CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CELENEUS Cimmerius, ritus expiandi sontes caedibus docuit, Flacc. l. 3. v. 406.

CELER [1] pro Equite, Graecis ke/lhs2, Aeolibus ke/lhr; unde et Celeres et Celetes iidem. Val. Probus in Notis, TRIB. CEL. Tribuni celerum vel celetium. Servius ad l. 8. Aen. Romulus cum turbam civium non haberet, asylum condidit --- a vicinis civitatibus matrimonia postulavit, sed ab eis contemptus Celetes se Neptuno equestri Deo-editurum proposuit, etc. Atque inde celer pro veloci: nihil enim equo [orig: equô] vel equite velocius. Postea a flectendis in gyrum equis, Flexutes dicti sunt, vide infra in hac voce, ut et in Trossuli; namque et sic appellati antiquitus sunt. Plura vero hanc in rem apud Salmas. ad Solin. p. 81. Car. Paschal. Coronar. l. 6. c. 15. ut et infra, in voce Celeres.

CELER [3] machinator Neronis, in domo, post exustam Romam, struenda, cui cum Severo ingenium et audacia erat, etiam quae Natura denegavisset, per artem tentare et viribus Principis illudere. Tacit. l. 15. Annal. c. 42.

CELER [4] alio [orig: aliô] nomine Fabius, centurio, qui Remo transilienti moenia, contra legem, rutro [orig: rutrô] caput displanavit. Sic dictus a celeri ex agro Latino in Etruriam fuga [orig: fugâ].

CELER [5] praenomine Publius, accusante Asia [orig: Asiâ], reus; quia eum Caesar Nero absolvere nequibat, traxit senecta [orig: senectâ], donec mortem obiret. Nam Celer interfecto [orig: interfectô] Silano [orig: Silanô] proconsule, magnitudine sceleris cetera flagitia obtegebat. Tacit. l. 13. Annal. c. 33.

CELER [6] Caninius, Rheotr, inter Praeceptores Veri Imperatoris, apud Capitolin. c. 2.

CELER [7] Metius, Iuvenis illustris, ad quem exstat Carmen Papinii Statii, l. 3. sylv. 2. cui titulus, Propempticon Metii Celeris, ubi inter alia, v. 123.

--- --- --- --- puer hic sudavit in armis
Notus adhuc tantum maioris munere clavi.
Iam tamen et turmas facili praevertere gyro
Fortis et Eoas iaculo damnare sagittas.

--- --- Iuvenem egregium, Latius cui ductor Eoa
Signa Palaestinasque dedit frenare cohortes, etc.

Fuit et Celer alius, qui ingestum Imperium ab exercitu sprevit, eo [orig: eô] nomine, celebratus Claudiano, Epithalamio [orig: Epithalamiô] Palladii et Celerinae, a quo et Celerina illa sponsa originem traxisse videtur. Casp. Barthius, Animadvers. ad Statium Part. 1. p. 290.

CELERES dicti sunt apud Romanos trecenti robustissimi et ex nobilissimis familiis delecti Iuvenes, commendati suffragiis Curiarum, et deni per singulas Curias delecti, qui circa Regem essent, ipsum hastati per urbem assectarentur, et iussi exsequerentur ministeria, in militia antesignani ac protectores, qui primi pugnam inirent et postremi se reciperent: Equites quidem, ubi campus esset ad equestre certamen accommodus, pedites vero in aspero loco et equis invio. Sic dicti vel a celeritate ministerii, vel a Duce suo, cui id nomen, vel a Celere quodam Romuli comite, qui eum in pugna contra Remum strenue adiuverit Remumque occiderit, Plut. in Romulo, vide supra. Certe primus illorum aucotr Romulus fuit, qui hanc sibi securitatem lectamque iuventam, contra omnes metus, circumdedit. Aliquando Trossuli iidem dicti leguntur, eo quod hi soli, absque ulla peditum ope, urbem in Hetruria Trossulum dictam oceupavere [orig: oceupavêre], Plin. l. 33. c. 2. Aliter quoque Flexutes, uti dictum supra. Hi trecenti iuvenes in tres centurias distincti, singulae suum Praefectum habebant, qui Centurio dicebatur: quibus omnibus Praefectus seu Tribunus Celerum praeerat: de quo Pomponius, Tribunus seu Praefectus Celerum, inquit, fuit qui Equitibus praeerat, et veluti secundum locum a Regibus obtinebat, quo in numero fuit Iunius Brutus, qui auctor exstitit Regis eiciendi. Custodiam Celerum deposuisse Numam Pompilium secundum Regem, scribit Plut. in Numa: quod si ita est, sequentibus Regibus eorum usum revocatum fuisse credendum, cum etiam in reliquorum Regum vitis Celerum mentio fiat, ut vel ex solis his Plutarchi verbis modo laudatis patet. Vide Ioh. Rosin. Antiquit. Romanar. l. 7. c. 4. Alterum ministrorum Regiorum genus, Lictores erant, vide ibi.

CELERINA uxor Palladii Consulis. Vide Claudian. in Epithalamio Palladii et Celerinae, non Serenae, ut vulgo legitur. Probat id Dempsterus ex MS. suo et ipse Claudianus gentilitium nomen insinuat, cum canit. v. 72.

