CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CANNAE vicus Apuliae Peucetiae, non procul ab Aufido fluv. circa quem Annibal P. Aemilium, et Terentium Varronem Consul. ingenti clade superavit, caesis quadraginta Romanorum milibus, tantoque [orig: tantôque] equitum numero [orig: numerô], ut tres annulorum modios in signum Victoriae Carthaginem transmiserit. Apud Polybium po/lis2 est, idque singulari numero [orig: numerô] h( *ka/nnh, Livius nude vicum appellat, l. 22. c. 43. Florus, l. 2. c. 6. Quartum, i. e. pene ultimum vulnus imperii, Cannae, ignobilis Apuliae vicus: sed magnitudine cladis emersit: et quadraginta millium caede parta nobilitas. Quin et Appian. in Annibalicis, xw/mhn, h. e. vicum vocat: Populi Cannenses, quos clade Romana [orig: Romanâ] nobiles vocat, Plin. l. 3. c. 11. Hic [orig: Hîc] pugna Cannensis, Propert. l. 3. El. 2. v. 9. 10. et Cicer. de Claris Orat. Cannensis calamitas. Nunc eius tantum supersunt rudera; diciturque Canna destrutta. In agro Barcano. 5. milliar. infra Canusium, 6. ab ora maris Adriatici Baudrand.

CANNETA seu CANETA, quasi minor canna, parvum est vasculum sacraeliturgiae, in Commumone Romana inserviens, quod vulgo Burete Galli dicunt, Car. du Fresne Glossar. Habet autem canna, inter alios significatus, apud medii aevi Scriptores, hunc quoque, quod cantharum poculum, vas strictius et oblongius, Germanis Gallisque Canne et Kanne denotat. Fortunatus in Vita S. Radegundis, c. 19. Qua [orig: Quâ] sibi renuntiante parata [orig: paratâ] mensa [orig: mensâ], missorium, cochleares, cultellos, cannas, potum et calices, Sole subsequente itnromittebatur furtim, quo se nemo perciperet, etc. apud Car. du Fresne Glossar.

CANNIBALI vel CARAIBAE, incolae Antillarum olim, nunc aliquot saltem eorum tenent. Captivos devorare soliti, cadavera hostium etiam in loco pugnae depascuntur, interim ab avaritia alienissimi; commercio [orig: commerciô] Europaeorum paulo nunc civiliores. Oviedo, Herrera, Rochefort. de Antill. Hist. mor. 2. par.

CANOBIUM castrum Ducatus Mediolanensis in ora orientali lacus Verbani, in confinio Grisonum, 6. milliar. a Locarno in Austrum, 6. a Pallantia in Boream. Gentis Borrhomoeae.

CANON [1] Graece *kanw\n, regula, ad quam praeducebantur lineae. Epigrammata dedicatoria, a)po\ taxugra/fwn:

dirigentem videl. stilum ferreum vel plumbum, ut lineae, quibus scriptura instaret, rectitudinem haberent convenientem. Aliud Epigramma,

*to\n troxoe/nta mo/lubdon o(\s2 a)trapo\n oi)=de xara/ssein,
*)orqa\ paracu/wn i)qutenh= kano/na.

I. e. plumbo [orig: plumbô] directo [orig: directô] ad regulam, etc. *miltofurei=s2 kano/nes2, i. e. rubrica [orig: rubricâ] infectae regulae, in alio Epigr. occurrunt. Salmas. ad Solin. p. 917. et 1166. Apud Iureconsultos Canon, copiam denotat frumenti, quod in Horreis publicis eum in finem asservabatur, ut pauperibus, necessitate poscente, viliori pretio [orig: pretiô] divenderetur. Hinc Canon Alexandrinus, Canon urbis Romae, etc. Vide Stuckium, de Conviv. l. 1. c. 35. Primus autem T. Sempronius Gracchus fuit, qui instituit, ut annonae inopia [orig: inopiâ] laboranti plebi, certa frumenti mensura singulis mensibus porrigeretur, Semisse et triente. Locus hinc, ubi Romae id frumenti aflervabatur, Horrea Sempronia dictus est. Sic apud Asconium, in 3. Verrin. pensitationis genus est, cuiusmodi is tria recenset, Canonem seu Canonicos titulos, qui sunt sollennes, et antiquae praestationes, Indictionem, quidquid praeter Canonem indicitur et Oblationem, aurum videl. et argentum, quod Largitionibus inferebatur: de cuiusmodi pensitationibus multa habent Cuiacius, Iac. Gothofredus, Henr. Vales. Alii. Graeci *kano/nas2 et *kano/nia dixerunt scapos, tam textorios, quam chartarios. Hesych. kanw\n to\ cu/lon, peri\ o(\ o( mi/tos2: nam kanw\n baculum rectum significat vel regulam. Suidas, *kano/nion ou(/tw kalei=tai h( oi(odh/pote pragmatei/a, ka' \n pleio/nwn tugxa/nh| ptuxi/wn, h' \ sti/xwn h)\ paginw=n, Hesychio kanoni\s2 quoque. Nam et kanw\n dicebatur, ut visum, regula, qua [orig: quâ] chartam dirigebant Librarii, ut in scribendo rectas ducerent lineas: adeo que sic vox haec et textoris instrumentum significat, licio involutum et chartarum volumen, ut Latine scapus utrumque notat, etc. Vide Salmas. ad Vopisc. in Firmo, c. 3. etc. Sed et Hesychius kano/nia quoque verucla vocat. Vide ibi. Canon porro dicebatur apud Romanos quoque demensum, Graece to\ sitome/trion, seu h(trofh\, cibi mensura, quam Dispensator conservis praestare consueverat. Zeno Veronensis, Serm. q. ad Neophyt. Ioseph praemonitus ad mensuram praerogat cunctis annonam. Iuvenalis, Sat. 14. v. 126.

Servorum ventres modio [orig: modiô] castigat iniquo [orig: iniquô]
Ipse quoque esuriens. --- -- --- ---

Ubi notat sordidos, qui in id incumbebant, ut de menstruo etiam demenso lucrarentur, aliquid semper corradendo. Erat nempe hic Canon, vel menstruus, 4. aut 5. tritic modiorum in singulos; vel diurnus, libra farris, ut quidam volunt, auctoritate nixi Horatii atque Iuvenalis, l. 1. Sat. 5. et Sat. 9. v. 122. Quo quoque trahunt, quod XII. Tabb. nexis libram farris in dies pro victu praescripsere [orig: praescripsêre]: sed ad servos haec referri non poslunt, cum immitius cum nexis ageretur. Adde, quod servis cibarii panes quottidie, ad rationem demensi, vel bilibres vel trilires nonumquam, assignabantur, ut docere videtur Cael. Aurelianus, l. 3. Acut. 2. Sic denique plurimi impausabiliter tota [orig: totâ] die atque nocte cibum sumpsisse Veteribus traduntur: namque Asclepiades memorat, Praxagorae famulum ternos bilibres panes per singulos dies accepisse, quibus comestis non altter passione afsiceretur, quam si nihil acciperet. Ubi certuna

est latete Canonem quottidianum, sub immodica illa quantitate, quae famuli morbosam esuriem nullo [orig: nullô] modo [orig: modô] levaret. Maius autem demensum compeditis et fossoribus, minus urbanis ministeriis obtigit; cum hi neque tantum haberent laboris, et quoad pulmentaria ac obsonia lautius haberentur: Etiam variavit illud, pro annonae ratione et dominorum qua splendore, qua sordibus. Vide infra ubi de Demenso: item ubi de servo, cui a Frumento fuit nomen.

CANON [2] inter opera Polycleti, recensetur Plinio, l. 34. c. 8. Fecit et quem Canona Artifices vocant, lineamenta artis ex eo petentes, velut a lege quadam; solusque hominum artem ipse fecisse, artis opere iudicatur. Fecit nempe hoc iuxta peritiae artisque normam; iuxta quod cum et illud simulacrum fecisset, ad vulgi arbitrium, peiqo/menos2 th=| e(ka/stou a)fhgh/sou, morem gerens uniuscuiusque dictationi, utrumque postea publice exposuit. Cumque alterum quidem omnes admirationi, alterum ludibrio ac risui haberent, respondens Polycletus, *)alla' tau/ouhn me\n, inquit, h(\n ye/gete, u(mei=s2 e)poih/sate. tau/thn de\, h(\n qauma/zete, e)gw\. At hoc, quod vituperatis et reprebenditis, vos fecistis: quod vero suspicitus, ego: apud Aelian. Histor. Var. l. 14. c. 8. Apud Thom. Walsinghamum in Henrico V. aliosque recentioris aevi Scriptores, citatos Car. du Fresne in Glossar. Canenes, machinae bellicae sunt, Gallis Canons: a cannis et siphonibus quos referunt, sic appellatae. Alias Tormenta, quam vocem vide, item Tubi, vide Tubus.

CANON [3] Astronomicus, idem cum Parapegmate, Suidae, ita enim is, para/phgma, kanw\n h)/ o)/rganon a)stronomiko\n, Parapegma, Canon aut instrumentum Astronomicum. Sed para/phgma non tam Canon ipse fuit, quam tabula aerea, columnae aut pilae in loco publico affigenda, in qua Canon Astronomicus descriptus habebatur. Continebat enim caeli rationem, et siderum occidentium orientiumque ac tempestatum significationem, cum quadripartitis Anni cardimbus et aliis eiusmodi eventibus ac effectibus Mundi, ut dicemus infra in voce Parapegma. Hinc *kanonikoi\ dicti Astrologi, qui praedictiones siderum, eclipseon et aliarum rerum caelestium populo proponebant, in tabulis huiuscemodi publicata. Cleomedes, l. 2. *kai\ h)/dh ge prole/gontai pa)sai ai( e)klei/yeis2 au)th=s2 u(po/ tw=n *kanonikw=n, a(/te ginwsko/ntwn o(po/te sumpi/ptoi e)n panselh/nw| eu(ri/skesqai au)th\n u(po\ tw=| mesaita/tw tou= zwdiakou= h' \ o(/lhn h' \ a)po\ me/rous2, kai\ ou(/tws2 h' \ merika\s2 h)\ telei/as2 e)klei/yeis2 poiei=sqai. Et iam praedicuntur omnes eius eclipses a Canonicis, ut qui norunt [orig: nôrunt], quando futura sit in plenilunio, in medio Zodiaco, totalis an partialis, etc. Plin. l. 2. c. 17. de Veneris ac Mercurii stella, At enim cur non semper ad quadraginta sex et partes viginti perveniunt? Imo vero. Sed ratio Canonicos fallit. Sic inter opera Mathematica Democriti recensetur a Diogene Laertio, l. 9. c. 48. *me/gas2 eninto\s2 h)\ *)astronomi/hs2 para/phgma, Magnus Annus seu Astronomiae parapegma. Qui enimperiodos ex multis annis compositas ediderunt Astrologi, earum para/phgma simul etiam publicare solebant, et tabula [orig: tabulâ], uti dictum, in publico adfixa [orig: adfixâ] Canonem proponere ortuum et occasuum stellarum inerrantium, defectuum Solis et Lunae, aequinoctiorum et solstitiorum, variarum caeli tempestatum ac similium: uti, praeter Democritum hunc, Eudoxum, Euctemonem, Calippum, Metonem, Phainum, Hipparchum, Aratum, alios, fecisse tradit Vitruvius, l. 9. c. 7. primo [orig: primô] rei auctore Metone, uti ad Aratum docet Theon. Utiautem parapegma Suidas dixit, pro canone ortus et occasus siderum, cum tabula, in qua descriptus esset ille Canon, proprie sic diceretur; sic Vitruvius analemma appellavit rationem conquisitam Solis cursu et umbrae crescentis, a brumae observatione inventam, cum proprie quadrata pila seu suggestus, in quo deformata ac designata esset haec ratio, sic diceretur, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 740. et seqq. ut et hic [orig: hîc] passim.

CANON [4] in Ecclesia, varia significat. Primo *)ekklhsiastikh\ su/ntacis2 est, in Synod. Laodic. 24. h. e. Catalogus eorum, qui Ecclesiis in quocumque munere serviunt: quorum alios vocabant Clericos, generali nomine, ut Apostol. Can. 25. 31. 85. et I. Constant. Synod. can. 6. et horum rursus alii *ie(ratikoi\ dicebantur, puta Episcopi, Presbyteri et Diaconi, quos Ordines postea maiores appellarunt [orig: appellârunt]: alios vero Clericos speciali nomine, ut animadvettere licet, ex Apostolico Can. 7. et Laodic. Synodo can. 24. 27. 30. Coeteros autem sic a Laicis distinguebant, ut non essent quidem e)n klh/rw=| kathriqmhme/noi, in Clero numerati, quoniam manuum impositionem non habebant, ut loquitur 2. Can. Synodi Chalcedon. dicerentur tamen generali illa [orig: illâ] appellatione e)n tw=| *kano/ni e)cetazo/menoi, Synod. Nicen. can. 14. et oi( tou= *kano/nos, Chalced. Syn. Can. 2. Secundo *kanw\n leitourgi/as2, Canon liturgia, quibusdam Graecis Theologis et Latinis recentioribus, certam benedictionis Cenae Mysticae formulam designat. Tettio *kanw\n est positus, pro Fidelium, Episcoporum et praesertim Martyrum Catalogo, quorum in sollemnibus precibus memoria celebrabatur; cuius consuetudinis aliqua vestigia in Graecae Latinaeque Liturgiae Canone adhuc retinentur. Vide Nicephorum, l. 14. c. 25. et 26. praeter alios ubi contentionem illam enarrat de Chrysostomi nomine in Mysticas tabulas referendo. Atque hinc factum, ut Canonizati dicti sint, quorum memoria publico [orig: publicô] Ecclesiae consensu celebrabatur; ritu hoc [orig: hôc] prisco [orig: priscô] in divorum invocationem postea sensim transeunte. Ideo autem *kanw\n, pro catalogo, ponitur, quod catalogus certa norma ac regula esset, iis dignoscendis, qui in illo recensebantur. Quarto *kanw\n, pro sacrorum librorum catalogo, quorum inviolabilis est in Ecclesia auctoritas, et ad quos, velut certissimam normam, exigenda sunt Fidei dogmata, apud Eusebium passim sumitur. Tandem *kanw\n, regula est seu norma disciplinae Ecclesiasticae seu politiae eius, ut est Apostolicis primurn traditionibus, deinde Synodis legitimis descripta: unde et Canones dicti, Constitutiones his de rebus factae, aliquando et diatupw/seis2: quae ambo copulantur, tum alibi, tum in Graeca Concilii Niceni Historia. Postquam enim tribus Christianismi primis saeculis Concilia Synodique rariores essent, quarto [orig: quartô]

et quinto [orig: quintô] invalescere, et sequentibus in consuetndinem abire coepere [orig: coepêre]. In his quidquid a Patribus decretum, nomen Canoms accepit, quod regulam et normam praescriberet credendi et vivendi: mutuo sumpto [orig: sumptô] nomine a Scripturis sacris, iisque Canonicis, sic dictis, quod suprema essent et sola infallibilis credendi vivendique lex; ad quas tamen ipsas vox primum translata est, ab Aitificibus Mechanicis, qui ad canonem exigunt, an quid rectum sit, an secus, etc. Sed hae de re plura infra. Ex his vero qumque vocis significationibus praefatis, quas Beza Henr. Strephano in Thesaur. suggessit, prima et tertia eaedem sunt, et est sic Canon idem cum Diptychis Ecclesiasticis, de quibus late agit Gerh. von Mastricht in Schediasm. de Susceptoribus infantium ex Baptismo: ubi Diptycha haec distinxit, in Vivorum, quae kanw\n erant eorum, qui Ecclesiis quocumque in munere inserviebant, et Mortuorum, in quibus nomina, status, ordo et obitus Episcoporum referebatur. Secunda significatio ad quintam referenda est, quia Canon ille Liturgiae nil aliud est, quam definitio per Canonem Ecclesiasticum formulae, quomodo S. Cenae benedictio peragi debeat; Quemadmodum *kanwn in Iure Et LL. vocatur, quod Lege est definitum et determinatum; item tributum illud, quod certa [orig: certâ] Lege instirutum et indictum est, ut supra diximus ex Asconio Paediano. Unde et kekanonisme/nai *su/nodoi dicuntur Provincialia illa Concilia, quae Canonibus Ecclesiasticis sunt statuta et mandata, ut bis quotannis convocentur, Synodi Chalcedon. Can. qui in Codice Can. Eccl. universae est 197. istius Synodi 19. Quarta autem significatio primaria est, et vere Ecclesiastica, qua [orig: quâ] libri sacri, quia perpetuam vitae et morum regulam praestant, Canonici sunt dicti; a qua, ut supra innuimus, Decreta Ecclesiastica, quae dogmata fidei vel ritus determinant, aut mores informant, Canones appellari coeperunt, quod ad instar Scripturae, huiusque solius, quae eorum basis est, vi, vitam fidemque hom inis Christiani dirigant. Vide Gerh. von Mastricht, Historia [orig: Historiâ] Iuris Eccl num. 2. et seqq.

CANON [5] in Ecclesia Romana officium est Ecclesiasticum Hariulfus Chron. Centul. c. 26. Praeter orationum munia et Psalmorum modulationem, haec attentissime observabat, ut de S. Trinitate, tum de Spiritu S. --- postque de S. Petro vel omnibus Apostolis, sive omnibus Sanctis no-Cturnalem et diurnalem Canonem, excepto [orig: exceptô] Claustrali canone, cui numquam pene deerat, quottidie Domino persolveret. Et c. 33. Non tamen omittebat --- genu flexionum continuationem, sacrarum aedium circuitionem, sacrorumque Canonum de S. Trinitate, de Spiritu S. deque S. Maria et de omnibus Sanctis expensionem. Atque inde dictae Horae Canonicae sunt, de quibus suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Sed et Canon Magnus, nomen festivitatis sacrae est, in Ecclesia Graeca, quae feria [orig: feriâ] V. primae quadragesimalis hebdomadis celebrari consuevit, ut ex Triodio seu Quadragesim. Rituali Graecorum colligitur. Dicitur autem iis Magnus Canon, quia, cum alii Canones triginta ad summum troparia contineant; hic ducenta continet et quinquaginta: hinc et Aliptes appellatus, quod efficax sit, quam maxime ad conterendos hostes et ad quoscumque conflictus Spirituales praeparandos Fideles Andreas Archiepiscopus Cretansis auctos huius officii perhibetur, apud Macrum in Hierolex.

CANON Missae dicitur Oratio, quae in Missa, ante consecrationem, ut vocant, et in ipsa consecratione hostiae a Sacerdote recitatur, in Ecclesia Romana. Dividitur in partes quatuor, scil. in Secretam, Praefationem, Canonem ipsum et Orationem Dominicam: de quibus omnibus, ut et de Auctore eius, Pontificibusque, qui subindeilli inseruere [orig: inseruêre] nonnulla, multis disserunt Auctores complures, cirati Carolo du Fresne in Glossar. et Macri Fratres in Hierolex. Addam saltem, huic Canoni nomen alicuius adscribere, esse in album et catalogum Sanctorum referte: in eo enim iam olim commemorationem Sanctorum fieri consuevisse, supra innuimus. Vide etiam infra, ubi de Canonizatione, etc. Hinc Canonarcha, Graece *kanona/rxhs2, in Ecclesia eadem dignitas Monastica est, Latine Regulae praefectus. Dorotheus Abb. Doct. 11. Adventabat intere a modico [orig: modicô] intervallo [orig: intervallô] hora vigiliae et cum paululum quidpiam obdormissem [orig: obdormîssem], excitabar a Canonarcha nostro, etc. In Ecclesia vero Graeca hodie sic dicitur, qui Cantoribus, quos librorum penuria vel legendi imperitia memoriter recitare ac canere cogit, unam periodum post alteram legendo suggerunt: Et quidem ex utroque choro duo Canonarchae sunt, qui alternis vicibus hoc mumus peragunt, quibus qui praeest, Protocanonarcha vocatur. Vide Dominic. Macrum, in Hierolex.

