CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CINXIA quod nuptiis praeesset, Iuno dicebatur, Imito [orig: Imitô] enim coniugio [orig: coniugiô], solutio cinguli fiebat, quo [orig: quô] nova nupta erat praecincta. Festus.

CINYPS seu CINYPHUSPtolemaeo, Africae fluv. prope Garamantas. Hircis olim plurimis abundavit. Virg. Georg. l. 3. v. 312.

Tum primum castris Phoenicum tendere ritu
Cinyphii didicere [orig: didicêre] Macae, squalentia barba [orig: barbâ]
Ora viris, humerosque tegunt velamina capri

Fertilitate etiam celebrabatur. Scylax, *)/ecw th=s2 *su/rtido/s2 e)sti xwri/on kalo\n, kai\ po/lis2, h(-|o)/noma *ki/nuys2, Mela, l. 1. c. 7. Ultra est Oea oppidum et Cinyps fluvius per uberrima arva decidens. Ovid. Ponticor. l. 2. Eleg. 7. v. 25.

Herodotus, in Melpomene, de terra circa Cinypem: *(au/th de\ o)moi/h th=| a)ri/sth|gaiw=n *dh/mhtros2 karpon enfe/rein. Idem de Cinype ipsa, *)agaqh de\ gh=, kai\ thn *eu)esperi=tai ne/mon|tai, e\pi\ e(katosta ga\r e)pea\n au)th\ e(wu+th=s2 a)/rista, e)aei/nh enfe/rei, h( de\ e)n th=| *ki/nupi, e)pi\ triako/sia. De nominis origine vide Bochart. de Phoen. col. l. 1. c. 24. Nic. Lloydius. Nune Macer, Oritur in regione Biledulgerid, in Fezzano deserto, et in mare Mediterraneum se exonerat, in regno Tripolitano et provinc. Ezzaba, inter Tripolim novam et promontor. Mezratam, prope Leptim. Baudrand.

CINYRAS vir qurdam ditissimus, cuius opes abiere [orig: abiêre] in proverbium; Cinyrae opes. Vide infra. Item Phoeniciae Rex, cuius regia Byblos civitas fuit, teste Strab. l. 16. Tertiu Rex Cypri, Cilicis filius, qui cum Myrrha filia sua, nutricis astutia [orig: astutiâ], ignarus concubuit, a quo illa Cynareia dicta. Ovid. l. 10. Met. fab. 9. et 10. v. 369.

Fabulam fuissime tractat ingeniosus Poeta, ubi supra. Fuit autem adeo potens et opulentus, ut Cinyrae opes, in proverb. abierint, Erasm. Adag. tit. Divitiae. Hesych. *kinu/ras2, *)apo/llwnos2 kai\ *farnakh=s2 pai=s2, basild\s2 *ku/prou. Suidas: *kinu/ras2 enlh/qh parwnu/mws2 th=| kinu/ra|, ab instrumento musico scilicet.

CIOIFA urbs Armeniae, in collimitio Turciae, ad fluv. Arasse, vastata a Rege Persarum Abbas vel Habas, a rebus gestis Magui cognomen adepto. Item unum ex tribus suburbiis Aspahani, regiae in Persia sedis: quo ex priore transtulerat victor Armenios: qui soli fere mercaturam in regno exercentes, opulentissimi sunt, idemque Regi suo, quod Genuenses Regi Hispaniae praestant. De horum more sepeliendi mortuos, Choreis, Festis, qualia sunt Festum Cacciciur an seu Baptisimi crucis, Trium Regum, etc. Ieiuniis triduanis, persecutione gravissima sub praefato Rege, aliisque vide prolixe et accurate disserentem P. de Valle au)to/pthn initer. tom. 2. et 3. Dioscurierrores sequuntur, et ab iis, qui in Arabia degunt, multum diversi habent. Idem.

CION nomen Tibicinis apud Hippocratem, de quo Proverb. *kio\n h)/ *ba/bus2 au)lei= apud Scaligerum, l. 1. Poet. c. 20.

CIONITA cognomen Simeonis, qui alias Stylita, de quo pluribus egere [orig: egêre] Allatius Diatr. de Simeonibus, Bolanus, Raderus, alii. Unde Cionitae, Graece *kioni=tai, qui et Stylitae dicti sunt Monachi, institutum eius sequentes et dies noctesque super columnam vitam exigentes, quorum meminit Auctor Historiae Miscellae, l. 22. Adeo ut omnes Monachos et Inclusos atque Cionitas, qui Deo placere noscebantur, sub tributis redigeret, ex Theophane, p. 361. apud Car. du Fresne Glossar. Vide quoque Stylita.

CIOS emporium Phrygiae, a Cio, Herculis comite. Item fluv. eiusdem nominis, de quo Diopys. v. 806.

Plin. l. 5. c. 32. Cios cum oppido eiusdem nomunis, Phrygiae emporium, a Milesis quondam ronditum. Item Bithyniae civitas, Prusias posten vocata.

CIPERANUM vel CEPERANUM locus Calabriae ad Lirim, ubi Concilium, tempore Paschalis II. A. C. 1114. quo [orig: quô] Architpiscopus de Cozence, qui a Rogerio Siciliae Comite pulsusfuerat, restitutus: Guilielmus Dux Apuliae et Calabriae creatus; Landulphus autem condemnatus est. P. Diac. Chron. Cass. l. 4. c. 51. Falco Chron. Benevent.

CIPHRAE characteres sunt occulti, quibus arcana et quae ab aliis ignorari interest, solent perscribi ac significari. Illarum varias species, Ciphras simplices, non significantibus characteribus mixtas, duplires literas uno [orig: unô] charactere complexas, Ciphras rotae, Ciphras clavis, Ciphras verborum, enumerat illustris Verulamius: quibus longe plures facile addi possent. Virtutes in illis requirit tres: Ut sint expeditae, non nimis operosae ad scribendum: Ut sint sidae et nullo [orig: nullô] modo [orig: modô] pateant ad deciphrandum: Denique, ut, si fieri possit, suspicione vacent. Si enim istius modi Epistolae in manus eorum de veniunt, qui in eos qui scribunt, aut ad quos scribuntur. potestatem habeant, tametsi Ciphra ipsa fida sit, mox examini ac quaestioni res subicitur sicque arcanum vi elicitur. Quod ut

