CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

BATANAGRA urbs Indiae intra Gangem. Quibusdam est Naugralcut urbs ampla, in dominio M. Mogolis, ad Hidaspem fluv. eum regione cognornine.

BATANEA nomen Tetrarchiae ab Herode M. relictae Philippo, und cum Paneade, Trachonitide et Auranitide, quo [orig: quô] pacto [orig: pactô] plures Tetrarchiae in unum coalitae sunt. Vide Iosephum ubi de Testamento Herodis Magni, et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. p. 576. Idem nomen, *bktane/a, postea Ecbatanis Syriae fuit, uti idem docet p. 1202.

BATAVIA [1] seu PATAVIA incendio [orig: incendiô] pene tota conflragravit A. C. 1662. Alias Batava castra. Urbs triplex est; una dicitur Passavv, inter Danubium et Aenum; alia Instadt; et tertia Stat, quae versus Bohemiam, et ubi Ilsa amnis in Danubium cadit. Vide Patavia et Patavium.

Vangiones: Batavique truces, quos aere recur vo [orig: vô]
Stridentes acuere [orig: acuêre] tubae. --- -- --- --- --

Nic. Lloydius. Populi Belgii, in Veter. monumentis celeberrimi, ubi nunc pars maxima Hollandiae, et minuta portio Guesdriae, cum parte provinc. Ultraiectinae, Cluverius Geogr. l. 2. c. 12. Vide quoque infra. Hi Hollandi vocantur. Sed Hollandia latius sumitur, quam Batavia, Bandrand. Tacitus de morib. Germanor. c. 29. Omnium harum gentium virtute praecipui Batavi, non multem ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt, Cattorum quondam populus, et seditione domestica [orig: domesticâ] in eas sedes transgressus, in quibus pars Romani imperii fierent. Manet honos, et antiquae societatis insigne; nam nec tributis contemnuntur, nec publicanus atterit: exempti oneribus, et collationibus, ac tantum in usum praeliorum sepositi. Plin. l. 4. c. 15. In Rheno ipso, inquit, prope centum mill. pass. in longitudinem nobilissima Batavorum insula. Plutarchus in Othone: *toi=s2 de\ monoma/xois2 e)mpeiri/an te kai\ qa/rsos2 e)/xein pro\s2 ta\s2 sumploka\s2 dokou=sin e)ph/gagen *ou)/aros2 *)alfhne\s2 tou\s2 kaloume/nous2 *bata/lous2. Lege *bata/bous2 vel *bataou/as2. *ei)si\ de\ *germanw=n i(/ppoi a)/ristoi, nh=son oi)kou=ntes2 u(po\ tou= *p(h/nou perir)r(eome/nhn. Dio. l. 55. *senoi\ de\ i(ppei=s2 e)pi/lektoi, oi(=s2 to\ tw=n *batmou/wn, a)po\ th=s2 *bataou/as2 th=s2 e)n tw=| *p(h/nw| nh/sou o)/noma. Zosimus l. 3. *kai\ th=| *batabi/a| prosxo/ntes2, h(/n di/xie sxizo/menos2 o( *p(h=nos2 nh=son poiei=, pa/shs2 potami/as2 mei/zona nh/sou. Hinc Batava auris apud veteres pro duta. Martial. l. 6. Epigr. 82. v. 5.

Nam quod vulgo legitur severam, e glossa videtur huc transmigrasse [orig: transmigrâsse]. Nic. Lloydius. Eorum regio Batavia vulgo, Le pays de Holland. Regio tota admodum rigua et fertilis, abundatque omnibus ad delitias necessariis. Excusso [orig: Excussô] ante Saeculum Hispanico [orig: Hispanicô] iugo [orig: iugô] Res publ. porentissima evasit cum vicinis provinciis sub nomine Belgii Confoederati. Baudrand. Nannius Miscell. l. 10. ait in Hollandia multo infra terram ingentes arbores reperiri: unde quosdam opinatos esse, illic olim fuisse ingentes silvas, et vel vi ventorum vel terrae motu concidisse, atque adeo ipsam Hollandiam olim Holthlandiam esse dictam: sic etiam antiquissimis libris eam ap pellari; auctor est Mart. Dorpius, irridens eos, qui Hollandiam, a cavitate terrae, nominari putent. Alios etiam ait, a foeno putare eam Hoylundiam, quia pascuosa est. Aliis dicitur quasi Hot-land. Batavos autem ab ea plaga, quae etiamnum linguo [orig: linguô] eorum Der Betovve dicitur, vocaros credit Adolph. Metkerchus c. 14. de vet. pronunc. L. Graecae. Imperito quidem Latinorum vulgo liceat omnem Hollandiam Bataviae nomi- ne appellare; eadem [orig: eâdem] scil. ratione, eodemque [orig: eôdemque] iure, quo [orig: quô] Belgicam nunc vocant id tertarum sparium, quod 17. Provinciis distinctum, dimidium sui in germaniae solo obtinet; cum antiquitus omnis Belgica cis Rhenum constiterit; quoque [orig: quôque] iute Pannoniam dicune Hungariam, quae tamen vix tertiam sui parrem in vereri Pannonia censeri potest. Vide quoque B. Rhenanum Rer. Germ. Nov-Antiq. l. 1. et ad eum Notas eruditas Ottonis Icti haud pridem editas.