CELERIUS praenomine Publius, Eques Roman. Iunii Silani eversor, Tacitus. l. 13. Annal. c. 1.

CELES apud Curtium, l. 4. c. 1. in epistola Alexandri ad Darium, Celes, cuius nomen sumpsisti, Darius, etc. quid notet, non adeo certum. Et quidem vocem de nihilo comparere senitit Modius, alii vero non sine ratione adesse. Celes enim, quae vox comparet apud Plin. l. 34. c. 4. Suidae et Hesychio, est eques, et equvus una [orig: unâ] freni habena [orig: habenâ] rectus, cursor, hodie sellarius et singularis dictus. Unde *ke/lhtes2, qui privis equis currerent, I. C. Scaliger Poetic. l. 1. c. 22. Sic Plutarchus, inter tria illa laeta, quae uno [orig: unô] eodemque [orig: eôdemque] tempore Philippo patri Alexandri M. nuntiata sunt, altero [orig: alterô] loco [orig: locô] point, eum *)olumpia/sin i(/ppw| ke/lhti nenikhke/nai, Olympiis equo [orig: equô] celete vicisse, in Alexandro M. Itaque Curtius loco [orig: locô] cognominis vocem usurpare potuit. Sed et Darius Hystaspis Celes dictus, h. e. eques praestans, i(ppeu\s2: cuius proin epitaphium apud Eustath. Odyss. z. Celes et sagittarius optimus sui. Nisi malis, eum sic dictum, quod equi hinnientis auspicio [orig: auspiciô] Rex Persarum creatus sit. Forte et hoc [orig: hôc] nomine Darius ultimus irrisus fuit ab Alexandro,

ut qui ante Regnum Astandes. h. e. cursor sive veredarius fuerat: quo [orig: quô] sensu verba sic possunt legi, Rex Alex. Dario Celeti. Ille cuius nomen sumpsisti, etc. Adde, quod ei hoc [orig: hôc] nomine fugam exprobrare potuit, quod deserto [orig: desertô] curru, quo [orig: quô] sublimis praelium inierat, solitario equo insidens periculo [orig: periculô] se eripuisset, Freinshemius ad loc. Vide Eustathium ad Il. o. v. 679. et Odyss. v. ubi a ke/lw seu kele/w vocis originem arcessit, nec non hic [orig: hîc] passim.

CELETAE populi Thraciae non ignobiles, divisi in maiores et minores, quorum hi sub Rhodope, illi sub Aemo, habitabant. Unde Celeticae aquae fama [orig: famâ] nobiles. Salmas. ad Trebellium Pollionem in Claudio, c. 6.

CELETIZONTES Pueri, Graece *keleti/zontes2, ex aere, inter opera Canachi memorantur Plinio, l. 34. c. 8. Est autem kelhti/zw, equito et proprie de iis dicitur, qui desultorios equos regunt, de quibus vide infra, in voce Desultor, item ubi de Sarmatico Ludo: ut et supra in voce Celer.

CELEUS Rex Eleusinae, pater Triptolemi, cui Ceres, quod esset ab illo excepta hospitio [orig: hospitiô], commonstravit omnem agriculturae rationem. Eius vilis et rusticana supellex abbit in proverbium, Virg. Georg. l. 1. v. 165.

Schol. in Aristoph. Equit. De hoc sic Eusebius ad Num. 611. Eleusinae Celeus regnavit coaevus Triptolemo, quem Philochorus ait longa [orig: longâ] navi ad urbes accedentem distribuisse frumenta, et ob id suspicionem dedisse, quod navis eius serpens pennatus fuerit. Eustathius in 2. Iliad. ait, Cephalum patrem fuisse Celei, et Celum Arcesii, qui Ulyssis avus fuit. Ex Orat. 1. Nazianzeni contra Iulian. elici potest, Celeum pertinuisse ad familiam Cereris; ait enim: *tas2 *dhmh/tras2, kai\ tou\s2 *triptole/mous2 dihgou/menoi, kai\ tou\s2 dra/kontas2, e)/ti de\ kai\ *keleou/s2 te kai\ *)ikari/ous2. Idem Orat. 2. *kata/bale *triptole/mous2 sou, kai\ tou\s2 *keleou\s2, kai\ tou\s2 mustikou\s2 dra/kontas2. Et Orat. ad Sancta Lumina: *ou' de\ *ko/rh tis2 h(mi=n a)rpa/zetai, kai\ *dhmh/thr plana=tai, kai\ *keleou/s2 tinas2 e)peisa/gei kai\ *triptole/mous2 kai\ dra/kontas2.

Cessatis pueri nihilque nostis;
Vatreno, Eridanoque pigriores:
Quorum per vada tarda navigantes,
Lentos tingitis ad celeusma remos:

Graece ke/leusma, clamor est et hortatio nautica, qua [orig: quâ] se invicem nautae, vel potius signum, quo [orig: quô] nautas Celeusta hortatur, ut strenue remis incumbant. A verbo keleu/ein, signum dare, ut Plinius expoinit, l. 18. c. 25. proprie de illo, qui remigibus signum dabar, quo remigare inciperent desinerentque. Hunc Graeci proin *keleusth\n, Ennius Portisculum dixit, secundum nonnullos,

--- --- --- --- tonsamque tenentes
Parerent, observarent, portisculus signum
Cum dare coepisset.

