CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CAMMORON apud Plin. l. 27. c. 4. ubi vulgo cammaron legitur, vox est origine Graeca, qua [orig: quâ] illa aconiti species indigitatur, quam qhlufo/non appellavit Theophrastus, quod boves et iumenta et oves et omnes omnino quadrupedes enecer, ipso [orig: ipsô] die, si genitalibus infulciatur, vel radix eius, vel folium. *ka/mmoron vero Dioscorides; ut et Nicander,

quasi kakw=| mo/rw| a)naire=n, mala [orig: malâ] morte necans, uti veteta habent Scholia. Vel potius Aeolice, quasi kata/moron, i. e. mortiferum. Radicem habet scorpii caudae similem, unde et oko/rpion quidam appellavere [orig: appellavêre], eoque [orig: eôque] usus legitur Calpurnius, in uxoribus suis interficiendis. Plin. idem l. cit. c. 2. Cum constet omnium venenorum ocissimum esse aconitum _ hoc fuit venenum, quo interemptas dormientes a Calpurnio Bestia uxores, M. Caecilius accusator obiecit. Inde atrox peroratio eius, En digitum! ortum fabulae narravere [orig: narravêre] spumis Cerberi canis extraheme Hercule. Nempe uno [orig: unô] digitulo [orig: digitulô] cammori seu telyphoni succo [orig: succô] lito [orig: litô] verenda uxorum suatum tangebat et sie interimebat Calpurnius. Quam vis autem Aconiti speciem id genus veneni faciat Plinius, propter virtutis videl. et portestaris similitudinem, in necandis feris, in coeteris tamen nihil cum eo simile habere, sed omnia diversa, folium, florem, radicem, colorem, natale solum, docet pluribus Salmas. ad Solin. p. 882. et seqq. ubi utriusque figuras quoque Lectori spectandas exhiber, ex vetustissimo quodam Dioscoridis Graeci libro.

CAMOENAE Musae, Iovis et Mnemosynes filiae, a cantus [orig: cantûs] amoenitate (ut quidam volune) ita appellatae. Varro tamen auctor est ab antiquis Carmoenas, et Casmoenas dictas fuisse, quae postea abiector vel s, Camenae dicebantur. Virg. Eclog. 3. v. 59.

Legitur et Camena singulari numero [orig: numerô]. Persius Sat. 5. v. 21.

CAMON [1] Historicus, libros fecit de rerum inventionibus. Quorum secundum citat Michael Apostolius in *foinikh/ia gra/mmata. Voss. l. 3. de Hist. Graec. p. 339.

CAMON [2] civitas terrae Galaad, in tribu Manasse, in qua Iair Galeatides, iudex populi Israelitici sepultus est, Iudic. c. 10. v. 3. Ioseph. l. 5. Iud. Ant. c. 12. Hieron. de loc. Hebr.

CAMONICA vallis celebris Italic. in ditione Veneta, et agro Brixiano. Ollio [orig: Olliô] fluvio irrigatur, et monte Auriga [orig: Aurigâ] a valle Telina separatur. Perlonga est et ferax. Ibi transitus frequens ex Helvetiis in Italiam. In valle hac 10. scholas Albigenses deu Valdenses habuere [orig: habuêre], circa A. C. 1240. doctrinae suae rivulis in Siciliam usque derivatis. Vide Laetum Comp. Hist. Univers. et in voce Camunii.

CAMOTIUS Ioh. Baptista Trevisanus Linguar. Orientalium, ac Graecae, peritissimus, Philosophiam docuit Bononiae, sub Iulio III. inde Maceratae sub Paulo IV. tandem Romam vocatus a Pio IV. correxit opera Theophrasti ac Aristotelis, publico dedit Commentarios Graecos in Metaphysicam utriusque, verrit Latine Physicam Pselli et Commentar. Olympiodori in Meteora: Poemata quoque nonnulla Graeca edidit. Obiit A. C. 1581. aetat. 60. Antonius Teissier in Elogiis Volum. 2.

CAMPACUS seu CAMPAGUS, u)po to\n kamph=s2, a flexura vocatus, quod multas kampa\s2 et decusses in calceando feceret, ex corrigiarum alligaturis, apud recentioris aevi Scriptores dictus est calceus Patriciorum et Senatorum, solo [orig: solô] colore ab Imperatorio discretus. Imperatorum enim campaci rubri erant vel phoenicer, Senatorum vero nigri vel etiam candidi. Verustioribus Latinis calceus simpliciter vocitatus est. Nam etsi calceus generalenomen, de quolibet calceamento, sic proprie tamen dictum est calceamenti genus, quo [orig: quô] Senatores et Equester ordo, et reliqui paulo honestioies in Urbe utebantur. Hos Patricii lunatos gestabant; qui Magistratum Curulem cepissent, mulleos; qui triumphabant, puniceos, stante Republ. Imperatores postmodum; ut et reliqua triumphalia ornamenta, puniceos sibi solis, uti dictum, vindicarunt. Interim omnes hi calcei eiusdem formae erant, reticuli dicti Gallieno, non quod intereisi essent et poluxidei=s2, uti aestivi calcei hodieque esse solent; sed propter locorum et corrigiarum, quibus circa crura alligabantur, variam et multiplicem decussatimque volutam implicationem, quae reticulatum plane opus referret. Multis autem corrigiarum nexibus et involutionibus vinciri solitos fuisse patricios hosce calceos, innuit Isidorus, cum quatuor illos corrigiis adnecti consuevisse ait, quo modo multas omnino decusses fieri fuit necesse. Usurpari solebat calceus hic in Urbe et in publico; nam domi, deposicis calceis, soleas sumebant: extra urbem calceos quoqus abdicantes. Itaque calceus topam semper sequebatur, sicut pallium crepida, apud Graecos. Uti

