CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CANDOLLICA urbs Norici. S. Veit. Simlero, cui eadem est cum Candalica Antonini, et Canabiaca, lib. Notit. oppid. ex praecipuis Carinthiae, ad confluentes fluv. Wiliciz et Glan. Olim quoque Noreio, ut quibusdam visum. Baudrand.

CANDYA capitis tegmen pellitum, Persarum olim Regibus in usu, ut habetur apud Pollucem, l. 7. c. 13. Hinc Synesius, Orat. de Regno, Parthorum Regem, qui tiara [orig: tiarâ] et candye ornabatur, territum abstinentia [orig: abstinentiâ] Carini Imperatoris cessisse ei, cui ex vilissimis lanis amictus pilcusque esset, refert. Et quidem *ka/ndus2 a(lipo/rfuros2, e purpura videl. marina, memoratur Polluci, l. 7. c. 13. etc. Alias Candys quoque vestimenti nomen est, ut e multis Auctorum locis probat Brissonius, de Regno Pers. l. 2. Vide quoque Paschalium, de Coronis, l. 10. c. 3. et Anselm. Solerium, de Pileo Sect. 9. Ferrario certe Candys, vestis Persica, ad instar chlamydis militaris: *ka/ndus2 xitw\n persiko\s2, o(\n enekporpou=ntai oi( stratiw=tai, Candys vestis Persica, quam infibulant milites, Hesychius. Distinctam a tunica fuisse, docent verba Dionys. de Tigrane ad Pompeium veniente, loquentis, quem tradit, quo et reverentia [orig: reverentiâ] Pompeii, et misericordia [orig: misericordiâ], dignus videretur, ita se composuisse, ut inter pristinam dignitatem et praesentem Fortunam statum servaret: *to\n me\n ga\r xitw=na to\n meuo/leukon kai\ to\n ka/ndun to\n o(lopo/rfuron e)ce/du, Tunicam enim semialbam, et Candym purpureum, i. e. chlamydem seu vestem regiam superiorem purpuream, exuerat. Idem Xenoph. testatur Cyri paed. l. 1. *oi\ porfuroi= kitw=nes2 kai\ oi( ka/ndues2. Octav. Ferrarius, de re Vestiaria, l. 3. c. 1. qui est de Tunica, etc. Vide quoque Car. Paschalium, Coronar. l. 10. c. 2. et 3. ut et infra, ubi de Pellibus.

CANDYBA Lyciae regionis civitas, ubi laudatur Oenium nemus. Plin. l. 5. c. 27. A Candybi Deucalionis filio dictam scribit Steph.

CANE [1] oppid. Arabiae Felicis in ora maris Arabici: iuxta Fartaque promontorium, ut manifeste ex antore peripli Erythraei colligi potest. Vide Vos. ad Melam. p. 288. vulgo Caxem. Thuriferae Regionis Emporium celebre, in Adramitatum regione, qui Sabaeorum pars fuere [orig: fuêre] et a Climace ad Canem seu Canam Emporium, atque inde ad Sachalitem sinum terras suas extenderunt. Avienus, Dionysii Interpres,

--- - --- Et inde
Chatramis est tellus: Canae vicina, fluento
Persidis accedit: rutili contermina Ponti
Minmei Sabathaeque tenent.

Ad illud Emporium tus omne, quod in illa regione nascebatur, deferri solebat, partim camelis, partim utribus, vel navigiis ex utribus factis: utres enim navigia enchoria, quibus per Sachalitem illum Sinum, cui praetenta erat Thurifera regio, navigabant. Ptol. e)n tw=| *sakali/th| ko/lpw|, e)n w(=| kolu/mbhsis2 pinnikou=, e)pi\ a)skw=n diaple/ousi, In Sachalite sinu, in quo pinnici velleris, vel margaritarum piscatio est, utribus navigant. Inde Sabotam, gentis caput, in excelso monte conditam, tus convectum, porta [orig: portâ] ad id una [orig: unâ] patente-digredi via [orig: viâ] capital leges fecere [orig: fecêre] etc. Plin. l. 12. c. 14. Vide Salmas. ad Solin. p. 491. et seqq.