evitetur, habeat quis duo Alphabera, unum literarum verarum, alterum non significantium: et simul, duas epistolas evolvat, unam quae secretum deferat alteram, qualem verisimile fuerit scribentem missurum fuisse absque periculo tamen. Quod si quis tum de Ciphra severe interrogetur, porrigat ille Alphiaberum characterum Non-significantium, pro veris literis: Alphabetum autern verorum, pro Non-significantibus. Hoc [orig: Hôc] modo [orig: modô] incidet Quaesitor in Epistolam illam exteriorem, quam cum probabilem inveniet, de interiori Epistola nihil sinistri suspicabitur. Idem alium Ciphrae gradum proponi, nimitum ut omnia per omnia significari possint: ita tamen, ut scriptio quae involvitur, quintuplo [orig: quintuplô] minor sit ea [orig: eâ], cui involvitur. quod hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] fieri potest: Primo universae literae Alphabeti in duas tantum literas solvantur, per earum transpositionem; quae si fiat per loeos quinque, prodibunt differentiae 32. quae in ulto magis 24. qui numerus Alphabeti est, sufficient. Cum dein ad scribendum accingeris, Epistolam interorem in Alphabetum hoc biliterarium solves: praesto simul sit aliud Alphabetum biforme, quod singulas Alphabeti communis literas, tam capitales, quam minores, duplici forma [orig: formâ], prout cuique commodum sit, exhibeat. Tum demum Epistolae imeriori, iam factae Biliteratae, epistolam exteriorem biformen literatim accommodabis, et postea describes etc. In eiusmodi Ciphris deciphrandis multam operam insumit ingeninm humanum, in Aulis inprimis Principum, quorum arcanis dicata est laboriosa simul ac ingeniosa haec ars: sed Ciphrae bonae ac fideles facile operam Deciphraroris eludent etc. Vide Fr. Baconem de Verulamio, l. 6. de Augm. Sciemiarum, c. 1. et infra quoque ubi de modo Occulte scribendi.

CIPIUS cognomen para\re/gxw|n, apud Festum: Citius, apud Ciceronem, in membranis antiquissimis, apud Salmas. ad Teriallian. de Pallio.

CIPPARIUS in LL. Guil. Nothi, c. 4. Ceper vel Cepier, Carcerarius est a voce Cippus, Graece kou/pos2, qui priscis instrumentum, quo [orig: quô] reorum pedes constringebantur, recentioribus carcerem ipsum notat. Unde in Consuetud. Meldensi Art. 290. furcae patibulares, Cippus (Gall. Cep) et Pilorium, dicuntur esse signa seu argumenta maioris Iustitiae. Pro Cippario Cypiacus dicitur in Ecclesia S. Quintini in Veromanduis, dignitas Ecclesiastica, cui Cippi seu Carceris Ecclesiastici, cura incumbit, apud Car. du Fresne Glossar. et. Vide quoque infra Lignum, Nervus, Transverfariae trabes. Sed et Cippus, ligni truncum perforatum denotat, in quo Minorum Ordinis Religiosorum, in Communione Romana peculium conservabatur. Clement. cap. 126. quocirca quaestus omnis pecuniae, de verb. signif. apud Macrum in Hier olex. De Cippo vero lapideo, in tumulo erigi olim apud Graecos solito, vide infra in voce Stele. uti de Cippis, in urbium oppugnatione adhibitis, voce Oppugnatio.

CIPPIDUM municipiolum Galliae; vulgo la Cheppe, ad rivulum in Vidulam effluentem. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CIPPUS nobilis Romanus, qui fusis hostibus ad urbem rediens, cum cornua subito animad vertisset; responsumque accepisset ab aruspicibus, fore ut Romae regnaret, si urbis moenia ingrederetur, Senatum Populumque extra urbem convocavit; quos cum rem omnem edocuisset, sponte se exilio [orig: exiliô] multavit, unico [orig: unicô] terrae iugero [orig: iugerô] contentus, in quo reliquam vitae partem peregit. Ovid. l. 15. Met. v. 565.

Ubi vetusti codices magna [orig: magnâ] ex parte Cypus, vel Cipus. Genucius Cipus est Val. Maximo l. 5. c. 6. ex. 3. Ita enim membrane nomen illud exhibent, ut et apud Plinium, l. 11. c. 37. Exstant apud me denarii argentei, cum hac [orig: hâc] inscriptione M. CIPI. M. F. unde Cipiam gentem Fulvius Ursinus, vir de literis inter primos optime meritus, conflavit, perperam, ut puro, cum eius nulla apud antiquos exstet mentio. Nic. Heinsius.

CIRANUS corrupte pro Coeranus, de quo suo [orig: suô] loco [orig: locô].

CIRCA apud Recentiores vigiliae, excubiae, Ital. Cerchia Gallis la Ronde: Cuiusmodi Circas etiam fecisse in Monasteriis Monathos, horis illis, quibus vacare lectioni Fratres consuevere [orig: consuevêre], dicitur in Regula. S. Benedicti. Hinc qui circas Faciebat Monachus, Circa quoque appellatur, apud Lanfrancum in Statutis, c. 4. Item Circator apud Ioachimum Vadianum de Offic. Monachicis. Cuius officium ita describitur in Libro Ordinis S. Victoris Paris. MS. c. 40. Circator eligatur de totius Congregations religiosioribus et ferventioribus --- ad eius officium spectat, officinass Monasterii circuire et obser vare negligentias fratrum et Ordinis praevaricationes. Quotiens circam facit, adeo religiose et ordinate debet incipere, ut terrorom incutiat spectatoribus suis, et exemplum religiositatis ostendat. Adeo autem tacite et severe debet facere circam, ut nulli unquam loquatur vel signum faciat, sed tantummodo studiose scrutari debet et inspicere offensas et negligentias. Omni tempore potest facere circam, excepta hora [orig: horâ] Capttuli et Collationis, quando scilicet ostia claustri iam firmata sunt --- debet attendere, ne unquam aliquis sine causa horis regularibus desit, et ne quisquam loquatur, ubi vel quando non debet. Sed et eorum munus erat, Fratres ad horas Canonicas colligere, signo [orig: signô] pulsato [orig: pulsatô], ut est apud Ekkehardum Iunior. de Casibus S. Galli, c. 3. cui Exactores seu *)epei=ktai dicuntur, c. 6. Monachos vero ad vigilias media [orig: mediâ] nocte in Ecclesiis obeundis excitare, Canonarchae officium fuisse, discimus ex Dorotheo doctr. 11. Praeterea Circator, officium fuit in Ecclesiis Carhedralibus, Gall. Cerchier: quo [orig: quô] olim videtur donatus Adventius Ecclesiae Metensis Episcopus, qui Epist. ad Nicolaum Pontif. apud Baronium A. C. 863. scribit se, priusquam Episcopatum adipisceretur, in Excubiis templi Beati Stephani Protomartyris occupatum fuisse. De excubiis, quae fiebant in Ecclesia Parimina in festo Assumptionis Deiparae, vide Chartam Ioannis Regis apud Car. du Fresne in Glossar. Denique Circatores, in Vita S. Gisleberti Sempringham. alibique, dicuntur, qui vice Generalis totius Ordinis domos et

monasteria vistabant, alias Visitutores dicti. Quemadmodum, qui nomine Episcopi Ecclesias visitabant, periodeuta\s2, Circitores seu Circuitores (qua [orig: quâ] voce utitur, l. 6. §. 1. D. de Excusat. ) vocant Concilium Laodic. et Iustinianus, l. 42. §. 9. Cod. de Episc. et Cleric. Ipsis id Episcopis tribuit concilium Cabilonens. A. C. 650. can. 11. unde census Episcopo, aut Archidiacono, pro visitatione, ab Ecclesiis pendi solitus, Circada seu Circata, dictus occurrit, apud Hincmarum, Epist. ad Ludovicum II. Regem, c. 9. etc. Vide Car. du Fresne l. cit.