Dabat autem is remigandi, imo et cessandi, signum pertica [orig: perticâ]; ut Coryphaeus endosimum, h. e. canendi signum, pede, et Praetor mappa [orig: mappâ], emittendarum quadrigarum, signum dabat, *)afe/ths2 hinc appellatus. Vide Scaligerum ad Varronem et Festum, Casaubonum ad Suetonium, et Plinium min. Lipsium ad Senecam, Carrionem, Emendat. l. 1. Merulam ad Ennium, Gothofredum ad Festum, et Salmas. ad Solin. p. 754. Ioann. Frid. Gronovius vero portisculum ipsum instrumentum esse docet, malleum videl. quem manu tenens modum dederit classi, ut Festus; vel perticam, quam si incusserat, remiges non desinebant; si deposuisset, quiescebant a labore, ut Luctatius ait ad sextam Thebaid. Vide Gronov. Observation. l. 4. c. 56. et infra in voce Navigatio, Pausarius, Portisculus et Symphosia, Ab hoc nautarum Celeusmate, eleganti metaphora [orig: metaphorâ] sumpta [orig: sumptâ], dixit Xenophon de agricultura, multis damnis affici; qui serit pri\n keleusqhn=ai u(po\ tou= *qeou=, h. e. Plinio [orig: Pliniô], loc. cit. vertente, antequam Deus signum dederit: imbre videl. qui occasum Virgiliarum sequi solet. In madida enim seri is vult, cum aliis sicca terra placeat magis. Vide Salmas. ad Solin. p. 734. ubi de veterum Christianorum celeusmate, supra voce Alleluiab. Apud Anglos suos, celeusma nautarum esse, Via, via, cheerly mates, addit Scholiastes ad Martialem d. l. etc. De Celeustis in Ludis Olymp. dicemus infra, ubi de Cursu.

CELEUSUM oppid. Vindeliciae, ad confluentes Abusini fluv. in Danubium, nunc Neustatt, oppid. Bavariae superioris medium ferme inter Ingolstadium et Ratisbonam. Cluver.

CELEZENAE Suidas, *kelezhnh\, xw/|ra tw=n *)armeni/wn, plhsi/on *melithnh=s2, h\ par' h(mi=n *kelzhnh\ o)nomazome/nh.

CELIA [1] Norici oppid. Plin. l. 3. c. 24. In Stiria, ad Saanam fluv. qui paulo infra in Savum cadit, versus confinium Carniolae. Caput Comitatus perampli, sub Austriacis, cum duplici arce, ibi multae antiquitates Romanae sese exhibent; Baudrand. Urbs item Apuliae Peucetiae, Ptol. et Campaniae, Diodor.

CELIA [2] et CERIA potio Hispanis olim familiaris, teste Plinio [orig: Pliniô], l. 22. c. ult. cuius conficiendae modum sic describit Paulus Orosius, l. 5. c. 7. Postmodum diu obsidione conclusi Numantini duabus desubito portis cuncti eruperunt, larga [orig: largâ] prius potione usi, non vini, cuius is locus ferax non est, sed succo [orig: succô] tritici per artem confecto [orig: confectô], quem sucum a calefaciendo Celiam vocant: suscitatur enim illa ignea vis germinis madefactae frugis, ac deinde siccatur, et post in farinam redacta molli succo admiscetur, quo [orig: quô] fermentato [orig: fermentatô] sapor austeritatis et calor ebrietatis adicitur. Unde liquet, non multum absimilem Celiam a cerevisia fuisse, quae quidem non ex tritico, sed ex hordeo conficitur: quin et a celia, seu ceria, vox cerevisia orta videtur. Imo cum Florus,

obsidionem Numantinam describens, l. 2. c. 18. Celiam dicat e frumento potionem fuisse, sicque ab indigenis appellari, frumenti autem voce etiam hordeum contineatur, non male quidam celiam seu ceriam Hispanorum, cum Gallorum cerevisia, eandem potionem faciunt. Tacitus de Germ. mor. c. 23. Potus, humor ex hordeo aut frumento, in quandam similitudinem vini corruptus. Certe Dani, ut Pontanus auctor est, Oel et Angli Ael cerevisiam vocant, vocibus ex celia, ut videtur, confictis. Eiusdem originis est Teutonicum Godale, quasi Goed-ael, proba cerevisia, in Regesto Camerae Computor. apud Car. du Fresne, quem vide in Glossario, ut et Boxhornium Not. ad Tacit.

CELIANUS Magister Antonini Diadumeni: melius Caelianus, Ael. Lamprid. in Antonino Diadum. c. 8. Hanc epistolam quidam ipsius, quidam Magistri eius Caeliani ferunt, Afri quondam Rhetoris, etc.

CELIDNUS fluv. Macedoniae, et eius limes ab Austro, versus Elymiotas, nunc Salnich, in Albania. In mare Adriaticum se exonerat, in parte Boreali sinus Oenei.

CELINA oppid. aliis Carnorum, nunc vicus Maniage, in provinc. Foro-Iulii, ad Celine amnem, prope oppid. Montis regalis, 8. milliar. ab Ariano.

CELIOBRIGA Celerinorum, Barcelos, oppid. Portugalliae ad Caelandum amnem, Ducatus titulo [orig: titulô] clarum. Alias Callaicorum Braccarensium fuit. Sanson.