Alcmaria, Alemaer. Amsterodamum, Amsterdam. Briela, Briel. Delphi, Delsi. Enchusa. Gouda. Gertrudenbergae. Goricum, Gorcum. Haga, pagus maximas, ubi Comicia, Gall. la Haye. Harlemum, Haerlem. Horna. Lugdunum, Leyden. Roterodamum. Traiectum inferius et Ultraiectum, Utrecht. Verum haec proprie non est urbs Hollandiae, sed facit duminium disiunctum.

BATAVIA [2] seu insula Batavorum, Mosa parte quadam [orig: quâdam] Rheni recepta [orig: receptâ], quae appellatur Vacalis, insulam efficit Batavorum, ut Caesar l. 4. Bell. Gall. c. 10. scribit. Vacalis vel Vahalis vulgo dicitur Wale vel Wael, Rhenus Rhyn. In Rheno ipso prope centum millium passuum in longitudinem nobilissima Batavarum insula et Canenesatum, art Plin. l. 4. c. 15. Nimirum ea insula a Batavis et Cannenefatibus incolebatur: sed qura maiorem insulae partem Batavi obtinebant, nomen ci suum dedere [orig: dedêre], et dicta est insula Batavorum, ac Batavia. Id nos Tacitus docet in l. 4. Hist. c. 12. hisce verbis: Batavi, donec trans Rhenum agebant pars Cattorum.; seditione domestica [orig: domesticâ] pulsi extrema Gallicae arae vacua cultoribus simulque insulam inter vada sitam occupavere [orig: occupavêre]: quam mare Oceanum a fvonte, Rhenus amnis tergum ac latera circumluit. Ibid. c. 15.

Caninefates partem insulae colunt; Cens origine, lingua [orig: linguâ], virtute pur Batavis; nitmero [orig: nitmerô] superantur. Eginhardus scribit, in Vita Caroli Magni, Vahalem fluvium Batavorum insulam a parte Meridiana praeterfluere. In tabula Theodosiana vocatur Patavia pro Batavia, et fluvine Patabus pro Batavus, (uti Dio Patavos *pataou/ous2 pro Batavos norninaverat:) ac ibidem Batavia sie describitur. Foro Hadriani 12. Flenio 18. Tablis 12. Caspingio 18. Grinnibus 6. Adduodecinuem 18. Ex quibus Forum Hadriani Voorburg nunc dicitur, quasi Foorburg: Flenium vel Flevum castellum Delft, oppidum elegantissirnum, impositum Fossae Flierensi, de Uliet sive Fliet dictae, ante 500. annos factae, ut ait Grotius adversus Cluverium, qyi Fossam Corbulonis eam esse exsistinisbat. Tabulas vel Tablas vicum Alblas Cluverius exponit; Caspingtum, castellum Giessenburg; Grinnes Rhenen vicum; Vadam sive Adduodecimurn Wageningen. Grinnes et Vadam, in l. 5. Historiar. c. 20. memorat Tacitus cum Batavoduro, et insulam Baravorum palnstrem humilemque esiet ait; et in sua Germania c. 29. Batavos non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colere, Cattorum quondam populum tradit. Progresiu temporis Insula Batavorum seu Batavia, corrupto [orig: corruptô] et mutilato [orig: mutilatô] nomine dicta est Batua. In Divisione Regni Lotharii A. C. 870. facta Batua ponitur inter Comitatum Testrebant et Hattuarias. Chronicon de Nortmannorum gestis, in anno 859. et Annales Bertiniani insulam Rheni Patavam nuncupant, ut supra tabula Theodosiana Pataviam. Batuam in anno 885. Annales Mettenses vocant. Godefridus illis obviam procedit ad locum Herispich, in quo Rhenifluenta et Vval uno [orig: unô] se alveo [orig: alveô] resolvunt, et ab invicem longius recedentes, Batuam provincias suo [orig: suô] gurgite cingunt. Hanc insulam ingredientes; soluto [orig: solutô] colloquio [orig: colloquiô] insula [orig: insulâ] excedunt. Quam Batuam provinciam et insulam non semel appellant; appellant iidem Annales ibidem et Frisiam A. C. 885, D. I. Hugo rebellare disponens contra Imperatorem, legatos ad Godefridum in Fresiam occulte dirigit. Nimirum frisii cum a Francis descivissent, Rhenum transgressi, in parte Bataviae consederant, et castrum Dorestate vel Baravodurum, ac Traiectum ad Rhenum inferius cognominatum praeter cetera loca occupaverant. Quare Beda citeriorem Frisiam vocat, ut distinguat ab ulteriore vel Transthenana Fresia, regione magnae Germaniae. Bedae, in c. 11. l. 5. Historiae, verbe haec sunt de Pippino Duce Francorum, avo Pippini Regis: Et quis nuper citeriorem Fresiam pulso inde Rathbedo [orig: Rathbedô] Rege ceperat; illo eos ad pradicandum misit. (Wilbrordum Presbyterum cum 11. sociis.) Quin et Annales Bertiniani Frisiam usque ad Mosam proferunt. Sic enim in anno 839. ibi legimus de tota Frisia uls et cis Rhenum: Ducatuns Fresiae usque Mosam. Cluverto Bataviae insulae superior pars vocatut vulgo de Betavv seu Betovv, alias Betuvve. Valesio Insula Batavorum est inter veterem alveum Rheni, ac Vacalem qui Mosa [orig: Mosâ] recipitut: et Betuviam la Betuve, Ducatus Gelreusis portionem, ac magnam partem Meridianae Hollandiae seu Sudhollandiae continet. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