vero nomen, ita et usum calcei, a Siculis et illis Graecis, qui Italiam incoluerunt, accepere [orig: accepêre] Romani, Remani proin calcei appellatione donati, a Cassiodoro in Codicillis Patriciatus ad Thol. quem Hesychius koi=lon kai\ baqu\ u(po/dhma, cavum et profundum calceamentum appellat, quod usque ad mediam tibiam ascenderet, ut caligae, perones, tubuli, cothurni, qui non minus, quam campagi, imo etiam magis, tibiatim calceabamur. Nam campagus loris tantum et cotrigiis crus involvens, magnam eius partem intactam relinquebat; quod illae species totum operiebant solida [orig: solidâ] et integra [orig: integrâ] pelle, etc. Vide Salmas. ad Trebellium Pollionem in Galliens, c. 16. qui etiam calceotum usu servis fuille interdictum, ex Servio observat. Uti vero compagum Trebellius hic, ut et Capitolin. in Maximino Iun. c. 2. Regibus et Imperatoribus: sie Praetoribus et Palatinis Schollastes Iuliani Antecessoris in Constinn. 17. c. 63. et quibusvis aliis, atque adeo ipsis militibus, Anctor Chronici Alexandt. p. 666. adscribit. Postmodum Pontificum Romanorum proprius fuit. Hypomnesticum de Anastasio Apocris. Et uno ex campagis eius -- quos nullus alius, inter honunes portat, nisi sanctus Papa Romanus. Unde apud Anastasium in Stephano IV. legimus, in degradatione Constantivi Antipagae, Maurianum Subdiaconum orarium de eius collo sustulisse -- et campagos eius abscidisse. Indultu tamen Pontificis etiam Diaconi Romani, Cardinales nempe, Diaconatus [orig: Diaconatûs] ordine donati ptimum; exin Episcopi omnes: taudem Abbates quoque, quibus a Pontifice Episcoporum ornatus conaessus est, hoc [orig: hôc] calceo [orig: calceô] uti coepere [orig: coepêre], uti pluribus docet Car. du Fresne in Glossar. Vide iterum praefatum Salmas. ad Inscr. Herodis Attici p. 102. ex Iohanne Gazensi, et infra in voce Campagi.

CAMPAGES inter nomina montis Tanri, apud Plin. l. 5. c. 27. ubi alii legunt Chambades. Salmas. ad Solin. p. 788.

CAMPAGI Principum sive Imperatorum Romanor. calceamenta erant, cultu, pretio [orig: pretiô] coloreque ab aliorum distincta. Iul. Capitolin. in Maximine Iun. c. 2. Calceamentum eius, i. e. campagum regium, quidam posuerunt, Trebell. Pollio in Gallien. c. 16. caligas gemmatas annexuit, cum campagos veticulos appellarer. Vide supra in voce Calcei, ut et in voce Tzancae. Balduino Calceamentum fuit Imperatorium, cuius formam ex Iul. Capitolino expiscari licet, qui quidem in explicando Proverb. Caliga Maximini, aperrissime Campagum, caligam esse dicit; unde cum hac similitudinem habuisse, perspievum. Interim cultu, pretio [orig: pretiô] ac colore, a caligis vilioribus Campagos fuisse distinctos certurn est. Namque idem Auctor Maximini calceamentum Campagum regium vocat; i. e. eo [orig: eô], qui Reges decer, cultu ornatum. et apud Trebellium Pollionem loc. cit. Gallienus, Caligas gemmatas annexuisse dicitur, cum campagos reticulos appellaret. Ubi quidem e voce reticulos eum cruatum elicimus, quo [orig: quô] obstragula illorum crebris et apte distinctis incisuris, retium ad instar, velut fenestrata fuere [orig: fuêre]. Vide Ben. balduinum de Calceo c. 18. ubi A. Frisius Campagi iconem, ex Mathamo, curiosi Lectoris oculis videndam sistir. Fuerune autem et Campagi ex genere solearum, non integra [orig: integrâ] solidaque [orig: solidâque] pelle crura operientes, sed fasciis multis retienlatim implexis regentes, caligis Senatoriis Romanorum similes, uti colligitur ex Iuliano veteri Novellarum Interprece, qui Novella [orig: Novellâ] 126. ubi interdicitur Advocatis aliisque, ne, cum causas agune non praesente Imperatore, dignitatis suae insignia adsumant; rogam nempe et calceos; ibi hos calceos Campagos exponit. Hos posted Diaconis Romanis concessos fuisse, ait Papias, vide quoque Gregorium M. l. 7. Ep. 28. et Alb. Puciolum de antiquo iure Siculae Eccl. c. ult. quem morem, a Constantini M. donatione quidam, sed infeliciter, arcessunt. Describit cos Amalarius Eccles. Offic. l. 2. c. 18. et Honor. Augustodunensis in Gemma animae l. 1. c. 210. ubi inter alia legas, albo [orig: albô] corio [orig: coriô] intrinsecus circumdatos fuisse, extrinsecus nigri cum essent: Verba donationis u(podh/mata h)/toi sanda/lia ldka\ di' o)qoni/wn, calccamenta seu sandalia candido [orig: candidô] linteamine illustrata, vocant. Unde patet fuisse incisos kai\ poluxidei=s2, uti et olim sandalia quaedam apud Graecos, de quibus Cephisiodorus apud Pollucem, l. 7. c. 22. etc. Alb. Rubenius de Re Vestiar. l. 2. c. 5. ubi de calceo Senatorio; contra quem tamen sentit Salmas. in Trebellium, qui Campagas eosdem fuisse cum calceis antiquis Patritiis contendit, uti vidimus supra in voce Campacus.

