CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CELLERARIUS vel CELLARIUS iuxta concil. Aquisgranense, sub Stephano V. A. C. 861. can. 140. Officialis est in Monasterio, qui fratrum stipendia servat et administrat: pistrinum etiam curaus, ne ministri ibidem deputati, annonam eorum aut furtim surripiant, aut negligenter vivendo dissipent. Crevit dein munus, et in Abbatia S. Edmundi Buriensis, illustris aedium pars cum latifundiis eius muneri designata fuit, verba sunt Henr. Spelmanni Glossar. Archaeol. Vide et supra.

CELLIOTA Graece *kelliw/ths2, apud Phrantzem, l. 2. c. 1. Hic quoque mos tenet, ut Celliotae Imperatoris, ad sepulchrumeius, usque ad prima sacra funeralia sive iusta perseverent, intimum in Aula Imperatoris Constantinopolit. Cubicularium denotat. Hi claves aedium, in quibus Despotae seu Imperatorum filii habitabant, asservare solebant, ut, quoties vellent, illas ingredi, inspicere ac referre possent, an aliquid in patrem illi machinarentur: unde Speculatores Scamerae sunt dicti. Vide Macros Fratres in Hierolex.

CELLIUS Matthias, Caesarispergius, primus Argentinae Euangelizare coepit, anno aetat. 45. A. C. 1522. obiit, A. C. 1548. aetat. 71.

CELLULAE Publicae leg. 3. Cod. Theodos. de studiis liberal. Urb. Constantinopol. eaedem cum Pergulis Magistralibus, de quibus vide infra. De celluis vero Monachorum, supra in voce Cella. Apud Chrysostomum, *kelli/on tou= *xristou=, Cellula Christi, vocatur locus ab Aede sacra segregatus, et subterraneus, in quo Christiani olim hospites excipiebant: *katagw/gion tw=n ce/nwn Basilio, *senwn eidem Chrysostomo alibi, ut infra videbimus, ubi de voce Xenodochium etc. Inde Cellulani, apud Sidonium, l. 9. Ep. 3. De Senatu Lirinensium Cellulanorum: Dorotheo doctr. 16. *kelliw=tai: Monachi sunt in eadem Cella, Cellula aut Monasterio habitantes: quibus opponuntur coeteri, qui seorsim in diversis et dispersis per eremum cellulis habitabant. Eodem [orig: Eôdem] nomine dicebatur Contubernalis, quem, ad amoliendas maledicorum calumnias, habere iussi sunt Episcopi, Presbyteri, et Diaconi, ut est, apud Gregorium M. l. 4. Ep. 44. in Capitular. Car. M. o. 5. c. 174. alibi. Occasionem instituti Symmachus Papa praebuit, uti videre est apud Ennodium Opusc. 7. cui tit. Praeceptum, quando iussi sunt omnes Episcopi Cellulanos habere. Vide Sirmondum Not. ad eum, et infra in vocibus Concellita, Syncellita, Syncellus, etc.

CELMIS unus fuit ex Idaeis Dactylis, qui cum Matrem Deorum stupro [orig: stuprô] violasset [orig: violâsset], deinde a reliquis fratribus reiectus est. Ab hoc ferrum solidissimum cudi solebat, unde Proverb. Celmis in ferro. Zenodotus, Clem. Alex. *ke/lmis2 kai\ *damnameneu\s2 oi( tw=n *)idai/wn *daktu/lwn prw=ton si/dhron eu(=ron e)n *ku/prw|. Vide Scaliger. ad Euseb. p. 38. et Palmerium ad Marmor. Arundel. p. 688.

CELMUS Iovis nutritius, quem et parvulus adhuc Iuppiter plurimum amavit. Ceterum cum aliquando mortalem esse Iovem dixisset, Iuppiter iniuriae memor, cum Saturno expulso rerum iam potiretur, in adamantem lapidem cum commutavit, Ovid. l. 4. Met. Fab. 7. v. 281.

CELNIUS fluv. in Rossia comitatu Scotiae, Killian Camdeno. Quibusdam est Boggie, in Buchania provinc. versus Ortum. Baudrandus.

CELONES in antiquo Lucii exemplari, apud Salmasium, ex Graeco est kh/lwn, unde khlw/nion, apud Herodotum, l. 1. kai\ paragi/getai o( si=tos2 ou) kaqa/per e)n *ai)gu/ptw|, tou= potamou= a)nabai/nontos2 ei)s2 arou/ras2, a)lla\ xersi/ te kai\ khlwnei/oisin ardo/menos2. Et khlwnh/i+on, apud eundem, l. 6. debitumine, a)ntle/etai me\n khlwnhi/+w|. Quod instrumentum notat, aquae ex puteis hauriendae aptum: Latinis tolleno, voce e Graeco mutuata [orig: mutuatâ]. Machina nempe fuit a)naneu/ousa kai\ kataneu/ousa, tolli ac demitti solita, cui alligatus erat situlus seu cadus aquae hauriendae. Herodotus gaulo\n vocat, Graeci a)/ntlon, Latini anclam, Lucretius, l. 5. v. 517. haustrum quoque. Vide Salmas. ad Solin. p. 589. et infra in voce Tolleno.

CELREDUS vel CEOLREDUS Merciorum Rex, post Ethelredum, rebus contra Inam West-Saxonum Regem gestis clarus. obiit A. C. 717. regni 8. Beda, qui tum vixit, Histor. Anglic.

CELRICUS Rex quartus West-Saxonum, in Anglia, post patruum Ceaulinum, prudentia [orig: prudentiâ] inclitus, retnavit ann. 6. Beda, Polydorus Virg.

CELSA Ilergerum in Hispania urbs. Ptol. Item alia ad Iberum. Strabo; nisi forte eadem sit, vide Casaub. ad Strabonem, l. 3.

--- - --- --- - Laevaque ignobile ferrum
Exuit et celse natorum aequavit honore:

Equites sunt, quorum honori Libertinus, de quo hic Poeta, aequabatur, cum, exutis annulis ferreis, aureos, a Principe sibi concessos. indueret. Celsi, Equites certe passim dicuntur, quasi perpetuo [orig: perpetuô] proprioque [orig: propriôque] epitheto [orig: epithetô]:

Salmas. ad Capitolin. in Opilio Marcrino, c. 4. Facit huc, quod Celsus ex Graeco ke/lhs2, celer, seu celes, de qua voce retro dictum, Festo deducitur. Postea et Iudices Celsi dici coepere [orig: coepêre], uti legimus apud Marcellin. l. 28. et Iudicibus celsis, itidemque minoribus, Prateius apud

Calvinum Lexic. Iurid. Iidem et Splendidi et Splendidissimi ab Auctoribus, singulari quodam [orig: quôdam] velut privilegio [orig: privilegiô] Ordinis, nuncupantur, Casp. Barthius, Animadv. ad Statium d. l.

CELSINANIAE cella est in Gallia, Cluniaco subiecta, dicta a Celsino: In Arvernis dioecesique Claromontensi: a S. Odilone vel a fundamentis exstructa, vel restaurata, vulgo Sausilanges. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CELSIORES Doctores legum dicuntur, l. 2. Cod. de Offic. div. Iudic. quos Honoratos appellat Constitutio, l. 3. Cod. eod [orig: eôd]. Eorum enim Iudicio [orig: Iudiciô] Iudices provehuntur --- Iurisperiterum iudicio [orig: iudiciô] et examine Iudices futuri probandi sunt. Illi merito Patres appellantur, cum a Iudicibus Fratres vocari vetentur, dicta [orig: dictâ] l. 2. apud Eund.

CELSITUDO titulus honorarius Regum, apud Nicolaum I. Pontificem Roman. Ep. 76. 77. Vide Beslium in Comitibus Pictav. p. 77. Hodie Principum est illustriorum: sic Henricum Fridericum Principem Auriacum, post recuperatam trimestri obsidione Bredam, Celsitudinis axiomate, a Ludovico XIII. Gall. Reg. mactatum, legimus apud Ioannem Laetum Compend. Histor. Univ.

CELSONA urbs ampla Catalauniae, ad pedes montium. 11. leuc. a Vico in Occas. 8. a Minorissa in Boream. Iuxta amnem Cardoner. Solsone Gallis, a quibus antea munita est.

CELSUS [2] , tyrannus, septiduum imperavit. Pollio, de 30. tyr. c. 28. Item Patritius, Guntrani Regis exercituum Dux, Arelatum cepit.

Quid mihi Celsus agit, monitus, multumque monendus,
Privatas ut quaerat opes, et tangere vitet
Scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo.

Plures eiusdem nominis Traiano et Adriano Imperatorib. vixisse neminem latet Historiae vel mediocriter studiosum. Celsi Iurisperiti Spartianus meminit, in Adriano, c. 18. Cum iudicaret, inquit, in concilio habuit non amicos suos aut comites solum, sed Iurisconsultos, et praecipue Iulium Celsum. Alium Celsum consularem virum tunc temporis vixisse, nobis retulit quoque praedictus auctor, c. 4. his verbis: In adoptionis sponsionem venit, Palma [orig: Palmâ] et Celso, inimicis semper suis. Hic iussu Adriani interfectus, c. 7. Tertii, quartique Memoriam ab Origene accepimus, qui in primo, contra Celsum, qui scripto [orig: scriptô] edito [orig: editô] Christianos lacessiverat, nobis aliqualem utriusque notitiam suppeditavit: *du/w de\, inquit, pareilh/famen *ke/lsous2 gegone/nai *)epikourei/ous2, to\n me\n pro/teron kata *ne/rwna, tou=ton de\ kat' *)adriano\n kai\ katwte/rw. Vide Spencerum, in Annot. ad Origen. p. 3. Huic posteriori a Luciano Pseudomantes dedicatus. Baron. A. C. 132. n. 16. Volaterr. l. 14. Anthrop. Gassendus, de vita Epicuri, l. 2. c. 6. Fuit etiam Corn. Celus Medicus sub Caesare Tiberio, qui methodicam Asclepiadis sectam sequebatur, itaque Io. Heurnius medicus doctissmus ait; Pluris Latinitatem eius, quam medicinam fieri oportere. Eius meminit Quintilian. l. 12. c. ult. Quid plura? cum etiam Corn. Celsus, mediocri vir ingenio [orig: ingeniô], non solum de his omnibus conscripserit artibus, sed amplius rei militaris et Rusticae etiam et medicinae praecepta reliquerit. De Rhetorica scripsisse ex eodem Quintiliano, l. 2. c. 15. et l. 3. c. 6. constare potest. Libros de R. R. saepissime laudat Columella, circa cuius tempora etiam fuit; nam l. 1. c. 1. ita scribit: Non minorem laudem meruerunt nostrorum temporum viri Corn. Celsus et Iulisu Atticus, quippe Cornelius totum corpas disciplinae quinque libris complexus est. Eundem etiam de Philosophia [orig: Philosophiâ] scripsisse Quintilianus testis est, l. 10. c. 1. sub finem. Alius Iulius Celsus fuit multo [orig: multô] recentior, qui et de vita Caesaris scripsit et commentarios Caesaris recensuit an corrupit. Vide Voss. de Histor. Lat. l. 1. c. 13. et Instit. Orat. c. 3. sect. 10. itemque Salmas. Proleg. Exercit. Plin. sub finem.

CELSUS [4] , Aelianus, Consul cum Claudio Iuliano, sub Maximo et Balbino Imperatorib. apud Capitolin. in Vita horum, c. 17.

CELSUS [6] Maphaeus Veronensis, saecul. 15. opus quoddam Historicum scripsit, de quo vide Voss. l. 3. de Hist. Lat. c. 8. p. 620.

CELSUS [8] Stipator, memoratur Trebellio Pollioni in XXX. Tyrannis, c. 10. ubi Claudii ad Regillianum epistola recensetur.

Jul. CELSUS ICtus inter eos quos in concilio habuit Hadrianus Caesar, memoratur Spartiano, loc. cit. ubi Iuventium Celsum iubet legi Ianus Gruterus, Notis ad loc.

CELTAE [1] populi Galliae Comatae inter Garumnam et Sequanam fluvios, ita dicti, ut vulgo volunt, a Celto Polyphami ex Galathea filio, Appianus. Alii a Celte, IX. Gallorum veterum Rege. Aliud etymon suppeditat nobis vir maguus Phaleg, l. 3. c. 6. In Talmudico tractatu Nidda, inquit, [gap: Hebrew] pro croco sumitur, siquidem fides Hebraeis, et viris undecumque doctis Boderiano et Buxtorsio. Idem autem [gap: Hebrew] si libeat Chaldaeo [orig: Chaldaeô] more inflectere, fit [gap: Hebrew word(s)] Chalta, vel Chelta vox proxime accedens ad Celtas. Ita croceis capillis Gallitam Celtarum et Galatarum, quam Rhodaniorum nomen debebunt. Sane Gallos ta\ canqa\ e)/qnh passim appellati notat vir doctissimus Is. Voss. Diodor. Sic. *(oi de\ *gala/tai toi=s2 me\n sw/masi/n ei)sin eu)mh/keis2, tai=s2 de\ sarci\ ka/qugroi kai\ leukoi\, tai=s2 de\ ko/mais2 ou) mo/non e)k fu/sews2 canqoi\, a)lla\ kai\ dia\ th=s2 kataskeuh=s2 e)pithdeu/ousin au)/cein th\n fusikh\n th=s2 xro/as2 i)dio/thta. Strabo de Britannis, l. 4. *(oi de\ a)/ndres2 eu)mhke/steroi tw=n *keltw=n ei)si, kai\ h(=sson canqo/trixes2. Atque ob hoc ipsum, Britannos Gallicae esse originis, coniectat Iornandes, Historiae Gothorum c. 9. Quod illis sint rutilae comae. Ubi rutilas dixit

pro flavis, quomodo Ammianus, l. 15. Candidi paene Galli sunt omnes et rutili; capillitii ratione scilicet. Claudian. in Rufinum, l. 2. v. 110.