CANEA olim Cydon, Cretae oppid. a Genuensibus captum ac dirutum. Blond. Hodie urbs Cretae munita et Episcopalis in ora Boreali Insul. capta a Turcis, A. C. 1646. Cydonia.

CANELATE Corsicae urbs, Ptol. Scala di Canello Leandro. Nunc S. Fiorenzo, satis munita, in planitie, in parte Septentrionali Insul. A Bastia, 6. milliar. in Occas. 18. a Sacro promontorio. Sanson, Briet.

CANELLA apud Myrepsum, Gall. Canelle, vox recentioris aevi, cinnamomum Veterum notare creditur haud paucis; sed Veteres omnes cinnamum a casia statuunt diversum: atqui casia veterum hodierna Canella est, quod nomen ipsum aperte ostendit. Casiam enim s2u/rigga appellarunt [orig: appellârunt], i. e. fistulam: Nam, ut Plin. scribit, l. 12. c. 19. frutex casia est, tenui cute verius quam cortice, quem contra atque in cinnamo levari atque exinaniri pretium est; cortex exinanitus iam fistula est. Et Dioscorides de casia optima; stenh\n li/an, maxra\n kai\ paxei=an toi=s2 suriggi/ois2, i. e. crassas et longas habentem fistulas. Unde vetus Auctor in Canticum, casiae fistulas appellat. Inde itaque Recentiores cannulam et cannellam vocitarunt [orig: vocitârunt], h. e. suri/ggion, nam canna est fistula. Et quidem, cum cinnamomum in surculis afferretur ramulisque cortice suo [orig: suô] vestitis; canellae utpote cortice tantum constantis, in fistulae modum conduplicato [orig: conduplicatô], cortex solus sistulaceus apportabatur. Unde r(a/bdwn meminit Dioscorides in cinnamomi Historia, at suriggi/wn, in casiae descriptione. Interim cinnamomo similis casia, unde casia i)soki/nnamos2, quam isocinnamon etiam Plinius vocat. Nec desunt, qui velint et valide velint, ex Neotericis inprimis, eandem esse arborem, e qua cinnamum sumitur et ex qua casia. Et forte, summi sureuli deputati vel virgultorum tenuissimae partes recisae, ex frutice casiae, pro cinnamomo Veteribus venerunt. Unde videtur fuisse rarum cinnamomum carumque, quod fortasse raro usurparetur eiusmodi fruticis amputatio, utpote in perniciem casura eius: Casia autem sive cortex, qui ex eadem arbore eximebatur, ea [orig: eâ] re vilior communiorque, quia arbores illae saepius solerent deglabrari, et renascente subinde cortice. Quippe hodieque narrant, detracto [orig: detractô] cortice arboris cannellae, post triennium, alium suffici et iterum deglubi. Cortex autem ille in fistulam convolutus, integri rami vel surculi superficies videtur, quum tamen fragmentum sit maioris corticis in plures partes dissecti et in tubulos digiti crassitudine complicati. At

truncum, qui deglabratur, saepenumero crassiorem foemore inveniri memorant. Vetustas vero omnis credidit, hos sistularum modulos totidem esse surculorum integros cortices, qui admodum difficulter eximerentur, adeo ut vermium operam requiri oporterer, lignum intus corrodentium et corticem prae amaritudine intactum relinquentium. Nimirum, quomodo fistulae casiae ex cortice il lius arborei fructus pararentur, illos latebat. Porro cutem verius, quam corticem, dixit Plinius; quia ex interiore libro istiusmodi fistularum tubuli parantur etc. Qua de re vide complura apud Salmas. ad Solin. p. 1302. et seqq. ut et infra passim. Hodie Cinnamomum seu Canellam potissimum colligunt ex Insul. Zeilan, in qua maxima eius copia: quae enim in Iava Insul. et littore Malabarico habetur, minus nobilis est. Crescit et in Peruviae provinc. Quito, sed rarius. Auctor Anonymus, Histor. Orbis Terr. Georg. et Civ. cap. de Commerciis. Barlaeus, ubi Societatis Indicae Orientalis domum Amstelodami describit, Cinnamorum et casiae ligncae fistulae, inquit inter alia, decussatim in altum aggestae, Auroram matrem fatebantur; in Medicae.