CAMPANA inventum quibusdam Paulini Episcopi Nolae, Civitatis Campaniae, circa A. C. 400. unde a civitate Nolae; a patria Campanae nomen. Sunt qui Sabiniano Pontifici Romano rem attribuunt, eo decepti, quod heras is Canonicas primus campanae sonitu distinxit. Nonnulli a gentibus petunt, quod apud Ovidium, Martialem, Tibullum, Statium, Manilium, Graecos item veretes tintinnabula reperiantur et pelves, etiam aera strepitantia in eadem saepe munia, quibus hodie campanis utimur. Non adducar tamen, ut ingentes campanarum nostrarum moles, eis saeculis excogitatas censeam. Novum enim nomen novum praedicat artificium, et dicitur Lupus Episcopus Aurelianensis A. C. 610. pulsando campanas in templo Stephani, apud Senonas, quo [orig: quô] signo [orig: signô] convocare solebat poupulum, exercitum Clotharii, qui muros obsidebat, adeo terruisse, ut omnes sese in fugam verterint: unde patet, nec vulgares tunc fuisse campanas, nec Clothatii militibus cognitas. Averni tamen, signo [orig: signô] iam usi Sidonii aevo [orig: aevô], circa A. C. 480. sed umco [orig: umcô] forsam et exiguo [orig: exiguô]: Lupus grandiores adhibuerit, et in classicum, ut hodie solet, pulsatas. In Britannia Insul. circa A. C. 680. inquit Beda Hist. Eccl. l. 4. c. 23. Audivit subito in aere notum campanae sonum, quo [orig: quô] ad orationes excitari vel convocari solebant. Graeci multo recentius a Veneto acceperunt, qui circa A. C. 874. Basilio Imperatori duodenas magni ponderis, attificiique non vulgaris dono [orig: donô] misir campanas: Suntque Venetorum munere tum primum Campano aere usi, Sabellie. Ennead. 9. l. 1. Ante hoc vero tempus celebris erat Campanatum usus in Anglia. Refert enim Ingulphus, Turketulum primum Croylandiae Abdatem, qui obiit A. C. 875. eidem monasterio, quod ipse fundaverat, 6. dedisse campanas, duas scil. magnas

Bartholomaeum et Betelinum dictas: duas medias, Turketulum et Betwinum: et duas minores, Pegam et Begam. Postquam iam ante fieri curasser [orig: curâsser] marimam campanam, nomine Guthlacum, quae cum praedictis mirabilern faciebat harmoniam. Munia Campavae sic olim numerabantur in Ecclesia:

Laudo Deum verum, plebem voco, congrego Clerum,
Defunctos ploro, pestem fugo, festa decoro.

Durandus Ration. l. 1. c. 4. sex genera tintinnabulerum in Ecclesia memorat; cum inquit: Squilla, pulsarur in triclinio, i. e. Refectorio; Cymbalum in claustro: Nola in Choro: Nolula seu dupla campana, in horologio: Campana in Campavili: Signum in turri. Belethus vero divin offic. c. 68. Tiutinnabulum pro Squilla ponit, et Campanam in turri collocat, campannulam in coenobio, Hieronymi ad Eustochium ductus auctoritate: signum autem pro quolibet pulsandi mstrumento accipit, quo [orig: quô] quidpiam significatur. Occurrunt alia etiam vocabula generali sensu: Pelvis, unde Anglic. Bel, et Cloca alias Glogga, a German. Gloggen. Vide Vincentium Spec. Histor. l. 23. c. 9. et 10. Gregor. Turonens. Hilst. l. 2. c. 23. Henricum Spelmann. Glossario Archaeol. alios; et hic [orig: hîc] passim.

CAMPANA Lex Ciceroni ad Attic. l. 2. Ep. 18. vocatur Lex Agraria Iulia, quam C. Iul. Caesar Consul. cum M. Calpurnio Bibulo, suasore Cn. Pompeio [orig: Pompeiô], tulit ann. Urb. Cond. 691. Ut ager Stellas, maioribus consecratus, item Campanus, ad subsidia Rei publ. vectigalis relictus, plebi dividerentur. Vide in voce Iulia Lex.

