eandem massam, ex eo metallo, cuius maior inerat pars, Corinthii aeris nomen acceperit. Alii Aerarium quendam fabrum Corinthi fuisse, qui cum incidisset in thecam auri plenam eamque sibi abstulisset, ne id resciretur metuens, dissectum in minutas particulas aurum paulatim aeri admiscuerit, admirabilemque illam temperaturam effecerit, qua [orig: quâ] magnas sibi opes comparaverit postea. Sed neutri rem accidisse dicunt tum cum excisa est Corinthus: Plutarchus vero utramque sententiam, ut fabulosam, reiciens, aes asserit non casu ita misceri. Nec desunt, qui aurichalcum, cuius mentio apud Hesiodum in Scuto Hercul. v. 22. est aliosque Poetas vetustiffimos; Corinthii aeris speciem fuisse putent. In quo numero fortasse fuere [orig: fuêre] Bibliorum Interpretes Syrus et Arabs; quorum ille ex aere Corinthio, hic ex aere Graeco, fuisse refert omnia vasa, quae fecit Hiram Regi Salomoni


page 94, image: s0094a

pro domo Dei. 1 Reg. c. 7. v. 45. Unde saltem id colligas ex eorum sententia Corinthium aes fuisse in usu non Ezechielis modo, sed et Salomonis aevo [orig: aevô], quo [orig: quô] tempore Templum condidit, i. e. annis plus nongentis ante Corinthi excidium etc. Materia huius aeris fuit ex aere, argento et auro simul conflatis, idque diversa [orig: diversâ] ratione, prout aeramentario visum. Proinde tria illius genera censent Plinius et Isidorus, locis citatis candidum argento nitore quam proxime accedens, in quo illa mixtura praevaluit; alterum, in quo auri fulva natura: Tertium, in quo aequalis omnium temperies fuit: In quibus Hasmal, (quae vox apud Ezechielem Prophetam semel atque iterum occurrit) forte seu *xalko/xrusos2, Corinthii species secunda appellari potest, in qua auri cum aere mixtura praevalet etc. Vide Sam. Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 6. c. 16.

AES Coronarium in Cyprii aeris generibus, tenuatur in laminas, taurorumque felle tinctum, speciem auri in coronis histrionum praebet, ita Plin. l. 34. c. 8. Inde nomen adeptum, teste Isidoro [orig: Isidorô] l. 16. c. 19. Graeci *xolobafon vocant, et xoloba/finon, i. e. felle tinctum. Pollux, *xoloba/fos, xolobafi/nh, ou(/tw ga\r e)pi\ tw=n platma/twn oi( *)attikoi\ th\n xrusoeidh= e)ka/lesan, Cholobaphus, Cholobaphina; ita enim in ludis scenicis colorem auro similem Attici appellabant. Hesych. *xolo/bafa, ta xrusw| e)mferw=s2 *bebamme/na, Cholobapha, quae in auri speciem tincta sunt. Nicander de dracone in Theriacis v. 443.

--- --- - --- *ne/rqe de\ pw/gwn
*)/epleq' u(p' a)nqerew=na xoloba/fos2.
---- ---- ---- ---- Infra autem barba
Sub mento est cholobapha,

i. e. xrusi/zwn, aurum referens, ut ibi Scholiastes habet. Proinde Philosophus fere initio [orig: initiô] l. 1. de Sophisticis Elench. elenchum veri Syllogismi speciem habere dicit, quomodo lithargyrina et stannea videntur esse argentea, ta\ de\ xoloba/fina krusa=, cholobaphina autem aurea, etc. Huic aeri cum in singulas uncias sex addebantur auri scrupuli, i. e. quatuor aeris partibus quinta, fiebat Pyropum aes, ita dictum, quod ignem fulgore suo [orig: suô] referret; de quo vide infra, in voce Pyropum.

AES Demonesium vide infra Aes Sicyonium.