CELION vel CELIUS Rex Eleusiniae, pater Triptolemi. Vide Virgil. Georg. l. 1. Ovid. Fast. l. 4.

CELITA Latine refugium vel contractio, aut vocis declinatio, nomen viri. Nehem. c. 8. v. 7.

CELIUM [1] ut legit apud Anton. Varrerius, urbs Hispaniae quam putat Ceice esse prope Tomar urbem. Quibusdam est Leira, vide Caelium.

CELIUM [2] seu CEGLIE oppid. alias Apuliae Peucetiae nunc provinc. Hydruntinae, ad radices Apennini, 6. milliar. ab Hostunio Oriam versus.

CELIUS [1] mons Romae a Celio, nobilissimo Tuscorum Duce dictus. Boccat.

CELIUS [2] Tatianus, melius Attianus, eques Romanus, inter tutores Hadriani Caes. apud Spartian. c. 1.

CELLA [1] urbs Ducatus Luneburgens. Ducum sedes, quibus inde nomen. Ad Alleram fluv. cum arce eleganti et permunita, 6. leuc. a Brunsvico. Rami huius Cellensis, auctor Wilhelmus fuit, frater Henrici, a quo Wolffenbutellanus ortus est: qui ambo fil. fuerunt Ernesti Luneburgici, mortui A. C. 1546. Hic Wilhelmus, A. C. 1582. Comitarum Hoiensem, cum Agnatis, A. C. vero 1585. Diepholtensem solus adiit: defunctus A. C. 1592. Huic cum septem filii superessent, hi communi pacto [orig: pactô] constitue [orig: constituê], ut uno [orig: unô] solum uxorem ducente, quae sors in Georgium cecidit, reliqui caelibem agerent vitam. Hic, initio Hispanis in Belgio operam addicturus erat, nisi A. C. 1607. induciae supervenissent. Daniae dein Regi contra Suecos, A. C. 1615. Caesari vero contra Danum militavit A. C. 1624. Sueciae postea Regi accessit, quo [orig: quô] mortuo [orig: mortuô], tertiae parti exercitus praefuit, et Hassis iunctus, strenue rem ad Hamelam, etc. gessit. Pace Pragensi A. C. 1635. Caesari reconciliatus, causa [orig: causâ] Brunsuigiae successionis expedita [orig: expeditâ], in principatu Calenbergensi a subditis receptus est, A. C. 1636. Post quae iterum Suecis adfuit, donec in obsidione Guelferbyti A. C. 1641. defecit: pater Christiani Ludovici, cui Cellensis principatus: Georgii Wilhelmi, cui Hannoverana portio seu Calenbergica a patre relicta: Iohannis Friderici, et Ernesti Augusti, qui Episcopus Osnabrugensis factus, ex Sophia Palatina, familiam propagare coepit. Ex quibus unus ad Pontificios transiit, reliqui vero Euangelicae Religionis tenaces, pro Imperio, contra Gallos ad Mosellam, et Suecos, in Ducatu Bremensi, fortiter feliciterque rem gerunt. Vide Phil. Iac. Spenerum, Syll. Geneal. Histor.

CELLA [2] urbecul. Sueciae, Imperialis, cognomento [orig: cognomentô] in Hammerspach, ad Nagoltum amnem in Mortnavia tractu, 1. et dimid. leuc. a Pforzeno. Item, alia ad lacum cognomin. 3. leuc. a Constantia, in ditione Episcop. Constantiensis.

CELLA [3] apud A. Gellium, l. 2. c. 10. favissa est; ita enim ibi Varro, favissas, ait, esse cellas quasilam ac cisternas, quae in area sub terra essent: ubi reponi solerent signa vetera, quae ex eo Templo (Capitolio scil.) collapsa essent, et alia quaedam religiosa e donis consecratis. Proprie oi)=kos2 kata/geios2, oecus seu promptuarium subterraneum. Vide infra in voce Cellarium; et de signandi illas more, in voce Signare alibique. Apud Vitruvium Cella aedis, est interior aedes, h. e. interior Fani oecus, in quo simulacrum illius Divi, cui dicata erat aedes, cum ara ponebatur: Graeci shko\n proprie vocabant. Nempe in Graecorum aedibus sacris haec erant, Pronaus primum, dein propu/laia, qui et pulew\n; post Aedis cella, o( suko\s2. Et quidem plerumque multae cellae in eodem consepto, praesertim si pluribus Divis una eademque aedes esset dedicata. Unam enim eandemque cellam pluribus numinibus dicari non posse, respondere Pontifices, cum Marcellus bello Gallico ad Clastidium votam aedem Honori et Virtuti dedicare vellet, apud Livium, l. 27. c. 25. Quia, si de caelo tacta, aut prodigii aliquid in ea factum esset, difficilis procuratio foret: quod, utri Deo divina res fieret, sciri non posset, neque enim duobus, nisi certis Deis, rite una [orig: unâ] hostia [orig: hostiâ] fieri. Post cellam Aedis, o)pisqo/domos2 vel posticum erat, ad idem fere instar factum, ut pro/domos2 seu pronaus. In plerisque Templis, et praecipue feminarum Dearum, interiores hae cellae etiam qa/lamoi Graecis dicti sunt et kalu/bai; quarum foribus velum linteum variegatum, pasto\s2 dictum, oppandi solebat. Vide hic [orig: hîc] in vocibus Calyba, Postas, etc. In Christianorum Templis huiusmodi Cellae respondebat Sacrarium, intima et ultima eorum, pars, nam o)pisqo/domon non

