CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CALAMUS [3] Aucupatorius, Graece ka/lamos2 i)ceutiko\s2, memoratur Propertio l. 2. Eleg. 19. v. 23.

Haec igitur mihi sit lepores audacia molles
Excipere et structo [orig: structô] figere avem calamo [orig: calamô].

Ubi structum calamum, vocat crescentem arundinem, uti alias haec venatio appellabatur. In aucupio enim, quod calamis peragebatur, harundo ad harundinem sic adtexi iungique consueverat, ut sensim cresceret, donec alitis eius, quae captabatur, alas viscum tangeret. Martialis sub lemmate, Calamus aucupatorius, l. 14. Epigr. 218.

Non tantum calamis, sed cantu vincitur ales,
Callida dum tacita [orig: tacitâ] crescit arundo manu.

*su/nqesin kala/mwn vocat vetus Epigramma, h. e. structuram calamorum, apud Salmas. item kalami=da o)rneo/foiton,

*ei)/ te su/ g' o)rneo/foiton u(pe\r kalami=da palu/nas2
*)icw=| o)reibate/eis2, ei)/te lagoktene/eis2)
*pa=na ka/lei, puni\ *pa=n lasi/ou podo\s2 i)/xnia fai/nei,
*su/nqesin a)kline/wn *pa=n a)na/gei kala/mwn.

Ubi su/nqesis2 kala/mwn est crescens harundo, quae tacita [orig: tacitâ] manu a)na/getai et crescit, donec avem attingat. *dounako/eis2 hinc do/los2 in alio Epigramm. itidem MS. dicitur:

*dounako/enta *kri/twn sunqei\s2 do/lon ei(=len a)oidou=,
*)he/ros2 ouk i)di/hn i)cobolw=n mele/thn.

Petronius, Textis arundmibus aves captabamus etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 118. et 1087. et infra, Calamus structus.

CALAMUS [5] Dulcis, Graecis recentioribus glukuka/lamos2, quae vox apud Myrepsum frequens; quibusdam est casia purgans, sed sine ratione. Haec enim proprie arundo non est, nec adeo dulcis, ut nomen ex dulcedine compositum vindicare sibi velut proprium debeat. Potius sic dici poslt arundo Indica seu Saccharina, de qua hodie saccharum conficitur et elicitur: sed nec hanc nomine illo [orig: illô] denotari, constat. Quidam de Indica mannae arundine vocem accipiunt, quam ka/lamon *)indiko\n, apud Charitonem vocari, notum: et certe glukuka/lamos2 et ka/lamos2 *)indiko\s2 infimi aevi Graecis idem. At coeteri ferme omnes Graeci in suis Lexicis glukuka/lamon exponunt lwto\n, et intelligunt fruticem Aegyptium, cui caulis instar calami geniculis carentis, ut et Fabae Aegyptiae, cui similis est, quam et ipsam loton quoque dictam, testatur Athenaeus. Lotus certe ille dulcis est, hodieque tradunt, eius caules ab Aegyptiis crudos mandi et dulces esse ac humidos, et proin per aestus sumptos valde refrigerando esse et humectando. Sed et calami quidam Aegyptii dulces edulesque, apud Theophrastum occurrunt etc. Quam in rem vide plura apud Salmasium praefatum d. l. p. 1301. et seqq.

CALAMUS [6] Erythraeus, apud Dionysium in rebus Indiae, quibusdam est Calamus Aromaticus Veter. quem e)ruqrai=on dici rentur, h. e. rubrum, quia optimum pur)r(o\n esse debere tradat Dioscorides, i. e. rufum. Sed e)ruqrai=os2 non est ruber, verum Erythraeus: Graeci enim nusquam e)ruqrai=on hac [orig: hâc] notione acceperunt, sed gentile nomen est ab *)eruqrh\ qa/lassa. Adde, quod Calamum hunc inter res edules nominat Dionysius, et in proceritatem non modicam surgere innuit, verbis u(/lai thleqo/wsin. Non itaque aromatica species ille calamus est, sed Calami Indici genus, ad ripas Indici seu Erythraei maris nascens, cuius radices esui erant Indis, propter eximiam et melleam suavitatem. Idem ibid. p. 1053. Vide quoque supra, ubi de Calamo Aromatico, et hic [orig: hîc] infra.

CALAMUS [8] Indicus, seu Arundo Indica, in versibus Varronis, qui apud Isidorum citantur,

Indica non magna [orig: magnâ] nimis arbore crescit harundo:
Illius e lentu premitur radicibus humor,
Dulcia cui nequeant succo contendere mella.

Dionysio Afro dicitur ka/lamos2 *)eruqrai=os2, in versibus, quos supra adduximus, ubi sucum eius potui iucundum dulcemque sumere consuevisse Indos ait; idemque est cum canna saccharina hodierna, e qua expressione sucus elicitur, dein coctione densatur, quem Sacchari nomine hodie novimus. Certe *)eruqrai=on pro Indico, apud Poetam illum saepius occurrit. Et Indicos calamos de genere certo harundinis dixere [orig: dixêre] Veteres, quae intus inanis et vacua non esset, sed plena ac solida; ut patet ex Democrito subditivo in Geopon. cuiusmodi omnino esse cannas, quae saccharum hodiernum gignunt, certum est. Sed et Strabo, in quodam Aethiopiae loco kala/mous2 *)indikou\s2 plures nasci prodit. Unde fides fit; certo huic arundinum generi nomen inditum, etiamsi apud Indos non nasceretur. Sic narrat Plinius, post Iubam, in quadam ex Insulis Fortunatis ferulas surgere ad arboris magnitudinem, candidas, quae expressae liquorem reddant potui iucundum: quas sacchari cannas esse, nemo dubitet, cum hodieque in illis Insulis eas nasci certum sit. Et quidem sucum ex his exprimi solitum ab Indis videm us, sed potui tantum accommodatum: Ars vero excoquendi huiusmodi succi mellei, qui ex cannis eliciebatur et coagulandi et mox in panes cogendi, prorsus veteribus incomperta. Vide Salmas. ubi supra p. 1018. et hic [orig: hîc] passim ubi de Calamo Dulci, Calamo Militari et Saccharo.

CALAMUS [9] Militaris, apud Plin. occurrit l. 16. c. 36. Calamis Orientis populi bella conficiunt: Calamis spicula addunt irrevocabili noxia [orig: noxiâ]? Mortem accelerant pinna [orig: pinnâ] addita [orig: additâ] calamis. Fitque et ex ipso telum aliud fracto [orig: fractô], in vulneribus. His armis Solem ipsum adumbrant. Propter hoc maxime serenos dies optant --- -- Ac si quis Aethtopas, Aegyptum, Arabas, Indos, Scythas, Bactros, Sarmatarum tot gentes, et Orientis,

inter res odoratas, quae in Syria nascuntur, una cum iunco, recensetur Plinio, l. 12. c. 22. ubi in convalle modica, iuxta lacum, cuius palustria oestate siccantur, tricenis spatio [orig: spatiô] stadiis, illos nasci tradit. Unde Syriacus dictus est; Idem Graecis Arabicus, Romanis Alexandrinus, alias Aromaticus, de quo vide supra.

CALAMUS [11] Scriptorius, in usum venit, postquam literae, quae prius incidebantur, pingi coepere [orig: coepêre]. Tum enim scribendi instrumentum primo fuere [orig: fuêre] arundinei calami, postea vero avium pennae; transiitque vox a Graecis, quamvis calamum illi numquam sumpserint, ad Romanos, Chaldaeos, Arabes, Aegyptios et Persas, uti docet Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 2. c. 50. Et quidem calamorum optimi habebantur, qui crescerent iuxta Memphim, Nilum et Gnidum. Plin. l. 16. c. 36. Calami Aegyptii chartis serviunt maxime cognatione papyri. Probatiores tamen Cnidii, et qui in Asia circa Anziticum lacum nascuntur. Hinc Cnidiae arundinis pro calamo scriptorio passim mentio, apud Poetas Graecos Latinosque. Auson. Cnidiae sulcus arundinis. Epigramma vetus in suppellectile Librarii,

*kai\ spo/ggon kala/mwn yai/stor' a)po\ *knidi/wn.
Et spongiam qua [orig: quâ] calami Cnidii absterguntur.

Niloticum calamum Appuleius celebrat, Met. l. 1. Ausonius similiter Melonis paginam, vel potius filtam, dixit. Nam Nilus olim Melo etc. Gerh. Ioh. Voss. de Arte Gramm. l. 1. c. 36. Habebant hi calama [orig: calamâ] multum cartilaginis et carnis, inde suriggi/a, polu/sarkoi dicti Dioscoridi, ubi de suriggi/a, calamo, et scalpello temperabantur, quod glu/fanon, smi/lhn, glufi/da, glupth=ra et glufi/a Graeci vocitarunt [orig: vocitârunt]. Vetus Epigramm. de suppellectile Notarii,

Item smi/lan donako/glufon, Ibid. Unde ipsi calami dia/gluptoi, temperati Plinio, h. e. acuti, etc. Vide infra, ubi de Scalpello Scriptorio. Findebantur autem illi in medio, et duos apices ostendebant, uti pennae, quibus scribimus, unde ka/lamoi mesoxidei=s2 calami in medio fisci, in Epigramm. veteri dicuntur, et in alio, ka/lamoi dissoi=si dia/gluptoi kera/essi, calami in duos apices fissi, etc. Quam in rem vide plura apud Salmas. ad Solin. p. 1044. et 1045.

