December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0005

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0006

[gap: praeliminaria]

image: s0209a

ANDROMACHE Hectoris uxor, Eetionis, Regis Thebarum Ciliciae filia. Homer. Il. Z v. 394. vebi de Hectore,

*)enq' a)loos2 polu/o\wros2 enantih h)lqe sqe/ousa
*)androma/xh, squga/thr megalh/toros2 *)heti/wnos.
*)heti/wn, o(\s2 e)/naien *(upopla/kw| u(lhe/ssh|,
*qh/bh| u(poplaki/h, *kili/kess' a)ndressin a)na/sswn

Filium peperit Astyanacta. Mortuo [orig: Mortuô] marito [orig: maritô] Pyrrhus eam in Graeciam adduxit, et ex ea Molossum suscepit, postea vero eam Heleno vati, Priami filio, cum parte regni in uxorem dedit. Virg. Aen l. 3. v. 319.

Hectoris Andromache, Pyrrhin' connubia servas?

Peperit et Francionem, primum Galliae Regem, si Manethoni fides. A viri pugna nomen sortita est, fuit enim quaedam virago. Iuvenal. Sat. 6. v. 503.

--- --Andromachen a fronte videbis,
Post minor est.

Martialis posuit, pro quavis femina iuniore; l. 3. Epigr. 76.

Cum possis Hecubam, non potes Andromachen.

Nic. Lloydius.

ANDROMACHIDAE populi qui virgines nupturas Regi suo exhibere solebant, qui pulchriorem et gratiorem sibi stupret.

ANDROMACHUS [1] Tauromenitanus, Timaei Historici Pater, divitiis et animi magnitudine praecellens. Diodor. Sic. l. 16. Timoleontis in recuperand Syracusanorum libertate adiutor. Ibid. sol. 546.

ANDROMACHUS [2] Praetor Alexandri M. cui Parmenio Syriam, quae Caele appellatur, tradidit, bello quod supererat, interfuturus. Curt. l. 4. c. 5. Hunc vivum Samaritae cremaverunt. Ibid. c. 8.

ANDROMACHUS [3] Praetor sive Dux Seleuci iunioris, de quo Polyaen. l. 4. c. 17.

ANDROMACHUS [4] Cretensis, Medicus Neronis, theriacae cognominis auctor, de qua versu quaedam ad Neronem scripsit. Vide Galen. l. 1 de antid. c. 1. et l. 1. de ther. ad Pis. c. 5. Astrologica quaedam eidem attribuuntur, Voss. de Scient. Math. c. 33. §. 10.

ANDROMACHUS [5] adulator Crassi, a quo Parthis proditus est. 2. Sophista e Neapoli Syriae, Zonae fil. qui Nicomediae Grammaticam docuit, Diocletiani tempore. Suidas.

ANDROMACHUS [6] Achaei, qui Achaidem urbem in Aria condidit, pater, frater fuit Laodices, Seleuci Regis uxoris. Salmas. ad Solm. p. 984.

ANDROMADAS Rheginus, Chalcidensibus, qui sunt in Thracia, legum lator fuit, eius leges exstant de homicidiis et Epicleris, i. e. mulieribus hereditates adeuntibus. Aristot. l. 2. Politic. c. ult. ubi Sepulveda Andromachus legendum censet, Gifanius Andredamus. Nic. Lloydius.

ANDROMEDA [1] Cephei Aethiopum Regis, et Cassiopes filia, ob matris superbiam, quae se Nereidas forma [orig: formâ] superare gloriabatur, a Nymphis saxo alligata fuit, et ceto marino monstro exposita: postea tamen a Perseo in patriam revertente, occiso [orig: occisô] prius ceto [orig: cetô] liberata, eidem nupsit. Propert. l. 2. Elge. 28. v. 21.

Andromede monstris fuerat devota marinis,
Haec eadem Persei nobilis uxor erat.

Idem l. 1. eleg. 3. v. 3.

Qualis et accubuit primo Cepheia somno,
Libera iam duris cotibus Andromeda

Idem l. 3. eleg. 21 v. 29.

Non hic Andromedae resonant pro matre catenae.

Ovid. in Ep. 15. Heroid. v. 35.

Candtda si non sum, placuit Cepheia Perseo
Andromede, patriae fusca colore suae.