AES Ductile ex Fusili. Aes enim omne primum funditur, dein ducitur. Non omne tamen ductile est, uti de Caldario aere, e quo Caldaria fiunt, scribit Plin. l. 34. c. 8. Et quidem olim cum funderetur, in Massas panibus similes formabatur, quod hodieque fit: cuiusmodi panes Graeci troxou\s2 appellabant. Unde troxi/as2 xalko\s2, qui aliis, xutos2 i. e. fusilis, Polluci. Panes dein illi aeris fusilis in alias fornaces transferebantur, atque ibi igne multo [orig: multô] et crebro [orig: crebrô] flatu molliebantur, ut Aes ductile fieri posset, quod etiam in regulas ducebatur malleis. Sic tupi/as2 Graecis dicebatur et e)lato\s2, Battutile et Ductile Latinis: Regulare item, ut videre est apud Isidorum. Hi vero panes dum ferruminabantur, i. e. stringebantur ac indurabantur, in regulas Aeris Ductilis, in clavos serruminari dicti sunt, Plinio loc. cit. Erant autem regulae illae teretes, instar regularum, quibus modii cumulus apud Veteres deruebatur. Porro, panibus aeris aqua [orig: aquâ] infusa [orig: infusâ] refrigeratis, Flos Aeris oritur; quemadmodum Squama Aeris, Graece h(li=tis2, decutitur ex regulis aeris, quum clavi ex aere fiunt. Clavi enim fiebant ex illis regulis, et quaecumque alia opera ex aere ductili procudebantur. Hinc clavorum Cyprinorum meminit Palladius, et Acutorum Cypriorum Innocentius. etc. apud Salmas. ad Solin. p. 1077. et 1078. ubi inter alia de floris Aeris adulteratione, quae r(inh/mati xalkou=, h. e. ramentis ex scobe aeris, ficbat, ut scobs vendi posset, ex Plinio et Dioscoride,

AES Factitium ex Alumine, in Musaeo Kircheriano, Romae: ut et ex Antimonio. Ibidem Aeris mineralia argentei, atri coloris, argento [orig: argentô] et plumbo [orig: plumbô] temperati, vide Collegii Romani Societ. Iesu Musaeum p. 41. et 42.

AES Indicum in Mirabil. Philosopho sic discribitur: Aiunt aes esse in Indis tam lucidum et purum et rubiginis expers, ut colore ab auro non dignoscatur. Sed et inter Darii pocula esse aliquot batiacas, de quibus aliter, quam ex olfactu, diiudicari non possit, utrum aereae vel aureae sint Graece, fati\ de\ kai\ e)n *)indoi=s2 to\n kalko\n ou(/tws2 ei)=nai lampro\n kai\ kaqaron kai\ a)ni/wton w(s2 ms2\ paraginw=skesqai th=| xro/a| pro\s2 to\n xruso\n, a)ll' en toi=s2 *darei/ou tothri/ois2 *batiaka\s2 ei)=naitinas2 kai\ plei/ous2, a(/s2 ei' mh\ th=| o)smh=|a)/llws2 ou)k h)=n paragnw=nai po/tero/n ei)ti xalkai= h)\ xrusai. Ubi batiacas, vocat Persica pocula ex eo facta Philosophus. Sic a Diphilo *batia/kh et a Philemone *batia/kion, inter pocula memorantur, apud Athenaeum l. 11. Vide infra in voce Batiacae. An eiusdem aeris mentio, Esdr. c. 8. v. 27. ubi inter vasa Deo consecrata, censentur vasa duo aeris flavi, boni, pretiosa ut aurum. LXX. habent skeu/h xalkou=/ sti/lbontos2; Vulgata et Castalio, Vasa aeris fulgentis; Arabs, vasa aeris fulgurantis; Syrus, vasa aeris Corinthii; Iunius, Instrumenta ex aurichalco praestante. Sed Pagninus, vasa aeris flavi, et Arias, aurei coloris. An in eodem numero habendum illud aes, ex quo mare Aeneum et vasa sacra conflavit Salomon, si vere scribit Iosephus Iud. Ant. l. 7. c. 6. fuisse tou= xrusou= krei/ttona, auro [orig: aurô] praestantius; Sed hoc ille de suo finxit, cum Scriptura solum vocet, aes tersum, 1 Reg. c. 7. v. 45. An illud forte Hasmal Ezechielis; certe auri fulgorem, ut vidimus, tam perfecte expressit, ut ab eo non potuerit solo [orig: solô] visu dignosci. Sam. Bochart. ubi supra.