CIRCAEI Urbs fuit Volscorum, in Latio, inter Asturam et Terracinam, in ora littorali maris Tyrtheni. Nunc diruta iacet propter paludes Pomptinas. In eius ruderibus est pagus S. Felicita, cum turri, ad radices Circaei montis, 10. Milliar. a Terracina in Occidentem.

CIRCAEUM promontor. olim Latinorum in Italia. Ptol. nunc Campaniae Regio hodie monte Circelle Leandro; in mare Tyrrhenum excurrit, prope Circaei rudera, cum uno aut altero vico tantum; propter caeli gravitatem et paludes Pomptinas, quibus circumcingitur versus Boream, ita ut eminus Insula videatur. Procopius, Gothicor. l. 1. Circeium haud modico [orig: modicô] tractu in mare porrectum, insulae speciem fert, adeo que videtur insula tam praeternavigantibus, quam terrestri itinere praetereuntibus. Quin Strabonis libro [orig: librô] quinto [orig: quintô], describitur *kirkai=on o)/ros2 nhsia/zon sqala/tth te kai\ e(/lesi. Nec multo aliter Servius, in. l. 3. Aen. v. 386. Qui nunc Circeius mons, a circe dicitur, aliquando, ut Varro dicit, insula fuit; nondum siccatis paludibus, quae eum dividebant a continente. Sed et multo ante Theophrastus. Hist. Plant. l. 5. c. 8. postquam in Latino agro Circeium promontor. descripsit robore, myrto [orig: myrtô], ac lauro [orig: laurô] consitum, addit, *le/gein tou\s2 e)gxwri/ous2, w(s2 entau=qa h( *ki/rkh katw/|kei kai\ pro/teron m= ou)n nh=son ei)=nai to\ *kirkai/on, nun= de\ u)po\ potamw=n tow=n prookexw=sqai, kai\ ei)=nai h)i+o/na, th=s2 de\ nh/sou to\ me/geqos2 peri\ o)gdoh/konta stadi/ous2. Virg. l. 7. Aen. v. 10.

Proxima Circaeae raduntur litora terrae,
Dives inaccessos ubi solis filia lucos
Assiduo [orig: Assiduô] resonat cuntu. --- --- -

CIRCASSI populi Tartariae, in Asia, iuxta mare Caspium. Persaepe in silvis degunt, et praedas agunt, Inter mare Caspium et fluv. Rham et Tanaim ex parte. Proprios habent principes: Subsunt tamen Magno Moscoviae Duci. Eorum Urbs praecipua Terki. ibi alias Albania quibusdam. Vide Olear. Herbertum, etc.

CIRCE Solis et Perses nymphae, Orpheo Apollinis et Asteropes, filia, veneficiorum peritissima, quae Sarmararum Rege, cui nupserat, veneno [orig: venenô] sublato [orig: sublatô], regnoque [orig: regnôque] per scelus parto [orig: partô], cum crudelius imperaret, ab incolis pulsa in Italiam profugit: Apollonius eam ab Apolline patre raptam et in Italiam currn vectam canit: et in Circaeo monte (qui antiqui olim Latii terminus erat, et efficacissimis herbis abundabat) sedem sibi delegit, ubi cum Glaucum marinum Deum Adamaret, Scyllam puellam, quam ille deperibat, infectis fontibus, in monstrum marinum commutavit: Ulyssem item vi tempestatis ad se delatum hospitio [orig: hospitiô] suscepit, stellis coram illo de caelo deductis, sociosque eius, quos ob intemperantiam in procos commutaverat, ei, cui ob prophylacticum quoddam, a Mercurio communicatum, nocere non poterat, restituit, cui et Telegonum filium peperit. Virg. in Damone, Ecl. 8. v. 70.

Quos, hominum ex facie, Dea saeva potentibus herbis
Induerat Circe, in vultus ac terga ferarum.

Sirenum voces, et Circes pocula nosti [orig: nôsti];
Quae si cum sociis stultus cupidusque biblisset;
Sub domina meretrice fuisset turpis et excors;
Vixisset canis immundus vel amica luto sus.

Postremo et Picum Latinorum Regem, quod uxorem suam nomine Canentem sibi praeferret, in avem sui nominis commutavit. Quam faubulam prolixius ab Ovid. l. 14. Met. relatam Virg. in 3. versus contraxit, l. 7. Aen. v. 190.

Picus equum [orig: equûm] domitor: quem capta cupidine coniux
Aurca [orig: Aurcâ] percussum virga [orig: virgâ], versumque venenis
Fecit avem Circe, sparsitwue coloribus alas.

Cicero in Verr. Divinat. c. 17. Repente ex homine, tamquam aliquo Circes poculo factus est Verres. Significatur autem per Circen voluptas, qua [orig: quâ] in belluas et sues immundas homines mutantur, quemadmodum socratem docuisse, Xenophon tradit, l. de dictis et factis Socratis. Horat. l. 1. ep. 2. meretricem interpretatur. Stellae de caelo cadentes; etiam praeclaros viros voluptatum illecebris nonnumquam abripi, nisi supernaturalis quaedam vis velut herba a Mercurio porrecta, impediat, significare videntur. Cut autem sparsa sit haec fama in Graeciam, Circen fuisse veneficam, adeo que vicinas terras, Latium puta, et Tyrrheniam scatere herbis veneficis, rationem reddit vir magnus, de Phoen. Col. l. 1. c. 33. Si quidem hoc veteres constauter docent. Aeschylus capite 33. in Elegiis,

*tur\rhno\n geuea\n farmakopoio\n e)/qnos2,
Gens Tyrrhena suis clara veneficiis.

Theoph. Hist. Plant. l. 9. c. 15. *farmakw/deis2 de\ dokou=sin ei)+nai to/poi ma/lista m= e)/cw th=s2 *(ella/dos2 oi( peri\ *tur\rhni/an kai\ th\n *lati/nhn. Aristot. in Mirabil. *le/getai de\ peri\ th\n *)itali/an; e)n tw=| *kirkai/w| o)/rei fa/rmako/n ti fu/esqai sqana/simon. Schol. Apollonii ad l. 3. Argon. Peri\ th\n

*)itali/an w)/|khsen h( *ki/rkh, o(/qen o)/ros *kirkai=en, a)p' au)th=s2 polufa/raakon Strabo, l. 5. *fasi\ de\ kai\ polu/r(rizon ei)=nai to\ *kirkai=on o)/ros2. lis nempe radicibus abundat, quarum in veneficiis usus est: id enim tradidisse veteres suspicatur, tw=| mu/qw| peri\ th=s2 *ki/rkhs2 sunoikeiou=ntes2, ut fabulae de Circe accommodarent. At vero tam Citces fabula, quae suis incantamentis fertur immutasse [orig: immutâsse] rerum species, quam quod farmakw=des2 volunt fuisse Latinum solum, confictum videtur a Phoenicibus, qui Latinum, et Latinos dici putaverint u)po\ tw=n farmakei/wn, ab incantationibus. Quia Phoenicio sermone [gap: Hebrew word(s)] Lat, cuius plurale [gap: Hebrew word(s)] Latim, vel [gap: Hebrew word(s)] Latin est incantatio. Simile Graecorum commentum, de Circe sepulta, in una de Pharmacusis Atticae insulis, non procul a Salamine; Strab. l. 9. *)entau=qa de\ kai\ ai( *farmakou=sai, du/o nhsi/a, w(=n e)n tw=| mei/zoni *ki/rkhs2 ta/fos2 dei/knutai. Nempe aliud non succurrebat, cur Pharmacusae dicerentur. Bochartus. Nic. Lloydius.