CELLA [4] et CELLULA apud sequioris aevi Latinos, pro Monachorum domicilio, atque adeo pro ipso Monasterio, usurpari coepere [orig: coepêre]. Unde cellae vocem apud Gregorium M. in Dial. saepius hoc [orig: hôc] sensu occurrentem, monasth/rion Zacharias reddit. Nempe primitus monachi divisis in cellis habitabant, in idem licet Oratorium, psallendi aut sacra peragendi gratia [orig: gratiâ] convenirent, ut videre est apud Rufinum, de Vitis Patrum l. 2. Praefat. Cuiusmodi cellas cellulasque, kelli/a vocant Graeci Scriptores passim; item mo\nasth/ria, ut dictum: interdum et sphlai=a. Atque inde Cellarum et kelli/wn manfit nomen locis non paucis, ubi inaedificatae erant Cellae Monachicae, uti monti Larissae, Macedoniae vicino, qui bou=nos2 tw=n *kelli/wn Annae Comnenae, Alexiadis l. 5. Kellia Innocentio III. l. 13. Ep. 4. dicitur: Cellis in Aemathia et Celliis in Bithynia, apud eandem Annam, l. 12. Cellarum Thessalicarum meminit Auctor Itinerarii Hierosolym. et Antonini; ut et alterius eiusdem appellationis in Aegypto, Sozom. l. 6. c. 31. et Nicephotus Call. l. 11. c. 38. Postquam vero Monachi praedia variis in vicis possidere coeperunt, eoque aliquot e suis mittere, qui et fruges colligerent, procurarentque reditus et ad Monasterium deferrent, hinc Cellae vox ad Monasteriola quoque, seu, ut olim vocabant, Abbatiolas vel Oboedientias, quae maioribus suberant, seorsim extensa est. In cuiusmodi cellis Monachi quoque nonnumquam destinati vitam degebant solitariam: unde Bonifacius VIII. c. 3. de Verb. signific. Cellas eiusmodi loca secreta et solitaria interpretatur, quae ab hominum separata convictu sunt, ad contemplandum et Deo vacandum specialiter deputata. Sed et cellae tales subinde aedificatae sunt, crescente Monachorum numero [orig: numerô], ut ex Monasteriis eo mitterentur, qui aliis accedentibus darent locum. Iisdem enim in locis Oratoria etiam exstructa, quibus deserviendis destinatus erat certus Monachorum numerus, a primario Monasterio dependens. Imo eodem Monachos, in claustro moventes rixas turbasque, nonnumquam mitti consuevisse, discimus ex Concilio Paris. A. C. 1212. part. 2. c. 24. Atque hac [orig: hâc] notione cellam Monasterio opponi, et unicuique Monasterio cellam suam assignari, cellasque tales Coenobiales cellas appellari deprehendas passim. Plura vocis significata vide apud Car. du Fresne Glossar. et infra in Cellarium, ubi de vocis origine.

CELLA Assa una ex balnearum apud Romanos cellis, quam et sudatoriam dicebant Latini, item Assam simpliciter, Graeci puriath/rion, item lakwniko\n, et a)fidrwth/rion. In ea vaporarium erat et sicco [orig: siccô] vapore corpora sudoribus exhauriebantur: unde et nomen, quod in ea per assum, i. e. siccum vaporem eliceretur sudor. Vide supra in voce Assa.

CELLA Balnearum , apud Veteres triplex erat, Frigidaria, Tepidaria et Caldaria: *oi)/kous2 et oi' kh/mata Graeci vocant. Quibus addit Salmasius Cellam assam et Cellam Unctuariam: quarum omnium meminit Dialogus Hadriani Imperatoris cum Epicteto, Prima Caldaria: secunda Tepidaria: tertia Unctuaria: quarta Assa sudatoria: quinta Frigidaria. Ubi tamen in ordine oecorum a reliquis Auctoribus, in descriptione balnearium harum cellarum, primam semper Frigidariam, postremam Caldariam collocantibus, receditur. Sed in balnearum dispositionibus ita cellae cum aedificatae fuisse videantur, ut primo [orig: primô] et summo [orig: summô] loco [orig: locô] statuerentur Frigidariae, medio [orig: mediô] Tepidariae, tertio [orig: tertiô] et ultimo [orig: ultimô] Caldariae, iuxta naturam scil. aquae decurrentis, quae de Piscina in Frigidariam, inde in Tepidariam, atque hinc in Calidariam, influebat; secundum lavandi vero usum et consuetudinem, post balnea calentia et sudationes, in frigidam descenderent et frigidariam omonium postremam usurparent: haec causa est, quare Auctor Dialogi huius Frigidariam quintam nominarit [orig: nominârit], quartam Assam sudatoriam; nam ab assa sudatione ad frigidam exibant, uti docemur a Petronio et Seneca, Ep. 87. Salmas. ad Vopisc. in Carino, c. 17. Vide harum Cellarum quamque suo [orig: suô] loco [orig: locô].