AES Mossynaecum Philosopho lampro/taton kai\ leuko/totan, splendore et candore excellens, Bocharto loc. cit. visum est orichalcum album; quippe duas has orichalci characteristicas notas habens. Nec absurde adeo album describitur, aureum ei colorem plerisque tribuentibus. Ita enim eximius Poeta. Aen. l. 12. v. 87.

--- auro [orig: aurô] squalentem alboque [orig: albôque] orichalo [orig: orichalô].

Et frustra est Servius, qui album dici tradit, auri comparatione; namque Graeci tam nativum, quam factitium orichalcum, album describunt. Hesiodi vetus Scholiastes in Scutum Hercul. v. 22. *)oreixalkos, to\ ldko\n ka/lkwma. Et in eundum Tzetzes, praeparatione quadam [orig: quâdam] orichalcum, cum natura [orig: naturâ] sit rubrum, album fieri, refert: Cuiusmodi praeparatione orichalcum in Phrygiae urbe Andrisi fieri


image: s0094b

consuevisse, testatur Steph. post Strabonem l. 13. Et fortasse Hebraeis orichalcum inde nechoseth lebana, h. e. aes album dicebatur, atque ex eo facta fuerit Graeca vox xalkoli/omnos2 quam Hieronym. aurichalcum reddit, Apocal. c. 1. v. 15. etc.

AES Persicum vide supra Aes Indicum.

AES Phennesium e quo serpentem aeneum conflatum esse conicit Bochartus, loc. cit. Vide supra Aeneus.

AES Pyropum vide infra Pyropum.

AES Regulare vide supra Ductile.

AES Sicyomum ob rationem mox sequentem, melius Demoncsium, quod e Demoneso Insul. prope Chalcedonem, veniat; pro orichalco esse habitum, ex Aristotele paret, qui in Mirabil. *)/esti de\ inquit, au)ti/qi xalko\s2 kolumbhth\s2 e)n duoi=n o)oguai=s2 th=s2 qala/sshs2, o(/qen o( e)n *sikuw=ni/ e)stin a)ndria\s2 e)n tw=| a)rxaiw| naw=| tou= *)apo/llwnos. kai\ e)n fenew=| oi( o)rei/kalkoi kalou/unuoi. *)epige/graptai de\ au)toi=s2, *(hraklh=s2 o( *)amfitrn/wnos2 *)=hlin e(lw\n a)ne/qhkhn, Est autem ibi aes, quod urinando e sundo maris effoditur, ad duas orgyas alti: Ex quo est Sicyone statua in veteri templo Apollinis, et quae orichalcae vocantur in urbe Pheneo, quibus inscriptum est, Hercules Amphitruonis fil. Elide capta [orig: captâ] dedicavit. Ubi verba haec, oi( o)rei/xalkoi kalou/unuoi, Aes hoc pro orichalco habitum esse, evincunt. Bochart. loc. cit.

AESA urbs Thraciae finitima Pallenae. Steph.

AESACUS fluv. Troianus ad Idam montem Item Priani fil. ex Alyxothoe Dymantis filia, plus silvis quam civitatibus delectatus. Hic cum Hesperiam, seu Eperiem liberali forma [orig: formâ] puellam videret, adeo eius amore captus est, ut in silvas eam sequeretur, quae fugiens morsu serpentis est occisa, ipse autem amoris impatiens, acrique dolore concussus, se de scopulo in mare praecipitem dedit, cuius Thetis miserta, cum in mergum transmutavit. Vide Ovid. Met. l. 11. ad sinem.

AESAGEA montis nomen. Homer. Hymn. in Apoll. v. 40.

*kai\ *kla/ros2 ai)glh/essa, kai\ *ai)sage/hs2 o)/ros2 ai)pu/.

