CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

ALLADIUS qui et Remus, seu Aremulus, vel etiam Remulus Sylvius, Agrippae fil. XII. Latinorum Rex, regnavit ann. 20. Ob impietatem fulmine ictus interiit. Dionys. l. 1. Aliter Euseb. Chron. A. M. 3199. A. C. 855.

ALLAH Arabica, Deum notans, Turcis frequenti in usu. Charta Alboacem Regis Mauri Conimbricensis A. C. 734. apud Sandovallium in Rege Pavila, Si Christianus fuerit, (iverit) ad mesquidam vel dixierit male de Allah vel Mahamet, fiat Maurus, vel matent eum, apud Car. du Fresne Glossar, vide quoque Alla.

ALLANTE urbs Macedoniae, et Arcadiae. Steph. Populi Allantenses. Plin. l. 4. c. 10.

ALLASSON apud Flavium Vopisc. in Saturnino, c. 8. Calices tibi allassontes versicolores transmisi, quas mihi Sacerdos Templi obtulit, tibi et sorori meae specialiter dedicatos, quos tu velim festis diebus conviviis abhibeas. Putat. Salmas. legendum, Calices tibi allassontes, i. e. versicolores, namque allasson, inquit, calix et versicolor idem. Sic enim dicitur is, qui colores mutat, et alio [orig: aliô] modo [orig: modô] refulget, cum aspicitur; alio [orig: aliô], cum suspicitur atque etiam alio [orig: aliô], cum despicitur et colores alternat, ut in collis columbarum videmus. Galli coleur changeant, h. e. colorem mutantem, vocant, et ad verbum a)lla/ssonta. Et quidem, vitrum olim, ut etiam nunc, in varios colores, tingebatur ac pingebautr, nec enim alia, inquit Plin. l. 36. c. 26. materia sequacior, aut etiam picturae accommodatior. In Aegypto vero ex vitro fiebant calices versicolores pertiosissimi, quos Hadrianus dict. loc. a)lla/ssontas2 vocat. Et narrat Strabo l. 16. se a Vitriariis Alexandrinis accepisse, esse quandam in Aegypto terram u(ali=tin, sine qua huiusmodi calices versicolorii perfici nequirent. Unde non parvi muneris loco [orig: locô] tres huiuscemodi versicolores et alassontes calices Serviano misit Hadrianus; polutelei=s2 kai\ poluxro/ous2; pretiosos ac varii coloris Straboni dictos. Quamvis itaque, ut idem scribit ibid. Romae Vitriarii multa commenti essent et ad vitreorum colores et ad eorundem tornandorum facilitatem, tantaque ex eo vilitas eorum fuerit, ut vulgo poculum vitreum asse venundaretur, unde de iis Martial. l. 14. Epigr. 93.

Nos sumus audaces, plebeia toreumata vitri,
Nostro nec ardenti gemma feritur aqua [orig: aquâ]

Vide infra in Audaces. Tamen Aegyptiaci ex vitro calices versicolores atque a)lla/ssontes2, longe fuere [orig: fuêre] pretiosissimi. Diversitate igitur et operositate vitrorum, ut Vopiscus in Tacito c. 11. ait, celebris olim Aegyptus ferebatur. Nam, praeter istos allassontas, alia etiam ibidem pocula fingebantur arte manuque pretiosa: de quibus Idem Poeta, l. 14. Epigr. 115.

Adspicis ingenium Nili, quibus addere plura
Dum cupit, hoc quoties perdidit auctor opus,

Quorum artificium non in colorum varieta e, sed in sculptura et caelatura, visebatur, ut videmus infra, ubi de poculis Diatretis. Plura vide apud Salmas. ad Vopisc.

ALLATURA urbs Moscoviae in regno Cazani, ad Camam fluv. Raris habitata colonis.

