CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CHELONOPHAGI populi sunt in Carmaniae angulo, non alia [orig: aliâ] quam testudinum carne vescentes, earumque testis casas suas tegentes. Vide Plin. l. 6. c. 24. Sed Strabo in ora longe diversa statuit, in Arabici nempe sinus littore, in parte Troglodytarum; quod etiam faciunt Agatharchides et Diodorus. Nempe duplices Chelonophagt ab Auctoribus agnoscuntur, in ora Carmaniae, et in Arabico littore versus Aethiopiam. Neque vero testudinum superficie casas tegebant hi populi, sed eas superficies pro casis habebant, pronas constitutas. Unius namque testudinis superficies illis pro domo erat, uti rectius Plinius, l. 9. c. 10. Testudines tantae magnttudinis Indicum mare emittit, ut singularum superficie habitabiles casas integant. Vel potius, l. 6. c. 22. de Taprobane, extr. Esse et in piscatu voluptatem, testudinum maxime, quarum superficie familias habitantium contegant, tanta [orig: tantâ] reperiri magnitudine. Quae Solinus sic interpretatus est, c. 56. Marinas testudines capere gaudent, quarum tanta est magnitudo, ut superficies earum domum faciat et numerosam familiam non arcte receptet. Piscatio autem testudinum tam in Aethiopia, quam India, celebris: et ex utroque latere ad delicatiora Romanorum opera illae veniebant, unde Aethiopicae et Indicae testudinis mentio, l. 16. ff. de Public. Vide Salmas. ad Solin. p. 1189. et infra in voce Testudo.

CHELYDRI serpentum genus, apud Sohn. c. 2. Calabria chelydris frequentissima; et Virg. Georgic. l. 2. v. 214.

Disce et odoratum stabulis accendere cedrum,
Galbaneoque agitare graves nidore chelydros:

iidem cum Chersydris, de quibus vide infra. *xe/rsudrot namque, quod in quis et terris morentur; at xe/ludroi, ab asperitate testudinei tergi, vel quod more testudinis, quae xe/lus2 dicitur, in aquis terrisque vivant, sunt appellati. Ita quidem Isidorus, Servius, alii recentiores, qui haec duo serpentium genera passim confundunt. At vetustissimi Scriptores distinxere [orig: distinxêre]. Hinc et Lucanus, l. 9. v. 711.

--- - seu terga exspirant fumantia virus,
Seu terra infumat, qua teter labitur anguis.

Est autem Nicandro *xe/ludros, drui/+nhs2, et fortasse a xe/lus2 et dru=s2 nomen habet: at *xe/rsudros2 idem quod u(/dros2, qui et in terra degit, etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 87.

CHELYS omne instrumentum Musicum sonorum. Papinius eam a furore Poetico separat, a tuba videl. Pieria, initio Thebaid. v. 32.

Tempus erit cum laurigero tua fortior oestre
Facta canam, nunc tendo Chelyn --- -

Cum lyra et cithara Poetae eandem faciunt, cum volunt. Sed Lyrae picturam deferunt imagines veteres Germanici Arato inditae: Citharam aliud quid fuisse liquet; et ea enim testudinem habebat, ad recipiendum reddendumque sonum fidium, uti docet favonius Eulogius in Somnium Scipionis. Vide de Testudinis inventione, Servium ad illud Georg. l. 4. v. 464. de Orpheo,

Sed et Chelys testudinem aliquando indicat. Epigr. vetus Pettonio adscriptum:

Sic format lingua [orig: linguâ] fetum, cum protulit, ursa,
Et piscis, nullo [orig: nullô] iunctus amore, parit.
Sic Phoebea Chelys, vinclo [orig: vinclô] resoluta parentis,
Lucinae tepidis naribus ova fovet.

Est Chelys illa dehinc, tenero qua [orig: quâ] lusit in ave
Mercurius, curvo [orig: curvô] religans testudine chordas.
Ut Parnasseo munus memorabile Phoebo
Formaret nervis opifex Deus: hanc ubi rufsum
Concentus superi complevit pulcher Apollo,
Orphea Pangaeo docuit gestare sub antro;
Hie iam fila novem docta in modulamina movit,
Musarum ad speciem, Musa [orig: Musâ] satus: ille repertor
Carmina Pleiadum numero [orig: numerô] deduxerat --- -

Nempe, septichordem, ad numerum Planetarum, vel Pleiadum, a Mercurio inventore factam; postmodum iuxta numerum Musarum, enne/axordon, h. e. novem chordis instructam, ab Orpheo fuisse, etiam Theon Commentar. in Aratum refert, et Scholiastes Germanici. Eam serto [orig: sertô] cingere, in rebus prosperis, mos Poetarum fuit. Statius, l. 4. Sylv. 8. v. 35.

--- - cumque tibi vagiret tertius infans,
Protinus ingenti non venit nuntia cursu
Litera, quae festos cumulare altaribus ignes
Et redimire Cheyln, postesque ornare iuberet.

Finis erat, differt avidas audire sorores:
Dumque Chelyn lauro, textumque illustre coronae
Subligat et picto [orig: pictô] discingit pectora limbo [orig: limbô].

Ubi Lutatius, Citharoedorum disciplinam expressit; quibus moris est, sinito [orig: sinitô] carmine coronam detractam capiti cithara subligare. Quo [orig: Quô] pertinct Petronii de Apolline locus, Damnabat Apollo noxias manus, lyramque resolutam modo nato [orig: natô] flore coronabat. Quod vero de limbo picto, h. e. baltheo, addit Statius, confirmatur ex Apuleio, qui non absimili habitu Citharoedum Bathyllum in statua describit: Cithara baltheo [orig: baltheô] caelato [orig: caelatô] apta strictim sustinetur, procerula laeva distantibus nervos gititis molitur. Dextera psallentis gestu suo [orig: suô] pulsabulum citharae admovet, ceu parata percutere, etc. Vide de more hoc Chelyn lauro [orig: laurô] coronandi, plura apud Illustratorem operis Coronarii, l. 2. c. 14. Salasium Commentar. ad Petronium p. 173. et Casp. Barthium Antmadversion. ad Statium loc. cit.