CIRCEJUM castrum in finibus Persidis, ubi Gordiano occiso [orig: occisô] milites sepulchrum fecerunt, memoratur Capitolino, in Gordiano III. c 34. Graecis *kirkh/sion. Latin. Circense, quod in morem Circi aqua [orig: aquâ] circaretur, ut ostendit Zosimus, qui ab Abora et Euphrate circumdari narrat. Circessum castrum dicitur Festo Ruffo, Vide Salmas. ad Capitolin. loc.

CIRCELLIONES apud Augustinum in Psalm 132. *kukla/rioi, in Synodicis Orientalium ad Theophilum Imperatorem, iidem cum Circumcellionibus, quos vide.

CIRCENSE Spectaculum apud Ael. Spartian. in Didio Iuliano, c. 4. inde ad Circense spectaculum itum est; ipse Circus est et locus spectaculorum. In Circo enim maxime solebat populus e)kklhsia/zein, ut ait Herodian. l. 2. c. 7. 9. l. 8. c. 6. Apud quem cave accipias hoc verbum ea [orig: eâ] notione, qua [orig: quâ] Graecil passim usurpant, cum dicunt, Populum Atheniensem vel alium e Graecis, in theatro enklhsia/zein. Nullum enim ius habuit populus Rom. conveniendi in circum, ut de Republ. dehberaret: Sed spoliati iure Conventus habendi in Comitio, in circis et theatris, turbatis rebus, congrediebantur, uti sub Iuliano factum. Casaubon. ad loc.

CIRCENSES Ludi certaminis curulis genus erat, in honorem Consi, consiliorum Der institutum, ita dictum, quod in Circo perageretur. Horum 7. erant, ut ex Varrone Gellius, l. 3. c. 10. notat. Coeterum de Circo, de pompa [orig: pompâ], ludisque Circensibus videndus est, Dionys. Halicarn. l. 7. et Solin. c. 45. ubi plura notavit Salmas. quae ad eorum eplicandam Historiam pertinent. Scripsit de Circensibus ludis et peruliarem librum Casaubonus, cuius ad Suetonium et Athenaeum meminit, sed hactenus editus non est. Nic Lloydius. Aliis dicti Romani, ob antiquitatem suam, utpote ab ipso Romulo instituti: item Magni, tum ob impensas ingentes ac celebritatem, tum quod in honorem magni illorum Dei Neptuni, quem Consum, velut consiliorum praesidem, appellabaut, celebrati solebant. Quod enim in Cereris honorem illos exhibitos sunt qui doceant, id inde ortum, quod Cereales ludi in Circo quoque habiti: In Solis quoque illos institutos qui contendunt, pompam Circensem cum ludis Circensibus confundunt. Cum enim decursio equestris equorumque pompa inter praecipuas festivitatis huius ceremonias fuerint, illa in honorem Neptuni, qui equitandi inventor artis *(/ippios2 dictus est, ab Euandro primum instituta; dein a Romulo, quod huius Dei consilio in ludis illis Sabinae raptae, restaurata: ista in Solis honorem celebrata est. Unde duum [orig: duûm] generum equi in Circum adducti leguntur, *pompikoi\, qui spectaculi solum causa [orig: causâ] producebantur, et hi Soli dicati erant: Unde de talibus legimus in Sacris 2. Reg. c. 23. v. II. superstitione ad Iudaeos derivata [orig: derivatâ] a Persis, apud quos celebris inprimis Equus Solis: et *dromikoi\, quibus ad decursiones utebantur, primo [orig: primô] earum Neptuno [orig: Neptunô] inventore. Habebantur autem hi Ludi ptimum in Tiberina insul. nollo [orig: nollô] ad id certo [orig: certô] constituto [orig: constitutô] loco [orig: locô], sed ab altera parte tiberis pro meta erat, ab altera enses ponebantur, teste Servio [orig: Serviô]: donec Tarquinius Priscus Circum Maximum erexit, Liv. l. 1. c. 35. Exercitationum in iis genera varia: Prima erat pugna, cum pugnis, caestibus, gladiis, fustibus, hastis, pilis similibusque armis certabatur: quo et Gladiatura spectabat, et certamen cum bestiis etc. Altera cursus: Tertia saltatio: Quarta iaculatio discorum, sagittarum, telorum omniumque armorum cuiuscumque generis, quae longe proiciuntur: et hi ludi erant fere pedestrium. Quinta decursio equestris: Sexta eaque primaria aurigatio, i. e. certamen bigtarum aut quadrigarum inter duas primo factiones, Albam et Russam; postea inter 4. Prasinam, Venetam, Albatam et Russam, vide supra in voce Aurigatio. Septima Naumachia, seu navale certamen, quum in mati, fluvio, stagno, lacu, forma navalis pugnae repraesentabatur. Pompa vocabatur totus ille apparatus, qui ludicro certamini praemitti solebat: In ea Deorum imagines et nobiles matronae carpentis suis vectae, clarorum item virorum ac Imperatorum circumferebantur statuae, vide infra Lauratum; equi item ostentationi deducebantur etc. praecedentibus ordine pueris puberibus, de quibus vide infra, in voce Ludii. Ovid. l. 1. de Arte Am. v. 147.

Hac [orig: Hâc] procedente favor, studia etc sponsiones spectatorum, huic vel illi factioni addictorum, se exserebant etc. Ludos porro Regesinitio, dein Consules ediderunt: creatis postea Aedilibus, horum id munus fuit, Curulium inprimis, namque Plebeii ludos plebeios curabant. Sed et ad Praetoriws urbani officium pertinuit, signum mittendis quadrigis dare: quo [orig: quô] bellis forte occupato [orig: occupatô] atque absente, dictus Dictator fuit, qui vices eius subiret. Tandem omni Rei publ. potestate in unum translata [orig: translatâ], Imperatores id munus sibi sumpsere [orig: sumpsêre], ut ex Suetonio, Historicisque sequentibus videre est, vide Thom. Godwyn. Anthol. Rom. l. 2. sect. 3. c. 6. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 4. et 5. cum Thom. Dempsteri Paralipom. et infra de Circo. His ludis Graecorum Olympici ac Gymnici respondebant. Verum, Circenses Olympiae, a Circensibus Romae, qua in