Vide etiam Met. l. 4. Postremo, Minervae beneficio [orig: beneficiô]. inter astra collocata est, oriturque in parte Piscium duodecima [orig: duodecimâ]. De hac Tragoediam scripsit Euripides, eamque, ab huius nomine Andromedam appellavit. Nic. Lloydius. Ceto exposita fingitur, quod rapta esset et asportata nave, quae ceti figuram habebat, uti quidem vult Conon. Navis autem kh=tos2 dicta, quae protomen ceti in prora praeferebat, h( khto/prwros2. Eaedem naves khti/des2 et khth=nai dicebantur. Hesych. *khth/nh, ploi=on me/ga w(skh=tos2. Item Pristes; nam pristis est bellua marina. Virg. l. 5. Aen. v. 116,

Velocem Mnestheus agit acri remige pristim.

Ubi Servius, Vel a tutela, inquit, depicta [orig: depictâ], vel a)pi\ tou= pri/zein ta/ku/mata. Volebat dicere para/shmon. Pristis enim protomh\ erat belluae marinae, quae in prora navis statuebatur, unde navi nomen etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 671. et infra ubi de navium Parasemis.

ANDROMEDA [2] de pellibus arietum vestis, a Graeco andros, i. e. aries. Ioh. de Gallandia in Synonym.

Vestes quae siant de solis pellibus, hae sunt,
Pellicium, Rheno, quibus Andromeda sociatur:

apud Car. du Fresne. in Glossar.

ANDROMON nomen proprium eius, qui Colophonem aedificavit.

ANDRON [1] Musicus memoratur Iul. Capitolino in M. Antonino Philos. c. 2. Usus est Magistris, ad prima elementa Euphorione literatore et Gemino [orig: Geminô] Comoedo, Musico [orig: Musicô] Androne eodemque Geometra [orig: Geometrâ]: quibus omnibus --- plurimum detulit. Hunc Tantasidem dici, in initio operis a Marco conscripti, ubi nominat eos, qui primi ipsum studiis Philosophiae imbuerunt, conicit Casaubonus; its enim ibi Marcus, kai\ ta\ a)kou=sai prw=ton me\n *bakxi/ou, ei)=ta *tanta/sidos2 kai\ *markianou=: sed depravatam esse lectionem, nec vero facilem emendatu, iudicat, Not. ad d. l.

ANDRON [2] Catanaeus, teste Theophrasto [orig: Theophrastô], tibiis canens, primus omnium motiones corporis, et rythmos excogitavit. Cael. Rhodig l. 5. c. 4.

ANDRON [3] Ephesius, de 7. Sapientibus scripsit, ut indicat


page 209, image: s0209b

Pindari Scholiastes in Isthm. Meminit eius quoque Laertius l. 1 c. 119. Clem. Alex Strom. 1. Et Euseb. l. 10. de Praep. Euangelica. Idem hic omnino Andron peri\ squsis=n pro\s2 *fi/lippon scripsit, ut auctor est Appollonius Hist. Mirab. c. 8. ubi quartum eius operis librum citat Voss. l. 3. de Hist. Graec. p. 321.

ANDRON [4] Argivus, quem per arida Libyae deserta sine potu profectum fuisse tradit Aristotel. l. de Ebrietate, apud Apollonium Hist. Mirabil. c. 25. et Laertium l. 9. c. 81. Sextus item Empiricus l. 1. Pyrrhon. Hypot. fol. 17. Edit. Aurcl. Andronem Medicum memorant Celsus l. 5. c. 20. Galen. l. 3. de Compos. Med. c. 3. Item Athenaeus l. 15. Andronem Musicum et Geometram M. Antonini magistrum fuisse novimus ex Capitolino, in Marco. c. 2. Vide Ionsium, l. 1. Histor. Philos.

ANDRON [5] a Dionysio, in expeditionem profecto, praepositus arci Syracusarum. Eum hortabatur Hermocrates, ut sibi adesset in obtinenda arce et pecuniis. Salvus autem paulo post Dionysius reversus, cum nihil audiret ab Androne, ab aliis se omnino audiisse finxit; verum ab ipso quoque velle cognoscere, quis novas res cogitaverit. Qui deceptus prodidit Hermocratem: Andronem vero Rex necandum curavit, quod non confestim post reditum hos indicasset. Polyaen. l. 5. c.2.