CHELYTIS Dianae cognomeu. Clemens in Protreptico, kai\ *xelu/tida de\ *)/artemin *spartia=tai se/bousin, e)pei\ to\ bh/ttein, xelu/ttein kalou=sin. Tussire vero, etiam *xelu/ttein dici, quamquam nulla [orig: nullâ] Spartanorum mentione, auctor quoque Hesychius, *xelu/ssetai, bu/ssei, lege bh/ssei. Nic. Lloydius.

CHEMBIS ad Pyramidem novam exstruendam convocavit 360000. hominum et Pyramidem tamen illam viginti demum annis perfecit. Vide Cheminis.

CHEMIA Suidae *xh/meia, aliis Veterum *xhmei/a et *xhmeutikh\, infirmae Graeciae Auctoribus *)arxhmi/a, Firmico Scientia Chimiae, l. 3. c. 15. in Lexico huius Artis i(era\ kai\ qei/a te/xnh, sacra et divina Ars, est quam hodie Chymiam vocant et Alchymiam, quasi a)po\ tw=n xumw=n, i. e. a sucis; cum potius sit a)po\ th=s2 xh/mhs2, quo [orig: quô] nomine fornaculam, sive caminum, in quo aurum et argentum fundebatur, appellarunt [orig: appellârunt] Graeci, quasi xa/skousan, quod ore hianti ac patulo [orig: patulô] esser. Illam enim th\n xrusou= poi/hsin, aurt effectionem, item th\n tou= argu/rou kai\ xrusou= kataskeuh\n, argenti atque auri praeparationem, vulgo definiunt atque interpretantur: Aegyptiis olim maxime frequentatam, ad quos inventionem flatoriae huius technae referunt Zosimus, Stephanus, Cleopatra et alii Graeci Alchemistae. Unde libros illius arcana continentes, in Aegypto, anxie conquiri comburique curasse [orig: curâsse] Diocletianum, ne opibus suis elati Aegyptii contra Romavos in surgerent, narrat apud Suidam vetus Auctor: Quasi vero Aegyptit ex arte hac magnas divitias comparare soliti essent et copias inde conducere, Romanis formidabiles. Nugae dare pondus idoneae camini fumo, quem inopia et frigus excalfaciunt, Salmas. ad Solin. p. 1097. Sunt tamen, qui originem Attis alias arcessentes eam a Chamo; Noachi filio, dictam velint: quos non pudet proferre Mosis Prophetae Chymicam Syntaxin, et Mariae sororis librum Alchemisticum; ut raceam Hermetis Trismegisti Tabulam smaragdinam et eiusdem Chemicos tractatus septem, Opusque de corporibus transmutandis, et Osthanis et Democriti et Ori Chemica et Iasonis Vellus aureum, de quibus videre est apud Suidam praefatum voce Deras, vide quoque infra ubi de Olybii lucerna: aliis ulterius quoque ad Tubal cainum, et Angelos, qui in terram descendentes mulieres primi Mundi hanc Artem docuerint, ascendentibus. Sed certum est novum id inventum esse, Iulio Firmico demum, qui Constantino Imperatori su/xronos2 erat, primo memoratum, cum Lunam scribit in nono ab Horoscopoloco, in nocturna genitura, hominem ad Alchemiae scientiam propensum reddere. Quod enim de Democrito Abderita habetur in Chron. Eusebir, eiusque in Aegypto Sacrorum praesidatu, ac artis huius, ab Ostane acceptae, exercitio, merito Scaligero suspectum est, tamquam a Panodoro Monacho in Eusebii textum intrusum, etc. Vide Auctorem Anonymum Sinae et Europae, c. 30.

CHEMMIS Diodoro, l. 1. Aegyptiace, ab infuscata forsan facie, vocatur qui Herodoto Graece dicitur *xe/wy vel *xai/wy l. 2. c. 99. pyramidis maximae auctor, quam Manetho Suphidi Regi tribuit; Marshamus Phiopi Memphitae mavult. Vide ibi.

CHEMNICIUM oppid. German. in Misnia, ad amnem cognominem Kemnitz, in ditione Electoris Saxoniae, 6. leuc. German. a Misuia in Austrum, 5. ab Altenburgo in Ortum. Arcem habet dictam Augustoburgum. Hic [orig: Hîc] Ferdinandus III. Imperator a Banirio Suecici exercitus [orig: exercitûs] Duce, magna [orig: magnâ] clade affectus est, triginta signis equestrium, 20. pedestrium copiarum, omnibus praeterea impedimentis captis. A. C. 1638.

CHEMNICIUS Martinus, ex Marchia Brandeburgica post Melauchthonis, cuius discipulus fuerat, obitum, inter Protestantes maximi nominis, Friderico II. Daniae Regi, Ludovico Palatino, Augusto Saconi, Iulio Brunsvicensi aliisque Germaniae Principibus ac Rebus publ. responsa dedit. Scripsit complura, inter quae eminet opus, contra Concilium Trident. Obiit Brunsvici, ubi docuit annos 30. A. C. 1586. aetatis suae climacterico [orig: climactericô]. Alius eiusdem nominis ICtus quaedam Iuridica luci dedit. Vide Melch. Adami Vitis Theol. Verheiden Effigies, Antonii Teissier Elogia Part. 2. atque hic [orig: hîc] paulo infra voce Chemnitius.