CAMPANARIUS apud Caesarium l. 2. c. 12. alibique, custos est campanarii seu turris, in qua campanae pendent, quas pulsandi cura illi incumbit. Hi vulgo, in Ecclesiis maxime Cathedralibus, ex ordine Cleri suut, et camisia [orig: camisiâ] induti officium hoc obeunt, ex can. 8. Concilii Colon. A. C. 1260. Ut Campanarii Ecclesiarum, quorum servitus sive onus circa Altare versatur, numquam absque veste camlsrati compareant, firmissime prohibemus. Literatos eosdem esse, vult Synodus, ibidem habita A. C. 1300. can. 7. Ut in defectu respondentis ad Altare, cum camisiu lineis, dum assistunt in Missis, deserutentes Presbytero, Kunlstrator non careat socio [orig: sociô] sibi respandente, etc. apud Car. du Fresne Glossar. qui in Ecclesia Ambianensi istiusmodi Clericos Cloemanns, voce Germanica [orig: Germanicâ] appellari consuevisse, addit. De Campanariis organis, vide infra voce Organica.

CAMPANAS baptizandi in Ecclesia Romana ritus memoratur Durantio, cum alt, Baptizantur campanae, Formula vero baptizandi sive benedicendi antiqua est. Et in libro Pontificali, edito ab Alberto Castellano, ubi sal exorcisatur, ad expellendum ex campana inimicum, et aqua ut omnium pravorum sptrituum nequitiam eiciat. Ibidem; et in Ordine Romano occurrit, tinctum aqua [orig: aquâ] tintinnabulum: et petitur, ut elementum aquae mysterialiter baptismo commodum S. Spiritus sui sanctitate reddatur. Additur in Pontificali edito Venetiis A. C. 1571. apud Iuntas, p. 166. Haec commixtio salis et aquae efficiaetur salutare Sacramentum, in nomine Patris et Filii et Spiritus S. Forma consecrationis talis est: consecretur [orig: conse + cretur] et sanctificetur [orig: sancti + ficetur], domine signum istud. In nomine Patris [orig: Pa + tris] et Filii [orig: Fi + lii] et Spiritus + sancti, pax tibi. Assignantur porto Susceptores, ut baptizatis hominibus, et Sancti Sanctaeque alicuius nomen ei imponitur, atque sic lotae aqua [orig: aquâ], cum Trinitatis invocatione, chrismate, sale et sputo [orig: sputô] inunctae; linteo [orig: linteô] speciali forma [orig: formâ] abstersae exorcisatae, etc. campanae virtntes tribunntur variae, ut videl. per illius tactum et sonitum fideles invicem invitentur ad praemium et crescat in eis devatio fidel, fruges, menes et corpora credentium serventur, procul pellantur hostiles exercitus, et omnes insidiae inimici, fragor grandinum, procella turbinum, impetus sempestatum et fulgurum temperentur; infestaque tanttua et vintorum flamina suspendamur, spiritus procellarum et aereae potestates prosternantur, uti habet Durandus Rationalis l. 1. c. 4. etc. Hinc legimus apud Helgaudum in Roberto Rege. Signa quinque unum ex his mirabile, in quo duo millenaria metalli et sexcentae librae fuerunt, cui imprimi iussit signum Baptismi de oleo et chrismate facti, sicut Ordo deposeit Bcclesialstieus, et ut vocaretur Robertus, attribueret Spiritus S. Neque vero Sanctorum solum Sanctarumque: Sed et modo nomina virorum illis induntur, ut ex modo laudato Helgaudo patet, qui Roberti nomen campanae datum memorat; ut et Ingulso, qui Bartholomaei et Bettelini meminit: modo feminarum, sic idem Ingulfus Began et Pegam duas minores campanas nominatas fuisse ait; Auctor Chronici Montis Sereni A. C. 1206. Petronellam aliam dictam refert, etc. Vide supra in Bertha. Qua de re Theologi videantut. In Capitulari certe Caroli M. A. C. 787. c. 18. citato Durantio de Ritibus Ecclesiae l. 1. c. 22. num 1. Cloccas buutizari, diserte prohibetur. Appellantur autem cloccae vocabulo [orig: vocabulô] Germanico [orig: Germanicô] campanae, ut notum. De hoc inter omnes convenit, ad convocationem Ecclesiastici populi, campanarum insiguem usum esse, postquam persecutionum desaeviente tempestate in libertatem asserta Ecclesia est. Unde Nolanos in eum finem campanas invenisse, ut populus ad preces et Eucharistiae celebrationem convocaretur, veteri Scriptori notatum. Olim vero huic rei inserviebant Cursores, uti discimus ex Ignatio Ep. 10. Postea, certis lignis strepitum excitantibus, utebantur. Vide Nicen Concil. II. Act. 4. Quo forsan respexit Ephrem de signo, quo [orig: quô] populus convocari solebat, loquens, Paraen. 23. Signo [orig: Signô] vero ad Synaxin et officium dato [orig: datô] etc. quam vis ex ipsius verbis rei inanimatae sonus inferri nequeat. Proin in Ecclesia Orientali populum, percussis malleo [orig: malleô] tabulis ligneis ad preces et officia divina, convocari consuevisse, refert Iacobus de Vitriaco l. 1. c. 77. Unde liber Miraculorum S. Anastasii Martyr. *ta/te i(era\ cu/la thma/nantes2, sunhqroi/sqhsan a(/pantes2 e)n tw=| panseptw| naw=|, Sacraque ligna sonantes, congregati sunt universi, in venerando Templo: et Synaxaria ad XI. diem Sept. in S. Enphrosyno, *(ws2 to\ cu/lon e)/krouse th=s2 e(wsqinh=s2 u(mnwdi/as2, ubi lignum pulsavit matutinae cantionis. Quod praeterea multis astruit Leo Allatius in Dissert. de Recentiur. Graecorum Templis p. 104. et seqq. etsi fateatur, probetque ex Michaele Psello et Pachymere l. 7. c. 5. et. l. 9. c. 5. ac 10. cui o( th=s2 enklhsi/as2 sunakth/rioi kw/dwnes2, Ecclesiam congregantia

