CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

AURICULA Ornatrix, in famulitio Matronarum fuit. Immundi enim muliebris, ut loquitur Pignorius, pars una coma fuit; pars altera cutis, facies, et huiusmodi reliqua, feminis procurata ad insaviam usque. Unde, uti cutem medicaminibus ungebant, genas rubore maculabant, oculos fuligine collinebant, Tertullian. de cultu faem. sic auricularum peculiarem gerebant curam: in quam Cyprian. invehitur de discip. et habitu Virg. An vulnera inferri auribus Deus voluit, quibus innocens adhuc infantia et mali saecularis ignara crucietur, ut postea de aurium cicatricibus et cavernis pretiosa grana dependeant, gravia, etsi non suo [orig: suô] pondere, mercium quantitate? Meminit huius ministerii vetus Inscr. Romae: apud Pignor. Comm. de Servis.

De sanguine arietis infimae auriculae Sacerdotis consecrandi imponi solito in Vet. Test. Vide infra voce Sacerdos.

AURICULARIS apud Ugutionem, Guil. Tyrium l. 19. c. 18. Ekkehardum Iun. de Casibus S. Galli c. 3. Henr. de Knygton Histor. l. 5. Petrum Diac. Chron. Casin. l. 4. c. 68. Willh. Neubrigensem l. 5. c. 27. Arnoldum Lubecensem l. 3. c. 8. Alios, secretorum est conscius, Consiliarius, Gall. Qui a l'oreille du Prince. Idem Auricularius, Britoni, Lamberto Schafnaburg. ad A. C. 1076. Lamberto Ardensi, Orderico Vitali l. 10. etc. Interdum vero Secretatium seu Amanuensem vox Auricularii notat, Vita S. Audoeni Episcopi Rotomagens. c. 5. Sanctus Audoenus, cognomento [orig: cognomentô] Dado, Auricularii locum et munus in aula Regis obtinuit; itemque ad obsignanda scripta vel edicta Regia, quae ab ipso conscribebantur, sigillum vel annulum Regis constituebat. Ita Angilbertum Abbarem tem Centulensem, Caroli M. Secretarium, ab Alcu ino ioculari nomine Homerum dictum, idem Alcuinus quoque vocat Ep. 83. et Carm. 116. et 177. quem Ep. 89. appellat Manualem, i. e. Amanuensem, apud Car. du Fresne Glossar. Vide quoque infra Mistico. De Auriculari vero confessione, quae in Ecclesia Romana obtinet, vide infra in voce Confessio.

AURICUM urbecul. Germaniae in Frisia Orientali cum castro, ubi plerumque moratur Comes Embdanus. Sita est in loco infertili. 3. vix milliar. ab Embda in Ortum. Hic [orig: Hîc] Euangelium, Comitis Edsardi iussu, praedicari coeptum, Circa A. C. 1540. Ubbo Emmius in Hist. Fris. 50. 53.

AURIFLAMBA AURIFLAMMEUM, Gall. l'Oriflambe, sacrum apud Francos vexillum. S. Dionysii alias appellatum, quod in eius Ecclesia religiose custodiebatur. Hoc Francorum Reges, ex antiqua consuetudine, ab altari B. Dionysii sollenni humilitate, ieiuniis et lacrimis impetratum, tutelae symbolum, deportabant in hostem, et in prima acie a praestantissimo quopiam deferendum, collocabant: Quod, teste Rigordo [orig: Rigordô] in gestus Phil. Aug. videntes adversarii et cognoscentes, territi multoties terga dedere [orig: dedêre]. Formam eius et nominis rationem sic descripsit Brito Armoricanus, l. 2. Philippidos:

At Regi satis est, tenues crispare per auras,
Vexillum simplex, cendato simplice textum,
Splendoris rubei, letania qualiter uti
Ecclesiana solet, certis ex more diebus.
Quod cum Flmma habeat vulgariter aurea nomen,
Omnibus in bellis habet omnia signa praeire.
Quod Regi praestare solet Dionysius Abbas,
Ad bellum quoties sumptis proficiscitur armis.

