CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CHATRAMITIS regio iuxta mare rubrum. Strabo, l. 15. *xatrami\s2 Dionysio dicitur. Incolae Artemidoro Atramotitae. Chatramotitae Stephano. Chatramotae Uranio. Chatrimmitae et Chatrimmititae Ptolemaeo. Nec ab his divetsi Atranutae, vel Adramtitae, quamvis distinguunt Uranius, Plin. l. 6. c. 28. ac Ptolemaeus. Chatramitis autem Hebraice est Hatzermaveth, sive Hadramauth, et est Arabiae regio myrrhifera, et thurifera apud Ptol. a Climace monte pertingeus usque ad Sachalita. Porro Hebraeis ad verbum sonat atrium mortis, ut et Arabibus regionem mortis. Rationem nominis innuit Arrianus, in Periplo maris Erythraei, his verbis: *metaxeiri/zetai, de\ o( libanos2 u(po\ dou/lwn basilikw=n, kai\ tw=n e)pi\ timwri/a pemwsme/enwn: *)epi/nosoi de\ deinw=s2 oi( to/poi, kai\ toi=s2 me\n parapleu/ousi loimikoi\, toi=s2 de\ e)rgazome/nois2 pa/ntote qanatw/deis2. Haec Bochartus, qui et aliam Etymologiam profert de serpentibus ibidem letiferis, quem, sis, consule Phaleg. p. 116.

CHATTENIA regio Gerrhaeorum, aspera alioqui, sed vicis, et turribus instructa, prope mare Rubrum; Cives Chatteni.

CHATUS nomen minoris monerae aureae, in Gallia olim, Roberto Cenali de Ponder. et Mensur. Maille au chat, 13. ceratiorum. Vide supra in voce Chapotenses.

CHAUBI German. populi ad Oceanum spectantes. Strabo, l. 7. apud Tacit. legitur Aviones, in Germ. c. 40. Forte rectius Chaivones, seu Chaibones. Illustravere [orig: Illustravêre] hos populos postea Maximini et Diocletiani victoriae, Mamertinus Genethliaco [orig: Genethliacô]. Apud eundem alia [orig: aliâ] oratione legitur, Itidem heic gens Chaibonum Erulorumque deleta. Vulgo Cavionum.

CHAUCI Plinio, et Tacio, l. 1. Annal. c. 38. Cauchi, vel Cauci, Ptolemaeo, et Straboni, Germaniae populi. In maiores et minores dividuntur. Minores sunt Frisii Groeningenses; Maiores Luneburgenses, et Bremenses, ad Hamburgum usque. Hos Chaycos Poetice appellavit Claudianus, l. 1. de laudibus Stiliconis, v. 225.

CHAUM Argiae mons. Pausan. l. 5. Et castellum in Taurica Chersonneso. Strabo.

CHAUNARIA extrema Libyae interioris urbs. Ptol. Cabodenen Castaldo. Promontorium etiam ad mare Atlanticum, Capo di Non Maffaeo, et Marianae.

CHAUNDULERUS vel CANDELARIUS Iohannes Anglus, aliquot operum historicorum auctor, saeculo [orig: saeculô] 15. Vide Voss. de Hist. Lat. l. 3. c. 9. p. 633. 634.

CHAUON Graece ta\ *xau/ona, Mediae regio, populi Chavones, Graece *xanones2, regio *xauwni=tis2, Steph.

CHAURUS seu CHORUS ventus inter Favonium et Septentrioem Vitruvio, l. 1. c. 6. cui Plinius suffragatur, l. 18. c. 34 Hinc Gratius in Cynegetico, v. 296.

Ab Occidente nempe hic ventus, sed a parte Septentrionis; ideo frigidus. Virg. Georg. l. 3. v. 278.