ALLECTI seu ALLECTORES, *logogra/foi, veteri Glossatori, apud Cuiacium Observat. l. 11. c. 26. sic dicti, quod suscipiendis tributis fiscalibus allegentur, l. 11. 12. et 13. Cod. Theod. de suscep. praepos. et arcar. Eorum officium Allegatio in l. 11. Cod. eod. et Allectura, in Inscr. Lugdunensi apud Gruterum p. 375. L. Besio -- Allectori Galliarum ob allecturam fideliter administratam. Apud quem Allectores non semel occurrunt alibi quoque, ut p. 245. et 471. Vide Sidon. Apollinar. l. 5. Ep. 7. et ibi Savoronem, ut et Iacobum Gothofredum ad l. 13. Cod. Theodos. de Suceptor. Car. imprimis du Fresne, ubi multa habet de voce Allegare, in Glossar. Alia notio vocis. ult. de Senator. ubi Allecti sunt, qui, propter inopiam, ex Equestri ordine in Senatorum numerum sunt adsumpti. Ulpianus in tract. de Decurionibus, spurios posse in ordinem allegi, h. e. numero addi, scribit. Quid sit allectio in l. cives de incolis, Accursium non intellexisse, ait Spiegelius apud Ioh. Calvin. Lexic. Iurid.

ALLEDIUS Severus, praenomine Titus, eques Romanus, primipilaris gratia [orig: gratiâ] impulsus Agrippinae, ut fratris filiam exemplo [orig: exemplô] Claudii sibi matrimonio iungeret, C. Pompeio [orig: Pompeiô], Q. Veranio Consulib. Tacit. l. 12. Annal. c. 7.

ALLELUJAH Hebr. vox. i. e. Laudate Deum. Augustin. de Divers. Serm. I. c. 1. Nostis, quia Alleluia Latine dicitur, Laudate Deum. Arnobius Iun. in Psalm. 104. Alleluia in isto Psalmo principium sumpsit, quam qui interpretantur, Gloria Deo, Creatori omnium; verum dicunt, etc. in Psalmis Davidicis frequens, et Hebraeorum hymnis; a quibus ad Christianos transiit; apud quos in bello inclamari solitum fuisse, testantus Constantinus de Vita S. Germani et Ordericus Vitalis l. 12. p. 887. apud Car. du Fresne Glossar. Vide infra. In Ecclesia Romana saepius adhibetur in Ecclesiast. Officiis, tempore Damasi Pontificis in Latinam Ecclesiam ex Hierosolymitana introductum primitus. Gregorius dein Magnus non Paschali solum tempore, sed per totum annum, illud cantari voluit, ut refert Baronius ad A. C. 384. num. 27. Imo et in funeralibus quoque cani consuevisse, docet Hieronym. Ep. ad Ocean. more hodieque a Graecis retento [orig: retentô]; et ad horum imitationem, ab iis qui Officium Gothicum seu Mozarabicum in Hispania servant. Idem Gallicanam quoque facere Ecclesiam, ait modo dictus Baronius ad A. C. 590. At Latinus ritus canticum hoc, utpote Maestitiae minus conveniens, omittit: Sicut et iam ex Alexandri secundi iussu a Septuagesima, usque ad Sabbathum Sanctum, omitti coepit; eo quod in hoc tempore maesta Protoplasti incipiat memoria. c. hi duo. de consecr. dist. 1. Eundem Pontificem, bis repeti ad Vesperas praecedentis Sabbathi Dominicae Septuagesimae, ordinasse [orig: ordinâsse], refert praefatus iterum Baronius ad A. C. 1073. Sed nec dicebatur in Circumcisionis die,

