CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

COLOTES [2] Epicteti discipulus primarius, cuius dogmata Plot. libro [orig: librô] edito [orig: editô] solide refutat.

COLOTES [3] sculptor fuit eximius, cuius opus Aeculapii simulacrum ex ebore factum, aspectu sane mirandum, in quodam Boeotiae vico asservari tradit Strabo, l. 8.

COLPE Ioniae civitas. Eius meminit Plin. l. 5. c. 29. Intertere [orig: Intertêre] intus Daphnus et Hermessa et Sipylum, quod antea vocabatur Tantalis; caput Maeoniae, ubi nunc est stagnum Sale. Obiit et Archaeopolis substituta Stpylo, et inde illi Colpe, et huic Lebade. Nempe, uti in locum sipyli Archaeopolis, sic in huius locum Colpe, in Colpes autem Lebade successit. Salmas. ad Solin. p. 863.

COLRANUM castrum Hiberniae in Ultonia, Colraine, Comitatus cognominis caput, ad fluv. Bannum, 24. milliar. Anglic. ab Altrimo in Boream, 40. a mari. Paucis constat incolis.

COLUBER quasi kolobo\s2, cauda [orig: caudâ] mutilus, Gelen. a Chelydro seu Chersydro, Gesnero, vide supra in vocibus Chelydrus et Chersydrus.

COLUBRARIA maris Mediterranei insul. Hispan. serpentibus scatens. Pompon. l. 2. c. 7. Plin. l. 3. c. 5. Graeci Ophiusam dixere [orig: dixêre], vulgo Dragonera. Baudrando Mont Colibre, velut scopulus sita, inter Maioricam et oram Cataloniae, 7. leuc. Hispan. ab ostio Iberi fluv. in Austrum.

COLVEKERLI h. e. clavum gerentes rustici, dicti sunt Comitatus Ghisnensis incolae, uti habet Auctor Chron. Abbatiae S. Bertini, de Rodulfo Guinarum Comit. Qui in terra sua servitutem induxit, quae Colvekerlia vocatur, per quam populares adstrinxit, ut arma nullus, nisi clavas, defcrret et inde Colvekerli dicti sunt, quasi Rustici cum clava. Nam --- Colve clavam et Kerli rusticum sonat. Vide quoque Lambertum Ardensem, Hist. Comit. Guin. laudatum Carolo du Fresue, in Glossar.

COLUM seu COLATORIUM in Ecclesia Romana accensetur vulgo sacris ministeriis, estque vasculum quoddam subtilissimis foraminibus ab imo fundo perforatum, per quod vinum in Missae, ut vocant, sacrificio, ex amulis in calicem refundi consuevit. Ordo Roman. Archidiaconus sumit amulam Pontificis cum vino de Subdiacono et refundit super colum in calicem. Infra, Archidiaconus --- accipiens Calicem ab Acolyto Archidiacono apportet vinum per colum, quod sinistra manu Romanus Ordo Archidiaconum auriculari digito [orig: digitô] ferre iubet purgandum. Quod utique vas in id opus ex aliquo metallo formatum, in medio sui plurima quasi acus foramina, ad excolandum vinum, ostendit et illud Archidiaconus per totum Missae officium in sinistra manu, illo [orig: illô] quo praediximus digito [orig: digitô], annulo [orig: annulô] suspensum portaturus est, apud Macrum.

