CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

ARTEMON [1] Historicus, uti indigitatur a Schol. Pindari, in Pyth. Od. 1. Patria [orig: Patriâ] Pergamenum fuisse colligit Voss. l. 3.de Hist. Graec. p. 335.ex eiusdem Scholiastae verbis in Olymp. 2. *)arte/mwn o( a)p\ *perga/mou. Fuit alter Artemo, patria [orig: patriâ] Clazomenius, cuius mentio apud Servium, in illud Aen. l. 9. v. 505.

Inventor, inquit, testudinis Artemon Clazomenius fertur, idemque arietis repertor dicitur. In Sami obsidione, Periclis comes. Hic de Homero librum scripsit, teste Suida [orig: Suidâ], in *)arkti=nos2. Aelianus eiusdem librum citat, de fimbus Clazomeniorum; de Anim. l. 12. c. 38.At putatur diversus ab utroque ille Artemo, qui, ut Plin. scribit. l. 28. c. 1.Calvaria [orig: Calvariâ] interfccti, neque cremati propinavit aquam e fonte noctu comitialibus morbis. Videtur is Medicus fuisse. Alius quoque forsan, qui Cassandreus dicitur. Quid is literis mandarit [orig: mandârit], docet Athen. l. 12.ubi cum citat, e)n tw=| peri\ a)nagwgh=s2 bibli/wn, i. e. in opere, quo [orig: quô] ad auctores genuinos referantur libri. Etiam *)arte/mwn e)n tw=| peri\ zwgra/fwn Harpocrationi laudatur, in *polu/gnwtos2. Item pictor nobilis, cuius opera enumerat, Plin. 1. 35. c. 11.Item Syrus quidam, ex infima plebe Antiocho RegiAdeo similis, ut Laodice coniux regia, necato [orig: necatô] Antiocho [orig: Antiochô], mimum per eum commendationis; regnique successionis peregerit; verba sunt Plin. l. 7. c. 12.ubi nonnulli munus legunt pro mimum; sed nihil mutandum. Nam, ut scribit Val Max. l. 9. c. 14. Laodice admissum universum populum, et sermone eius, et vultu consimili ita fefellit, ut crediderint homines, ab Antiocho moriente, Laodicen, et natos eius sibi commendari. Item faber quidam apud Athenaeum, qui e paupere dives, voluptuariam vitam agere coepit, et Circumlatitius dicebatur. Vide Schol. in Aristoph. Acharnan.

ARTEMON [2] Haereticus, Iesum Christum, divinitate eius negata [orig: negatâ], non multo superiorem Prophetis esse dixit. Sectatores eius, Theodosianis se iunxerunt. Euseb. Hist. l. 5. c. 26 27.Baron. A. C. 296

ARTEMONA Plauto mulier quaedam ab arta/w persicio, quod perficeret quae vellet, quod esset egregie dotata. Malim ab arte/mwn velum nauticum. Nic. Lloydius.

ARTENA urbs Italiae a Romanis capta. Liv. l. 4. c. ult. Volscorum oppidum vocat.

ARTES Manuariae Sellulariaeque vide infra vocibus Manuariae, Opifices, Sellulari.

ARTESIA Comitatus Galliae Belgicae; sedes eorum populorum, qui, Caesari, Atrebates dicti sunt: nomen Artesiae recens est a voce Artas, qua nunc Metropolis huius regionis nuncupatur, quasi Arratesia, per syncopen extrita [orig: extritâ] syllaba [orig: syllabâ] formatum vulgo Artios. Regio, olim a Caesare reliquis Belgicae Galliaeque populis adiecta est. A temporibus Caroli M. subfuit regno Austrasiae, concessaque est dotis loco [orig: locô], a Carolo Calvo, Iudithae filiae, quae nupsit Balduino I. Flandriae Comiti. Dein a Philippo Augusto in Comitatum evecta, huius filio Ludovico cessit, a quo pervenit ad Robertum, fratrem Ludovici IX. Ita a Flandria avulsa fuit, usque ad Ludovicum de Male, qui Margaretae Francicae, matri suae, successit. Post mortem Caroli Burgundiae Ducis, illam Ludovicus X I. vindicavit. Dein beneficio [orig: beneficiô] pacis inter Carolum V. Imperatorem ac Franciscum prim um Franciae Regem, victum captumque A. C. 1529. initae una cum Flandria et Tornaco, Hispanici iuris facta est. Nunciterum fere tota sub dominio Francorum, pace ad Pyrenaeos, Anno 1660. inita [orig: initâ]. Fines eius nunc sunt, versus Orientem partim Flandria Gallica, partim Cameraci territorium: ab occasu Picardia est, ut et a meridie: ex adversa parte. Liza [orig: Lizâ] flumine, fossaque [orig: fossâque], quam novam vocant, a Flandris separatur. Metel. etc. Vide Atrebates.