vide infra in Circumcisio Domini. Quando vero omittitur, dicitur Alleluiah clausion, atque in Antiphonis habentibus Alleluiah in fine, eius loco [orig: locô] dicitur, Inaeternum, Ioh. Beletus de divin Offic. c. 79. quod tamen in officio privato neutiquam observatur. Porro non additur, in Antiphonis B. M. Officii, quod canitur in Choro, tempore Paschali, Congregat. Rit. 28. Martii A. C. 1626. At Benedictini Monachi antiquitus tantum, Quadragesimae tempore, illud omittebant; hodie vero Ritui Romano conformantur. Ex decreto Concilii Toletani c. 10. non canebatur Kalendis Ianuar. quia tum ieiunabat Ecclesia et Litanias celebrabat, ut Gentilibus ad crapulam tum et oblectamenta versis contraria figeret vestigia. Unde nec Graecis decantatur in Baccharialium hebdomade, ex Triodii dispositione, exceptis feria [orig: feriâ] retia [orig: retiâ] et sexta [orig: sextâ]. In Sabbatho, quod Sanctum vocant, celebrante Pontificaliter Episcopo [orig: Episcopô], Subdiaconus percta [orig: perctâ] Epistola [orig: Epistolâ], ante manus osculum, Reverendissime Pater, inquit, annuntio vobis gaudium magnum, quod est Alleluia, ad quod Episcopus iuxta rubricam ter intonat Allcluia, vide Ceremon Episc. l. 2 c. 27. In tribus Antiphonis 3. noct. et signanter in Apostolorum nocturno tertio additur quoque Alleluia; quare idem fiat in Dominica tertia Adventus, vide ibidem, et plura hanc in rem, apud Macros Fratres in Hierolex. Car. du Fresne de vocis huius in communione Romana usu, sic breviter: In omnibus Ecclesiis Alleluia cantatur a Paschate ad Pentecosten ab antiquo: sed extra Paschale tempus Damasus instituit, ut certis temporibus caneretur. Unde et in Dominicis, quae sunt ab octava Epiphaniae, usque ad Septuagesimam, et in Dominicis, quae sunt ab octava Pentecostes, usque ad Adventum, cantatur. De eodem Regula Mag. c. 28. A. Pascha usque ad Pentecosten non licet ieiunare, quia Sabbathum Paschae claudit tristitiae ieiunia et Sabbathum Pentecostes claudit Alleluia: et Sabbathum Pemecostes claudit Alleluia et aperit ieiunia; sed Ecclesiis clauditur Alleluia, etc. In Africanis Ecclesiis, non omni tempore, sed Dominicis diebus tantum et quinquaginta post Domini resurrectionem, Alleluiah cantari solitum fuisse, in signum laetitiae, ex resurrectione Domini ortae, tradit Isidorus. Ut de aliis nil dicam. Quare autem omnes Ecclesiae ac Nationes totius Universi, quae linguis tam variis Deum celebrant, in officiis ritibusque diversis, Hebraicam hanc vocem adeo constantet retineant, rationem reddit Beda, cum ait: Hoc ideo fit, ut per talis consonantiam devotionis, omnis admoneatur Ecclesia, quia et nunc in una fidei confessione et dilectione Christi consistere debeat, et ad illam in futuro patriam festinare, in qua nulla est diversitas linguarum, Homil. in I. Dominic. post Pentecosten. Imo in primitivis Ecclesiae temporibus non intra Ecclesiam solum, sed et extra, in saeculatium ore auditum fuisse hoc canticum, ex Sidonio l. 2. Ep. iidem ostendere conantur Macri, cum ait:

Sed de nautis Christianis ac fidelibus, adeo que ad Ecclesiam utique pertinentibus, ibi sermonem esse, docet versus sequens,

Unde nauticum hoc celeusma tum fuisse patet. De Agricolis simile quid habet Hieronym. Ep. ad Marcellam, Arator stivam tenens Alleluia decantat. De Militum clamore diximus aliquid supra, et confirmatur id a Polydoro Virgilio, l. 3. Britanni A. C. 492. nuda fide armati, a Germano Episcopo ita instructi: non aliis armis parati, sed sola [orig: solâ] triplici prolatione cantici Alleluiah profuderant et superaverant inimicorum exercitum. Etiam ante nolarum usum hoc [orig: hôc] signo [orig: signô] ad preces et sacra convocari consuevisse fideles, Hieronym. idem refert, Ep. 27. ad Eustoch. ubi, Post Alleluia, inquit, cantatum, quo [orig: quô] signo [orig: signô] vocabantur ad collectam, nulli residere licitum erat, etc. Nec omittendum, dum, quod tradit Franciscus Alvarus Itinerar. c. 41. Monsterium in Aethiopia reperiri, cui Alleluia nomen; propterea, quod in diversorio illo Eremita quidam non modicae sanctitatis ab Angelis canticum hoc decantari audiverit. Indem enim ait factum, ut Superiorem Monasterii illius, quod tunc de novo erigebatur, quod Alleluia id appellaret, rogaverit, apud Macrum utrumque loc. cit.