Bodinus in Methodo, c. 9. Celtas, quasi kelhta/s2 dictos voluit, quia liberis equis, haud stratis, aut ad currum iunctis vehi consuescerent. Laxius a Galatis, per contractionem. Strabo ait, *keltou\s2 appellatos dia\ th\n e)pifa/neian, quod auctoritate praevaluerint, sive quod robusta et valens natio fuerit. Id sonat Gelten hodie, Germanorum lingua [orig: linguâ]. Nominis vestigium remanet in Geldris. Belgis quoque Gelte-baars est pisciculus melioris notae: et Gildos, bos praestans valore, Pontanus. Horum regio *keltikh\ dicitur, quae apud vetustissimos Graecos ea tantum Galliae erat pars, quam mare mediterraneum alluit, nam eam tantum noverant. Postaea vero id nomen etiam ad alias partes, quae paulatim cognosci coepere [orig: coepêre], translatum est, donec tandem toti Galliae, postquam tota cognita fuit, est attributum. Idem de Romana [orig: Romanâ] Galliae appellatione sentiendum: Nam qui Celtae proprie appellantur; ii a Romanis Galli dicti sunt, auctore Caesare, l. 1. c. 1. Bell. Gall. deinde ea vox latius accipi coepit. Polybius autem, *kelti/an proprio [orig: propriô] nomine appellat eam Austrinae orae partem, quae est inter Narbonem et Pyrenaeos, Casaubonus. Horum Imperium celebre, sub Ambigato, Rege Berruyorum, qui Tarquinii Prisci tempore vixerat, Liv. l. 5. Porro Celtarum nomine, praetet quam quod quidquid Europaearum gentium erat, antiquissimis temporibus illud continebat, dein facta [orig: factâ] regionum et populorum distinctione, et unicuique proprio [orig: propriô] nomine indito [orig: inditô], veteres non solum Gallos intelligebant, auctore Appiano [orig: Appianô], sed et Germanos, ut ex Herodoto, l. 2. et 4. aliisque constat. Maxime tamen eos Germanos fuisse crediderim; quippe quod Aristoteles Polit. l. 7. hunc morem tribuit Celtis, quod recens natos ad fluvium explorarent, quod ipsum Germanorum moribus tribui apud Caesarem et Melam legas. Eodem refero Graeci Poetae testimonium de Celtis, probantibus prolem spuriam vel legitimam Rheni lavacro [orig: lavacrô]. Sunt enim Celtae Germani, qui Celtica [orig: Celticâ] dicta [orig: dictâ] Gallia [orig: Galliâ] expulsis Gallis, aut saltem iis permixti trans Rhenum consederunt; unde factum, teste Dione, l. 39. ut Celtae uno [orig: unô] nomine sint appellati, e(ka/teroi oi( e)p' a)mfo/tera tou= potamou= oi)kou=ntes2. Quemadmodum enim veteres Romani gentem utramque (Gallos et Germanos ) nondum satis sibi cognitam Gallorum vocabulo [orig: vocabulô] nuncuparunt [orig: nuncupârunt], ita Graeci Celtarum nomen utrisque indiderunt. Hinc Herodotus Danubium in Celtis oriri scribit, cum illum in Germania et quidem in eo tractu, quem Baronatum vocant, profluere constet. Sed et Bassus Poeta, Germanicum cum Celtis pugnasse [orig: pugnâsse] canit. At eo [orig: eô] tempore nulli ad Septentriones populi, praeter quam Germani, cum Romanis bella gessere [orig: gessêre]. Huius rei ignorantia multis errandi causam praebuit tribuentibus Gallis, quae liquet esse Germanorum. Refert Appianus, satellitem illum, qui ad occidendum Marium in carcerem missas est, Celtam fuisse: at Paterculus Germanum fuisse testatur, l. 2. c. 19. Sic Strabo profectos ad Alexandrum Magnum, in Getis tum agentem, Celtas memorat, haud dubie Germanos intelligens. Illud unum praeterea addendum, eam fuisse Celtarum audaciam et fortitudinem, ut Aristoteles huiusmodi andaciam, quae cum propriae salutis contemptu sit, Celticam vocaverit. Nic. Lloydius. Baudrando, Celtae fuere [orig: fuêre] populi Galliae, a quibus una pars Gallia Celtica dicta, olim amplissima. Praeter Lugdunensem enim et populos intra Ligerim et Garumnam fluv. Massiliam usque atque Narbonem extendebatur, Strab. Postea angustior, vulgo Lugdunensis dicta est. Qui fines eius sub Caesare, qui sub Augusto, vide Cluver. l. 2. Sanson. de antiqua Gall. Ausonius Gallos sive Celtas a Belgis Matrona [orig: Matronâ] fluvio [orig: fluviô] dividi, diserte testatur, in suae Mosella, v. 461.

Non tibi se Liger anteferet, non Axonae praeceps,
Matrona non Gallos Belgasque intersita fines.

In quae verba Hadr. Valesius, Certe, inquit, Matrona Gallos vel Celtas a Belgis dividit, non dividit, saltem exacte, Sequana, flavius interior: quod tamen Iulius Caesar, Plinius, Ptolemaeus, Ammianus Marcellinus, aliique plurimi affirmant.

CELTAE [2] inter Scitharum populos, a Claudio II. Imperatore devictos, apud Trebellium, in Claud. c. 6. Denique Scitharum diversi populi, Deucini --- Celtae etiam et Heruli in Romanum solum et Rem publ pxaedae cupiditate, venerunt, etc. quinam sint, haetent Viri docti. Celetas posse legi, Thraciae popul. ait Salmasius; unde Celeticae et Celticae equae fama [orig: famâ] nobiles, quarum numerum captum esse magnum, idem Auctor in seqq. refert. Certe Threciscos equos Veterib. celebratos fuisse notum; vide eum Not. ad loc.

CELTES [1] melius Caeltes Ausonio, Epigr. 57. v. 6. caelum a caelo, i. e. glu/fw, in veteri lapide apud Gruterum et Aldam: Nam neque hic [orig: hîc] atramentum, vel papyrus, aut membrana ulla adhuc; sed malleolo et caelte literatus silex: stylus est ferreus, Graece glufi/on, quo [orig: quô] antiquissimi literas saxis et lateribus insculpsere [orig: insculpsêre]. Apud veterem Interpretem Iobi, c. 19. v. 24. Quis mihi det, ut exarentur in libro stylo ferreo, aut plumbi lamina, vel caelte sculpantur in silice? Vide Gerh. Ioh. Voss. de Arte Gramm. l. 1. c. 35.

CELTES [3] Protucius Conradus Suinfurto ad Moenum oriundus, saeculo [orig: saeculô] 15. a Friderico Imperatore Poeta coronatus est, primus Germanorum id honoris adeptus. Discipulus fuit Rodolphi Agricolae, in Germania, Marsilii Ficini, Sabellici, Pomponii, etc. in Italia. Scriptis Poeticis Historicisque clarus, obiit A. C. 1505. aetat. 49. Lil. Giraldus, dial. 2. de Poet. Voss. de Hist. Lat. l. 3. c. 10.

CELTIBERI Hispan. populi a Celtis originem traxisse creduntur, qui cum venissent ad Iberum fluv. ibique consedissent, assumpto [orig: assumptô] ad nomen suum fluvii nomine, iuxta quem consederunt,

Celtiberi dicti sunt, et eorum regio Celtiberia vulgo Arragon. Nic. Loydius. Arragonia et Castella, Morer. Lucanus, l. 4. v. 10.

--- -- Profugique a gente vetusta [orig: vetustâ]
Gallorum Celtae miscentes nomen Iberis.

Robur Hispaniae eos vocat Florus, l. 2. c. 17. Romanis et Poenis, magna cum fortitudinis gloria, restiterunt. Diodor. l. 6. Strab. l. 4. Plin. l. 3. c. 1. Liv. l. 5. Florus, loc. cit.

CELTICAE Comes Odo sororius Rodolfi Burgundiae Regis, Conrado II. Imperatori pro filio Henrico, quem heredem Rex scripserat, Burgundiam vindicanti frustra restitit, A. C. 1033. Frising. l. 6. c. 30. etc.

CELTICI Hispaniae populi a Celtis oriundi. Meminit eorum Strabo, l. 3. u(/statoi de\ oi)kou=sin *)/artabroi peri th\n a)/kran, h(\ kalei=tai *ne/rion; h(\ kai\ th=s2 *(esperi/ou pleura=s2 kai\ th=s2 *borei/ou pe/ras2 e)sti\, perioikou=si de\ au' th\n *keltikoi\, Ultimi autem habitant Artabri circa promontorium Nerium, quod Hesperii lateris Boreique extremum est: circum illud autem habitant Celtici. Unde et Celticum promontor. Sunt autem hi, quos Nerienses cognomine dicit vocatos Plinius, l. 4. c. 20. a promontor. scilicet Nerio, ut ab aliis Celticis distinguerentur, qui dicebantur Paesamarci. In Tarraconensi provinc. quos a Celtiberis in Lusitaniam advenisse, idem ait, l. 3. c. 1. Regionem, quae a Baeti ad Anam tendit, in duas fuisse divisam gentes addens, Turdulos et Celticos. Strabo vero Celticos hos Tarraconenses seu Anenses (qui iterum in Nerienses et Paesamarcos divisi) a Celticis Baeticis oriundos vult. Quam in rem vide Salmas. ad Solin. p. 276. et seqq. et supra ubi de Arotrebarum promontor. Hoc enim idem cum Celtico, ab accolis sic dictum. Celticorum autem Baetiae oppida, communia habere nomina cum Celtiberorum oppidis, cognominibus saltem distingui, ut Seria e. g. dicatur Fama Iulia; Nertobriga, Concordia Iulia; Segide, Restituta Iulia, etc. habet Plinius, l. 3. c. 3. Sed cum Turdulorum oppida pro Celticis numerare, docet Salmas. ibidem.

CELTICUM Hispan. promontorium, quod finem Terrae hodie vulgus peregrinorum vocat. Vadianus.

CELTILLUS Arvernus, Vercingetorigis pater, qui totius Principatum Galliae obtinuit, et ob eam causam, quod regnum appetebat, ab civitate est interfectus. Caesar l. 7. Com. c. 4.

CELTZENE urbs Armeniae, olim Episcopalis dein Archiepiscopalis sub Patriarcha Constantinopolitano. Etiam Keltzene.

CELURCA oppid. Acotiae, in ora littorali maris German. ubi olim Horestae populi 7. milliar. Scotic. a Brechinio in Ortum. Vulgo Monros. Vide Mons rosarum.

CEMA [1] mons aliis Cemenus in Italia et Alpibus, in Comitatu Nicaeensi, in Vicariatu S. Stephani, prope castrum S. Stephani, iuxta fontes Tineae fluv. Hic [orig: Hîc] ostenduntur rudera magnae urbis, vulgo Camelion seu Camella, teste Brietio [orig: Brietiô], aliis Cemenelio seu Cemenaeum. Acema olim. Baudrand.

CEMA [2] Narbonensis provinciae fluvius in Alpium monte Cemeno [orig: Cemenô] profusus. Plinius, l. 3. c. 4. Alias Acema, vide itaque suo [orig: suô] loco [orig: locô].

CEMBELLUM Gall. Cembel, Hastiludii seu Torneamenti species, ut censet Falcetus: quae quidem vox saepius occurrit, apud Poetas Gallos, Car. du Fresne Glossar.

CEMENELEON oppid. Liguriae in Alpibus, dicitur et Cemeleon Plinio, l. 3. c. 5. quasi a Cemeno monte. Hoc [orig: Hôc] loco [orig: locô], teste Leandro [orig: Leandrô], Varus fluv. originem sumit, diciturque nunc monte Cameleone, sed hoc montis nomen est, non urbis. Vide Cluver. Ital. Ant. l. 1. p. 66. Nunc viculus, vulgo Cimies, 6. milliar. a Nicaea in Boream. Historia eius haec. Olim urbs in Gallis comprehensa, etiam urbs Vediantinorum, alii habent, Vendiatiorum, Plin. loc. cit. et Ptol. dicta est: in provinc. Alpium Maritimarum, penultimo [orig: penultimô] loco [orig: locô] collocata, in veterib. Notit. Sedes Praefecti Alpium maritimarum, magnifica admodum, ut amphitheatri, aquaeductuum, et templi Apollinis rudera testantur. Episcopalis quoque fuit, ubi Pontius, sub Valeriano et Galieno martyr, Amantius, qui A. C. 381. Concilio Aquileiae interfuit, Valerianus, etc. A Gothis Vandalisque, vel ut alii volunt, a Lombardis, aut Saracenis destructa, sede Episcopali Nicaeam translata [orig: translatâ], quae, ex ruina Cemeles, in opulentam egregiamque urbem excrevit. Distat ab oppido Cemenelio mons Cemenus, e cuius gremio amnis Varus profluit, et a quo, ut dictu, quidam oppidum denominatum volunt, ad minimum 30. mill. pass. Holstenius, Annot. ad antiq. Cluverii Italiam. Ibi praeter praedicta, Templum B. Virgini sacrum, quae nostra Donna de cimies dicitur, et opus antiquum theatri simile, quod Cimellae nomen habet, quo [orig: quô] etiam urbs insignita est iam ante annos 800. Hadr. Vales. Notit. Gall. Petrus Iofredi, Hist. Episc. Nic. Francia Christ. c. 3. p. 785. Guesnay, Histor. Massil. Theophan. Raynoldus, in apol. Valeriani, c. 1. etc.

CEMMENUS Caesari, l. 7. Bell. Gall. c. 8. Plinio, l. 3. c. 4. et Ausonio, in Clar. Urbib. n. 12. v. 5. Gebenna, qui et Cebennae et Gebennae numero [orig: numerô] plurali,mons maximus Galliae, vulgo les Sevennes. In Aquitania versus Galliam Narbonensem, inter Volcas, Arecomicos, Helvios, Velaunos, Gabalos et Ruthenos per 30. leuc. circiter in longum protensus. Initium habet versus fontes Ligeris,

in Vicariensi provinc. superiori, extenditurque per Occitaniam, Lutevam usque. Dicitur etiam les Montagnes de Sevennes, ubi quamplurima castra, oppida et urbes alicuius momenti. Cemenus vero unico m est mons Galliae apud Varum, exquo Cema fluv. Plinio [orig: Pliniô] teste. Sub Cemeneo hoc tractu comprehenduntur provinc. Vicariensis superioris Gabalium, cum parte Ruthenorum: Reformatorum perfugium. Vide quoque Cebenna.

CEMOS apud Plinium, herba in amatoriis pollens, a Graeco khmo\s2, capistrum: ab incapistrandis sic et ligndis animis nomen adepta. Quidam et katana/gkhn ita dictam scripsere. Neophytus Monachus, *katana/gkh, oi( de\ khmo\n, oi( de\ damna/mhtin. Alii Leontopodium eodem [orig: eôdem] nomine indigitarunt [orig: indigitârunt], quod et ipsum amatoriis a)na/gkais2 utile existimatum, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1085. Locus Plinii est, l. 27. c. 8. Catanancen Thessalam herbam --- a nobis describi supervacuum est, cum sit usus eius ad amatoria tantum. Illud non abre est dixisse ad detegendas Magicas vanitates, electam ad hunc usum coniectura [orig: coniecturâ], quoniam arescens contraheret se, ad speciem unguium milut exanimati. Eadem ex causa et cemos silebitur a nobis. Ubi quibusdam cassutham nostram hoc [orig: hôc] nomine innui, ait Delechampius, quem vide Not. ad loc.

CEMPSI populi Hispaniae citerioris ad montis Pyrenaei radices incolentes, in regno Aragonio, quorum oppid. Venasque, ad amnem Esseram, ad radices Pyrenaeorum in limite Galliae ab Osca ad 15. leuc. inter montes distrans. Horum meminit Dionys. v. 338.

Nusquam, ut opinor, apud alium quemquam auctorem huius populi mentio exstat, ideo ipsos non sub Pede Pyrenaei, sed in Utopia quaerendos putat Montanus. Nescire vero se ait, an *keltoi\ ab auctore scriptum fuerit. Sane Ceporinus Celtas vertit. Priscianus vero et Avienus Cempsi habent. Nic. Lloydius.

CENAEUM promontor. Euboeae insul. in Occasum, maxime porrectum, prope Malliacum sinum contra Opuntem et Locros Epicnemidios. Nunc Capo Litar.