ARTHABATICAE populi ferarum instar vagantes. Plin. l. 6. c. 30. Solin. c. 33.

ARTHESIUM regio inter Hannoniam, Flandriam et Picardiam, igne, ferroque [orig: ferrôque] ab Anglis vastata, A. C. 1326. Carolo [orig: Carolô] septimo [orig: septimô] apud Francos regnante. Vide Artesia.

ARTHURUS Britanniae Dux. Camdeno dici videtur ab Arcturo stella, quo [orig: quô] sensu Ursinus et Ursicinus dictus apud Romanos. Apud Iuvenal. Sat. 3. v. 29.Arturius est nomen vilissimi hominis, qui ad magnas opes pervenerat.

Simagna Arturi cecidit domus, horrida mater,
Pullati proceres, differt vadimonia Praetor.

ARTIACA Galliae urbs, Antonino. Secundum alios Arciaca. Vulgo Arcisur Aube: Oppidul. ad Albam, in agro Tricassino, Aethicus Itinerar Fregedarius Chron. l. 4. c. 71.Aimoino Archiacum; in vita S. Fidoli Arceiae. Bernardus Arciacense territorium ad Albam commemorat, vicumque in eo Saturniacum ponit, in Offic. S. Victoris. Alia est Villa Arcia, in Odoranni Chron. Haec enim vulgo Arcey, Villaenovae Regis proxima est ad Icaunam fluv. etc. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

ARTICACTUS seu ARTICOCTUS Gallis Artichaut, Siculis olim Cactus, hodie Cacozole. Latinis itidem Cactus, ut docet Salmas. ad Tertull. de Pall. et Carduus, kat' e)coxh\n, Graecis kina/ra, ut videre est apud Athen. l. 2.Unde Columella in Horto, l. 10.

hortensis et sativus carduus est, pomum habens sive capitulum, squamatim compactum, aculeatum et pineae nuci simile, quod

intus semen pappw=des2 inclusum gerit, perika/rpion hinc Theophrasto appellatum. Qua [orig: Quâ] lanugine detracta [orig: detractâ], cum semine, quod reliquum est, simile esse dicit Theophrastus tw=| e)gkefa/lw| foi/nikos2, cerebro palmae, quoad formam videl. non quoad gustum, ut Plinius putavit, Detractis, aiens, pappis tenellisque seminibus edulis est, gustu qualis est cerebro palmarum. Vide verba Theophrasti apud Athenaeum l. 2.Lanuginem certe illam hodieque detrahimus et abicimus, quam foenum vocant Galli, sed non exspectatur, donec in semen eat. Pomum itaque edule: sed et caules detracto [orig: detractô] cortice, de quibus idem Theophrastus, e)dw/dimoi/ ei)si perilepo/menoi, mikro\n u(po/pikroi, qhsauri/zousi au)tous2 e)n a(/lmh|, Edules sunt detracto [orig: detractô] cortice, subamari, et muria condiri condique soliti. Quia nempe subamari erant, sale macerabantur, neque mandebantur prius quam aetatem in sale tulissent. Solus qui vocabatur pternix, a)qhsau/ristos2 comedebatur, ac recens, quia sic melior: de quo Plinius, unum caulem rectum habent, quem vocant pternica, eiusdem suavitatis, sed vetustatis impatientem. Fuit autem non plebeias olim hic cibus, imo priscis, sicut hodieque nostris ganeonibus, valde expetitus: Unde singulas areas easque parvas carduorum apud Carthaginem magnam et Cordubam reddidisse quotannis sestertium sena milia, notat tidem l. 19. c. 8.Quam in rem vide pluta, apud Salmas. ad Solin. p. 227.ut et infra in. vocibus, Cactos et Carduus. Genevae, paulo ante Reformationem, factioni nomen ab hac herba fuisse, narrat Iac. Sponius Deser. Genevae Part. 1.