Haec igitur mihi sit lepores audacia molles
Excipere, et structo [orig: structô] figere avem calamo [orig: calamô].

in veter. Epigramm. su/nqesis2 kkla/mwn, structura calamorum, aliter crescens harundo, idem est cum Calamo i)ceutikw=|, viscato seu aucupatorio, de quo dixim us.

CALAMUS [13] *suriggi/as2 apud Theophrastum, Syringias, apud Plinium ubi supra, Calamus vero totus concavus, quem vocant Syringiam, utilissimus fistulis: in Indice eidem fistulatorius dicitur, De sagittariis et scriptoriis et fistulatoriis calamis. Sed et in eo falsus est. Salmasio [orig: Salmasiô] iudice. Nam diserre ita dictum testatur Philosophus, quod totus esset concavus ad fistulae instar, minimumque haberet catnis et ligni, adeo que distinctus a)pi\ tw=n mestokala/mwn, h. e. plenis intus ac solidis, e quibus fiebant sagittae. Certum tamen, fistulas ex calamis compingi solitas, unde et kalami/nh su/rigc: Sed idem calamus, qui trbiis erat idoneus, idem et fistulis utilis, uti videre est supra, et hic [orig: hîc] paulo post, plura vero apud Salmas. praefatum d. l. p. 1299. et supra ubi de Calamo Scriptorto.

CALAMUS [14] Tibialis, seu Auleticus, dictus est, qui tibiis idoneus. Et quidem inter varii generis harundineta, quibus abundabat Orchomenius lacus, harundinem tibialis calami etiam gignebat, cuius duo genera Zeugita, et Bombycias; ille, quod ex uno eius intemodio binae tibiae dextra et sinistra, quod et tibiarum zeu=gos2, formabantur: iste, quod ex eo Bombyces, genus quoddam tibiae, fierent, dictus. Pars vero illa lacus, ubi optimi nascebantur calami huiusmodi, Pelecania appellata est, qua [orig: quâ] parte in paludem Cephisus etiam influit. Ut autem calamus auleticus utilis esset, inundans aqua biennio [orig: bienniô] minimum residere debebat: si plus permanfisset, eo [orig: eô] melior erat; Ubi vero maturius recessisset, harundo non bona fiebat toi=s2 zeu/gesi, paribus tibiarum, sed tantum bo/mbuci. Porro, cum Theophrastus arundinem in genere, ut coetera, in mares dividat ac feminas; ubi ad species et differentias venit, tibialem distare facit a coeteris, th= a)trofi/a th=s2 fu/sews2, quod inantor et gracilior sit, kai\ o(/los2 qh=lus2 th=| prosoyei, et totus femineus aspectu. Nam et latius folium habere et candidius, minus etiam lanuginis, quam coeterae; imo et reperiri, quae nihil habeant, eu)enouxi/as2 hinc vocitatatas, i. e. spadones, e quibus optima fieri tibiarum paria. Frebant autem duae ex uno intemodio, in zeugite, unde

ut ad zdgopoi+i/an calamus hic aptus esset, crassior evadere debebat, et in maiorem adolescere amplitudinem, inundatione per biennium manente, uti dictum: at in bombyce una tantum capiebatur, quae proin aeque longa erat, ac duae coeterae etc. Vide Salmasium ubi supra p. 117. et seqq. ut et hic [orig: hîc] passim.

CALANI Indiae populi ex quibus oriundos Iudaeos tradit Clearchus apud Euseb. Praep. Euang. l. 9.

CALANTICA [1] pagus Lusitan. Eborae urbi proximus, Arroiolas. Iac. Vasconc.

CALANTICA [2] teste Nomo [orig: Nomô], tegmen est muliebre, quod capiti innectitur. M. Tullius in Clodium: Tunc cum vincirentur pedes fasciis, cum calanticam capiti accommodares. Cael. Rhodig. Antiq. lection. l. 16. c. 10. ex Euripide ac Herodoto docet, mitram esse, genus fasciae, sive taeniae, quo [orig: quô] caput obligetur: quam eandem cum Calantica fuisse, docet Servius ad Aeneid. l. 9. v. 616 Similiter Lyrano ad Iuditb. c. 10. muliebre id capitis tegmen est, quod alias Mitra dicitur, ipse Cuffan vocat, Galli Goiffe. Et suffragatur idem Servius ad Aen. l. 10. ubi ridentur Troes obsessi, habentes redimicula mitrae: quemadmodum Idem l. 4. in Paride, cum semviro comitatu, ridet Iarbas. Servius enim pileum contraponit mitrae; et hanc muliebri capiti tegendo, illum virili, attribuit. Vide Solerium de Pileo sect. 6. et infra ubi de Mitra. Salmasio melius Calautica dicitur. Ita enim Glossae, Calautica, ei)=dos2 zw/nhs2; ex Graeco kaluptixh\. Vide eum ad Solinum p. 556. ut et infra ubi de Mitris ac Phrygiis tiaris.

CALANUS [1] Philosophus ex Gymnosophistis Indis, qui secutus Alexandrum Magnum extra Indiae fines, cum apud Pasagardas an. aetat. 83. aegrotare coepisset, facta [orig: factâ] pyra [orig: pyrâ], et aurea [orig: aureâ] lectica [orig: lecticâ] superimposita [orig: superimpositâ], in ea cubans spectante toto [orig: totô] exercitu, in aciem disposito [orig: dispositô], et certis hominibus fragrantissimos odores pyrae affundentibus, combustus est, sine ullo doloris indicio, stramentis opertus. Fertur, cum Alexander M. rogaret eum, si quid vellet, dixisse: Propediem Te videbo. Quod etiam contigit, nam in Babylone paucis post diebus Alexander mortuus est. Arrian. Indi, inquit Suidas, quemque spientem Calanon vocant. Ceterum de huius hisputatione et interitu plura vide apud Diodor. Sic. l. 17. Q. Cart l. 10. Arrian. l. 7. Valer. Max. l. 1. c. 8. ex ext. 10. Strab. l. 15. Casaub. p. 206. Hinc dicti Calani, Philosophorum, ut quidam volunt, secta: Nominis origo in obscuro est; a Chalne; civitate a Nimrodo aedificata, quae Senioribus *xala/nnh, Eustathio xala/nh, cuius et in sacris mentio, sunt qui illam arcessant: ut Calani appellati sint, sicut a loco Babylonii, Peripatetici etc. Georg. Hornius Hist. Philos. l. 2. c. 9.

CALAPIS Pannoniae memorandus amnis in Saum influens, iuxta Scissiam, gemino [orig: geminô] alveo [orig: alveô] insulam ibi efficiens, quae Segestica appellatur.

CALARIS [1] Sardiniae primaria civitas, in 4. partes dividitur; media fortissimo [orig: fortissimô] muro [orig: murô] septa proprie Calaris est, ea quae Orientem spectat novum oppidum; ea quae Meridiem respicit, La La Glaipola, et quarta, quae ad Occasum vergit, Stampax nominatur. Suntque hae 3. partes suburbia quaedam, et appendices urbis Calaritanae. Calaris Hirtio, et Carallis Ptolemaeo. Florus, l. 2. c. 6. eam urbem urbium vocat. populi Calaritani. Vide Caralis, et infra.

CALARIS [2] urbs triplex, cum portu capacissimo, in mari Africo. Sub Hispanis cum tota Insul. ab A. C. 1330. quo [orig: quô] capta fuit a Iohanne II. Arragonum Rege; ab ea pars Australis Insul. dicitur promontor. Calaritanum. Ab Arborea 50. milliar. in Ortum. Baudrand.

CALARO fluv. vel amniculus Galliae, inter Lugdunum et Viennam in Rhodanum decurrit, contra castrum S. Symphoriani S. Saforin, et priscum nomen una [orig: unâ] syllaba [orig: syllabâ] truncatum retinet: Garon enim dicitur. Alluit Prisciniacum vulgo Brignais, alias Brigniez: quaedam tamen tabulae refragantur, quae Prisciniacum non ad fluv. Calaronem, sed ad amniculum Bicoum Bieu, qui in Calaronem labitur iamiam Rhodano accessurum, collocant. Hadr. Vales. Notit. Gall. in voce Prisciniacum.

CALAROGA oppidul. Dioecesis Oxoniensis, in Hispania et in Castella veteri, patria Institutoris Ordinis Praedicatorum Dominici.