re discreti fuerint, vide apud Salmas. ad Solin. p. 915. De Circensium insania ita Lactantius, l. 6. c. 20. Circensium quoque Ludorum ratio quid aliud exhibet, nisi levitatem, vanitatem, insaniam. Tanto [orig: Tantô] namque impeiu concitantur animi in furorem, quanto [orig: quantô] illic impetu curvitur, ut iam plus spectaculi exhibeant, qui spectandi gratia [orig: gratiâ] veniunt, cum exclamare, et efferri et exilire coepcrit. Et generatim, Spectaculis neminem interesse potuisse, sine animi passione, ira, dolore, bile, furore, concussione Spiritus, pulchre inducit mirus argumentandi Artifex Tertullianus, de Spectac. c. 15. qui sequenti c. Circi praecipue insaniam miro [orig: mirô] acumine proponit et exagitat. Duravit autem 15 furot, usque ad extrema Rei Romanae tempora, ut ex optimo castigatore Salviano patet. Vide quoque Onuphrium de Circo, Desid. Heraldum, Iacobum Pamelium, Ludovic. de la Cerda, Commentar. ad Tertullianum, Apologet. c. 38. Iul. Caesarem Bulengerum, alios: De praeliis vero, factionibus Circensium Agitatorum Populique studio, ut et aliis huc [orig: hûc] pertinentibus hic [orig: hîc] passim, inprimis in vocibus, Agitatores, Factio, Missus, Pannus etc. De Circensi Ludicro, in necem Christianorum, a Neroneedito, vide Tacitum, l. 15. Annal. c. 44.

CIRCESIUM etiam Constantina, oppid. Mesopotamiae ad confluentes Chaborae in Euphr. 20. circiter milliar. infra Thapsacum, e regione Arabiae desertae, quibusdam nunc Alchabur. Baudrand. Hic [orig: Hîc] Gordiani Imperator. tumulus est. Eutropius, l. 9. c. 2. Osrhoenae regioniso oppid. Lib. Notit.

CIRCESTRIA oppid. Angliae, in Comitatu Glocestriae,. milliar. a Glocestrio in Ortum iuxta amnem Corinum.

CIRCI urbis Romae. Maximus, in valle inter Palatin. et Aventin. colles, apud Velabrum. Flaminius, ubi nunc palatium Mathaeorum, et monaster. S. Catherinae, Capitolio proximus, sic dictas, quod esset in Campo Flaminio. Agonalis, ubi nunc Piazza Navona, platea pulcherrima et oblonga in meditullio urbis. Neronis, ad radices montis Vaticani, ubi nunc platea S. Petri. Hic [orig: Hîc] obeliscus la Guglia, ut et in aliis Urbis locis. Vide et Circus.

CIRCIDIUS Corsicae insul. fluv. Ptol. Pianello et Bavaro hodie Leandro. Baudrando le Ripe. Oritur prope Cruzanum vicum, et in mare Mediterraneum se exonerat iuxta Sipeum, inter Calvium ad Boream et Sagonae rudera ad Austrum versus Gasalum sinum.

CIRCISSARII in Concilio Arelatensi I. sub Silvestro, De Circissarns agitatoribus, qui fideles sunt, placuit eos, quandiu agitant, a communione separari: Venatores sunt Circenses seu Aurigae, qui in Amphitheatris ac circis currus agebant. Vide supra, ubi de Agitatoribus.

CIRCITOR seu CIRCUITOR apud Hieronym. ad Pammachium, l. adv. errores Iohannis Hierosol. Officium militare, custos exercitus est, qui castra circibat, ne quid detrimenti milites reciperent. Cuiusmodi Circitores, Glossae Basil. *kirkh/toras2 vocant; *perioddta\s2 Glossae Graeco-Latin. *kukldta\s2 aliae: Gall. qui faisoient la Ronde et la Sentinelle avance. Deligebantur ii ex Equitum ordine, qui duobus equis, vel saltem uno cum servo merebant: quorum dignitas Circitoria dicitur, l. 2. Cod. Theodos. de Filius militar. At Circitorium, apud Leonem Ostiensem Chron. Casin. l. 3. c. 57. pannus videtur esse, quo [orig: quô] tempore Quadragesimae, tegebantur ac velabantur Altaria. Vide infra Velum, et plura hanc in rem apud Car. du Fresne Glossar.

CIRCIUS [1] Tauri montis pars. Plin. l. 5. c. 27. Item insula Mysiae. Sed legendum Cyzicus, teste Ferrario [orig: Ferrariô].

CIRCIUS [2] ventus Galliae Narbonens. peculiaris, reliquis caeli partibus ignotus, inter Corum et Aparctiam spirans, nulli ventorum violentia [orig: violentiâ] inferior, quippe qui et onusta percellat palustra, et aedium tecta secum rapiat. Circius vero a vertigine dictus putatur, eo quod in orbem circumagatur. Lucan. l. 1. v. 408.

--- - --- Solus sua litora turbat
Circius; et tuta [orig: tutâ] prohibet statione Monaeci.

Nic. Lloydius. Huic Augustum sacrificasse [orig: sacrificâsse] templumque fecisse, docet L. Seneca, Natur. Quaestion. l. 5. c. 17. Galliam infestat Circius, cui aedificia quassanti, tamen incolae gratias agunt tamquam salubritatem caeli sui debeant ei. Divus certe Augustus templum illi, cum in Gallia moraretur, et vovit et fecit Vide Voss. de Idolol. l. 1. c. 1. Non vero esse ventum Narbonensis provinc. sed unum ex principalibus et authenticis, nomine pure pute Graeco sive Siculo *kerki/an dictum, docet Salmas. ex Theophrasto de Ventis, ubi Argesten Siculis *kerki/an dici refert: quamvis alii Thrasciam, vicinum Argestae, hoc [orig: hôc] nomine insignitum fuisse, malmt. Videeum, ad Solin. p. 1257. et 1258.

CIRCUITIONES Equitum, ad explorandas visendasque vigilias, indigitantur Papinio Statio, Theb. l. 10. v. 387.

--- -- --- -- monitu Ducis acer agebat
Amphion equites, noctem, vigilataque castra
Explorare datus, primusque per avia campi
Usque procul (nec dum totas lux solverat umbras)
Nescio quid visu dubium, incertumque moveri
Corporaque ire videt. Subitus mox fraude reperta [orig: repertâ]
Exclamat: cohibete gradum quicumque, sed hostes
Esse patet. Miseri pergunt anteire, timentque
Non sibi, tunc mortem trepidis minitatur, et hastam
Expulit etc. --- -- --- --

De quibus vide Iustum Lipsium, de Militia Rom. l. 5. c. 9. Apud Athenienses olim, ab anno 18. ad vicesimum usque, quilibet Ephebus cogebatur, peripolei=n, circumire excubando seu custodire, ta\ peri\ po/lin frou/ria, urbana et suburbana castella, lege Solonis, cuius meminit Ulpianus, ad Olynthiac. 3. quo [orig: quô] fine accipiebat a Populo pro contione scutum et hastam, uti discimus ex Aristotele de

Atheniensium Republ. Hinc Terentius in Eunucho, Actu 2. sc. 2. v. 58. de Chaerea adolescentulo,

Sed video herilem filium minorem huc advenire,
Miror quid ex Piraeeo abierit: nam ibi custos publice est nunc.

Vide Sam. Petitum, Commentar. in LL. Atticas, l. 8. tit. 1. De Circuitione consimili in Monasteriis, dictum supra in voce Circa. Sed et Circuitio sacer ritus, vide infra Nundinae.