ARTICULEJUS Paetus, Consul tempore Traiani Imperator. Apud Ael. Spartian. in Hadriano Caes. c. 3. Arunculeius vocatur: Quaesturam gessit (Adrianus) Traiano [orig: Traianô] quater et Arunculeio [orig: Arunculeiô] Consu lib. sed perperam; unde ex Codice Augustano scribi iubet Salmas. et Articuleio. Vetus lapis.

De eius nomine S. C. Articuleianum est appellatum, cuius meminit Martianus l. 51.ff. de Fideicommissariis libertatibus. Vide quoque Isaac. Casaubon. Not. ad loc. cit.

super ARTICULOS manus prosterni leviorum culparum poena est, apud Monachos Usus antiqui Ordinis Cisterc. c. 68.de Lectore, qui versum dicit pro alio: Festivis quidem diebus super articulos manus, privatis vero super genua prosternatur, ponens cucullam sub manibus, et sic inclinans revertatur ad sedem. Similiter super articulos manuum satisfaciant omnes in loco, in quo sunt, quoties fallaciam in Oratorio incurrerint, non divertentes dextrorsum aut sinistrorsum. Pro nota cantus tantum non solemus satisfacere. Sic Humiliare se super genua, vel articulos, c. 70.et paulo ante c. 75.Vide et Institutiones Capituli eiusdem Ordinis A. C. 1256. c. 6.apud Car. du Fresne Glossar.

ARTIGIS Hispaniae civitas. Ptol. Hodie Althama dicitur. Longitud. 17. 12. latitud. 37. 10.

ARTIGRAPHUS Servio qui texnogra/fos2: vox hybrida, sicut dextrocherium, chrysoclavum, pseudoforum, etc. ex Graecis Latinisque nominibus composita. Grammaticum autem notat seu Artis Grammaticae (quam supra Artis vocabulo [orig: vocabulô] nude sumpto [orig: sumptô] saepius venire diximus) Scriptorem; uti videre est in Caroli Magni l. 2.de Cultu Imagin. c. 30.Sic Donatus apud Anonymum in Vita S. Hieronymi; Phocas, Nisus et Gratus Grammatici, apud Senatorem de Orthograph. Methodius in l. 3. Miraculor. S. Dionysii in Prologo, Artigraphi dicuntur: Quemadmodum Cledonius Grammaticus nobilis Constantinopolit. apud Sosipatrum de Institut. Grammat. Artis Scriptor. Car. du Fresne in voce Ars. Vide quoque infra Technici.

ARTIGULA insul. Aethipiae, in qua primo visum est animal Sphingion. Plin. l. 6. c. 29.

ARTIMPASA Venus caelestis sic Scythicis dicitur. Herodot. in Melpomene, quem locum etiam Origenes adducit, sexto contra Celsum; sed apud eum perperam vulgo *)argi/mpasa legitur, pro *)arti/mpasa. Nam posterius hoc comprobatur veter. Inscriptione.

Unica [orig: Unicâ] nempe solum litera [orig: literâ] m exesa [orig: exesâ]. Hesych. *)athmha/san, *ou)rani/an *)afrodi/thn u(po\ *skuqw=n, ubi h priori loco [orig: locô] proi. posteriori vero pro p. irrepsit. Nic. Lloydius.

ARTISA apud Plin. l. 2. c. 103.in quibusdam codicibus, fons est Persiae, et quidem in Armenia Maiori, quem editiones Arethusam vocant, Ptolemaeus Aretisam. De quo Solin c. 37.Influit in Arethisam lacum omnia pondera sustinentem: cuius pisces numquam se alveo Tigridis miscent, sicut nec amnici pisces in stagnum transeunt Arethisae, per quem dissimilis colore volucri meat cursu. Sic eiusdem indlois cum Asphaltite lacu et Agrigentino hic lacus fuerit. Strabo vero non Aretisam, sed Thonitin vocat lacum, (Amm. Marcellin. Sosingitem, alii Thospiten ) cuius auleo [orig: auleô] Tigris voratur; prope eum bitumen nasci addens. Vide Salmas. ad Solin. p. 695.