Auriflambae gestatio, tanto (olim aliquando) in honore fuit, ut ad caspessendam eam Arnoldus de Eudevehan, Marescalsia [orig: Marescalsiâ] Franciae se exuerit, sub Carolo V. Rege, qui obiit A. C. 1380. nec post eius imperium semel hactenus in aciem prodierit, ut asserit Tillettus en recuevil des Roys de France, part. 1. Huius vexilli meminit quoque Curopalates in Officiis Constantinop. ut quod Imperatori tantum praeferri soleret, nec in castris visum eo [orig: eô] absente. Quod vero fla/mpouron vocat, Glossarius mallet fla/mmouron legi, quasi dictum pro flammeo aureo. Spelmannus Glossar. Archaeol. Idem Auriflamma, Oliflamma, Oloflamma, Car. du Fresne vexillum fuit proprium Monasterii S. Dionysii, quod Monachi in bellis, quae pro bonorum aut privilegiorum tuitione suscipere cogebantur, suo deferendum Advocato porrigebant, qui illud ex Abbatis manibus, certis precibus ad id ab eo recitatis, ex Dionysiii monum ento, cui appensum erat, acceptum, in praeliis tamquam Ecclesiae ac Monasterii Signifer, praeferebat primitus. Id enim muneris praesertim Advocatos Ecclesiarum spectasse [orig: spectâsse], quarum proin Defensores ac Signiferi dicebantur, vidimus supra: ubi de Adocatis. Hoc proin nomine Vilcassini seu Pontesiae Comites, qui Sandionysiani Monasterii protectores et Advocati erant, forte quod plurima ex illius bonis intra eorum ditionem sita essent, Auriflammam, illius Monasterii peculiare ac praecipuum vexillum, in expeditionibus bellicis, quas suscepere [orig: suscepêre] pro eius tutatione, detulerunt. Unde fortassis manavit, ut Auriflamma crebro et fere semper vexillum S. Dionysii vocitetur a Scriptoribus, non solum videl. quod in Aede S. Dionysii asservaretur, sed quod peculiare esset Monasterii in militaribus expeditionibus signum. Nec proin verisimile praefato Auctori videtur, Galliae Reges Auriflammam praetulisse in bellis suis, ante Ludovicum VI. a quo Villcassinensis Comitatus comparatus est, etc. Huius vero vexilli imitatione Auriflammam quoque interdum dictum esse praecipuum aciei vexillum, discimus ex Albertino Mussato de Henrici VIII. gestis, c. 2. Nec minus extemplo Aquilas aureamque flammam explicans, in Florentiae fines processit. Vocis etymon quod attinet, ex Britonis versibus non obscure colligitur. Cum enim labari seu gonfanonis formam praeferret (cuiusmodi Aedes sacrae non paucis in locis habere etiamnum solent, atque iis uti in publicis

processibus) eius materiam fuisse aiunt ex rubeo serico ignei et coruscantis coloris, atque ab igne auri et fulgore sandaracae, cui flammeus color tribuitur, a Plinio l. 35. c. 6. Auriflammae nomen inditum. Sane de huius vexilli colore et materia consentiunt Scriptores. Carolo vero du Fresne non videtur ex hisce evinci, ab ipso colore nomen Auriflammae manasse [orig: manâsse], cum, etsi flammeum rubens quocumque [orig: quôcumque] modo [orig: modô] repraesentet, nihil auri in eius descriptione occurrat, praeterquam in ipsa lancea, cui haetebat, quam Beslius auratam fuisse scribit. Neque enim aurea [orig: aureâ] fuit praetextum fimbria [orig: fimbriâ], ut Chissetius finxit, sed viridi; quod diserte notat Chron. Flandriae. Mavult igitur Auriflammam appellatam, a voce Scriptoribus medii saeculi passim recepta, nempe a Flammmulum vel Flammula, quae quodvis vexillum denotat, cui adiuncta fuerit vox Aurea, quod hasta, cui infixa erat, auro [orig: aurô] fuerit obducta: quod praeter Beslium in Histor. S. Dionys. testatur Inventarium vetus Thesauri S. Dionysii apud Doubletum. Sed et Scriptor Historiae Caroli VI. ex Thuana Bibl. enarrans, ut Domino d'Aumont Auriflammae gestandae praefectura a Rege demandata sit, haec adiungit: Sic vexillum ferre dignum duxit, donec ingruente belli necessitate, hastae aureae applicasset [orig: applicâsset] etc. Vide plura apud Andr. Duchesnium Histor. Bethun. l. 1. c. 3. Raym. Montanerium Chronic. Regum Aragon. c. 119. 123. 138. 139. Iohann. Goulain Carmelitam in Vers. Gall. Rationalis Durandi exarata [orig: exaratâ] A. C. 1372. iussu Caroli V. Gall. Regis fol. 41. 42. et Car. du Fresne praedictum in Glossar. et Dissertat. 18. ad Ioinvillam.