CENCEMES fil. Athotis I. cum fratre Athote II. videtur sic divisisse hereditatem patriam, ut divisa [orig: divisâ] Thebaide, alter ad Nili orientem imperaret, alter ad Occidentem: itaque Cencemes Thinitarum regnum obtinuit, tertiusque a Mene numeratur, Manethoni: praefuit autem annos 31. successore Venephe. Ioh. Marshamus Canone Chron. Vide quoque infra voce This.

CENCHREAE Peloponnesi oppid. prope Corinthum in Isthmo ipso iuxta fanum Neptuni, quinquennalibus ludis inclitum. Item portus Corinthi. Inde Corinthiacae. Ovid. Trist. l. 1. El. 9. v. 9.

Plin. l. 4. c. 4. Lecheae hinc Cenchrae illinc angustiarum termini, longo [orig: longô] et ancipiti navium ambitu, quas magnitudo plaustris transvehi prohibet. Stat. Theb. l. 4. v. 59.

Hodieque Kenchreai, ubi tamen iam nil nisi turris super et portus Lechaeum. Sub Venetorum vero Imperio cum esset Corinthus, satis populosum hoc oppidum fuisse videtur. plurimarum enim aedium rudera etiamnum visuntur. ibidem Turcae contra piratas solens perfugium habent. Vide Iac. Sponium, Itinerar. Graeciae Part. 2. p. 300. Item urbs Troadis, in qua commoratus est Homerus, ut de rebus Troianis certior fieret. Item alia Italiae. Steph.

CENCHREENSES a D. Paulo Christianismo initiati, apud quos ipse caput, ut voverat, totondit. Actor. c. 18. v. 18.

CENCHRI Graece *ke/gxroi, et in vestibus et in vasis, positi occurrunt. In vestibus rotundi sunt clavi et macularum formae orbiculares, quibus vestes intertexi atque distingui mos. Athenaeus, l. 12. *)/idoi d' a)/n tis2, fhsi\ kai\ ta\s2 kaloume/nas2 a)ktai/as2, o(/per e)sti\ kai\ polutele/staton e)n toi=s2 *persikoi=s2 periblh/masi, e)/sti de\ tou=to spaqhto\n i)xu/os2 kai\ koufo/thtos2 xa/rin, katape/pastai de\ xrusi/ois2 ke/gxrois2, oi( de\ ke/gxroi nh/mati porfurw=| pa/ntes2 ei)s2 th\n ei)/s2 moi=ran a(/mmat' e)/xousin a)na\ me/son. Aliter h(=loi, clavi, et e)mblh/mata; item signa. In vasis similiter ke/gxrous2 appellarunt [orig: appellârunt], emblemata et signa, quibus asperantur, quod milio, hoc enim Graeca vox proprie notat, simillima essent. Rotundas enim quasdam asperitates, in poculis exstantes et globulis similes eo [orig: eô] nomine designarunt [orig: designârunt]: quales fiebant et in clypeorum extremitatibus et in poculorum labris. Unde kegxrwta\ vasa, caelata et signis aspera: et kegxrw/mata, traxu/mata, kuklw/mata, asperitates, rotunditates, apud Hesychium, Salmasius ad Vopisc. in Carino, c. 20. Indidem Cenchris, et Cenchrine, Graecis kegxri\s2 et kegxri/nhs2, item kerxni\s2 aut ke/rxnhs2, nomen serpentis, cuius tergum vario [orig: variô] nitore fulget, apud Lucanum, l. 9. v. 712.

Et semper recto [orig: rectô] lapsurus limite cenchris:
Pluribus ille notis variatam pingitur alvum,
Quam parvis tinctus maculis Thebanus ophites.

*dh/eis2 *kegxri/new dolixo\n te/ras2, o(/nte le/onta
*ai)/olon au)da/canto peri/stikton foli/dessin.

Quod nomen ipsum indicat. Nam sic dictus est, quod instar milii granorum variatum habeat tergum: hoc enim ke/gxron est.

Unde kegxrw=sai verbum, to\ poiki/lai, et ta\ kegxrw\mata, ta\ poiki/lmata. Quomodo, ut vidimus, inter alias dicebantur in clypeorum ambitu ornamenta, granorum instar aspersa. Euripides in Phoenissis,

Ubi Scholiastes, ke/gxron, inquit, kalou=si to\n peri\ th\n i)/tun th=s2 a)spi/dos2 ko/smon. mikroi\ de\ h(=loi/ ei)sin, oi(\ e)k xrusou= gi/nontai, parva clavorum capita, ex auro exstantia, etc. Atque hinc Hebr. [gap: Hebrew word(s)] tseboa, i. e. pictus, idem serpens dictus est. Unde vallis Tseboim, 1. Sam. c. 13. v. 18. si Hebraeis credimus, ubi frequens admodum hoc serpentis genus. Uti vero serpens a squamarum, sic avis quaedam a plumarum, varietate ita dicta est. Aristophanes,

De qua Plinius, l. 29. c. ult. Fimum Cenchridis: accipitrum generis eam Graeci faciunt. Hinc cum avibus, ungues aduncos habentibus, eadem [orig: eâdem] Comoedia [orig: Comoediâ] memoratur, ut et Plinio iterum, l. 10. c. 52. Eam proin esse volunt, quam tinnunculi nomine alibi idem appellat, colum bis inimicam avem. Nam colore cinereo [orig: cinereô] est punctis nigris, veluti milii granis sparsa. Sed et kegxri=tis2 gemma, auctore eodem [orig: eôdem], l. 37. c. 11. milii granis veluti sparsis, etc. Porro, uti kegxrw/mata seu kerxnw/mata, labra poculorum huiusmodi granis exstantibus in orbem insignita; aereas item laminas vel ferreas ad munimentum simul et ornamentum ab ima et summa parte Scutis appositas, clavisque confixas et asperatas: sic nummorum quoque in circuitu orbem, ex parvis granis factum et ormamentigratia [orig: ormamentigratiâ] additum, similiter vocare consuevere [orig: consuevêre]. Salmas. ad Solin. p. 340.

CENCHRIS Cinyrae Assyriorum Regis uxor, Myrrhae mater, quum superbius locuta esset, et filiae suae formam Veneri anteposuisset, Venus Myrrhae nefandum amorem obiecit, adeo ut patrem suum amaret, quae ne suspendio [orig: suspendiô] se ipsam necaret, nutrix intervenit, et patre nesciente per nutricem cum eo concubuit, ex quo concepit. Id autem ne palam fieret, pudore stimulata in silvis se abdidit. Eius vero Venus postea miserta est et in speciem arboris commutavit, unde myrrha fluit, ex qua natus est Adonis. Hygin. Fab. 58. Quamvis paulo aliter hoc narretur a Theocriti Scholiaste in prim. Idyll. Id Scilicet non Cenchridis, sed insius Myrrhae superbia [orig: superbiâ] accidisse, utpote quae inter pectendum non aeque formosos esse Veneris capillos ac suos gloriata fuisset, ac proinde Venetis iram in se concitasset [orig: concitâsset].

CENCHRIUS Ioniae amnis ad Ephesum Caystro proximus, per Ortygiam fluens, in quo Latonam fabulantur ab Ortygia nutrice lotam ex partu. Tacit. Annal. l. 3. c. 1. Primum omnium Ephesii adiere [orig: adiêre], memarantes, non, ut vilgus crederet, Dianam, atque Apollinem Delo [orig: Delô] genitos; Esse apud se Cenchrium amnem, et Ortygiam, ubi Latonam partu gravidam, et oleae, quae tum etiam manebat, adnisam, edidisse ea numina.

CENCIUS Cubicularius Caelestini III. operis, de reditibus et servitiis, Eccles. Romanae debitis, titulesque, auctor. Baron. A. C. 1191. Asservatur in Biblioth. Vatic.

CENDALUM apud Auctorem Historiae Abbatiae Concom. p. 504. Duas cortmas de cendalo rubeo et viridi, tela est subserica vel pannus sericus: Gallis et Hispanis Cendal, Italis Zendado. Quasi Setal quibusdam, interposito n. ex seta, seu serico; aliis ex Graeco sindw\n; amictus ex lino Aegyptiaco: aliis denique ex Arabico Cendali, quo [orig: quô] denotatur folium delicatum, subtile; vel lamina subtilior. Vide Octav. Ferrarium in voce Cendale, et Car. du Fresne in Glossar.

CENDEBAEUS nomen Ducis Antiochi Sidetis; qui vastata [orig: vastatâ] Iudaea [orig: Iudaeâ], a Iohanne Simonis fil. victusest. A. M. 3918. Urb. Cond. 617. ante Christum Natum 135. Olymp. 16. 1. Machab. c. 15. et 16.

CENDEVIA plaus in Phoenice, intra montis Carmeli radices, ex qua creditur nasci Belus amnis 5. mill. pass. spatio [orig: spatiô] in mare profluens, iuxta Ptolemaidem Coloniam. Plin. l. 36. c. 26.

CENEBUM seu GENEBUM urbs permunita Ducatus Clivensis, ad Mosam fluv. sub Hollandis. In confinio Geldriae, media fere inter Vesaliam ad Ortum, et Boscum Duc. ad occasum. Vide Genepum.

CENEDA Latine Ceneta et Ceneda Agathiae, in Marca Trevisana, Venetae regionis oppid. inter Liquentiam et Anassum flumina. Agathias, l. 2. Episcopalis sub Archiepiscopo Aquitanico. Venantius Fortunatus eius meminit.

CENERETH Latine cithara, vel quasi lucerna, urbs in tribu nephtalim. Ios. c. 12. v. 3. Est et ad Orientem Iudaeae mare. Numer. c. 34. v. 11. Alias mare Tiberiadis, et lacus Genesarethicus, seu mare Galilaeae dicitur, 40. stad. in latitud. diffunditur, ac 100. in longitud. extenditur. Ioseph. de Bell. Iud. l. 3. c. 18. Per hunc medium Iordanes amnis profluit.

CENESTUM Corsicae civitas. Ptol. Nunc quibusdam S. Lucia, vicus, prope Rhotanum fluv. ubi hodieque multa rudera, inter Curiam et Aleriam. Aliis est ipsa Curia, Corte, in saxo undique praerupto, prope Cremum lacum.

CENETA urbs Ital. 13. milliar. a Belluno, et Opitergio totidem, 15. a Tarvisio. Sub Venetis. Prope fontes amnis Mottegani. Aliis est in ditione Pontific. Baudrand.

CENETUM oppid. regni Neapolitani. Sedes Episcopalis Telesini. Aliis est Cerritum, in provinc. Terrae Laboris et confinio Principatus Citerioris, 5. milliar. a Telesio in Circium.

CENEVALKUS Rex Westsaxonum VII. post Cynigilsum, a Pando merciorum Rege, cuius sororem ductam repudiaverat, regno [orig: regnô]

exutus, perfugit ad Annum, Regem Saxonum Oriental. Ubi cum triennio [orig: trienniô] latitasset [orig: latitâsset], Christi fidem amplexus, paulo post regnum recuperavit, Wisherumque, Pandi fil. aliqua [orig: aliquâ] parte ditionum mulctavit. Duchesnius, Hist. Angl.

CENEUM [2] promontorium Euboeae, a quo Iuppiter Ceneus appellatus est, quod ibi praecipue coleretur. Hercules enim ab Oechaliae expugnatione rediens in eodem loco aram parenti construxit. Ovid. l. 9. Met. v. 136.

Victor ab oechalia [orig: oechaliâ] Cenaeo sacra parabat
Vota Iovi. --- --- --

CENEUS Thessalus, Lapitha, cum multis interfuisset praeliis, numquam tamen laedi potuit. Hinc natum proverb, Invulner abilis Ceneus. Nestor apud Ovid. Met. l. 12. v. 169.

--- - Vestro fuit unicus aevo
Contemptor ferri, nulloque forabilis ictu
Cycnus: at ipse olim patientem vulnera mille
Corpore non laeso Perrhaebum Cenea vidi,
Cenea Perrhaebum, qui factis inclitus Othryn
Incoluit. --- --- -

Fuit hic ex femina mutatus in virum, ut idem refert Ovidius eodem [orig: eôdem] loco [orig: locô]; et Virg. Aen. l. 6. v. 448.

--- Et iuvenis quondam, nunc femina Ceneus
Rursus et in veterem fato revoluta figuram.

CENEZ i. e. nidus iste, aut lamentatio haec, sive possessio aut emptio haec, fil. Eliphaz, Gen. c. 36. v. 11.

CENIMAGNI populi Albionis, in ora Angliae orientali, Caesar, Com. l. 5. c. 21. Cenimagni autem numquam lecti inter Britanniae gentes. Apud Caesarem igitur legit Lipsius Iceni, Cangi, (diviso [orig: divisô] vocabulo [orig: vocabulô] ) Cangos enim vicinos ait fuisse Icenis, et capit iudicem Guil. Cmdenum, qui Britanniae nostrae nebulas claro [orig: clarô] ingenii sole illustravit, Ad Annal. Tacit. l. 12. Hi populi Baudrando inter Trinobantes, Catieuchlanos et mare German. ubi post East-Anglia, et nunc Suffolcia, Norfolcia, Cantabrigiensisque Comitatus. Aliis etiam Simeni. Vide Iceni.

CENINA urbs Romae vicina a Cenite conditore, Festus. Incolae Ceninenses. Pompon. l. 3.

CENIONIS fluvii ostia habet Ptolemaeus in latere meridionali Albionis insulae.

CENISIUS mons Italiae Transpadavae ex Alpibus Cottiis, sub Segusinis, in limite Galliae, inter Sabaudiam et Pedemontium, prope Maurianam vallem et agrum Segusinum. Aliter Mons Cinereus.

CENITUS in L. Sal. tit. 32. de Conciliis: Si quis alterum cenitum clamaverit, 600. denar. --- mulctetur: in Glossis, est oculum erutum habens, i. e. unoculus; Goldasto homo nihili est, ex German. Kein nutz; Wendelino, quasi Ghy niet, h. e. Tunihili; Carolo vero du Fresne, quasi coenosus, a coeno, i. e. luto conspersus. Quippe coenosum quendam appellare convitii fuit species, uti ignominiae loco [orig: locô] habitum coeno [orig: coenô] sordibusque perfundi, Ecclesiastic. c. 22. v. 1. et 2. Paschasius in Vitis Patr. Elephantiose, coeno et luto horride. Gregorius Turon. l. 7. c. 14. Tunc Rex-iussit super capita euntium proici equorum stercora, ipsumque foetidum urbis lutum. L. Longobard. lib. 1. tit. 16. §. 8. Pervenit ad nos, quod dum quidam ad suscipiendam Sponsam cuiusdam Sponsi cum paranymphis aut trotingis ambularent, perversi homines aquam sordidam et stercoratam super ipsum iactassent [orig: iactâssent], etc. Unde Graecis recentioribus kopropata=|n est, ignominia [orig: ignominiâ] afficere, ut habetur in Glossis Graeco-barbaris. Vide praefatum Car. du Fresne in Glossar. Atrocem iniuriam id vocat Arnobius adv. Gentes, Stercoribusque vos accipi inter atroces computaretis iniurias. Uti Pop. Rom. Legatos a Tarentinis lotio [orig: lotiô] respersos, per obscenam gurpemque dictu contumeliam violatos, ait Florus, l. 1. c. 18. Dignam proin visam, quae ingentibus malis expiaretur. Quemadmodum eandem Achaici belli, quo [orig: quô] urbs florentissima et nobilissima Corinthus eversa est, causam fuisse scribit Strabo. Vide Desid. Heraldum ad Arnobii locum. Idem itaque hic [orig: hîc] Cenitus fuerit, quod foetidus, in Charta libertatum Iazeronis oppid. in Bressia, et Stercoreus apud Plautum in Milite Glor. Actu 2. sc. 1. v. 12.