CHEMNIS Aegypti Insula. De qua Pomp. Mela, l. 1. c. 9. ubi de Aegypto: Alia quoque in his terris mira sunt. In quodam lacis Chemnis insula locos silvasque et Apollinis grande sustinens templum, natat, et quocumque venti agunt, pellitur. Sed ibi Chemmis legendum monet doctiss. Is. Vossius. Ita quoque insulam istam appellat Herodotus, l. 2. ubi, magnam ibi esse palmarum aliarumque vim arborum, partim fructiferarum, partim umbriferarum saltem memorat. Hecataeus eam Chembin vocat, in loco Stephani ita legendo, *)en boutoi= peri\ to\ i(ero\n th=s2 *lhtou=s2 e)sti nh=sos2 xe/mbis2 o)/noma i(rh\ tou= *)apo/llwnos. *)/est d' h( nh=sos2 metarsi/h, kai\ periplei= e)pi\ tou= u(/datos2 kai\ kine/etai. Alia est Chemmis, quae in nomo Thebaico sita erat, quamque *pano\s2 po/lin interpretatur Diodorus Siculus, ubi templum Perser, quem incolae mode e terra

prodeuntem, modo e fano exeuntem se videre persuasi sunt. Meminerunt huius tum alii, tum ipse quoque Herodotus. Plut. in l. de Iside et Osir. perpetam *xe/nnin vocat. Stephanus ex auctoritate Herotloti, et hanc quoque insulam esse inquit: *)/esti kai\ *xe/mmis2 po/lis2 mega/lh no/mou tou= *qhbai+kou=, e)tgu\s2 th=s2 *ne/as2 po/lios, fhsi\ d' o( au)to\s2, kai\ nh=son ei)=nai xe/mmin e)n au)th=|. Sed nusquam hoc Herodotus prodit. Itaque apud Stephanum legendum e)n *boutoi=, non e)n au)th=|. Nic. Lloydius.

CHEMNITIUS Martinus, Germanus, patria [orig: patriâ] Britzensis, in Veteri Marchia, Superintendens Brunsvicensis. Hic affiduo [orig: affiduô] labore in studio Theologico tantum profecit, ut, post Philippi praeceptoris obitum, Theologorum Aug. Confess. facile princeps haberetur. Eius Harmonia Euang. inchoata, et a Polycarpo Lysero continuata, prodiit in fol. Francofurti A. C. 1622. et Genev. 1628. in quarto, variis vicibus. Vide Ioh. Gerardum. De ea sic Waltherus in officin. Bibl. Ex Lutheranis satis commendari nequit Harmonia a Chemnitio, ad stuporem usque dexterrime coepta, a Polyc. Lysero fideliter continuata, a Gerardo dexteritate ac fidelitate pari consummata; ex Pontificiis Iansenius, ex Reformatis Calvinus. Riveto citat. apud Leigh: dicitur Vir eximius, atque acerrimus Pontificiarum paritum oppugnator. Obiit A. C. 1586. aetat. 63. Brunopoli in Saxonia, Melch. Adami in vitis Theol. Germ. et Regenvolscius: Verheiden. Vide et Elogia Anton. Teissier supra laudati.

CHEMOSH Moabitarum numen. Ierem. c. 48. v. 46. *xamw=s2 LXX. interpretes vocant; et nomine tantummodo a Phegorio Deo hunc distare sentit D. Hieronymus. Philo Iudaeus, Allegor. 2. *xamw\s2 e(rmhneu/etai w(s2 yhla/fhma, quod caecorum fere proprium. Sane [gap: Hebrew word(s)] mosch est contrectavit, seu palpavit, et elementum Caph servile, w(s2 interpretatur.

CHENA Laconicae urbs, Mysonis patria. Steph. *xh=na, po/lis2 *lakwnikh=s2, o( poli/ths2 *xhnieu\s2. Vicum appellat Diodorus. Sic in Excerptis, *mu/swn tis2 h)=n *malieu\s2 o(\s2 w)/|kei e)n kw/mh| *xhna\s2 kaloume/nh. Aristoxenus apud Laertium in Mysone, mhde\ po/lesw, a)lla\ kw/mhs2, kai\ tau=ta a)fanou=s2. *xh\n. dicitur in Pythiae oraculo. *(ai *xhnai\ Max. Tyrio, et Pausaniae; cuius in Phocicis haec sunt verba: *kw=mai de\ e)n th=| oi)/th| tw=| o)/rei w)|kou=nto ai\ *xh=nai. Vide Doct. Menagium ad Laertium p. 38. 39. Nic. Lloydius.

CHENERES Aegypti Rex, regnavit ann. 16. Nic. Lloydius. Manetho illi 30. tribuit, et in serie Regum Thinitarum ponit XVII. post Sesochrim, ante Necherophen. Vide Ioh. Marshamum Canone Chron.

cum CHENETELLIS potus occurrit in Charta Garini Abbatis de Valleia A. C. 1227. ex Tabulario Ecclesiae Carnotensis, Cum ex pia decessorum nostrorum devotione processio Ecclesiae B. Mariae Carnotensis ad Ecclesiam nostram accedens, procurationem quarta [orig: quartâ] feria [orig: feriâ] Paschalis ebdomadae, et potum cum chenetellis in vigilia S. Ioannis Baptistae decollationis sine contradictione perciperet, quia in dictae procurationis et potus et chenetellorum exhibitione, ob turbarum instantiam, nobis importune pluries et damnose, sed et inhoneste res fieri videbatur, Decanus et Capitulum eiusdem Ecclesiae, ad fugam discordiae et mutuae affectionis custodiam --- praedictam procurationem potum et chenetellos, nobis in perpetuum quittavit, processione B. Mariae Carnotensis, ad Ecclesiam nostram, more solito [orig: solitô] praefatis diebus nihilominus accedente, etc. apud Car. du Fresne Glossar. qui Chenetellum, Pastilli fuisse speciem, docet ibidem, ex Charta alia A. C. 1201.