CIRCULATOR et Circumforaneus Medicus, vide supra Charlattanus, et infra, in voce Periodeuta: uti de Circulatoribus Cybeliis, infra Cybele.

CIRCULI [1] de multitudine congregata, passim apud Auctores. Hinc C. Nepos, Epaminonda [orig: Epaminondâ], c. 3. Quum in Circulum venisset, in quo aut de Republ. disputaretur, aut de Philosophia sermo haberetur, numquam inde prius discessit, quam ad finem sermo esset deductus. Ubi Circulus est coetus vulgo coeuntium ac fabulantium, qui collatis capitibus videntur veluti orbem facere, ut Lipsius explicat. Disputabant autem ii aut de Republ. aut in iis disterebant ac philosophabantur Sophistae, quos in hominum frequentia, in Foro Circulisque, e)pidei/ceis2 suas recitare in more habuisse, hinc discimus. Circulari id Seneca vocat, i. e. Circulis se venditare, aut Circulos quaerere facereque; de cuiusmodi erronibus Sophistis, eloquentiam suam per urbem circumferentibus, vide Cresoll. Theatr. Rhetor. l. 3. c. 3. adde quae Boeclerus adfert ad Nepotis locum. In Militia quoque, Cohortes alias. Cum enim rotundae olim in villis cohortes essent, de quibus dicemus infra; ab hac rotunditatis forma certus numerus militum in legione, cohortis nomen acepit, sicut pei/ran appellavere [orig: appellavêre] Graeci. Quippe haec confertae multitudinis natura, ut in Circulum se stipet, et conglobet in orbem. Hinc multa in militia Nomina ta/cewn, i)/lai, pei=rai, sistrofai\, Latine, globi, drungi, cohortes, quod tamen in minore ferme numero videmus obtinuisse. Nam et pei/ras2 manipulos, vocat Polybius, et huiusmodi in circulum conglobatio fere frequentius notatur in minori multitudine congregata, quam in maiore turba. Salmas. ad Solin. p. 311. Vide quoque infra Haga, Hringus. Alias Circulus et Corona in diversum abeunt; cum corona ita corrotundata sit, ut, cum humano capiti aptatur, eadem sit insigne eorum, quorum causa assumitur. Nempe Circulos Natura saepius, quam homo; Coronas frequentius homo, quam natura nectit: estque in rerum Natura circulus veluti l)rxe/tupon, ad cuius speciem formatur Corona. Et quidem in Caelo Circuli sunt, ingentes illi quinque ductus per quos volvitur Sol, universum redimientes mundanum fastigium. Item is cui nomen a)/lws2, Circulus siderum: Et lacteus orbis, et Zodiacus signifer, aliaque. Ipsum quoque Solem vere nominaveris Circulum, qualis ab Aegyptiis fuit pingi solitus, et in imaginibus appellatur. Cui adde Lunam, vel potius Lunae cinctum, noctu splendentem, et in Aere, Iridis ambitum, et illa quae dicuntur parh/lia. Sunt et circulares nonnumquam seu coronati vapores conspicui, ut et igues, de quibus Claudian. in apono, v. 45.

Ille coronatos iamdudum amplectitur ignes,
Fatidicum sorbens vultu flagrante vaporem.

Cuiusmodi Circuli miraculo [orig: miraculô] nonnumquam fiunt prope hcmines et hominum causa [orig: causâ]. Ut fuit aurea illa nubes, qua [orig: quâ] Pallas circumsepsit caput Achillis, Iliad. z. Flamma item visa, super caput Ascanii, Aen. l. 2. ipsius Aeneae, l. 10 Servii Tullii, apud Livium, l. 1. c. 35. Masanissae dormientis, apud Silium Italic l. 16. Quibus adde simulacrum sideris criniti, quod Caesaris capiti in foro consecratum, apud Plin. l. 2. c. 25. Solis orbem, qui super caput Augusti urbem intrantis conspectus est. apud Velleium, l. 2. duos illos radios, qui natum Neronem tempore matutino [orig: matutinô] circumplexi sunt: Circulum, de quo Bebianus.

Cuiusmodi Circulos imitati sunt illi, qui inter cornua bovis Aegyptiae aureum et rutilantem circulum effigiarunt [orig: effigiârunt], teste Solino [orig: Solinô], c. 35. hodieque imitantur, qui Sanctorum capitibus istiusmodi orbes radiosos circumfundunt, qua de re vide hic [orig: hîc] infra, ubi de Circulis Sanctorum. Ut de terra hoc unum addam, Circulus in sardonyche gemma inprimis notatur Plinio, qui nomine hoc [orig: hôc] appellat zonam vel limitem candicantem, quo [orig: quô] medietas huius gemmae cingitur; hanc cum fundit se et spargit colorem in proximum, momentum, cum vero sese colligit, nec spargitur, certoque [orig: certôque] sic limite distinguitur, Circulum proprie dici tradens. Vide Salmas. ad Solin. p. 564. Sed et Circuli, in doliis, in fribus, cornei aeneique, ko/rakes2 Graecis et korw=nai, in ornatu muliebri, quae Brachialia alias etc. de quibus alibi dicemus. quamvis autem aliud Circulus, aliud Corona, occurrit tamen apud medii aevi Seriptores, Circulus Aureus, simplicioris Coronae species, quae sub Imperatorib. Occidentis Patriciatus apud Romanos erat insigne, Leo Ostiens. l. 2. c. 79. Eidem Henrico V. Patriciatus honorem Romani contribuunt eumque, praeter Imperialem coronam, aureo [orig: aureô] circulo uti decernunt. Hinc Corona Circuli Patricialis, apud Petrum Diaconum Chron. Casin. l. 4. c. 119. ubi de Lothario Imperatore, et de Friderico Imperatore tradit Acerbus Morena, Histor. Rerum Landens. p. 17. eum a Pascali Pontifice primo quidem Circulo aureo [orig: aureô]: postea vero Corona [orig: Coronâ] Imperiali, coronatum fuisse. Sic Circulum, non coronam, Reginae tribuit Auctor Chronici Montis Sereni A. C. 1134. ubi Magnum Danorum Regen, Halberstadii ab Imperatore Circulum aureum in signum delati Regui accepisse, scribit. A. C. 1154. ubi de

Svenone Daciae Rege et A. C. 1158. ubi de Bohemiae Duce etc. Sed et Circulis aureis Augustas Occidentis, non coronis, usas esse, discimus ex Arnoldo Lubecensi, l. 6. c. 2. ubi de uxore Philippi Suevi Imperatoris. Ibi quoque Regina, regio [orig: regiô] diademate, non tamen coronata, sed circulata, processit, apud Car du Fresne Glossar. Vide quoque infra, ubi de Corona Ducali: uti de Circulis ludicris, voce Cricilasia it. Petaurum et Trochus. et de Circulis aurium, uti de Inauribus labiorum voce Labra.