Sed et Athenienses, damnatos alicuius criminis, prophlaki/zein solitos, docent Grammatici Graeci, ut Lamprid. in Heliogabalo, c. 13. in Tyrannorum statuis titulos lutatos notat. Idem ibid. Vide quoque infra, Lutum, nec non ubi de Copreis.

CENOMANI [1] Galliae Celticae populi, vulgo Manseaux. Hi et Aulerci Cenomani dicti, inter Rhedones, Andegavos, Carnutes et Sessuos siti sunt. Eorum tractus le Maine, provinc. ampla et admodum rigua, mter Normanniam, ad Borcam, Belsiam ad Ortum, Britanniam ad Occasum et Andegavensem provinc. cum parte provinc. Turonensis ad Austrum. Caput provinc. ext Subdinum, seu Vindunum, aliis Cenomanum, le Mans. Vide quoque Coeenomani.

Cremona fuit, et Brixia oppidum. Vide Cluver. Ital. Ant. l. 1. c. 26. His a Septentrione Euganei, ab Ortu Veneti, a Meridie Padus fluv. ab Occidente Insubres; ubi nunc agri Veronensis, Mantuanus, Cremonensis et Brixianus, maiori ex parte sub Venetis. Baudrand.

Bergomum, Bergamo. Brixia, Brescia. Cream, Cremona, Mantua, Mantova. Tridentum, Trento. Veronae.

CENOMANUM urbs Galliae ad Sartam fluv. ubi Auisnam recipit, Episcopalis sub Archiepiscopo Turonensi, 10. leuc. ab Alenconio in Austrum 16. a Turonibus abest, triginta vero leuc. distat a Rhedonibus, totidem a Carnuto. Olim Subdinum et Vindinum, nunc le Mans, Caput provinc. Cenomanensis. Scaliget, Cluver. etc. Una ex antiquissimis Galliae urbibus. Unde vetus illud:

Bourges, Autun, le Mans, avec Limouges,
Furent iadis les quatre villes rouges.

Maioris olim, quam hodie, famae: Galliae Celticae sub Carolo M. florentissima, Aimoin. Histor. Sed a Normannis Anglisque, ut et plurimis incendiis, gravia passa est. S. Iulianus primus urbis huius creditur Episcopus. Gregor. Turonens. l. 5. Duchesnius, Antiqu. des villes. Anton. Corvaserius, de memorabilibus Dioeces. Coenom. etc. In huius territorio Concilium habitum, A. C. 843. annitente Carolo [orig: Carolô], Calvo [orig: Calvô], cum quaedam contra divinum cultum et auctoritatem regiam essent oborta. Item A. C. 1242. Concil. Tom. XXIII. edit. Reg. et Tom. VIII. edit. ult. Paris.

CENONES dignitas Ecclesiastica, apud Cataphrygas Haereticos seu Montanistas; Habebantur illi secundo [orig: secundô] loco [orig: locô], cum primo [orig: primô] Patriarchae, tertio [orig: tertiô] Episcopi ponerentur, Hieronym. Ep. 54. ad Marcellam: ubi tamen Codices quidam habent Iconomos, h. e. Oeconomos.

CENOPURIUM in veter. Tabula: Cenphrurium in Itiner. Antonini; melius Caenophrurium, kaino\n frou/rion, apud Polyb. munitissimum fuit castellum, inter Heracliam et Byzantium; in quo gaza Mithridatis. Vide supra.

CENOTAPHIUM Graece kenota/fion, Papinio Statio vacuum sepulchrum est, Theb. l. 12. v. 160.

Quin fugitis, dum tuta via est, Lernamque reversae
Nomina (quod superest) vacuis datus orba sepulchris,
Absentesque animas ad inania busta vocatis.

Ubi Vetus Scholiastes: Quod solum potestis, cenotaphia illis erigite et inscribite eorum nomina, quod iuvabit pene eos, ut sepultura. Unde Ausonius, in Parentalib. Praefat. v. 9.

Hoc satis et tumulis, satis et telluris egenis,
Voce ciere animas funeris instar habet.

Quod cum tam inscriptionibus monumentorum, quam vocis vivae commemoratione fieri posset, subicit mox, v. 11.

Gaudent compositi cineres sua nomina dici,
Frontibus hoc scriptis et monumenta iubent.
Ille etiam maesti cui defuit urna sepulchri,
Nomine ter dicto [orig: dictô] pene sepultus erat.

Ideoque nomina defunctorum insculpebant monumentis, ut saepius lecta eundem effectum haberent. Quod et Cenotaphiis apud Papinium Ornitus fieri praecipit loc. cit. Qua [orig: Quâ] seutentia exstructa fuerunt per totam olim Graeciam plurima Cenotaphia, h. e. vacua id genus monumenta et sepulchra, ut videre est in Memorabilibus Pausaniae; qui Argivorum inprimis, bello [orig: bellô] Troiano [orig: Troianô] occisorum, Cenotaphium memorat in Corinthiacis. Sic naufragi Cenotaphium, narrat Callimachus Epigramm. 2.

--- *ei)n a(li/ tou fe/retai ne/kus2, a)nti\ d' e)kei/nou
*ou)/noma kai\ keneo\n sa=ma parerxo/meqa.
--- - In mari alicubi iactatur cadaver, vice vero illius
Nomen et monumentum inane praeterimus.

Sollennes tum forte dapes et tristia dona
Libabat cineri Andromache, manesque vocabat
Hectoreum ad tumulum, viridi quem cespite inanem,
Et geminas causam lacrumis sacraverat aras.

Vide quoque Val. Flaccum, l. 5. Suetonius Honorarium tumulum, in Vitis Caesarum, l. 5. c. 1. Lycophron *kenh/ria, in Cassandra,

--- - --- --- - w(/s2 fqitw=n qe/mis2,
*)all' ou)/nom' oi)ktro\n kai\ kenhri/wn gra/fas2.
--- - --- --- - ut iusta denicalia,
Sed triste nomen, atque cespitum notas.

Solebant vero non nomen solum demortui, verum etiam e qua patria et familia esset, adscribere; quam inscriptionem Memoriam sive Monumentum Romani appellavere [orig: appellavêre]. Vide Isidorum, Origin. l. 15. c. 11. Insuper et pyram accendebant et coronas imponebant, Xenophon Expedit. Cryi, l. 6. *(\ous2 de\ mh\ eu(/riokon, kenota/fion au)toi=s2 e)poi/hsan me/ga, kai\ pu/ran mega/lhn kai\ stefa/nous2 e)pe/qesan. Quos vero non repererunt, iis Cenotaphium erexere [orig: erexêre] ingens, et rogum amplissimum et coronas imposuerunt, etc. Etiam anniversariis ludis stato [orig: statô] die circa illa monumenta, nec non supplicationibus publicis, defungebantur, uti idem docet Sueton. ubi supra. De quo ritu capias

Ausonium in Epitaphiis Professor. Burdigalens. Tit. XVI. Aemilii Magni Arborii, v. 15.

Illic dives opum, doctoque ibi Cocsare honorus
Occumbis patribus Magne superstitibus.
In patriam sed te sedem, ac monumenta tuorum
Principis Augusti restituit pietas.
Hinc renovat causam lacrimis et flebile munus
Annuus ingrata [orig: ingratâ] relligione dies.

Vide Io. Meursium ad Lycophr. Ioann. Kirchmannum de Funeribus, l. 3. c. 27. Casp Barthium Animadvers. ad Statium l. cit. ut et hic [orig: hîc] passim, inprimis in voce Monumentum.

CENSIO Hastaria, una ex mulctis militanibus, diccbatur: cum militi mulctae nomine, ob delictum militare, iniungebatur, quod haltas daret. Quemadmodum enim illi, qui rem egregic gesserunt, hasta [orig: hastâ] pura [orig: purâ] donari summo honori deuxere [orig: deuxêre], ica vicissim non exigua erat ignominia, hastam resignare ac tradere, vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 10. c. 25. Th. Godwyn. Anthol. Rom. l. 4. c. 5. etc.

CENSITOR Graece *timhth\s2, *)apografeu\s2, *)eciswth\s2, vide hic [orig: hîc] infra.

CENSOR Magistratris nomen, apud Romanos, qui morum praefecti, hona in censum redegerunt, Senatores deposuerunt, Principem Senatus crearunt [orig: creârunt], familiarum inspectores, luxus castigatores, et c. Bini primitus, quorum nnus l'atricius, alter ex plebe, quioquennium praesse soliti. L. Papyrius Mugellanus, et L. Sempronius Atratinus primi hoc [orig: hôc] munere functi sunt. An. Urb. Cond. 311. postquam Senatus deprehendisset, Consules bellicis curis distractos, haeccivilia curare non posse. Vide Cicer. de Legibus l. 3. Plut. in Catone Censore. Liv. Dionys. Rosin. Antiq. Rom. l. 7. c. 10. Salmas. in Flor. etc. Fuit hic unus de Magistratibus Romanis maioribus, et Rei publ. propter disciplinae custodiam, cuius severa cura Censoribus, inter coetera, sine provocatione commissa fuit, admodum salutaris. Praeterea ad eorum munus pertinebat, addere Tribus, tueri urbis templa, vias, pontes, aquanum ductus et alia quaedam publica aedificia: elocare item vectigalia ac fundos publicanis: pretia quoque sacrificiorum procurare, alere sacros anseres, lustrum condere, etc. Habuerunt insuper potestatem leges condendi aut abrogandi, et cognoscendi de certis causis, ut matrim onialibus, etc. Equiribus quoque emeritis vacationem dederunt; quae omnia pancis complectitur, de Censorum munere hanc legem proponens Cicer. de Legg. l. 3. c. 3. Censores populi aevitates, soboles, familias pecuniasque censento: Urbis templa, vias, aquas, aerarium, vectigalia tuentor: populique partes in tribus distribuunto: exin pecunias, aevitates, ordines partiuntor: Equitum peditumque prolem describunto: caelibes esse prohibento: mores populi regunto: probrum in Senatu ne relinquunto, etc. Non eligebantur autem ad hoc munus, nisi viri virtute et auctoritate insignes, et ut plurimum Consulares, nec post Martium Censorium ulli bis hanc dignitatem capere licuit. Cum etiam Censor moreretur, id quo inter alia contigir, eo [orig: eô] anno [orig: annô], quo [orig: quô] Urbs a Gallis est capta, infaustissimum habebatur omen: Mamertinus Dictator an. Urb. Cond. 319. potestatem annuam et semestrem fecit: Communicatus fuit Magistratus cum plebe an. 411. Liv. l. 7. Intermitti coepit an. 667. sed tamen an. 693. restituta Censura est: cumque Clodius quodue Tribun. Pleb. lege lata [orig: latâ] Censuram tantum non sustulisset, teste Dione, l. 38. et 40. ac Cicer. in Pisonem et pro Sestio; illa postmodum a Q. Metello Scipione Pompeii in Consularn collega, denuo Rei publ. integra reddita est: viguitque porro usque ad Decii Imperatoris tempora, usurpantibus sibi id honoris ex ipso Imperatorum numero nonnullis. Unde scribit Dio, l. 54. de iis, qui postremi de privatis personis Censores fuerant, sub Augusto Caesare, tribunal ipsorum, cum prima [orig: primâ] id Magistratus die conscenderent, omine non obscuro [orig: obscurô], corruisse. Vide infra. Meminit quoque Halicarnass. l. 1. Commentariorum, quos Censores in sua familia reliquerint, et velnt sacra parerna ac gentilitia ad posteros transmiserint, vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 7. c. 10. Tabularnm. quas, cum Magistratu decessere [orig: decessêre], memoriae ergo reponebant, in aede Nympharum, meminit Cicero, de Clodio loquens, in pro Milone, c. 27. Qui aedem Nympharum incendit, ut memoriam publicam incensis tabulis publicis impressam aboleret. Quinquennium eorum Lustrum dicebatur, eo quod semel Magistram durante lustrabant exercitum Romanum, sacrificio [orig: sacrificiô] adhibito [orig: adhibitô], quod Suovetaurilia dicebatur: vide infra in voce Lustrum. Notati a Censoribus non erant perpetuo infames: imo duos e Senatu eiectos, postmodum ipsos ad Censoriam dignitatem pervernisse, narrant Cicer. pro Cluentio et Val. Max. l. 2. c. 9. etc. Hinc Censorius, unde Censoria Comitia; in quibus, si creato [orig: creatô] uno [orig: unô] rempestas Comitia ditimeret, tum etiam is, qui creatus iam erat, vitiosus censebatur: Censoria lex, vide supra. Censoria virgula Proverb. Censorium funus, etc. Vide praeter praedictos Auctores Fenestellam de Mag. Rom. c. 17. Pomp. Laetum, Pancirollum, l. rer. perdit. Alex. Genial. dier. l. 5. c. 27. etc. Addam saltem, sub Imperatorib. Censores nullos amplius fuisse, nisi nomine, Censoriumque munus, quod in notandis indignis et probrosis positum erat, prorlus cessavisse, ex insigni loco Tertulliani de Pallio, c. 4. Enimvero iamdudum censoriae intentionis episcynio [orig: episcyniô] disperso [orig: dispersô], quantum denotatui passivitas offert? libertinos in equstribus, subverbustos in liberalibus, dedititios in ingenuis, rupices in urbanis, scurras in farensibus, paganos in militaribus: vespillo, leno, lanista, tecum vestiuntur. Converte et et ad feminas, habes spectare, quod Cecina Severus graviter Senatui impressit: matrona sine stola in publica! denique in Lentuli Auguris consultis, quos ita sese exauctorasset [orig: exauctorâsset], pro linpro erat poena: quoniam quidem indices custodesque dignitatis habitus, ut lenocinii factitandi impedienentae, sedulo quaedam desueseceram. At nunc in semetipsas lenocinando, quo planius adeantur, et stolam et supparum et crepidulum et calliandrum, ipsas quoque iam lecticas et sellas, quen in publico quoque domestice ac secrete habebantur, eieravere [orig: eieravêre]. Vide quoque infra Subcensor, etc. Alii ab his Censitores, de quibus aliquid infra,

itidem voce Lustrum, it. ubi de Numismate censur, et Peraequatoribus, ic. voce Tributum.

CENSORINUS [1] Senator Roman. bis Consul, bis Praetoris praefectus, bis urbis, Legatus in Persiam, et Pannoniam, Vit praecipuae auctoritatis, et bello [orig: bellô] clarissimus. Cum sener rus secelsisset, vulueris, tempore Valeriani, in Persia accepti, cutandi ergo, contra Claudium II. Imperator factus, at ob nimium rigorem, paulo post ab iis ipsis, qui Imperatorem elegerant, occisus est. Monumento eius, prope Bononiam in Ital. inscriptum: Felix ad omnia, Imperator infelicissimus. Eius familiae pars in Thraciam, pars in Bithyniam se recepit. Trebellius Poll. addit. 30 tyrann. c. 32.