CHENISCUS Graece *xhni\skos2, h. e. anserculus, inter ornamenta navium: memoratur Luciano, *(ws2 de\ h( pru/mna me\n e)pane/sthken h)re/ma kampo\lh, xrusou=n xhni/skon e)pikeime/nh. Nempe recurvatis lignis, quae ad ornandas puppis et prorae extremitates insurgunt, recurvo [orig: recurvô] inprimis puppis ligno [orig: lignô], aliquando scuruli forma imponebatur olim, aliquando anserculi figura. Hinc Apuleius, Puppis intorta chenisco, bracteis aureis vestita; ubi to\ a)/kron th=s2 pru/mnhs2 e)pikekamme/non, extremitatem puppis incurvatam, ad instar colli anserini, intelligit. Salmas. ad Solin. p. 572. *(a xh\n porro, anser, venit xhni/zw, gingrio, sonus anserum proprius; inde de tibicinibus, apud Athenaeum, *xhni/zein le/getai e)pi\ tw=n au)lou/ntwn. Unde et gingrinae tibiae, apud Solin. c. 5. et gingritor tibicen, apud Festum. Idem Salmas. ibid. p. 124.

CHENIUS mons circa mare, apud Macrones populos, haud procul a Colchide regione, uti describit Diodor. Sic. l. 14.

CHENNE i. e. basis, rectitudo, vel praeparatio, urbs Ezech. c. 27. v. 23.

CHENNIA Coturnicis species, Aegypto familiaris, qua [orig: quâ] certa [orig: certâ] anni tempestate Aegyptii sic abundabant, ut, cum omnes absumere non possent, eas in posterum sale condire cogerentur. *xe/nnion o)rniqa/rio/n tikat' *ai)/gupton tarixeu/omenon, Chennium, quoddam avitium in Aegypto sale conditum, Hesych. x. Quod maxime mirandum, in regione tam populosa, ut Theocritus, Idyll. 17. v. 82. in ea censeat oppidorum plus triginta milia, et Iosephus, Belli Iud. 1. 2. c. 16. hominum 750. myriades, absque Alexandriae incolis. Athen. l. 9. c. 11. *tw=n de\ kaloume/nwn xenni/wn, mikro\n d' e)sti\n o)rtu/gion, mnhmoneu/ei *kleome/nhs2 - ou(/tws2' falhri/das2 tarixhras2 muri/as2 -- xe/nnia tarixhra\ mu/ria, Chenniorum, quae vocant, sunt autem parvae coturnices, meminit Cleomenes --- sic, Phalarides salsas decies mille, --- chennia salsa decies mille. Ubi phalaris mergi, chennium coturnicis genus est, ipso [orig: ipsô] Athenaeo [orig: Athenaeô] auctore. Capiunt illa Rhinocorurae, aliarum rerom indigae, retibus ex fissis, calamis compactis et in multa stadia prope littus positis, apud Diodor, sic. l. 6. illuc enim ex mari per magnos greges se conferunt, ibid. non sine periculo navigantium, cum appropinquavere [orig: appropinquavêre] terris. Quippe velis saepe insidunt, et hoc semper noctu, merguntque navigia, Plin l. 10. c. 23. Prae coeteris Arabicus sinus alit, Ioseph. Antiqq. Iud. l. 3. c. 1. Apud eundem Athenaeum Hipparchus in I-Liade Aegyptia,

*ou)/ moi *ai)gupti/wn bi/os2 h)/resen, oi(=on e)/xousin
*xe/nnia ti/llontes2.
Non nuhi Aegyptiorum vita placet, quam degunt
Chennia vellentes.

Poeta vetus, in fordidum convivatorem, qui hospitibus vilia et salsa omnia apponebat, Antholog. l. 2. c. 47.

*(hmei=s2 d' e)sqi/omen keklhme/noi a(/lmura pa/nta,
*xe/nnia, kai\ turou\s2, xhno\s2 a(lista\ li/ph.
Nos vero invitati comedimus salsa omnia,
Chennia et caseos et anseris salsos adipes, etc.

Itaque Chenniorum et coturnicum in Aegypto, et tota Africa, ctina tanta copia fuerit, facile ventorum alis in Israelitarum castra devehi potuere [orig: potuêre]; ut non necesse sit nova miracula sibi fingere, quasi Deus, coturnicibus exercitum suum aliquandiu pasturus, in deserto, eas vel de novo creare, vel miraculose multiplicare, habuerit necesse. Vide Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 1. c. 16. Atque huius miraculi occasione forte factum, quod Aegyptios magei/a| tini\ e)pixwri/w| tou\s2 o)/rniqas2 e)k tou= ou)ranou= katafe=rein, magica [orig: magicâ] quadam [orig: quâdam] ratione illi genti propria [orig: propriâ], aves de caelo deducere, scribat Aelian. Hist. Animal. l. 6. c. 33.

CHENOBOSCIA et CHENOBOSCIUM Antonin urbs Aegypti e regione Diospolis, quasi ab anserum pascuis dicta, a Copto 40. mill. pass. in Boream distans.

CHEOSPES post Rhampsinetum, Aegypti Rex, qui fanis clausis sacrificiisque prohibitis, sibi soli gente laborare iussa [orig: iussâ], celeberrimam illam Pyramidem struxit, in qua tam multa hominum milia, opus tot annis fecerunt, ut pro apio, caepa, allio, expensa fuerint mille et sexaginta talenta. Vide Herodot. l. 2. An hic Chemmis vel Chammos Diodor. Sic. l. 2? Regnavit ann. 50.

CHEPHREM frater huius, ei successit, regnans ann. 56. Pyramide substructa [orig: substructâ] fratris imitator. Sed uterque subditis adeo evasit invisus, ut ne nomina quidem eorum audire sustinerent, dictitantes, Pyramides has a pastore Philitione conditas, qui ibi locorum gregem pascebat, Herodot. Diodoro Chephres dicitur, aliis Chabryis, qui eum volunt filium non fratrem prioris fuisse. l. 1.

CHEPSTOVIUM oppid. Angliae, in Wallia, et in Comitatu Monumethensi, prope ostia Vagae, et aestuarium Sabrinae, S. milliar. Anglic. a Monumetia in Austrum. Vide Strigulia.