COLUMBA [1] Veneris apud Poetas symbolum. Sed et Semiramis nomen habuit a Syriaca columbae appellatione, ita enim Hesych. *semi/ramis2 peristera\ o)/reios2 *(ellhnisti\, Semiramis, columba montana Graecis: Et credebat Rabbi Azarias, id nomen ab avium esse pipitu, et cantillatione minuta. Nempe ut Semiramis sit ex [gap: Hebrew] , hoc vero ex Chaldaeo, [gap: Hebrew] quod avium illud minu/risma significat. Idem proin Babylonios et Assyrios ob ea, quae de Semiramide, figura [orig: figurâ] columbae culta, dicemus, pro symbolo in vexillis militaribus columbam habuisse, atque inde Ieremiam dicere, c. 25. v. 38. Facta est terra eorum in desolationem a facie irae columbae censet. Nempe, secundum hunc Rabbinum, per Columbam hic [orig: hîc] signatur Babylonius Nabuchodonosor. Vide eundem Prophetam, c. 46. v. 16. c. 50. v. 16. et Sophoniam, c. 3. v. 1. Etiam Rabbini Thalmudici in tract. Cholin, sect. 1. narrant, tempore Rabbi Meir, in iugo montis Garizim Columbae simulacrum fuisse inventum. De Semitamide vero res ita habet, teste Diodor. Siculo [orig: Siculô]: Ea a matre, cui Derceto nomen, priusquam in aquas se daret praecipitem, delata in locum desertum, ubi columbarum vis nidularetur, ibi occulte educata est, usque dum eam domum recepit Simma, qui liberis carebat. Regiorum is iumentorum Magister erat, a quo dein ad Ninum pervenit. Etiam Lucianus eam a columbis in deserto nutritam tradit, quod interpretatur Vossius columbarum carne pastam. Nisi fabulae occasionem praebuerit vocabulum Semiramis, quod Syra [orig: Syrâ] lingua [orig: linguâ], ut dictum, columbam designat. Cur enim feminae minus eiusmodi nomen datum credamus, quam viro impositum est nomen Ionae, quod Hebraeis idem notat. Hinc certe non obscure elucet, cur, ut mater in piscem, ita filia in columbam dicatur commutata. Sic enim Ovid. l. 4. Met. v. 44. s.

--- - --- Et dubia est, de te, Babylonia, narret,
Derceti, quam versa [orig: versâ], squamis velantibus artus
Stagna Palaestini credunt coluisse figura [orig: figurâ].
An magis, ut sumptis illius filia pennis,
Extremos altis in turribus egerit annos.

Atque inde est, quod originem arcessunt, cur Syri et piscibus abstineant et columbis: nam honori hoc datum aiunt Dercerus et Semiramidis; quia illa piscis, haec columba figura [orig: figurâ] coleretur. Hygm. fab. 197. Ob id Syri pisces et columbas ex Deorum numero habent, non edunt. Tibullus, l. 1. Eleg. 7. v. 17. de columbis.

Quid referam, ut volitet crehras intacta per urbes
Alba Palaestino sancta Columbia Syro?

Vide quoque Xenophontem, Expedit. Cyri, l. 1. Phurnutum, peri\ sqew=n, alios: Gerh. Ioh. Voss, de orig. et progr. Idololatriae, l. 1. c. 23. Coeterum Columba, Hebr. [gap: Hebrew word(s)] Jona, non ab opprimendo, [gap: Hebrew] , ut volunt, neque a vino, ut oi)na\s2, quae Syris charmiuno, unde *xarmi/on, una ex illustribus Cleopatrae ancillis: sed a Iavan

seu Ionia, i. e. Graecia, est, ubi columbae iam olim frequentes, cum in Asia eas adventitias esse, Theophrastus tradat. Namque nota Dodonaea columba, apud Herodot. l. 2. Item Deucalionis illa, quam ex arca emissam, tempestatis signum fuisse, cum eodem rediit, et severitatis, cum avolavit, Plut. refert, l. utra anim. ubi vestigium Historiae sacrae habemus. Sic columbae Iovem dicuntur aluisse, cum in Creta vagiret, ambrosia [orig: ambrosiâ] ex Oceano allata [orig: allatâ], apud Maeronem Byzantiam Athenaei, l. 11. Apud eundem in Aegio, Achaiae urbe, in Columbam mutatus Iuppiter, cum Phthia virgine consuevit. Argonautae quoque inter coeuntes Symplegadas traiecturi, a Phineo vate moniti, columbam emiserunt, cuius volatum sequerentur. Porro Ctesilla [orig: Ctesillâ], Alcidamantis Cei filia [orig: filiâ], in partu mortua [orig: mortuâ], columba a sandapila evolavit, apud Nicandrum, *(eteroiwme/nwn, l. 3. Et apud Ovidium, l. 13. Met. Fab. 4. Oenotropae Anii filiae, ut pater Anius Anchisae narrat, v. 673.

--- - --- pennas sumpsere [orig: sumpsêre]; tuaeque
Coniugis in volucres niveas abiere [orig: abiêre] columbas.