CENSORINUS [2] ex nobili familia Manciorum A. C. 238. primo [orig: primô] Gordiani Imperatoris de die Natali libelium pereruditum et Chronologis urilissimum conscripsit. Recensuit, notisque perquam elegantibus illustravir Henr. Lindenbrogius Lugd. Bat. 1642. Idem etiam de Accentu opus edidit, saepe laudatum sidonio Apollinari, Cassodoro, etc. Vide Voss. de Hist. Lat. l. 2. c. 3. de Scient. Mathem. c. 34. §. 9. de Philol. c. 5. §. 8.

CENSORIUS apud Solin. c. 1. M. Messalla Censorins et Menogenes e faece vulgari, hoc fuerunt uterque qundsinguli, nec alium Missatam quam Menogenem, nec Menogenem alium, quam Messalam putavarunt: aetate eius hominem signabac honoratum et a)ciwmatiko\n, cui vulgaris et plebeius oppositus. Quemadmodum Censorium funus, a funere vulgari distinguebatur, ut alibi dicemus, Argutiam itaque captavit Solinus ex antithesi Censorii et vulgaris, etc. Salmas. ad loc. Vide quoque infra in voce Consura.

CENSUALES apud Iul. Capitolin. in Gordianis, c. 12. Senatusconsultum tacitum --- ita ut non scribae, non servi publici, non Censuales illis actibus interessent, Senatores exciperent, etc. Ministri erant, quorum opera [orig: operâ] Magistratus Romani, in actis publicis conficiendis, utebantus; quod tandem mutatum est ab Arcadio, Honorio et Theodosio. Vide de iis multa apud Iureconsultos. Salmas. ad Pollion.

Adspexit laetus opoulos, vultuque modesto [orig: modestô]
Circumfusa videns plaudetnum milia risit,
Censuram servans et plebi gaudia donans.

Conscendit princeps trabea [orig: trabeâ] succinctus avita [orig: avitâ],
Regalem ditans augusta [orig: augustâ] fronte coronam,
Censuramque pia [orig: piâ] servans gravitate recedit.

gravitas est cum dignitate coniuncta. Ita enim aetatis illius Scriptores Censurae vocem accepere [orig: accepêre] passim. Unde oris censuram, quae Veterib. oris dignitas, dixerunt. Pondus etioam quidam illo [orig: illô] sensit usurparunt [orig: usurpârunt], et pondus mentis dixerunt pro gravitare. Censura igitur hic [orig: hîc] a)ciw/ma est, item timio/ths2, ut in Glossis exponitur. Postea etiam vulgus usurpare vocem coepit, pro honestate vultus et decore, proque ipsa forma et pulchritudine: unde et censorium hominem vulgo, qui pulcher esset, vocarunt [orig: vocârunt] sicque ab animo ad corpus transtulerunt, etc. Vide Salmas. ad Capitolin. in Marco, c. 22.

CENSURA Ecclesiastica in lapsos in Idololatriam, vel ad ulterium, vel haeresin, vel schisma, vel aliud grave notorium peccatum; alio [orig: aliô] nomine Excommunicatio, sie describitur apud Cyprian. Ep. 28. A communione nostra arceatur, se abstentum a nobis sciat. Et Ep. 38. Sciat se in Ecclesia nobiscum non esse commonicaturum. Et Ep. 52. Si quis vero ante consilium nostrum et ante sententiam de omnium consilio statutam, lapsis temere communicare voluisset, ipse a communione abstineretur, etc. Vide quoque Ambrosium in ad 1. Cor. c. 5. ut 5. de Poenit. l. 1. c. 12. 14. 17. Theodoretum, Commentar. ad eundem locum, Alios. Eadem dicebatur Abstentio, Anathema, Maran-atha, Traditio Satonae, Proiectio ex Ecclesia, Graece, *)anaqematismo\s2, *)aforismo\s2, etc. et adhibebatur, praeter retro dicta crimina, contra fraudes et rapinas, Cyprian. Ep. 38. negationem libellaricam, apud eundem passim: contra homicidium, Augustin. de Fide et Oper. c. 19. incestum, Concil. Elibert. can. 66. et sodomiam can. 71. contra lenocinium can. 12. et 70. Alia. Consistebat autem non solum in exclusione a participatione Sacramentarum, sed et eiectione ex Ecclesia et communione Fidelium. Neque tamen spem omnem veniae praecipiebar, ut patet ex converfione multorum, eorumque folutione ab iniecto prius Auathemaris vinculo. Certe terribilis ista sententia hanc conditionem includit, quam diserte enuntiant Patres Concilii Lateran, contra Monothelitas olim, praeside Martino [orig: Martinô] I. celebrati Anathematismo [orig: Anathematismô] ult. Si quis secundum scelerosos Haereticos --- et usque in finem sine paenitentia permanet, haec impie agens; huiu sinodi in saecula saeculorum condemnatus sit et dicat omnis populus, fiat, fiat! etc. Praeter hanc vero, quam Abstentionem maiorem dicere liceat, alia apud Veteres etiam occurrit minus severa, qua [orig: quâ] abstinebantur nunnulli a communicatione, ob culpam non usque adeo gravem, ut pro iectionem ex Ecclesia mereri videretur, nec tamen sine correptione publica praetereundam. Sic, qui per tres dominicas Templum non accessisset, pauco [orig: paucô] tempore, Concil. Elibert. can. 21. qui alea [orig: aleâ] lusisset annuo [orig: annuô] spatio [orig: spatiô], can. 79. bellatores, triennio [orig: trienniô] Basil. Epist. Canon. ad Amphiloch. can. 13. trigami, quinquennio [orig: quinquenniô], Ibid. can. 4. a communione arcebantur. Cuiusmodi hominibus nec pars illa paenite ntiae, quam u(po/ptwsin vocabant, iniungebatur. Nihilominus in quolibet delicto contumaces censura premebat perperua, et contumacia [orig: contumaciâ] durante, irrevocabilis. Unde quihusdam communionem non nisi post triginta annorum paenitentiam redditam legimus, apud Basilium ubi supra can. 7. aliis, non nisi in fine vitae, Concil. Elibert. can. 13. aliis denique nec in fine, qui,

petentes quamvis communionem, in exemplum disciplinae dimittebantur divino [orig: divinô] iudicio [orig: iudiciô], absque Ecclesiastica reconciliatione, ut patet ex eodem Concilio celebrato A. C. 305. passim. Quem rigorem postea sustulit Synodus Nicaena, his verbis: *kaqo/lou de\ kai\ peri\ panto\s2 ou(tinosou=n e)codeu/ontos, ai)tou=ntos2 tou= metaxei=n eu)xaristi/as2, o( *)epi/skopos2 kata dokimasi/as2 e)pido/tw, Universaliter autem et omni unicuique in exitu constituto, ac participationem communionis petenti, Episcopus praevia exploratione, eam conserat, Can. 13. Retinuisse tamen et sequenti eum tempore Ecclesias quasdam, ut hominibus, post peractam sollennem paenitentiam reconciliatis, si in eadem, aut alia gravia peccata, relaberentur, locum publicae paenitentiae negarent, docet Tertullianus, de Poenit. c. 7. et 9. Vide quoque Ambrosium, de Poenit. l. 2. c. 10. Augustin. Ep. 54. ad Macedon. Gratianum de Poenit. dist. 3. can. Nihil prodest §. ex pers. Alios: plura vero hanc in rem apud Ioann. Forbesium, Instruct. Historico-Theologic. l. 12. c. 3. ut et hic [orig: hîc] passim, inprimis in vocibus Anathema et Excommunicatio.

CENSUS [1] Populi Romani primus instituts a Servio Tullio sexto Rege. Florus, l. 1. c. 6. Ab hoc populus Romanus relatus in censum, digestus in classes, curils atque collegiis distributus: summaque [orig: summâque] Regis sollertia [orig: sollertiâ] ita est ordinata Res publ. ut omnia patrunonii, dignitatis, aetatis, artium, officiorumque discrimina in taebulas veferrentur, ac sic maxima civitas minimae domus diligentra [orig: diligentrâ] contineretur. Cuius instituti utilitatem idem indigitat. l. eiusdem c. 8. cum ait: Actus a Servio census quid effecit, nisi us ipsa se nosset [orig: nôsset] Res publica. Ita enim capita civium omnium numerata et bona aestimata sunt, pro diversa opum uniuscuiusque et aetatis et artium officiorumque ratione instituta [orig: institutâ]: ad exemplum forte ordinis militaris, quo [orig: quô] omni castrensium multitudine in legiones, cohortes, manipulos, centurias distributa, facilius in omnes imperium derivatur. Centuriae igitur 193. fuere [orig: fuêre]: At supra fidem alicni possit videri, cum pauci fuerint ditissimi, plures mediocris fortunae, plurimi autem tenuissimae, ac proinde horum ranta multitudo in plures centurias, quam ditissimorum illud modicum corpus dispesci potuerit, ditissimorum tamen plures ab Auctoribus, Livio inprimis ac Dionysio, quam ceterorum centurias recenseri. Verum Centuriae ditiorum ex multo minori civium numero constitere [orig: constitêre], quam illae hominum inferioris conditionis: tum ut in ferendis suffragiis de Republ. ditissimi reliquos superarent: tum ut tributorum onera maxime in eos inclinarentur: tum ut in illosdem militiae gerendae derivaretur onus; a quo sexta classis civium tenuissimae fortunae immunis erat. Erant autem Ditissimorum Centuriae, illis Equitum et Fabrum [orig: Fabrûm] additis, centum: unde adverstis illorum consensum nihil potuisse reliquas classes, utpote quarum Centuriae coniunctae non erant, nisi numero 93. facile liquet. Orborum viduarumque fortunas a Censu tum exelusas, nec earum nomine tributa tum exacta fuisse, ex Livio est manifestum. Cuius favoris beneficium nulli idoneae rationi inviti, existimat Boxhornius. Populus Roman. in 6. Classe,s pro diversitate opum, distributus, et classes singulae in centurias, quarum altae Iuniorum, aliae Seniorum, hoc [orig: hôc] modo [orig: modô]. I. Ditissimorum, Census Clssis C?. II. Ditiorum, Census LXXV?. III. Divitum, census L?. IV. Mediocrium, Census XX?. V. Modicorum, Census XI?. VI. Tenuissimorum, Census XI?. Centuriae Class. 80. Senior. 40. Iuntor. 40. quibus additae 18. Equitum et Fabrorum insuper duae. 20. Senior. 10. Iuniorum 10. 20. Senior. 10. Iuniorum 10. 20. Senior. 10. Iuniorum 10. His additae duae Tibicinum, Dionys. 30. Senior. 15. Iuniorum 15. 1. Haec immunis erat a militia et triburis, ad quae priorum classium centuriae tenebantur. Boxhornius Notis in Florum, c. 6. l. 1. Et quidem a Regibus primum, inde Consulibus Census actus est. Postquam vero totos annos feptendecim a Consulibus, negotiorum mole impeditis, nullus fuerat habitus Census: electi censores sunt circa An. Cond. Urb. 310. in quos pars haec Consularis muneris et alia quaedam officia transferrentur. In legendo vero inprimis Senatu censum sepectatum fuisse, declarat Seneca, Senatorum, inquiens, gradum census ascendere facit: quod an instituti fuerit antiqui, ambigit Plinius, cum ait, in Proaem. l. 14. Posterius laxitas mundi et rerum amplitudo damno fuit, postquam Senator censu legi coeptus, pessum iere [orig: iêre] vitae pretia, etc. Laudatus autem fuit census in Senatore, ne splendor aniplissimi ordinis rei familiaris angustiis obscuraretur. Coeterum ante Angustum, Censum Senatorium sestertium 800. mill. fuisse, eumque ab Augusto ampliatum, docent, Suetonius, c. 41. et Dio. Neque solum si quis Senatorium censum non haberet, Senator legi non poterat: sed si, posteaquam lectus esset, censum labefactasset [orig: labefactâsset], ordinem amittebat. Cicer. epist. ad Q. Valerium. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 7. c. 5. Neque vero opum solum, sed et fam iliarum, et iberorum et puerperiorum Census actus est, apud Romanos. Qui enim Pater factus esset, natum sibi puerum cum nomine apud Acta profiteri cogebatur; cuius et nomen tabulis publicis inserebatur. Iuvenalis, Sat. 9. v. 84.

Quae publica liberorum a)pografh\, apud Aetarii Praefectum, fiebat, uti alibi latius dicemus. Sed et transvectio equitum Census dicebatur: Cum enim a Censoribus equo [orig: equô] publico [orig: publicô] donarentur equites, horum qui strigosian aut male habitum equum in censu agendo duceret, multabatur eo [orig: eô], A. Gellius, l. 4. c. ult. quem morem desuetum, post longam intercapedinem, revocasse [orig: revocâsse] Augustum

Principen, testatur Suetonius in eo, c. 38. De Censuum Magistro, iisque qui Census agerent curam, vide aliquid infra, ubi de Frumentaris: uti de divisione civium, in Athenarum Republ. Census istidem ratione, a Solone, instituta [orig: institurâ], hic [orig: hîc] passim, in vocibus Athenae, Eques, Pentacosiomedimni, Therae etc. Addo solum, uti in dilectu, sic etiam in Censu publico, Valerios, salvios, Statorios, primo [orig: primô] loco [orig: locô], boni ominis causa [orig: causâ], eyocari apud Romanos consuevisse, quem morem G. Stewechius, Praefat. in Electa suae Arnobiana, l. 4. adnotavit.

CENSUS [2] Ecclesiae Romanae in provinciis quibus colligendis quotarmis mittebantur a Pontifice Diaconi, aut Subdiaconi vel Legati, ut ex Epiitolis Gregorii M. Nicolai I. Ep. 55. Innocentii III. l. 15. Ep. 166. 167. aliis, colligitur; conflabantur ex liberalitatibus Principum, qui centis praestationibus annuis regua et terras suas, atque adeo, ipsos subditos, iis Ecclesiae Romanae quotannis exsolvendis, nonnumquam sponte adstrinxerunt. Gregotius VII. l. 8. Ep. ult. Carolus Imperator --- in tribus locis annuatim colligebat mille et ducentas libras, ad servitium Aposiolica sedis, excepto [orig: exceptô] hoc [orig: hôc] quod unusquisque propria [orig: propriâ] devotione offerebat. Sic Census Ecclesiarum in Regno Sicilire et Campania et Maritima, memorantur in Bulla Ms. Nicolai IV. ann. 3. Sed et Census annui indicebantur, persolvendi Monasteriis et Ecclesiis, in signum protectionis ledis Roman. quae Iuris S. Petri dicuntur fuisse, apud Hug. Flaviniacensem, ex Epistola Gregorii VII. e qua patet, eiusmodi census in Gallia fuisse exactos, vide Car. du Fresne Glossar. et in voce Romascot. Apud eundem Census B. Olavi, qui et Votum B. Olavi, Suecis Sant-Olafs-Scatt, census erat, qui a Suecis ad S. Olavi Norvegorum Regis sepulchrum in Norvegia olim deferebatur; quemque Upsaliam ad eiusdem Altate ferri praecepit Nicolaus Alb. Archiepiscopus Upsaliensis. Dabaut autem de quolibet rustico unam ulnam telae vel eius valorem: de captura halecum --- de qualibet nave unun, manskut: de qualibet nave, quae vadit Stokolinis cum mercimonis, unum denarium Suecicum, etc. uti docet Charta eius A. C. 1314. descripta a Scheffero ad Chron. Archiepisc. Upsal. p. 251.