CHEPTA Asiae fluv. inter Orthospanam Drangianae regionis urbem, et Peucolaitem. Plin. l. 6. c. 17.

CHEREADES plurali numero [orig: numerô], secundum Hecataeum, Mosynaecorum urbs.

CHEREBERTUS [1] filius Clotarii I. Galliarum Regis, patri successit: A. C. 565. primus Regum Francorum Latine scivit: reiecta [orig: reiectâ] uxore Ingoberga [orig: Ingobergâ], cum Merofledae ancillae assuevisset, paulo post una cum pellice obiit, uti refert insignis auctor Papirius Massonius in Clotario.

CHEREM Hebraeis a)na/qema, Levit. c. 27. v. 21. a verbo charam, quod proprie significat rem aliquam ab usu communi eximere ac segregare, ut Deo consecretut, Graecis a)fori/zein et a)naqei=nai; atque inde pro perdere sumitur, quia res ei perit, a cuius usibus abscinditur, ac Deo vindicatur. Hinc Cherem, Excommunicationis apud Iudaeos species. Et quidem, ut latum a Deo in Angelos Apostatas iudicium, et Adami extra Paradisum exilium, procul a mysticae arboris aspectu ac contactu, Caini quoque a facie Dei fugam et incircumcisos sub lege im mundosve legaliter, Templo [orig: Templô] ac cetemoniis prohibitos, omittam: Labente inprimis Republ. et au)tonomi/a| sub exterorum Imperio, sub Templo secundo inprimis Excommunicatio sollennis viguit; cuius primum exemplum nonnulli ex Esra c. 10. v. 7, 8. arcessendum contendunt. A quo tempore de Synagoga frequenter eiecti, qui contra sacrorum Leges peccaverant, quod in N. T. dicitur, a)posuna/gwgon poiei=n, a)fori/zein, e)kba/llein. Unde et eo in Templo peculiaris Excommunicatorum porta, et sub eodem tres disciplinae gradus, secundum quesdam numerati, [gap: Hebrew word(s)] Niddui, [gap: Hebrew word(s)] Cherem, et [gap: Hebrew word(s)] Shammatha, quorum ille aliquem Ecclesia [orig: Ecclesiâ] et promiscuo [orig: promiscuô] convictu arcuerit; iste peccatorem, ut profanum, ac a Res publ. Israelis alienum, non sine diris, ac maledictionibus, extra Ecclesiae ac Rei publ. illius pomoeria relegaverit, hic autem eum suprema [orig: supremâ] demum sententia [orig: sententiâ] perulerit, ac extra Ecclesiam eiectum, sine ulla imposterum venia, horrendo [orig: horrendô] carmine, congestisque diris ac exsecrationibus, inter tubarum strepitum, Dei tandem iudicio reliquerit. Quam tamen alii extremam sententiam apud illos non agnoscentes, Niddui et Sammatha fere alternare, nec significatu, sed gradu tantum, differre statuunt, duosque tantum excommunicationis gradus faciunt, qui in Cherem, quod externunationem ex Israele dicebat, terminati fuerint. Qua de re vide Franc. Burmannum, Synops. Theol, Christ. Part. 2. l. 8. c. 5. §. 13. Ioann. Forbesium, Instructionum Historico-Theologic. l. 12. c. 13. §. 14. Alios, ut et hic [orig: hîc] passim, in vocibus Anathema, Excommunicatio, Shammata, etc.

CHEREMOCRATES insignis quidam artifex fuit, cuius opus Ephesiae Dianae templum fuisse perhibetur. Strabo, l. 14. Idem Alexandro pollicebatur, sese montem Atlio in eius formam fabricaturum, ut tamquam ex gutto quodam aqua in phialam effunderetur. Strabo, ubi supra.

CHERIAS [1] Athletes quidam, quem Hercules condylo [orig: condylô] interfecit.

CHERIAS [2] Medicus Atheniensis, qui apud Plin. testis est, radicem cardui ex aqua [orig: aquâ] decocta [orig: decoctâ] potatoribus sitim facere, stomachum corroborate, et vulvis aliquid conferre.

CHERISOPHUS octingentis Lacedaemoniis praepositus, tempore belli Cyri, contra Artaxerxem. Gui, Cyro [orig: Cyrô] victo [orig: victô] et

plerisque ducibus, in itinere, perfide a Tissapherne comprehensis, summam imperii milites tribuere [orig: tribuêre].

CHERITISMUS Graece X *xairetismo\s2, Salutatio, Annuntiatio Deiparae Virginis. Anastasius Bibliothecar. in Leone III. Fecit vestem de chryso clavo, habentem historiam Nativitatis et S. Simeonis, et in medio Cheritismum: h. e. figuram annuntiationis Gabrielis ad Virginem depictam. Hodieque Graeci Annuntiationis Festum, propter Angelicam salutationem, hac [orig: hâc] voceinsigniunt, Macer Hierolex. Vide supra ubi de Annuntiationis Festo.

CHERIUM vulgo Chieri, Gallis Quiers, oppid. Pedemontii, hisce ultimis bellis notum, 6. milliar, a Taurino in Ortum; Fuit olim urbs potens, ampla et sui iuris.

CHERMES vel GUERMES Arabibus pro cocco, seu vermiculo, seu verme: unde etiam nomen. *ko/kkoi enim sive grana fruticis, qui granum tinctorium fert, intus parvis scatent vermiculis, quorum sanics coccino tingendo praeclara est, unde vermis pro cocco, item vermiculum, iam Lucillii aevo [orig: aevô]; cum vermiculatum opus, sive emblema, vocatid, quod mimatum appellat Nonius:

--- - --- lexis compostae, ut tesserulae omnes
Arte pavimento [orig: pavimentô] atque emblemate vermiculato [orig: vermiculatô].

Certe et skwlh/kion Graeci dixe [orig: dixê], ut est apud Plin. l. 24. c. 4. quod is certum genus cocci esse dicit; Sed omne coccum sic vocabatur. Unde et apud rccentiores Graecos skw/lhc, pro cocco, passim, etc. Salmas. ad Solin. p. 1214. Vide plura infra, inprimis ubi de Cocco.