Quae utut fabulosa, evincuut tamen. Columbas in Graecia semper fuisse. Quid quod Boeoticam Thisben et Lacedaemoniam Messenen, a copia columbarum, Homerus vocat polutrh/ronas2, Il. ss. v. 502. Et iuxta Smyrnam septem insulas Peristerides, i. e. Columbarias, recenset Plin. l. 5. c. 31. Adeo que Columbas post diluvium primo in Graeciam et vicina loca contendisse, verisimile est, atque inde paulatim in reliquum orbem esse dispersas. Sam. Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 1. c. 1. At albae columbae, in Graecia sero visae, nec nisi ostquam Xerxis copiae ad montem Atho profligatae sunt, ut diserte in Persicis tradit Charon Lampsacenus, qui tum vivebat, apud Athenaeum, l. 9. Aelianum, in Variis, l. 1. c. 15. etc. Idem Bochartus ubi supra, c. 2. Plura de Columbis apud Eund. reperies, capp. seqq. Apud Hebraeos, neque in loco habitato, aut intra quatuor milliaria, Columbas aucupio [orig: aucupiô] sectari licuisse, quoniam in bonis fuerint alienis, et vel in sacrificia, vel victum nurritae sint: neque Columbarium exstrui licuisse in agro alicuius, nisi solum haberet cubitorum 50. in quamlibet plagam circumiacens, ex Seldeno disces. De more autem Columbas ante Reginas perferendi, legendus Galfridus Monemuthensis, l. 7. c. 4. Uti de Columbarum in Epistolis perferendis ministerio, iterum Voss. l. 3. c. 98. de earum voce, vide in Gemitus; ut et plura infra. Nec omittendum, quod veteres Christianos Columba [orig: Columbâ] quoque signare consuevisse legimus, apud Clem. Alexandrinum, Padag. l. 3. c. 2. Unde scalpturam Columbae, sed olivae ramum rostro [orig: rostrô] ferentis, addita [orig: additâ], supra Iride, infra autem arca [orig: arcâ] naetica [orig: naeticâ]. ut plane Christianum hominem agnoscas, exhibet Gorlaeus, Dactyliotheca sua [orig: suâ], num. 118.

COLUMBA [2] in Ecclesia Romana dicitur vas, in Columbae speciem effictum et super Altare appensum, in quo pyxis, ubi Eucharisticus panis ad infirmorum viaticum asservari solet, includitur. Vide Car. du Fresne, Glossar.

COLUMBA [3] Ordo militaris a Iohanne I. Castellae Rege institutus, A. C. 1379. Segoviae. Alii hoc filio eius Henrico III. A. C. 1399. tribuunt. columba ordinis insigne, qui minime diuturnus fuit. Favinus, l. 6. p. 1229.

COLUMBA [4] Allectatrix, memoratur Suidae, ubi illam paleutri/an vocat. Nempe columba adeo simplex est, ut retia non evitet neque laqueos sibi paratos, cum se demittit ad cibum: non tamen omnis, sed quae allectatrici assider, unde h)me/nh peleia\s2, sedens columba Proverb. apud eundem, e)pi\ tw=n a(plousta/twn, de simplicissimis. Alia ratio columbae est, qua [orig: quâ] abutuntur Aucupes ad ceteras alliciendas. Aristophanes in Avibus,

*ta/s2 peristera\s2 q' o(moi/ws2 cullabw\n ei)/rcas2 e)/xei,
*ka/|panagka/zei paleu/ein dedeme/nas2 e)n diktu/w|..
Columbasque similiter correptas coercens detinet
Et ligatas in reti cogit alias allicere.

Ad quem locum Scholiastes, *ei)w/qasin, inquit, e)ktuflw=nte/s2 tina tw=n o)rne/wn i(s2a/nai e)n diktu/w|, o(/pws2 th=| fwnh=| proskaloi=to ta\ o(moiogenh=, Solent excaecatam avem in laqueo detinere, ut voce congeneres advocet. Et columbas in hunc usum esse adhibitas, praerer Aristophanem, Philosophus quoque asserit, Histor. l. 9. c. 7. *(ai peristerai\ zw=si kai\ o)ktw\ e)/th ai( tetuflwme/nai u(po/ tw=n paleutri/as2 trefo/ntwn au)ta\s2, Octo annos vivunt columbae, quae excaecatae aluntur, ut sint allectatrices. Vide Sam. Bochart. Hierozoici, Part. poster. l. 1. c. 4.