tintinnabula, dicuntur, postremis saltem temporibus, in usu apud Graecos, campanas fuisse; quem accepisse a Veneris, sub A. C. 874. auctor est Sabellicus Ennead. 9. l. 1. Vide Gabrielem Sionitam, Ioh. Estonuam in Tract, de nonnullis Orientalium Urb. post Geogr. Nubiensem c. 6. et infra, in vocibus, Hagiosidirum, et Simandrum. Aethiopes in Templis suis lapideis uti campanis, sonnm minime ingratum edentibus, ex eiusdem nationis in propaganda Fide alum nis se audivisse, refert Macer in Hierolex. Turcae vero nolae seu campanae loco ministrum adhibent, vociferatione sua [orig: suâ], ex edito loco, homines convotantem, ut infra dicemus voce Muerdem etc. De Campanarum pulsatione, ad felicia nuntia; in adventu Episcoporum et Abbatum in Ecclesiis; in urolatorum pacis detestationem: de earum sonitu intermisso in luctu: de earundem succinctione, quae sit feria [orig: feriâ] 4. maioris hebdomadae, aliisque usibus, in Communione Romana, vide late disserentes Macros fratres in Hierolex. et Car. du Fresne in Glossar. Adde quae infra de Tintinnabulo, ut et aliquid voce Clocca, it. Pulsatio, et Turris, Varea.

CAMPANELLA Thomas, Calaber, Iacobinus, Neapoli commoratus est. Evulgatis aliquot Monarchiae Hispanicae arcanis, haereseos accusatus, et Inquisitioni subiectus est, hinc ann. 25. in vinculis, donee Urbani VIII. ope liberatus, Parisios venit, A. C. 1634. a Cardinal. Richelio munifice habitus. Non aeque iudicio [orig: iudiciô], ac ingenio [orig: ingeniô], pollens. Scripsit Physiologiam, Quaestiones Physiol. De sensu rerum, Atheismum triumphatum, de Monarchia Hispanica, etc. Laur. Crassus, Elog. Vir. eruditorum Ital. Obiit A. C. 1639.

CAMPANIA [1] provinc. Galliae perampla, continens agrum Retelensem, Remensem et Bassiniacum, partemque Briae tractus. Habet a Septentrione Belgium, ab Ortu Lotharingiam, ob Occasu Insulam Franciae, a Meridie Burgundiam. Eius caput Trecae. Irrigatur autem fluviis, Sequana [orig: Sequanâ], Matrona [orig: Matronâ], Axona [orig: Axonâ] et Albula [orig: Albulâ]. Baudrand. Comitatus est, cum Paris Gall. dignitate, dividiturque in Superiorem ubi Remi et Cabillo: et Inferiorem, ubi Trecae, usque ad fluv. Bloise. Historia paucis sic habet: Olim Duces habuit, qualis Druis fil. Pipini Crassi, Heribertus, etc. Parebat autem maxima ex parte Regibus Austrasiae; pars eius circa Tricassas Burgundiae attribuebatur: flumine Alba [orig: Albâ], ad cuius ripam Tricassium oppid. Arciaca, Burgundici iuris, utramque dividente. Sed maior cunc Campania, cum de ea regnum facere Rauchingus Dux, Ursio, Bertefredusque voluerint, qui childeberto [orig: childebertô] Austrasiarum Rege sublato [orig: sublatô] ita regnum inter ambos eius filios diviere sibi proposuerunt, ut Theodeberto maiori Campaniae Regnum cederet, reliquum Theodorico minori. Sed et Pipinus Dux et Princeps. Drogoni maiori natu filio Ducatum Campanensem contulit. Hodie partem Lugdunensis IV. vel Senoniae occupat, circum Tricassas atque Mauriacum, et partem provinciae Belgicae secundae, i. e. Remensern et Catalaunensem, dioeceses, nec non portionem provinciae Belgicae primae, nimirum Barrensis Ducis, ad dioecesim Tullensem, sive ad Leucos gentem Belgicae primae pertinentes. Robertus I. Comes hereditarius fuit, dein theobaldus, in Galica Historia toties memoratus. Eius fil. Odo, pater Odonis II. cognomineCampant, quod tenitenre licet Roberto [orig: Robertô], Galliae Rege Briam et Campaniam, post mortem Steph. Veromandui, occupaverit. Hic Imperatori Conrado Salico successionem regni Burgundiae dubiam Faciens, in praelibo occisus est, A. C. 1037. Successit Theobaldus III. huic Stephanus cognomine Henricus in Palaestina peremptus, A. C. 1101. Theobaldus IV. Palatinus, qui titulus Comitum Campaniae fuit, ei successit, clarus Gallic. Histor. obiit A. C. 1152. Filius eius Henric. I. cognomine dives, obiit A. C. 1173. Cuius primogenitus Henric. II. de fenestra prolapsus, in Palaestina, obiit A. C. 1197. Hunc excepit Frater Theobaldus V. qui oblit A. C. 1201. Hunc Theobaldus VI. cognomine Posthumus, qui adivocta [orig: adivoctâ] A. C. 1236. Navarra [orig: Navatrâ], obiit e terra sancta redux, A. C. 1254. Hunc Henric. III. filius minimus, qui Pompeiopoli oblit, A. C. 1274, relicta [orig: relictâ] Iohanna [orig: Iohannâ] filia [orig: filiâ], quae Philippo Pulchro, Philippi Audacis filio nupsit, A. C. 1284, Alquo tempore Galliae regno unita est. Pithoeus, San Marth. Du Chesne, etc. Hist. Gall. et Campaniae, Morerius. Principatus Ioinvillae, pars Campaniae est. Nomen habet a campis late patentibus, de quibus Sidonius Carm. 5. ad Maioranum Aug.