CANONES Apostolici seu Apostolorum, pars sunt libri octavi Constitutionum, ut aiunt, Apostolicatum, secundum Turrianum, c. 1. pro Canon. Apostol. contra Magdeburg. secundum alios, ab Impostore quodam huic farragini inserti sunt, et duo diversa opera in unum combinata. De auctoritate illorum controversia non levis, cum alii S. Clementi eos adscribant, alii apocryphos faciant, ut habet Car. du Fresne, in Glossar. Ipsis certe Apostolis qui attribuat, nemo adhuc tam perfrictae frontis fuit: ab illis tamen constitutos, et a Clemente exceptos esse, Baronius contendit ad A. C. 102. §. 14. Binius 50. priores pro indubitatis habet, de coeteris dubitat. Graeci non hos solum, sed et posteriores 35. iam ultra mille annos, pro Apostolicis habuerunt, quod patet ex Can. 2. Synod. Trullan. Et ipse Iustinianus Imperat. in Constitut. ad Epiphanium Patriarcham Constantinopol. iis testimonium perhibet luculentum, Novell. 6. unde in Corpus Iuris relati sunt, etc. Sed priores 50. quod attinet, ipse Gelasius Papa, et LXX. cum eo Episcopi, in Synodo Romana cos damnant et in Apocryphorum referunt censum: fareturque Dionysius Exiguus Sp. ad Stephanum, qui fere circa Canonum natales vixit, multos iis non praebuisse consensum facilem. Postea VII. saeculo [orig: saeculô] Isidorus Hispalensis, negat ab Apostolica sede receptos esse, negat a Sanctis Patribus esse probatos, ut alia hanc in rem testimonia, et rationes insuper idem evincentes, omittam. Itaque censent Eruditi, in sine saeculi V. a tenebrione et haeretico quodam Graeco, quinquaginta primos, ex variis Conciliis, moribus et ritibus Ecclesiae esse corrasos, atque, ut auctoritatem sibi nomine suo [orig: suô]

magnam statim ab initio conciliaret, Apostolicorum ementito [orig: ementitô] nomine insignitos: Quos cum statim in natalibus Gelasius praedictus opprimere studuisset, uti dictum, accessisse posteriores XXXV. vel ab eodem impostore, vel ab alio quodam, qui istiusmodi nugis fuerit delectatus; exin commendatos a Iustiniano Imperatore et a Iohanne Scholastico in Nomocanonem omnes LXXXV. susceptos, circa A. C. 600. etc. Sed et alios, praeter hosce Apostolicos Canones IX. Antiochenos, idem Turrianus finxit, quos ab Apostolis, in Synodo Antiochena, in antiquitate Ecclesiastica inaudita, nullique Historico fide dignho memorata [orig: memoratâ], vult constituisse et sancivisse; non alio [orig: aliô] fine, quam ut horum auctoritate Imaginum cultum probet: sed eius sententiam erudite refellit Ioh. Dalaeus in Pseudepigraphis Apostol. l. 3. c. 22. et seqq. de prioribus vero vide prolixe disserentem Gerh. von Mastricht ICtum. Histor. Iuris Ecclesiastici, num. 122. et seqq. ut et aliquid infra, in Constitutiones Apostol.

CANONES Conciliorum dicti sunt Isidoro, Origin. l. 6. c. 16. aliisque, decreta eorum, uti supra dictum, in voce Canon: quod instar regulae secundariae (primaria enim S. Scriptura est) Christianis essent et recte credendi vivendique ipsis normam praeberent. Et quidem, quod fidei dogmata attinet, non dant Concilia eorumque Canones novas nobis veritates, sed tantum suffiragia sententiaeque sunt, de veritatibus antea revelatis, quas mali quidam, aut non satis docti, in pravum sensum detorserunt, aut minus bene intellexerunt. In ritibus autem Ecclesiasticis, quos libertati Ecclesiae Christus et Apostoli reliquere [orig: reliquêre], magis proprie canonem seu regulam vivendi nobis praescribunt, quam quique, dummodo generalis illa decentia sit observata, sequi tenentur. Utraque tamen definitio Conciliorum, et de dogmatibus, et de ritibus, non inconcinne nomine Canonis venit: sunt enim regula fidei et morum, quousque Scripturae innituntur et veritates eius comprobant, aut morale illud ordinis determinant. Et placuit id nomen Antiquis magis, quam Iuris illud, aut Iuris Eccl. aut Iuris Canonici, quod serius, forte ambitione et aemulatione Romanorum Pontificum, introductum est. Cum vero duplicis generis hi Canones fuerint, illi, qui agunt de fidei dogmatibus, Latinis Decreta; hi autem, quibus mores et disciplina Ecclesiae regitur, Canones, speciali appellatione, nominati sunt: Unde Novell. 131. Iustiniani, c. 1. do/gmata et kano/nes2 diserte a se invicem distinguuntur, cum in principio omnes Ecclesiasticorum Canonum nomine continerentur. Quod discrimen non ita perpetuum est, ut non saepissime, maxime posterioribus saeculis, et Conciliis, indifferenter omnia decreta, sive dogmata fidei, sive ceremonias Ecclesiasticas respiciant, Canones vocentur: Item Decreta et Capitula, probantibus id affatim Conciliorum Inscriptionibus. Originem Canonum horum quod attinet, primis Christianismi temporibus usque ad saeculum tertium, Scriptura solum in Ecclesia audita est, nulli fere Canones, quia paucissima Concilia habita, velut Hierosolymitanum illud, quod Actis Apostolicis insertum est, in quo actum de Legibus Ceremonialibus Mosaicis, asserta libertas Christiana, et decretum factum est de abstinentia ab Idolothytis, Sanguine, Suffocato, Scortatione. Saeculo [orig: Saeculô] II. conventus quidam in Asia, Syria, Palaestina, in Occidente Romae et in Gallia habiti sunt, contra Montanistas et Cataphrygas, et de controversia Paschali. Dein medio [orig: mediô] fere saeculo [orig: saeculô] III. Romae contra Novatum eiusque sequaces, in quo tamen Canones non sunt editi, sed do/gma istius refert Eusebius, Histor. Eccl. l. 6. c. 35. Aliae quoque eodem [orig: eôdem] saeculo [orig: saeculô] habitae Synodi passim; in Africa, Asia, Occidente, sed nec in hisce Canones in diptycha Eccles. et ex his in Codicem Canonum relati sunt. Primi Canones, qui in eo exstant, scripti sunt in Synodo Ancyrana provincilali XXIV. circa A. C. 314. Quam excepit et supplevit Synodus Neocaaesariensis, itidem provincialis, circa A. C. 318. ubi secundi Canones cusi, numero [orig: numerô] XIV. qui in Codicem Canonum quoque sunt coniecti. Post has Synodum quidam censent habitam Laodicenam; in qua LIX. Canones consignati, qui similiter in Codice Canonum Eccles. Universal. visuntur: ut et Canones XX. Synodi Gangrensis, cuius tempus in incerto est; Baronius circa A. C. 319. habitam esse non sine ratione conicit. Eam, quae, sicut praecedentes, provincialis quoque fuit, excepit famosissima illa Nicaena Synodus Oecumenica 318. Episcoporum, a plerisque in A. C. 325. coniecta, in qua XX. canones scripti; qui, quod in Oecumen. Synodo constituti essent, in Codice Canonum Eccles. Univers. primum obtinuere [orig: obtinuêre] locum: Nampe hoc [orig: hôc] tempore probabile est Collectionem Canonum coepisse, et eo [orig: eô] ordine, quo diximus, illos esse collocatos. Tum in eodem Codice sequuntur VII. Canones Concilii Oceumen. II. Constantinopolitani vero I. quod habitum est, sub Theodosio, A. C. 38. an. 383. contra Macedonium. Hos excipiunt Ephesini Concilii Oecumenici III. contra Nestorium habiti A. C. 431. Canones VIII. Claudunt tandem Codicem XXIX. Canones Concilii Oecumen. IV. Chalcedonens. saeculo [orig: saeculô] V. fere medio [orig: mediô] contra Eutychem. Ex horum Conciliorum Canonibws conflatus est Codex Canonum Ecclesiae Cathol. cuius initia post Concilium Nicaenum, uti supra attigimus, ducta videntur. Et quidem primitus videtur is saltem habuisse Canones CXXXVIII. 20. nempe Nicenos, 25. Ancyranos, etc. Vide supra. Postea crevit ad tempora Concilii Chalcedonensis, a quo, ut et Imperatoris Iustiniani, Novella [orig: Novellâ] 131. confirmatus est, ad Canones praefatos accedentibus Antiochenis XXV. Constantinopol. VII. Ephesinis VIII. et Chalcedonensibus XXIX. Sie post tempora Synodi Nicaenae I. Ecclesia duplici iure coepit regi, Divino [orig: Divinô], quod in S. literis, et Canonico, quod in Codice Canonum continebatur. Qui codices ambo in Conciliis postmodum in medio consessus, ut ex iis dogmata pietatis explorarentur, obortae haereses refutarentur, et controversiae ad disciplinam politiamque sacram pertinentes, dirimerentur, positi sunt. Dictus hie Canonum Codex, etiam Corpus Canonum, Liber Canonum, Patrum Canones, Graecis *bi/blos2 *kano/nwn: primumque Graece editus est

A. C. 1540. ex antiquissimo Ecclesiae Hilarianae Pictaviensis Codice, opera [orig: operâ] Ioh. Tilii, Lutetiae. Post Iustinianum, qui Iuris Civilis eum partem fecit, ut ex Novella cit. docet Eichelius, Graeci quaedam huic Codici addiderunt, quae enumerantur in Synodo VI. Oecumen. can. 2. A. C. 681. celebrata [orig: celebratâ]: Canones scil. Apostolorum, de quibus dictum, Sardicensis Concilii Canones XXI. item Africae Concilia, sanctorumque Patrum Canones sive Canonicas quasdam Epistolas, Theophili, Dionysii, Petri, Athanasii, Timothei, Alexandrinorum Episcoporum, Gregorii Neocaesar. Basilii, Gregorii Nyssen i, Gregorii Theologi, Amphilochii, Iconii et Gennadii Patriarch. Constantinop. Quem postea sic auctum confirmavit Synodus Nicaena II. A. C. 787. ur recte ab hoc Codice, Ius Canonicum, uti nunc vocatur, originem duxisse, atque antiquissimailla [orig: antiquissimâilla] Canonum collectione, utramque cum Orientis, tum Occidentis Ecclesiam diu usam fuisse, dicat Christoph. Iustellus Praefat. ad Codicem. Ex Oriente quippe Canones et eorum collectiones in Occidentem et Africam transiisie certum est: ita ut Orienti Canonici Iuris origo metito tribuatur. Occidentalis Ecclasia, ante Concilium Nicaenum, nullos Canones cum noslet, S. Scripturae auctoritate solum et moribus seu iure non scripto [orig: scriptô] utebatur; post Nicaenum Concilium, eius Canones solos recepit, usque ad tempora Innocentii I. qui saeculo [orig: saeculô] V. ineunte ad Romae Episcopatum pervenit. Accessere [orig: Acceslêre] postmodum incrementa temporum progressu, cumque prima collectio nullo [orig: nullô] certo [orig: certô] auctore facta esset, nulliusque proin Collectoris nomen praeferret, crescente postmodum colligendi fervore, nomen quoque aliquando ab illis, qui sequentia adiecerunt, accepit, ut patet exemplo [orig: exemplô] Stephani Episcopi Ephesini, de quo suo [orig: suô]. loco [orig: locô]. Hic namque post Concilium Constantinopolit. I. huius VII. Canones prioribus addidit, nomine suo [orig: suô] praefixo [orig: praefixô]: quem sequentibus temporibus imitati Episcopi sunt, qui suo [orig: suô] quiquetempore Ephesini et Chalcedonens. Concil. Canones adiecerunt. Isque fuit Codex Ecclesiae Universalis seu Catholicae, quo [orig: quô] usum Orientem esse diximus, quemque Occidens in Latinum vertit; vulgatum et restitutum a Iustello A. C. 1610. iterumque publicatum, a filio eius A. C. 1661. in Biblioth. Iuris Canonici Vet. additis Canonibus Ephesinis et Chalcedonensibus. Verum hic paulo obscuratus est, postquam Graeci, habita [orig: habitâ] Synodo [orig: Synodô] Constantinopolit. in Trullo, ediderunt alium Cochcem, diversum paulo a priore, dictumque Codicem Ecclesiae Orientalis, quod contra eos observandum, qui utrumque Cocchcem confundere consuevere [orig: consuevêre], etc. Cum autem antiqua [orig: antiquâ] Codicis Graeci versione minus accurata [orig: accuratâ] usa esset Ecclesia Romana usque ad tempora Iustimani Imperatoris novam eius versionem, rogatu Stephani, Episcopi Salonitani, adornavit Dionysius Exiguus Abbas Roman. qui, sub Theodorico Rege et successoribus eius clarus primus, omisia [orig: omisiâ] numeratione annorum Aerae Diocletiani Imperatoris computare annos coepit, a Nativitate Domini nostri. Hic mterpretationi suae, in qua Graecos Canones conrinua [orig: conrinuâ] serie numerorum computavit, ad modum Codicis Graeci, addidit Canones, qui vocantur Apostolorum, Sardicense item et quaedam Africana Concilia: Coeterum a Romano Codice in methodo quoque diversus. Idem Conciliorum his Canonibus Romanorum Poutisicum Decreta, quotquor inveniri poterant, sub una numerorum serie, eodem [orig: eôdem], quo [orig: quô] Patrum Canones, digessit modo [orig: modô], et primus Canonum Collectioni subiunxit: uti a Siricio incepit, sic in Anastasio desinens. Vide infra in voce Decretales. Quamprimum vero Dionysii haec Collectio Versioque prodiit, statim Romae recepta est, atque absolute CORPUS CANONUM appellari meruit, can. 1. dist. 19. eoque [orig: eôque] nomine a posterioribus laudari solet, etc. Atque haec initia et progressus sunt Codicis Canonum in Ecclesia Romava prae. ter quam aliae quoque Occidentis Ecclesiae, Codicem Canonum habuere [orig: habuêre], Gallicana, (qui ex Concilis Africanis et Decretalibus multum erevit) Hispanica, Britannica, Germanica, Africana, etc. quae Ecclesiae partim Romanae Codicem adoptavere [orig: adoptavêre], partim Codicem habuere [orig: habuêre] Canonum specialem, ex Conciliis quaeque gentis suae collectum, etc. Auctoritatem Canonum quod attinet, fuere [orig: fuêre] illi quasi Ius aliquod gentium ubique receptum: nec veritus est dicere Iustinianus Novella [orig: Novellâ] cit. tantam IV. Synodor. Oecumenicarum esse auctoritatem, ut dogmata illarum, sicut divinae Scripturae, accipienda, et Canones, sicut Leges, servandi sint; non quidem Scripturae eaplane aequiparaus, sed docens solum; post eam maximum illa momentum ac pondus, in decidendis controversiis Religonis et ordinandis Ritibus Ecclesiasticis, habuisse. Ulterius postea Pontifices progiessi Gregorius inprimis VII. alias Hildebrandus, quo [orig: quô] faciente Pontificia potentia ad culmen pervenit. Hic itaque Collectione sua [orig: suâ] Decretorum, quam Dictatus inscripsit, edita [orig: editâ], Ius Ecclesiasticum in immensum auxit et postquam appellationes omnes Romanae sedi, cognitionemque in causis Episcopalibus, aliisque momenti maioris sibi soli asseruisset, effecit, ut Canones in posterum non circa dogmata et personas ritusque Ecclesiasticos tantum, quae antea fere eorum obiecta erant, occupati essent: sed et de litibus ac disceptationibus forensibus ordinandis et dirigendis, solliciti esse inciperent, sicque nomine suo [orig: suô] immutato [orig: immutatô], illud Iuris assumerent, quod quidem ad differentiam Civilis, Canonicum in posterum appellatum est etc. Vide hanc in rem plura, inprimis de Collectionibus Canonum, quo [orig: quô] tempore quaeque harum, quoque [orig: quôque] incremento [orig: incrementô] contigerit, deque Collectoribus ipsis, ad nostram usque aetatem, iuxta saeculorum seriem, supra iam laudatum Gerhardum von Mastricht in Histor. Iuris Eccles. aliquid etiam infra lemmate, Patrum Canones.

CANONES Euangeliorum per quos quis facile scire ac invenire potest, qui nam reliquorum Euangelistarum similia, aut propria, dixetint, auctorem habuere [orig: habuêre] Eusebium Caesariensem, de quo vide Hieronym. de Script. Ecclesiast. et Isidor. Originem, l. 6. c. 15. laudatos Carolo du Fresne Glossar.

CANONICAE Epistolae seu Literae kanonika\ gra/mmata Graecis, iuxta Zonaram ad Can. 42. Synodi Laodicenae, sic dictae sunt, quod iuxta certos ac determinatos Canones, et regulas quasdam

sollennes exararentut, w(s2 kata\ kano/na geno/mena gra/mmata: vel certe, quod iis, qui ex Canone Ecclesiastico erant, seu Canonicis peregre et in aliam dioecesin proficiscentibus darentur. Alias Formatae, uti testatur Atticus Episcop. Constantinopol. sub finem Concilii Chalcedon. Item Regulares, in Ep. 48. Iohannis VIII. Pontificis. Hinc Cura Epistolarum Canonicarum, dignitas memorata Senatori, l. 11. Ep. 23. ubi de eo agit, qui a Principe ad hanc curam provehitur, cuique prom, ut idem ait, fides publica committitur. Formulae aliquot Literarum Canonicarum habentur apud Sirmondum, ad calcem Tomi II. Conciliorum Gall. p. 658. et 663. citatum Carolo du Fresne, ubi supra.