ANDRON [6] Alexandrinus, *xronika\ edidit. Athenaeus l. 4. Item Andron, Halicarnassensis, qui laudatur Plutarcho in Theseo, Isacio Tzetzae ad Lycophronem, ac Scholiast. Aeschyli, ad Persas. Item Andron, Teius, cuius Periplus citatur a Schol. Apollonii l. 2. Vide Voss. de Hist. Graec. l. 3. p. 321.

ANDRON [7] oppid. inferioris regionis Nili. Ptol.

ANDRON [8] Graece *)andrw\n, citerioribus Latinis Androna, atrium seu locus domicilii longitudine angustior, in quo Viri plurimum morabantur, auctore Sexto [orig: Sextô] Pompeio [orig: Pompeiô]. Fcsto aliisque, compitum, locus publicus, ubi viri invicem confabulabantur, Latini quandoque et Triclinium, et frequentius, rem ipsam, convivium vocant. Pollux sumpo/sion, qui et locus conviviiest, sussi/tion, tri/klinon oi)=kon, et *)andrw=na synonyma facit: uti Suidas *)andro/domon et tri/klinon. Quo [orig: Quô] Pacto [orig: Pactô] Andron sive Andronitis, locus fuerit, in quo convivia virilia fiebant, a quibus mulieres arcebantur more Graeco [orig: Graecô], quem a Persis accepere [orig: accepêre]. C. Nepos Praefat. In Graecia, neque in convivium adhibetur mulier, nisi propinquorum, neque sedet, nisi in interiore parte aedium etc. quem tamen erroris arcessiit Casaubonus ad Athenaeum l. 8. c. 9. contrarium saepissime apud Graecos factum docens. Cicero tamen idem testatur Accusat. l. 1 Tum ille --- negavit, moris esse Graecorum, ut in convivio virorum accumberent mulieres. Vide Muretum Var. lect. l. 7. c. 2. Andronas vero Graecorum sic describit Vitruvius l. 6. c. 10. Habent autem --- vestibula, egregia oecos quadratos, tam ampla [orig: amplâ] magnitudine, uti faciliter in iis, tricliniis quatuor stratis, ministrationum, ludorumque operis locus possit esse spatiosus. In his oecis fiunt convivia virilia. Non enim fuerat institutum, matresfamiliarum eorum moribus accumbere. Et paulo post, Graeci enim *)andrw=nas2 appellant oecos, ubi convivia virilia solent esse, quod eo muliercs non accedant. Sed et Atrium quandoque denotari hac [orig: hâc] voce, dicemus infra quoque. Gall. Galeries: hodie in celebrioribus Emporiis, Bursa. Unde Concilium Carthagin. II. can. 47. et Atto Episcop. in Capitul. c. 44. Clericus per plateas et andronas --- non ambulet. Petrus item Damianus l. 3. Ep. 4. Pecunia per regiones, andronas vel angiportus crogatur. Iuxta Vitruvium l. 6. c. 10. a)ndrw/nas2 apellant Graeci itinera, quae inter duas aulas media sunt interposita, mesau/lia etc. Vide Car. du Fresne Glossar. Macro, locus quoque sic dicitur in Aedibus sacris fortiori sexui destinatus, cum antiquissimi moris fuerit, separatim in Templis viros feminasque orare; id quod hodieque religiose observatur apud Christianos Orientis ubi mulieres in parte remotiore ac strictim per cancellos separatae, et ianuam suam peculiarem habentes, seponuntur. Fuit autem hic Virorum locus in parte Aedis Meridionali; sicut mulierum, in parte opposita Septentrionali. Amalarius de Eccles. Offic. l. 3. c. 2. Masculi stant in Australi parte, et feminae in Borcali, ut ostendatur per fortiorem sexum firmiores sanctos semper constitui in maioribus tentationibus aestus [orig: aestûs] huiusmodi: Et per fragiliorem sexum, infirmiores sanctos aptiori loco. Fidelis namque Deus, qui neminem permittit tentari, ultra vires etc. Idem apud Hebraeos olim obtinuisse, contendit Car. Macer, ex Ezechniel. c. 8. v. 14. Vide utrumque Fratrem in Hierolex. et infra in voce Transenna.