CELLA Caldaria seu Calidaria Cella Calidaria, una ex Balnearum apud Veter. cellis seu oecis, et quidem ordine dispositionis ultima, ut ex Plinio, l. 5. Ep. 6. Galeno et Luciano discimus, qui omnes primo [orig: primô] loco [orig: locô] Frigidariam, secundo [orig: secundô] Tepidariam, tertio [orig: tertiô] Caldariam, ponunt, uti vidimus, vide quoque Vitruvium, l. 5. c. 10. In hac, ut et Tepidaria, alvei erant, vel solia, in quae descendebant loturi et in quibus sedebant; eaque tria, Graecis pu/eloi, a)sa/menqoi, ska/fai et ma/ktrai; Plinio, loc. cit. descensiones. Qui alvei in his solum duobus oecis locum habebant, ut in Frigidariis piscinae, seu kolumbh=qrai. Hinc alveus de caldaria, apud Varronem: Mihi puero modica una fuit tunica et toga: sine fasciis calceamenta: equus sine ephippio: balneum non quottidianum, alveus rarus. Lucianus qerma\s2 pue/lous2 caldariae hos alveos vocat, etc. Sicut autem in Frigidariis natabaut, sic in hisce sedebant lavantes, etc. Caldarias ex hibuisse de nardo Heliogabalum Lampridius habet, c. 24. Vide Salmas. ubi supra.

CELLA Curiae apud Iul. Capitolin. in Pertinace, c. 4. De castris nocte quum ad Senatum venisset, et Cellam Curiae iussisset aperiri, neque inveniretur Aedituus, in templo Concordia resedit: nai/+dion est, seu sacellum; recentiores capellam dicerent. Hanc, priusquam Curiam ingrederentur, ex Augusti praecepto, Senatores ingredi consuevere [orig: consuevêre]. Sueton. in Aug. c. 35.

CELLA Dunensis vulgo Celle Dunaise, vel Celedunaise, locus est Galliae in Lemovicibus, a Duno proximo oppidulo cognominatus ad fluv. Crosam maiorem, paulo antequam minore Crosa [orig: Crosâ] augetur. Hadr. Vales. in voce Crosa.

CELLA Episcopi seu Episcopi cella, German. Bischoffzell, oppid. Helvet. ad confluentes Siterae et Turi, in Turgea, parvum, sed elegans admodum, cum arce, et monasterio, a Solomone S. Galli Abbate et Episcopo Constantiensi, circa A. C. 891. exstructo: Muniri coeptum est sub Ottone Imperatore ut contra Hungarorum

irruptiones rutum esset. Paret Episcopo Constantiensi ex parte, a quo Nobilitati A. C. 1115. oppignoratum fuit, per annos 100. Cetera au)tonomi/a| fruitur. Postquam enim ab Episcopis redemptum esset, insignia ab illis privilegia accepit, quae ab Imperatoribus confirmata. Inprimis Heuricus Episcopus in oppidum beneficus fuit, qui cives Senatus sententiae stare, omni appellatione praecisa [orig: praecisâ], iussit, A. C. 1031. Quod A. C. 1373. a Nicolao Episcopo confirmatum est. Ob quae merita, cum Episcopis fideliter adhaereret, ab hostibus eorum, tempore depositionis Friderici II. Imperatoris subitanea [orig: subitaneâ] irruptione occupatum et combustum est. Reparatum dein, a Wenceslao Imperatore novo [orig: novô] privilegio [orig: privilegiô] est munitum, ne unquam ad extraneum tribunal cives rapiantur, etc. A Sangallensibus et Abbatiscellanis captum est A. C. 1406. et 1407. Iterum arsit, A. C. 1419. de novo postea privilegiis amplissimis ornatum, A. C. 1434. a Friderico, et A. C. 1468. ab Hermanno Episcopis. Habet autem Episcopus praefectum in arce, cui omnium muictarum pars media cedit, cives vero oppidi proprium sibi Senatum legunt: a quo cum Episocopus iusiurandum exigit, prius iuramento [orig: iuramentô] se obstringit, se illorum privilegia et immunitates nulla [orig: nullâ] ratione imminuturum. Cives sub suis signis cum Helvetiis militant, quorum tamen Praefectus nullum in eos imperium habet. Religio hic [orig: hîc] Reformata viget, inter cives: quibus inter primos Euangelium annuntiavit Doctor Iohannes Zuickius Constantiensis, mortuus A. C. 1542. Ferax virorum clarissimorum oppidum est. Hinc enim Theodorus Bibliander, Hugwaldus Mutius, Ioh. Iungius, etc. prodierunt [orig: prodiêrunt], quorum primus Tiguri, alter Basileae, tertius Constantiae docuere [orig: docuêre]. Hinc Zuingerorum Basiliensium, de Ecclesia et Academia, totaque adeo Re literaria optime meritorum merentiumque prosapia ortum ducit: Hodieque Bartholomaeo Anhornio Pastore, Theologo scriptis editis notissimo, gaudet. Vide Simler. de Rep. Helv. Stumpf. etc.