CANONICORUM Coetus cum ex primaeva institutione, nihil aliud, quam Collegia et Scholae fuerint, de Collegiorum origine ista hic [orig: hîc] praelibauda duximus. Eam ab ovo exorsus arcessit Franc. Burmannus Orat. de Collegus, a diversissimo fratrum pari, Habele et Caino; Illo [orig: Illô] enim caeso [orig: caesô], hocque [orig: hôcque] a facie Dei profugo [orig: profugô], in duos coetus, sacris civilibusque rebus a seinvicem quam maxime divulsos, abiit universum genus humanum: Insistentibus Habelis vestigiis setho [orig: sethô] siusque filio [orig: filiô] Enocho [orig: Enochô], sub quo et nomen Iehovae invocari coeptum est, reliquisque Patriarchis; Caini vero exemplum imitantibus eius posteris, unde illa Filiorum Dei hominumque distinctio; donec deinceps hisce duobus Collegiis inter sese mixtis, ultima mundo pernicies per ultrices aquas attracta est. Redintegratis deinceps post diluvium, hominum societatibus, mox et sacra haec piorum Collegia restituta et a profanorum hominum conventibus secreta fuere [orig: fuêre], vera [orig: verâ] fide ac pietate in Semi tentoriis manente: quod multo magis patuit, cum dispersis a Iehove giganteis Babylonicae turris auctoribus, in solo Hebero, e Semi familia nato, impiique illius consilii minime consorte, antiqua mortalium lingua et incorruptus Dei cultus, ut in sancto quodam Collegio substitit. Inde celebres apud Iudaeos Semi ac Heberi scholae, e cuius posteris Abrahamum Deus e communi idololatria, cui cum universo hominum genere ipsius Maiores iam dudum immergi coeperant, evocavit et a reliqua hominum societate segregavit; ut posthac Patriarchae huius domus purioris Religionis praecipuum in toto orbe Collegium seu Schola exstiterit: quod idem de Isaci ac Iacobi, filii nepotisque eius domibus dicendum. Cum autem deinceps placeret Deo, Ecclesiam ex Oeconomica Nationalem facere, illamque propriae terrae possessione ditare, tum demum sacrorum horum Collegiorum usus ac frequentia illustrius apparere coepit: integra [orig: integrâ] tribu Levi usui huic sacro destinata [orig: destinatâ]. Maxime autem eorum inttitutio Samueli debetur, fatali Rei publ. ac Religionis Iudaicae instauratori: qui cum per praecedentium Sacerdotum summorum ac Iudicum desidiam cultum Dei pessum ivissse vidisset, primus Prophetiae donum ac Prophetarum numorum nobilitavit, sicque ruenti Ministerio succurrit, ut, cum sub initium, quo [orig: quô] prophetare coeperit, verbum Domini rarissimum fuisse dicatur, aliquot post annis quam plurimi prophetae, sub Saulis inaugurationem, commemotentur. Nempe Prophetarum Collegia initituit, Levitatumque consessus seu Scholas publicas, in quibus iuventus erudiretur, qui mos inde diu duravir. Istiusmodi Scholae tum erant, in colle Gibeae: Naiothis in Rama: Post Samuelis obtium, sub Elia, Bethele ac Ierichunte: Sub Elisaeo Gilgale, in quo Huldam prophetissam habitassc [orig: habitâssc] quidam volunt etc. Reduces dein e Babylonica captivitate Iudaei, tum alibi, tum Hierosolymis mprimis, plurimas Academias seu Synagogas exstruxerunt: quibus semper Collegia seu Gymnasia coniuncta erant; unde illorum asus interdum promiscuus et Synagogae Scholarum nomine (quod et hodie apud illos fit) indigitantur. Harum paulo ante urbis excidium ad 480. a Talmudieis numerantur, quarum unaquaeque, binis scholis seu auditoriis constans, habebat Bethsepher, seu Domum libri, ubi legeretur Scriptura: et Beth-talmud, seu Domum doctrinae, ubi docerentur Traditiones ac Decisiones Veterum. In medio uniuscuiusque earum columna erat, quam Doctores verba ad populum facturi conscendebant. Quo [orig: Quô] sensu Ecclesia Apostolo, 1. Timoth. c. 3. v. 15. dicta videtur stu/los2 kai\ e(drai/wma th=s2 a)lhqei/as2, Columna ac stabilimentum veritatis, i. e. columna seu cathedra, e qua veritas sacra praedicatur ac publicatur. Haec autem Collegia omnia a Vespasiano seu Tito sublata et excisa, queruntur Iudaei: qui ab excidio residui dispersique veria qua domi, qua foris erexere [orig: erexêre] Gymnasia, quorum celeberrima fuere [orig: fuêre] Tiberiense in Galilaea, unde Massorethae prodierunt [orig: prodiêrunt] ac Soranum in Babylonia, ubi Talmud Babylonicum cusum est circa A. C. 500. Christianorum Collegia quod attinet, prima caelestis suae sapientiae tyrocinia in Iudaicorum Doctorum Collegio Hierosolymis, duodecimo [orig: duodecimô] aetatis anno [orig: annô], deponere dignatus est ipse Salvator, summus noster Propheta ac Magister. Dein sollenniter e caelo muneri suo Prophetico inauguratus, XII. Apostolorum Collegium instituit, quos destivatos nationibus Magistros in suum consortium adlegit, et ab ore suo pendere iussit. Marcus dein Euangelista, coetus et agmina Philosophantium, lectionibus, disputationibus, meditationibus et Interpretationibus S. Scripturae totos dies incumbentium, Alexandriae, ubi publico [orig: publicô] sumptu Collegia Doctorum, Musea dicta, alebantur, coegit. Quae schola Pantaenum, Clementem, Origenem, Tryphonem, Heraclam, Dionysium, Anatolium, Pierium, Theonem, Athanasium, Didymum, Ambrosium, Maximum Philosophum, Episcop. Constantinopolitanum aliosque innumeros orbi dedit. Incepere dein Collegia Monachorum, cum quibus Scholae Theologicae, et posterioribus saeculis Philosophicae quoque coniunctae fuerunt. Origo iis e persecutionibus Ecclesiae, quibus grassantibus primum sub Decio et Valeriano; deinceps sub Diocletiano, Licinio eorumque sociis, in Aegypti Syriaeque solitudines, abacti multi fidelium, postquam solitariae huic vitae assuevere [orig: assuevêre], etiam remitteute persecutionum saevitia [orig: saevitiâ] ei ad mortem usque

immorati sunt. Horum Antesignani narrantur Paulus Thebaeus, Antonius, Hilarion, aliique qui Caenobiticam vitam, ex Eremitica scaturientem, excoluere [orig: excoluêre], unde Monasteria orta, officinae ieiunii, vigiliarum, precum, beneficentiae, charitatis, laboris et similium virtutum, Studiosorum inprimis Scholae ac Phrontisteria: in quibus bene exercitatis exire licebat ad matrimonium, ad Rem publ. ad Ecclesiam. Non solum enim primis illis saeculis sacra sapientia, in Ecclesia, a Catechesium Magistris tradebatur, sed et maxime in Episcopiis seu Episcoporum domibus, ut et in Monasteniis, quamvis hae saepius contigua essent Episcopiis, aut etiam eadem cum illis, Erasmo [orig: Erasmô] iudice. In tali Monasterio intra Hipponensem Ecclesiam exstructo, i. e. in tali Diseipulorum Collegio, habitabat Augustinus, eorum studiis praefectus. Verum quia non omnes Episcopi ad id munus apti erant, laboratum deinceps fuit, ut in Ecclesiis, ubi cathedra Episcopalis erat, scholae essent talium, unde Canonicorum coetus orti, qui Collegia haec scholasque regerent. Hae enim scholae erant Ecclesiasticae, in quibus Presbyteri et Clerici viyerent, liberius quam Monachi, attamen omnes canonibus certis, unde illis nomen: praeeratque illis Episcopus, ut Monachis Abbas, hodie autem Episcopi loco [orig: locô] Praepositum habent. Unde adhuc videas Collegia talia ibi, ubi sedes Episcopalis erat, ut si Pastor peteretur olim, in oculis Episcopi essent, quos mitteret ptobatos. Huiusmodi Canonicorum Collegia plurima a Carolo M. instituta sunt, quorum erat, Scholas constituere atque artes docere adhibita [orig: adhibitâ] in omni convivio S. Scripturae lectione, quod etiam ipsi Augustino usitatum. Inde adhuc manet in conventibus lectio capitis et homilia, sicut et Bedae homiliae in tali conventu habitae sunt. Inde etiam in iis Collegiis primorum aliquis semper Scholasticus dicitur, ut Scholae inspector: tum Decanum habebant, ut post hos Academiae. Inde et Cantorum, qui Musicam docebant, Vicariorum, Custodum, Lectorumque nomina. E quibus patet, nihil aliud Monatteria ac Canonicorum coetus olim, quam Collegia et Scholas fuisse; unde hodieque in Scholasticum, qui Lectorum caput est, dignitas cum praebenda confertur; licet id muneris nunc non exerceant, nudis duntaxat ac inavibus nominibus retentis. Ut non mitum sit, ipsum Tridentinum Conventum decreta, de restituendis praelectionibus in Ecclesiis Cathedralibus, Mona steriis ac Conventibus, deque constituendis Seminariis in Collegiis Ecclesiarum Episcopalium, condidisse. Quam illi curam demandarunt [orig: demandârunt] Episcopis: eodem [orig: eôdem] modo [orig: modô], ut in Cabillonensi Synodo sub Carolo M. statutum, ut omnes Episcopi Scholas erigerent, in quibus bonae literae, atque inprimis Theologicae docerentur, teste Baronio [orig: Baroniô]. Eadem Monasteriorum, ab Episcopiis eiunctorum, apud antiquos fuit ratio, Basilii maxime in Oriente instituto [orig: institutô]. Sic ergo Basilii Augustinique tempore Asia ac Africa, Caroli vero M. aevo [orig: aevô] cumprimis Europa referta erat huiusmodi Musarum domiciliis, pietatis Phrontisteriis et honestatis omnigenae Gymnasiis: Leo etiam IV. iuzta Ecclesias claustra seu Scholas, in quibus Clerici Ecclesiasticis disciplinis imbuerentur, construi iussisse, legitur apud Genebrardum. Post Caroli M. obitum, amor literarum refrigescere, et nimiis opibus Collegia ac Monasteria laborare sensim coeperunt, quod inprimis circa A. C. 1000. factum observant Eruditi: et longe magis circa A. C. 1200. quo [orig: quô] varii Monachorum mendicantium ordines in apricum prodiere [orig: prodiêre]. Tum loco [orig: locô] S. Theologiae in eos coetus philosophia admissa est, et altera coepit Monasteriorum Collegiorumque periodus, de qua, ut et plura de Collegiis ac Monasteriis ipsis, vide infra m voce Collegium, item Monasterium. Addam hic [orig: hîc] saltem quaedam, ex Car. du Fresne, qui cum aliis nonnullis asterit, Canonicorum nomen iis impositum esse, non tam ab observantia arctiore Canonicarum regularum, aut a relatione in Canonem seu matriculam Ecclesiasticam, (ut alii volunt, qui quod e)n tw=| *kano/ni et e)k *kano/nos2, h. e. de Clero essent, dictos aiunt, vide supra in voce Canones ) quam a Canone frumentario seu Sportulis Ecclesiasticis et stipendiis annuis vel menstruis, quae ex Ecclesiasticis reditibus olim accipiebant: hinc Sportulantes Fratres dicti Cypriano, Ep. 66. Universam enim Ecclesiarum substantiam divisam fuisse in 4. partes, quarum unam Episcopus sibiretinebat, alteram Clerici --- obtinebant, tertia fabricis, quarta pauperibus et peregrinis erogabatur, legas in Epistola Gelasii Papae ad Episcopos Lucaniae. De variis in eadem Ecclesia Canonicorum generibus, ex eodem, infra quaedam subiungemus. Neque vero Canonicos solum, sed et Canonicas eadem habet. Et quidem eidem Auctori Canonicae, olim videntur appellatae Diaconislae, quod, perinde ac Clerici, sub Canone Ecclesiastico constitutae essent. Diaconissas enim quendam in Ecclesia ordinem confecisse, et in aedibus sacris certas iis ac peculiares stationes assiguatas esse, w(s2 e)kklhsiazou/sais2, habetur in Novella 3. Iustiniani et alia [orig: aliâ] Heraclii Im peratoris. Proinde in Ordine Romano Canonicae a Sanctimonialibus distinguuntur: Iner Virginem et feminam, inter Canonicam et Sanclimonialem etc. *kanonika\s2 etiam habet S. Antiochus, Homil. 16. At Sanctimoniales, quae se Canonicas vocant, ut est in Concilio Cabilloonensi II. can. 53. eae eidentur, quae regulam Augustini profitebantur. Cuiusmodi Canonicarum mentio etiam est in Addit. 2. c. 1. Caroli M. c. 16. et in Concilo Paris. VI. c. 46. ubi Monasteria earum memorantur. Hodie vero quae dicantur ex Sanctimonialibus Canonicae, exponit Iac. de Vitriaco in Historia Occid. c. 31. Ad imitationem et exemplum praedictorum Canonicorum (saecularium) in partibus Hannoniae et Brabantiae et in quibusdam Theutonicorum et Alemannorum provinciis, sunt mulieves, quas Canonicas Saeculares, seu Domicellas appellant. Non enim Moniales appellari volunt, sicur Canonici Saeculares Monachi non dicuntur. Hae siquidem adeo personas accipiunt, quod non nisi filias Militum et Nobilium, in suo Collegio volunt recipere, religioni et morum nobilitati saeculi nobilitatem praeferentes. Purpura [orig: Purpurâ] autem et bysso [orig: byssô] et pellibus griseis et aliis iucunditatis suae vestibus induuntur, circumdatae varietatibus, cum tortis crmibus et ornatu pretioso circumamictae --- pellibus autem agninis quantumcumque subtilibus ac delicatis

utuntur. --- Clericorum autem et pueliarum et iuvenum servorum etiam sibi ministrantium cinctae obsequio [orig: obsequiô]. in domibus proprils honorifice et splendide epulantur --- in dormitorio autem iuxta Ecclesiam suam de nocte quiescunt. --- Sunt autem in eisdem Ecclestis pariter Canonici Saeculares, in diebus festis, ex altera parte Chori cum praedictis domicellis canentes et earum modulationibus aequipollenter respondere studentes. --- Similiter et in processionibus compositae et ornatae, Canoniei ex und parte, et Dominae ex altera parte concinentes procedunt. Quaedam autem ex ipsis, postquam diebus plurimit de Christi patrimonio vixerunt, relictis praebendis et Ecclesiis, carioribus sibi personis matrimonio copulantur. Vide Gobelinum Personam in Cosmodromio, aetate 6. c. 52. et 90. Molanum in Martyrolog. 17. Martii, Bruschium de Monasteriis Germaniae passim, Alios, laudatos Carolo du Fresne Glossar. Hinc Canonia, Collegium Canonicorum, apud Gregorium VII. l. 9. Ep. 29. alibique: item praebenda vel reditus Canonici, apud Eundem, l. 3. Ep. 17. Vide infra Praebenda, Canonica vero dignitas canonici est, apud Iohann. de Ianua etc. Vide infra, verbo [orig: verbô] Optare. Vide praeter Auctores praefaros, etiam Macrum utrumque in Hierolex. ubi de praerogativa et officio hodiernorum Canonicorum varia congessere.

CANONICI Cardinales, memorantur Orderico Vitali, l. 4. p. 516. cuiusmodi septem in Ecclesia S. Stephani Bisontina instituit A. C. 1051. Leo IX. qui cum dalmatica, mitra, sandaliis, chirothecis ad altere illud ordinati, Missas ibi facerent: quorum unus loci illius Decanus, annulo [orig: annulô] etiam ad Missarum sollennia uteretur: Bullam descripsit Chiffletius in Tornutio, p. 357. et 361. Eodem [orig: Eôdem] modo [orig: modô] Alexander III. septem Canonicos Cardinales, in Ecclesia Coloniensi instituit, ut videre est ex Ep. eius 52. Quod etiam obtinuit in Ecclesia Magdeburgensi, Compostellana, Beneventana, Aquileiensi, Ravennensi, Mediolanensi, Pisana, Neapolitana, aliis. Dicti illi sunt ita, quod ad hasce Ecclensias incar dinati essent Canonici, ut ad Parochiales Presbyteti.

CANONICI Domicillares, appellantur Iuniores Can nici, qui necdum gradus Ecclesiasticos adepti, ius Capituli non habent: Iuniores autem Maguatum filios Domicellos olim fuisse appellatos, notum. Vide Synodum Moguntin. can. 86.

CANONICI Exspectantes, qui in Ecclesiis Cathedralibus, Canonici dignitatem sub exspectatione Praebendae habebant et in Capitulo vocem et stallum in choro: quod obtinuit olim in Cypro Insul. ut colligitur ex Constitutione Heliae Archiepiscopi Nicosiensis A. C. 1252. qua [orig: quâ] eos omnino tollit, etc.

CANONICI Forenses, qui Canoniam suam seu Ecclesiam non derserviunt, oppositi Mansionariis.

CANONICI Honorarii seu Laici qui ex quodam privilegio hac [orig: hâc] dignitate in Ecclesiis canonicalibus gaudebant: quod ius Principes interdum sibi reservarunt [orig: reservârunt], in iis Ecclesiis, quas aut a fundamentis erexerant aut amplis dotaverant reditibus. Nempe in tesseram et notam quandam Patronatus, Catalogo Canonicorum adscribi, et quoties illuc proficiscuntur, saecularibus depositis insignibus, lineum supparum seu superpellicium induti, cum aliis collegis Ecclesiastico [orig: Ecclesiasticô] munere fungi consuevere [orig: consuevêre]. Interdum ab ipsis Ecclesiis eiusmodi praebendis donabantur, ut essent, qui eorum bona ac praedia tutarentur. Sic Imperator Romae in Ecclesia Lateranensi item in Ecclesiis Aquisgranensi, Coloniensi et Bambergensi; Rex Franciae, in Ecclesia S. Hilarii Pictaviens. in Cenomanensi, Andegavensi, S. Martini Turonensi, Cabillonensi: Olim Comites Andegavenses in eadem Turonensi, ut et Comites Nivernii, et Dunenses; Duces barbantiae, in Maiori Servatii Ecclesia Traiecti, etc. Canonicalem dignitatem obtinuere [orig: obtinuêre].

CANONICI 13. Marcarum seu librarum non semel occurrunt in Ordinario Ecclesiae Rotomagensis MS. forte, quorum praebendae reditus annui tot argenti marcarum sunt.

CANONICI Minores in Ecclesia Londinensi dicti sunt qui maiorum vices gerebant, Monastic. Anglic. Tom. III. p. 344. Alias Canonici Vicarii.

CANONICI Mitrati, in Ecclesia Lucensi dicuntur, quod ius mitrae deferendae habent, a Pontificibus variis indultum, et firmatum a Gregorio IX. Vide infra Mitra.

CANONICI Nobiles, qui ut ad Canonicatum perveniant, genere nobiles esse debent. Vide cap. 37. Extra de Praebendis.

CANONICI Paupertatis, Gall. Chanoines de la Pavurete, memorantur Odoni Gelleio, in Historia Aniciensi, l. 1. c. 24.

CANONICI Regulares sunt qui secundum Regulam vivunt, ut est in L. Longobard, l. 3. tit. 1. §. 8. i. e. secundum regulam praescriptam ac propriam. Sicut Saeculares, de quibus mox, q1ui dicuntur vivere secundum Canones, seu regulas Clerticis omnibus indictas. Eae autem Regulae erant, quas S. Augustini vulgo vocant: quas qui sequuntur, media [orig: mediâ] et regia [orig: regiâ] via [orig: viâ] incedentes, secundum primas Regularium institutionum observantias, camisiis et femoralibus utuntur, superpelliceis item et pellibus, culcitis et linteaminibus. Camisias et femoralia de nocte non deponunt: post Matutinas ad cubicula revertentes, causa [orig: causâ] recreationis, dormiunt. Novem Lectionum numerum in Nocturno non excedunt: tribus diebus in hebdomade carnes edunt: pisces, ova, caseum, in Refectorio, in diebus aliis manducant -- sub unius Abbatis vel Prioris oboedientia continenter vivunt. Proprium autem eis hahere non licet; animarum curas licitum est eis suscipere et Ecclesias parochiales regere, etc. uti loquitur Iac. de Vitriaco, Histor. Occident. c. 21.