CIRCULI [2] Ferrei, in paenitentiam, ab Episcopis aut Presbyteris olim imponiti soliti iis, qui enormia quaedam crimina commiserant, eosque postea paenitentiam acturi in brachiis induebant, nec deponebant, donec post multas peregrinationes ad Sanctorum sepulchra et memorias miraculo [orig: miraculô] aliquo [orig: aliquô] solverentur, occurrunt apud varios Scriptores Communionis Romanae, laudatos magno [orig: magnô] numero [orig: numerô] Carolo du Fresne Glossar, E quo unum hoc subiungatur ex Libro Mirac. S. Floriani et Florentii M. S. Consuetudine antiqua [orig: antiquâ] partibus interioris Franciae usque hodie mos inolevit, ut quisquis propinquiorem sibi parentem, gladio [orig: gladiô] iugularit [orig: iugulârit] et postea paenitentia [orig: paenitentiâ] ductus, ad Pontificem crimen admissi facinoris detulerit, ipso [orig: ipsô] decernente Pontifice ex ipso gladio ferrei nexus componantur, et collum peccatoris, venter atque brachia strictim innectantur ex ipsis ferreis vinculis sicque de propria patria et solo patrio pellatur: interim quousque divina pietas eadem vincula solvi praecipiat, primum Romae, dehinc per diversa Sanctorum loca veniam criminis efflagitando peregre proficisci cogatur, etc.

CIRCULI [3] Sanctorum, circa capita Constantii ac Constantis, Theodosii item Iunioris ac Placidii Valentiniani, in eorum num mis Consularibus, conspicui, et cum Consulibus quoque communicati indigitabant, divinitatis speciem quandam illos sibi asserere, cum nim bis seu claris nubibus Deos suos ita in picturis ac tabellis Gentiles olim ambirent. Hinc tam frequens Divinitatis, Numinis, ac Aeternitatis, ab iis usurpata vocabula atque epitheta, quibus Imperatorum Leges plenae sunt. Quae tamen vemiam aliquam mereantur in Augustis, quorum adeo ampla fuit potestas: si recentiorum Byzantinorum expendatur ambitio, qui hominum omnium vanissimi, ac omni facinorum genere contaminati, provinciis etiam cunctis ferme exuti, et intra Urbis moenia paucorumque circumiacentium oppidorum limites coerciti, Sanctos sese a subditis atque adeo ab ipsis Patriarchis Constantinopol. ceterisqne Pontificibus compellari voluerunt. Unde formula compellationis vulgata, *de/pota/ mou a(/gie, Domine mi sancte, quam observare est non semel in Rationali Peraequatorum, sub Alexio Comneno exarato, Codino, Aliis. Contra quam Constantinus Magnus, qui Sanctum se vel Divum appellari, penitus renuit, apud Iuvencum, Histor. Euangel. l. 4. extremo [orig: extremô].

Haec mihi pax Christi tribuit, pax haec mihi saecli,
Quam foret indulgens terrae regnator apertae
Constantinus, adest cui gratia digna mrenti:
Qui solus Regum Sacrum sibi nominis horret
Impom pondus, quo iustis dignior actis
Aeternam capiat divina in saecula vitam.

Iure proin Isaacium Angelum suggillabat Fridericus I. Imperator eius Legatos alloquens: Dominus vester Sanctum se appellat: mirabilis est sanctitas quae sanctos viros, honestos, religiosos, benigne, utpote fideles nuntios, in oscula Pacis exceptos --- subito consuevit mcarcerare et fame ac nuditate usque ad mortem macerare. Longe faciat a nobis Deuts talem sanctitatem, apud Tagenonem Patavinum, laudatum Carolo du Fresne in Dissertatione de infer. aevi Numism. num. 15. Vide quoque infra, in voce Nimbus, item Sanctissimi, nec non ubi de Pileo.

CIRCUMCELLIONES alias Scotopiti, Donatistarum propago. Dicti sunt ab eo, quod domos, vicos, urbesque obeuntes, se vindices publicos iactabant, data [orig: datâ] libertate servis, impunitate debitoribus alienis, etc. Primi illorum auctores fuere [orig: fuêre], Maxidas et Faser; et ab initio quidem baculos gestabant, quos baculos Israelis dixere [orig: dixêre]: dein omni armorum genere usi sunt, contra Orthodoxos: Donatus capita Sauctorum illos appellavit, eorum ministerio [orig: ministeriô] contra Christianos usus. Pseudo-Martyrii acre desiderium illos ad au)toxeiri/an adegit. Unde modo e rupibus in praeceps ibant, modo se flammis immittebant, modo iugulum proprium petebant: eousque insaniae provecti, ut ab illorum Episcopis ad hanc saevitiam compescendam Magistratuum auctoritas fuerit implorata. Ide furor uxores illorum agitavit. Augustin. Haer. 69. Baron. A. C. 331. Philastrius, etc. Habitasse [orig: Habitâsse] in Cellulis agrestibus, et genus hominum agreste ac famosissimae audaciae fuisse, latrones etiam militibus maguo [orig: maguô] iure coercendos, ex Augustino contra Gaudent. observat Leudeckerus ad Georg. Hormi Histor. Eccl. Plura de iis apud Baronium ad A. C. 398. Spondanum ad eund. Alios: e quibus Spondanus illos, quod Augustinum dicerent, ut seductorem et lapsum, occidendum, quoties ad visitandas plebes iret, vias armatos obsedisse, addit. Circitores vocat eos Philastrius in Catal. Haer. Sed et Circumcelliones dicti sunt Papiae, qui parasuna/gontes2 in Cod. Canon Eccl. Afric. c. 93. *kuklarioydderhmh=tai, in Synodica Orientalium ad Theophilum Imperator. qui videl. sub habitu Monachorum usque quaque vagabantur, de quibus intelligendus can. 24 Synodi Trullanae, et multis agit Hieronym. Epist. 22. laudati Carolo du Fresne in Glossar. Vide quoque de illis Ioan. Forbesium in Instructionibus Historico-Theologicis, l. 14. c. 4. num. 4.

CIRCUMCISIO [1] ex ordinatiis V. T. Sacramentis prius, geminam habuit periodum: unam ab Abrahamo ad Mosen, alteram a Mose usque ad Christum, Ioan. c. 7. v. 22 in quarum illa fuerunt Ecclesiae circumciae incunabula, in hac illius a)kmh/. Primus qui illam accepit, divino [orig: divinô] iussu, Abrahamus fuit, Gen. c. 17. v. 4. 5. 7. 11. 12. A. M. 2107. ante exitum Israelitarum ex Aegypto annis 406. aetatis Abrahami anno [orig: annô] 99. In qua prima sua institutione