AESALO inter accipitris species, avis perspicacissima, nisi nos fallant Arabum Poetae: hinc ob oculorum praestantiam Iobo commendata, c. 28. v. 7. Semita, quam non novit avis, neque contuitus est oculus aia, quo [orig: quô] nomine alii quidem vulturem, aut milvum, Bochart. vero aesalonem intelligit. Idem, una cum buteone semper apparet, teste Plin. l. 10. c. 2. cum alias inter migratorias aves Accipitrum pleraeque species censeantur. Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 1. c. 3. et part. poster. l. 2. c. 19.

AESANIFORUM meminit Thes. Golzii, ex Agrippinae numo.

AESAPUS vel AESEPUS, Plin. l. 5. c. 32. et Ptol. fluv. Mysiae in Asia, ex Ida monte profluens, ac in Hellespontum apud Cyzicon urbem influens, Spiga in tabulis recentioribus. Homer. Item Aesapus Bucolionis fil. apud eundem Il. z. v. 21. Il. m. v. 21. Sed leg. Aesopus.

AESAR vel AESARAS, fluv. Magnae Graeciae, in mare Ionium se exonerat, iuxta Crotonem. Ovid. Met. l. 15. v. 22.

--- Patrias, age, desere sedes:
I, pete diversi lapidosas Aesaris undas.

Hinc Aesareus. Ovid. ubi supra: v. 54.

Invenit Aesarei fatalia fluminis ora.

*ai)/saros2 est Graecis hic fluv. Male ergo Aeseris multi ex vetustioribus codices, et peius Haeseris. Dionys. de situ orbis.

*naio/menon xari/entos2 e)p' *ai)sa/rou proxoh=|si.

Hyliam a Thucydide appellari putat Leander, qui dicit eum hodie Esaro vocari. Vide Cluver. Ital. Ant. l. 4. c. 15. Nic. Lloydius.

AESARIS Thusciae fluv. apud Lucam urbem. Auser. Plin. l. 3. c. 5. Osari vulgo dicitur.

AESARONENSII Sardiniae populi, apud Ptol.

AESARUS Dionysio et Strabom, Aesar. Ovid. l. 15. Metloc. cit. Magnae Graeciae fluv. circa Crotonem: Huius meminit etiam Lycophron et Theocritus, cuius Scholiastes dicit eum per mediam urbem fluere. Idem quoque in Sicilia fluvium sic dictam habet: Hyliam h(li/a a Thucydide appellari putat Leander, qui eum hodie Aesaro vocat. Vide Auseris.

AESCHINES [1] Atheniensis Orator, Demosthenis aemulus, cuius orationes tres exstant, Charites Graecis, et aliquot epistolae, Musae dictae. Praeter hunc alii septem claruere [orig: clarûere]. Primus, Philosophus, Socratis discipulus. Secundus, qui artem Oratoriam conscripsit. Tertius, ex Arcadia profectus. Quartus, Mitylenaeus, quem Flagellum oratorum vocabant. Quintus, Neapolitanus, Philosophus Academicus, Melanthii Rhodii discipulus. Septimus, Milesius scriptor. Octavus, statuarius. Laert. l. 2. in vita Aeschinis. Voss. de Scient. Mathem. c. 4. §. 5. et de Sectis Phil. c. 9. §. 1. Porro prior Aeschines, cum orationem, qua [orig: quâ] fuerat usus adversus Demosthenem, Rhodi legisset, legit et defensionem eiusdem Demosthenis, ob quam depulsus fuerat in exilium, mirantibusque amicis, tum eos magis miraturos dixit, si ipsum orantem audivissent. Plin. l. 7. c. 30. Cum Rhodum secessisset, institutit extemporalem orationem habere, et declamare exercitationis causa [orig: causâ]: quod tamen factum Fabius scribit circa Demetrii tempora, an vero ab eo institutum, non sibi constare. Postea Samum cum venisset, ibi paulo post obiit, Plut. de 10. Orat.