CHERMITES Lapis, apud Plinium, l. 36. c. 17. Mitior est autem servandis corporibus, nec absumendis Chermites ebori simillimus, in quo Darium conditum ferunt. Uti libri Pliniani habent, atque ita Isidorus: Cum alias Chernites legatur, quemadmodum et Theophrastus, l. de lapp. lapidem illum vocat, e quo solium Darii cadaver servans, factum memorat. *xe/rma certe Graecis lapis est xalikw/d1hs2 unde fortean xermi/ths2 li/qos2. Quod tamen non affirmare licet. Nam *xeerma/dion inde interpretantur Grammatici lapidem, qui manum implet. Cuiusmodi in ripis fluminum et alveis reperiuntur politi ac candidi et magnitudine, quae facile tolli possit. Forte a coloris similitudine *xermi/ths2 dictus: *xerni/ths2 vero in Graecia originem non habet, Salmas. ad Solin. p. 1204.

CHEROPHON Tragicus Atheniensis sub Philippo Macedone. Philostr. in vitis Sophist. Athenaeus.

CHERRAEIDAE portus circa Teium Ioniae urbem Scptentrioni obversus. Strabo, l. 14.

CHERRONESUS [1] vel CHERSONESUS Terra est in insulae modum mari cmcta, uno [orig: unô] tantum, eoque angusto [orig: angustô] spatio [orig: spatiô] continenti adiuncta; Latini peninsulam vocant. Quinque autem insigniores memorantur Cherronesi, quarum celeberrima Achaiae adhaerens, Pelopnnesia dicitur. Secunda quae a vicina continente Thracica dicitur, hodie Bracbium S. Georgii, cuius Isthmus ab Occasu Melane sinu, ab ortu Propontide alluitur. Pars est Thraciae, iuxta Hellespontum, a Meridie in Boream extensa, ubi alias Crusaei et Scaei populi, et urbes Sestus, Elaeus, Callipolis, Cardia, Cissa, et Chrythea. Suidae Hellespontiaca Chersonesus. Baudrand. In hanc Chersonesum, Iustinianus Imperator naribus praecisis, proin Rbinotmetus dictus, a Leontio relegatus est, A. C. 694. sed hoc [orig: hôc] ab Absimaro successore similiter truncato [orig: truncatô], A. C. 697. Iustinianus post exilium decennale, A. C. 705. custodiaelapsus [orig: custodiâelapsus], et Trebellini, Bulgarorum Regis, auxilio [orig: auxiliô] restitutus, in Chersonesi incolas, quod sibi in exilio insidias struxistent, crudeliter Principibus assatis, 87000. puerorum ac infantum submersis desaeviit, A. C. 710. Hi vero classe eius victa [orig: victâ], Philippico [orig: Philippicô] Bardane ad Imperium evecto [orig: evectô], capta [orig: captâ] urbe Iustinianum cum Tiberio fil. trucidarunt [orig: trucidârunt]. A. C. 711. P. Diac. Long. l. 6. Tertia Saxoniae adhaerens, a Cimbris, qui eam tenuerunt, Cibrica, appellata est: Iutland, pars Daniae regni. Vide Ctmbrica Chersonesus. Quarta inter Pontum Euxinum, et Maeotidem paludem sita, nunc Przekop, Pineto, a Tauris Scythiae Europaeae populis Taurica fuit appellata. Quod vide. Qumta, quam Auream cognominant, in India sita extra Gangem, iuxta sinum, quem magnum vocat Ptolemaeus, qui duas alias Chersonesos, in sinu Arabico videlicet, et Persico constituit. Est haec Aurea Chersonesus in modum peninsul. versus Austrum et Insul. Sindae maxime extensa. Ubi nunc regnum Malaccae, et pars Meridionalis regni Siami. Vide Aurea Chersonesus. Nic. Lloydius. His vero iungi possunt Yucatana et Corea, ad Sinas: ex Auctore Histor. Orbis Terr. c. 5. de Historia Insul.

CHERRONESUS [2] vel CHERSONESUS oppid. Ilercaonum in Hispania Tarraconensi in ora orientali regni Valentiae, in Catalauniae confinio, arx Peniscla, vel Peniscola hodie, Latine etiam Peninsula dicta. In colle, prope Tenebrium promontorium, ubi alias latibulum Petti a Luna, dicti Benedicti XIII. Locus est munitus, 8. leuc. a Dertusa, et 13. a Valentia in Boream. Baudrand. Secunda urbs Tauricae, inter Parthenium, et Griumetopum. Ptol. Cherso, et Kersoy Nigro, et aliis. Ad ostia sinus Carcinitis. Nunc Topetorkan, Sanson. 50. mill. past. a promontor. Fronte Arietis, in Boream, 70. a Carcine urbe in Austrum prope Parthenium promontor. alias Heraclea, Baudrand. Tertia, urbs Cretae litoralis, hodie Chirroniso. Nunc Spinalonga, arx probemunita, cum portu capacissimo, inter Matium et Cytaeum. Baudrand. Quarta, Chersonesus magna, urbs Marmaricae, in ora littorali apud Cyrenaicae fines. Raxiltin, teste Marmolio [orig: Marmoliô]. Nunc vicus tantum Rasitin et Rafaotin, cum promontor. cognomine in ora maris Libyci, vix 4.

dierum itinere a Cyrene in Ortum. Baudrand. Quinta, Chersonesus parva, urbs Aegypti maritima Alexandriae finitima, quae Bosire Io. Leoni nominatur; sed haec potius Busiris veteribusesse videtur: utcumque sit, Chersonesus parva ab Alexandria in Occidentem recedit Marmaricam versus. Sexta, Syriae civitas quae alias [orig: aliâs] Apamea. Vide Steph.