COLUMBA [6] Noae, in Sacris celebris. Noahus enim in arca inclusus, cum ex corvo non didicisset, quod scire avebat, quousque decrevissent aquae diluvii, Columbam quoque emisit, avem docilem, et homini amicam, quaeque diu ac procul volat, Psalmo [orig: Psalmô] 55. v. 7. et libenter humi pascitur, quia est eu' tw=n spermolo/gwn, hocque habet a natura sua insitum, ut ad nidum suum redeat undequaque, etiam e locis remotissimis. His igitur de causis columba a Noacho emissa est; sed rediit non multo post, quia quietis locum non reperit, utpote rerra [orig: rerrâ] adhuc limnazome/nh|, ut ait Iosephus, i. e. adhuc stagnante vel lacunosa [orig: lacunosâ] saltem et uliginosa [orig: uliginosâ], in qua nihil tum erat firmum. At eadem, septiduo post rursus emissa, rediit sub vesperam ramum olivae in ore gestans: non exinonte oliveti decerptum, aut Paradiso terrestri, ut quibusdam visum; sed ex Assyria forte, oleatum feracissima [orig: feracissimâ], 2. Regum, c. 18. v. 32. Noae scil. arca substiterat in montibus Ararat seu Gordyaeorum, qulbus Assyria versus Austrum vicina est, in quam prom partem caeli columbam, ex area evolantem, invitante Austri calore et vento [orig: ventô] etiam impellente, devolasse [orig: devolâsse] credibile est. Vero enim conseritaneum, ventum illu, quem excitaverat Deus, ut aquas exsiccaret, Genes. c. 8. v. 1. ex Aquilone flavisse in Austrum. Ut apud Ovidium, in Deucalionis diluvio, pacatus Iuppiter, l. 1. Met. v. 328.

Nubila disiecit: nimbisque Aquilone remotis,
Et caelo terris ostendit et aethera terris.

Sic reditu suo [orig: suô] columba anxium Nooahi animum recreavit, et eum excitavit in spem proximae liberationis. Sed post aliud septiduum tertio emissa, non reversa est amplius, in arcam, quia tum aquis magis ac magis decrescentibus, neque victus illi defuit, neque nidus, in quo lateret. Unde aquas destitisse, animadversum. Cuius Historiae vestigia in Abydeni Chaldaicis occurunt, apud Eusebium, Praepar. l. 9. et Cyrillum contra Iulian. l. 1. Ille enim tertio [orig: tertiô] die, postquam pluere desiisset, aliquas aves dimisisse Xisuthrum (sic ille Noam vocat) quae pedibus lutosis ad illum redierint, scribit, Graeci id ipsum ita referunt, ut in iis vix quidquam desideres, nisi quod Noae substituunt Deucalionem suum. Vide Plut. in l. utra animalia. Item in more Veterum quos navigationem auspicaturos, columbam e navi emittere solitos esse, dicemus infra, voce Navis. Onirocritici Arabes tw=| warsen, i. e. palumbi tribuunt idem; camque columbae praeferunt, forte quia Mahumeti creditur Deus sub palumbi specie apparuisse et multa inspirasse [orig: inspirâsse], uti refert Vartomannus, Navigat. l. 1. c. 18. etc. Quam in rem vide plura, inprimis de morali ac mystico sensu huius Columbae, nec non de Columbae specie, quae in Baptisino Christi apparuit, apud Sam. Bochartum, l. praefato [orig: praefatô], c. 6. uti de Samaritanis in Columbae nomine circumcisis supra.

Stellae delicium mei Columba,
Verona [orig: Veronâ] licet audiente dicam,
Vicit, Maxime, passerem Catulli.
Tanto [orig: Tantô] Stella meus tuo [orig: tuô] Catullo [orig: Catullô],
Quanto [orig: Quantô] passere maior est columba.

Fuit autem is Stella praenomine Aruntius Patavinus, Poeta Elegiographus, qui uxoris Violantillae, quam Ianthida idem Poeta vocat, l. 6. Epigr. 21. columbam insigni carmine deflevit; quemadmodum nequitiam obitumque passeris Lesbiae suae Catullus carmine exsequiali fuerat prosequutus. Atque illud quidem huic antefert Martialis, repugnante doctorum iudicio [orig: iudiciô]: nisi dicas Martialem aliter sensisse, aliter scripsisse. Quod vero hic [orig: hîc] Stellae, id Violantillae coniugi illius, idem Poeta adscribit, l. 7. Epigr. 13. v. 5.