AESCHINES [2] Chius Empiricus, qui multos vel solo [orig: solô] aspectu peremerat, Eunapium sophistam, qui Athenas studiorum causa [orig: causâ] venerat, morti iam vicinum instrumentis quibusdam diducto [orig: diductô] oris hiatu medicamentum infundens, vitae restituit: subito enim soluta est alvus, et aeger loqui coepit: hoc [orig: hôc] uno [orig: unô] facto [orig: factô] superiora errata omnia obliteravit. Eunapius in Proaeresio.

AESCHINES [3] Empiricus Atheniensis, qui ex crematorum hominum cinere anginis medebatur et tonsillis, uvisque et carcinomatis: hoc medicamentum vocabat Botryon Plin. l. 28. c. 4. Item nomen unius ex tribus sectis, quae ex Montanistarum haeresi suppullularunt [orig: suppullulârunt]? Hi praeter reliquos errores, Iesum Christum Filium


image: s0095a

Patremque in SS. Trinitate esse, fabulati sunt. Epihphan. et Philastr. de Haeres.

AESCHINES [4] Charius vel Lysaniae fil. Socratis Discipulus, quem inter alios Dialogos Suidas censet scripsisse Axiochum. Eius meminit Aristophan. Crabron. v. 514. E.

AESCHINES [5] Selli fil. Athenis omnium gloriosissimus et vanissimus. Vide Sellus, et Aristoph. Vesp. v. 451. 519.

AESCHRION Mitylenaeus versificator, inter comites Alexandri M. Aristoteli familiaris, maximeque dilectus, ut tradidit Menander Alexandrinus in l. de discipulis Aristotelis. Idem forte est cum illo, quem cum exercitu per insidias Hanno Olymp. 118. an. 2. oppressit, de quo Diodorus Sic. l. 20. Vide etiam Nicandr. Lilium Giraldum, et Voss. de Poet. Graec. c. 8. Fuit etiam Aeschrion quidam Samius *)iamsopoio\s2, teste Athenaeo [orig: Athenaeô], l. 8. c. 3. ubi, ut et l. 7. c. 12. ex eius Iambis nonnihil citatur. Huius forte est, *)/efesis2, cuius l. 7. citat Tzetzes ad Lycophronem fol. 101. Fuit quoque Aeschrion medicus, quem laudat Galenus alicubi. Huius omnino liber est de Agricultura, quem citat Plin. l. 1. inter Auctores, itemque Varro de R. R. l. 1. c. 1. Antiquissimus autem omnium est Aeschrion ille, a quo in Samo tribus Aeschrionia appellationem sortita est, cuius meminit Herodot. l. 3. c. 26.

AESCHYLUS [1] duodecimus Atheniensium Iudex, seu Archon perpetuus, in Marmore Arundel. ubi Medontidae (h. e. Medontis primi Archontis posteri) *basild/ontes2 citantur usque ad Aeschylum. regnavit ann. 23. Huius anno [orig: annô] 2. Iphitus ludos Olympicos in Elide, ut quarto [orig: quartô] quoque anno [orig: annô] celebrarentur, magno [orig: magnô] totius Graeciae conventu, instituit, quod annorum spatium Olympias appellatum est, atque ex hoc tempore apud Graecos anni ab Olympiadibus digeri ac nominari solent. Prima autem Olympias incidit in A. M. 3174. secundum Helvicum, circa natalem Romuli et Remi, 407. annos post Troiae excidium, Nic. Lloydius: hanc vero vulgarem Olympiadem esse Iphiteam demum XXVIII. qua [orig: quâ] Coraebus Eleus stadium vicerit; veram autem Olympiadem primam incidisse in tempora Phericlis Archontis VIII. regnante in Iudaea Azaria [orig: Azariâ] seu Usia [orig: Usiâ], docet Ioh. Marshamus pluribus Canone Chron. ad Sec. XV. tum enim Olympia ab Iphito, Lycurgo et Cleosthene, instituta seu potius instaurata, anno [orig: annô] aerae Atticae 699. Adeo que 108. annis ante vulgagarem epocham, discimus ex Phlegonte, qui in Fragm. *)apo\ *)ifi/tou, inquit, *)olumtia/des2 o)ktw\ pros2 tai=s2 ei)/kosi kataeiqmou=ntai ei)s2 *ko/roibon to\n *)hlei=on, Ab Iphito Coraebum Eleum numerantur Olympiades viginti octo. h. c. anni 108. uti Eratosthenes interpretatur, apud Clementem Alexandr. Strom. l. 1. Interim Coraebi Olympias, in usum Chronologicum a Graecis recepta, et pro stabili fixa est termino, a quo putare tempora Graeci coeperunt: consensu postmodum Chronographorum errorem protegente, et Epocham ab omni controversia vindicante. Parum enim interest rei Chronologicae, utrum Coraebi Olympias sit vere prima, an sit postulatitia, dummodo stabilis sit terminus, a quo putentur tempora. Ioh. Marshamur Canone Chronico [orig: Chronicô] ad Sec. XVI. Eum excepit Alcmaeon ultimus tw=n para\ *bi/ou *)arko/ntwn quem vide: prius tamen Syracusas, coloniam Corinthiorum, Archiam Corinthium deduxisse, anno [orig: annô] 21. Aeschyli, adde ex eodem, ibid. p. 499.