Graecis *)arge/sths2, Calabris Iapyx, alias Corus. Sed melius cum aspiratione; origo nominis ex Graeco xwro\w2, quod idem ac xwri/ths2 vel e)gxw/rios2, indigena; sicut dhmo\s2 idem ac dhmo/ths2. An a verbo xwrei=ns2 quod cum impetu et violentia eat, quemadmodum foro\s2 a)/nemos, a)po\ tou= forei=n, quem ferentem ventum Latini appellant. Seneca, l. 5. Natur. Quaest. c. 16. Chauri violenta vis est et in unam partem rapax. Certe Thucydides tou\s2 ento/nws2 kai\ e)rgh=| xwrou=ntas2 vocat, qui in praelio incipiundo cum impetu proruunt et clamore, quibus opponit tou\s2 meta r(uqmou= bai/nontas2, qui sedato [orig: sedatô] et clementi gradu eunt in hostem. Sunt tamen qui et a Chonibus, gente Oenotrica, quorum regionem dictam *xw/nhn postea tenuere [orig: tenuêre] Lucani, ventum appellatum velint; Sic enim eum ex ea parte flantem Thurii aut Tarentini *xw=non, inde Latini Chorum et Chaurum, dixisse poterunt: Sed illud alterum verum est. Salmas. ad Solin. p. 1260. Vide quoque in vocibus Argestes, Chorus, Iapyx.

CHAUS quibusdam dictus est, quem Chamam Albertus et alio [orig: aliô] nomine Rufinum (unde hodie Raphium et Ruphium Galli dicunt) appellatum ait: Lupus scil. cervarius, de quo animali sic Plin. l. 8. c. 22. extr. Sunt in eo (luporum) genere, qui Cervarii vocantur, qualem e Gallia (ubi plurimi sunt) in Pompeii Magni harena spectatuns diximus. Huic quamvis in fame mandenti, si respexit, oblivionem cibi subrepere aiunt, digressumque quaerere alium. Male cum thoe [orig: thoë] viros eruditos, apud Aristotelem; cum lynce mare, Scaligerum, confundere, ait Salmas. ad Solin. p. 390.

CHAXUMUM Urbs Abyssiniae, in regno Tigre inter. Insul. Meroen et mare Erythraeum, estque ex praecipuis totius tractus. A multis creditur Auxuma antiquorum. Vide Isaac. Voss.

CHAZARIA cum Media, recuperata a Basilio Imperatore A. C. 1015. pulsis Saracenis. Zonar. tom. 3.

CHAZBI ubi geminos Iudae filios Thamar edidit: ostendebatur autem tempore Hieronymi locus desettus iuxta Odollam in finibus Eleutheropoleos, in tribu Iuda. Hieronym. in loc. Hebr.

CHAZENE Satrapia iuxta Euphratem Mesopotamiae, Stephanus ex Ariani Parthicon [orig: Parthicôn] l. 13.

CHAZINZARII Haeretici Armeniae, Staurolatrae, nam Chazus crucem notat. Nestorii sectatores, annuo [orig: annuô] ieiunio [orig: ieiuniô] mortem

Artziburtzi canis, quo [orig: quô] Sergius usus erat, ad ipsis adventum suum significandum, venerabantur. Nicephor. l. 18. c. 54. Gautier in Chron 7. saeculi.

CHEBRON Pharao, post Amosum Pharaonem patrem, circa A. M. 2337. secundum Euseb. Chron. aliter paulo iuxta Calvis. Chron. p. 176. 179. Aegypti Rex; regnavit annis 13. fuitque in serie Regum Thebanorum XXXIX. eum except Amenophis. Vide Ioh. Marshamum Canone Chron.

CHELAE locus inter Apolloniam insulam, et Sangarium fluv. Arrianus. Est et locus circa Byzantium. Scalas teste Pet. Gyllio [orig: Gylliô]. Item duo Africae circa Carthaginem promontoria. Arrianus in Periplo, Bospori fauces, ubi transitus ille brevissimus, ponens ad sacrum Iovis Urii, dein Melaenam collocat promonrorium, mox Artanen, inde Psilin, postea Calpes portum et inde Rhoen et Chelas et Sanarium fluvium. Eandem oram Peutingeri Tabula sic describit: Iovis Urius XXV. ad promontorium XV. Adherbas fluv. XVI. Melena XIX. Artane XVIIII. Philium XXVII. Chelas XXVIII. Sangarius fluv. Vide Salmas. ad Solin. p. 880.