BATAVIA [3] urbs Asiae in Iava iusul. sub Hollandis, ab A. G. 1619. antea Iacatra. Permunita est, in plano perferaci, et emporium celebre, cum castro et valido praesidio, Ibi residet Praefectus Generalis Societatis Holland. Indiae. Oriental. 15. leucis a Bantamo in ortum, 60. a Materano, in occasum. Crescit indies splendidior.

BATAVIA [4] vulgo Rivier Batavia, fluv. Asiae, in Carpentaria regione parte Terrae Australis recens ab Hollandis lustratus, sed tantum versus ostia.

BATAVODURUM oppid. German. inferioris in Batavis, Durostadium etiam Latinis dictum. Vulgo Wyck de Duersteden. De eo sic Vales. Batavodurum vel Dorestate, castrum vel (ut alii vocant) vicus Dorestate erat cis et ad Rhenum in parte ea Baraviae, quae a Frisiis Gente Germanica [orig: Germanicâ] occupata, ac Frisia citerior dicta est. In Appendice Chronici Fredegarii haec de Dorestate invenio: Pippinus contra Ratbodum, Ducem gentilem Frisionum gentis, adversus alterutrum bellum intulerunt castro Doreltate, illic belligerantes invicem anno [orig: annô] 697. in Annalibus Mertensibus castrum quod dicitur Dorestadum: in Annalibus Bertinianis, ad annum 834. emporium quod vocatur Doresiadus: in Chronico de gestis Nortmannorum nunc Dorastadum, nunc Dorestatum villa Frisiorum nuncupatur; in Annalibus Fuldensibus anno [orig: annô] 847. Dorestatum quoque. Hic locus itaque olim Batavadurum appellabatur, h. e. Batavorum ostium, seu introitus Bataviae. Tacitus eo [orig: eô] nomine utitur, quum Batavodurum, Grinnes, Vadamque, l. 5. Historiar. c. 20. cen loca vicina coniungit. Batavodurum ad Vacalim est, ut et Noviomagus. Vacalim autem vocant citeriorem vel Gallicum ramum Rhevi, qui Mosa [orig: Mosâ] recipitur. In usu sunt adhuc castri et emporii ambo nomina, vetus et recentius. Quippe nunc Batenburg dicitur, i. e. Batavoburgus vel Batavodurum; nunc Wiik te Duerstede, sive Wych te Duerstede; aut absolute ac simpliciter Dverstede, h. e. vicus Dorestate, vel Durostate. Et quidem Testrabanto vel Testrabento videtur attributum esse castrum Dorestate, et caput etiam eius exstitisse. Quippe Annales Bertiniani in rebus anni 839. prope Comitatum Batavorum, Comitatum Testrabenticum Dorestado memorant: qui Comitatus Testrebant vocatur in Divisione Regni Lotharii inter Reges fratres Ludovicum et Carolum. Notit. Gall. longitud 27. 15. latitud. 52. 10.

BATAVORUM Insul. vulgo Betuvve, pars Geldriae, inter fluv. Rhenum et Vahalim comprehensa, sat longa, non aeque lata, ubi nullum magni momenti oppid. Baudrand. Vide Batavia seu Insul. Batavorum.

Sum figuli lusus, rufi persona Baravi,
Quae tu derides, haec timet ora puer.

Vultus seu persona, pueris terrendis excogitata; cuiusmodi larvas terriculas vocat Lucillius, apud Lactantium l. 1. c. 22. ut infra videbimus, voce Terriculae. Vide quoque formido, Larvati, Masquae etc.

BATEA Teucri filia, uxor Dardani. Didoor. Sic. l. 5. Vide Steph. in Dardano.