ARTOBRIGA Vindeliciae urbs in Germania Ptol. Hodie Veltemburg, aliis Altzburg, et Regenspurg. Nunc vicus Lebnary Cluver. ad amnem Iuravum infra Lauffen, in Salisburgensi territorio.

ARTOCHMES unus e Xerxis Ducibus, qui Darii filiam uxorem duxit. Herodot. l. 7.

ARTOLICA quae et Ariolica, vulgo la Tuille, oppid. alias Segusinorum, nunc vicus ad radices Alpium et montis S. Bernardi minoris in Ducatu Augustano, et sub dominio Ducis Sabaudiae.

vetustissimus, ante annos 1060. Historicis memoratus. Vulgo Artonne. Gregorio in l. de gloria Confess. etiam Arvernensis vicus dicitur.

ARTOPHORIUM Graece *)artofo/rion, quasi serens panem, in Euchologio, Et reponit eum in Artophorio; Graecis dicitur vas illud, in quo Eucharisticus panis reconditur; aliter iisdem puco/mhlon, quasi pyxis ad formam pomi efficta. Latinis pyxis nude dicitur, vide infra.

ARTORIUS Medicus Augusti, nocte, quae pugnam, qua [orig: quâ] Cassius et Brutus victi, praecesserat, in somno monitus est a Diana, ut Caesarem aegrum viseret, eique victoriam polliceretur. Periir paulo post naufragio [orig: naufragiô]. Val. Max. l. 1. c. 7 ex. 1.Lactant. Firm. l. 2. c. 8Euseb. Chron. Neander, in illiestribus Medicis, p. 77. 78.

ARTOTYRITAE Haeretici, ex Secta Montani suppullulantes, quibus oblatio eorum hoc nomen dedit, offerebant enim panem, et caseum, dicentes a primis hominibus oblationes de fructibus terrae, et ovium fuisse celebratas, etc. In Galatia imprimis vigebant. Epiphanius, haer. 49. Augustin. haer. 27. Baron. A. C. 173.

ARTURUM expectare proverbium apud Anglos, quorum credula adeo fuit olim fides, ut Arturum Regem denuo regnaturum persuasum haberent. Ita enim Guil. Neubrigensis Prooemio ad Histor. Sive etiam gratia [orig: gratiâ] placendi Britonibus, quorum plurimi tam bruti esse feruntur, ut adhuc Arturum tamquam venturum exspectare die cantur, eumque mortuum nec audire patiantur. Petrus Blesensis Ep. 57.

Vide etiam Nicolaum de Braia in Ludovico VIII. Ios. Iscanum de Excidio Troiano, Hermannumque Monachum de Miraculis S. Mariae Laudun. l. 2. c. 16.apud Car. du Fresne Glossar.

ARTUS [1] vel ARTHUS M. Britanniae, post Utherum patrem Rex. Vicit Saxonas, subegit Scotiam, Hiberniam, omnesque Insulas vicinas. Histor. Angl. quod addunt de Lucio Duce Rege ab illo victo, magna [orig: magnâ] parte Galliae vastara [orig: vastarâ], et Ordine equestri mensae rotundae instituto, fabula est. Tandem, in praelio, contra Pictos, occisus dicitur. Vide de illo Proverbium Anglicum, hic [orig: hîc] supra.

ARTUS [2] Britanniae Comes, legitimus haeres Angliae et Normanniae, patruo [orig: patruô] Richardo [orig: Richardô] I. sine prole mortuo [orig: mortuô]. Sed a fratre iuniore Iohanne, cognomine sine terris, post aliquot praelia, captus et Rotomagum abductus, ibique occisus est. Quod scelus cum mater apud Philippum Aug. esset conquesta, ille Iohannem citavit, non comparentem damnavit, illiusque bonis fisco adiudicatis, eum sine-terris fecit. Histor. Gall. in Philippo Augusto.

ARTYNES Mediae Rex, Artei successor, regnavit ann. 22. Diodor. Sic. l. 2. c. 34.

ARTYNIA stagnum Asiae minoris circa Cyzicum, et Miletopolin, ex quo Rhyndacus fluv. antea Lycus dictus, oritur, Asiam, et Bithyniam disterminans. Steph. Plin. l. 5. c. 32.Aphitis quoque dicta.