CANONICI Saeculares, qui Ecclesiarum Clerici postmodum dicti sunt, quamquam sub eadem Regula communiter a prima eorum institutione Domino servierunt in humilitate, paupertate, divinis officiis, lectionibus, et orationibus vacando, in castris Domini militantes, simul in refectorio sobrium cibum sumentes, in eodem etiam dormitorio castis cubilibus nocte quiescentes, etc. ut habet idem, c. 30. posaea laxius vivere inceperunt. Vide supra in voce Canonicae. Hinc Canonice vivere, est more Canonicorum horum vivere, non vero Monachorum vel Canomcorum Regularium, qui regulariter vivere dicuntur, in Capitulis Caroli M. l. 1. c. 73. alibique. Quod inter Canonicos et Regulares discrimen adeo subtile est (nam Canonicus Graecis est, qui Latinis Regularis ) ur Ugutio, Incogrue, dicat, dicitur Canonicus saecularis, id est enim Regularis Saecularis, quod est ac sidiceretur album nigrum: non enim est Canonicus, si non sit Regularis. Et Crantzius in Metrop. l. 4. c. 1. Si Canon est regula, Canonici sunt Regulares. Quid ergo fiet de Canonico saeculari, nisi ut Regularis sit irregularis, aut si id malumus, Regularis sine Regula. De utrorumque appellatione Wolcuinus Abbas in Homil. de Zizania, Rara avis in terris Canonicus a Canone vitae. Unde ergo? Audi unde: est namque Canon vitae, ut dictum est: et est Canon pecuniae, videlicet alicuius pensionis certae, unde solet dici, solve mihi Canonem meum. Eia ergo, o [orig: ô] Canonice, inveniamus Canonem tuum, a quo derivaris, a Canone pecuniae, non a Canone vitae, i. c. a Canone regionis, non a Canone Religionis, etc. Vide omnino Car. du Fresine in Glossar. ut Macros Fratres in Hierolex.

CANONICI Tertiarii, in Ecclesia Messanensi, qui fructuum praebendae tertia [orig: tertiâ] tantum parte fruuntur, etc.

CANONICUM Ius priscis Ecclesiae saeculis tacitum, circa tempora Gregorii VII. alias Hildebrandi dicti, hoc [orig: hôc] nomine insigniri coepit, cum prius Canonum nomine Ecclesia contenta esset. Primitus enim Scriptura sola audita est usque ad Concilium Nicaenum I. a quo tempore Canones Conciliorum accesserunt, et in Conventibus sacris uterque Codex in medio positus est, ut inde de dogmatibus et ritibus iudicium fieret. Canonibus eorumque collectioni postea Decreta Pontificum primus iunxit Dionysius Exiguus: Post quem eorundem Decretales Epistolas primus inter Canones retulit, sicque iis Canonicam auctoritatem conciliavit Cresconius. Quibus omnibus auctoritas decisiva contigit, sub Leone IV. Pontifice, qui circa A. C. 947. ad Papatum evectus est, ut ex eius Epist. ad Episcopos Britanniae liquet, in qua inter alia, Quam ob causam, dicit, luculentius magna [orig: magnâ] voce pronuntiare non timeo: quia, qui illa, quae diximus, sanctorum Patrum statuta, quae apud nos Canonum nomine praetitulantur -- non indifferenter recipere convincitur, nec Catholicam et Apostolicam fidem, nec sancta quatuor Euangelia utiliter et efficaciter ad effectum suum retinere, vel credere probatur. Secuta Leonem barbaries, literarumque splendore exstincto [orig: exstinctô] nox Orbi Christiano offusa est: crevitque saeculo [orig: saeculô] XI. eousque Pontificum potentia, ut alitius assurgere non posset; inprimis sub Gregorio VII. Pontif, qui cum Dictatus suos edidisset, nomen suum perdidere [orig: perdidêre] Canones et illud Iuris assumpsere [orig: assumpsêre], ac ad differentiam Civilis, prius nomen proprium et substantivum, distinctionis gratia [orig: gratiâ], in appellativum et adiectivum Canonict versum est. Sub Iohanne postmodum XXII. prodiere [orig: prodiêre], et quidem eius nomine Extravagantes, sicque ultima manus Canonico Iuri imposita est, quod ex partibus praefatis, ad imitationem Corporis Civilis sic conflatum ost, ut Gratiani Decretum Pandectas, Decretales Codicem, Sextus, Clementinae et Extravagantes, Novellas repraesentare possint. Deerant unicae Institutiones, quo minus in omnibus cum Corpore Civili Canonieum conveniret: eas addidit Paulus Lancelotus, atque eodem [orig: côdem] fere tempore Antonius Cucchus, ad cuius Institutiones Iuris Canonici noras edidit Sam. Maresius. Auctoritatem Iuris huius quod attinet, quanta fuerit antiquitus, et quo [orig: quô] modo [orig: modô] creverit sensim, diximus. Certe progressu temporis factum est, ut omnes Occidentis populi illud receperint, eoque [orig: eôque] in decidendis controversiis fuerint usi. De Italia nullum dubium: Gallos, deficientibus LL. et consuetudinibus propriis, ex Iure Canonico causas in suis Curiis decidi passos esse, docent Eguinar. Baronius ad l. nonnumquam 11. ff. de Iustit, et Iur. et Rebuffus in Constitut. Regias Prooem. Glassar. 5. num. 126. hodieque in Regm huius Academiis, universum ius Canonicum, libro [orig: librô] sexto [orig: sextô] Decretalium excepto [orig: exceptô], docetur. Hispani, deficiente iure Regio [orig: Regiô], ad Canonicum itidem recurrunt, teste Azevedo [orig: Azevedô] ad Constitut. Reg. Hispan. l. 2. tit. 1. num. 18. Idem de Hungaris testatur Steph. de Werbentz de Iure Hungar. part. 2. tit. 6. De Danis, Georg. Lorich. in Enchirid. Arrest. in Addit. ad cons. posterius. n. 52. De Anglis, constat affatim, ex ipsis Decretalibus, quae magnam partem, de controversiis Anglicanis, ad Anglos scriptae sunt. In Germaniae Academiis publice nil frequentius, quam citatio et explicatio Iuris Canoniei, etc. Mansitque haec auctoritas indelibata, usque ad tempora Lutheri, qui videns Reformationi, quam moliebatur, obesse tot Decretorum et Decretalium volumina, ea ad examen revocavit, cumque ei viderentur Sacris Literis non satis congruere, contempsit, tandemque A. C. 1520. irritatus librorum suorum exustione, totum iuris Canonici Volumen Wittenbergae, extra portam, in magna Doctorum et Studiosorum frequentia, exstructo [orig: exstructô] rogo [orig: rogô], concremavit. A quo tempore, Iuris Pontificii auctoritas, in Protestantium terris decrevit, nisi quod ex consuetudine retineatur et doceatur: idque propter Processum Iudieiarium, qui in secundo

Decretalium libro et passim in seqq. Collectionibus, ex Interpretibus Iuris Civilis et propriis commentis, magis concinne est explicatus: item alias quasdam materias, Iurisiurandi, Matrimonii, similes. Unde et Doctoris Iuris Canonici titulus, apud eosdem, multis in locis, adhuc servatur: in Anglia vero, una cum ipso Iure Canon. penitus abolitus, uti discimus ex Rob. Parkero, de Politia Eccles. l. 2. c. 32. et seqq. etc. Sed et ante Lutherum fuere [orig: fuêre] aliqui, quamvis pauciores, qui Ius hoc in non paucis carperent, et per id affectatum summum in omnia Pontificum Imperium arguerent, seque ei subinde opponerent. Inter quos saeculi XIV. anno [orig: annô] 24. Marsilius Patavinus, qui Defensorem Pacis tunc edidit, aliique, quos collegit Goldastus; Flavius item Illyricus in Catalogo Testium Verit. Doctorum Virorum de hoc Iure Iudicia, Cornelis inprimis Agrippae, de Van. Scient. c. 92 ut et alia huc spectantia, vide apud Gerh. von Mastricht, Histor. Iuris Eccles. Duisburgi ad Rhenum edita [orig: editâ] A. C. 1676. Adde quae supra diximus, ubi de Canonibus Conciliorum.

CANONIUM Angliae oppid. in Essexia, Chelmesford Camdeno. Baudrando Canonium vel Canovium, oppid. est Trinobantum, in Anglia, nunc vicus Canwidon, in Essexiae Comitatu ad Crouchium amnem, qui paulo infra in mare Britannicum se exonerat. 5. milliar. a Ralegho in Ortum, totidem a Tamesi in Boream.

CANONIZATIO relatio est in album et catalogum Sanctorum, qui Canon dictus. Vide supra Canon.

CANONOR urbs Indiae pulcherrimarum rerum praestantia [orig: praestantiâ] celeberrima, ibi Lusitaniae Rex munitissimam habet arcem. Urbis Rex idola colit cum subditis, qui solem, Lunam, vaccasque adorant. Portum urbs habet, sed immania sunt eius vectigalia. Ager est aromatum, maxime vero gingiberis feracissimus. Osorius, Hist. Ind. Vide Cananorium.

CANONUM Codes seu Corpus collectio dicta est Canonunt nuda, eo [orig: eô] ordine, quo [orig: quô] illi in Conciliis scripti sunt et subscripti, habita [orig: habitâ] tantum ratione temporis sub una serie numerorum. Capellus de Sedis Rom. Fide seu Stellionatu, c. 5. inter Codicem Canonum et Corpus distinguit, Ex Canonibus, inquiens, ad disciplinam pertinentibus conflatum Syntagma minus et vetustius dicebatur Corpus, ubi augescere coepit, Codex dictus est. Quod speciosius, quam verius, dictum. A Graecis enim primum Collectiones factae sunt, qui *bi/blon *kano/nwn, h. e. Codicem Canonum, collectionem hancce vocant passim, ut inprimis patet ex Synodi Chalcedon. Act. 4. 11. 13. Apud Latinos quoque, sine discrimine legas Codicem Canonum, Corpus Canonum et Corpus Codicis Canonicum, etc. In hoc Codice accurate edendo, magnam hoc [orig: hôc] saeculo [orig: saeculô] laudem reportavit Christoph. Iustellus, cuius in colligendis Scriptoribus Iuris Canonici veteris tanta fuit industria, ut merito is Stator ac Restaurator antiqui et purioris Iuris Canonici dici possit. Quod affatim ossendunt, editi ab eo Codices Ecclesiae Universae et Eccl. Afric. cum Notis: Item Iuris Canonici vet. Collectores Graeci et Photii Nomocanon, cum Scholiis Balsamonis, ab A. C. 1610. usque ad A. C. 1615. multaque alia, quae ille morte praeventus perficere non potuit; perfecit vero fil. Henricus, qui cum Guil. Doello Theologe et Socio Sorbonico, a Patre magna ex parte collectam Iuris Canonici vet. Bibliothecam, Graecorum Latinorumque Digestiones continentem, A. C. 1661. duobus voluminibus Lutetiae edidit. Vide eundem Mastricht, ubi supra, et infra in voce Codex.

CANONUM Series Graecis *)akolouqi/a *kano/nwn, item ta/cist tw=|n *kano/nwn, illud Collectionis genus vocatur, cum nude positi Canones diversorum Conciliorum una [orig: unâ] serie numerorum decurrunt. Concilium Ephes. Act. 2. Cum dia\ th\n enlhsiastikw=n sqesmw=n a)kolouqi/an, per Ecclesiasticarum sanctionum consequentiam controversias in medium positas examinari oporteat. Et postea, Cum animadverteremus, causae suae defensioni diffidere, quae temere, para\ th\n tw=|n kano/nwn a)kolouqi/an, contra Canonum Consequentiam, adversus Cyrillum et Memnonem scripto [orig: scriptô] consignaverat, ea irrita et prorsus vana iudicavimus. Vide quoque Georgium Alexandr. in Vita Iohannis Chrysostomi, et Concilium Chalcedon. Act. 3. Ecclesiasticam Consequentiam vocant, Episcopi Provinciae Europae Goncilior. Tom. II. p. 477. edit. Rom. etc. Mastricht, l. c. §. 141. et seqq.

CANOPICUM Ostium unum ex Nili ostiis et quidem praecipuum, a Canopo urbe; idem cum Heracleotico, ab *(hrakleiw| seu Herculis Templo, quod Canopo proximum erat; et Naucratitico, ab urbe Naucrate, quae condita in maiori flumine, quod ad Canopicum ostium decurrit. Diverticula enim illa et ectropae, quae ex alveo ipso Nilio derivabantur, perpeturoum ac magnorum amnium instar obtinuere [orig: obtinuêre] atque alia nomina in decursu habuere [orig: habuêre], alia in exitu et ostiis ipsis. Ostia enim nomen sortita sunt a locis mari vicinis ubi ipsae enru/seis2 fiunt: aliud porro nomen gerebant, ubi entropai\ fiunt et in decursu. Et quidem Nilus, coeteram Aegyptum permeans, unico [orig: unicô] alveo [orig: alveô], ubi ab Delta venit, in duas partes scinditut; quarum illa, auqe ad Occasum vadit, maior est ac veluti fluminis corpus, hinc me/gas2 potamo\s2 et mega/los2 potamo\s2, alias *)agaqo\s2 *dai/mwn, a Graecis dicta. At in ostio ipso, quo [orig: quô] in Mare egeritur, *kanwbiko\n appellatur et *(hraklewtiko\n. vocat quidem mega/lous2 potamou\s2, etiam reliquos alveos ac decursus Nili legitimos ac perennes, Ptolemaeus, quos recenset Amm. Marcellinus, Bolbiticum videl. Sebenniticum, Pathmiticum, Mendesium, Taniticum et Pelusiacum, nominibus ostiorum ipsos amnes appellans: Unus tamen ex his per excellentiam mega/los2 potamo\s2 appellatus est, Canopicus nempe, ut coeteris maior et alveus principalis; quo [orig: quô] excepto [orig: exceptô], Aristoteles reliqua omnia ostia Nili videri dicit naturalia non esse, sed manu facta, Meteorologic. l. 1. c. 14. fai/netai d' ou)=n kai\ ta\ sto/mkta pa/nta, plh\n e(no\s2 tou= *kanwbikou=, xeiropoi/hta kai\ ou) potamou= o)/nta, Videntur igitur et ostia omnia, unico [orig: unicô] Canopico [orig: Canopicô] excepto [orig: exceptô], manu facta, neque ipsius fluminis, esse. Ammianus d. l. auctorem alveum eleganter appellat, ex quo reliqui derivantur;

Galli vulgo Magistrum flumen dicunt, ac Matrem guttam. Vide infra Magistrum fiumen, et plura hanc in rem apud Salmas. ad Solin. p. 476. et seqq. ubi ta\ prw=ta me(rh, primas partes Nili fluminis in Bubastiaco alveo, ta\ de\ teleutai=a, extremas autem, in Canopico ponere Ptolemaeum, inter alia, addit.

CANOPUS [1] Deus Aegyptiorum, de quo Ruffin. l. 11. c. 26. Hist. Eccles. Iam vero, inquit, Canopi quis enumerare superstitiosa flagitia possit? Ubi praetextu sacerdotalium literarum (ita enim appellabant antiquas Aegyptiorum literas) magicae artis erat pene publica Schola: Quem locum, velut fontem quendam atque originem daemonum, in tantum venerabantur pagani, ut multo ibi maior celebritas, quam apud Alexandriam haberetur. Sed de huius quoque monstri errore, cuiusmodi originem tradant, absurdum non erit paucis exponere. Ferunt aliquando Chaldaeos Ignem, Deum suum, circumferentes, cum omnium provinciar im Diis habuisse conflictum, quo [orig: quô] scilicet qui vicisset, hic esse Deus ab omnibus crederetur. Reliquarum provinciarum Dii aeris, aut auri argentique, aut ligni, vel lapidis, vel ex quacumque materia constabant, quae per ignem procul dubio corrumperetur. Ex quo fiebar, ut ignis locis omnibus obtineret. Haec cum audivisset Canopi sacerdos, callidum quiddam excogitavit. Hydriae fieri solent in Aegypto fictiles, undique crebris et minutis admodum foraminibus parulae, quibus aqua turbida desudans, defaecatior, ac purior redditur. Harum ille unam cera [orig: cerâ] foraminibus obturatis, desuper etiam variis coloribus pictam, aqua [orig: aquâ] repletam statuit in Deum. Et excisum veteris simulacri, quod Menelai gubernatoris ferebatur, caput desuper positum, diligenter aptavit. Adsunt post haec Chaldaei, itur in conflictum circa hydriam, ignis accenditur: cera, qua [orig: quâ] foramina fuerant obturata, resolvitur; sudante hydria [orig: hydriâ], ignis exstinguitur. Sacerdotis fraude Canopus Aegyptiorum victor ostenditur. Haec Ruffinus. Sacerdotum eius meminir Gratius, Cyneget. v. 42.

Vix operata suo sacra ad Bubastia lino
Velatur sonipes sestivi turba Canopi.

Ubi lino velari dicit; quoniam Sacerdotes Aegyptii e lino potissimum vestes habebant, hinc Linigeri passim dicti: quam vis et e lana arboris seu fruticis, quod Gossypium dicebatur, quidam ferrent. Sonipedes vero vocat, quasi podoktu/pous2, h. e. scabillorum crepitu gaudentes: In saoris enim pede sonari consuevisse scabillum, vetus Interpres Statii docet. Vide Salmas. ad Solin. p. 998. et infra in voce Scabillum.

CANOPUS [2] Aegypti civitas, distans ab Alexandria 120. stadiis, et Serapidis celebri templo [orig: templô] clara, ex qua ortum ferunt Claudianum Poetam. Dicta quasi Canobus, a Canobo Amyclaeo, Menelai navis gubernatore ibi sepulto. Nam, divicta [orig: divictâ] Troia [orig: Troiâ], in Aegyptum vi ventorum delatus cum Helena, gubernatorem ictu serpentis, quem Haemorrhoida vocant, amisit, in eiusque memoriam urbem condidit, relictis ibi iis, qui ad navigandum inutiles erant. Vide Melam, l. 2. c. 7. Solin. c. 34. Amm. Marcellin. l. 22. Strab. l. 17. Virg. l. 4. Georg. v. 228.

Nam qua Pellaei gens fortunata Canopi
Accolit effuso stagnantem flumine Nilum.

Populi Canopei, de quorum luxuria eleganter Strabo, l. ult. ubi de Canopo: Super omnia, inquit, memor abilis est turba eorum, qui ad festivos illic dies per fossam Alexandria [orig: Alexandriâ] descendunt, quae fossa diebus ac noctibus navicularum plena est, viros pariter, ac mulieres vectantium, qui cantant ac tripudiant cum extrema lascivia, ac impudentia. Iuvenal. Sat. 15. v. 44.

--- --- --- --- Horrida sane
Aegyptus: sed luxuria [orig: luxuriâ] quantum ipse notavi,
Barbara, famoso non cedit turba Canopo.

Nupta senatori comitata est Hippia Ludium
Ad Pharon, et Nilum', famosaque moenia Lagi,
Prodigia et mores urbis damnante Canoo [orig: Canoô].