CALARONA [1] locus Antonino quidem non memoratus, antiquus tamen. In illo tribunum et cohortem loct Lib. Notit. ita enim ille: In provinc. maxima Sequanorum, Tribunus cohortis primae flaviae Calaronae. Manet hodieque nominis vestigium in arce, Glerolles, vel Gleroule, ad lacus ripam, prope vicum S. Symphoriani, in praefectura Lausannensi. Vicus ne fuerit olim, an oppidum, an castrum potius? in incerto est. Ioh. Bapt. Plantinus Helv. Nova Antiq.

CALARONA [2] quoque Glarona, oppid. Helvet. ad Sarneff. amnem, foedus iniit cum reliquis pagis, A. C. 1351. Vide Glarona.

CALARUS insula, alias Alopecia, vel Atopeconnesus, alias Calerus civitas est dicta. Steph.

CALAS ab Alexandro Magno Paphlagoniae ac Enetis praepositus. Videtur is esse, qui Diodor. Sic. l. 17. vocatur Callas, in Troade a Persi superatus, confugit deinde Rhoetium. Filius fuit harpali, praefuit mille et cotingentis Thessalis Regem in Asiam secutis. Ibid. f. 571.

CALASARNA Lucanorum urbs, nunc Capana in Calabria. Aliis est Campana, oppidul. Calabriae citerioris iuxta amnem Lacanetum 4. millar. ab Umbratico.

CALASIRIS pars Aegypti, unde incolae Calasirii. Steph. Herodotus alterum genus militum (cum alterum Hermotybios appellet) hoc [orig: hôc] nomine vocat: quos duos militiae ordines magnus ille Sesostris inflituit, illisque post reditum ex Asia, in operae fortiter navatae praemium, Feuda concessit, ac Nomos certos hanc in rem assignavit. *oi/te *(ermotu/bies2 kai\ oi *kalasi/ries2 kaleo/ menoi *maxairofo/roi,

ei)si\n *ai)gupti/wn mou=noi ma/ximoi. hermotybies et Calasiries, qui vocantur Ensiferi, soli sunt Milites ex Aegyptiis, Ibid. l. 6. c. 31. Et quidem Calasiriorum Nomi erant, Thebaeus, Bubastites, Aphthites, Tanites, Mendesius, Sebennites, Athribites, Pharbaethites, Tmuites, Onuphites, Anytius, et Myecphorites. Numerus fuit 250000. neque illis fas erat artificio ulli operam date, sed solum rei militari vacare, filio [orig: filiô] a patre discente, Idem l. 2. c. 166. Ex illis mille, uti totidem Hermotybiorum, annuo [orig: annuô] satellitum munere circa Regem fungebantur; quibus praeter aruras XII. a vectigalibus immunes singulis concessas, dabantur viritim quottidie panis tosti quinaemnae, bubulae carnis binae, vini a)rusth=res2 quatuor. Idem ibid. c. 168. Vide Ioh. Marshamum Canone Chron. ad Sec. XV. ubi de Aegyptiorum Militia, et infra ubi de Feudo Militari.

CALATA [1] seu GALEATA, Antonin. oppid. Siciliae medium inter Pactas ad Occidentem et Troynum ad Ortum, 25. mill. pass. populi Calatini. Calatia, altera, urbs Siciliae mediterranea, Ennae urbi finitima. Calatagirone Clusio. Ferrar. Intra montes, crevit ex ruinis Zoticae, habetque vicinum Achatem fluv. in Africum mare se exonerantem.

CALATA [2] primo omnia Comitia apud Romanos dicta sunt, a Graec kale/w, id est, voco: underudis vetustas calare dixit. Postea vero cum in usu vox esse desiisset, retentum est nomen Calatorum Comitiorum in his tantum, quae pro Collegio Pontificum habebantur, vel testamentorum causa [orig: causâ] fiebant: idque religionis cuiusdam et antiquitatis ratione. Vide A. Gellium l. 15. c. 27. Theophilum Institut. l. 2. Iohannem Rosinum Antiqq. Rom. libro 6. capite 1. etc.

CALATAGIRONE Bonaventura, Franciscanorum Generalis, a Clemente VIII. Patriarcha Constantinopolit. designatus, Galliae Regem cum Hispanis, reconciliando operam navavit. Vide Bonaventura.

CALATHE [1] vulgo GALATA, insul. maris Africi Numidico sinui adiacens. Aliis esse videtur la Goletta insul. cum arce in ora sinus Tunetani, ab Hispanis diu possessa, et superioribus annis ob nimiam distantiam amissa.

CALATHE [2] vulgo CALATHUSAM, vocant nomen urbis ad Herculis columnas sitae. Steph.

Nos Satyrus, nos Bacchus amat, nos ebria tigris,
Perfusos dominilambere docta pedes:

Calices vinarii sunt, quos in Bacchi sacris adhiberi consuevisse, discimus, ex Virgilio Ecloga [orig: Eclogâ] 5. v. 69.

Et multo inprimis hilarans eonvivia Baccho,
Ante focum, si frigus erit: si messis in umbra.
Vina novum fundam calathis Arvisia nectar.

Alias idem cum quasillo calathus; quem de floribus idem usurpat, Ecl. 2. v. 46.

Quod surgente die mulsere [orig: mulsêre] horisque diurnis,
Nocte premunt: quod iam tenebris et sole cadente,
Sub lucem exportant calathis.

In nuptiis apud Athenienses, puerum egregia [orig: egregiâ] forma [orig: formâ] et insigniter ornatum, cum calatho omnis generis dilitiosis fructibus pleno, triclinium ingredi et exclamare solitum coram Neogamis, e)/fugon kako\n, eu(=ron a)/meinon, Effugi malum, inveni melius, legimus: qua de re infra aliquid ubi de Nuptialibus ritibus. Mysteriorum vero die, in eadem civitate a iugo boum quasillum seu calathum vehi consuevisse, dicemus ubi de mense Septembri. Apud Catullum, Epigr. 65. v. 319. virgati dicuntur Calathi, quod virgis viminibusque conficerentur etc. Apud Ovidium descriptione frosae, calathi idem, quod calices aliis,

--- --- prima dies ostendit spicula florum,
Altera pyramidas nodo [orig: nodô] maiore tumentes,
Tertia iam calathos.

Sic Plin. l. 21. c. 5. de lilio, Candor eius eximius, foliis foris striatis, et ab angustiis in latitudinem paulatim sese laxantibus effigie calathi, resupinis per ambitum labris. Nempe a similitudine calicum, tw=n khlu/kwn, vasorum, quibus bibitur, qui et calathi, utrumque vocabulum ad flores translatum est. Salmas. ad Solin. p. 102. Hinc *kalaqi/nh, nomen Melitaeae catellae, apud Adaeum, quod in calatho seu quasillo circumferrentur, vide infra Melitaei catelli: et *kalasqismo\s2, saltationis species cum calatho seu canistro, apud Iul. Caes. Scaligerum, Poetic. l. 1. c. 18. Vide quoque infra Quasillariae.

CALATHUSA Insul. inter Chersonesum, et Samothracem deserta Plin. l. 4. c. 12. Item insul. in Ponto. Steph. Et Arabiae Desertae opiid. Ptol.

Oppidani Calatini, liv. l. 22. c. 61. et l. 26. c. 33. Coloniam huc deduxisse C. Iulium Caesarem auctor est Appian. Alex. Unde Cicer. ad Att. l. 16. Ep. 8. octavianus veteranos, qui Casilini, et Calatiae sunt, perduxit ad suam sententiam. Ipse appianus Civil. l. 3. O de\ *kai=sqar *)oktaoui/os2 e)r *kampani/an h)/ei pei/swn ta\s2 po/leis2 strapd/emw=n ta\s2 u(po tou= patro\s2 w)|kisme/nas2 kai\ e)/peise *kalati/an prw/thn, e)pi\ d' enei/nh| *kasili=non. Nic. Lloydius. Baudrando urbs est Regni Neapolitani in provinc. Terrae laboris, prope Vulturnum fluv. et sensim deficit.

CALATHIBILIOTTA pagus Siciliae, memoratus Anonymo Monacho Casinensi in Chr. A. C. 1994.

CALATINA Viola, apud Plin. l. 21. c. 6. E sativis maxima auctoritas luteis --- genera iis Tusuclana et quae marina appellatur, solio [orig: soliô] aliquanto latiore; sed minus odorato [orig: odoratô], In totum vero sine odore minutoque folio. Calatina, munus autumni, coeterae veris. Proxima ei caltha est et concolor. Amplitudine vincit et numero [orig: numerô] foliorum Marinam quinque non excedentem. Nomen habet a Calatia oppid. Italiae, de quo dictum. Quo [orig: Quô] pacto [orig: pactô] demit laborem herbariis quaerendi, und dicta sit, et quare Calathiana, quam proin a calathis deducunt et eandem cum thylacitide faciunt., Salmas. ad Solin p. 1160.

CALATIS oppid. in maritima regione Ponti. Steph. Item Thraciae civitas. Plin. l. 4. c. 11. quae antea Aceruetis vocabatur.