ARTZIBURIUS Graece *)artzibou/rios2, apud Marcum Hieromonachum in Responsis, Anastasium de illo, in Triodio c. 27.nomen est hebdomadis, alias *prosfwnh/simos2 dictae, quod in ea ieiunarent Armenii. Et quidem nonnulli eorum, propter Ninevitas, alii autem propter Adami exilium, ieiunare se dicebant: impietatem suam sub specie utraque sic abscondere conati: *to\ de\ a)lhqe/s2 e)sti, verba sunt Ioannis Episc, Citri. Resp. ad Constantinum Cabasilam, dia\ th\n a)pw/leian tou= kuno\s2, o(\s2 manda/twr hn)=, toute/sti mhnurh\s2 tou= didaska/lou au)tou= *sergi/ou a)postello/ men os2 ga\r par' au)tou= o( ku/wn e)kei=nos, mo/nh| th=| e(autou= parousi/a| praemh/nue th\n tou= didaka/lou e)pidhmi/an e)n kw/mais2 h)\ po/lesin, e)/nqa prou)/keto e)kei=non parabalei=n -- o(/te go=n e)pe/nqhsen au)to\n o( *se/rgios, w(s2 u(po\ qhri/wn prwqe/ntas2 sunepe/nqhsn de\ e)kei/nw| kai\ oi( *)arme/nnioi, dia\ tou=to aki\ nhstei/an tw=| pe/nqei prose/qhkan. Id autem verum est, propter interitum canis, qui nuntius erat magistri ipsorum Sergii. Cum enim canis ille ab eo mitteretur; sola [orig: solâ] sui praesentia [orig: praesentiâ] oppidis et urbilbus, in quas erat progressurus, magistri adventum praenuntiabat -- Cumigitur Sergius eum, ut a feris devoratum luxisset, Armenti quoque cum illo luxerunt ideoque et luctui ieiunium adiecerunt. Voce certe *)aotzibou/rios2 nuntium denotari Armeniis habes ibidem. Est autem hebdomas illa non alia, ut videtur, quam tertia post Epiphaniam, eaque ipsa, quae Septuagesimam praecedit. Vide Ioh. Meursium Glossar. et I. Casp. Suicerum Thesauro Eccl. inprimis vero Leon. Allatium de Dominicis et Hebdomadibus Graecorum sect. 8. aliquid etiam supra ubi de Ieiuniis Armeniorum.

ARVA [1] vulgo ARU, Asiae insul. inter Moluccas et novam Guineam ad Austrum. Ei adiacent aliae aliquot Insul. Batavis frequentatae.

ARVA [2] oppid. Hungariae superioris unde Comitatus Arvensis, versus Carpathum montem et confinia Poloniae. Aliter Orowa Germanis.

ARVA [3] fluv. Normanniam a Francia dividens: hanc enim metam Carolus Franciae Rex Rolloni genero fixit. Vulgo Aure. Vernolium Perticensium, Tegularias, Nonancurtim, villam S. Remigii et Stratam attingens, paulo supra Anerum Autura [orig: Auturâ] recipitur. Hoc [orig: Hôc] solo [orig: solô] amne divisum Museium Mussy, a strata Abbatia, vulgo l'Estree, parva [orig: parvâ] a Durocassis seu Drocis distantia [orig: distantiâ]. Hadr. Vales. Notit. Gall.

ARVA [4] fluv. Sabaudiae. Cadit in Rhodanum, infra et prope Genevam. Oritur in Fociniaco agro, ad pedes Alpium,

tantoque [orig: tantôque] saepe aquarum impetu fertur, ut Rhodani cursum impediat, et ad lacum regredi cogat; quo fit, ut Genevensium pistrina, inter lacum et Arvae confluentem, contrario [orig: contrariô] motu moveantur ac molant; quod ad A. C. 1572. lanieno [orig: lanienô] fidelium in Gallia infamem, observatum est a Casaubono, ad l. 4.Geogr. Strab. et a Thuano l. 47.

ARUAE Hyrcaniae populi ubi clementer recepit Alexandri M. Darii Persarum Regis mortui praecipuos Duces. Qu. Curt. l. 6. c. 4.