CHERRONESUS [3] vel CHERSONESUS promontorium Siciliae geminum, unum inter Catanam, et Syracusas, ubi nunc Augusta oppidum, teste Fazello [orig: Fazellô] circa Megaram. Alterum apud Mylen oppid. Capo di Milazzo hodie dictum.

CHERSIAS Orchomenius, Periandra a [orig: â] Chilone reconciliatus. Eius versus quosdam laudat Pausan. l. 9.

CHERSIDAMAS vir Troianus, quem Ulysses in bello interemit, teste seipso [orig: seipsô] apud Ovid. l. 13. Met. v. 259.

CHERSIPHO Architectus quidam eximius, qui Dianae Ephesiae templum mire exstruxit, postea aliud fecit, maius illo [orig: illô]. Strab. l. 14. Ubi tamen libri veteres habent *)arxi/frwn. Sed nihil esse mutaudum docet Plin. l. 36. c. 14. ubi de hoch templo loquens, Operi, ait, praefuit Chersiphron architectus.

CHERSONESUS [1] seu CORSUNUM urbs Tauricae Chersonesi antiquissima, quam Sari Germenum, i. e. flavam arcem, Turcae vocarunt, nam solum quasi flavum ille tractus habet. Mercat.

CHERSYDRI serpentum genus, ab hydris parum diversum. Qui enim hydrus hieme fuerat, dum aqua erat in lacunis, postquam ea defecit aestu, inque sicco degere cogitur, atque ita fit chersydrus, h. e. hydrus e)n xe/rsw|, in sicco, degens. Tum vero infestante siti in calidis regionibus virus eius acrius multo ac ferventius. Unde Poenta, Georgic. l. 3. v. 432.

Postquam exhausta palus, terraeque ardore dehiscunt,
Exilit in siccum, et, ftammantia lumina torquens,
Saevit agris, asperque sin, atque exterritus astu.

Itaque tum morsusuo [orig: morsusuô] exutit, quidquid attingit. Nicander, de morsis a chersydro, Theriacon [orig: Theriacôn] v. 363.

--- - --- ta\ d' a)/lgea fwta\ damazei
*muri/a purpole/onto( *qow=s2 d' e)pi\ guj=a xe/ontai
*prhdo/nes2.
--- - --- Dolores autem homines domant
Infiniti, tamquam incendiis depopulantes: statim autem per membra sparguntur
Pustulae urentes.

Imo tradit Gesnetus, in virga, eius ori admota, excitari vesicas, aut fellei coloris pustulas. Et, gladium a mucrone usque ad capulum, tetro [orig: tetrô] ac caeruleo [orig: caeruleô] colore tingi, ac si flamma [orig: flammâ] violenta [orig: violentâ] corriperetur. Item, vim habere igneam hoc virus; quare semper superiora petere. Quo [orig: Quô] proin igne consumptum fuisse Herculem, Poetae fingunt, cum vestem induisset Hydraeae Lernaeae veneno [orig: venenô] tinctam. Vide Ovid. Metam. l. 9. Fab. 3. Senecam in Hercule Oetaeo, v. 1216. Sophoclem in Trachiniis, ubi vellus etiam hoc [orig: hôc] veneno [orig: venenô] tinctum, tamquam igne secreto [orig: secretô], carpitur et consumitur, Alios. Id verius, seraphim illos, Numeror. c. 21. v. 9. a quibus morsi Israelitae, in Deserto, aenei serpentis aspectu sanati sunt, non alios, quam Chersydros fuisse, uti plutibus probat Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 3. c. 13. Dicti autem illi seraphim Hebraeis, h. e. ardentes et exurentes, Graecis e)kprhstai\: quos vias obsidere circa Caniculares maxime dies, qua [orig: quâ] tempestate calamitatem hanc Israelitis contigisse, Idem docet, ait Nicander, ubi supra. Vide quoque supra ubi de Aeneo, Serpente.

CHERTOBALUS vulgo Charlburg Lazio, oppid. Pannoniae superioris in Austria apud Danubium, nunc pagus inter Viennam ad Occidentem et Posonium urbem Hungariae in Ortum ad 5. leuc.

CHERUB Hebr. [gap: Hebrew] est alata imago, similis iuveni, dici volunt ex [gap: Hebrew word(s)] sicut, et [gap: Hebrew word(s)] rebe, puer, adolescens. Chaldaice enim [gap: Hebrew word(s)] reba est crescere, adolescere. In Scriptura sancta vox legitur pro angelo, et specie angeli, qui, ut alatus iuvenis pingitur, ad significandum robur, et velocitatem in expediendis Dei iussis. Plurali numero [orig: numerô] Cherubim dicuntut. De quibus Ioh. Drusius, Commentar. ad diffitiliora loca Exodi, c. 44. De Cherubis, inquit, quatuor opiniones sunt. Una est veterum Hebraeorum, qui scribunt, eos formam habuisse puerorum, aut iuvenum, quod ex etymo colligunt, argumento [orig: argumentô] admodum infirmo [orig: infirmô] [gap: Hebrew word(s)] Cherubim, tanquam pueri et juvenes. Altera est Hifcani, et altorum quorundam, qui censent angelos fuilsse avium formam referentes, und eeis alae tribuantur. Tertia opimio est Iosephi, scribentis animalia fuisse alata, nemini mortalium unquam visa. Origen. l. 3. c. 6. Quarta est Abenezrae, qui scribit, generale nomen esse ad omnes formas. Hi a nullo conspiciebantur, nisi a solo sacerdote, cum intratet in Sanctum Sanctorum semel in anno. Nic. Lloydius. Arcam nempe obumbrabant, in intimo Sanctuarii recessu, quos bovis habuisse speciem, atque indeesse, quod Aaron et Ieroboam verum Deum vituli forma [orig: formâ] coli voluerint, creditum nonnullis; eo quod uni ex quatuor animalibus, de quibus Ezech. c. 1. v. 7, 10. et Apocal. c. 4. v. 7. uno [orig: unô] loco [orig: locô] facies bovis, altero [orig: alterô] facies Cherub, tribuatur. Sed de Aarone res palam falsa, cum, quo [orig: quô]