CALATRAVA [1] urbecula Castellae novae, ad Anam fluv. alias munita. Hinc tractus adiacens campus Calatravae, et Ordo militatis Equitum Calatravae. 3. leuc. a Civitate Regia, 4. ab Almagro.

CALATRAVA [2] Ordo militaris in Hispania institutus a Sanctio III. Castellae Rege. Hic enim cum arcem validam Calatrava Mauris Andaluziae eripuisset, eius desensionem Templariis obtulit, qui eam tueri desperantes Regi restituere [orig: restituêre]. Abbas autem Raimundus, Cistertiensis, pluribus egregiis viris stipatus, munus hoc in se suscepit, unde Ordini initium, A. C. 1185. Sub Alphonlo Nobili dein plurimum auctus, magnos Magistros habere coepit. Usque ad annum 1489. quo [orig: quô] Magisterium hoc a Ferdinando et Isabella coronae innexum est. Hodieque 24. beneficiaria praedi huius ordinis equitum in Hispania reperire est. Paulus III. illis coniugium permisit. In pectore rubram gestant crucem. Rodericus de Toledo, Mariana, Fauyn. Baronius, et Phil. Iac. Spenerus Arte Herald. Parte General.

CALATUM melius Calacum, Albionis insul. oppid. Tadcaster et Helcaster Lhuydo. Aliis Overburrow, lacus agri Lancastrensis, inter Lonum et Laceum, amnes. Camdeno videtur Wheallep castle in regione Westmariae.

CALAVIUS Sabinus, duodecimam legionem in Armenia, sub Caesennio Paeto, rexit. Apud Tacitum l. 15. Annal. c. 7. Ubi tamen magis placet Fulvio Ursino Flavius Sabinus.

CALAURIA vulgo Sidra, teste Sophiano [orig: Sophianô], insul. sinus [orig: sinûs] Argolici contra Troezenem, ubi Demosthenes Antipatri persecutionem fugiens accepto [orig: acceptô] veneno [orig: venenô] obiit. Ibi Diana Colebatur. Ovid. Met. l. 7. v. 384.

De qua Proverbio datus locus, Pro Delo Calauria: In mutui benificii memoriam. Fertur enim Neptunus cum Latona pemutationem fecisse, et data [orig: datâ] Delo [orig: Delô] Calauriam habitasse [orig: habitâsse]. Eius meminit Dionysius v. 944.

Vide Schol. Ad locum. Item Insula parva, iuxta Cretam, a Calauro Neptuni filio dicta. Vocabatur etiam Irene. Steph.

CALAZOPHYLACES Graecorum Sacerdotes, qui grandines cum instarent, specularentur. Hi enim agni, vel pulli sacrificio [orig: sacrificiô] avertere credebantur: Sed si aguus vel pullus defuisset, digitum graphio [orig: graphiô], stylove [orig: stylôve] feriebant, atque inde fuso [orig: fusô] sanguine litabant. Hos Cleon instituit, ut videre licet in Gyraldo. l. de Diis Gentium. Lege Chalazophylaces xa/laza. grando. Nic. Lloydius.

CALBEUM vel CALPEUM, item GALBEUM, apud Veteres ornamentum fuit vel armilla, qua [orig: quâ] ob virtutem donabantur milites: a voce Graeca ka/rpion; unde karpi/ous2 o)/feis2 et e)pikarpi/ous2 Graeci dixere [orig: dixêre] armillas in modum serpentis contextas. *ka/rpion enim vocabant id omne, quod xeiro\s2 karpo\n vinciebat: id quod armillae proprie faciunt. Vocem usurpat Festus, Calbeos, armillas dicebant quibus triumphantes utebantur, et quibus ob virtutem nobiles donabantur. Optimae Glossae, Calbea, ko/smia. Inde galbeum vocavit Sucton. c. 3. remedia lana [orig: lanâ] involuta: cuiusnodi remediis quod assidue uteretur Galba, ea in brachio vicem armillae gestans, more illius temporis, nomen hoc inde est adeptus, Salmas. ad Lamprid. in Alexandro Sev. c. 41. Postae ad quaevis ornamenta, etiam equorum vo translata. Gloss. Latino-Graecae: Calbae, ko/smia i(/ppwn, ubi Rigaltius ad Onosandrum, Calbei restituendum censet vel Calbea, etc.

CALBIS Cariae amnis. Pompon. l. 1. c. 16. Ubi libri veteres vocant Galbiam, non Calbin. Graecis est *ka/lbis2, et *ka/lbios2, ac forsan etiam *kalbi/as2. Stephanus et *kalaino\n fuisse dictum prodit. *ka/lbios2, inquit, krh/nh *luki/as2, h(\n kai\ *kalaino\n fasi. Nihil in his verbis estmutandum. Nam *kalainw/ mater Tragasiae fuit, ex qua natus Caunus et Byblis. Colligere id est, ex versibus istis, qui apud Parthenium exstant, quos emendatos adscribit Is. Voss. Notis ad Melam loco [orig: locô] dicto [orig: dictô].

*au)ta\r o(/ge prote/rwse kiw\n *oi)kou/sion a)/stu
*kti/ssato. *tragasi/h de\ *kalainou=s2 ei)/xeto paid\i,
*(\h oi(/ *kau=non e)/tikten a)ei\ file/onta sqe/mistas2,

Deae huius, quae ad Miletum sita est, meminit Steph. Ut autem ad Galbin fluv. revertamur, is et aliud habet cognomen, Indum quippe vocat Plin. l. 5. c. 28. additque eum ortum in Cyburatis, 60. alios recipere fluvios, et plus quam 100. torrentes. Nomen hhic amni dedit Indus quidam ab Elephanto excussus, ut ex Livio, l. 38. c. 14. constat. Verum et alio [orig: aliô] olim nomine notum fuisse fluvium existimo, Mausoli nempe. Hoc non aliunde conicio, quam ex nugatore illo, qui, sub nomine Plutarchi, libellum de fluminibus composuit; qui Indum fluv. illum nempe, qui est in India, prius Mausolum dictum fuisse tradit. Legerat proculdubio istud de hoc Cariae Indo. Nulli autem nirum videri debet, Mausolum flumen esse in Caria, cum etiam universi olim Cares Mausoli dicti fuerint. Nic. Lloydius.

CALCAGNINUS Caelius, Ferrariensis, eruditione inclitus, vide supra Caelius.

CALCANDI hostium vel corpora vel cadavera ritus in signum plenae de illis victoriae reportatae, usitatus olim. Spartian. in Severo, c. 11. Equum praeterae, ipse residens super Albini cadaver egit, expavescentemque admonuit, ut effrenatum audacter proteret. Quo alludens Propert. l. 1. El. 1. v. 1.

Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Et caput impositis pressit amor pedibus:

a puella se captum, ab amore triumphatum, indigitat. Statius in Equo max. Domitiani, l. 1. Sylv. 1. v. 51.

Nempe corporis calcandi mos plerumque in hoc compendium cogebatur, ut in collum tantum pes poneretur. Mich. Glycas Annal. Tom. 4. de Diogene, Diogenes Imperator in hostium denique potestatem venit, vinctusque ad Sultanum ducitur. Ille solio [orig: soliô] suo [orig: suô] desiliens, pro more calcata [orig: calcatâ] Diogenis cervice, cum de terra erigit, amanterque complectitur. Unde videmus, necessariam habitam ad plenae victoriae usurpationem hanc calcationem, etiamsi animo [orig: animô] crudeli non fieret. Et Eutropius de Valeriano l. 9. c. 6. Valerianus Imperator captus apud Persas ignobili servitute consenuit. Nam quamdiu vixit Rex eiusdem provinciae, incurvato [orig: incurvatô] eo [orig: eô], pedem cervicibus imponens solitus erat equum conscendere. Quae tamen posteriora verba assuta aliunde sunt, cum melioribus Eutropii codicibus non insint, neque a Graeco translatore Paeanio agnoscantur. Victorini, seu Victoris Iunioris ista potius fuerint, apud quem eadem leguntur. Sed et orosius de conculcatione assentitur, l. 7. c. 22. Gotfridus item Viterbiensis in Chron. et Ioh. Tzetza Chiliad. 2. cum ait,

*to\n *r(wmai/wn a)/nakta h(tth/sousin oi( *pe/rsai,
*trakh/lw| de\ path/sousin, o+ia dedoulwko/tes2.

Vide quoque Gerbertum Ep. 18. Sibyllam apud Lactant. l. 7. c. 18. Aelian. Variar. l. 10. c. 22. Virgilium comra Eutychem l. 1. Alios Imo et in Sacris, vestigia moris huius. Ita enim legimus Iosuae c. 10. v. 24. Cumque Reges ad eum captivi perducti forent, omnes vocavit Israelitas, aitque exercitus principibus: ite, pedibus calcate colla istorum Regum. Vide quoque Psalm. 110. v. 1. et 1. Cor. 15. v. 27. Cuius ignominiae memoria ut ad posteros quoque perduraret, statuas ita effictas, legimus apud Pausaniam. Quam in rem pulchre Prudentius in Symmachum l. 2. v. 555.