Ubi scelus exagitat; Romam Canopo [orig: Canopô] famosiorem fuisse queritur. Paulo superius dixerat Strabo supra laudatus: Prius tamen Eleusinem (navigatur) qui pagus est Alexandriae et Nicopoli proximus, in ipsa Canopica fossa situs: Conclavia habet et loca, ubi Capyciis initiantur et viri et mulieres: a)rxh/ tis2 *kanwbu/smou kai\ th=s2 enei= lamuri/as2, quod est Canobismi (h. e. Canopicorum rituum) ut protervitatis initium. Cuiusmodi proin flagitia Alexandriae et Canopi commissa quottidie, induxere [orig: induxêre] Theophilum Praesulem Alexandrinum, ut summo illa cum ardore ac Zelo evertere niteretur, quem proin primum fuisse, qui Ritus et Sacra Ethnica oppugnarit [orig: oppugnârit]: ita scil. ut illa loca, quae ipsis sacratissima erant, demolitus sit, queritur Zosimus, Histor. l. 5. ubi illum vocat to\n trw=ton kai\ korufai=on th=s2 kata tw=n i(erw=n kai\ tw=n e)c ai)w=nos2 patri/wn e)piboulh=s2. id quod contigit circa annum Salutis nostrae 382. etc. Bochir, Zieglero, sive Bichieri aliis Canopus insula parva ostio Canopico obiecta. Vide hic [orig: hîc] infra.

CANOPUS [3] Insul. in Canopico sinu seu ostio Nili sita, memoratur Solino, c. 31. Quod ab Atlante ad usque Canopitanum ostium panditur, ubi Libyae finis est et Aegyptium limen, dictum a Canopo Menelai gubernatore, ibi sepulto, in ea Insula, quae ostium Nili facit, gentes tenent dissonae, quae in aviae solitudinis secretum recesserunt; ad quem locum vide Salmas. p. 410. uti de Gymnasio hoc [orig: hôc] nomine Athenis infra.

CANOPUS [4] Stellae austrinae nomen, de qua Vitruvius, l. 9. c. 7. Proclo est *ka/nwbos2 Quae, inquit, stella in summo Argiis navis gubernaculo fulget, Canopus nominatur. De eo Cleomedes quoque ac

Strabo. Tendentibus meridiem versus, Rhodi incipit apparere, Non autem vidertu in Graecia, sed nec in Italia. Stella Campi his regionibus est ignota, ait praedicto [orig: praedictô] loco [orig: locô] Vitruvius. Plin. l. 6. c. 22. ubi de Taprobane, Canopum lucere noctibus sidus ingens et clarum. Vide German. Caesarem in Arataeis, et Hyginum in Eridano. Nic. Lloydius.

CANOSA ad fluv. Ofante, urbs Comitatus titulo [orig: titulô] in regne Neapolitano; Episcopatus urbis Archiepiscopatui Barensi iunctus est. Miraeus, Pol. Eccl. l. 1. c. 3. Item Comitatus, in agro Mutinensi.

CANOVACI Scotiae populi in ora occidua, quorum regio ampla Lennosia, Argadia, et Lorna, Lennox Argile, et Lorne putatur, teste Lhuydo [orig: Lhuydô]. Sed apud Ptol. Carnonacae populi leguntur longe ab hoc situ distantes, nam post Epidios, et Cerones eos locat, deinde Cornalios orientaliores describit. Sansoni etiam Carnavacae, ubi nunc est Rossia provinc. Scotiae.

CANSTATUM urbecula German. in Ducatu Wirtembergico, ad Nicrum fluv. prope Stutgardiam, vix una leuc. infra Eslingam.

CANSTRISIUS Graece *kanstri/sios2, dictus est in Ecclesia Graeca, qui lacrarum Patriarchae vestium curam habebat, illumque, cum se induit, adiuvabat; thuribulum item deferebat, et populum aqua [orig: aquâ] benedicta [orig: benedictâ] aspergebat. An a ka/nstrion, incensi navicula, an a ka/neon, canistrum, in quo vestimenra Patriarchalia porrigebat, quod munus in Ecclesia Romana Vestiarii est. Macer Hierolex.

CANTABRA fluv. in Indum erumpens, cum 3. aliis, quos secum trahit. Plin. l. 6. c. 20.

CANTABRI Hispaniae Tarraconensis populi inter Aftures ad Occasum, Autrigonesque ad Ortum, iuxta Oceanum, ubi nanc Biscaia pro maiori parte et pars Asturiae Santillanae. Omnium olim Hispanorum efferatissimi, nullam sine armis vitam esse existimabant. Contra Augustum rebellantes, victi sunt, et servitutem mutua [orig: mutuâ] caede declinarunt [orig: declinârunt]. Flor. l. 4. c. 12. Roderico [orig: Rodericô] dein a Gothis pulso [orig: pulsô], soli cum Asturibus, intacti manserunt, A. C. 714. Horum regio Cantabria, Sil. l. 3. v. 326.

Cantaber ante omnes hiemisque, aestusque [orig: aestûsque], famisque
Invictus. --- ---

Nec vitam sine Marte pati, quippe omnis in armis
Lucis causa sita est, damnatum vivere paci.

Hodieque multa [orig: multâ] libertate fruuntur, neque ullum Regem, sed Dominum tantum, agnoscunt; Hinc non licet Hispaniae Regi, absque bona ipsorum venia, neque magno cum exercitu, fines Biscaiae ingredi. Georg. Hornius, Orb. Imp. p. 281. Regio Biscaya hodie dicitur. Quae cum late sumitur, continet etiam Autrigones, Caristos et Vardulos. Eorum primaria fuit Iuliobriga, ad Iberum fluv.

CANTABRIAE Lacus in quo fulmen decidit, repertique fuere [orig: fuêre] duodecim secures. Sueron. in Galba, c. 8.

CANTABRIGIA Anglice Cambridge, oppid. et Academia Angliae secunda: patria Iacobi et Conradi, discipulorum Viclesi, qui A. C. 1404. in Academia Pragensi, contra Consubstantiationem, Confessionem Auricularem, Ordinationem, etc. publice disputarunt [orig: disputârunt], docentes praeterea, Papam Antichristum esse. Ioh. Lasicius, l. 1. de gestis Fratr. Bohem. ex MS. apud Laetum, compend. Hist. Univ. Vide Camboricum.

CANTABRIGIENSIS Comitatus Angliae provinc Cuius caput Cantabrigia.. Inter provinc. Lincolciam, Norfolciam et Suffolciam est.

CANTABRUM memoratum Surio, Tom. 3. ubi de Eutyche, Victorino et Marone Martyribus; teste Hadi. Turnebo [orig: Turnebô], Adversar l. 15. c. 16. ex Apicio et Caelio, furfur fuit, fossorum cibus apud Romanos, quod infimum servorum genus erat. Unde Galenus in Dynamidiis et Vegetius in Veterin. succi cantabri meminerunt, cremorem furfuris intelligentes, qui ita exprimi solebat: In pugillos aliquot furfuris infundebatur aqua, qua [orig: quâ] post horas aliquot superflua [orig: superfluâ] refusa [orig: refusâ] furfures exprimebantur: tum furfuris sucus albidus seu cremor sic usui erat. Vide quoque F. Ioh. de Baldis Catholic. Huius mentio in Histor. de Nereo et Achilleo conservis, quos Aurelianus a Nerva Caesare sibi donatos, per sua praedia divisit, iussitque eos toto [orig: totô] die terram fadere, et cantabrum edere ad vesperam, i. e. furfuraceo [orig: furfuraceô] pane, et canino [orig: caninô] more, nedum servili, illos tractavit. Vocis origo, vel a furfuraceo et contemptibili pane, captivis ac servilibus dato Cantabris: vel ab elementaria subtractione, quod videlicet cantabrum, a caninis pultibus, quae fere fiunre furfuribus et frumenti variis purgamentis, quasi Canadbrum, dictum. Phil. Menzelius, apud Pignorium, de Servis. Et certe Iuvenalis, Sat. 5. v. 10. cum ait,

--- -- --- -- Cum possis honestius illic
Et tremere, et sordes farris mordere canini:

quiadiecit, panem sordidum canum esse. Nec aliud sibi voluit Phaedrus, l. 4. fab. 17. v. 1.

Canes legatos olim misere ad Iovem,
Melioris vitae tempus orantes suae,
Uti sese abriperet hominum contumeliis,
Furfuribus sibi consparsum quod panem darent, etc.

Nec alio forsan respexit Sueton. Neron. c. 48. panem quidem sordidum oblatum aspernatus est. Sed et Cantaber, apud Silium, loc. cit.

--- --- ante omnes, hiemisque, aestusque famisque
Invictus, palmamque ex omni ferre labore:

huic pani dederit nomen. Nimirum bellicosum et asperum populum, non alia videtur decuisse panis ratio, quam expedita haec et parvo [orig: parvô] parabilis. Vide Pignorium ubi supra. Apud Imperatores Romanos, cuius meminit Minucius Felix in Octavio et Tertullian. in Apologet. c. 26. ac l. ad Nation. c. 12. Cantabrum Carolo du Fresne vexilli species est, quod quidem nominis unde hauserint Latini, incertum esse art. Turneb. loc. cit. contabrum, a conto, censet legendum. Baronius, a Cantabris populis eius nomenclationem derivat; Iac. Gothofredus aliunde, etc. Vide eum in Glossar. Nic. Rigaltio Vexilla vela sunt parva, colore quaeque suo [orig: suô] militibus nota, Cantabra vexilla non colore tantum insignia, sed et carmine seu nomine aliquo [orig: aliquô] inscripta, sicque grati aliquid ac iucundi militibus cantantia seu significantia. Cuiulmodi vexilli meminit Dio, l. 40. uti de rebus infaustis Crasso contra Parthos eunti oblatis, *shmei=on de/ ti, inquit, tw=n mega/lwn toi=s2 i)sti/ois2 e)oiko/twn, kai\ foinikika\ gra/mmata pro\s2 dh/lwsin tou= te tratou= kai\ tou= strathgou= sfw=n tou= *au)tokra/toros2 e)xo/ntwn ei)s2 to\n potamo\n ene/pesen. Hinc Cantabrarii, inter vexilliferos recensiti, l. 2. Cod. Theodos. de Collegiat.

CANTACUZENUS Historicus Graecus, qui ex Imperatore monachus factus, sub nomine Christoduli, luculentam condidit Historiam, de imperio Andronici iunioris et suo. Floruit A. C. 1360. Inter Graecos recentiores, niminem ei praeferendum, putat Vossius, de Hist. Graec. l. 2. c. 29. Vide Iohannes Cantacuzenus.

CANTARE [1] in Ecclesia dicitur in Communione Romana Presbyter, cui Ecclesia altera maiori subdita regenda commissa est, uti Capellania, seu cui Cantaria est demandata. Hincmarus Rem. Ep. 7. Ipse Ottericus dum ipsam Ecclesiam teneret, cantavit in Noviante et in Landricurte, et in Boeris: titulus autem ipsius, in quo et residuus erat, fuit in Follanaebraio. Idem infra, pro cantavit, habet ministravit, apud Car. du Fresne Glossar. Hinc Cantaria, in Communione eadem, Beneficium est Ecclesiasticum, Missis decantandis addictum, quod illi deserviunt, qui alias Capellani dicuntur, verba sunt Caroli du Fresne ibidem. Vide infra in voce Capella. Apud Leguleios Anglos Breve est, Cessavit de Cantaria dictum, quod conceditur er, qui praedia resve alias Aedi religiosae concessit, sub conditione divini alicuius servitii annui et lampadas accendendi, aut pauperes pascendi. Tund enim, si eiusmodi conditiones non adimpleat domus religiosa, breve istud donator impetrat. Vide Statutum Westmonaster. 2. c. 41. Ibidem Cantamissae, dicuntur obventiones, ex cantatione Missae. Cantatorium item in Ordine Romano. Postquam legerit Cantor, cum Cantatorio ascendit et dicit Responsorium Graduale; Liber est Ecclesiasticus, quem Franci Graduale vocant, quia in gradibus vel analogio reponitur. Hunc, cum Pontifex aut Sacerdos ad Altare procedit, a Baiulis, una cum coeteris vasis Ecclesiae, quae ii a primo Mansionario sumunt, deferri, in eodem Ordine dicitur. Vide Car. du Fresne in Glossar. et Dominic. Maerum in Hierolex. Sed et Canticinium inde, Cantus Ecclesiasticus, Officium Ecclesiasticum. Metellus in Quirinal.

Praesentat imminente canticinio [orig: canticiniô]
In veste palmea latens.
Corpus sacrum, suo super signaculo
Praemuniens sarcofagum.

CANTARE [2] in Scena proprium Tragoedorum, ut saltare Histrionum, fuit; et proin cantare sabulam dicebatur Tragoedus, eandem saltare histrio. Sueton. in Calig. c. 54. Sed et aliorum generum artes studiosissime et diversissimas exercuit. Thrax et auriga idem: cantor et saltator; per Cantorem, Tragoedum; per saltatorem, histrionem intelligens. Male proin quidam haec confundunt, et histrionem pro Tragoedo ac auctore fabularum accipiunt, cum aperte distinxerint Veteres et Histrionem quidem Pantomimum appellarint [orig: appellârint]; Tragoedum vero, qui fabulas canendo exprimit. Idem ibid. Canendi ac saltandi voluptate ita efferebatur, ut ne publicis quideus spectaculis temperaret, quo minus et Tragoedo pronuntianti concineret: et gestum Histrionis quasi laudans vel corrigens palam effingeret. Hinc cantare fabulam dicitur Tragoedus, quam agit: Idem in Nerone, c. 21. Tragoedias quoque cantavit personatus. Et paulo post, Inter coetera cantavit Canacem parturientem, Orestem matricidam, Oedipodem excaecatum, Herculem insanum: quae omnia Tragoediarum fuere [orig: fuêre] argumenta. Idem Auctor sub finem Neron. Observatum etiam fuerat, novissimam fabulam eum cantasse [orig: cantâsse] publice, Oedipodem exulem. E quibus licet intelligere, quare dixerit Horat. de Arte Poet. v. 155.

Nempe Tragoedum hac [orig: hâc] voce indigitavit, quem Tragicum cantorem dixit Prudentius, l. 2. contr. Symmach. v. 646. Unde et Tragica vox in veter. Inscr. et praedulcis vox Tragoedi Sueronio, in Calig. c. 33. Cum assistens simulacro Iovis Apellem Tragoedum consuluisset, uter maior illi videretur, cunctantem flagellis discidit: collaudans subinde vocem deprecantis, quasi praedulcem. Sic Arrianus, Dissertat. Epicteti, l. 3.

c. 14. *)ws2 oi( kaloi\ tragw|doi\ mo/noi a)=sai ou) du/nantai, a)lla kata pollw=n. ou(/tws2 e)/nioi mo/noi peripath=sai ou) du/nantai, etc. E quibus omnibus facile liquet, cur recentiores Graeci tragw|dei=n dixerint cantare. Scholiastes Theocriti quoque non uno in loco tragw|dei=n me/lpein exponit. Glossae veteres: Cantatores, *tragw|dhtai: et tragw|dh/mata, cantilenae Luitprando, l. 1. c. 11. Post nonnulla inutilia tragoedimata, i. e. cantilenas, somno sese dedere, stertere, nauseam alii sumptus [orig: sumptûs] intemperantia [orig: intemperantiâ] facere; etc. Vide Salmas. ad Vopisc. in Aureliano, c. 7. Ut de vocis generali notione aliquid addam, Romanorum moribus, Cantare olim ingenuis hominibus, licet privatis, indignum visum est, teste Macrobio [orig: Macrobiô], Saturnal. l. 2. c. 10 magis Principibus. Scimus Musicen nostris moribus abesse a Principis persona: saltare etiam in vitiu poni, C. Nepos, Epaminonda [orig: Epaminondâ], c. 1. Vide quae de Nerone cithara [orig: citharâ] canente Tacitus habet, Annal. l. 14. c. 14. §. 1. Non ab omnibus tamen Romanis Cantandi artem neglectam, idem Macrobius ostendit, d. l. quibus adde Romanos Principes Antoninum Philosoph. et Alexandrum Sever. Coeterum Musicam moderate Principi tractandam, docent, Lipsius, Not. ad Polit. l. 1. c. 10. Franc. Patritius, de Regis et Regni inst. l. 2. c. 15. Alii.

CANTATOR apud Recentiores, pro Tragoedo, vide hic [orig: hîc] supra, ut et paulo post, ubi de Cantico Rollandi.

CANTATRICES apud Chrysostomum, Homil. 13. in Epist: Pauli, *qrhnw|doi\ gunai=kes2, in Synodico Nicosiensi, c. 20. memoratae, eaedem cum praeficis sunt, de quibus multa congessit Kirchmann. de Funerib. Rom. l. 2. c. 6. num. 50. et nos dicemus infra non uno in loco. Excommunicari eas in Concilio Nemosiensi A. C. 1298. c. 4. observat Car. du Fresne ubi supra.

CANTAZARA urbs regni Neapolitani in Calabria ulteriori versus oram maris Ionii, ad 4. milliar. Vide Catacium.

CANTERMA incantationis aut maleficii species, unde forte nomen, susurrus magicus. Eius meminit Gregor. M. l. 12. Indic. 7. Ep. 13. Malesicio, quod vulgo Canterma dicitur, quosdam didicit maculatos. Ubi Canterina Car. du Fresne mallet legi: Etiamnum enim Italis Canterini, Senensibus Cantarini dicuntur, qui crebro ac ultro cantant, vel incantant. Sic Galli olim Chanterres dicebant. Alii tamen cantamina scribendum putant: Ita enim Magorum incantationes dictae Apuleio in Apolog. etc. Idem. Vide supra Canere.

CANTERUS [2] Lambertus, Groninga [orig: Groningâ] Frisius, Aureliae Iuris Doctor creatus, postquam in patriam rediit, Senator a Carolo V. Ultraiecti, ob patris in Caesarem merita, creatus, obiit A. C. 1553. aetat. 40. Pater Guilielmi, undiquaque doctissimi, a quo insigni monumento [orig: monumentô] honoratus est, et Theodori, de quibus suo [orig: suô] loco [orig: locô].

CANTHARI [1] et CANTHARA inter vasa Ecclesiastica non semel Anastasio reponuntur in S. Hilaro, S. Simplicio, S. Symmacho, S. Hormisda, Sergio alibique; ubi vocibus his modo vasa vinaria; namque ka/nqaros2 pothri/ou ei)=dos2, Hesych. modo aquarum receptacula, unde aquae erumpunt; Gallis Bacins, qui in mediis Ecclesiarum atriis seu propylaeis exstrui solebant, denotantur. Apud eundem in Silvestro et Leone III. Canthara cerostrata seu cerostata occurrunt, h. e. canthari seu disci cereis instructi, in quibus illi candelabrorum vice infixi. Vide infra in voce Pharacanthara, etc. In Missali Ambrosiano Cantarium occurrit eodem [orig: eôdem] sensu, ubi statuitur, ut in Missis cantandis Subdiaconus una [orig: unâ] manu thuribulum ferat, altera [orig: alterâ] Cantarium, h. e. candelabrum, cum candela ardente; quod in Metropolitana tantum Mediolani Aede obtinet, idem officium Subdiacono [orig: Subdiaconô], dum Euangelium canitur, quoque obeunte: In his enim functionibus Ambrosiani acolythis non utuntur. Sed et lychnum pensilem, cantharum seu lagenam referentem, vox notat, cuiusmodi lychni effigiem ex antiqua pictura, habes apud Macrum in Hierolex.