CENSUS [3] Magister, vide infra Magister: uti de numismate Census, voce Numisma.

CENTA Mauritaniae Tingitanae urbs mediterranea. Ptol. Hodie Benibahalud.

CENTALE oppidul. Pedemontii, recens munitum, ad amnem Maleam, prope Marchionatum Salutiarum, cuius etiam pars fuerat antea. Medium fere inter Cuneum et Savilianum.

CENTARETUS Galata quidam fuit, qui Antiocho [orig: Antiochô] Rege occiso [orig: occisô], equo [orig: equô] eius potitus, eum ovans conscendit; quod ille indigue ferens, praeceps in abrupta desiliit, unaque cum sessore exanimatus est. Plin. l. 8. c. 42. Cintaretum vocat Solinus, c. 45. Cum pr Aelio [orig: Aeliô] Antiochus Galatas subegisset, Cintareti nomine Ducis, qui in acie ceciderat, equum insiliit ovalurus, isque adeo sprevit lupatos ut de industria cernuatus, ruina [orig: ruinâ] pariter et se et equitem affligeret. Ubi cernuatum ait equum hunc: Cernuat autem vel cernuatur equns, qui pedibus prioribus deficientibus in faciem ruit. At equns Centareti non sim pliciter cernuatus est, et Antiochum domini interfectorem solo effudir, sed ore contumaci abreptus domitis frenis per abrupta praecipitem traxit, seque una exanimavit, ut clare Plinius ait. Nisi forre cernuari hoc [orig: hôc] loco [orig: locô] Solinus posuit pro, in praeccps se dare et per abrupta ruere capite prono [orig: pronô], ut faciunt petauristae: uti Recentiores hoc verbum passim usurpant. Salmas. ad Solin. p. 894. *kentoa/ratos2 idem Aeliano dictus est, etc.

CENTAURI [1] Thelsaliae populi secus Pelion montem habitantes, qui primi equos domare, et et iis pugnare coeperunt: quo [orig: quô] factum est, ut a vicinis populis primum conspecti, membra partim humana, partim equina habuisse crederentur. Vide Plin. l. 7. c. 56. De horum origine sic fabulantur Poetae. Ixionem scil. a Iove Deorum mensae adhibitum, Iunonis amore captum fuisse, eamque de stupro interpellasse [orig: interpellâsse]. Quod cum illa viro suo indicasset [orig: indicâsset], Iovem Ixioni Nubem subiecisse, in uxoris imaginem transformatam, eamque Ixionem pro Iunone compressisse, et ex ea Centauros generasse [orig: generâsse], qui inde Nubigenae dicti sunt. Cui fabulae ansam praebuisse videtur castellum nomine *nefe/lh, Centaurorum sedes, nefe/lh enim Latine nubem sonat. Hi cum in nuptiis Pirirhoi vino [orig: vinô] madentes sponsam rapere conarentur, a Theseo et Lapithis partim caesi, partim in fugam acti sunt. Iidem et Hippocentauri dicti sunt, quod equis insidentes boves oestris agitatas stimulis ad recta revocarent, est enim kentei=n stimulare, et pungere. Centaurorum vero [orig: verô], qui a Poetis maxime celebrantur, nomina sunt haec: Chiron, Eurytus, Amycus, Grynaeus, Rhoetus, Arneus, Lycidas, Medon, Pisenor, Caumas, Mermeros, Pholus, qui suscepisse Herculem hospitio [orig: hospitiô] dicitur. Lucanus, l. 6. v. 391.

Eos ab Hercule victos interfectosque ostendit Diodor. Siculus. Alii sic narrant: Cum Hercules a Pholo Centauro hospitio [orig: hospitiô] exciperetur, Centauri prius Amyraei, postea Leleges dicti, dolium vini oprimi defossum extulerunt, quod ea [orig: eâ] illis lege Bacchus dederat, ut cum Hercules illac transiret, illud effoderent: ipsi vero ebrii facti et ad rapivas conversi ad unum omnes caesi sunt. Vide Polyaenum, l. 1. Hercules, Com. 1. Alii non omnes caesos, quin ipsum bis cum centauris pugnasse [orig: pugnâsse] prodiderunt: Primo cum Hippodamia nupsit Pirithoo, deinde cum Eurytus ab Oenco hospitio [orig: hospitiô] exceptus, nihil Deos hospitales veritus, vim inferre Deianirae conatus est, quas fabulas Ovidius prorsus confundit. Palaephatus de Centauris: c. 1. *to\ me\n o)/noma enteu=qen e)/labon oi( *ke/ntauroi, o(/ti tou\s2 tau/rous2 kateke/ntoun. Eos autem in numero tw=n a)pi/stwn, h. e. Incredibilium haberi iubet: *ei)/tis2 pei/qetai, inquit, toiou=ton gi/nesqai qhri/on, a)duna/tois2 pepi/s2 euken, ou)/te ga\r h( fu/sis2 su/mfwnos2 i(/ppou kai\ a)ndro\s2, ou)/te h( trofh\o(/moia, ou)/te dia\ sto/matos2 kai\ fa/rui/gos2 a)nqrwpei/ou dunato\n i(/ppou trofh\n dielqei=n. Eadem Lucretii mens, l. 5. v. 876.

Sed neque Centauri fuerant, neque tempore in ullo
Esse queant duplici natura [orig: naturâ] et corpore bino [orig: binô],
Ex alienigenis membris compacta potestas.

Illic semiferos Ixionidas Centauros
Feta Pelethroniis Nubes effudit in antris.

Inde Semihomines dicti, Ovid. Met. l. 12. Fab. 6. v. 536. Visum a se allatum in melle Centaurum, ex Aegypto affirmat Plinius, l. 7. c. 3. ubi et Claudium Caesatem scripsisse prodit, Hippocentaurum in Thessalia natum eodem [orig: eôdem] die interiisse. Vide et Plut. in conv. 7. sap. D. quoque Hieronymus in vita Pauli, tradit, Antonium ad Paulum Eremitam pergentem, conspexisse, ut ipse loquitur, hominem equo mixtum, cui opinio Poetarum Hippocentauri nomen indiderit. Sed potest hoc spectrum fuisse; recte itaque subiungit Patrum ille doctiss. Verum haec utrum Diabolus ad terrendum simulaverit, an, ut solet, eremus, monstruosorum animalium ferax, istam quoque gignat bestiam, incertum habemus. Vide Hieronym. Magium, l. 1. Mescell. c. 10. ubi de Centauris prolixe disputat. Mythologi, fabula [orig: fabulâ] hac [orig: hâc], hominem corporearum illecebrarum violentia [orig: violentiâ] in ferinam naturam degenerantem, repraesentari volunt. Vide Psalm. 32. v. 9. Alex. Rossaeum, in Mystagogo Poet. etc. Nic. Lloydius. E marmore eorum simulachra, inter spectatissimorum Artificum opera fuere [orig: fuêre]. Phidias enim in scuto Minervae, Amazonum praelium caelavit intumescente ambitu parmae, eiusilem concava parte Deorum et gigantum dimicationem, in soleis vero Lapitharum et Centaurorum, etc. Plin. l. 36. c. 5. Sic inter Myronis monumenta, Asinius Pollio spectari voluit Centauros Nymphas gerentes, Ibid. Plura die Centauris, vide apud Caspar. Barthium, Notis ad Papinium Statium passim.

CENTAURI [2] Cyprii, in Bacchi copiis, quos cornutos passim describit Nonnus, Dionysiac. l. 5. v. 614. et l. 14. v. 193, et l. 32. v. 71. et natos fingit e Iovis semiae in terram sparso, tum cum Paphiae Veneris amore arderet, naves videntur fuisse e Cypro Insul. quam pro\s2 th\n nauphgi/an tw=n sto/lwn, ad navium et clssium fabricationem, valde commodam Strabo aliique testautur. Unde et, trabem Cypriam, pro quavis nave Horatius usurpat, l. 1. Od. 1. v. 13. Naves certe saepe Cenauros vocari, proprer Centaaros pro e)pish/mw| prorae appictos, constat ex Aeneidos, l. 5. et 10. uti thalamegon suam veneri hodieque Bucentaurum vocant. His affinguntur cornua, quia in nave sic vocantur antenuarum extremae partes. Idem Aen. l. 3. v. 549.

Ardua iam dudum demittite cornua, Rector
Clamat; et antennis totum subducite velum.

Iovis semen in terra sparsum, circa templum Veneris Paphiae, unde Centauri hi nati, glandes sunt, quae non minus ac quercus Iovi sacrae. Nempe ex glandibus natae sunc, circa Paphum et Papho ptoximum Acamantem, plurimae quercus, classium materies: Quam ob causam Geographus, l. 14. ibi describit u(/lhn pollh\n, plurimam silvam. Inde Sphagnos Cyprius Plin, l. 12. c. 23. qua [orig: quâ] voce notantur in quercu cani villi odore praestantes, etc. Sam. Bochartus, Hieroz. Part. poster. l. 6. c. 10.

CENTAURUS nomen navis sic dictae, quod Centauri habuerit insigne. Virg. Aen. l. 5. v. 122.

Ubi Servius ait subaudiri debere naris. Hinc adiectivum Centaureus. Horat. l. 1. Carm. Od. 18. v. 7.

At ne quis modici transiliat munera Liberi,
Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero
Debellata. --- --- --- ---

Hinc etiam Centaureum herbae genus, et pluralis numeri Centaurea. Virgil. Georg. l. 4. v. 270.

*prw/thn me\n *xei/rwnos2 e)palqe/a r(i/zan e(le/sqai
*kentau/rou *kroni/dao ferw/numon, h(/n pote *xei/rwn
*phli/w| e)n nifo/enti kixw\n e)fra/ssato deirh=|.
*th=s2 me\n a)marako/essa xuth\ peride/drome xai/th,
*)/anqea de\ xru/seia faei/netai, h)/ d' u(pe\r ai)/hs2
*(ri/za, kai\ ou) buqo/wsa *peleqro/nion na/pos2 i)/xei.

CENTENA in lege 3. Codicis Theodosiani de Cohortalibus et lege 7. eodem. Codicis de Agent. in rebus, dignitas Centenarii seu gradus in Schola Agentium in rebus, ad exemplum militiae armatae, proximus Principi agentium, apud Eund. In Decretione Chlotatii Regis alibique passim, Centena pars Comitatus est aut regionis, nam singuli Comitatus, Pagi seu Territoria, dividebantur olim in Vicarias, Vicaria in Centenas, Centena, in Decanias, in quibus minores Iudices erant Vicarii, Centenarii, Decani. Quod institutum ad latrones primum arcendos, auctore Chlotario [orig: Chlotariô], ex

Decret. modo dicta, valuisse, colligit Car. du Fresne. Auctor certe est B. Rhenanus Rerum Germanic. l. 2. hodieque proxime Heidelbergam apparere Centeaae vestigium in aliquot locis, et manere vocabulum. His Centenarii, ut dictum, praeerant, quibus ipsi praeerant Comites, qui in vitam eorum ac mores inquirebaut, L. Langob. ac interdum cum iis in rebus maioris momenti consultabant, ut est in Capitulis Caroli M. l. 2. c. 28. Belli tempore, Centenarii munus erat, centenae suae milites in aciem educere, LL. Wisigoth. l. 9. tit. 2. §. 3. Praesertim vero eeorum cura fuit, ut districtus a lattonibus, furibus aut praedonibus, purgarent, ex Capitulis Caroli C. tit. 11. p. 111. Denique in publicis Actis interdum nomen, peri nde ac Comites, subsignabant, vide Cat. du Fresne Glossar. et in voce Centenarius: inprimis vero Iac. Cuiacium ad l. 1. Cod. de exaction. Tribut.

CENTENARIA Forma, apud Lamprid. in Alexandro Sev. c. 39. formas binarias, ternarias et quaternarias et denarias etiam, atque emplius usque ad bilibres quoque et centenarias, quas Heliogabalus invenerat, resolvi pracepit: atque ex his formis materiae nomen inditum est. Nempe loco [orig: locô] centenariarum formarum, quas invenerat Heliogabalus et quae in usu versabantur, postquam iussu Alexandri resolutae sunt, nomen ipsum remansit, quod materiae nomen impositum est: Nam Centenarium, pro centum libris dici coepit: cum tamen minime reperiretur nomisma centenaria forma [orig: formâ] cusum; cuiusmodi formas inveverat Heliogabalus, quibus centenarti cuderentur, aurei nummi, quorum quiliber 100. aureorum vulgarium pondus haberet ac pretium. In posterum itaque Centenarium dici coeptum, quidquid 100. librarum ponderis esser. Sic Centenarium, de 100. libris frequenter usurpant Historici et Graeci praecipue sequioris aevi. Cod. de cursu publ. l. 12. Centenariorum auri fit mentio, quae hippocomi in sacculis ferebant: qua lege cavetur, ne 60. libras sella cum frenis, sexaginta itidem averta non transeat, exceptis auri Centenaris, quae necesse est ab hippocomis in solitis sacculis reportari. Ubi Basilic. u(pech|rh/sqw de\ ta\ tou= xrusou= kenthna/ria. Aurum scil. largitionale intelligitur, quod veredis imponebatur, et in sacculis hippocomi ferebant, si quando destinaretur ad comitarum Principis et sacris largitionibus inferendum porraretur. Quor autem auri publici Centenaria uni veredo imponerentur, conicit Salmasius ex l. 30. Cod. Theodos. qua [orig: quâ] sanxerunt valentiniavus, Valens et Gratianus A. A. A. ut nemo amplius redae, quam mille pondo, angaria, quam mille quingentae; veredo, quamtrecenta, auderet imponere: quae trecentorum pondo summa tria Centenaria efficit. Vide eum Not. ad Lamprid. loc. cit.

CENTENARIAE [1] Cenae, dictae olim, in quas ex lege non plus centussibus, praeter terra [orig: terrâ] nata, impendebatur, auctore Festo [orig: Festô]. Dictae sic sunt a lege Licinia, vide ibi.

CENTENARIAE [2] Rosae, apud Tertullian. de Coron. Milit. Uti nunc laurca et myrto et olea, et illustriore quaque fronde, et quod magis usu est, centenariis quoque rosis ex horto Midae lectism, etc. Rhenano illaesunt, quae centifoliae Plinio, l. 21. c. 4. et e(katonta/fulla r(oda Theophrasto. Sed centifoliam in coronas addi (praeterquam extremos velut ad cardines,) ut nec odore, nec specie probabilem, negat Plinius. Et Tertullianus, ex horto seu rosero Midae has rosas lectas fuisse ait. At in eo nullae centenariae seu centifoliae, solae feraginta foliorum provenerunt, et quidem coeteris omnibus odoratiotes, et pulchriores. Itaque Paschalius spontaneis legit d. l. sic enim vocabantur rosae Midae, Graecis au' to/mata r(o/da, vide Herodot. Mura 8. et Dracont, de oper. Ul. dier. Nec obstat, quod dici potest, Centenarium numerum esse symbolum castitatis, uti discimus ex hisce Hieronymi ad Laetam l. 2. Ep. 15. Sit in gremio aviae, quae repetat in nepte, quidquid praemisit in filia; quae longo [orig: longô] usu didicit nutrire, servare, docere virgines. In cuius coronam centenarii quottidie numeri castitas texitur. Nihil enim hic [orig: hîc] aliud vult Hieronymus, quad virginem hanc mereri centuplicem fructum castitatis suae, etc. Vide Car. Paschalium Coronar. l. 3. c. 7.