CANEM ferendi ritus apud Francos olim Suevosque in usu fuit: Apud quos vetus consuetudo pro lege inoleverat, ut si quis Nobilis, Ministerialis vel Colonus, coram suo Iudice, depraedationis, incendii, aliorumque criminum, reus inventus esset, antequam morte afficeretur, ignominiae causa, Nobilis canem, Ministerialis sellam, de Comitatu in proximum Comitatum, gestare cogeretur. Sic Hermannum Palatinum Comitem a Friderico Imperatore quod Germaniam praeda [orig: praedâ] et incendio [orig: incendiô] perturbasset [orig: perturbâsset], cum decem Comitibus, accusatum, ac convictum, per integrum milliare Teutonicum, canem quemque portare fuisse coactos, refert Guntherus Ligurini, l. 5. Quam poenam militarem vocat Arnold Is Lu bec. l. 7. c. 2. eo quod Militibus seu Nobilioribus soletet infligi. Dedecus canum appellat Conradus Ursperg. A. C. 937. Vide Auctores hanc in rem complures citatos Car. du Fresne Glossar. et infra Harmiscara.

CANEM secandi in duas partes ritus adhibitus olim Macedonibus, in lustrando exercitu, memoratur Livio. l. 40. c. 6. Forte lustrandi exercitus venit tempus, cuius salenne est tale: Caput mediae canis praecisae, et prior pars ad dexter am cum extis, posterior ad laevam viae ponitur. inter hanc divisam hostiam copiae armatae traducuntur. praeferuntur primo agmini etc. Et Curtio, l. 10. c. 9. Macedonum Reges ita lustrare solitt erant milites, ut discissa canis viscera ultimo in campo, in quem deducerentur, ab utraque abicerentur parte: intra id spatium armati omnes starent, hinc equites, illinc phalanx. Fieri vero haec lustratio solebat, cum *sanqika\ celebrarent, quod festum incidebat in diem 8. mensis Xanthici, quem Aprili nostro fere respondisse volunt. Vide Ioann. Meursium, Graeciae Feriatae, l. 5. in voce *sanqika\, Alias sectio victimarum, et inter utramque partem transitus eorum, qui foedera pacta hoc [orig: hôc] symbolo [orig: symbolô] ibant firmatum, nota ex Sacris profanisque Scriptoribus. Vide quoque infra.

per CANEM jurandi ceremonia indigitatur in Literis Iuvanensis Archiepiscopi, editis a Gewoldo post Chron. Reichersberg. Quod [orig: Quôd] nos praefati Schlavi criminabantur, cum Ungaris fidem Catholicam violasse [orig: violâsse] et per canem seu lupum aliasque nefandissimas et Ethnicas res sacramenta et pacem egisse. Quae illustrantur ab Ioinvilla in Historia S. Ludovici, dum foedera inter Iohannem Vatarzem Im peratorem et Comanorum Principem inita, eaque fimata ebibito [orig: ebibitô] alterius invicem sanguine, hac [orig: hâc] adhibita [orig: adhibitâ] ceremonia [orig: ceremoniâ], narrat: Et insuper hoc fecerunt. Inter suos et nostros canem transire secerunt, eoque [orig: eôque] frustatim conciso sic eos, qui foedus hoc fregissent, concidendos esse, addiderunt. Hinc apud Contadum Ursperg. ad A. C. 920. Dalmatas Ungaris in ludibrium canem obiecisse, quod per hoc animalis genus foedera sua sancirent, legimus. Vide iterum Car. du Fresne, ubi supra.