Frustra igitur currus summa miramur in arce
Quadriiuges, stantesque duces in curribus altis,
Fabricios, Curios, hinc Drusos, inde Camillos,
Sub pedibusque ducum captivos, poplite flexo [orig: flexô].
Ad iuga depressos, manibusque in terga revinctis,
Et suspensa gravi telorum fragmina trunco [orig: truncô].
Si Brennum, Antiochum, Persen, Pyrrhum, Mithridaltem?
Flora, Ceres, Matuta et Laurentina subegit.

Etiam picturis idem repraesentatum, exemplum docet pene Auctoribus perniciosum, apud Scriptorem Expeditionis in Asiam Friderici I. ipsi coaevum: Dum haec agerentur apud Adrianopolim, qui erant in urbe Philippopoli, iam circa remotiores partes terris et urbibus subiugatis, regionem Granitz ingressi sunt. Ubi, quoniam in picturis Templorum atque aedium viderunt Graecorum imagines equitando peregrinorum cervicibus insidere, totam terram praeda [orig: praedâ] et incendio [orig: incendiô] vastaverunt. Cuiusmodi conculcationis nomine, vovebatur hostium cervices sive regua sub pedibus suorum videre Principum. Ut Corippus l. i. v. 60.

Barbara Romanos augebunt bella triumfos,
Regnaque sub vestris venient fortissima plantis.

Ipsum autem in media victorem pinxerat aula
Effera Wandalici colla Tyranni etc.

CALCANEA Camelorum in delitiis Veter. Ael. Lampid. in Heliogab. c. 19. Comedit saepius, ad imitationem Apicii, calcanea camelorum et cristas vivis gallinaceis demptas etc. Nempe haec cupediariis fuisse expetita non multo magis mirandum, quam de cristis gallorum gallinaceorum: quas hodieque ab iis, qui palatum eruditum habent, cupidissime constat expeti. Tenera illa esse natura [orig: naturâ] sua [orig: suâ] Herodian.

docet l. 4. c. 15. *(ai ka/mhloi ma/lista e)/xousin a(pala\ ta\ pe/lmata, Cameli maxime tenera habent calcanea. Coeterum camelis vesci, non commune olim omnium populorum, sed paucorum proprium fuit, ut Arabum et Saracenotum et omnis barbariae eremi, ut ait Hieronym. adv. Iovinian. l. 2. populi Septentrionales abhorrebant. Heliogabalum vero multa de Saracenis et Arabibus traxisse instituta, propter locorum, ubi natus est et educatus, viciniam, non mirum. Casaubon. ad loc.

CALCARIA [1] urbs Ducatus Clivensis parva, sed lepida, 1. leuc. a Rheno, 2. a Clivia urbe. Sub dominio Electoris Brandeburgici, ad amnem Men.

CALCARIA [2] locus inter Massiliam, et Fossam Matianam. Item Angliae oppid. Antonin. Kalcacester Bedae, teste Ortelio [orig: Orteliô], Aberford Camdeno, est autem in agro Eboracensi vel Tadcaster oppid. eiusd. regionis ad Wherfum fluv.

CALCARIA [3] ex argento, Scutiferorum; ex auro, Militum propria erant: quorum pedibus, cum armis accingerentur, solebant aptari. Hinc de Ludovici II. Regis Sicilaie et Caroli fratris eius militia agens, Auctor Historiae Caroli VI. Galliae Regis: Eos accingit, inquit, baltheo militari, et per Dominum de Chauvigniaco calcaribus deauratis iussit Rex Carolus insigniri. Atque ita fuisse veter. Francorum calcaria, auctor est Iohannes Puricellus in Monum. Ambrosianae Mediol. Basilicae p. 71. quo [orig: quô] loco [orig: locô] tumulum detectum et apertum Bernardi Regis Italiae, Pipini filii describit: Sed et Bernardi pedibus ita calceatis aurata indurunt calcaria, ex aere, quod nos vulgo Rame nominamus. Figurae tamen illa et aut parum admodum ab hodiernis et nostratibus diversae: in exterioris cornu extremitate parvum erat et rotundum foramen, e quo superne fibula, inferne autem ansula eodem ex aere pendebat. Ansulae consuta claviculo erat corrigia e corio, rubri pariter coloris, quae sub pede per alterum inferioris cornu foramen modice longum deducta et illi fibulae inserta, calcar pedi adstringebat. Rotula vero ex calcaris dorso modice prominens senis et perbrevibus cirum radiis acuminata vergit deorsum. Vide Car. du Frense in Glossar. et Not. ad Stabilim. S. ludovici l. 1. c. 118. Istiusmodi deauratis itauqe calcaribus ornatus Eques auratus dictus est, quae dignitas in M. imprimis Britannia hodieque viget. Cum autem Milites degradabantur, calcaria amputari iis solebant, uti habet Thom. Walsinghamus de Andrea Harclaeo Comite Carlilensi exauctorato et propter Maiestatis crimen suspenso: Nempe, inquit, primo degradatus est amputatis securi ad talos suos calcaribus et sic vicissim discinctus de baltheo militari, apud eund. Car. du Frense.

CALCE [2] occiput feriendi in saltatione, ritus, apud Veteres recentioresque in usu, memoratur Iul. Caes. Scaligero Peotices l. 1. c. 18. ubi de variis Saltationis speciebus: Omnium corruptissma Gaditana, --- Eius modos produnt tres, Chironomiam, a manuum agitatione: Halma, a saltu: Lactisma, a calcitratione. Nunc quoque Hispani calce occiput aliasque contingunt partes. item vestigio [orig: vestigiô] terram feriunt: id quod appellant Calceationem. manus complodunt: earum alterutra [orig: alterutrâ], aut utraque [orig: utrâque] in soni numerum pectus, femora frontem, calcem, os, terram pulsant: digitorum crepitu, tibiarum aut tympanorum momenta assequuntur etc. Vide quoque infra Lactisma: item Pila, ubi de eo lusus genere, quod a Calce Itali vocant; porro voce Pugil.

CALCEAMENTA deferendi seu praebendi ritus, indigitatur Auctori Chronici Regum Manniae, ubi de Olao Magno Rege Norwagiae, Murecardo, inquit, Regi Hiberniae, misit calciamenta sua, praecipiens er, ut ea super humeros suos in die Natalis Domini per medium domus suae portaret, in conspectu nuntiorum eius, ut inde intelligeret, se subiectum esse Magno Regi. Signum videl. subiectionis et obsequii hoc erat. Quemadmodum et Sponsus Sponsae olim, in obsequii pignus, calceamenta afferre et praebere consuevisse, legitur apud Gregor. Turonens. de Vitis Patrum c. 16. laudatum eidem Cat. du Fresne. Certe calceum domini solvendi seu exuendi, singulare servorum apud Hebraeos munus fuit: a quo more manasse [orig: manâsse] videtur loquendi illa, ad summam discipuli loquentis humilitatem Magistrique dignitatem exprimendam, formula, cuius ego non sum dignus, ut solvam eius corrigiam calceamenti, qua [orig: quâ] Marci c. 1. v. 7. alibique Iohannes usus est. Id quod ex eo item firmatur, quod aiunt Magistri, Omne genus operis, quod a servo domino suo praestandum est, id etiam a Discipulo Magistro suo est praestandum, praeter solutionem calcei eius, Gem. Babyl. ad tit. Cethuboth c. 11. fol. 96. a. Quod itidem de calceo exuendo ac induendo, intelligendum esse, monet Mamonides, apud Ioh. Seldenum de Iure Natur. et Gentium iuxta Discipl. hebraeorum, l. 6. c. 8. etc. vide quoque infra ubi de Leviro: et de Gentilium Christianorumque veterib. ceremoniis inter calceandum adhibitis, infra itid. voce Sputum.

CALCEGIUM locus Galliae, in Veliocassibus, ad Ittam fluv. vulgo Chacy; patria S. Ansberti Rotomagensis episcopi. Hadr. Vales. in voce Veliocasses.

CALCEI Initio nascentis Rei publ. Romanae, non modo servi, sed et Senatores ipsi nudis incedebant pedibus: et licet haec a)nupodusi/a, paupertatis videretur indicium, nihilominus clari quoque Imperatores, magnique Duces, in patientis animi tolerantiaeque bellicae argumentum, idem fecisse leguntur: Phocion apud Plutarchum, F. scipio et Germanicus, apud Corn. Tacitum etc. Quo quadrat institutum Lacedaemoniorum, apud quos Iuvenes calceis omnes carebant, quo expeditiores essent. Plut. in vita Lycurgt. Idem de Socrate legimus, de Catone Uticensi, de iis apud Iudaeos, qui nuptias recusabant: Imo et Nudipedalia festum apud Graecos, Romanos et Barbaros fuit, in quo discalceati omnes incedere sunt coacti. Postea, Calcei sacri erant, quibus soli Sacerdotes rem divinam facturi utebantur, de quibus vide Servium ad Aeneid. l. 4. v. 516. Allusit ad hunc ritum Mart. Capella 1. 2. Calceos praeterae, inquiens, ex papyro textili subligavit, ne quid eius membra pollueret

--- -- --- -- Et nobilis et generosus
Appositam nigrae lunam subtexit alutae.