ARVALES duodecim fratres sacerdotes, quos Romulus primus instituit, seque inter illos nommavit, quorum officium erat Cereri et Baccho pro frugum et vini ubertate Ambarvales hostias mactare: quae idcirco dicebantur, quod antequam mactarentur, ter circum arva ducerentur. Virg. l. 1. Georg. v. 345.

Sacerdotii insigne fuit spicea corona, vitta [orig: vittâ] alba [orig: albâ] colligata, quam primam apud Romanos coronam fuisse, memorat Plin. l. 18. c. 2.Cognoverunt hi Fratres, de finibus et terminis motis; honorque hic non nisi vita [orig: vitâ] finiebatur, imo et exules etiam captosque non deserebat. Adrianus tamen Turnebus non ipsos hos Fratres, de agris agrorumque terminis cognovisse, sed Iudices, qui de agrorum finibus cognoscerent, mutuatitio [orig: mutuatitiô] nomine, de Fratrum Arvalium vocabulo, Arvales Sodales appellatos scribit, Adversar. l. 21. c. 1.

ARVANGIA vulgo ARVANGEN, oppid. agri Bernensis, ad dextram Arolae ripam, infra Vangiam 1. milliar. Sedes olim Baronum cognominum: e quibus Nicolai meminit Stumpfius, circa A. C. 1165. nunc Praefecti. Vide Auctorem praefatum l. 7.de Argovia.

ARVARES Sodales, in veter. Glossis, oi( peri\ tw=n o(/rwn diaginw/skontes2 dikastai\. Vide hic [orig: hîc] supra Arvales.

ARUBAS Rex Molossorum. Iustin. l. 7. c. 6.Graecis promiscue *)arn/bas2, et *)arn/mbas2 dicitur.

ARUBOTH nomen urbis, 1. Reg. c. 4. v. 10.Latine catarractae, fenestrae, insidiae, sive locustae.

ARUCCI [1] nunc Moura, oppidul. tenue Portugalliae, cum castro inter Oliventiam, et Mirtilim.

ARUCCI [2] Vetus, vulgo AROCHE, vicus Andalusiae, in confinio Portugallico et a novo distat 9. leucis in Orient. Baudrand.

ARUCEUS et ARUDEUS fil. Caananis, quorum ille urbem Arcen, in Libano sitam, alter insul. Arudam tenuit. Ioseph. Iud. Ant. l. 1. c. 6.

ARVERNA vel ARVERNAE, civitas Galliae Episcopalis in Aquitanica prima, hodie Clermont. Vide Arverni.

ARVERNI populi Galliae ad Ligerim siti. *)arouernoi\ Straboni et Ptol. Arverni liberi Plin.l. 4. c. 19.in Aquitanica; a)rbe/nnoi Plut. in Iul. Caesare. *)aro/ernoi Steph. Gens Galliae Celticae maxime bellicosa. Lucano l. 1. v. 427.fratres Latii, quod Aeduis tribuendum erat, Gall. Auvergnats. Horum olim clientes Cadurci, Gabali et Vellavi, quos ab Helviis mons Cebenna discludit, Caesar l. 7. c. 7. 8. 9. 10. Hodieque sub rectoris Arvenorum dispositione, Gabali et Vellavi. Idem illis imperata a Vercingetorige milia hominum XXXV. refert. Arvernorum gentes memorat l. 7. c. 7. 8.meminitque Bituiti Regis illorum capti, qui, contra Romanorum socios Aeduos, Allobroges adiutum iverat. Laborant gutturis tumore Cebennarum incolae Arverni, ob nivales aquas. Metropolis gentis Straboni Nemossus, Ptol. Augustonemetum: Provinc. Arvernia est, ut mox dicemus. Arverni, quoque caput gentis, Augustonemetum, vide ibi. Hinc statuam Arvernorum, urbis huius, Zenodorus fecisse dicitur, apud Plin. l. 34. c. 7.Idemque Mercurium pedum 400. fecit, ibidem in foro collocandum. Eadem civitas Arvernorum, Arvernum oppid. etc. veteres inter provinc. Aquitanicae primae VIII. civitates olim secunda, eundem hodieque servat locum, Biturigis Metropoli suae, proxima. Distat aliquot stadiis a Gergoviae Arvernorum reliquiis. Clarus mons, quod arte naturaque [orig: naturâque] munita esset, ante annos fere mille dici coepit; nisi forte arx urbis sic dicta est. Hadr. Vales. Notit. Gall. Vide Augustonemetum et Clarus mons. Gall. quoque Les gens d'Auvergne.