CANENS Nympha, Pici Laurentum Regis uxor, quae cum virum a Circe in avem mutatum supra modum lugeret, extabuit, et loco cuidam ad ripam Tiberis, ubi haec contigerunt, nomen suum reliquit. Ovid. Met. l. 14. v. 433.

Fama tamen signata loco est; quem rite Canentem
Nomine de nympha veteres dixere [orig: dixêre] Coloni.

Quod collapsum Musicae Philosophiae studium in Italia restaurasser [orig: restaurâsser], sic dicta: Quid. ibid. v. 337.

Rara quidem sacie, sed rarior arte canendi,
Unde Canens dicta est: silvas et saxa movere,
Et mulcere feras, et flumina longa morari
Ore suo [orig: suô], volucresque vagas retinere solebat.

CANENTULUM Galliae Aquitanicae fluv. Ptol. Carantonius Ausonii videtur; forte hodie Charente. Aliter Canentelus.

CANEPHORUS ex marmore, Scopae opus, memoratur Plinio, l. 36. c. 5. Is fecit Venerem --- item Apollinem Palatinum, Vestam sedentem laudatum in Servilianis hortis, duasque chametaeas (alii habent, commotrias) circa eam, quarum pares in Asinii monumentis sunt, ubi et Canephorus eiusdem. Graece kanhfo/ros2, canistrum gerens. Erat hoc virginum munus, canistra, quibus sacra inclusa, in Cereris sacris ferre, unde kanhfo/roi dictae. In aliis quoque. Sic ad ista Arnobii, l. 5. In Liberi honorem patris ithyphallos subrigit Graecia: Heraldus, Praecedebat, inquit, in talibus pompis, et ut ita dicam, processionibus h( *kanhfo/ros2. Sequebatur o( *fallofo/ros2: subsequebantur postremo oi( a)/dontes2 to\ falliko\n etc. Vide infra in voce Canistrum.

Non me ulli monitus, nec Vatum exorsa furentum
Sollicitant, manesque movent: sibi callidus ista
Tircias, nataeque canat, non si ipse reclusis
Cominus ex adytis in me insaniret Apollo.

Ubi canat idem est, quod imperet ex oraculo. Unde ad sequentia, in me insaniret Apollo, Lutatius, Non, ait, si totis suis viribus mihi

incumberet Apollo (divinationum praeses et auctor) et me insanire faceret adeo, ut ipse talia praecinerem. Atque hinc, quia se Numine afflatos videri volunt, istiusmodi initiis utuntur maximorum operum Principes Poetae. Homerus, Il. a v. 1.

Vide Ioh. Gebhardum ad Tibullum, l. 1. Eleg. 4. et Caspar. Barthium, Animadversionum ad Statium l. 3. p. 1229. Quod cum ad confirmandas superstitiones pertineret, ut videl. aspicerentur furere gallantes ac vaticinantes, quasi ab alicuius Numinis inspiratione immisso [orig: immissô] furore, radicem halicaccabi bibere consuevisse huiusmodi homines, ut e)/kstasin inde conciperent, legimus apud Plinium. Non enim a daemone solum talis furor immittebatur, sed natura [orig: naturâ] quoque nonnumquam fiebat, uti dicemus infra in voce Corybantiasmus, item Insania. Vide quoque in voce Abdera. Inde Magorum, qui duobus praecipue modis ligabant solvebantque, cantibus nempe et herbis; haec enim duo praecipue Poetae nominant. Tibullus, l. 1. El. 8. v. 17.

Num te carminibus, num te pollentibus herbis
Devovit tacito [orig: tacitô] tempore noctis anus.

--- --- Nempe haec eadem se dixit amores
Cantibus aut herbis solvere posse meos.

Sed cantibus inprimis; seu mussitationibus, uti Hebraei vocant [gap: Hebrew] , quod Magi cantus suos inter labia demurmurare solebant. Virg. Ecl. 8. v. 71.