A iam dictis Matronarum calceamenta differebaut: unde Hesyck. *sikuw/nia gunaikei=a u(po\dh/mata, Sicyonia, calceamenta muliebria: a mollitieit tantae inventoribus Sicyonits. Illos poiki/lon kai\ polume/likton u)po/dhma, calceum varium et convolubilem, facit Iul. Pollux l. 7. c. 22. Flav. Vopisc. in Aureliano, c. 49. Calceos mulleos et cereos et albos et bederaceos, viris omnibus tulit, mulieribus reliquit. Cum unguentis hoc genus calceamenti coniunxit Lucretius l. 4. v. 1118.

Graeci enim, quibus inventum istud debetur, pedes frequenter ingungebant. Color in Imperatorum claceis purpureus, virorum, nobilium inprimis, niger: matronarum albus: prostibulorum ruber: servorum gypsatus, seu cretatus fuit. Et altiores quidem muliebres, non minus ac viriles, suis ansulis, quae a pede per tibiam protendebantur atque crus obligabant, instructi. Tibull. l. 1. Eleg. 8 v. 14.

Quae et Graecorum consuetudo, ligatorum calceamentorum iam ab Homero mentione iniecta [orig: iniectâ], Odyss. l. 2. Ad crura autem sive ad sutas has ansas protensas fuisse, docet Virg. Ed. 7. v. 32.

Purpureo [orig: Purpureô] stabis suras evincta cothurno [orig: cothurnô].

Ut de militaribus quid addam, habebant illi clavos, quibus in terram defixis, in eodem vestigio staret miles, ad fugam minus idoneus, vide Ioseph. de bello Iud. l. 7. c. 3. Unde Calciarium pro donativo, quod militibus in emendos calceamentorum clavos conferebatur, apud Iureconsult. Clavatum fuisse dictum, observat Levinus Torrentius. Nec omittendi penitus calcei Venatorii, altiores reliquis, quo a luti iniuria essent tutiores: Comicorum ac Tragicorum, vide suis locis. Conficiebantur primum e corio crudo bubali, apud Xenoph. Anabas l. 3. et Carbatinae dicebantur. Dein fiebant ex aluta coccinea seu versicolore, aut cocco [orig: coccô] infecta: Tertio ex pelle haedina, udones vocitati. Porro ex subere, quod tamen ad sublevandos potius calceos altioresque reddendos forte inserviit. qualibus calceamentis Augustus, et Persae in universum usi leguntur, femineus inprimis sexus. Ex ferro quandoque constabant, qualem calceum Empedocli Agrigentino attribuit Alexander ab Alex. Genialium dier. l. 5. c. 18. Item ex aere, qualis eidem Philosopho tribuitur, apud Philostratum in Helladicis. Ex ligno item, apud Petronium Satyric. Ex corticibus arborum, quod Indis omnibus fuit sollenne, Philostr. de vita Apollonii l. 2. c. 9. Ex papyro, qualibus Aegyptii, ac praesertim Sacerdotes usi. Vide Herodot. l. 1. Ex argento, apud paulum Venetum de Region. Oriental. l. 2. c. 14. Tandem ex auro, gemmis et quidquid pretiosum erat. conflabantur, ut videre est apud Martianum Capellam passim. Species autem notissimae sunt, Sicynii, socci, soleae, cothurni, crepidae, sandalia, de quibus ultimis consuli possunt Lucianus de scrib. Historia, Donatus, Eugraphius etc. Alii ad has quinque species omne calceorum genus reducunt; Mulleos, Uncinatos, Perones, Cothurnos et Soccos, quae universae Turcarum hodiernorum aemulabantur calceamenta. Mullei, a colore dicti, Lunati quoque a fibula crescentem Lunam referente vocati sunt: quo respexisse quidam volunt Esaiam c. 3. v. 18. cum ait: In die illo auferet Dominus ornamentum calceorum Lunulas. Uncinati militum erant, an iidem cum caligis? Certe id suggerete videtur Aur. Victor de vita Imper. ubi de C. Caesare Caligula ait, Quia natus in exercitu fuerat, cognomentum calcei militaris, i. e. Caligulae, sortitus est. Perones, ad suras usque pertingebant, cum priores ad dimidium solum crus protenderentur, neque sibulas lunatas habebant, proin Calcei puri, quoniam ex puro corio facti, dici consueverunt: Hos magistratus ac in dignitate constituti gemmis exornare solebant. De Cothurno et Socco vide suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Totum pedem autem calceus texit: omnia vero id genus calceamenta, quibus plantae tantum infimae teguntur, coetera prope nuda et teretibus habenis iuncta, Soleas dixerunt: nonnumquam Graeca [orig: Graecâ] voce Crepululas. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 36. et in illud Th. Dempsteri Paralipomena. De utriusque vero sexus variis calceorum generibus, infra in vocibus Femina, ac Vir, et plura hanc in rem, apud Ben. Balduinum, l. de Calceo antiquo, ut et Iul. Nigronium de caliga Veterum. Addam saltem aliquid de Francorum Regum veteri calcetura, de qua sic Monachus Sangallensis l. 1. c. 36. Erat antiquorum ornatus, vel paratura Francorum, calceamenta forinsecus aurata corrigiis tricubitalibus insignita: fasciolae crurales vermiculatae et subtus eas tibialia vel coxalia linea, quamvis ex eodem colore, tamen opere pretiosissimo [orig: pretiosissimô] variata, super quae et fasciolas in crucis modum intrinsecus ante et retro longissimae illae corrigiae tendebantur. Qua [orig: Quâ] calceamenti specie Caroli M. apud

Alamannum, et Lotharii Imperator. effigies conspiciuntur, apud B luzium Not. ad Capitularia Regum Franciae p. 1280. Exactius pleniusque eam sic describit Ioan. Puricellus in Monumentis Basilicae Ambros. p. 70. ubi de Bernardi Regis Italiae Pipini filii tumulo effosso, Superstites, inquit, adhuc e corio rubro calcei utrumque pedem contegebant, iidemque ligneam quisque soleam, hinc inde coriaceis insutam, habebant. Tam vero apte presseque; ad suum quisque pedem, iuxta ordinem digitorum congruebant in acutum versus primorem digitum desinentes, ut calceus dexter non nisi dextro pedi, quandiu integer ille erat, sinisterque sinistro adaptari potuisset. Coeterum quisque calceus duabus tantum corii partibus invicem consutis pedem ita contegebat, ut anterior corii pars in supremam versus crura extremitatem aliquantulum scissa in longum esset, illicque pedi ligamine adstringeretur, ad eum prorsus modun, quo [orig: quô] rusticana hodie calceamenta factitari solent, apud Car. du Frense in voce Armiger, item Fasciola.

Haedina [orig: Haedinâ] tibi pelle contegenti
Nudae tempora, verticemque calvae;
Festive tibi, Phoebe, dixit ille
Qui dixit caput esse calceatum:

Est galericulus ex hirsuta haedi pelle, ad calvitiem dissimulandam, Phoebo huic adhibitus. Quod eadem [orig: eâdem] materia [orig: materiâ], qua [orig: quâ] calcei fierent, nomen adeptus. Meminit idem pellicei huiusmodi galeri l. 14. Epigr. 50.

Ne lutet immundum nitidos ceroma capillos,
Hac [orig: Hâc] poteris madidas condere pelle comas.

Ubi et alium Calcei talis usum innuit. Vide infra ubi de Galericulo et Galero.

CALCHA apud Plin. l. 25. c. 8. Est et buphthalmos similis boum oculis folio [orig: foliô] foeniculi circa oppida nascens fruticosa caulibus, qui et manduntur decocti. Quidam Calchan vocant. Ita veteres libri: dioscorides habet ka/xlan, Siculi ka/lqan dixere [orig: dixêre], unde Romani facto [orig: factô] nomine alium florem, sed similem, appellarunt [orig: appellârunt] caltham. Habet autem caltha haec, quae Graecis ka/lxa vel ka/xla, croceos flores in rubrum vergentes; unde bupthhalmo id nominis haesit, quod florem habeat colore xa/lkas2, quae caltha Latinis. Alias kalxh vel ka/lkh Graecis purpura; et ka/lxh quidem frequentius. Utin Nicandri Alexipharmacis, inter remdia, contra dorycnion,

--- --- stro/mbwn de\ polu\ ple/on, h)\ e)/ti ka/lxhs2,
Buccinorum autem multo magis, aut etiam purpurae,

(dapes medebuntur) et in Lycophrone v. 864. legas. pe/plouka/lxh| foruktou\s2, Vestes purpura [orig: purpurâ] infectas. Proinde Nicandri Scholiastes, ka/\xh, inquit, to\ a)/nqos2 e)sti\ h)\ zw=on w(=| *ba/=tetai h( porfu/ra, Purpurae flos aut animal est, quo [orig: quô] tingitur purpura. Et Polluci kalxai/nwn est tingens; Hesychio quoque, transpositis literis ka/lxh, est purpura. Quia vero conchylium marinum, ex quo purpura inficiebatur, non unius erat coloris; sed pro diversitate littorum, in quibus colligebatur, ita varii generis colores faciebat, ex eo ka/lxh non unum significavit purpurae genus, nec unius coloris. Erat atra purpura, erat livida, violacea, caerulea, rubra, lutea; unde et ka/lxh de his omnibus coloribus dicitur. Apud Strabonem, sandycis Armeniae pigmentum simile ka/lxh| dicitur, i. e. rubrae purpurae. Quo [orig: Quô] sensu accipitur, in Ara Dosiadae,

*(/olos2 ou) me libro\s2 i(rw=n
*liba/dessin oi(=a ka/lxhs2
*u(pofoni/h|si te/ggei.