ARVERNIA Gregorio regio Arvernorum, et territorium Arvernum. Scriptoribus rerum Pipini pagus Arvernicus, etc. Gall. Auvergne. Galliae Aquitanicae regio celeberrima, cum titulo Ducatus ac etiam separatim Comitatus; sita in locis partim planis, partim montosis. Vicinos habet ad Orientem Foxenses et Lugdunenses: ad Meridiem Languedokios: ad Occidentem Cadurcos, Petrocorios, et Lemovices: Septentrionem versus Bituricenses et Borbonios. Arvernorum nomen valde celebre, cum apud alios, tum apud Caesarem in libris, de bello Gallico: Hi quod se a Troianis oriundos putarent, Romanorum se fratres appellare non dubitarunt [orig: dubitârunt], Lucan. l. 1. v. 427.

Hadr. vero Vales. ut supra memoratum, errare Poetam ait, dum quod Aeduis tribuendum erat, Arvernis adscribit. Cum adversus Caesarem arma cepissent, Duce Vercingetorige, ingenti suorum clade sunt superati; Strabo l. 14.Dividitur in Superiorem et Inferiorem: superior in Cebennis posita, kat' e)coxh\n vocatur Arvernia, Gall. Le hault pays d'Auvergne, satis montuosa, eiusque primaria urbs est fanum S. Flori. recens Episcopalis sedes. Inferior vero, admodum fertilis et rigua, dicitur Limania, a Lamona, aut Lymonna fluvio, qui ex montibus defluit: eius longitudo a Ponte Veteris Brivatae, Gannatum usque extenditur, circiter leucarum viginti: latitudo est a monte vulgo Poy de Dome nuncupato, usque ad oppidum

Tyert, circiter octo milliarium: Hadr. Vales. in Notit. Gall. partem inferioris Arverniae, ad sinistram Elaveris ripam Limaniam dicit: quae et Lemane et Lemmane, Histor. Franc. l. 3. c. 4. et l. 5. c. 34. Gregor. Turonens. Metropolis illi est Claromontium. Caput Gentis, et vetus Episcopalis sedes. Metel. Merula, Baudrand. Olim Imperium Arvernorum, a Ligeri Massiliam usque porrigebatur, secundum Strab. l. 4. ubi Luerii Regis illorum magnificentiam multis extollit. Videquoque Euttop. l. 4. Oros. l. 5. c. 13. Florum, l. 3. c. 2. Huius fil. Bitto seu Bituitus, cum Allobrogibus, vide supra, suppetias iret, victus est: imperiumque eius, Vercingetorige capto [orig: captô], ut dictum, penitus evanuit. Caesar Comm. l. 7. Diodor. Sic. l. 40. Oros. 1. 6. c. 9. Post haec tempora proprios habuit Comites regio, dein in Familiam Bononiensem transiit: a Ludovico IX. fratri alphonso cum Pictonibus data; rediit postmodum ad Comites Bononienses: exin Coronae unita, nuptiis Iohannis Regis cum herede huius familiae, tertia [orig: tertiâ] vice Comitibus Bononiensibus cessit. Margarita tandem Regina, Comitatum, cuius dominium tenuerat, Carolo, fil. notho Caroli IX. tradidit, A. C. 1606. De conciliis in Arvernia celebratis, A. C. 535. 549. 586. Vide Gregor. Turonens. l. 6. c. 38. et 39. Tom. 5. Concil. Gall. insuperque in voce, Claromontium et supra in voce Arverni. Urbes Arverniae, cum oppidis et castellis; in Inferiori Alsona, Auzon. S. Amantii castrum. Artona, Artonne. Aquasparsa, Aigucperse. Biliomagus, Billon. Briaus, Brioude. Cambidobrense monaster. et oppidum, Combronde. Casa Dei, la Chese-Dieu. Castellum novum. Castrum S. Amantii. Castrum Widonis, Chasteau Guion. Celsinaniae, Saucilanges. Clarus mons, caput gentis. Curva Petra, Corpiere. Eborolacum vel Eurogilum Palatium, vulgo Ebreule. Iciodorum, Issoire. Lovolautrum, Volore. Magnus locus, Manlieu, Abbatia. Manatense Mon. Menat. Mons petrosus, Montpeirous. Pons Castelli. Pons Givoldi, Pont Gibaud. Ricomagus, Riom. Rupes fortis. Scoralia, Escurolle. Talamita, Talegande. Tigernum castr. Tiern. Ucio, Usson. Vicus comitis. Volovicus, Volvic. Voluta, la Voute [orig: Voûte]. In superiori Arvernia. Alantia, Alanche. Aquae calidae, Chaudes Aigues. Aureliacum, Aurillac. Berulfi Rupes, la Roque-Brou. Cartilatum, Carlat. S. Flori oppid. Episcopale S. Flour. Interaquas, Entragues. Mauriacum, Mouriac. Monssalvius, Montsalvi. Muratum, Murat sur l'Anagnon. Oratorium, Ouradour. Petta fortis, Pierrefort. Ricomagus alter vicus, Riom. Severiacum, Sverace. Vicus ad Ceram fluv. Vic. Olim multo maior Arvernia exstitit, antequam Burbonensi pago aliisque finitimis non contemnenda eius portio attribueretur. Vide praefatum Vales. Notit. Gall.