Circumcisio fuit Sacramentum domesticum familiae Abrahami: donec post quatuor saecula, reiectis gentibus et emortuis piorum inter eas reliquiis, Ecclesia conclusa fuit inter Abramidas, sicque Circumcisio facta est publicum totius Ecclesiae illius temporis Sacramentum, a Mose Iudaeis datum, Ioann. c. 7. v. 22. a quo tempore nemo Ecclesiae membrum esse poterat, nisi circumcisus, Exodi, c. 12. v. 48. Vide infra quoque, ubi de Proselytis. Administer eius quivis erat Paterfamilias [orig: Paterfamiliâs], Gen. c. 17. v. 23. Instrumentum, culter lapideus, seu acutus, Exodi c. 4. v. 25. Illius legi subiecti omnes Israelitae mares, servique tum emptitii, tum vernae, exceptis slum mercenariis, Gen.c. 17. v. 2. et 27. Tempus, octavus a nativitate dies Ibid v. 12. forte, quia mater a partu recens, octo diebus impura erat, Levit. c. 12. v. 2. et 3. nec sine dolore peragebatur, ad quem sustinendum infanti aliquot dierum intervallo [orig: intervallô] opus erat. Idque tempus adeo stricte observatum, ut diem anticipare omittereque nulla [orig: nullâ] causa [orig: causâ] liceret: Sacramenti contemptori addita [orig: additâ] excisionis comminitatione, Genes. c. 17. v. 14. Circumcisionem autem comitabatur nominis impositio, ut in circumcisione Isaaci, Gen. c. 21. v. 3. 4. Ioannis Baptistae, Lucae c. 1. v. 59. et Christi, Lucae c. 2. v. 21. Cui accedebant etiam testes, Esaiae c. 8. v. 2. et Lucae c. 1. v. 58. et 59. Vide quoque infra Compatres. Quibus omnibus quid significari voluerit Deus, vide apud Franc. Burmannum, Synopsi Theolog. Christ. Part. prior. l. 3. p. 6. §. 20. et seqq. Verbo [orig: Verbô], Circumcisio obsignabat foedus Dei cunctaque eius benehcia, eratque sigillum eius a Deo traditum, quod durare debebat, usque ad praestitum in carne Messiam, sub quo illud abrogandum, et Baptismus in eius locum substituendus erat. Nempe ante adventum Chriti Circumcisio necessaria erat: post Christi adventum coepit languere, per mortem eius; mortua est et antiquata, post mortem Christi, quamquam aliqandiu in Ecclesia usurpata, propter infirmos, Baptismo [orig: Baptismô] veluti geminum sigillum, paulatim tamen coepit abrogari, primusque Cornelius in praeputio baptizatus est, Actor. c. 10. v. 44. 47. Quo [orig: Quô] tempore intermedio [orig: intermediô], quo [orig: quô] illa aliquandiu retenta est, ut videl. pretiosius exspirantis funus esset, magna [orig: magnâ] fuit opus prudentia [orig: prudentiâ], ob Iudaeos Christianos, qui patrii ritus tenaces, eius abrogatione scandalum patiebantur. Post Templi vero destructionem, quo [orig: quô] veluti velo [orig: velô] ablato [orig: ablatô] Ecclesia plene in libertatem asserta est, una cum reliquo Templi apparatu, abolita et tandem mortifera facta est Circumcisio. Interim per cacozeliam apud varias nationes, pro lustratione Graecis Romanisque usirata, lustrico [orig: lustricô] die, infantibus adhibita est. Quod institutum divinum, ut corporis signaculum, Iudaeis primo proprium fuit, uti vidimus, qui recutiti hinc dicti, ut ex Petronii Satyr. et Martial. l. 7. Epigr. 29. v. 5. patet, aliquando ab Adriano aliisque sublatum. Inde ad alias gentes transiit, aliquando simplici vice, aliquando iterato administrata Circumcisio: Ad Samaritanos scil. in nomine columbae circumcisos; Aethiopes, (qui Circumcisionem cum Baptismo coningunt, ut sic discernantur, tamquam filii credentis Abrahami, a coeteris nationibus) Aegyptios, Colchos, Phoenices, Troglodytas, Macrones, Edomitas, Ammonitasque; quorum omnium meminere [orig: meminêre], praeter alios, Herodotus, l. 2 diodor. Sic. l. 2. et 4. Strabo, l. 16. et 17. Arabes quoque per experimentum acquisiverunt: Christiani insuper veteres et Episcopi quidam, ut adhuc *ko/fqoi dicantur Aegyptiis, vide Kircherium, Prodom. Copt. c. 1. Inter Haereticos Ebionitae quoque tenuere [orig: tenuêre]. Sed nec apud Graecos et Romanos, incognitam plane fuisse, suspicio est. Dies octavus erat uti dictum, quia tum purgatae erant puerperae et unum transierat Sabbathum. Vide Cunaeum de Rep. Hebr. Mahometanis (quibus ex civili potius, quam religioso instituto, inter Orientales populos celebrata Circumcisio, deinceps apostasiae Impostoris illius facta est Symbolum) octavus annus, Syris tertius decimus, aliis alius. pars scindenda principium est genitalium seu a)krobusti/a [gap: Hebrew] Hebraeis, superfluum luxuriansque (Magis totum corpus) signum, quod renasci non possit. Aliae tamen gentes iterum adducebant praeputium, qua de re vide Thom. Bartholin. Comm. de Morbis Bibl. c. 26. et aliae quaedam novum fecerunt. Utriusque diversus modus disquiritur fusius. Masculus Iudaeis, Aegyptiis etiam feminae clitoris, unde Nymphas Aegyptias exscindere, dicit Galenus Introduct. et hodieque hoc in Aegypto servari, quia eis plerumque nimis excrescat, testatur Alpinus. Illis vero lex, his honor, illi totam amputant pellem et reliquum unguibus abradunt; hi Arabesque incidunt tantum, ut iterum consolidetur. Nec instrumenta unius generis ab omnibus adhibita: Testa subinde et silex, ut in sacris Cybeles, vide Plin. l. 35. c. 12. Novacula plerisque, cuius incommoda praevidentes, alii forcipem maluerunt, alii bipennem. Catino autem inferebant et ad morbos servabant praeputium. Ministri quivis: totumque actum convivio [orig: conviviô] clauserunt Arabes, sicut voto [orig: votô] Iudaei, nomina dein quoque imponebantur etc. Vide thom. Bartholin. de Puerperio Veter. praeterque alios plurimos Cunaeum inp rimis Opere cit. l. 3. c. 5. Quod vero supra dictum, de Circumcisione Iudaeorum ab Imperatorib. sublata, sic habet: Fuit illa letgibus Domitiani, Nervae, Hadriani, interdicta, Rescripto [orig: Rescriptô] postea Divi Pii iterum permissa. Unde de Hadriano Spartian. c. 14. moverunt ea [orig: eâ] tempestate et Iudaei bellum, quod vetabantur mutilare genItalia. Etsi enim magnum discrimen inter perite/mnein et ente/mnein, circumcidere et castrare, videtur tamen LL. Imperatorum praedictorum, quibus entomh\, i. e. marium eviratio, vetita, etiam circumcisioni fibula esse imposita, quod cum impatientissime ferrent aut potius cum non ferrent, a Pio tandem auxiliarem legem impetrarunt [orig: impetrârunt]. Modestinus libro Regular. Circumcidere Iudaeis filios suos tantum, rescripto [orig: rescriptô] Pii permittitur: in non eiusdem Religionis qui hoc fecerit, castrantis poena irrogatur. Casaubon. ad Spartian. loc. cit. etc. Circumcisionis a Iosua administratae memoriam servat nummus vetustissimus, in Musaeo Kircheriano, de quo vide infra voce Semisiolus.