Ubi sanguinem victimarum, in ara effusum, comparat puniceo ka/lxhs2 succo. In herba chrysanthemo vel buphthalmo, luteum colorem dsignat. proprie vero caeruleam purpuram notat, unde xa/lxanqon inde dictum, de cuius colore sic Plin. l. 34. c. 12. Color est caeruleus perquam spectabili nitore: idemque proin, quod Hebr. [gap: Hebrew word(s)] tachla, unde ka/xlh deflexum, t. et k. quae cognatae literae sunt, invicem permutatis. Vide quae supra diximus, de Caerulea purpura. Uti autem ka/xlh ex Hebraea hac voce originem trahit; sic ex illo ka/lxh vel ka/xlh Graeci infimae aetatis transposita [orig: transpositâ] syllaba [orig: syllabâ], fecerunt la/kxan, et pro colore rubeo posuerunt, eoque [orig: eôque] etiam nomine insignierunt [orig: insigniêrunt] Veterum anchusam, cuius radicem mulieres olim ad genas purpurissandas, seplasiarios ad unguenta coloranda, infectores ad lanam praeparandam, usos fuisse retro diximus. Vide infra in voce Lacca, et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. p. 1159. et seqq. et Sam. Bochart. Hieroz. Parte poster. l. 5. c. 14. quorum hic ab eadem origine ko/xlos2 quoque et kogxu/lion voces deducit. Quae ambo certe speciatim concham purpuratiam sonant, uti videbimus infra in voce Cochlea.

CALCHAS , antis, Graecus augur, Thestoris fil. (a quo Thestorides a Poetis vocatur) qui cum Graecis ad expeditionem Troiae profectus est: et quoniam divinandi arte plurimum praestabat, eius consilio [orig: consiliô] multa gesta sunt. Nam, cumin Aulide Gracecorum classis adversis ventis detineretur, Agamemnonem docuit, qua [orig: quâ] ratione Dianae ira placari poset, et ex serpentis augurio, qui in arborem surrepens, decem passeris pullos una cum matre devorarat [orig: devorârat], decimo [orig: decimô] demum anno [orig: annô] Ilium captum iri ostendit. Exortaque [orig: Exortâque] deinde ad Troiam pestilentia [orig: pestilentiâ], viam monstravit, qua [orig: quâ] Apollinis ira posset mitigari. Quapropter, inter ceteros Achilli acceptissimus erat, adeo ut eius praesidio [orig: praesidiô] plerumque defenderetur, praecipue vero, cum censuit Chryseidem patri reddendam esse. Tum enim Agamemnon non solum in vatem, sed etiam in ipsum Achillem infensus ferebatur. Diruta [orig: Dirutâ] autem Troia [orig: Troiâ] reversus cum Amphilocho Amphiarai filio, terrestri itinere Colophonem (urbem Ioniae) veniens, cum in luco Apollinis Clarii extra urbem apud Samum in

Mopsum praestantissimum augurem incidisset, artis peritia [orig: peritiâ] ab illo superatus, dolore contabuit, quod proposita [orig: propositâ] sibi a Mopso capriftco (ut refert Hesiodus ) aut (ut Phrerecydes mavult) seu gravida [orig: gravidâ], conicere non potuisset, quot in illa ficus essent; quotve haec utero [orig: uterô] suculas gereret: quos tamen Mopsus sine ullo errore divinavit. Hom Il. Virgil. Aeneid. Plinius alterius Calchantis meminit, l. 3. c. 11.

CALCHUT oppid. Angliae, concilio [orig: conciliô] A. C. 787. tempore Adriani I. habito [orig: habitô], notum. Concil. tom. 7.

CALCIACI populi Germaniae inferioris quorum urbs teste Iunio [orig: Iuniô] in Batavia dicitur Calcaria, vulgo Calkar, in Ducatu Clivensi. Ortel. negat Calciacos a Tacito memorari, sed Talbiacum.

CALCIATA urbs Castellae Veteris in Rivogia regiuncula; Episcopalis sub Archiepiscopo Burgenis. Parva intra montes. 12. leuc. a Claguri in Occasum et 3. a Nagera. La Calzada, seu S. Domingo de la Calzada vulgo.

CALCULATOR [2] servus apud Romanos, a calculis, i. e. lapillis minutis, quos antiqui manu tenentes numeros componebant, dictus est. Ulpianus leg. 7. ff. de oper. Libert. Nam huius quoque est ministerium, si forte vel Librarius vel Miniculator vel Calculator sit: quae sane Ars nec ingenuos dedecuit, Modestino [orig: Modestinô] teste leg. 15. ff. de excus. Tutor. *mhd\e\ librari/ous2 mhde\ kalkou\a/toras2, ous2 diayhfista\s2 le/gomen. Ediscebant autem haec pueri cum primis literarum elementis. Isidor. Origin. l. 1. c. 3. Primordia Grammaticae Artis literae communes exsistunt, quas Librarii et Calculatores sequuntur, quorum disciplina velut quaedam Grammaticae Artis infantia est. Hinc Iul. Capitolin. de Helvio Pertinace Imp. c. 1. puer literis elementariis et calculo [orig: calculô] imbutus: et Horatius lepide l. 2. Ep. 3. ad Pisenem, v. 325.

Romani pueri longis rationibus assem
Discunt in parteis centum diducere, dicat
Filius Albini, si de quincunce remota est
Uncia, quid superat? poteras dixisse Triens. Hen
Rem poteris servare tuam, redit uncia: quid fit?
Semis.

Huiusque loci sunt, quae D. Augustinus Confess. l. 1. c. 13. receuset: Iam vero nunum et unum duo, duo et duo quatuor, odiosa cantio mihi erat: quae cantio hodieque auditur apud hosce Magistellos, qui antiquitus Canculones seu Calculones vocabantur. Vide quoque infra, ubi de Literarum primo informatore, it. voce Tabellio. Coeterum priscam illam calculandi rationem, ex Volusio Maeciano, quem edidit Elias Vinetus et ex tabella numeraria, cuius formam ac usum primus omnium in lucem produxit Marc. Velserus, perdiscere possumus. Vide quoque supra in voce Abacus, et infra in voce Numerandi ars. Et quidem Calculatores praefati, Ratiocinatori suberant, ut videbimus infra, voce Rationes, cui muneri in domo Caesarum Libertus plerumque praeponi solebat. Sed et Tabularios, qui rationes publicas tractabant, quosque memorant Arcadius et Honorius l. 5. Cod. Theodos. de Tabul. Logogr. et Cons. quod aliquando computarent, Numerarios et Calculatores vocatos legimus, etc. A calculis, ut dictum, huic ministerio nomen, quorum multiplici usu motus Pignorius, antiquos aliquot candidos lapillos Romae erutos, tum minutos, tum grandiusculos, in suo Comm. de Servis, apponi curavit, literis et quibusdam aliis caelaminibus insignes: quos is quidem arbitratur, non longe abesse ab Athleticis illis calculis, quibus ex Apocal. c. 2. v. 17. et eiusdem Enarratore Areta, lucem attulit Faber Agonist. l. 2. c. 33. Meminit Calculatovis Inscr. Veronae: V. F. P. CAECILIUS. EMPIRODIUS. VI. VIR. AUG. CALCULATOR. IUSTINAE. SALENAE. UXORI. ET. SIBI. apud TIt. Popman de operis Serv. Vide quoque infra Numerarii.

CALCULENSE genus purpurae pelagiae, apud Plin. l. 9. c. 37. ubi pelagiam purpuram in varia genera dividit, pabulo [orig: pabulô] et solo [orig: solô] discreta: Lutense e putri limo et Algense nutritum alga [orig: algâ], vilissimum utrumque. Melius Taeniense, in taeniis maris collectum. Hoc quoque etiamnum levius atque dilutius Calculensi. id appellatur a calculo maris, mire aptum conchyliis. At longe optimum purpuris Distocense, id est, vario [orig: variô] soli genere pastum. E quibus Calculense, quod in calculo maris semper versatur, optimum ait esse conchyliis tingendis, h. e. conchyliatae vesti, quae dilutior ac pallidior erat purpura [orig: purpurâ]: sicut Dislocense, ad purpuras inficiendas praestantissimum erat. Calculosum idem vocant ibidem, Calcudosae (conchae) appellantur a calculo maris, mire apto conchyliis, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1133.