AESCHYLUS [2] Corinthius, frater uxoris Timophanis tyranni, per quem Timoleon persuadere conabatur fratri, ut tyrannidem deponeret. Plut. in Tymol.

AESCHYLUS [3] Rhodius, cum Peuceste Macedone, deditae Aegypto praepositus. Curt. l. 4. c. 8.

AESCHYLUS [4] frater Cynaegiri, bellica [orig: bellicâ] primum gloria [orig: gloriâ] celebris, dein tragoediographus, qui cum sensisset, certo [orig: certô] quodam die se ruina [orig: ruinâ] periturum, ex urbe Siciliae, in qua [orig: quâ] morabatur, egressus loco [orig: locô] aperto [orig: apertô] consedit, super quem Aquila volitans, testudinem quam pedibus gerebat, super caput eius, splendore illius decepta, (erat enim crinibus vacuum) tamquam super petram, ut fractae testudinis carne vesceretur, elisit; quo ictu peremptus est. Primus teste Horatio [orig: Horatiô], gravitate personarum et coloris distinctione usus est. Sic enim ille, in Arte Poetica v. 278.

Post hunc personae pallaeque repertor honestae
Aeschylus, et modicis instravit pulpita tignis,
Et docuit magnumque loqui nitique cothurno [orig: cothurnô].

Hinc Aeschyleus. Propert. l. 2. Eleg. 34.

Desine et Aeschyleo [orig: Aeschyleô] componere verba cothurno [orig: cothurnô].

Eumenidum, quibus colubri pro crinibus primus inventor. Pausan. in Achaicis. Impietatis nomine condemnatus, quomodo evaserit. docet Aelian. Var. Hist. l. 5. c. 19. Vide etiam Val. Max. l. 9. c. 12. exemplo [orig: exemplô] 10. Voss. de Graec. Poet. c. 4. Ceterum de variis Aeschylis vide sis doctissimum virum Tho. Stanleium Comment in Aeschylum, in principio. Nic. Lloydius.

AESCULANUS et ARGENTINUS, Dii quidam sic dicti sunt Aeris, et Argenti, i. e. locupletandorum hominum potestatem habentes. Budaeus l. 5. de Asse. Item Aesculanus, vel Aes, Deus sub cuius nomine Pecunia culta est Romae. August. de C. D. l. 4. c. 21.

AESCULAPII de his Nonius ex Sisenna: Castra de Pania convertit in montes, ut crebro ferculis protinus procedendo posset in fines Aesculapiorum pervenire.

AESCULAPII Insul. vide Tiberina.

AESCULAPIUM Fanum vide Aluns.

AESCULAPIUM lucus inter Berytum et Sidonem. Strabo. Aesculapios incolas huius vocat Sisenna apud Nonium, in voce Protinus. Alius in Coo insula, Lactant. l. 2. de origine erroris. c. 7. Aesculapii Puteum quendam celebrat Aristides.