Vel Stellae cantata meo, quem flevit, Ianthis,
Cuius in Elysio nigra columba volat.

Vide de hac Stellae Columba Claudium Musambertium, uti nominari vult, ad Martialem, l. 1. Epigr. cit. Aliosque: quibus, si placet, adde inprimis Ioannis Livinei Commentaria posthuma ad Propertium, l. 3. Eleg. 3. quorum meminit Barthius ad Statium, l. 1. Sylv. 2.

COLUMBAE [1] in multiplici Sacrificiorum apud Hebraeos olim usu fuere [orig: fuêre]. Non enim solum ad esum hi columbas, sed etiam ad sacrificia exquirebant, quae multorum erant generum. Sic Levit. c. 1. v. 14. agitur de spontaneo holocausto e turturibus, aut pullis columbarum. Levit. c. 5. v. 7. qui blasphemantem alium non correxerat, au ipse temere iuraverat aut immundae rei contactu se polluerat, iubetur offerre par turturum, aut columbarum, unam pro peccato, alteram pro holocausto. Levit. c. 12. v. 6. a puerpera, post expletos dies purificationis, Deus agnum anniculum in holocaustum exigit, et pullum columbae, vel turturem, pro peccato; aut si agnum offere non possit, duos turtures, aut duos pullos columbarum. Easdem quoque oblationes praescribi videas ei, qui a lepra sanatus est, Levit. c. 14. v. 22. Illi item, qui a profluvio suo mundatus est, Levit. c. 15. v. 13. et 14. Et, e)n tw=| th=s2 ai(mor)r(oou/shs2 kaqarismw=|, Levit. eod. c. v. 27. 28. 29. Et in purgatione naziraei, qui mortui contactu se contaminavit, Numer. c. 6. v. 10. In quibus sacrificiis Deus columbas et turtures coeteris avibus praetulit, propter puritatem, castitatem, simplicitatem, mansuetudinem et reliquas virtutum umbras, quae in illis observantur. Sed turtures adulti, Columbarum non nisi pulli in Altari oblati, quod in hac aetate maxime praxstant: idque plerumque non nisi a tenuioribus, Levit. c. 5. v. 7. Itaque vel hinc olligere est, quam pauper fuerit B. Virgo, quae, post purificationem, non obtulit agnum, sed turtures, aut pullos columbarum, Lucae c. 2. v. 24. Quo [orig: Quô] ritu autem columbas mactaverint Iudaei, breviter docet Moses, Levit. c. 1. v. 15. 16. 17. et c. 5. v. 8. pluribus vero Maimonides, De Sacrificits offer. c. 6. et 7. Hic [orig: Hîc] saltem addimus, alias quidem victimas Hebraeos ferro [orig: ferrô] mactasse [orig: mactâsse], at aves ungue solo [orig: solô], quo [orig: quô], capite versus alas reflexo [orig: reflexô], guttur eis discerpebant. Id quod Hebraeis est [gap: Hebrew] , Graecis a)pokni/zein, h. e. ungue lacerare vel abscindere Levit. d. l. Vide Kimchium in Lexico in hac voce. Ne vero victimae deessent, in prima Templi parte vendebantur boves, oves et columbae, Ioannis, c. 2. v. 14. uti dicemus infra in voce Parbar. In quorum venditores merito irritatus Dominus noster, evertit eorum cathedras, qui columbas vendebant, Marci, c. 11. v. 15. Et columbarum venditoribus dixit, Auferte ista hinc. Nec facite domum Patrus mei domum emporii, Ioannis, c. 2. v. 16. etc. Sed et Gentile Columbarum haec sacrificia prava [orig: pravâ] quadam [orig: quâdam] cacozelia [orig: cacozeliâ] usurpasse [orig: usurpâsse] legimus. Propert. l. 4. Eleg. 5. ad Laenam, v. 63.

Sed cape torquatae, Venus o [orig: ô] Regina, columbae
Ob meritum ante tuos guttura secta focos.

Ergo saepe, suo coniux ahducta marito,
uritur in calidis alba columba focis etc.

Quo [orig: Quô] tamen Veneris mystis interdictum fuisse, videtur colligi ex Martiali, l. 13. Epigr. 66.

Ne violes teneras praeduro [orig: praedurô] dente columbas,
Tradita si Cnidiae sunt tibi sacra Deae etc.