AURIFRIGIA seu AURIFRISIA aut AURIFRISUM apud medii aevi Scriptores, nonnullis est opus Phrygium autatis intertextum filis: Carolo vero du Fresne fimbria aurea, limbus aureus. Gall. Frange d'or: Quod probat ex Chron Laurishamen si p. 95. Cappae tres cum autifrigiis, palla altaris cum aurifrigio etc. et Chron. Moguntino Conradi Episcopi Casula violacea latis et magnis aurifrigiis. Sic Matthaeus Paris A. C. 246. In capis Choralibus et insulis aurifrigia [orig: aurifrigiâ] concupiscibilibus. Charta A. C 1213. apud Ughellum Tom VII. p. 289. Cappam unam de examito rubeo cum lista de aurifriso etc. Galli Anglique Aurifrisum dixere [orig: dixêre] Orfroy seu Orfrais, quam vocem exprimens Ordericus Vitalis Latine, Aurifrasium dixit l. 6. p. 603. Adelina quoque uxor Rogerii de Bellomonte Alban aurifrasio Comite ornatam Uticensibus contulit, apud Eund.

AURIGANTIUM qui ludis Circensibus palmam olim quaerebant, factiones erant variae, de quibus sic Tertullian. de spect. c. 9. Aurigae coloribus idololatriam vestierunt [orig: vestiêrunt], et ab initio duo soli fuere [orig: fuêre], albus et russeus. Albus hiemi, ob nives candidas, russeus aestati ob Solis ruborem voti erant: sed postea tam voluptate, quam superstitione provecta russeum alii Marti, alii album Zephyris consecraverunt. Prasinum vero terrae matri, vel verno: Venetum caelo et mari vel autummo. Ita igitur cum primum duae solum eorum factiones essent, Alba et Russea: postea a coloribus viridis, caerulei, coccini albique panni, quo [orig: quô] donabantur, nomina acceperunt Prasinae, Venetae, Russeae et Albatae. Domitianus duas alias adiecit, Aurati purpureique panni, teste Suetonio [orig: Suetoniô], c. 7. Sed illae aetatem non tulerunt. Harum prout uni vel alteri Imperatores populusque adhaerebant, ita dividebantur studia, sponsionibusque acriter certabatur: Erantque Principes quidam harum factionum ad reprehensionem usque studiosi: ut Caligula Prasinae; Vitellius Venetae: tum Agitatores ipsos in pretio habuerunt, Caligula Incitatum, Nero Prasinum, Domitianus Passerinum ac Tigrim, Nerva Scorpium, quorum victorias carmine extulit Martialis. Meminit Boculi cuiusdam Asconius, M. Aurelii Dioclis et C. Apuleii Dioclis et P. Pompeii Eusceni ac Fusci veter. Epigrammata. Martialis tres factiones coniungit, l. 14. Epigr. 131.

Si Veneto, Prasinove faves, qui coccina sumis?
Ne fias ista [orig: istâ] transfuga veste, vide.

Totam hodie Romam Circus capit. et fragor aurem
Percutit, eventum viridis quo colligo panni.