CANTHARI [2] Portus, pars Pireaei una, sic dicta a Cantraro quodam Heroe. Vide Schol. in Aristoph. Pacem. Ibi navale est, Venerisque templum et quinque circum porticus. Forsan hinc emendandus Plut. in vita Phocionis, *ka/nqaros2 limh\n. Ubi vulgo legitur kaqaro/s2,

CANTHARUS [1] Poeta Comicus Atheniensis, cuius fabulas nonnullas commemorat Suidas. Item Impostor et maleficus apud Athenienses, de quo exstat proverbium, Cantharo [orig: Cantharô] astutior.

CANTHARUS [2] poculi genus, quo [orig: quô] Liber olim in inclito suo per Asiam triumpho usus perhibetur. Quem proin aemulatus C. Marius, post victoriam Cimbricam, Cantharis potasse [orig: potâsse], legitur apud Plin. l. 33. c. 11. et Val. Max. l. 3. c. 6. ex. 6. Ut mirum sit, Plutarchum, cum, de triumpho Alexandri, Liberum Patrem referentis, agens varia pocula recenseat, Cantharum omisisse. Vide Schottum, Observat. Histor. l. 3. c. 3. Imo et alii in Bacchicis sacris adhibuerunt. Habebat ansam Virg. Ecl. 6. v. 18.

Et gravis attrita [orig: attritâ] pendebat Cantharus ansa [orig: ansâ] etc.

Sed et Cantharus, in infantum olim expositione adhibitus. Vas enim, quo [orig: quô] tales exportabantur, xu(/tra dictum est vel olla; item o)stra/kion, fiscella quoque (sic Moses in scirpea fiscella, navigioli speciem habente, expositus legitur Exod. c. 2. v. 3.) aliquando ex bitumine ac papyro, seu arundine et levissimo ligno, aliquando fictile vas: Cantharus, ad poculi Bacchi similitudivem; nec enim Cantara anus est apud Terentium, vide paulo post: sed corbis potius, quae cistella alibi: qualis, secundum quosdam Moysis erat, viminea et clausa: Aliqui etiam in bubulo corio exposuerunt. In

Cantharis vero exponi solitos, discimus ex Terentio, Andria, Act. 4. Sc. 4. v. 30.

DAV. Quem-ne ego heri vidi ad vos adferri vesperi?
MYS. Ohaminem audacem! D. verum vidi Cantharam
Subfarcinatam

Ubi non bene Donatus: Canthara, inquit, nomen est anus. Nam cur adferri dicitur, et non potius pedibus suis incedere? Maior igitur veri species sententiae Euphragii Gramniatici, qui Cantharam suffarcinatam interpretatur, corbem supponendo puero repletum. Vide Thom. Bartholin. de Puerperio Veter. uti de Pharocantharis, lychnuchi genere, infra voce Pharus.

CANTHARUS [3] sub lingus inter genitales notas, quibus in Aegypto olim insignitus erat Apis, reconlerut Plinio, l. 8. c. 46. de Apt bove. Insigne ei, in dextro latere candicans macula cornibus Lunae erescere incipientis. Nodus sub lingua, quem Cantharum appellant; Herodote itidem, ubi de eodem, kai\ ka/nsqaron e)pi\ th=| glw/tth|. Quid vero hac [orig: hâc] voce indigitatum fuerit, non adeo notum fuit: Multa enim illa significat et inter alia da/ktulon tw=n ie(rw=n, cuius figuram nodus ille sub Apidis lingua potuit referre. Certe viderur haesitasse [orig: haesitâsse] Plinius, et Graecam vocem ideo retinuisse, cum scarabaeum dicere potuisset aeque bene, sic Graecis quoque dictum. Non dubium tamen quin ka/nsqaros2 hic [orig: hîc] sit scatabaeus. Namque hic apud Aegyptios Soli sacer, uti bos Apis Ositidi, h. e. Soli, dicatus fuit. Erat autem sacer Soli scarabaeus is, qui pilas volvit, bullaro\s2 Graecis, propter quem reliquam scarabaeorum turbam, inter Numina relatam esse, Plin. ait l. 30. c. 11. Operum enim Solis similitudinem huic scarabaeo inesse dixere [orig: dixêre], quod pedibus fimum subigens, illum in pilam, h. e. sfairoeide\s2 xh=ma, cogat, illamque ab Oriente in Occidentem continuo volutet, etc. Vide Salmal. ad Solin. p. 438.

CANTHERIUS Graece kansqh/lios2, item kansqh/lios2 o)/nos2, Suidae est o)/nos2 me/gas2, asinus praegrandis. Hinc Sobsibius, Poeta Tragicus non inelegans.

*)/esqei me\n a)/rtwn trei=s2 o)/nous2 kansqhli/ous2
*tri\s2 th=s2 braxei/as2 h(me/ras2,,
Comedit panum tres asinos praegrandes,
Ter in die brevi.

H. e. trium Asinorum onus, ut recte Casaubonus in Lectionibus Theocriti, c. 12. Asinus enim Graece kansqw\n, asella kansqi\s2, clitellae kansqh/lia. Certe Cantherium pro Asino sumi, constat ex l. 3. Apuleii, cum de se in Asinum mutato quendam inducit ita loquentem: Quousque tandem cantherium patiemur istum, paulo ante cibariis iumentroum, nunc etiam simulacrus Deorum infestum? Alibi tamen Cantherius pro equo castrato sumirur. Itaque apud Varronem cantherias ab equo distat, ut capus a gallo. Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 2. c. 13.

CANTHI sinus ad ostia Indi fluv. Ptol. Nunc Sinus Indicus, in eum enim se Indus exonerat. In ditione M. Mogolis. Quibusdam etiam Sinus Resbutarum. A Resbutis populis, estque in regno Guzaratarum.

CANTHUS Abantis fil. inter Argonautas ab apollonio ponitur, itemque ab Orpheo. Apollonius eum dicit periisse in Libya, Flaccus autem in Aea.

CANTIBUS et HERBIS ligandi solvendique modi apud Magos, celebriores. Vide supra in voce Canere, et infra passim.

CANTICUM [1] sola [orig: solâ] voce peragitur, Psalmus instrumentis Musicis. In Communionis Romanae Psalmodia decem sunt Cantica, recitari statis temporibus solita; septem scil. ex Vet. Testamento, quae per 7. hebdomadae dies ad Laudes distribuuntur: et tria, ex Euangelio desumpta; Nempe, Benedictius Dominus, quod etiam dicitur in Laudibus matutinalibus: in eo nam que praecursoris Christi, qui velut aurora annuntiatrix veri Solis Iustitiae fuerat, mentio sit: Magnificat, quod recitatur ad Vesperas, quae nobiliores Laudibus habentur, cum festivitatis sint principium et hoc canticum vesperarum tempore fuerit compositum, quo [orig: quô] ad Elisabethae domum Maria Virgo pervenerat. Et Nunc dimittis, quod in Completorio recitatur; quia ad modum commendationis animae est, quae Deo exhibetur ante somnum, aeternitatis symbolum. Et quidem tria haec Euangelica Cantica stando recitari solent, solentque nonnulli sub uniuscuiusque initium non minus se cruce signare, ac in Missa, ad Euangelii principium, vide Macrum in Hierolex. ubi Canticum Dramatis Officii antiphonam dici, addit. Quid Cantica Plinio, vide supra, ubi de Acclamendi ritu.

CANTICUM [2] Canticorum, unus ex Canonicis V. T. libris, a Salomone, divinitus inspirato, compositus, describit capitibus 8. mysticum Christi et Ecclesiae connubium. In hoc exstant: Abbatisvillae Commentarii; Paris 1521. Aegidius Rom Agathius. Agelii Com. in fol. Parisiis 1611. Albinianus. Alcuinus. de Alliaco. aloysius, in 8. Venetiis 1604. Almonacrii Comm. Compluti 1588. Alstedii Trifolium. in 4. Herb. 1640. Angelomus, Ansbertus. Anselmus. de Aquino. Aponius. Arboreus. Aretius, in 4. Mediol. 1640. Artopaeus. Asclepius. Azorius. Beda. Bezae Homiliae. in 8. Londini 1587. Bernardi Sermones. Bessoni Lucubrationes in fol. Tolosae, 1646. Blacknei Comm. Venetiis 1591. Brightmanni Comm. in 8. Basileae 1614. Brocardus. Brucciolus. Bruno. Calovii Annotationes. Cantacuzenus. Caponsaccius. Cassiodorus. Cathi Paraphrasis continua. in 8. antv. 1625. Clarius. Cypriani Cisterc. Commentarii. Damiansu. Del Rio. Duporti *swlomw=n *)/emmetros2. Eusebius. Folioti Expositio, in 4. Londini. Genebrardus. Gerson. Ghislerii Commentaria, in fol. Romae 1609. Gorcomii Explicatio mystica, Bel. in 8. 1610. Gregorius Naz. et Nyss. Guilielmus Paris. Halgrini Expositio. in fol. Paris. 1521. Haymo. Hezeri Comm. in 8. Ulmae 1662. Hieronymi Homiliae. Holkotus. Honorius. de Hoylandia. Iansonius. de Iesu Maria Ioh.

et Thomas. de Insulis Lecturae. Don Ioseph. aben Iechiia. Don Isaac. Abarbenel. Rabbi Isaac ben Arama. Isidorus Hisp. Iustus Orgelit. de Lapide. Lambertus. Lechem Setharim, Lindanus. Lutheri Enarratio. Malderus. Maldonatus. Malvenda. de Manganellis. Medrasch schir haschirim. Mercerus. Meursii Eusebius Polychronius et Psellus Graece in 410. 1617. Moncaeus. Monchiacenus. Moringus. Nannius. Neomenii Tabulae in fol. Bregae 1619. Nigidius. Origenis Homiliae. Orosius. Osorius. Paris. Patherius. Picus. Pinto. Placaei Paraphr. in 12. Gall. de Ponte. Pontius. Psellus. Pullenius. Rabboth Hebr. Rinnar Dodim. Hebr. del Rio. Roperi Canticum Germ. in. 410. Ienae 1662. Rosserus. Rupertus. Sanctius. Salonius. Sherlogi Anteloquia et Comm. tom. 3. in fol. Lugduni, 1637. 1640. Salazar. Soto-Maior. Tegleatius. Theodoreti Explicatio. Titelmannus. Tompsonus. Tuccius. Udemannus. Veronius. Vivianus. Weitweiler. Willeramus et Wolberon Abbates, etc. Vide Crowaei Elenchum.

CANTIERA provinc. Scotiae meridionalis in modum peninsul. extensa, et in mare Hibernicum excurrens, ubi Dunovertium oppid. praecipuum, et Tribartia Urbecula.

CANTILENA [2] Rollandi, apud Wilhelmum Malmesbur. de gestis Regum Anglor. l. 3. Albericum Matthaeum Paris. Matthaeum Westmonaster. Alios, A. C. 1066. de Wilhelmo Notho, ad praelium contra Hataldum sese apparante: Tunc Cantilena Rollandi inchoata, ut Martium viri exemplum pugnaturos accenderet, inclamatoque [orig: inclamatôque] Dei auxilio [orig: auxiliô], praelium consertum, bellatumque acriter; Clamor ille militaris fuit, permistus exhoratione, ut Sallustius ait in procinctu pugnae pronuntiari solitus, cuiusmodi barditus fuit veter. Gallorum apud Tacitum, de Moribus German. c. 3. Cantiones certe in pugnam aut bellum prodeuntibus, usitatae plerisque iam olim gentibus propriorum Numinum ac Rituum. Unde Statius, Theb. l. 4. v. 155.

--- --- inexhaustis arctantur tela pharetris.
Herculeum Paeana canunt vastataque monstris
Omnia, etc.

Vide quae ad Silium Italic. hanc in rem adnotavit Casp. Barthius, ut et quae ad Statium, Animadversion. l. 2. p. 951. Qui mos cum et apud Christianos perdurater, huic rei in exercitu destinati Cantatores certi, qui milites ad strenue rem gerendam excitarent, rerum praeclare a summis olim Ducibus gestarum exemplis, militibus ob oculos positis, iisque acri sono [orig: sonô] decantatis. *paraklh/toras2 vocat Leo in Tacticus, tou\s2 videl. dia\ lo/gwn diegei/rantes2 to\n strato\n pro\s2 tou\s2 a)gw=nas2, ou(\s2 oi( pro\ h(mw=n new/teroi kai\ tw=n a)/llwn taktikoi\ *(rwmai=sti\ kanta/toras2 ena/loun, qui verbis excitabant exercitum ad praelia --- Romane Cantatores dictos. Vide eundem, c. 12. §. 71. 72. 120. et hic [orig: hîc] infra, nec non voce Ministelli, ubi de virginibus huiusmodi cantatricibus apuck Danos, aliasque Arctoas gentes, in Moera: De Rollando vero Dissertationem Car. du Fresne XI. ad Ioinvillam, p. 205. De aliis autem Cantilenarum generibus, haec strictim subicimus.

in Agro operae mercenatiae, quo laborem canendo fallerent, peculiare cantabant poematium, Teleclidae in Amphictyonibus memoratum. Balneariis itidem suum erat, ut prodidit Crates in Tolmis. in Conviviis, Scolia cantabantur, vide infra. Currum nuptialem ducentium, apud Athen. vide infra Nuptiae. de Fullonum cantione, apud Gallos, vide Scaligerum, Poetic. l. 1. c. 56. ut et de Dulciariorum, Crustulariorum et Lignariorum, Ibid. c. 55. Hirundinis adventum nuntiantium, infra Chelidonistae, item Hirundo. Lanificarum poema, i(/oulos2 Graece dicebatur:commune cum Messorum cantu *iou)/los2 enim tum spicam, tum lanam, significavit. Lugubris, vide infra Monodia. et Olophormus. Messorum cantus, iou)/los2, ut dictum. Uti enim a(ma/las2, hordeaceos manipulos divulsos, sic collectos iou)/lous2 vocabant. Vide et infra Lytiersa. Molitorum cantilena, e)pimu/lios2 vocabatur. Nautae, non minus suas habebant Cantilenas, unde in Commentariis Acharnensium Aristophanis, gi/glaron legimus esse me/los2 quoddam Musicum et nauticum parakeleustiko/n. Nutricum, vide infra Infans, Mammae, Nutrix. Pistores, quod canebant ad molam, i(mai=on vocabant, Aristoph. in Atticis, et Calimachus in Hecate: est autem i(malo\s2 Doriensibus mensurae genus. Sed et in Thesmophoriis eiusdem Aristoph. est, quod feminae pinsentes cantillarent. Praesicae, peculiare quoque carmen habebant; commune omnibus funeribus: quod privatum faciebant, mutatis nominibus. Texentium telas cantilena, ai)/linos2 appellata est, forte a lino. Venditorum, qui mancipia distrahebant; vide infra Mancipia, it. Venalis. in Vindemia, cum primum mustum gustabant, ita canere mos fuit. Omnis gratia vetus, novum vinum bibo. Veteri novo morbo medeor. Unde et Meditrina Dea cui libarent tunc, et Meditrinalia sacra, a medendo. Quibus proxima Scolia in Conviviiis autari, ut dictum, solita. Cuiusmodi Poema integrum a Praxilla Sicyonia compositum, e quo hi versus superstites ouk e)/stin a)lopeki/zein: ou)d' a)mfote/rois2 gi/nesqai fi/lon. Sed de his vide infra in voce Scolin: plura vero hanc in rem, apud Iulium Caes. Scaligerum, ubi supra.

CANTILENARUM Magistri, die Meister sanger, dicuntur apud Germanos, qui quamlibet Historiam sive sacram sive profanam, in rhythmos ac certas carminum leges componunt, illasque suas cantilenas, die Meistergesange, propositis bradeis in publica hominum corona concinere solent: more, ex antiquissima

Germanorum consuetudine hausto, quam indigitat Tacit. Annal. l. 2. sub sin. ubi de Arminio, Cheruscorum Principe fortissimo, Canitur, inquit, apud barbaras gentes, Graecorum Annalibus ignotus, qui sua tantum mirantur; Et de Moribus Germ. c. 2. Celebrant carminibus antiquis (quod nuum apud illos memoriae et Annalium genus est) Tuistonem --- et filium Mannum, originem gentis conditoresque. Sic Eginhardus de Carolo M. in Vita eius, Babara, ait, et antiquissima carmina, quibus veterum Regum actus et bella canebantur, scripsit memoriaeque mandavit. Unde Io. Trithemius Spanhemius Abbas in Histor. Francor. Mos erat Maioribus nostris, Francis atque Germanis, ut Heroum facta vel dicta memor atu digna, per Sacerdotes Templorum, patriis commendarentur carminibus: in quibus discendis, memor andis et decantandis Iuvenum excitarentur ingenia. Quae consuetudo multis duravit annis nec hodieque defecit. Cuius rei testis sunt sacri paeanes, de incarnatione, morte ac resur rectione Iesu Christi: similiter profanae aliquot cantiunculae, de veterum Heroum Regumque gestis, etc. Idem vero et Gothi fecerunt, quos praeclara Maiorum gesta in carminibus, patrio [orig: patriô] sermone comprehensa, frequenter concinuisse, neque aevi vetustate aboleri possent, rupibus saxisque insculpsisse, testis est Iornandes: e quibus proin non exiguam Historiae scribendae materiam Ioannes Magnus desumpsisse se faretur. Ut alias gentes barbaras et literarum plane rudes, in Occidentalibus quoque Indiis, quae multarum Historiarum memoriam patroparadotois2 quibusdam cantilenis per annos plurimos conservasse [orig: conservâsse] comperiuntur, omittam. Certe et de Romanis Graecisque priscis similia legimus; exstantque in Sacris literis moris huius non apud Israelitas solum, sed et primos mortalium luculenta testimonia. Hodie notissima apud Helvetios cantilena qua [orig: quâ] Wilhelmi Telli, apud Belgas Foederaros, qua [orig: quâ] Wilhelmi Nassovii, libertatis in utraque gente auctorum vindicum que fortissimorum memoria celebratur, etc. Decantari autem consuevere [orig: consuevêre] istinsmodi cantilenae privatim publiceque, maxime in conviviis ac congressibus celebrioribus; in praeliis praesertim: uti inprimis docet in Francorum gente praefara Cantilena Rollandi. Plura vero de his veterum Cantilenis vide apud Matth. Berneggerum ad Taciti Germ. Quaest. 6.

CANTILIA castellum Galliae, vulgo Chantelle le Chastel, ut distinguatur a Cantilio villa seu vico, Chantelle la ville. Utrumque positum est ad Bublam anmiculum, Bouble, quem Saecula Siolle in Elaver defert. Inter Aquas Neri et Augustonemetum, tabul. Theod. inter Burboni atque Clarmonti castella, Annal. veter. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

CANTIUM seu CANTIA Bedae vulgo Kent, regio Angliae in ora orientali, ubi Cantium promontor. *)aka/ntion Ptolemaeo, vulgo Northforland teste Ortelio [orig: Orteliô]. Populi Cantiani omnium, qui Britanniam incolunt, humanissimi, Caesare teste. l. 5. Bell. Gall. c. 14. alias regio [orig: regiô] titulo [orig: titulô] decorata, sedes data est Saxonibus Anglis, Ducibus Hengisto [orig: Hengistô] et Horsa [orig: Horsâ], a Vortigerno, e Germania evocatis, A. C. 450. In hac regione victus est ab Henrico VII. Perkinus Verbelius, qui Richardum Eboracensem Eduardi filium mentitus, multum ipsi negotii facessebat. Vide Verulam. in Hist. Henrici VII. circa A. C. 1489. Habet a Septentrione Essexiam, ab Occidente Suriam, a Meridie Sussexiam, ab Ortu Oceanum German. Ibi urbes Cantuaria, totius provinc. Caput, Roffa, Dubris, Sandwicus et Gravesinda. Primum fuit ex VII. Regnis, quae Anglo Saxones in Britannia constituerunt, fundatum ab ipso Hengisto, A. C. 449. Reliqua fuere [orig: fuêre], Regnum Suthsexiae, West--Saxonum, East--Saxonum, Northanthumbriae, East-anglorum et Merciorum. Postea sub unum Regem, sub Guilielmo Conquestore, his omnibus redactis, soli Cantii suam libertatem et leges antiquas armis defenderunt: unde Proverb. Cantii et omnes Christiani numquam fuerunt domiti. Georg. Hornius, Orb. Imper. edit. 1677. p. 313. et 321.