CELLA [5] vel CELLULA S. Eusicii in Biturigum finibus ad Carum fluv. insigne monasterium, unde nomen oppido Selles en Berry, melius Celle. Fuit autem Eusicus eremita ac Monachus, sub Childerico maiore ab eoque aditus est. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CELLA Frigidaria una ex cellis Balneatibus veter. in qua ex decamenh=| seu kolumbh/qra| aqua primum, inde in Tepidariam et Calidariam, defluebat. Huius kolumbh=qrai seu piscinae erant, sicut Calidariae vel Tepidariae alvei, unde piscina Calidariis semper opponitur. Lamprid. in Alexandro Sev. c. 30. Atque ita unctus lavabatur, ut caldaria vel numquam, vel raro; piscina [orig: piscinâ] semper uteretur. In iis itaque natabant lavantes, quemadmodum in Tepidariis et Caldariis sedentes aqua [orig: aquâ] perfundebantur a balneatore seu mediastino: locus primus erat, vide supra.

CELLA S. Genulphi locus in Biturigibus, ad Naonem amnem, vulgo Celle sur Nahon, Turonibus confinis, ubi olim Dianae fanum, a S. Genulpho ibi sepulto nomen habet. haud procul a Stradensi Monasterio, ubi coenobium a Wifredo et Oda, sub Pippino, exstructum, cui suus Abbas est: appellatur autem vulgo S. Genou, seu S. Genulfi. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CELLA S. Kanici urbs ampla Hiberniae, in Lagenia provinc. in Comitatu Kilkenniensi, ad Neorum. fluv. Vulgo Kilkenni, quod vide.

CELLA [6] vel CELLULA S. Maxentii, monasterium in Pictonibus, a S. Maxentio, sub Chlodovaeo et Alarico conditum. Abbatem habet, et oppido suum nomen dedit; Vulgo S. Maxent ad Separim amnem, la seure Niortoise, in Pictavensi pago. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CELLA Suppositoria occurrit apud Vopisc. in Carino, c. 17. Balneis ita frigidis usus est, ut solent esse cellae suppositoriae, frigidariis semper nivalibus: nec alibi usquam. Salmas. Tepidariam interpretatur sicque dictam a Vopisco vult, quod hae, Frigidariis connexae et suppositae essent, utpote quae exeuntem e frigidaria aquam exciperent. Nam de piscina seu decamenh=| aqua per frigidariam cellam, primum, deinde per Tepidariam, influebar in Caldariam. Vult itaque, Carinum balneis, h. e. caldariis usum esse non plus calidis, quam solebant esse Cellae Tepidariae; Tepidariis vero ita frigidis, ut vulgi esse consueverant Frigidariae: at Frigidariis semper nivalibus. Vide cum Not. ad locum.

CELLA Tepidaria , Cella itidem Balnearis, inter Frigidariam et Calidariam media, in qua, uti et in Calidaria, alvei erant seu e)mba/seis2, descensiones, ubi, qui lavabant, sedentes a balneatore seu mediastino, aqua [orig: aquâ] perfundebantur. Videsupra.

CELLA Unctuaria similiter in Balneis olim fuit, Unctuarium Plinio, l. 5. Ep. 6. *)aleipth/rios2 oi)=kos2 Luciano, quam, statim post Tepidariam, a dextris collocatam, sic describit: *meq' o(\n oi)=kos2 eu)= ma/la faidro\s2, a)lei/yasqai proshnw=s2 parexo/menos, e(kaqe/rwqen ei)sh/dous2 e)/xwn frugi/w| li/qw| kekallwpisme/nas2, tou\s2 a)po\ palai/stras2 e)cio/ntas2 dexo/menos2, Post quem -- oecus admodum splendidus, ungendi copiam affatim exhibens, utrinque habens aditus lapide Phrygio [orig: Phrygiô] exornatos, eos qui e Palaestrae exeunt, excipiens. Eiusdem cellae meminit, Auctor Dialogi Hadriani Imperatoris cum Epicteto Philosopho, quem supra laudavimus.

CELLAE signum quod Iudaei masculi a 13. annis et supra, extra domum, in superiori veste, inpectore, latitudinis 3. vel 4. digitorum, deferre iubebantur, memoratur in Conciho Arelat A. C. 1234. can. 16. apud Car. du Fresne Glossur. Vide quoque infra, ubi de Iudaeis.

CELLAE locus Macedoniae. Item alius Africae. Antonin. Cellae praefectura, vide Bremogartum.

ann. Procuratores curiarum, annonarum et Cellariensium specierum gratia [orig: gratiâ], quas in dignitatibus constituti, i. e. Rectores provinciarum et Comites solent accipere: nempe cum hi a Principibus in provincias mitterentur, vel e provinciis in Comitatum evocarentur; sularium est, apud Augustae Historiae Scriptores. Idem Cellarium, apud Ael. lamprid. in Heliogabalo, c. 26. Mittebat parasuis procellarios salarii annua vaesae cum ranis et scorpiis et cum serpentibus, etc. Hic [orig: Hîc] enim Cellarium non notat id, quod pro pensione cellae solvebatur, quodque pro clientibus et parasitis Magnates et Patroni dependebant, Iuvenalis, Sat. 9. v. 63.

sed quod ex cella penuaria depromi consuevit: nempe, praeter annonas, h. e. panem et frumentum; sal, vinum, oleum, carnem bubulam, lardum, alia; quae omnia ministris Castrensibus, Parasitis et reliquis Domesticis Palatinae domus, deferri solebant. *ta\ kellarika\ Graeci appellarunt [orig: appellârunt], Auctor Chronici Alex. Palladius, Histor. Laus. c. 14. et Harmenopulus, l. 2. tit. 10. apud Car. du Fresne Glossar. Vide Salmas. ad Lamprid. l. cit. et infra in voce Cellarium.