CENTENARII vide supra in Cemena, ac Centenarius et infra, in voce Missum.

CENTENARIUM pro Centenaria forma, de qua modo. In Chron. Casauriensi, l. 4. Instituit, ut pro unoquoque fratre desuncio fiat Centenarium (seu us) hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] ut a die obitus uniuscuiusque Fratris iustitia de pane et vino et coeteris cibis, cotidie in mensa Abbatis ponatur: Officium est centum missarum, apud Car. du Fresne Glossar. Apud eundem, Centenas evolvere, in Actis S. Caeciliae Virginis et Martyr. h. e. centenos fustium vel flagellorum ictus, inter supplicia Martyribus irrogata, etc. An Centenarit nota lunula fuerit Patriciorum, vide infra Lunulae.

CENTENARIUS belli et pacis minister, hic [orig: hîc] regiunculae Iudex, illic manipuli Praefectus: nec diversus olim, sed ex vicissitudine munus utrumque obiens. Apud Romanos centumvirales Iudices his aliquid simile habebant, sed Gothorum propria et Germavorum id inventum est, qui Comitum territoria per Centenas sive Centurias, (Tacito, in Germ. c. 6. pagos) dividebant, singulos singulis praeficientes, Centenarios inde et Centuriones appellatos, Francis Centones. Dicti Centuriones, quod centum praesint militibus, Isidor. Orig. l. 9. c. 3. Nominis ratio a numero emanavit, de numerato ramen non ubique convenit. Germani, avid e singulis pagis centum milites conscriberent, conscriptos Centenos vocabant et Centenarios: conscriptionis locum Centenam, Centuriam et Centuriatum (quod potius ad Centenariorum munus et sodalitium referendum est) praefectum, Centgravium, i. e. centenae praepositum. Gothi, Franci, Longobardi, melius hoc forte retinnerint, quam Anglo-Saxones, ut infra in Hundredus, quod idern illis est cum Centena et Centuria. Primo autem dictus est Centenarius, unusquisque ex eadem Cemena, demum Praefectus tantum, cuius classem partim et munus noveris ex Wisigothorum legibus, l. 2. Tit. 2. l. 26. Et l. 9. Tit. 2. l. 1. etc. apud Spelmaunum Glossar. Evocabat superlor quisque

inferiores, regebatque in militia iuxta castrensem disciplinam, in pago iuxta forensem. Nam et suo foro adornatus est Centenarius, sed inter iudices minores semper habitus. Prisca eius iurisdictio liquet e Capitular. Caroli et Ludovici Imperator. l. 4. c. 26. et e lege Caroli M. tam in Longobard. l. 2. Tit. 52. l. 3. quam Capitular. l. 3. c. 79. exhibita [orig: exhibitâ]. Celebravit autem apud Germanos Centenarius generalia placita ter in anno: ordinaria, vel a septem in septem noctes: vel quando pax in provincia melior, post 14. noctes. Apud Anglos bis in anno, nempe circa festum S. Michaelis et Annuntiationis beatae Virginis, generalia perficiuntur placita, Angl. Hundred Courts, ordinaria a 3. septimanis in tres. Praeterea apud hos Centenarii dicuntur liberi Possessores seu Tenentes, qui in Centena degunt, Angl. the Freeholders, et sunt hi ipsi in Centenae curia Iudices (Centumviralia Romanorum iudicia imitati) quos et Tacitus, loc. cit. Centenos Comites vocat, qui addit, illos nisi armatos non agere, quod etiam Anglorum Centenarits olim religiose observatum. Plura vide apud supra memoratum Spelmannum, it. Cl. Ottonem ICtum, Notis ad B. Rhenanum Rer. Germ. l. 2. p. 271. et in voce Hundredus: de Centgravio autem Munster. Cosmogr. l. 3. c. 20. etc.

CENTENIONALTS Nummus, seu Centenio, l. 1. et 2. Cod. Theodos. Si quis pecun. consi. Causaubono, salmasio, aliis, idem est cum Centenario aureo, sic dicto ab Heliogabalo, quod centum aureos sive solidos, h. e. libras auri duas, excurrentibus 4. aureis, confioeret, quo de supra. Iac. vero Gotthofredo, minutula fuit pecunia, ut loquitur Valerianus Ep. ad Aurelianum, sic dictus, ut binio, qui di/noumma redditur in Glossar. Latino-Graeco, confecitque eius sententia [orig: sententiâ] centum aereos seu stipes. Utut sit, Maiorinas seu maiores, et Centenionales communes, vetitos ostendit Lex 1. quae est Constantii: altera, quae est Honorii et Arcadii, Centenionalem tantum nummum, in conversatione publica, tractari praecipit, Maioris pecuniae figuratione submota [orig: submotâ], apud Cat. du frelne, in Dissertat. de inferioris aevi Numism.

CENTESIMA usurarum apud Romamos dicta est quod mense quovis [orig: quôvis] pars assis centesima, seu unus in centum, decem in mille, pro usu pec umiae alienae merces praestaretur. Hanc, cum ad publicorum vectigalium modum concepissent nomen fructus pecuniae privatae, statuerunt velut fontem et caput, unde omnia, quibus tot commodorum pecuniae foeneraticiae minora genera intelligerentur, vocabula, veluri rivuli, emanarent: et quod viderent, eam annuas huiusmodi partes duodecim, qui numerus unciarum assis est, parere, iusserunt illam ad inferiora sese habere, tamquam assem, in quem omne solidum partiebuntut; ut, quod usurae nomine promissum distaret tantum a centesima, quantum unciae, sextantes, quadrantes, etc. ab asse, id his partibus assis vocitaretur: ad superiora, tamquam assem unum ad plures: sic pro dupondio binae Centesimae, pro tressis ternae, ac deinceps: omnia ex co, quod menstruum redibat. Acquirere autem Centesimae nomen coepere [orig: coepêre], non in siguato demum, sed etiam in gravi aere, contra quam sensit Salmasius, atque in argento etiam dein tenuere [orig: tenuêre]. Vide Gronovium de Pec. vet. l;. 3. c. 13. male confunduntur Centesimae, ita enim frequentius Romani loqunti sunt, cum foenore unciario: Centesimae namque sunt, cum centesirna pars sortis; unciae, cum duoducima pars centesimae; semunciae, cum eius vicesima quarta pars; trientes, eum terria, semisses cum dimidia; besses cum duae tertiae usurarum nomine singulis mensibus debentur: hoc est, in centenos annui vel duodecim, vel unus, vel dimidiatus, vel quatuor, vel sex, vel octo nummi, etc. Ab hac Centesima Latinor. Graecorum *)ekatosth\, cuius apud illos solum Historicos, qui sub Romano Imperio scripserunt, mentio fit, orta est. Non enim ad eum foenoris modum venere [orig: venêre] Romani illo [orig: illô] demum tempore, quo [orig: quô] negotiatores Romani generis et publicani in Graecia Asiaque foenus exercentes appellatione *(ekatostw=n in illis locis magis pervulgata [orig: pervulgatâ] libentius eam rem exprimere soliti sunt, ut quibusdam videtur: Sed ipsi nomen Centesimae Graeciae Asiaeque incognitum, primi eo intulere [orig: intulêre]. Cerre de unciario foenore lex perlata est an. Urb. Cond. 396. C. Moaroio [orig: Moaroiô] Rurilo [orig: Rurilô], Cn Manlio [orig: Manliô] iterum Consulib. 100. propemodum annis, antequam bello [orig: bellô] Punico [orig: Punicô] primo in Siciliam transcenderunt. At quomodo unicarium foenus potuit appellari, si ignorabatur Centesima? Imo non dubitat retro laudatus Gronovius, ante sacrum Montem Meneniumque Agrippam sanguinolentas Centesimas tenuiores agris paternis arque avitis exuisse: Hinc bonorum virorum ingratiis, praevalente plebis potentia [orig: potentiâ], leges de unciario et femiunciario foenore rogatae sunt. De foeneratorum artibus, qui cum centesimas tantum haberent in syngrapha, quaternis centesimis foenerari solebant, vide eundem, p. 474. et seqq. aliquid etiam infra, voce Siliquaticum.

CENTESIMATIO militum Opilio Macrino instituta legitur, apud Iul. Capitolin. c. 12. Milites saepius decumavit, aliquando etiam centesimavit: quod verbum proprium ipsius est, quum se clementem diceret, quando eos centesimaret, qui digni essent decimatione, vel vicesimatione.

CENTO cum cilicio, confunditur Servio ad haec Virgiliana, l. 3. Georg. v. 312.

--- -- --- -- Setasque comantes
Castrorum in morem et miseris velamina nautis.

Ait enim, quia de ciliciis poliuntur loricae et teguntur tabulaeta turrium, ne iactis facibus ignis possit adhaerere. At cilicia de pilis caprarum fiebant, centones vero ex lana coactili. Nec ciliciis, sed centonibus, tegebantur tabulata turrium et puppium turres, ut igni resisterent. Ita namque Plin. l. 8. c. 48. Lanae et per se coacte vestem faciunt, et si addatur acetum, etam ferro resistunt, imo etiam ignibus. Cilicia vero laxe suspensa obtendebantur, ad telorum

iactum. Certe aperte Sisenna Ciliciorum et Centonum usum separat, apud Nonium: Puppes aceto [orig: acetô] madefactis centonibus integuntur, quos supra perpetua classi suspensa cilicia obtendimtur, ex Histor. eius l. 4. Nempe Centones firmitate, Cilicia laxitare sua [orig: suâ], adversum rela valebant, etc. Ex istiusmodi porro Cemonibus tunieas et tegmenta sibi parabant milites, ad tela vitanda, quos pilhtou\s2 qw/rakas2 dixere [orig: dixêre] Veteres, qwrakona/ktous2 recentiores Graeci, Salmas. ad Solin. p. 486. Alia vocis notio apud citerioris aevi Scriptores est. In Poesi Centones, haud absimiles parodiis sunt. Deducitur enim sensus alius a sensu pristino versuum, hoc [orig: hôc] parodiam refert, quorum versuum membra hinc inde collecta quum assuantur, rhapsodiae nomen repraesentavit, atque idcirco centones appellati sunt, a centonibus quibus fiunt stragula. Tale apud Ausonium Poema valde ingeniosum et lepidum, ex frustis Virgilianis coagmentatum. Tale etiam Probae Poetriae Christianae, Iul. Caes. Scaliger, Poetices l. 1. c. 43. etc. Nec omittendum, quod Centones et Saga servis tribuit Columella, etc. Nomen quod attinet, quibusdam est a voce centum, quod ex variis panniculis et diversis etiam coloribus consarcinata vestis sit. Eustathio vero a Graeco kente/w, pungo. Proprie certe Cento, quod multiplicibus punctionibus suitur, etc.

CENTONARII in Cod. Theodos. tit. de Centonariis et Dendrophoris, ubi in l. 1. Constantinus statuit, ut, in quibuseumque oppidis Dendrophori fuerint, Centonariorum atque Fabrorum corporibus adnectantur: quoniam haec corpora frequentia [orig: frequentiâ] hominum multiplicari oportet: qui sint, in liquido non est. Nam fuisse eos, qui Centones conficiebant, dici vix potest; quid enim commune tales Arrifices habent cum Fabris Tignariis et Ferrariis, Dendrophoris item, quibus fere semper adiunguntur, in veterib. Inscr. apud Gruterum. Nisi ut essent, qui in castris tabernacula conficerent. Eosdem praefectos cum praefatis Artificibus habuisse, ex eodem Grutero constat 36. 11. 45. 8. eosdem Patronos 427. 1. eosdem denique Magistros Quinquennales, 261. 4. Mentio eorum quoque, l. 162. Cod. Theodos. de Decurion. apud Car. du Fresne in Glossar. Vide quoque Iac. Gothofredum ad Il. citt. Spalati hanc Inscr. notavit Sponius, Centovariorum memoriam servantem: AUR. QUINTIANUS DEC. COLL. FAB. ET CENT. QUI VIXIT. ANN. P. M. LI. MENS. V. D. --- VIVUS SIBI POSUIT ET AUR. IAENUARIAE CONIUGI SUAE COT. SI QUIS AEAM ARCAM POST MOR TEM EORUM APERIRE VO LUERIT INFER. DECURIAE MEAE. X. XXV. Vide eum Itiner. Part. 3. p. 81.

Impulit et dubios Phryxaei velleris ardor
Centoras, et diros magico [orig: magicô] terrore Choatras.

CENTRITES fluvius, qui Armeniam a Carduchis dividit, Xenoph. inter Mediam et Armeniam eurn fluere scribit Diodorus.

CENTRONES [1] populi Galliae Narbonens. versus Alpes Graias, ut hodie dicuntur, in Sabaudia. Hos, cum Garocellis et Caturigibus exercitum suum itinere prohibere conatos, complurimis praeliis pulsos a se esse scribit, Caesar Comm. l. 1. c. 10. Etiam Straboni noti sunt, supra Salassos, in verticibus monrium, Plinio item, l. 3. c. 19. et l. 11. c. 42. Illorum regio et urbs Taranrasia, vulgo Le pays de Tarentaise, testibus Marliano [orig: Marlianô] et Tschudo [correction of the transcriber; in the print Tscudô] ubi Centronum pagus vulgo Centron vel Sentron, inter Augustam Praetoriam, 12. et Genevam 14. leuc. visitur. Ferrar. A foro Claudii Aximani petenti ad dextram procul a via visendum se praebet. Quidam tamen Bergintrum Sentron esse putant, quod a Tarautasia 18. mill. pass. abest. Eorum urbes apud Claudium Ptolemaum Arima, hodie vicus magnus Esma vel Aime dictus, 4. leuc. a Foro Claudii et primaria Forum claudii, Moustier en Tarentaise, urbs Archiepiscopalis ad Isaram fluv. qui illam dividit interfluitque: a Claudio regionis praefecto, qui ibi ius dixit, appellata: postea tamem Darantasiae nomen assumpsit, seu Tarantasiae, quod non urbi modo, sed etiam toti tractui Alpino centronum est attributum. Habet haec urbs Metropolis sedes sub se duas, Sedunensem ac Augustanam, et plerisque a veteri aliquo monasterio Monasterium vocatur; unde Motier [orig: Môtier], Monstier vel Moustiers dicitur: Olim vero ipsa Viennensi sedi fuerat subiecta. Hinc Centronicae Alpes: Caseus apud Centrones Vatusicus, a Vatusia vel Vatusio, hodie locoignoto, olim nobilis. Vide Hadr. vales. Notit. Gall.