CALCULI [1] parvi calces, Festo, ex quo genere sunt calces, qui per diminutionem dicuntur calculi. Vide quoque Lucillium et Plautum, quibus calces sunt, quod yh=foi Graecis. Hinc Victor alter, c. 3. ubi de Caligula, qui in Oceani litore conchas et lapillos teretes a militibus legi iussit armatis, armatus et ipse, spolia Oceani esse dictitans, Neque secus, inquit, contractis ad unum legionibus, specie in Germaniam traiciendi, conchas umbilicosque in ora maris Oceam legi iussit, cum ipse nunc fluxo cultu Venerique interesset, nunc armatus spolia a se non ex hominibus, sed caeletium capi dictitaret; scilicet quod huiusmodi calces Graecorum dicto [orig: dictô], quls augendi omnia studium est, Nympharum lumina accepisset. Vide infra, Nympharum oculi, it. Ocellati, ac ubi de librorum Umbilicis. Lapilli itaque calculi, quorum varius usus. Lis dies notasse [orig: notâsse] Thraces, Plinius refert, l. 7. c. 40. Vana mortalitas et ad circumscribendam se ipsam ingeniosa, computat more Thraciae gentis: quae calculos colore distinctos, pro experimento cuiusque diei, in urnam condit, ac supremo [orig: supremô] die separatos dinumerat, atque ita de quoque pronunttat. In ludis adhibitos, dicemus paulo post: Ad numerandum item, vide supra in voce Calculator: triumpho inservisse, innuit Victor modo dicto [orig: dictô] loco [orig: locô]: de illorum in divinatione Veterum

per sortes usu, videbimus infra ubi de Sortibus. In primis celebris eorum in suffragiis usus fuit, unde calculus Latinis et yh=fos2 Graecis, pro suffragio. Quam in rem insignis locus est Apocal. c. 2. v. 17. tw=| nikw=nti ---- dw/sw au)tw=| yh=fon ldxh\n, kai\ e)pi th\n yh=fon o)/noma kaino\n gegramme/non. Qui vicerit, --- dabo ipsi calculum album, et calculo nomen novum inscriptum. Et quid em apud Athenienses Populus, qui in contionem convenerat, primitus fabis usus est, postea testulis calculorum vicem, Suidas, pro\ ga\r th=s2 d(re/sews2 tw=n yh/fwn kua/mois2 e)xrw=nto e)n tai=s2 e)kklhsi/ais2: Unde yh/fisma, plebiscitum, psephisma quoque Latinis. Senatus vero, calculorum loco [orig: locô] folia adhibuit, non tantum cum Senatorum aliqui essent loco [orig: locô] movendi (unde verbum enfilloforei=n ) sed et in sententiis ferendis, Mittebantur calculi in urnam, cum nomine, vel sententia [orig: sententiâ] iis inscripta [orig: inscriptâ]: idque per yhfobo/lon, non minus, quam in talorum lusu. Nec enim manu sua [orig: suâ] Iudices calculos, quibus suffragia ferebant, in urnam conicere consueverant, sed per vasculum oblongum vimine textum eos dimittebant in cadiscum, quasi per colum vel infundibulum, quod hinc yhfobo/lon dictum est, aliter khmo\s2. Hesych. *khmo\s2 to\ e)pitiqe/menon eh=| tw=n *dikastw=n u(dri/a| peplegme/non pw=ma paro/moion xw/nh|. Quemadmodum urna kaddi/okos2. Pollux, kaddi/okos2 me\n ou)=n e)stin a)ggei=on, w(=| ta\s2 yh/fous2 e)gkaqi/esan. Unde in rem tesserariam mos translatus, ut infra dicemus. Plura vide ubi de Suffragandi ritu, nec non aliquid infra voce Concha. Nec omittendus calculorum lapillorumque huiusmodi usus in pavimentis, quae hinc yhfologika et yhfologhta\ dicebantur, quod ex parvis variisque calculis tinctis aut lapidum secturis, quibus diversae formae ac figurae exprimebantur, tessellari solerent. Glossae, tessellatum, yhfoqe/thma, tesselat, yhfoqetei=. Lithostrotis item, quae strata erant sectis parvulis marmorum crustis ex diversi generis et coloris marmoribus non tinctis. In Scena porro, ubi utres calculis pleni, cum aeneis vasis, fulgura tonitruaque repraesentabant, uti dicemus infra, ubi de Tonitru. In Cameris tandem, ad quas pavimenta ex humo mota, musivi nomine operis transierunt [orig: transiêrunt] etc. Qua de re vide Salmas. ad Ael. Spartian. in Pescennio Nigro c. 6. et Exercitat. Plin. ad Solinum p. 1214. ut et hic [orig: hîc] passim.

CALCULI [3] Lusorii, qui nonnullis Palamediaci, ab inventore Palamede Nauplii filio dicti, qui in obsidione Troiana, ut milites in officio contineret, illud ludicrae exercitationis genus excogitasse [orig: excogitâsse] dicitur, Latrunculorum tabula dicuntur Senecae epist. 117. in sin. et Plin. l. 8. c. 54. quorum hic: Mutianus, inquit, et latrunculis lusisse cera [orig: cerâ] fictis simios prodidit. Ovid. de Arte l. 2. v. 207.

Sive latrocinii sub imagine calculus ibit,
Fac peraet vitreo miles ab hoste tuus

Unde non cereos tantium, sed et vitreos fuisse patet: Imo et gemmei fuere [orig: fuêre]. M. Martialis l. 14. Epigr. 20.

Insidiosorum si ludis bella latronum,
Gemmeus iste tibi miles ac hostis erit.

Palamedis autem illam tabulam, donarii loco [orig: locô] Deorum fanis dedicatam, summa [orig: summâ] apud posteros dignatione fuisse, docet Servius ad Aen. illud, l. 2. v. 82.

Fuit lusus huius ingens apud priscos frequentia: imo et apud viros in Republ. eminentes, qui in hoc ludi genere superati probrosum ac ignominiae proximum duxere [orig: duxêre]. Vide Senec. Ep. superius laudata [orig: laudatâ], de Tranquill. animi, c. 14.de brevitate vitae, c. 13. Flav. Vopisc. in Proculo, c. 15. Thom. Dempster. in Ioh. Rosini Antiqq. Rom. Paralipom. ad l. 5. c. 1. etc. Cum Scacchiae ludo hodierno idem videtur. Vide ibi. Certe Salmasio totus hic ludus Calculorum ludus Veter. dictus est. Licet enim ludus ille, quem pettei/an dicebant Graeci, numquam sine calculis luderetur, tamen, quia latrunculorum lusus, cum apud Graecos, tum apud Romanos, illis solis peragebatur, nullis tesseris, adeo que aleam non habebat, sed solam artem, hinc factum, ut Calculorum nomine simpliciter et absolute latrunculos semper intellexerint Romani: pettei/a vero Graecorum tesseris calculisque constabat, artique pariter ac fortunae in ea locus erat; latini aleam, tesseras, tabulam, duodecim scripta, appellarunt [orig: appellârunt], etc. Ovid. de Arte l. 3. v. 357. Cautaque non stulte latronum praelia ludat, Unus cum gemino calculus hoste perit. Martialis, l. 14. Epigr. 17. Calculus hic gemino discolor hoste perit. etc. Alias hi Calculi, Latrones quoque dicti, item Milites, ut visum. Hinc Auctor Panegyrici ad Pisonem,

--- --- Plena [orig: Plenâ] tamen ipse phalange,
Aut etiam pauco [orig: paucô] spoliatus milite vincis
Et tibi captiva [orig: captivâ] resonat manus utraque turba [orig: turbâ].

Graece ku/nes2; qui quomodo ligarentur et caperentur, quomodo item sedes eorum fuerint appellatae, vide infra. Hinc Calculus incitus, in ludo latronum seu scaccorum dicitur, qui eo redactus est, ut cieri moverique nequeat: hodie scaccus mattus appellatus Germanis Gallisque, i. e. contritus, subactus, eoque angustiarum adactus, ut moveri amplius non possit. Unde Proverb. ad incitas, vel ad incita redigere, pro ad extremas metas compellere, et in summam desperationem aliquem adducere etc. Quam in rem vide plura apud Salmas. ad Vopisc. in Proculo c. 13. et infra, voce Inciti, nec non ubi de Latrunculis ac Zatricio. de Palamedis vero ludo, suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Sed et Calculi paulo generalius, de aliis quoque ludorum generibus, accipiuntur, uti videbimus infra voce Iacti, item ubi de Talis Tesserisque.