Unde tales Incantatores; serpentes autem, in quos carmina illorum nil valebant, vel recanere, vel ad cantum obsurdescere, dicti: hodieque Carmen Gallis pro sortilegio est, Charme. Vide Salmas. ad Solin. p. 1089. et Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 3. c. 6. nec non hic [orig: hîc] passim, inprimis infra voce Carmen.

Iamque dies aderat, profugis cum Regibus altum
Fumat Aricinum Triviae nemus, et face multa [orig: multâ]
Consius Hippolyti splendet lacus: ipsa coronat
Emeritos Diana canes, et spicula tergit:
Et tutas sinit ire seras. --- -

Quo de festo vide Hadr. Turnebum, Adversarior. l. 7. c. 26. Revera autem coronati tum Canes, ut fostis aliis diebus Boves, de quo ritu pluribus egit Hadr. Behotius, Apophoret. l. 2. c. 2. De Equis et Asinis adnotavit Propertio, l. 3. Eleg. 1. Ioann. Passeratius. Sed et Canum hunc honorem Gratius quoque celebrat, v. 484.

Spicatusque saces sacrum ad nemorale Dianae
Sistimus, et solito catuli velantur honore.

Hoc est, coronantur. Quam canum redimitionem non intellexit, prorsus alio ista Papinii verba trahens, Car. Paschalius, Coronar. l. 1. c. 3. Hunc vero diem feriatum a venationibus, disces pluribus ex Turnebo, d. l. Vide Barthium, Animadvers. ad Statium, l. 1.

CANES occidendi mos in ortu Caniculae quod hoc sidus eos in rabiem agat, apud Romanos viguit, uti docet ex Graeco auctore Salmas. *)/oti rh=| ori\ *bibbw\n *az(gizstw\b a)nh/roun a)kwlu/tws2 e)n *r(w/mh| tou\s2 ku/nas2 ei)s2 timh\n tw=n xhnw=n, o(/ti to\ kapetw/lion oi( me\n ku/nes2 prae/dwkan u(pnw/stantes2, oi( de\ xh=nes2 e)grhgoro/tes2 die/swsan( oi( de/ fasin tou=to e)poi/oun, tna mh\ o)xlhroi\ th=s2 nuxto\s2 gi/nwntai, oi( de\, i(/na mh\ lurtw=ntes2 tou\s2 a)nqrw/pous2 bla/ptwsi, thnikau=ta ga\r o( *(sei/rios2 a)nate/llei, o(\s2 kai\ dokei= th=s2 lu/ttks2 ai)/tios2 au)toi=s2 ei)=nai, Ante tertium Nonas Augusti occiderunt impune Ro. mae canes in honorem anserum, qui vigilantia [orig: vigilantiâ] sua [orig: suâ] Capitolium conservarunt [orig: conservârunt], cum illi dormiendo illud prodidissent. Alii tamen id factum dicunt, ne nocturno [orig: nocturnô] tempere molesti essent. Sed et sunt, qui eos volunt necatos, ne in rabiem acti homines laederent. Tum enim Sirius oritur, canini furoris parens. Vide eum ad Solin. p. 723. Aliud quid erat Canarium Sacrificium, de quo supra.

CANETHUM Euboeae insul. locus, postea intra muros Chalcidis receptus. Strabo. Item mons Boeotiae. Apollon.

CANETUM oppidul. Ducatus Mantuani, ubi Clusius in Ollium se exonerat, medium inter Mantuam et Cremonam. Alias Bedriacus vicus.

CANGANORUM quod Cangorum Tacito, l. 12. Annal. c. 32. promontor. Albionis insul. versus Occidentem, Ptol. in Wallia et Arvonia provinc. Lhein Camdeno. Gegarth hodie Humfredo Lhyido Braychypult point, Speedo: Penvenkele point aliis esse videtur. Baudrand.