AESCULAPIUS [1] Apollinis ex Coronide nympha [orig: nymphâ] fil. quam Ovid. dicit e Larissa fuisse, et Phlegyae filiam. l. 5. Met. Homer. in Hymn. 15. v. 1. s.

*)ihth=ra no/swn *)asklh/pion a)/rxom' a)ei/dein
*u(to\n *)apo/llwnos, to\n e)me\nato di=k *korwni\s2


page 95, image: s0095b

*dwtiw| e)n pedi/w|, kou/oh *flegi/ou *basilh=os2.

Quae Coronis postea rem habens cum Aemonio iuvene, cui Ischys nomen fuerat, ab Apolline sagittis confossa est. Sed is postea facti paenitens, secto [orig: sectô] eius utero [orig: uterô] conceptum ex se eduxit infantem, eumque Aesculapium appellavit, tradiditque Chironi, sub quo medicinae studuit. Plut. in Conviv. l. 9. q. 14. Pindarus, Ode 3. Pausan. l. 2. Lactant. Instit. l. 1. c. 10. Ovid. Met. l. 2. Fab. 9.

Non tulit in cineres labi sua Phoebus eosdem
Semina, sed natum flammis uteroque [orig: uterôque] parentis
Eripuit, geminique tulit Chironis in antrum.

Iamque huius artis peritus, Dianae precibus Hippolytum ab equis discerptum vitae restituit, qua [orig: quâ] re motus Iuppiter fulmine eum occidit. Virg. Aen. l. 7. v. 770.

Tum pater Omnipotens, aliquem indignatus ab umbris
Mortalem infernis ad lumina surgere vitae,
Ipse repertorem medicinae talis et artis
Fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad undas.