temporempore fudit vitulum, Arca foederis nondum fuerit fabrieata. Hoc saltem certum, vitulorum pedes illis tribui, Ezech. c. 1. v. 7. illosque, licet varias amimalium formas exhiberent, ad bovis tamen speciem accessisse propius. Et verbum [gap: Hebrew word(s)] cherab, unde Cherub ortum, arandi notionem apud Syrosobtinere, constat, etc. Vide Bochart. Hieroz. Part. prior. l. 2. c. 41. et infra in voce Vitulus. Ad horum similitudinem Cherubim, in antiqq. Romanis Ceremonialibus, vocantur pretiosa quaedam ornamenta, quae Angelus Rocca, in aliqua gemma sculpta atque in pluviali Pontificio, pro pectorali, inserviisie, existimat. Car. vero et Dominicus Macri, in cacumine hastarum ea posita, et ad latus Pontificis equitantis, ultimo [orig: ultimô] loco [orig: locô] praeferri solita, neque alia, quam bina illa flabella esse aiunt, quae ad tegendum Pontificis caput deferri solebant, Seraphim quoque alias dicta. Mosci in processionibus suis 4. Cherubim super hastas deferunt. Graeci vero in epigonatio illos depingunt: hic enim sacer habitus Euangelicae praedicationis et doctrinae Ecclesiasticae illis symbolum est, vide Macrum utrumque in Hierolex.

CHERUBINUS Ordo militaris in Suecia, aliter Iesus, a Magno IV. institutus, A. C. 1334. Ziegler. A Carolo IX. abrogatus. Favyn. Theatro honor. et equit.

CHERUSCI popul. German. magna gens, et Duce Arminio [orig: Arminiô] inclita. Itaque multa eius mentio apud Tacitum, aliosque est, qui bella ista, quae Romani cum Germ anis habuere [orig: habuêre], composuerunt. Coluere [orig: Coluêre] Cherusci ab Albi ultra Visurgin. Ad Confluentes Albis, et Salae conterminos habuere [orig: habuêre] Hermunduros, inde meridiem versus Catos, qui Hassi hodie sunt, sub Occidente ad Septentriones Fosios, qui Saxones, sive Holsati hodie, et Chaucos, in quibus nunc praecipue Bremenses censentur. Vide Cluver. Germ. Antiq. l. 3. c. 19. Claudian. de 4. Consulat. Honorii, v. 452.

Baudrando erant versus Visurgim fluv. et Meliboccum montem. Ubi nunc Ducatus Brunsvicensis et Luneburgens. Marchia antiqua, Dioecesis Halberstadiensis et Hildesheimensis, parsque Magdeburgensis, cum parte Thuringiae. Plura apud B. Rhenanum, Rer. Germ. Nov-Antiqq. l. 1. ubi de Toringorum et Misnorum in Cheruscos expeditione, adde Notas Ottonis ICti.

CHESAPEALUS Sinus sinus parvus Americae Septentrionalis cum fluvio cognomin. in Virginia regione, ubi plurimae Anglorum coloniae. Vulgo Chesapeack-bay.

CHESELETH-THABOR civitas in tribu Zabulon. Ios. c. 19. v. 12. Haec eiusdem tribus terminus erat, sita in campestribus ad radicem montis Tabor, in octavo lapide sive milliario Diocaesareae ad Orientem respiciens.

CHESINUS seu et CHERSINUS Sarmatiae Europaeae fluv. inter Aorsios et Veltas popul. Cluvers. Sanson. Nunc Lowat Russis, antequam lacum Ilmen intret, in magno Ducatu Moscoviae. Quamquam Ortelius credat eum in sinum Livonicum se exonerare, prope Narvam urbem.

CHESION oppid. Ioniae, unde incola Chesioneus. Orus in masculino genere usurpat; nec civitatem, sed locum esse vult. Steph.

CHESLON in tribu Dan, prius Iudae, in qua tamen tribu ponitur ab Hieronymo in loc.

CHESTOCHOVA oppid. Poloniae maioris Czenstokow, ad Wartam. Vide Czenstochova.

CHIAPA provinc. Americae Septentrional. in nova Hispania, inter Guaxacam et Iucataniam provincias. Gaudet Episcopali dignitate, sub Archiepiscopo Mexicano. Urbs primaria est Civitas regia, Ciudad Real.

CHIAS Equitum Calatravae in Hispania, antiquum insigne: qua [orig: quâ] voce denotantur fasciae latae ex panno, quas primitus Equites hi gestare consueverunt. Vide Macrum in voce Boia.

CHIAUSI nomen officii in Aula Turcica. Nempe supplicia de Veziriis, Bassis, aliisque Magnatibus, ab Imperatoribus iussa, sumuntur per Chiausios, qui triste decretum Suldani nigro panno involutum unicuique horum afferunt, ac e vestigio sententiam exsequuntur. An ex Tzangrus, i. e. arcus, quorum nervo [orig: nervô] fauces damnatorum elidunt; an ex Tzaulus, quo [orig: quô] nomine dicebatur olim in Aula Graecorum Imperatorum, qui praecepta Imperatoris ferebat; unde Tzaus, sive Chiaus, qui nihil aliud est, quam Missus Turcarum Imperatoris, vel Primi Vezirii. Vide Georg. Hornium, Orb. Polit. et Macrum, Hierolex. Eosdem in iudicium vocare privatos, controversias illorum decidere, et captivos custodiae suae commissos habere, refert Briotius Histoire de l'Empire Otomann. l. 3. Vide quoque Ioh. Baptistam Tavernier, Relation du Serrail.

CHICANGOE Regnum unum ex 4. Regnis, in quae tota Mocaranga seu Monomotapa divisa est. Vide Georg. Hornium, Orb. Imper. p. 464. et infra in voce Monomotapa.