Ibi enim campi Remenses Caesari, l. 2. Plin. l. 19. c. 5. memorati et Satalaunici, Terriciana [orig: Terricianâ] clade nobiles, 100. leucas in longitud. 70. in latiend. patentes, Tricassini, Mauriaci, etc. a quorum primis Remensis vocatur haec regio Gregor. Turonensi, Hist. Franc. l. 4. c. 17. quae alias Campania Gallica, ad discrimen Campaniae felicis, de qua infra, et simpliciter Campania, Gall. Campagne, cuius incolae Champenois. Huius regionis fontibus natura [orig: naturâ] album colorem esse, notat Anctor vitae S. Gengulphi; unde et Albae fluv. nomen, et Matronae albidae aquae, cum sequana, quo [orig: quô] recipitur, nigras habear. Remos caput Campaniae fuisse, demonstrat Hadr. Vales. Notit. Gall. Tricassium quoque civitas Augustobona, licet Guntchramno, ceterisque Burgundiae Regibus paruerit, Campaniae ascribebarur. Lugdunum autem Clavatum, seu Laudunum, ob munitiones, ac situm loci Ducum Campaniensium exstitit sedes. Sub Comite Campaniae, qui unus ex 12. frauciae Paribus, septem alii Comites Pares fuere [orig: fuêre], quorum primus erat Comes Ioviniaci Iorgny; secundos Comes Reirestinus Retel: tertius Comes Breonensis Brienne: quartus Rauciacensis ad Axonam, Roucy: quintus Brennacensis Braine: sextus Grandis Prati comes, Grand Pre: novissimus Comes Barri Sequanici haud longe a Tricassis. Virtutem Campanienssum bellicam eximie commendat Auctor Hist. Hierosolymit. ad an. 1200. eorum dein et Sequanorum audaciam laudat Nicolaus de braia, in rubus gestis Ludovici VIII.

Fit etiam apud scriptores mentio Campaniae Brabantinae et Leodicensis, unde forte est colligere, cousque Campaniam Gallicam sive Remensem olim pertinuisse: Campaniamque cum brabantinam tum Leodicensem, vulgo Kempen, et Kempenland, Campaniae Gall. portionem exstitisse; cuius fines hodieruos sic describit retro laudatus Valesius: Campania, inquit, qualis nunc est, a Sequana fluucirca Barrum Augustobonam Tricassium atque Mauriacum incipit; Mosa [orig: Mosâ] terminatur, circum Mosomagum, Duciacum, Sedanum, doncherium, Macerias, Caroli urbem, Castrumque Reginaldi. Interfluunt Alba, qui Barrum alterum, Arciacam, Planciacum et Marcelliacum alluit, Matrona Iovis villam, oppidum S. Desiderii, Victoriacum Francisci, Catalaunos, Sparnacum, Dormanumque attingens: Vidula, qui Durocorcorum remorum, Iuncariam et Fines praeterlabitur: Axona oppid. S. Menechildis, Sindunum, Attiniacum, Reireste, Castrum Portianum ac pontem Varensem alluens. Vide ipsum Notit. Gall.

Barium ad Albulam, Bar sur Aube. Calvomontium, Chaumont. Carolopolis, Charlevilie. Castrum Theodori, Chasteau Thierry. Catalaunum, Chalons sur Marne. Fanum S. Desiderii, S. Dizier. Ianvilla, Ioinville. Lingones, Langres. Maceriae, Mezteres. Meldae, Meaux. Mosomium, Mouson. Nogentium ad Sequanam, Noge it sur Seyne. Provinum, Provins. Remi, Reims. Retelium, Retel. Rupes Regia, Rocroy. S. Menehildis, S. Menehou. Sedanum, Sedan. Sparnacum, Esparnay. Trecae, Troyes. Victriacum Francicum, Vary le Francois.