Porro Aesculapium fulmine occisum fuisse a Iove testantur, Pindarus et Euripides apud Clem. Alex. in Protreptico, ubi etiam addit, *(outos2 me\n ou)n kei=tai keraunwqei\s2 e)n toi=s2 *kunosou/ridos2 o(ri/ois2. Marcus autem Tullius De Nat. Deor. l. 3. paulo aliter haec tradit, ubi tres Aesculapios fuisse refert. Primus Apollinis fil. fuit, quem Arcades colunt; qui specillum invenisse, primusque vulnus obligavisse dicitur. Secundus, secundi Mercurii frater; Is fulmine percussus dicitur humatus fuisse Cynosuris. Tertius, Arsippi et Arsinoes, qui primus purgationem alvi dentisque evulsionem, ut ferunt, invenit, cuius in Arcadia non longe a Lusio fluv. sepulchrum et lacus ostenditur. Sunt autem, qui Aesculapium Messeni um fuisse tradunt, sed Epidauri mansisse, unde Epidaurius dictus. Ceterum Romam accitus urbem ipsam gravi pestilentia [orig: pestilentiâ] liberavit, in cuius honorem insigne templum in insula [orig: insulâ] Tiberis, de qua Sueton. in Claudio c. 26. illi construxerunt, colueruntque cum in specie serpentis. Nam Romanis in Epidaurum profectis tempore pestilentiae, ut Aesculapium Romam portarent, serpens grandis navem ingressus est, quem illi Deum Aesculapium esse rati, secum duxerunt. Ovid. Met. l. 15. Veteres gallum gallinaceum ei immolabant, Cyrenenses capram. Duos habuit filios arte Medica [orig: Medicâ] praestantes, Machaonem, et Podalirium; filias vero Hygiaeam, Aeglen, et Panaceam. Medicinam plurimum ampliavit, ob eamque rem in Deorum numerum receptus est. Duo eius filii bello [orig: bellô] Troiano [orig: Troianô] Agamemnonem secuti, non mediocrem opem commilitonibus attulere [orig: attulêre]. Aesculapium ait Pausanias in Achaicis, nihil aliud esse quam aera, cuius filia fuit Hygiaea, i. e. bona valetudo. Est enim aeris temperies non homini solum, sed cunctis animalibus saluberrima. Iure optimo [orig: optimô] igitur antiqui Apollinem Aesculapii patrem esse finxerunt, atque ipsum Aesculapium salubrem vim de sole, animis, corporibusque mortalium sufficientem, i. e. sanitatis artificem, quia solis calor universis elementis dominatur. Non defuerunt autem, qui locum datum fuisse fabulae de Aesculapio tradiderunt, quod mortuos ab inferis revocaret, quia nonnullos; quorum conclamata spes esset, vitae ac sanitati restituerit per vim medicamentorum; unde fabulati sunt antiqui, Plutonem apud Iovem conquestum fuisse, quod suum imperium mortalis medicus exinaniret: Idcirco fulmine percussum fuisse a Iove inquiunt, quod accidit paulo ante Troiana tempora. De nomine sic Bochart. part. 1. Hieroz. l. 2. c. 55. Aesculapius, inquit, fortassis Phoenicie dictus est Is calabi, h. e. vir caninus. Festus in Insula Aesculapio etc. Canes adhibentur eius templo, quod is uberibus canis sit nutritus. Ceterum de Aesculapio, librum singularem scripsit doctissimus iuvenis Thomas Guidottus Med. Bac. Coll. Wadh. Oxon. quem ex variis auctoribus, Graecis iuxta ac Latinis, multo [orig: multô] labore ac iudicio [orig: iudiciô] compilavit. Fabulosam Aesculapii historiam egregrie exponit, Alex. Rossaeus in Mystagog. Poetico. Ut verbum addam de oraculis, per Aesculapium, seu potius ipsius prophetis Antistitibus, usque ad tempora Antoninorum, Romae editis, testatur literatus lapis sive tabella marmorea, quae creditur olim stetisse in templo illius supra memorato, quaeque etiamnum in aedibus Maffaeanis servatus, a Grutero Thesauro suo inserta, pag. 71. ubi et versionem eius Latinam ex Graeco habes. Idem vero et templum et oraculum Aegis in Cilicia habuit, teste Eusebio [orig: Eusebiô] de Vita Constantini l. 3. Pergami quoque et alibi passim, in quibus illius templis Fatidicis, vel omnibus, vel saltem in plurimis, insomnia captari solita, constat. Quod ridicule imitatur Aristophanes Pluto, ut notum. De conscriptis autem curationibus ac miraculis, Inscriptio tabellae retro memoratae videri potest, apud Gruterum d. l. et Anton. van Dalen Med. Doct. de Oraculis Ethnicorum Dissertat. 1. p. 100. 101. adde eundem Dissertat. 2. p. 328. 329. De Aesculapio vero Aegyptiorum antiquissimo, vide voce Tosorthios.

AESCULAPIUS [2] Siciliae Procurator, Olympiodoro [orig: Olympiodorô] memoratur; qui statuam consecratam in Sicilia collocatam, ad ignem Aetnae compescendum et barbaros transitu freti prohibendos, referens: ea [orig: ] postmodum ab Aesculapio hoc eversa [orig: eversâ], Siciliam multis damnis affectam esse per barbarorum incursiones et ignis Aetnaei exundationes, addit. Vide infra, Consecratio: uti de Passere Aesculapii, voce Passer.

AESCULAPIUS [3] Philosophus, auctor operis alicuius Arithmetici, Voss. Part. 2. de Scient. Mathem. c. 50. §. 10.

AESEPUS fluv. Lyciae sub Ida monte. Quamquam Oppianus l. 1. de Aucupio, montem sic nominat eo loci. Item Bucolionis fil. Homer. Il. 6. v. 21. Vide Aesapus.

AESERNIA seu ESERNIA, Plinio l. 3. c. 12. Livio l. 27. c. 12. et aliis: Sergna hodie et Isernia, Samnitum urbs in Italia, ad radices Apennini, sensimque deficit, a paucis habitata, de qua Sil. l. 8. v. 567.

Et quos aut Rufre, aut quos Aesernia, quosque
Obscura incultis Herdonia misit ab agris.

Populi Aesernini. longitud. 38. 70. latitud. 41. 43.