ANDRONICUS [1] Cyrrestes, ventorum octo numerum (quos solos antiqui ut praecipuos norunt [orig: nôrunt], tres Occidentales, et tres Orientales inter se adversos, unum Septentrionalem et unum Meridionalem, ut videre est apud A. Gellium l. 2. c. 22.) primus instituit sicque divisit. Cuius rei ergo turrim marmoream Athenis collocavit octogonon, in cuius singulis lateribus singulorum ventorum imagines exsculptas contra suos cuiusque flatus designavit; supra turrim autem metam posuit itidem ex marmore, cui Triton aeneus impositus, ad omnem venti auram versatilis, virga [orig: virgâ], quam manu porrigebat, indicabat quis flaret ventus. Ad quod exemplum hodie in summis aedium fastigiis et templorum obeliscis gallus gallinaceus ponitur ex aere, qui semper rostrum contra ventum flantem habet conversum, vide infra in voce Pinnacella. Formam octogoni huius Salmal. exhibet, ad Solin. p. 1246. et nomina ventorum ex Vitruvio haecce, Solanus, Eurus, Auster, Africus, Favonius, Corus, Septentrio et Aquilo; quibus Graeca ista nomina addit, *)aphliw/ths2, *eu)=ros, *no/tos, *li/y, *ze/furos, *)arge/sths2, *)aparkti/as2, *booe/as2. Vide infra in voce Octogonon.

ANDRONA Cyrrhesticae regionis in Syria oppid. Antonin.

ANDRONICUS [2] i. e. vir victoriosus, nomen viri. 2. Machab. c. 4. v. 34. et Rom. c. 16.v. 7.

ANDRONICUS [3] I. strangulato [orig: strangulatô] Alexio [orig: Alexiô] II. cuius tutor erat, Constantinopolitano [orig: Constantinopolitanô] Imperio [orig: Imperiô] potitus, Agnetem Francicam, Alexio desponsam, sibi nubere coegit, in Nicaeae, aliarumque urbium


page 210, image: s0210a

incolas crudelissime desaeviens. Ab uno neporum suorum, Guilielmi Siciliae Regis ope adiuto, Constantinopoli obsessus: Sed virtute civium liberatus, saeve agere perrexit, et omnes, quorum nomina ab Is incipiebant, quod nomen sibi fatale esse ex Magis didicerat, interemit; ab Isacio tamen Angelo, qui Imperator proclamatus crat, et furibunda plebe crudelissimo [orig: crudelissimô] integri tridui supplicio [orig: suppliciô] peremptus, quod tanta [orig: tantâ] pertulit constantia [orig: constantiâ], ut, Dei iustitia [orig: iustitiâ] inter dirissimos dolores agnita [orig: agnitâ], hostibus etiam gratias ageret, Nicet l. 2. Guil Tyr. l. 2. c. 12. et 13. Baron A. C. 1183. 1185.

ANDRONICUS [4] II. Palaeologus, successit Patri Michaeli, A. C. 1283. a quo iam ante in societatem imperii ascitus erat. Hunc tamen ob unionem Graecae Ecclesiae cum Latina tenatatam, refodi curavit. Postea, Michaele, filio [orig: filiô], quem socium imperii dixerat, mortuo [orig: mortuô], cum Michaelem Clotharum quendam in idem axioma asciturus esset, a nepote Andronico, Venetorum et Bulgarorum viribus subnixo, regno cedere coactus, in monasterio consenuit visuque privatus tandem obiit, A. C. 1330. Gregoras l. 4. et seqq. Cantacuz. l. 1. et 2.

ANDRONICUS [5] III. dictus Iunior solus imperavit 9. ann. Contra Bulgaros et Acarnanas, ope Turcarum, quos imprudens evocaverat, victor, Obiit A C. 1341. Filiis in tutela Cantacuzeni relictis, qui ipse imperium invasit. Gregoras l. 10. et 11. Cantacuz. l. 2. Onuphr. et Genebr. Nicephorus, etc.

ANDRONICUS [6] fil. Iohannis Palaeologi, consilio [orig: consiliô] cum filio Amurathis II. inito [orig: initô], ad Parentes pellendos, aceto [orig: acetô] ardenti oculis infuso [orig: infusô] excaecatus est. Chalcondyl. l. 1. Phranz. l. 1. c. 15, 16.

ANDRONICUS [7] Rhodius, Philosophus Peripateticus. Strabo. Scripsit Indicem Librorum Aristotelis, et Theophrasti, itemque in Categorias Aristotelis, nec non libellum peri\ paqw=n, qui etiam hodie exstat.