ARUGIA apud Plin. l. 33. c. 4. ubi de aurifodinis Hispaniae, Aurum arugia [orig: arugiâ] quaesitum non coquitur, sed statim suum est. Et, tertia ratio opera vicerit gigantum, cuniculis per magna spatia actis cavantur montes ad lucernarum lumina, eadem mensura vigiliarum est, multisque mensibus non cernitur dies, arrugias id genus vocant: Vox e Graeco petita, fossione quaestum aurum, quod a ramentitio distinguitur, notat. Graece enim o)rugi/as2 dicitur: Strabo o)rukto\n vocat, quod in Arabiae cuniculis effodiebatur: u(po/no/mous2 Agatharchides et Diodorus appellant. Cuiusmodi aurum eruebatur quoque in Aegypto Aethiopiae contermina. Graecis autem nominibus adeo concepta fuiste omnia aurariae metallei/as2 in Hispania, ut follas etiam vocaverint agogas, diximus supra. Vide Salmas. ad Solin. p. 1076.

Iamque latex lucens flammas pascebat edaces.
Papyrus in medio radiabat lumine centro,
Clarius et multo; quam fomes pinguis olivi,
Aut certe in vitro splendens arvina scrofai.

i. e. Scrofae; praeter oleum, et sebum, alendis olim lucernis adhibebatur. Nunc suillus hic adeps pretiosior, et in cibis est. Ioh. Frid. Gronovius Observ. in Eccles. c. 5. Sed et Arvina [orig: Arvinâ] liquente Martyrum corpora nonnumquam conspergebantur, Prudentius *stef. [gap: Hebrew word(s)] Hymn. 2. v. 229.

Arvina posthinc igneum
Impressa cauterem lavit,
Vis unde roris fumidi
In membra sensim liquitur.

ARVIPENDIUM in Glossis, xoi=nos2 gewmetriko\s2, funiculus geometricus. Vetustiores enim Romani non videntur pertica [orig: perticâ] sive decempeda [orig: decempedâ] communiter in mensurandis agris usi; unde nec Varro, nec Columella, nec Plinius ad eam rem perticae decempedaeque memint: funiculo [orig: funiculô] magis utebantur. Certe ab arvis pendendis, i. e. metiendis, dictum arvipendium; pro quo postea Arvipennium et Aripennium dici coepit. Unde corrupta vox Aripennis, de certo agri modo: qua [orig: quâ] semiiugerum Gallos vocare, tradit Columella. Baeticis hoc vocabulum tribuit incertus Auctor de mensuris agrorum, qui actum quadratum Baeticos ita appellare notat, ab arando scilicer. Atque hinc est Gallorum hodiernorum verbum arpenter, et nomen Arpenteur, quo illum appellant, quem Veteres agrimensorem dixere [orig: dixêre] et mensorem. Vide Salmas. ad Solin. p. 683. Terrarum Arpivendia olim Deo cuique consecrasse [orig: consecrâsse] Gentiles, ut e locationibus eorum impensae provenirent, quae postea in sacrificia publice fierent dicemus infra, voce Victima.