Nec carminibus solum Poetarum celebrari consuevere [orig: consuevêre] victoriae, sed tumulorum quoque cippis auc statuarum elogiis, una cum factionis mentione, aeternitati tradebantur. Habebat porro quaelibet factio suum Procuratorem, ut pratet ex veter. lapide; Q. Rapidio. Q. F. Lemsepuillio. Procuratori. Dromi. Factionis. Venetae. Q. Rapidius. Xenodotus. Et Rapida. Iuventina. Par. Fecere. Suum item Medicum, de quo sic Marmor vetustum: M. Vipsanio. Fulloni. Tentori. Aurigatori. M. Vipsanio. Mignioni. Viatori. M. Vipsanio. Quartin. Succondatori. M. Vipsanius. Medicus. Factionis. Venetae. Oll. 4. D. D. etc. Sed postquam Iustiniani Imperatoris temporibus, ex Prasinae et Venetae factionum contentione, seditione orta [orig: ortâ], horribilis hominum strages edita et 40. fere eorum milia trucidata essent, quod ex Zonara transcripsit Cuspinianus: nomina factionum abolita sunt, et quadrigarum haec ambitiosa vanitas cessavit. Magistrauts, qui hisce ludis praeerat, Praetor videl. aut Dictator, ob hoc ipsum creatus, mappa [orig: mappâ] aurigis signum solebat dare cursus: tum sono [orig: sonô] tubae equos e carceribus emissos, ut cuique sponsio aut votum, hortamine sublatisque in altum vocibus prosequebantur: unde et Circus clamosus appellari consuevit. Sed plura de his vide apud Arnobium adv. Gentes i. ult. ubi Aurigarum in circo Romano certamen, velut pencillo [orig: pencillô] depingit, et Stewechium ceterosque ad eum, it. Sstewechium ad Vegetium l. 2. c. 24. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 5. Thom. Dempster. Paralipom. in illud etc. Addam saltem, de factionibus Circi, carmen Corippi l. 1. num. 17.

Aurigas totidem, totidem posuere [orig: posuêre] colores,
Ut sunt aestivis Brumalia frigora flammis:
Nam viridis vernis campus ceu concolor herbis.
Pinguis oliva comis, luxu nemus omne virescit;

Desponsionibus, quae vel pecunia [orig: pecuniâ], vel annulis depositis, fiebant, sic Ovid. de arte amandi l. 1. v. 167.

--- --- - Tangitque manum, poscitque libellum,
Et quaerit posito pignore, vincat uter, etc.

Nec losu hic [orig: hîc] est omittendus Aurigarum, qui in primo temone erat. Et quidem olim ad currum iungebantur quatuor equi, ut omnes conquaternati aequata [orig: aequatâ] fronte procederent, subsequentibus binis iugalibus, cum hodie bini funales iuncti praecedant, subsequentibus iugalibus: atque tum quatuor illos equos sic coniungebant, ut duplici temone equis interiecto [orig: interiectô] perpetuum iugum omnibus coniceretur. Primus Clisthenes Sicyonius, ratione hac [orig: hâc] immutata [orig: immutatâ] uno [orig: unô] temone currum fecit, ac medios tantum duos iugo iunxit, eisque singulis ab utraque parte adiunxit loro [orig: lorô] vinctos, uti docet Salmas. ad Solin. p. 897. Ab Aurigis phrasis orta, versis pannis agitare; quod deillis proprie dicebatur, quum ab unius factionis panno ad alium transierant: ut puta, si Veneti panni agitator cum coccino panno agitasset [orig: agitâsset]. Vide ibid. p. seqq. ubi tota Veterum Aurigandi ratio accurate exhibetur. Sed et addam hic [orig: hîc] quaedam, de Aurigarum aurum postulandi more, qui indigitatur Iul. Capitolino in Vero Imperat. c. 6. ubi de Volucri equo eius, In huius equi gratiam primum caeperunt equi (l. equis) aurei vel bravia (pro et bravia) postulari. In tanto autem equus ille honore fuit, ut ei a populo prasinianorum saepe modius aureorum postularetur. Eundem et Dio aperit in Caracallo, ubi de eius aurigationibus loquitur: *)agwnoqe/thn h)\ tw=n e)celeuqe/rwn tina/, h)\ tw=n a)llwn tw=n plousi/wn e)kaqizen, i(/na kai\ e)n tou/tw| a)nali/okhtai, proseku/nei te au)tou\s2 ka/twqen th=| ma/stigi kai\ xrusou=s2, a(/sper tis2 tw=n tapeinota/twn h)/|tei. In his enim verbis significat Caracallum aurigae habitu, manu flagellum tenentem ex inferiori parte adorasse [orig: adorâsse] agonothetas et postulasse [orig: postulâsse] aurum. Hoc enim est th=| ma/stigi prookunei=n, flagello [orig: flagellô] ori admoto [orig: admotô] sic adorare, quod alii sola [orig: solâ] manu labris admota [orig: admotâ] faciebant. At Aurigae numquam sine flagello; qui proin, quum adorare vellent, illud ori admovebant. *ka/twqen addit, i. e. ex inferiori loco, cum agonothetae in superiori essent. Idem de Abito, e)qewnto/ te au)to\n kai\ a(rmathlatoun=ta kai\ xrusou=s2 w(/sp et tina\ tw=n tapeinota/twn ai)toun=ta, tou/s2 te *)agwnoqe/tas2 kai\ stratiw=tas2 prookunou=nta, Videbantque eum et aurigantem et aureos, velut unum ex vilissimis postulantem, atque Agonothetas militesque adorantem. Vide Casaubon. et Salmas. ad Capitolin. loc. cit.