ANDRONICUS [8] unus ex Praetoribus Alexandri Magni, cum Carano, Erigyo, Artabazo, additis sex milibus Graecorum, sexcentis Equitibus a Rege missus in Arios ad persequendum Satibarzanem. Curt. l. 7. c. 3.

ANDRONICUS [9] Grammaticus, desidiosior in professione Graeca, cuius meminit Sueton. de Illustrib. Gramm. c. 8. Item Historicus qui res Alexandri scripsit. Volater. l. 21. Anthropol. Vide de Andronico, Historico Graeco Hieron. praef. in Danielem.

ANDRONICUS [10] Praefectus Pentapolitanus, in Aegypto, ob crudelitatem, ab Episcopo Synesio excommunicatus veniam delictorum petiit. Synes. ep. 52. 57. 68.

ANDRONICUS [11] vide Livius.

ANDRONICUS [12] Legislator Chalcidensium. Alex. ab Alex. l. 6. c. 10.

ANDROPHAGI Scythiae gentes in Europa. Herodot.

ANDROPOMPUS Thebanus, Bori filius, Xanthum in singulari certamine, sed fraude interfecit. Pausan. in Boeoticis; Quamvis id a Melantho Andropompi filio, non a patre factum fuerit.

ANDROS [1] Britanniae insula maris Hibernici, inter Walliam, et Hiberniam. Hedros Ptolemaeo. anglice Berdsey. Britannice Enhly, dicitur. Est autem apud Gangarorum promontorium, quod vulgo Aberconwey vocatur.

ANDROS [2] maris Aegaei insula, prima inter Cycladas, vicina Samo, cum oppido eiusdem nominis, quae Asiae adiacet ex opposito ad Ephesum, Iuvenal. Sat. 3. v. 70.

Hic Andro, ille Samo, etc.

Ovid. Met. l. 7. v. 469.

At non Oliaros, Didymaeque, et Tenos et Andros.

Idem l. 13. v. 661.

Et totidem natis Andros fraterna petita est.

Multa habuit nomina apud veteres. Nam Cauros, Lasia, Nonagria, Hydrussa, et Epagris dicebatur. Nomen habuit ab Andro, Eurymachi filio. Ibi fons est, qui quotannis Nonis Ianuariis vim sapore fluit. Plin. l. 2. c. 103. et l. 4. c. 12. De contentione inter Andrios et Chalcidenses, ob Acanthum a barbaris desertam, oborta, vide Plutarchum Quaest. Graec. § 30. pag. 298.

ANDROSA Castrum Scotiae Australis, et provinc. Cuninghamiae, in ora littorali. Aliis Ardrosen. 4. milliar. ab Irvino, et 15. a Dumbritonio.

ANDROSIA Galatiae oppid. hodie Andres, ex tabulis recentiorib.

ANDROSTHENES [1] ex Ducibus Alexandri M. speculatum cum nave missus oras Arabiae, Arrian. l. 7. c. 10. Strab. l. 16. Edidit descriptionem Orbis, Artemidoro Ephesio et Theophrasto, l. 2. c. 7. de Plant. laudatam. Item, alius, cuius meminit Polyb. l. 11.

ANDROSTHENES [2] Praetor Thessaliae, Pompeio favens, a Caesare obsessus, et expugnatus. Caes. l. 3. de bell. Civili. c. 80. Item nomen statuarii Thebani Pausan l. 10.

ANDROTION Atticam historiam edidit, teste Pausania [orig: Pausaniâ] in Eliacis, et Phocicis et Marcellino [orig: Marcellinô] in vita Thucydidis. Eius meminere [orig: meminêre] Plut. in Solone, Aelian. Var. Hist. l. 8. c. 10. aliique. Etiam Androtion, sive alius, sive idem de agricultura scripsit; quem Plinius memorat in Hist. Nat. et ante eum Varro, et Columella, uterque imtio [orig: imtiô] l. 1. de R. R. ubi eum reponunt inter eos Rei Rusticae scriptores, quorum patriam non acceperint. Voss. de Histor. Graec. l. 3. p. 322.

ANDRUS vide ANDROS,

Andurianus vulgo Lago-Salso, lacus Capitanatae, in regno Neapolitano ab oppid. Andurio dictus, aliis Salsus, prope ostia fluv. Candelari in mare Adriaticum. Parvus admodum.

ANDUSA Urbs Galliae, in Occitantia inferiore ad fluv. Gardonem. Nunc moenia eius disiecta; estque ad radices montim