CANTOBENNA vulgo CHANTOIN, vicus Galliae, in Arvernia, prope Clarum Montem, a quo Crypta Cantobennensis, et Arx Cantobennici Montis, Monasterio [orig: Monasteriô] clara, Gregorio Turonensi dicuntur. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CANTOGILUM vel US locus in Arvernis, vulgo Chanteuge, Monasterio [orig: Monasteriô] insignis. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

CANTONES hodie vocantur sive voce Italica [orig: Italicâ] Anguli sive Pagi sive Civitates tredecim, in quas Helvetiorum Democratia seu regio defcripta est. Metaphora a canthis, i. e. ferreis norarum extremitatibus seu oris. German. Ort. A concordia potentes. Vide Cantus et Helvetii.

*(/hd' h)/toi to pri\n me\n a)nai/neto e)/rgon a)eike\s2
*di=a *Klutaimnh/strh, fresi\ ga\r ke/xrht' a)gaqh=|ti,
*par' ga\r e)/hn kai\ *aoi\do\s2 a)nh\r, w(=| po/ll( e)pe/tellen
*)atrei/dhs2, *troi\hnde kiw\n; ei)/rusqai a)/koitin,
*)all' o(/te dh/ min moi=ra *qew=n e)pe/dhse damtio=ai,
*dh\ to/te to\n me\n *aoi\do\n a)/gwn e)s2 nh=son e)rh/mhn
*ka/llipen oi)wnoi=sin e(/lwr kai\ ku/rma gene/sqai.
*th\n d' e)sqe/lwn e)sqe/lousan a)nh/gage ------
Ipsa quidem ante a certe abnuebat facinus indignum
Diva Clytennestra (mente enim videbatur bona [orig: bonâ]:
Etenim aderat Cantor vir, cui plurimum mandar [orig: mandâr] at
Atrides ad Troiam profectus servare uxorem)
Sed cum iam ipsam Fatum Deorum irretivit, ad hoc ut domaretur,
Iam tum ipsum Cantorem durcens ad Insulam desertam,
Dereliquit avibus lacer ationem et rapinam fieri,
Ipsam vero volens volentem duxit, etc.

Idem cum Poeta est seu Vata, quo [orig: quô] nomine honorificentissimo [orig: honorificentissimô]

Philosophi seu Sapientes antiquissimis temporibus veniebant. Et quidem primum, quo [orig: quô] innotescere hominibus Poetae antiquissimi coeperunt, argumentum ac materies fuit h( nousqe/thsis2; hocque [orig: hôcque] fine vitae hominum adhibebantur, ut vel eos, qui aetate iam provectio res erant, sicut Persen suum Hesiodus; vel minores, et qui modum vitae nondum habere poterant, instituerent. quorum illos proprie *poihta\s2, istos *didaska/lous2, Comicus vocat. Utruinque tamen non raro confunditur: Et praesentia [orig: praesentiâ] enim sua [orig: suâ], et postea scriptis, temperantiae et iustitiae Magistri erant publici, quibus e)pi\ afeth=st paidei/a maximi uqique nobilissimique committebantur. Sicut etiamnum tempore Platonis, tamquam propria, vox *sofo\s2, attributa legitur Poetis. Unde semper, o( sofo\s2 *(hui/odos, o( sofo\s2 *(/omhros, o( sofo\s2 *)arxi/loxos2, ut et multis post eum aetatibus, quamvis ignota esset causa. Primum autem, quod docebant olim, erat temperantia. Ideoque ingenuorum libris ante pubertatem, statim praefici solebant, ut viderent, ne auderent th=s2 w(/ras2 xari/zesqai; quos *paidagwgou\s2 Graeci, *)akolou/qous2 Athenienses, Latini Comites et Custodes, antiquiores etiam *eu)nou/xous2 et *aoi\dou\s2 dixere [orig: dixêre]: quamvis eorum proprium munus docere esset. Sic Alcibiades apud Platonem in Convivio negat se, quod formosus esset, absque *)akolou/sqw| primo Socratem adire ausum fuisse. Et Virg. de Ascanio, l. 5. Aen.. v. 546.

At pater Aeneas, nondum certamine misso [orig: missô],
Custodem ad sese, comitemque impubis Iuli
Epytidem vocat, etc.

Ex his rursus vetustissimi illi fuere [orig: fuêre], quibus matronae kai\ to gunaikei=on committebatur, qualis celeberrimus ille *aoi\do\s2 Homericus praefatus. Iidem *spa/dwnes2 et *eu)nou=xoi postea Graecis, Latinis Custodes dicti sunt. Hesychius, *aoi\do\s2, w)|do\s2, kisqarw|do\s2, kai\ o( poihth\s2, kai\ o( sqohnwdo\s2, o( eu)nou=xos, spa/dwn. Veteres certe Magistri, *aoi\do\n illum, qui in officio Agamemnonis uxorem continebat, *eu)nou=xon interpretati sunt, quod nomen temperantiae tum erat, non foeditatis. Antiquissimi enim to\ eu)= nou=n e)/xein intemperantiae directe opponebant, cuius partes omnes a)no/hta dicebant. Unde illud apud Comicum, u(/pnou t' a)pe/xesqai kai\ a)noh/twn pa/ntwn; opponebant namque temperantiam et dementiam, sicut postea swfrosu/nhn et a)kolasi/an Philosophi; ac pro a)froditia/zesqai, mwrai/nein dicebant et a)fronei=n. Quae causa, cur Horatius hominem temperantem integrum vocet, amanti eum opponens, Carm. l. 2. od. 4. v. 22.

Et integram Dianam, i. e. castam, l. 3. od.. 4. v. 70. Quippe mentis mutilaeionem kai\ th/rwsin esse intemperantiam putabant. Sic itaque apud antiquos continentiae Magistri, quam vis integriessent, *eu)nou=xoi dicti sunt: in quorum locum sequiori aevo [orig: aevô] successere [orig: successêre] mutilati ac moribus dissimiles; qui cum gunaikwni/tida non modo occuparent, sed et puerorum curae praeficerentur, manifestam integris gentibus ruinam invexerunt. Unde queritur Plato de Legg. l. 3. diefsqarme/nhn th\n paidei/an u(po\ th=s2 legome/nhs2 eu)daimoni/as2 th\n *mhdikh\n, e)pei\ periei=don u(po\ gunaikw=n kai\ eu)nou/xwn paideusqe/ntas2 au)tw=|n tou\s2 ui(ou\s2. Certe is, in quem elegia Nasonis exstat. l. 2. Amor. v. 1.

eandem ta/cin apud puellam illam obtinebat, quam Cantor ille seu *aoi\do\s2 Homericus, apud Clytemnestram. Idque Barbatorum imitatione factum, qui lcoo [orig: lcoô] Poetarum *swfronistw=n, qui feminarum ab antiquis custodiae praesiciebantur, quod suspicione res careret, fere Eunuchos praeficiebant, etc. Dan. Heinsius Introduct. ad Hesiodum, c. 6. Vide quoque infra Carmina, Faunus, Ministelli, Moera.

CANTOR [2] in Sacra Aegyptiorum Processione, peculiarem eorum Philosophiam exhibente, primus ptocessit, ex Musicae symbolis unum aliquod gestans. Dicunt illum ex libris Mercurii (secundi videl. de quo vide voce Siphoas ) duos accipere debere, quorum unus Hymnos Deorum, alter Regiae vitae rationes continet. Post eum processit Horoscopus, in manu habens horologium et palmam, Astrologiae symbola. Hunc oporter semper in ore habere Astrologicos Mercurii libros, qui sunt quatuor, quorum unus est de ordine inerrantium stellarum, quae apparent; alius de ortu et illuminatione Solis et Lunae; reliqui de illalrum ortu. Verba sunt Clementis Alex. l. 6. Strom. ubi de Libris Mecurii, in adytis Templorum reconditis. Vide et infra Scriba Sacrorum.

CANTOR [3] apud Veteres quoque pro Tragoedo vel Comoedo. Vide supra in voce Cantare. In Ecclesia Romana idem est cum Psalmista. Amalarius, de Officiis Eccl. l. 2. c. 5. Septem gradus sunt ordinatorum, octavus Cantorum, nonus et decimus Auditorum utriusque sexus, etc. Primitus autem in ea, non singulis in aedibus Psalmodiae erant, cum reditus adhuc assignati neutiquam essent, singulis canentium Collegiis sustentandis. Hinc Romae Schola Cantorum instituta est, quae Urbi communis erat et ad stationes, processiones, singulasque diebus festis Ecclesias conveniebat, sbique sacra officia et Missarum sollennia decantabat. Haec communibus victitabat sumptibus habebatque magnae in Urbe dignitacis et existimationis Praefectum, qui Primicerius, interdum Prior Scholae Cantorum dictus est, cuius opera [orig: operâ] selecti iuvenes in cantu, lectione sacrorum librorum, et optimis moribus instituebantur. Initium eius Hilario adscribere videtur Pontifici Anstasius Biblioth. at Iohannes Diaconus Gregorio M. diserte ascribit in Vita eius, l. 6. c. 2. ubi Scholam hanc ab illo primum institutam eique cum nonnullis praediis duo habitacula assignata esse, resert. Nempe, cum prius ipsi Sacrorum Administri et Diaconi Cantorum vices obirent, is primus peculiare Cantorum in Ecclesia officium constituit. Sic in alias Ecclesias earum usus transiit: de cuiusmodi Scholis, ita Domnizo in Vita Mathildis, l. 1. c. 2.

Post hac excelsum studuit sibi fingere Templum,
Divinasque Scholas, canerent quae dulciter Horas,
Nocte die Christio, etc.

Per excellentiam vero, qui istiusmodi Scholae praest, Cantor dicitur: quos capita olim pileolis operuisse, et bacnlos manibus gestasse [orig: gestâsse], Honorius ait Augustodunensis l. 1. c. 74. De vestibus eorum agit Amalarius de Eccles. Offic. l. 3. c. 4. et Ekkehardus Minimus de Vita Notkeri Balbuli. c. 16. ubi de Ciuntado Imperat. Apud Maguntiam, inquens, civitatem S. Galli Monacho [orig: Monachô] scholas ibi regente et procurante etiam Cantoris officium, ut solitum est, in medio choro imponens (nempe cantum) crebro coronatus et infulatus, adornatusque pretiosissimis indumentis, etc. In Cathedrali Lugdunensis Ecclesiae, in qua omnes Canonici titulo [orig: titulô] Comitis gaudent, praecipua est Cantoris dignitas. Unde, si contingat, ut in recitatione Officii in Choro error aliquis committatur, statim Cantor signum mann dat: quo [orig: quô] facto [orig: factô] omnes profundo [orig: profundô] silentio [orig: silentiô], e Choro discedunt et in aliquam Aedis Capellam seses recipientes, privatim ibi residuam officii partem absolvunt. In multis eiusdem Regni Ecclesiis Festum Cantoris vocatur festum primae Classis; quia tunc Cantoris est, officium ordinare: sicut festum secundae Classis, ob similem causam Festum Succentoris vocitatur. In Insula Melita Canonicus Cantor in sollennitatibus ac processionibus, mann deferr virgam argenteam, et ipse Episcopo in Pontificalibus praecinit, etc. Vide supra in Archiparaphanista, infra Paraphonistae, Prtmicerius, Protopsaltes, Psalmtsta, et alibi passim. Sed et sofficium Monasticum vox notat, apud Lanfrancum in Decret. pro Ordnine S. Benedicti, c. 5. Quemadmodum Cantrix, quae cantum imponit et cantatricibus praeest, in Monasteriis Sanctimonialium, occurrit, apud Petrum Abelardum p. 155. Tandem Cantores, apud Galfridum Monumethensem, l. 1. c. 22. Ministelli sunt, ioculatores, Cantadours, Provincialibus dicti, de quibus vide infra in voce Ministelli, et plura hanc in rem apud Car. du Fresne Glossar. et Dominie. Macrum in Hierolex. Cur vero Cantores Isidoro Fabarii sint dicti, videbimus infra in Fabatarius.

CANTUARIA Cantri Metropolis, urbs Archiepiscopalis primaria Angliae, a Londino ad 45. mill. pass. distans. Ad Sturam fluv. sub qua 21. Episcopi. Vulgeo Cantorbery, Kenterbury vel Caerkent, olim Dorobernum aut Danovernum, Bed. Antonin. Sub Saxonibus, Regum sedes fuit, usque ad Ethelbertum, qui illam Augustino Monacho, a quo conversus est, concessit, primo Archiepiscopo. Hic [orig: Hîc] dein Anselmus et Thomas sanctitate incliti, et templum magnificentissimum. Concilium A. C. 605. praesente Ethelberto [orig: Ethelbertô]. A. C. 820. tempore Beornulfi, Merciorum Regis A. C. 1309. 1419. Beda, Baron. Hic [orig: Hîc] quoque rituum Latinorum ab Archiepiscopi introductione, Eccles. Anglica graviter concussa est. A. C. 1638.

CANTUS [1] Ambrosianus, ab Ambrosio institutus in Ecclesia, memoratur Radulfo Tungr. de Canonum Observ. l. 10. Proposit. 12. ibique Romano contradistinguitur, his verbis: officium Ambrosianum ad Nocturnos et Matutinos atque Vesperas, Laudes, nec non ad Missam, habet sollennem et fortem cantum, Omnino alium a Romano, quem hodierna die sonora [orig: sonorâ] et forti voce sonant Clerici civitatis et Dioecesis Mediolan. et exinde apud Romanos B. Gregorius et VItalianus PP. cantum Romanum receperunt, qui per cos, seu per alios, sub tenore et tono, qui hodie cantatur, ubique exstitit magis plane dulcoratus et ordinatus. Primus nempe Gregorius M. Cantum Ecclesiasticum correxit reduxitque ad certum Musicae concentum, quem in universo Orbe Christiano observari voluit, et Scholas Cantorum, uti supra diximus, Romae instituit. Atque hinc Cantus illi Romani nomen, quia videl. in Romana Ecclesia, a Schola Cantorum Gregorio [orig: Gregoriô] Auctore instituta [orig: institurâ], usurpari primum solitus est: inde demum in reliquas Ecclesias delatus, quas Roma [orig: Româ] cantuum libros, missis ad hoc nuntiis a Pontificibus Roman. impetrasse [orig: impetrâsse], Chilienus indigitat, Vitae S. Brigidae l. 3. c. 9. num. 61.

Libros compositos, cantumque et munera multa
Misit Apostolicus Brigidae, concessit habenda,
Tradidit illa suis, discendi vertit in usum.

Prae coeteris autem Gregorianum hunc seu Romanum Cantum amplexati sunt Germani Gallique; qui tamen cum de proprio quidpiam admiscuissent, identidem missi sunt a Pontificibus e Schola Romana Cantores, qui dissonos Ecclesiarum cantus ad legitimum Romanae harmoniae modum revocarent. In Gallia certe Pipinum Gallicanum cantum, quod minium a Romano discreparet, omnino tollere in animo habuisse, discimus ex Constit. filii eius Caroli M. de Emendat. Libror. et Officior. Eccles. ut et aliunde passim. Unde Stephanus II. Pontifex. Roman. cum sub eo in Galliam venisset, ab illo rogatus, per suos Clericos, Romanum cantum invexit, teste Walafrido [orig: Walafridô] Strabone, de Rebus Eccles. c. 25. Sed et ante Stephani in Galliam adventum, qui incidit in A. C. 753. iam curaverat Pipinus, Remedii fratris rogatu, accersiri Roma [orig: Româ], qui Gallicanos Cantores in Psalmodiae recitatione erudirent, uti patet ex Ep. ad eundem Pipinum Pauli I. Histor. Franor. Tom. III. Exstincto [orig: Exstinctô] post haec Rege, Carolus M. filius et Successor, ab eodem Stephano XII. Clericos Carmnum divinorum seu Romanae modulationis peritissimos obtinuit, qui in Galliam advecti, in diversas Regni Ecclesias dispersi sunt. Verum bi, cum invidia [orig: invidiâ] et odio [orig: odiô] Francici nominis, pacto [orig: pactô] iuter se inito [orig: initô], quisque suo [orig: suô] loco [orig: locô] quam depravatissime canerent, Carolus Leoni Pontifici rem detuli, qui Romam evocatos partim exilio [orig: exiliô], partim perpetuo [orig: perpetuô] carcere, damnavit, et ne in posterum simile quid accideret, Carolo persuasit, ut duos suorum industrios Clericos Romae apud se relinqueret, quo Romanam addiscerent modulationem et peritia [orig: peritiâ] hac [orig: hâc] instructi, alios in Gallia Clericos erudirent: quod factum ita. His proin in

Galliam reversis, alterum Imperator secum retinuit, alterum ad Drogonem filium Metensem Episcop. qui id a Parente Efflagitarat [orig: Efflagitârat] impensius, misit; cuius industria [orig: industriâ], verba sunt Sangallensis, l. 1. c. 2. non solum in eodem loco pollere, sed et per Franciam in tantum coepitpropagari, ut nunc apud eos, qui in his regtonibus Latino [orig: Latinô] sermone utunttur, Ecclesiastica Cantilena dicatur Metensis; apud nos vero--Mete, etc. At qui apud Carolum remanserat Cantor Romanus. Palatinos Clericos in eadem modulatione erudivit. Ledradus Archiepscop. Lugdun. Ep. ad Carolum: Et ideo officio vestrae pietattis placuit, ut ad petuionem meam mihi concederetis reditus, qui ab antiquo fuerant de Latg dunensi Ecclesia, per quam Deo [orig: Deô] iuvante et mercede vestra [orig: vestrâ] annuente, in annuente, in Lugdunensi Ecclesia est ordo passentium instauratus, ut iexta vires nostras, secundum ritum sacri Palatii, omni ex parte agi videatur, quidquid ad divinum persolvendum officium ordo exposcit. Nam habco Scholas Cantorum, ex quibus plerique ita sunt eruditi, ut alios etiam erudire possint, etc. Vide Carolum ipsum contra Synodum de Imagin. l. 1. c. 6. Amalarium de Ord. Antiphon. c. 68. Cardin. Bona l. de Psalmodia, alios, laudatos Carolo du Fresne in Glossar. Adde Macrum utrumque in Hierolex. et quae infra de Musica Eccl. it voce Occidens. At Cantus inclusi, apud Plinium, l. 16. c. 36. ubi de calamis tibialibus, Hinc, movit, armamenta ad inclusos cantus: sunt qui tibiis peraguntur, ad differentiam apertae vocis, quae cautus statim in aerem effundit, nec instrumentis inclusos habet. Cuiusmodi canendi ratio antiquissima ac simplicissima est, et ad movendum inprimis efficar, utpote maxime natualis. Unde Itali spadones tantopere Magnatibus expetiti, etc. Vide Samals. ad Solin. p. 118.