ALLEN vox, quam Ludovicus II. Dux Burbonensis Symboli loco [orig: locô] usurpavit; quod tamen postea dimisit, vice usurpans eius vocabulum, ESPERANCE, i. e. Spes. Legitur autem vox illa Allen characteribus aureis transversatie exarata, in scuto argenteo, in Oratorio, quod superiori Castelli Molinensis Capellae adiacet et in Capella Burbonensi, ad Luparam, Lutetiae. Vide Orronvillam in Vita huius Ludovici c. 3. et Favynum Theatr. Honor. p. 767. citatos in hanc rem Car. du Fresne Glossar.

ALLENDORFIA Urbecula Germaniae in Langraviatu Hassiae Cassellensi ad fluv. Verram.

ALLERA vulgo ALLER, et ALRE, fluv. Germaniae in Saxonia inferiore cadit in Visurgim infra Verdam Urbem, quam alluit. Oritur in Ducatu Magdeburgensi rigatque Giforniam et Cellam urbes, recipitque fluvios Onacram et Leinam in Luneburgensi Ducatu.

ALLERBURGUM oppid. Pol. in Prussia Ducali ad Allam fluv. qui mox cadit in Pregelam.

ALLERIAE vulgo ALLERES, vel ALLIERES, castellum Galliae in Cenomanis, memoratum Orderico Vitali Histor. l. 10.

ALLIA fluv. Italiae, qui a Crustuminis montibus, praealto [orig: praealtô] defluens alveo [orig: alveô], Tiberino amni miscetur, quadragesimo [orig: quadragesimô] ab urbe lapide, ubi magna [orig: magnâ] strage Romani a [orig: â] Gallis, duce Brenno [orig: Brennô], profligati sunt. Plut. in Manlio, Liv. l. 5. c. 37. Florus l. 1. c. 13. Eutrop. Hinc Alliensis dies dictus, quasi infaustus. Sil. l. 5.

Tunc licet incipias, qua [orig: quâ] flebilis allia luce
Vulneribus Latits sanguinolenta fuit.

Cicer. l. 9. ad Att. ep. 5. Maiores nosiri funestiorem diem esse von lucrunt Alliensis puona, quam urbis capta. Infeliciter cerrc res ornnis a Vitellio gesta est, qui omni divino [orig: divinô] humanoque [orig: humanôque] iure neglecto Alliensi die pontificatum maximum cepit. Verba sunt Suetonii in eius vita, c. 11. Nic. Lloydius.

ALLIFAE vel ALIFA, et ALIPHA, Italiae iuxta Aeserniam, prope Vulturniripam, oppid. in provinc. Terrae laboris, in planitie, adradices Apennini, vulgo Alifi. Sil. l. 8.

Illic Parthenope ac Pano non pervia Nola,
Allifae, et Clanio contemptae semper Acerrae.

Prima oppidi mentio fit apud Liv. l. 8. c. 25. Eodem [orig: Eôdem] tempore et in Samnio res prospere gestae. Tria oppida in potestatem venerunt, Allifae, Callifae, Rufrium. Idem l. 9. c. 38. C. Marcius Rutilius Allifas de Samnitibus vi cepit. Diodor. Sic. l. 20. o( de\ *ma/rkios2 e)pi\ tous2 *samni/tas2 a)nazeu\cas2, *)alli/fa po/lin ei(=le kata kra/tos2. Oppidani Allifani. Plin. l. 3. c. 5. Hinc Allifanus ager, Silio l. 12.

Nunc in ruinis iacet. Nic Lloydius. Ad eandem urbem memorabili praelio [orig: praeliô] cum Samnitibus conflixit Fabius Proconsul, uti his memorat idem Livius l. 9. c. 42. Q. Fabius Proconsul, ad urbem Allifas, cum Samnitium exercitu signis collatis confligit, minime ambigua res fuit. Fusi hostes, atque in castra compulsi: nec castra forent retenta, ni exiguum superfuisset diei; ante noctem tamen sunt circumsessa et nocte custodita, ne quis elabi posset. Postero [orig: Posterô] die vix dum lece certa [orig: certâ], deditio siericoepta: et pacti, qui Samnitium forent, ut cum singulis vestimentis emitterentur. Hi omnes sub iugum missi. Sociis Samnitium nihil cautum: ad septem milia sub corona veniere [orig: veniêre], qui se civem Hernicum dixerat, seorsum in custodia habitus. Eos omnes Fabius Romam ad Senatum misit, etc. Quod cum aegre passi essent Hernici, novum hinc bellum ortum, quod concilium populorum habentibus Anagninis, omnes Hernici nominis populo Romano indixerunt.