CENTRONES [2] Belgii populi olim sub Nerviorum imperio, Caes. l. 5. Bell. Gall. c. 10. quorum oppid. S. Truyen vel Truyden, teste Henr. Leodio [orig: Leodiô], a Tungris 3. leuc. a Leodio. 6. in Occrsum in medio inter illud, et Lovanium. regio nunc Hasbania Latine nominatur, vulgo Haspengaw. Becanus vero Cortryck vocat Flandriae oppid. ad Scaldim. Baudrando in Morinis sunt, ubi nunc Corteriacum, urbs Flandriae, ad Lisam fluv. cum arce permunita, sub Gallis, ab A. C. 1657. inter Aldenardum et Ipras.

CENTRUM Graecls ke/ntron, in omni materic nodosa durities iis est, quae ictus respuie ac ferro [orig: ferrô] findi frangique negae: cuiusmodi ke/ntra in lapidibus, in lignis, in ferro, reperiri Auctores

confirrnant. Plin. l. 16. c. 39. ubi de arboribus caedendis: Publicum omnium vitium vocant spiras, ubi convolvere [orig: convolvêre] se venae atque nodi. Inveniuntur in quibusdam, sicut in marmore Centra, i. e. duritia clavo similis, inimica serris. Sane et ke/ntron Graece clavus est, unde legas alicubi ke/ntra e)lefa/ntina, clavos eboreos. Sed et in gemmis ac lapidibus preriosis ea centra, quae scalpturae resistunt; duriora videl. quaedam atque opaciora corpuscula in pellucido lapillo: quae proin inter gemmarum viria idem Plinius recenset passim. In crystallo similiter: Plinius de crystallinis, l. 27. c. 2. Infestantur plurimis vitiis, scabro [orig: scabrô] ferrumine, maculosa [orig: maculosâ] nube, occulta [orig: occultâ] aliqua [orig: aliquâ] vomica [orig: vomicâ], praeduro [orig: praedurô] fragilique centro [orig: centrô], item sale appellato [orig: appellatô]. In auri merallis inprimis, lapis, qui auri vena [orig: venâ] micat, huiusmodi ke/ntra habet, micas scil. auri. purissimi, quae comminui frangique non possunt, nec cum reliquo puvere coquuntur: a)da/manta Graeci dixere [orig: dixêre], uti vidimus supra, in voce Auri adamas, item Auri nodus. Plura vero hanc in rem vide apud Salmas. ad Solin. p. 1074. et 1075. Omissis aliis vocis notionibus, saltem hoc addam, ke/ntra, de cardinibus Mundi, ut vocant, iisdem dici. Unde *)anatoliko\n ke/ntron, dutiko\n ke/ntron, arktiko\n ke/ntron, meshmbrino\n ke/ntron. Dionysius, o( me\n ou)+n a)phliw/ths2 a)po\ a)natolikou= ke/ntrou fe/retai, Apeliotes, qui ab Orientali cardine fertur. Qua [orig: Quâ] significatione Centri compendiaria nota, apud veteres Mathematicos, fuit *k). etc. Vide eundem p. 1249. et 1250. Inde *ke/ntrwn, quo nomine quinam appellati Graecis olim, vide supra in voce Cavitones et infra Stimulus.

CENTULUM vicus pagi Pontivi, cum monasterio, a conditore eius ac primo Abbate S. Richario, qui sub Dagoberto maiore floruit, S. Riquier dicto. Idem Richarius in silvam Crisciacensem secessit, ibique obiit, ubi coenobium Foresticella Forestmoustier, a Centulo 10. mill. pass. distans. Distat autem Centulum ab Abbatisvilla, capite pagi Pontivi in Ambiavis 2. leuc. ad Ortum, estque ad Scarduonem amniculum, la riviere aux Cardons, qui in Suminum evolvitur contra Abbatiscellam, positum. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CENTUM oppid. Ducatus Ferrariensis sat cultum, alias munitum, in confinio ditionis Mutinensis, 18. milliar. a Bononia, Mirandulam versus, prope Rhevum amnem, sub Pontifice.

CENTUM-CELLAE Tusciae urbs: Civita Vechia hodie. Oppid. Hetruriae in ora littorali maris Tirrheni, Dioecesis Viterbiensis, recens munitum, cum portu tantisper capaci et castro. 6. milliar. a Castro novo in Occasum, 9. a Cornveto in Austrum, 4. a Roma in Occasum in planitie. Baudrand. Traiano Imperatori originem debet. Plin. Iun. l. 6. Ep. 31. Evocatus in consilium a Caesare nostro ad Centum cellas longe maximam cepi voluptatem. Vide quae sequuntur. Graecis auctoribus Procopio, et Agathiae, more eius temporis, eliso [orig: elisô] m *kentouke/llai. Ptolemaeo o( *traiano\slimh\n, i. e. Traiani portus dicitur; quem Rutilius pulchre describit his versibus, 237. 238. s.

Ad Centumcellas forti defleximus austro [orig: austrô].
Tranquilla puppes in statione sedent.
Molibus aequoreum concluditur Amphitheatrum,
Angustosque aditus insula facta tegit.
Attollit geminas turres, bisidoque [orig: bisidôque] meatu
Faucibus arctatis pandit utrumque latus.
Nec posuisse satis laxo [orig: laxô] navalia portu,
Ne vaga vel tutas ventilet aura rates:
Interior medias sinus invitatus in aedes
Instabilem fixis aera nescit aquis.

Aedes intelligit, quas Graeci newsoi/kous2 vocant: *new/soikoi autem Suidae sunt oi)kh/mata para\ th=| qala/ssh oi)kodomou/mena ei)s2 u(podoxh\n new=n o(/ti mh\ qalatteu/oien, nempe quibus subducebantur in stationem naves, Latini cellas dicunt, unde portui nomen. Huc Cornelius, Episcopus Romanus relegatus est, Galli persecutione durante etc. Vide Leandr. Albertum, cui Ferrolla aut Forcella dicitur, Collenutium, etc.

CENTUM-NUCES Sugerio Centinodium, Cennois aut Sanois, Parisiorum vicus. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

CENTUMVIRI apud Romanos, Iudices erant, e singulis Tribubus, quarum 35. fuere [orig: fuêre], terni delecti, et Centumviri dicti, numero [orig: numerô], licet quinque supra centum essent. De quibus illi controversiis iudicaverint, docet Cicero, de Orat. l. 1. his verbis: Iactare se in causis Centumviralibus, in quibus usucapianum, tutelarum, gentilitatum, agnationum, alluvionum, circumluvionum, nexorum, mancipiorum, parietum, luminum, stillicidiorum, testamentorum ruptorum aut ratorum, coeterarumque rerum innumerabilium iura versentur, etc. Postea autem multum eorum iurildictio crevit, ut apud Fab. Quinril. l. 4. c. 1. et l. 5. c. 2. videre est: atque numerus ad 180. auctus, manente tamen semper Centum virorum nomine, Plin. Iun. l. 1. Ep. 5. et 18. l. 9. Ep. 23. De causis iuris etiam gravissimis et obscurissimis iudicasse [orig: iudicâsse] a Tacito, in Dial. de Orat. et Seneca, de Benef. l. 3. dicuntur. Apud Tullium saepe Recuperatores ac Iudices hastae appellari cos deprehendimus, iudiciumque illorum Hastam Centumviralem; ob hastam in loco, ubi iudicia haec vigebant, in signum auctoritatis erectam. In Basilicis autem iudicia exercuere [orig: exercuêre], in 4. consilia divisi, vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 7. c. 30. etc. De illis Statius, l. 4. Sylv. 4. ad Victorium Marcellum, v. 41.

--- --- --- --- nec iam tibi turba reorum
Vestibulo, querulique rogant exire clientes,
Cessat centeni moderatrix Iudrcis hasta.

--- --- --- --- docto nec enim sine Numine tantus
Ausoniae decora ampla togae, centumque dedisti
Iudicium mentemque viris.

Urbi. Rutilius enim hic Praefectus urbi fuerat, etc. Plura apud Ph. berterium, Pithanon. l. 1. c. 8. Iac. Cniacium, Observation. l. 3. c. 23. Quae Lipsio tribuuntur ad Suetonium Vespasiano, c. 10. de Hasta vero, suo [orig: suô] loco [orig: locô], ut et apud Ludovicum caelium Commentar. Antiqq. Lectionum. Vide quoque infra lit. H. ub. de compositis ex Graeco *)ekato\n.

CENTUNCULUS Herba, Graecis gnafa/llion, quod eius foliis caudidis et mollibus pro tomento culcitrarum uterentur, sic dicta. *gna/falla enim dicebantur iisdem purgamenta lanae, quae, dum vestes iam textae purgabantur et depectebantur, spinis adhaerebant pectinis knafikou=, seu fullonii. Unde Plinium, id Galliarum demum invento [orig: inventô] proditum esse, retrimentis huiusmodi et purgamentis lanae culcitras farciri, scribentem, notat Salmasius, cum Graecis nominibus ex antique vocentur tomenta gna/falla hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] inculcta, vide eum d. l. p. 398. Alias de Centunculo sic Plin. l. 24. c. 15. Nunc subtexemus herbas, mirabiles quidem, sed minus claras --- Itali Centunculum vocant rostratis foliis, ad similitudinem capitis penularum iacentem in arvis? Graeci autem clematidem, etc. Ad quem locum vide Notas Dalechampii.

CENTURIA proprie centenos homines continet, aliquando pauciores pluresque, cum vocis appellatio abusive sumitur. Earum in republ. Romana primus auctor Servius Tullius fuit, qui acto [orig: actô] censu, populum Romanum in 6. classes, et in 193. Centurias divisit: rota [orig: rotâ] classe sexta [orig: sextâ], quae tenuissimorum erat civium, pro unica reputata [orig: reputatâ], cum contra in ditissimorum classe 100. Centuria numetarentur. Vide supra in voce Census. Hae itaque classes et Centuriae, licet initio [orig: initiô] cum Tribubus et Curiis nihil habuerint commune, ut ex Livio et Dionysio patet post expletum tamen tribuum 35. numerum, carum quodammodo partes esse coepere [orig: coepêre], ut ex Livio colligit Sigonius de antique iure civ. Rom. l. 1. c. 4. Hinc Centuriata Comitia, eodem [orig: eôdem] Servio [orig: Serviô] Tullio [orig: Tulliô] auctore, quibus populus per classium centurias divisus suffragium ferebat, dicta sunt: in quibus Magistratus legi, ferri leges et bellum indici moris erat: quibus, post Rem publ. in libertatem asiertam, accessit, quod ibidem iudicia peracta. Creabantur autem his Comitiis Magistratus maiores, Consules, Praetores, atque Censores: Proconsules etiam interdum, et Reges sacrorum: item Tribuni militares Consulari potestate et Decemviri legibus scribendis. Leges. quae his Comitiis fetebantur, Centuriatae dictae et propie Leges, a Magistratibus maioribus auctoritare Senatus, de re quapiam maioris momenti, rogabantur. Tales erant leges Valerii Publicolae de provocatione, apud Valerium M. l. 4. c. 1. ex. 1. Lex de revocatione Ciceronis ab exilio, Cicer. Orat. post reditum in Sen. et l. 1. epist. ad samil. etc. Iudiciorum his Comitiis exercendorum unica fuit causa, nempe Perduelio: Unde legibus XII. Tabb. sancitum esse videmus, Ne de capite civis, nisi Comitiis Centuriatis iudic aretur, apud Cicer. de Sestio: Et docet Val. Max. l. 6. c. 5. ex. 3. P. Rutilium Tribun, Plebis Tiberio [orig: Tiberiô] Graccbo [orig: Graccbô] et C. Claudio [orig: Claudiô] Censoribus, cum ob nimis severe gestam censuram maiorem partem civitatis exasperassent [orig: exasperâssent], diem perduellionis ad populum dixisse: quo in iudicio primae Classis permultae centuriae Claudium aperte danmarint [orig: danmârint], etc. Idem clarum est ex Livio de iudicio M. Manlii Capitolini loquente l. 6. etc. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 6. c. 8. 9. et seqq. Porro Centuria praerogativa dicebatur, cui sortitione facta [orig: factâ] primus locus obtigit suffragium ferendi: Cuius tanta apud Romanos fuit auctoritas, ut, quem illa Consolem nominasset [orig: nominâsset], talis haberetur, Turnebus, Adversar. l. 5. c. 23. In re militari Centuria erat una ex minoribus legionis parribus, in quas ut et manipulos pedestres copiae erant divisae. De his Vatro: Centuriae, inquit, quae sub uno Centurione sunt: quorum centenarius iustus numerus. Dividebantur in contubernia, ita ut decem militibus, sub uno papilione degentibus, unus quasi praeesset Decanus, qui Caput contubernit nominabatur: Habuit autem Legio Centurias 60. Qui primae Triariorium centuriae, quae Primum pilum vocabatur, praeerat, Primo-pilus, item Primus Centurio dictus est, habuitque curam Aquilae: secundae Secundipilus, etc. Vide Lipsium de mil. Rom. l. 2. dial. 1. Rosin. Antiqq. Rom. l. 10. c. 5. etc. Apud Agrimensores Centuria, communiter 200. iugerum spatium denotat; limitesque centurias includebant, et centuriae per actus dividebantur. Ponebantur autem in singulas centurias lapides terminales, qui invicem distabaut ped. 11. cccc. si centuriae 200. tantum iugeris constarent. In singulos porro actus pali defigebantur, qui distabant a se pedes 120. quae unius actus longitudo est. Et quidem primus qui centuriam includebat limes, Actuarias appellatus est, eratque a Decumano vel Kardine maximo secundus. Decumanus vero et Kardo maximi, primi quidem ducebantur, sed stellam efficiebant, nec cludebant centurias. Hinc Ager Centuriatus, apud veterem Agrimensorem, qui quadratis centuriis divisus: Centuriae autem quadratae praecise ducentena iugera habebant. Ei oppositus Ager scamnatus, qui in centuriis singulis habebat iugera ducenta quadragena, et per latitudinem habebat actus 20. per longitudinem actus 24. Scamnum enim id erat, quod latius fuit quam longius: ut contra Striga, quae longior, quam latior, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 679. et seqq. At Centuriatores, sunt dicti Ecclesiasticae Historiae compilatores, contra quos Baronius scripsit, de quibus alibi.

CENTURIATUS Mulus, apud Vopisc. in Aureliano, c. 7. Equum sagmarium suum defricet -- Mulum centuriatum comiter curet: mulus est centuriae inserviens. Soluta [orig: Solutâ] enim veteris militiae disciplina [orig: disciplinâ], coepere [orig: coepêre] apud Romanos singulis centuriis muli deputari, ad sarcinas vehendas, qui hinc centuriati dicti sunt. Hadr. Turnebus apud Casaubon. Notis. in h. l.

CENTURINI Christiani de cintura a cingulo lato, quod portabaut, dicti sunt Christiani in Aegypto degentes, apud Sanutum, l. 2. part. 2. c. 8. A. C. 1230. CENTURINUM castrum Corsicae insul. Ptol. Centuri Pineto. cui adiacet ab Occasu insul. Centurina. 18. milliar. ab arce S. Florentii. 20. a [orig: â] Bastia in Boream.