CAMPANIA [2] Felix, Italiae regio prima, iuxta divisionem Italiae ab Augusto primum factam, sub qua nunc comprehenditur maxima pars Terrae Laboris: in regno Neapolitano. Dicta Campania ab opulentissima nobilissimaque quondam urbe Camua, cuius incolae Campani dicti sunt: dein et Antiqua vocata fuit, ut a nova Campania Romana, quae Latium est, distingueretur: praeterea Felix, ab huius orae Italiae felici bearaque amoenitate: postremo successit appellatio, Terra Laboris, quae nunc in usu vulgi est, hac [orig: hâc] occasione inventa, quod ager regionis commodissime facillimeque colatur et aretur, nam id laborare sua [orig: suâ] dicunt Itali: vel ut alii, quod arationes eius et culturae magno cum fructu respondeant. Huius Campaniae terrninos Leander ponit ostia Liris et Silari, mare Tyrrbenum, samnitumque montes, ut ab Oriente Silarus et pars agri Samnitium, a Meridie mare Tyrrhenum, ab Occasu Liris, a Septentrione Samnitium montes latera claudant. Halicarnasseus tribus anni cuiusque temporibus, vere, aestate, aurumno [orig: aurumnô] fructus in ea colligi se oculis vidisse testatur. Unde venuste Plinius, l. 3. c. 5. summum hic [orig: hîc], ait, Liberi et Cereris certamen esse. De huius fertilitate vide etiam L. Florum, l. 1. c. 16. Iuvenalis eius meminit, Sat. 10. v. 283.

Urbes praecipuas olim habuit Capuam, Neapolim, Cumas. Puteolos, Nolam, Linternum, nunc Torre di Patria, quo Scipio sponte exul, se recepit, aliasque complures, in quo proin tractu (quem Marshamus extendit a Tiberi fluv. ad Silarum Picentinorum amnem) effodiuntur numismata (certissima Graecae originis indicia) *k*u*m*a*i*w*n, *p*u*t*e*o*l*i*t*w*n, *n*e*o*p*o*l*i*t*w*n, *s*i*n*u*e*s*s*a*n*w*n (quod oppidum extremum est in adiecto Latio, Plin. l. 3. c. 5. et in mediterraneis *k*a*p*u*a*n*w*n, *n*w*l*a*i*w*n, *s*u*e*s*a*n*w*n, *k*a*l*e*n*i*t*w*n, *t*i*a*n*e*w*n, *k*a*l*a*t*i*a*s, *a*t*e*l*n*a*n*w*n, *n*o*u*k*e*r*i*w*n, et *p*i*k*e*n*t*i*e*w*n. Vide Goltzium Asiae Tab. II. et praefatum Marshamum Canone Chron. Sec. XVII. ubi de Magna Graecia: ut et quamque harum suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Hinc Campanus. Virg. l. 10. Aen. v. 145.

Tacit. Hist. l. 1. c. 2. Fecundissima Campaniae orae. Mela, l. 2. c. 4. Amoena Campaniae litora. Solinus, c. 8. Amoenissmus Campaniae tractus. Cicero Campanum agrum, obris terrae pulcherrimum vocat, pra lege Agraria. Florus, l. 1. c. 16. Omnium non modo in Italia, sed toto [orig: totô] orbe terrarum pucherrima Campaniae plaga est. Nihil mollius caelo [orig: caelô], nihil uberius solo [orig: solô], denique bis fioribus vernat. Unde Dives opum Silio, l. 8. v. 525. Statius, l. 3. Silv. 3. v. 162.

Plin. l. 3. c. 5. Qualiter Campaniae ora per se, felixque illa ac beata amoenitas? ut palam sit uno in loco gandentis opus esse naturae. Vide quae sequuntur. Audiamus Graecos. Dionys. Perieg. 357.

Polyb. l. 3. *pedi/a ta\ kata\ *kapu/hn e)pifane/stata me/n e)sti tw=n kata\ th\n *)itali/an, kai\ dia\ th\n a)feth\n, kai\ dia\ to\ ka/llos2. Strab. l. 5. *pedi/on d)daimone/staton tw=n a(pa/ntwn vocat. Idem illi gewlofi/as2 d)ka/rpous2 tribuit. Et Dionys. Halicarn. l. 1. testatur se ibi trika/rpous2 a)fou/ras2 vidisse. Vide Cluver. Ital. Ant. l. 4. Nic. Lloydius.

Acertae, l'Acerra. Aenaria, Ischia. Attella, nuno pro illa Aversa, Aversa. Calaria, Caiazzo. Calenum, Carinola. Cales, Catvi. Capua, Capca. Caserta. Casinum, nunc Fanum S. Germani. Neapolis, Napoli, Gall. Naples. Nola. Puteoli, Pozznolo. Suesla, Sessa. Surrentum, Sorrento. Teavum, Tiano. Venafeum, Venafro.