ALLIGARI Colores, Latinis dicuntur, qui non facile eluuntur nec sucum remittunt. Plin. l. 32. c. 6. de alga marina, Tingendis etiam lanis ita colorem alligans, ut elui postea non possit. Sic idem l. 9. c. 38. de pelagio et buccino, Buccinum per se damnatur; quoniam fucum remittit. Pelagio admotum adligatur, nimiaeque eius nigritiae dat austeritatem illam nitoremque qui quaeritur cocci. Graeci kate/ xesqai dicunt et kato/xima vocant medicamenta, quae colorem alligant, ac retinent: Hinc Chemici Graeci in rebus tingendis tria requiri sanciunt, th\n *)arai/wsin, qua [orig: quâ] corpora rarefacienda sunt, ut colorem bibant; th\n *bafh\n, quae ipsa tinctura est, et th\n katoxh\n, coloru alligationem, quum superinducitur medicamentum, quo [orig: quô] tinctura alligatur et ex fluxa fugacique haelura redditur ac permanens. Alii pro katoxh=| nominant sto/yin: Quidam et quartum addebant, th\n sti/lyin, Latini lumen dicunt, Galli lustrum, etc. Qua de re vide Salmas. ad Solin. p. 1146.

ALLIRROTHIUS fil. Neptuni, qui cum Pater a Minerva inventione olcae superatus esset, et proprietate Athenarum excidisset, missu et iussu eius oleam in arce Athenarum cnatam excidere intendit. Sed stricta [orig: strictâ] securi aberravit, camque cruribus suis tam graviter impegit, ut ex plaga interiret. Unde Olea *mori/a vocitaricoepit, quasi mo)rou, fati seu mortis causa.

ALLIUM [2] non minus ac cepe et porrum, inter Aegyptiorum olim Numina: de quibus sic Prudentius contra Symmachum l. 2. v. 465.

--- Quadriviis brevioribus ire parati
Vilia Niliacis venerantur oluscula in hortis,
Porrum et cepe Deos imponcre nubibus ausi,
Alliaque.

Unde irridendi Asclepiadis, qui ista damnans pari stultitia [orig: stultitiâ] aequales Deos coleret, materiam sumens, apud eundem, Romanus Martyr Hymn. 14. v. 259.

Adpone porris, inquit, religiosas arulas,
Vencrare acerbum cepe, mordax allium, etc.

Vide Tob. Pfannerum System Theol. Gentil. purior. p. 1. §. 1. Ab eius esu Veteres gallis gallinaceis pugnaturis ahimum addidere [orig: addidêre]: unde e)skorodisme/nos2, pro forti et animoso, o(/ti paracu/nontai oi( a/le/ktares2 pro\s2 ta\s2 ma/xas2, o(/tan e)mfa/gwsi tw=n skoro/dwn, quoniam galli ad pugnam incitantur, gustato [orig: gustatô] allio [orig: alliô], Auctor Graecus apud Salmal. ad Solin. p. 1286. De qua gallorum gallinaceorum commissione publica Athenis olim et etiamnum in Anglia, statis temporibus institui solita [orig: solitâ], infra dicemus. Vide quoque infra Infans.

ALLIUS Fuscus, vir Conlularis, inter eos, qui Commodi Imperatoris iussu occisi memeorantur Aelio Lampridio in Vita huius: c. 7. Et polt eos sex simul ex Consularibus, Allium Fuscum, Celium Fehcem, Luceium Torquatum, etc. De eodem servat hanc inscr. tabula marmorea apud Onuphrium, C. ALLIUS C. F. FUSCIANUS. Casaubon. Not. ad Lamprid. loc. cit

ALLOBROGES Galliae Transalpinae populi, qui Narbonensibus ascribuntur. Siti sunt iuxta Rhodanum, nunc Sabaudienses, Delphinates et Pedemontani, Victoria [orig: Victoriâ] Fabii, et Catilinae coniuratione noti. Tacit. l 1. Histor. c. 66 Strab. 1. 4. Cluver.

Civaro, Chambery. Geneva, Geneve. Gratianopolis, Grenobie, Mauriana, S. Iean. Tarantasia, Maustiers. Vienna, Vienne.