CHELANDIUM vel CHELANDRIUM apud Graecos recentiores, aliosque, navigii maioris species, nonnumquam Salandra et Salandria; cuius mentionem iam apud Arrianum in Periplo Maris Rubri fieri ait Car. du Fresne: *)en oi(=s2 topika\ me\n e)sti ploi=a me/xri limurikh=s2 paralego/mena th\n ghn=. e(/tera d' e)k monocu/lwn ploi/wn megi/stwn a(fh=s2 e)zeutme/nwn, lego/mena *sa/gtara. *ta\ de\ ei)s2 th\n *xrush\n kai\ ei)st th\n *ga/gthn diai/ronta, *kela/ndia o)/nta ta\ me/gista (pro quo vulgo legitur, kelandiofw=nta ta\ me/gista ) Ubi navigiorum istorum alia, Sangara appellata, ex maioribus trabariis invicem iunctis conflata; alia maxima, Celandia dicta fuisse, atque inde eiusmodi navigiorum usum a barbaris istis ac Indis gentibus, accepisse Graecos, innuere videtur. Licet quidam Graecam vocabulo originem accersant a voce ke/lhs2, equus, et a)nh\r, vir, illud deducentes, etc. Vide laudatum Car. du Fresne in Glossar.

CHELEAB secundus fil. David de Abigail uxore Nabal Carmelitae. 2. Sam. c. 3. v. 3. Hebr. Chtleab.

CHELES seu CHEILES Satrapes Seleuci, per Persiam, ut apparet ex Polyaeni l. 7. c. 39.

CHELIDONIA Favonius ventus vocatur a die 6. ante Idus Febr. usque ad 7. Calend. Martias, eo quod his diebus hitundines primum conspici incipiant. Plin. l. 2. c. 47. Chelidonios post Brumam incipere, scripsisse Graecos, sed de initii die nihil certi prodidisse, docet Auctor Hist. Orbis Terr. Geogr. et Civ. c. 2. Sunt autem Australes valde debiles, inconstantes et minus continui, quorum origo ex montibus Monomatapae, quos Lunae vocant, petenda. Dum enim Australem Zodiaci partem Sol permeat, nobis ac Graeciae hiemem facit, illis vero in Monomotapae regno aestatem; Eoque nives montium istorum liquefacit, halitusque educit, sensim deinde absumendos. Quod autem debiliores sunt, id a maxima montium distantia fieri videtur, auctor Anonymus supra laudatus. Sed et Chelidonia, nomen variis aliis tribui rebus solicum. *xelidonia\ enim nidus hirundinis (quae xelidw\n Graecis) ut murmhkia\, nidus formicae. Unde Chelidoniae Insul. a scopulis, quibus se condunt per hiemem hirundines, aut quibus aestate nidos affigunt. Poeta:

Cam glaciantur aquae, scopulis se condit hirundo,
Verberat egelidos garrula vere lacus.

Vide in voce Chelidoniae. Idem nomen (cum accentu in penultima) aspidi, Nilo maxime peculiari, h. e. Aegyptiae aspidi, quae praeter coeteras aspides aliquid privum habet ac sui quodammodo generis, ab hirundinum colore. Hanc ai)qalo/essan videtur appellare Nicander,

*xroih\ d' a)/llote me\n yafaroi=s2 e)pide/drome nw/tois,
*)/allote meilino/essa, kai\ ai)/olos, a)/llote tefrh(,
*polla/ki d' ai)qalo/essa melainome/nh| u(po\ bw/lw|
*ai)qio/pwn, oi(/h/n te polu/stomos2 ei)s2 a(/la *nei=los2
*plhsa/menos2 kate/xeusen a)sin.