CAMPANIA [3] Romana, provinc. Italiae sub Pontifice, continet maiorem partem Latii antiqui, ubi roma, Tibur, Terracioa, etc. et terminatur a Septentrione Aniene fluvio [orig: fluviô], ab Occidente Tiberi; a Meridie mari Mediterraneo [orig: Mediterraneô]; ab Ortu Liri fiuvio [orig: fiuviô], et regno [orig: regnô] Neapolitano [orig: Neapolitanô]. Eius caput Roma. Ibique alias Latini, Volsei, Rutuli, Hernici. Vastata est, per Albanum, a Philippo II. Poncifici offenso, quod sibi ius regm Neapolitani conferte nollet, A. C. 1557. Thuan. Hist. l. 16. Vide Latium. Coeterum plures hoc [orig: hôc] nomine regiones, a planitie campestri, sic passim apud Auctores dictas, recenset Car. du Fresne in Glossar. Ita enim,

CAMPANIA [9] Tullensis, apud Fredegarium Schol. c. 38. et Aimoinum l. 3. c. 98.

CAMPANIA [10] Vocladensis, in Collectan. Histor. apud Canisium Antiqq. Lect. Tom. 2. etc. Italique Campagna, et Gall. Champagne, quemque locum planum et campestrem appellant.

CAMPANIA [11] urbs regni Neapolitani in principatu Ulteriori Episcopalis sub Archiepiscopo Compsano. Antea erat Principis Monaeci. 16. milliar. a Salerno in Oreum. 11. abora litrorali maris Mediterraver. Baudrand. Cum ritulo Marchionatus in Principatu citeriore, Morerius.

CAMPANIACUM vulgo Champagne, locus Galliae, in Pictonibus, ubi Tunianus vir sanctus natus dicitur, apud Boechium Vulfinum Episcopum, qui Ludovici Pii Principatu Vitam eius scripsir: in territorio Briossio Briou. Vales. in hac voce.

CAMPANULA nomen floris, qui campanulae speciem praefert, non conformatione solum, sed quod solida, uniusque texti, ducta videatur, et in formam iacta. Nimirum huic flori (mirum dictu simul et visu!) folium est unicum, coloris modo albi, modo ianathini, modo purpurei, inferne augustius, laxius superne toto [orig: totô] orae ambitu patescens et resupinum, subtile adeo et tenue, ita delicatum ac molle, ut levissimo [orig: levissimô] livescat attactu. Is ipse flos est, quem Naturae rudimentum vocat Plinius lilia facere condiseentis. Unum est porro miratione dignum, et huic uni flori, quod sciam, singulare; quod scilicet, non paucorum spatio [orig: spatiô] dierum, oriente Sole, sese evolvit atque explicat, occidente convolvit et complicat (ex quo dictus Convolvulus ) grata [orig: gratâ] prorsus vicissiotudine. Sic autem se convolvir, ut oblongum cernere te putes ex serico globulum, artifici intortum manu. Eius planta, de illarum est natione, quae natura [orig: naturâ] caducae feruntur in terram, nisi fulciantur. Itaque hanc si defecerit adminiculum, prorepit hami indecore, fulcrum si admoveris, erigit se serpitque multiplici lapsu, claviculis arriprens quidquid est macta, fundensque se in omnem partem incredibili foliorum luxurie, attenuatorum in hastulae cuspidem, quibus horrensia passim umbracula amoenissime vestiuntur ac decorantur: uri habet Franc, Pomey in Descript. div. Floret Iunio [orig: Iuniô], Iulio [orig: Iuliô], Augusto [orig: Augustô] et Septembri, Gallisque Campanelle dicitur, Richeliet.

CAMPANUS [2] Ioh. Antonius Episcopus de Terami, in Aprutio. Fil. rustici, sub lauro genitus. In Germaniam A. C. 1471. missus est, ut illos contra as excitet, Ratisbonae egregia [orig: egregiâ] in Comitiis oratione habita [orig: habitâ]. A Sixto IV. in exilium pulsus, postquam Calixto III. Pio II. et Paulo II. gratus fuisset, obiit A. C. 1477. Scripsit vitam Pii II. Andreae Brachii, Ducis clarissimi, Perusini, aliaque versu et prosa [orig: prosâ]. Volaterr. Anthrop. l. 21. Lil. Girald. Dial. 1. de Poet.

CAMPANUS [3] Lombardus, Mathematicus, 11. saeculo [orig: saeculô] de Astronomia, de errore Ptolemaei in supputatione motus Solaris et Lunaris, etc. scripsit. Trithem. genebr. Blancanus. Vossius duos huius nominis fuisse credit, de Scient. Mathem. c. 35. §. 25. etc.

CAMPASPE vel PANCASTE, Alexandri M. ex concubinis praecipue dilecta, quam cum nudam pingi, ob admirationem formae ab Apelle iussisset, eumque tum pari captum amore sensisset, illi eam dono dedit. Plin. l. 35. c. 10.

CAMPASUS apud Silium Ital. l. 16. v. 367. ubi de ludis a Scipione in Africa celebratis,

Campasus antiquo [orig: antiquô] fidebat Atlante Magistro [orig: Magistrô],
Ipsumque Aetolo Diomedi condita Tinde
Miserat:

nomen equi, et quidem sinistri funalis, cuius proin unius, utpote ad victoriam potissimi, nomine totus agitatoris Atlantis currus intelligitur. Graece *kampaso\s2, a kampa/zein, h. e. a molli membrorum flexu. Poeta,

Vel, a peritia metae campsandae: Septies enim illa circumagenda erat, antequani brabeum impetraretur. Vide Salmas. ad Solin. p. 987. et infra in voce Campteres.