CANTUS [2] in vetere Charta, apud Unghellum Italiae Saer. Tom. VII. p. 393. Italis Canto, latus est, angulus, Gallis coin. Unde in cantu sedere, apud Audoenum, in Vita S. Eligii l. 2. c. 15. Nullus Christianus in pyras credat, neque in cantu sedeat, quia oipera Diabolica sunt: ubi inter superstituiones paganorum id quoque memoratur: Gallis Estre assis de cant, est Estre assis de coste; Car. du Fresne Glossar. Sed et *kknti vel kanto\n, et ka/ntion, Graeci recentiores vocarunt [orig: vocârunt], quod angulosum sit, et, quum frangitur, in partes semper dissiliat angulatas. Unde Saccharum Candum apud Myrepsum; quod frustra alii a candore, aut a canna, dictum contendunt. Salmas. ad Solin p. 1022.

CANUDAN lacus Armeniae, qui Ptolemaeo Thospitis, lacus est aquae salsae, in quo nullum reptile, nec piscis ullus, uti habet Geographus Nubiensis, elim. 4. part. 6. Nomen ei a sterilitare; namque Arabibus canoud; a)/gonon, seu sterilem sonat. Cuiusmodi lacum etiam in Arcadiae Pheneo fuisse, narrat Aelian. Histor. Animal. l. 3. c. 38. *)en de\ *fenew=| li/mnh i)xsqu/wn a)/gono/s2 e)stin, In Pheneo lacus piscium sterilis est. Quo [orig: Quô] eodem [orig: eôdem] sensit a)/gonos2 a Iosepho appellatur Iudaeae lacus Asphaltites, de Bello Iud. l. 5. c. 4. eo [orig: eô] quod piscibus careat, etc. Vide Sam. Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 1. c. 6.

CANULEIA inter primas Vestales, quae quatuor erant, lecta est a Numa. Plut. in eius vita.

CANULEIA Lex a C. Canuleio Tribuno Pleb. lata, M. Genutio [orig: Genutiô] Augurino [orig: Augurinô]; C. Curtio [orig: Curtiô] Philone Consulib. an. Urb. Cond. 308. voluit: Ut plebi cum Patribus connubiorum ius esset. Idque contra legem XII. Tabular. qua [orig: quâ] cautum erat, Ne liceret Patriciis coniungi cum Plebeiis. Vide Augustin. de Civ. Dei. l. 3. c. 17. Livium, l. 4. c. 1. 2. 3. etc. Vide C. Canuleius.

C. CANULEIUS Romae Tribun. pleb. An. 309. Urb. Cond. rogationes duas tulit, ut nimirum connubia plebis cum patribus essent communia, et alter Consul de plebe crearetur. Liv. l. 4. c. 1. 2. 3. Florus l. 1. c. 25. Vide Canuleia Lex.

CANUM regnum Afric. in Nigritia, cum urbe cognomine, cuius aedes ex ligno et limo, non longe a Nigro fluv. Sedet urbs iuxta lacum, estque ex praecipuis totius regionis. Vulgo Cane. Incolae pastores et agricolae: Rex olim potens, sed a Rege Yschia bello [orig: bellô] petitus, post diuturnam obsidionem, hac [orig: hâc] lege demum pacem impetravit, ut victoris filia [orig: filiâ] ducta [orig: ductâ], tertia [orig: tertiâ] redituum parte ei cederet, Sanut. l. 2. Marmol. l. 9. c. 10. Leo, etc.

CANUM Foedus sive superius, inter tria Rhaetorum foedera, primum, alias Griseum, German. der Ober oder Grawptundt; Canis populis nomen accepit. Constat 19. Conventibus seu Communitatibus, inter quos praecipuo [orig: praecipuô] loco [orig: locô] fuere [orig: fuêre] Abbas Diseutituius, Baro Rhaetiae, et Misaucorum Comes: Sed posteriorum familiae periere [orig: periêre]; vulgo tamen, qui arcem Baronum veterum possident, domini a Raetzuns dicuntur; quem titulum postea domini a Marmorea, tandem Plantae, habuerunt. Praecipui populi huius foederis sunt Aetuatii, Lepontii, Misauci. Conventuum singuli summum aliquem annuum Magistratum habent, quem plerique Ammanum vocant: praeter quos unus est totius foederis Praefectus der Landrichter. Comitiorum locus est in pago Trunio. Praesectum auctoritate superat Rhaetiensis arcis et Iutisdictionis dominus. Foedus hoc cum vicinis Uraniis iam olim amicitiam coluit, A. dein C. 1497. aeterno [orig: aeternô] foedere Helvetiis septem veter. pagorum iunctum est: anno [orig: annô] ante quam Rhaeti de domo Dei seu de foedere Cathedrali iisdem se iunxissent. Simler. descr. Hlvet. Vide etiam in Cani, et Rhaeti.

Discentisium coenobium, cui Schlovis. Aetuatius vicus, Trunum, etc. coniundta. Waltenspurgum, Burtza. Suprasaxum, Obersachs. Vallis Leguntia, Lugnitz. Vallis, Vals. Illiantum, Ylantz. Liberi supra silvam, quorum vicus supremus Laax. Thanna. Et hae iurisdictiones novem dicuntur Rhaetis, Pars supra silvam, die ob dem Wald. Flemium, Flims.

Trimontium, Trimmis. Stussavia, Savien. Raetium, Rhaetzunz. Domiliasca vallis ac Tusciana, vicus illtc celebris. Scopina. Sessa, Schamps. Speluca, Splugen. Misauci, Masay. Rogoretum, Rufflee, quae omnes pars sub silva, die under dem Wald.

CANUSINAE russae tunicae apud Romanos, servis militibusque in usu fuere [orig: fuêre]. Martialis, l. 14. Epigr. 129.

Roma magis fuscis vestitur, Gallia rufis,
Et placet hic pueris militibusque color.

Supra quas (erant enim interior vestis) sagochlamys accipiebatur. *foiniki/das2 apud Trebellium Pollionem in Claudio, c. 46. interpretatur Turnebus, et hunc sequutus Casaubon. sed. foiniki/da Graeci th\n e)festri/da appellabant, h. e. paludamentum vel chlamydem, quam supra tunicam induebant. Ita enim clare in Crasso Plutarchus, le/getai de\ h(me/ras2 enei/nhs2 ou)x w(/sper e)/tos2 e)sti\ *(rwmai/wn strathgoi=s2 e)n foinixi/di e)lqei=n, a)ll' e)n i(mati/w| me/lani, non in paludamento coccino, ut mos est Romanorum Imperator. sed in publlo amictu processisse. Et sane h( foiniki\s2, punicea chlamys est, ut h( a(lourgi\s2 purpurea. Tunicae vussae sunt foinikoi\ xitw=nes2, quos foinikou\s2 u(pendu/tas2 vocat Plut. in Philopoemene, etc. Vide Salmas. ad Historiae Aug. Scriptores, l. c. et ad Solin. p. 316.

CANUSIUM apulorum Dauniorum oppid. Ptol. ad Aufidum fluv. Plinio [orig: Pliniô], l. 3. c. 11. et Pomponio [orig: Pomponiô], l. 2. c. 4. testibus. Idem esse cum Cannarum vico Romanorum clade nobili, asserit Leander, cui quo minus assentiar, faciunt Livius, l. 9. c. 20. l. 22. c. 50. Striabo, l. 6. Plinius, loc. cit. qui utriusque meminered [orig: meminêred]; ut et Apptanus in Annibalicis: *(oi de\ e)s2 *kk/was2 e)pe)feugon peri\ dixili/ous2, o)li/goi de\ e)s2 *kknou/sion die/drasan. Proceopius item scribit Canusium distare a Cannatum vico 25. stadiis. Rutilae lanae ferax erat, quae ab eo Canusina dicitur, ex qua qui vestes gestabant Canusinati dicebantur. Martial. l. 9. Epigr. 23. v. 9.

Haec tibi turpato Canusina simillima musto
Munus erit: Gaude, nam cito fiet anus.

Graecis plerisque *kknu/sion. Appiano et Procepio *kanou/sion, Stephano *kainu/sion, vulgo nunc Canosa dictum. A Diomede conditum, ut habet Strabo, l. 6. Cui convenit horat. l. 1. Serm. Sat. 5. v. 91. ubi de pane Canusino loquitur:

Nam Canusi lapidosus: aquae non ditior urna,
Qui locus a forti Dionede est conditus olim

Haud procul a mari abesse Canusium, asserit Strabo, ubi supra, ou' polu\ ga\r dh\ th=s2 sqala/sshs2 u(pe/rkeitai. Idem haud obscure colligas ex Philostrato, in vitis Sophistarum, ubi de Herode Atheniensi, *)/wkise de\ kai\ to\ e)n *)itali/a| *kanu/sion h(merw/sas2 u(/dati, ma/la tou=to deo/menon. Hic [orig: Hîc] Henricus IV. Imperator a Gregorio VII. excommunicatus, et rapinae expositus, ipsi supplex factus est, sed ab eo adeo duriter tractatus, ut regio [orig: regiô] deposito [orig: depositô] cultu, intra secundum murorum ambitum, sine calceis, saeviente hieme, ieiunus, per triduum, usque ad vesperam Pontificis responsum exspectare cogeretur: taudem nudis pedibus, forcipes et scopas in mann habens, admissus et durissimis conditionibus absolutus est, A. C. 1077. Sigon. l. 9. Inde Canusinus incola. Horat. l. 1. Serm. Sat. 10. v. 30. --- Canusisinimore bilinguis, ubi Schol. Bilingues vocat, quod utramque noscant linguam, et Latinam, et Graecam. Videtur autem poeta, non tam significare voluisse duarum linguarum doctos fuisse illos, quam unius, sed mixtae ex duabus. Sic ut nec Latinam, neque Graecam posses dicere, quod vitio magis quam laudi ducendum est. Nic. Lloydius. Baudrand. Canusium urbs alias Apuliae Peucetiae, nunc agri Barensis, 5. milliar. a Cannis excisis, 10. a Barulo in Occasum, sita est in colle, non procul a Veteris loco.

CANUSIUS vel GANUSIUS Historicus Graecus sub Ptolemaeo Aulete, Ptolemaeo Dionysio et Cleopatra. Plut. in Caesare. Calisius, Gesnero in Bibliotheca.

CANUTIUS Tiberinus, Tribun. plebis continua [orig: continuâ] rabie lacerabat Autonium iam hostem iudicatum, Ciceronem imitatus, quae libertas utrique morte constitit. Vide Paterculum, l. 2. c. 64. Obicientibus Autonio, et Caesari, quod in Republ. administrauda [orig: administraudâ] potissimum Consularis Isaurici sectam sequeretur, respondit, malle se Isaurici esse discipulum, quam Epidii Calumniatoris. Huius forsitan est quod citat Priscian. l. 8. Turpe est propter venustatem vestimentorum admirari, et propter turpissime vitam actam contemni.

CANUTUS [1] I. Daniae Rex, et Angliae 34. Monarcha. In Angliam cum Patre Sunone unit, ut Danos ab Ethelberto occisos, et uxores eorum umbilicotenus defossas, superiori parte molossis atrocibus propivata [orig: propivatâ], ulciscerentur. Mortuo [orig: Mortuô] Sunone filius, cum Edmundo II. rem gessit, a quo aliquoties superatus, tandem praelio [orig: praeliô] vietor, monomachia [orig: monomachiâ] oblata [orig: oblatâ], partem regni impetravit. Morruo [orig: Morruô] Edmundo [orig: Edmundô], parricidis eius punitis, regno [orig: regnô] solus potitus est, hinc Suecis bello [orig: bellô] illato [orig: illatô], Norvegiam occupavit, Magni nomen medritus. Leges tulit quamplurimas, et bonas, idque Oxoniae, ubi Parliamentom convocavit. Rex vere magnificus, et a Parasitis suis Alexander, Cyrus, Caesar, Rex terrae taarisque dictus, quam adulationem memorabili facto [orig: factô] refutavit. Polydor. l. 7. Eius tempore, res Danorum in Anglia ad a)kmh\n pervenerunt, cuius morte kpaulatim decrevere [orig: decrevêre]. Imperavit ann. 19. Obiit Schafrsburiae, A. C. 1035. Wintoniae sepultus, relicto [orig: relictô] filio [orig: filiô] Haraldo [orig: Haraldô] Angliae, Canuto [orig: Canutô] Daniae Rege et filia [orig: filiâ] Henrico III. Imperatori nupta [orig: nuptâ].

exceptus, malam iis gratiam retulit, magnatibus plurimis sublatis et plebe exactionibus asslicta [orig: asslictâ]. Fratris cadaver refossum in Tamesin coniecit, quod matrem suam, ilius enim nothus Canuti I. erat, durius tractasset [orig: tractâsset]. Biennio [orig: Bienniô] post in nuptiis, repentina [orig: repentinâ] morte, an veneno [orig: venenô], sublatus. Eo [orig: Eô] mortuo [orig: mortuô] Dani pulsi, legeque perpetua [orig: perpetuâ] a regno Angliae exclusi.

CANUTUS [3] I. Daniae rex post patrem Ericum III. Christianam religionem eiuravit, a successore Frotone restitutam. De II. et III. iam dictum.

CANUTUS [5] V. maritus Helenae, sororis Errici XII. Sueciae Regis, quem tantopere contempserat, quod blaesus esset, ut ei etiam bellum inferet, Sed in illo periit. Saxo Gramm. Finiit in hoc Rege Hist. Dan.

CANUTUS [6] Vandalorum Rex, Sacerdotes honorabat, ut patres, pauperes Fovebat, ut filios: viduas ut matres: Erat caecorum baculus, esurientium cibus, miserorum spes, lugentium consolatio. Sigon. l. 2. Eius opera [orig: operâ] instituit Lotharius Imperator. Episcopos in Dania, Suecia, Norvegia, Groenlandia et Islandia. Circa A. C. 1133. 1137.

CANUTUS [7] fil. Erici IX. Suecorum Rex occidit Carolum VII. ob suspicionem paternae caedis, et laudabiliter feliciterque regnavit. ann. 23. Saxo Gramm. Hist. Dan. Magnus Hist. Suec.

CANUTUS [8] Ioh. Sebastianus, e Biscaya, nauta famosus, cum Ferdinando Magellano 5. navium Duce, Hispali solvit, A. C. 1519. quo [orig: quô] vel veneno [orig: venenô], vel in praelio, in Philippinis, sublato [orig: sublatô], unicam navem, Victoriam, reduxit, post triennium toro [orig: torô], orbe circumnavigato [orig: circumnavigatô], A. C. 1522. a Carolo v. donatus anreo [orig: anreô] torque, cum inscriptione, Primus circumdedisti me. Oros. l. 11. Maffae. l. 8. Mariana, l. 26.

CAORCINI seu CORSINI Mercatores Itali, propter foenerationem usurariam famosi, maxime in Gallia, unde non semel a Regibus proscripti sunt, Legibus Statutisque contra foeneratores ediris. Inter alia exstat Edictum Ludovici IX. A. C. 1268. quo [orig: quô] Caorsinos usurarios proscripsit, facta [orig: factâ] tamen Mercatoribus Lombardis, Caorcinis, aliisque extraneis, mercaturam in Gallia exercendi facultate, dummodo nullum facerent usurarium foenus. Aliud item Philippi Audacis, Extirpare volentes de sinibus Regni nostri usurariam pravitatem, quam quosdam Lombardos et Caorsinos, aliosque complures alienigenas, in eodem Regno publice intelleximus exercere, mutuantes pecuniam obligatam sibi pignoribus ad usuram et habentes ad hoc domos specialiter deputatas, in quarum extorsionibus usurarum valde praedictum depauperant Regnum, etc. Quo [orig: Quô] Edicto [orig: Edictô], e Regno proscribuntur duobus mensibus, post eius proclamationem. Mox. additur, Non inhibemus tamend, quin mercatores Lombardi, Caorsini, et alti undiquaque pro suis negatiis et mercaturis legitime exercendis, in Regno nostro morentur, pacifice vivant, veniant et recedant, etc. Sed et in Anglia haec pestis cousque invaluit, ut vix esset aliquis, qui vetibus illorum non illaquearetur. Circumveniebant enim in necessitatibus indigentes, usuram sub specie negotiationis palliantes, etc. Subdit dein formulam, qua [orig: quâ] debitores sihi obligabant. Vide quoque Matth. Westmonasteriensem A. C. 1232. sub fin. Proscripsit eos Anglia [orig: Angliâ] Henricus III. A. C. 1240. cum vero Papae interventu, ut habet Matthaeus Parisius, eo rediissent Decennio [orig: Decenniô] post [orig: pôst], mox ob immensas et detestabiles usuras, denuo proscripti et carceri mandati sunt A. C. 1251. Quod ut in terris suis quoque fierer, testamento [orig: testamentô] suo [orig: suô] cavit Henricus III. Brabantiae Dux, A. C. 1260. etc. Nomen illis a Cadurco, Occitaniae in Gallia celebri urbe, in qua ii commercia sua exercebant: unde postmodum Montem pessulanum et Nemausum translati sunt, uti habet in voce Langobardus Car. du Fresne. Sunt tamen, qui istud nominis a familia Caorsina, aut Corsin, Florentina [orig: Florentinâ], deducendum censeant: quae cum alits eiusdent Urbis et provinciarum vicinarum familiis, in universa pene Europa, mercaturae operam dederit. Licet enim Lombar dorum appellatione omnes Mercatores Itali, in Regnis Italiae finitimis et longinquis foenus exercentes, agnoscerentur; erant tamen ii in societates distincti, ex inito invicem pacto et foedere, quae vulgo familiae nobilioris, penes quam mercimonii summa erat, nomine donabantur. Quam ob causam crebro occurrunt Societates Amanatorum, Acciaivolorum, Bardorum, Corsinorum, etc. apud Iohann. Villaneum, praesertim l. 11. c. 137. ubi societatem Corsinorum diserte memorat. Etiam vero Ugolinus Verinus, Florentiae Illustr. l. 3. familiae Corsinae inter Florentinas, meminit:

Clara Sophocleo stirps est memoranda cothurno
Corsinae sobolis, nulli virtute, secunda.

Quia autem Caorsini hi usurarii undique exagitabantur, proscribebantur et in vincula coniciebantur publica, hinc nata Gallis loquendi formula, Enlever quelqu un comme un Corsin, cum aliquem in carcerem per vim abductum vident, etc. Vide Car. du Fresne in Glossar.

CAPA [1] et CAPPA vestis cum ad capitis tegmen, tum ad corporis, multiplex. Inter indumenta corporis, eiusmodi est, quod manicis carens, caputium habet, a collo in humeros reiectum. Sed nec constans hac [orig: hâc] forma [orig: formâ], nec sexui proprium: frequens in Eccles. Latina. De Cappa clauda, vide Constit. Ottonis Tit. de habitu Cleric. In choro, Cappa coralis adhibetur, Manicatae Cappae mentio in Decrett. Greg. l. 3. Tit. 1. c. 15. Usi etiam sunt Capa [orig: Capâ] ad electum iam Papam insigniendum. Pro veste feminea, seu cyclade reperitur, apud Matth. Paris. in Richardo I. Pro scrinio ad conservandas reliquias, vide in Capella: et de his omnibus Spelmann. Glossar.

CAPACIA civitas Lucaniae, non procul a mari, olim admodum frequens ac opulenta, tituloque [orig: titulôque] ducatus insignis: ceterum hac [orig: hâc] aetate propemodum deserta, propter alluviones.