CELLARII servi apud Romanos, quorum cratrem cibariam, quae in penu fuit, adservare. Seneca, Ep. 122. Circa lucem discurritur, pueri vocantur, Cellarii, Coqui tumultuantur, quaero quid sit? dicitur mulsum et alicam poposcisse, a balneo exisse. Plin. l. 19. c. ult. Apio eximunt Coci ohsoniis acetum; eodem Cellarii in sacris odorem vino gravem. Lamprid. Heliogab. c. 26. Mittebat parasitis per Cellarics salarii annua vasa cum ranis et scorpiis, cum serpentibus et huiusmodi monstris. meminit quoque Cellarii Plautus, Captiv. Actu 4. sc. 2. v. 115.

Horatius cum Promum appellavit, l. 2. Sat. 2. v. 16. Vide infra. A Cellario vero nomen loci manavit, apud Lucae Interpretem, c. 12. Augustin. Confess. l. 9. c. 8 et Cassianum de instit. renunc. l. 4. c. 8. Unde Cellariolum, apud Gregorium Turonens. Mirac. l. 2. c. 35. quod et Promptuarium vocat. Addem de Cellariis servis, qui et Cellerarii, illos aliquando curasse [orig: curâsse], ut essent salvae rationes, teste Ulpiano [orig: Ulpianô], l. 12. ff. de instr. vel instrum. leg. Coeterum praebuisse familiae potionem et cibum, ait Columell. l. 12. c. 2. eorumque diligentiam praeceptis instruxisse M. Ambivium, Maenatem Licinium, et C. Matium, apud Eund. l. 12. c. 4. Vide Laur. Pignorium, Comm. de Servis et T. Popmam, de operis eorum.

CELLARIUM seu CELLAa reponendis celandisque rebus esculentis ac potulentis nomen accepit, teste ad Terent. Donato [orig: Donatô]. Cellae promae apud Tertullianum, de Resurr. care. Nisi quia in cellis promis caro salita et usui reposita servatur, depromenda illinc suo [orig: suô] tempore. Hinc Cella penuaria, cuius meminere [orig: meminêre] Suetonius, Aug. c. 6. Ulpianus, Turonensis, alii; nisi quod exacte loquendo inter Penu ac Cellarium id intererat, quod hoc paucorum dietum, illud longi temporis esset. In villa fructuaria Columella varias locat Cellas, oleariam, torculariam, vinariam, defrutariam et coeteras: quarum priorem exacte delineavit Vitruvius, l. 6. c. 9. Columella, l. 12. c. 50. et Palladius, l. 1. tit. 20. Instruunt eandem Cato tit. 13. Columella, l. c. et Neratius apud Ulpianum, l. 19. ff. loc. et cond. Posterioris, vinariae nempe, una cum servis doliaribus seu doliariis, quorum mentio in veter. marmore, typum exhibet ex antiquo itidem marmore, A. C. 1601. Augustae Vindelicorum effosso M. Velserus, apud Laur. Pignorium Comm. de servis. Sed et servilia habitacula Cellae nomine designata, legimus apud Columellam de R. R. l. 1. c. 6. quas Cellas familiae dixit Cato. Hinc Seneca de Tranq. c. 8. ubi de Pompeiano Demetrio, Cui iam dudum divitiae esse debuerant, duo Vicarii et Cella laxior. Cicero quoque 2. Philipp. Conchyliatis Cn. Pompeii peristromatis servorum in Cellis lectos stratos videres. Sic apud Vicruvium, l. 6. c. 10. Cellae familiaricae, cellae servorum sunt, non penuariae, ut quidam voluere [orig: voluêre]. Et ab his Cellis Monachorum habitationes nomen mutuum sumpserunt, quod essent, ut illae serviles, arctae et angustae; quam sane ob causam D. Hieronymus in Hilarion. et Ioh. Cassianus, de institut. renunc. c. 12. Cellulas appellant, velut etiam Ennodius, l. 1. Ep. 5. Monachos cellulanos: imo et D. Gregotius, Dial. l. 1. et 4. Monasterium ipsum non raro Cellam appellat. Vide supra. Cellae vero meretriciae satis notae sunt ex Petronio, Martiale, Iuvenali, cuius carmen unius literulae mutatione depravatum, Sat. 3. v. 136.

Vir Doctus corrigit, cellam reponendo: Alta enim cella forniae est, inquiens. Quam coniecturam confirmat, eiusdem Poetae, Sat. 6. v. 121. verbis hisce,

Vide Laur. Pignorium ubi supra. Necomittendum, cundem in Villa rustica, Culinae proximum statuere Valetudinarium, tum Cellas servorum solutorum fuisse, vide Columellam, l. c.

CELLENSIS lacus alias Acronius. Per ipsum Rhenus decurrit a Constantia Basileam versus; in Suevia est et confinio Helvetiorum.

CELLERARIA in Monasteriis feminarum, nomen officii consimilis cum Celleratio, in Monasteriis Virorum: quod describitur fuse a Petro Abaelardo p. 157. et in Synodo Aquisgravensi apud Car. du Fresne in Glossar.