AURIGRAPHUS dicitur Ugutioni et Iohanni de Ianua, qui aurcam scripturam facit. *xrusogra/fos2 Scylitzae p. 450. et Ioeli in Chron. p. 177. Aureis enim literis pretiosiores olim libri scribi solebant. Liber Translations S. Stephani, Textum deinceps Sacrorum Euangeliorum aureis characteribus exararunt obtulit. Ordericus Vitalis l. 5. Luitprandus Langobardorum Rex, donationem patrimonii Alpium Cottiarum, quam Aripertus, aureis scriptam Literis Romam direxerat, confirmavit. Ex qua vero materia constaret eiusmodi aureus, ut et ceteri colores, in exarandis ornandisque libris adhiberi soliti, docet Papias inprimis, in voce Libri, his verbis: Scribebantur autem (libri) diversis coloribus, quos facere poteris huiusmodi factis confectionibus. Argenteas literas facies, si aeris florem et alumen aequis ponderibus in argento contriveris. Aureas facies, si alumen et aeris florem aequo [orig: aequô] pondere aceto infusum de auro in aurum, usque ad mellis Attici crassitudinem triti perduxeris. Aereum colorem facies si sal et alumen rotundum aequi ponderis in aereo vasculo aceto [orig: acetô] infuso [orig: infusô] in aeramento teras, usque ad mellis Attici crassitudinem. Hoc etiam ferreum facit: apud Car. du Fresne Glossar. Vide quoque infra, ubi. de Auro liquato.

AURINIA fatidica mulier superstitiose a Germanis olim culta, Tacitus German. c. 8. sic quoque legerat Bartolinus,

Lipsius ex Iornatide legit. Alioruna. Ubi potius legendum Alteruna quasi dicas vetula Runa sive saga. Excellentiores autem Sagarum colebant velut Deas et consuluntur tales hodique multis in locis, velut Sibyllae. Sic Gutruna, bona saga, apud Saxonem Grammaticum. Nescio etiam ob quam causam maiores nostri Mandragoram Altrunam appellarint [orig: appellârint]; credo quia veneficiis et incantationibus adhiberetur.

AURINIANA Ala, Tacit. Hist. l. 3. c. 5. Ried, olim oppid. nunc pagu Norici, apud Oenum fluv. et Vasserburgum urbem, in Bavaria, teste Lazio cui etiam Haurluck pagus vicinus esse videtur.

AURINX Hispaniae urbs. Moron in Andalusia, teste Beuthero [orig: Beutherô].

AURIPIGMENTUM Plinio l. 33. c. 4. l. 35. c. 6. Arsenicum luteum dicitur, quod unum Vetustissimis hoc [orig: hôc] nomine cognitum, inter colores picturae utiles habitum est. Cum eo sandaraca in iisdem fodinis reperitur, et quidem in Mysia et Hellesponto inveniri, tradit Dioscorides: cum rubrum Arsenicum, in aliis fodiatur metallis, et in Ponto ac Cappadoc ia eruatur, Armenia [orig: Armeniâ] item, unde Armenium videtur absolute dictum. Inter austeros autem colores Auripigmentum eidem Plinio recensetur, h. e. minus lucidos floridosque, nec tam vegeti intensique luminis, adeo que obtusius pinguiusque relucentes: quales quoque ochra, sandaracha, sandyx, Scyricum sinopis, rubrica etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 199. et 1155. item infra Elichrysus.