Ubi nigram illam et fuliginei coloris aspidem (limi Aegyptii, quem Nilus in mare defert, similem, concoloremque terrae ipsi, sub qua degit) delitescere innuit, sub gleba Aethiopum, quam Nilus in vehit in mare. Nempe circa praeripia Nili ut plurimum Chelidoniae fwleu/ousin, ut ait Aetius. Longitudo eius ultra cubitum raro procedit, citoque necat. Cum enim chersaeae aspides tribus horis hominem morsu peragant, e)pi\ th=s2 xelidoni/as2, suntomw/tatos2 qa/natos2, a chelidonia citissima mors, Idem. Eadem in sacris Isidis, cum tumido collo, caput arduum attollens circumferebatur. Nicander iterum Theriacis,

--- -- --- -- yafaro\s2 d' a)napi/mpla|tai au)xh/n
*)/akrita poifu/ssontos2 --- --

Qua [orig: Quâ] forma [orig: formâ] pictam, una cum Osiride et sistro, multis locis Isiaca tabula exhibet. Hinc Iuvenalis, Sat 6. v. 538.

Ubi Scholiastes, Serpens, quae est in templo Isidis. Et Ovid. l. 9. Met. v. 692. de Mysteriis Isiacis;

Sistraque erant, numquamque satis quaesitus Osiris,
Plenaque somniferis serpens peregrina venenis.

Appuleius quoque, ubi de gestaminibus Isidis, Laeva [orig: Laevâ] vero cymbium

dependebat aurcum, cuius ansulae, qua [orig: quâ] parte conspre, Insurgebat Aspis caput attollens arduum, cervicibus late tumescentibus. Quamvis enim tumida colla omnibus serpentibus itatis ac irritatis tribuant Poetae, haec tamen nora propria ac peculiaris huius aspidis fuit, ut ex Plinio constat, qui colla aspidum intumescere scribit, l. 8. c. 23. et Lucano, l. 9. v. 701.

Altera nota somni fuit effectus. Unde eadem et Hypnale dicta, quod nullo [orig: nullô] sensu doloris, quasi somno [orig: somnô] solutos, exstinguat, quos pupugit, etc. Vide hanc in rem plura apud Salmas. ad Solin. p. 341. et seqq. Porro gemma sic dicta est, abeodem hirundinum colore. Plin. l. 37. c. 10. Chelidoniae duorum sunt generum, hirundinum colore, et altera [orig: alterâ] parte purpureae, nigris interpellantibus maculis. Item herba, cuius flos et sucus luteus seu croceus. Graece e)lu/drion. Vide iterum Salmas. ubi supra, p. 1163. et Plinium modo dictum, l. 25. c. 8. et l. 26. c. 5. etc.

CHELIODONIAE insulae parvae contra Tauri promontorium pestiferae navigantibus, duae sunt, quarum una Corydela, altera Menalippea dicitur. Step h. Dionys. trium meminit, v. 506.

*th\n de\ met' a)ntoli/hn de\ *xelidoni/ai gegaa/si
*trei=s2 nh=soi, mega/lhs2 *patarhi/+dos2 e)/ndoqen a)/krhs2.

Ptol. *xelidoni/as2 skope/lous2, Stephan. *xelidoni/as2 pe/tras2 vocat, Strabo *xelidone/as2, quasi dicas Hirundinmas. Herodtanus Grammaticus *xelidonia\s2 o)cuto/nws2 vocat, quae vox nidos birundinios notat. A Scopulis igitur sic appellantur hae insulae, quibus se condunt per hiemem hirundines, aut quibus in aestate nidos conficiunt. Ad hoc facit Ovidii hoc distichon:

Cum glaciantur aquae, scopulis se condit hirundo,
Verberat et gleidos garrula [orig: garrulâ] voce lacus.

De his Mela, l. 2. c. 7. Quae contra Tauri promontorium importune naviguntibus obiacent, Chelidoniae nominantur. Vide, sis, Eustath. ad Dionys. locum; et Strab. l. 14. Nic. Lloydius. Sunt in mari Pamphylio Baudrando, prope Sacrum promontor. partem Tauri, in fine finus Attalici, in ora Libyae exterioris, versus Crambusam Insul.

CHELIODONISTAE *xelidonistai\ Hesychio, Theognidi *xelidoni/zontes2, Agyrtae apud Graecos dicebantur, qui hirundinem adesse nuntiabant. Canebant autem ostiatim cantilenam, cuius initium, *)hlq), h)=lqe xelidw\n kala\s2 w(/ras2 a)/gousa kai\ kalou\s2 eniautou\s2, e)pi\ gaste/ra leuka\, ka)|pi\ nw=ta me/laina,, Venit, venit hirando, albo [orig: albô] ventre et nigro [orig: nigrô] dorso [orig: dorsô], pulchra tempora adducens et pulchros annos, etc. Vide reliqua apud Theognim de Rhodiorum sacrificiis, l. 3. Nempe verni temporis nuntia hirundo. Aristophanes in Pace.

--- -- *(/otan h)rina=| me\n
*fwnh=| xelidw/n
*)ezomen/h keladh=|.
--- -- Cum verna quidem
Voce hirundo,
Sedens resonat.

Unde, ut Theon ad Aratum scribit, Piscem Borealem Veter hirundinis capite pingebant et i)xqu\n xelidoni/an vocabant, quae veris praeludium ortu fuo [orig: fuô] significabat, etc. Vide Sam. Bochart. Hieroz. part. poster. l. 1. c. 10.

CHELIODONIUM promontorium Tauri montis, in mare Pamphilium prominens. Plin. l. 5. c. 27. Aliis Sacrum dicitur.

CHELIDONIUS Episcopus Vesontionis, quod viduam duxisset, contra Canones; a S. Hilario depositus, Romam venit, apud Leonem M. conquesturus, restitutusque est. Leo, ep. 89. Baron. A. C. 445.

CHELION vel CHILIONh. e. consummatus, vel perfectus, aut totus columbinus, filius Elimelech. Ruth. c. 1. v. 2.

CHELMA Urbs Russiae nigrae, caput Palatinatus cognominis, parvi circuitus, cum arce lignea. Misere non pridem a Moschis Tartarisque vastata. 10. leuc, a Lublino, 12. a Belsa in Boream, 24. vero a Premissia.

CHELONATES sive CHELONITESPtol. et Pausan. l. 1. Castel Tornese teste Sophiano [orig: Sophianô], promontor. cum oppid. Peloponnesi in ora occidus Elidis, inter ostia Alphei et Penei flum. contra Cephalenem insul. Baudrando contra Zacynthum Insul. inde 15. milliar. distanrem, et 25. a Cephalenia. Est et sinus Ptolemaeo inter promontor. praedictum, et Ichthym promontor. sequens ad austrum, Golfo di castel Tornese.

CHELONIA oculis Indicae testudinis est, vel portentosissima Magorum mendacits. Melle enim colluto ore impositam linguae futurorum divinationem praestare promittunt --- Sunt et chelonitides, testudinum similes, ex quibus ad tempestates sedandas multa vaticinantur. Ea [orig: Eâ] vero quae sit aureis guttis, cum scarabaeo deiecta [orig: deiectâ] in aquam ferventem, tempestates averti, Plin. l. 37. c. 10. habet, ubi de variis gemmis per alphabeti ordinem.

CHELONIS [1] fil. Leonidae, Regis Spartani, uxor Cleombroti. Patrem a marito pulsum, hoc [orig: hôc] deserto [orig: desertô] secuta est, mox mariti a Patre deturbati comes, Plut. in Agide et Cleomene.