CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

COMITES [23] Vacantes, qui post officium aliquod gestum, Comitivam primi Ordinis nacti sunt. Vide I. Gothofredum ad l. un. Cod. Theodos. de Comit. Vac.

COMES [78] Vestiarii, in Notit. Imper. Occidental. sub Comite sacrarum Largitionum, pro quo in Oriente Magister lineae vestis, et Magister privatae ponuntur. Vide infra in voce Vestiarti Comes.

COMES [79] Vestis sacrae inter Illustres recensitus, praeerat Principis ipsius vesti.

COMES [81] et Magister utriusque militiae in veterib. Inscr. etc. Addantur quaedam in specie de Comitibus Palatinis.

COMITES [24] Palatini, alias Comites Palatii, German. Pfaltzgraven. Vide B. Rhenan. l. 3. p. 235. qui Palatinum, a Palas regione ducit. Dicti olim, qui officia in Palatio Principis administrabant, inprimis kat' e)coxh\n Comes Palatinus dictus est, quem sub Carolo Magno luculenter descripsit Hincmar. Remensis Archiepiscopus, Ep. 3. c. 16. et seqq. Ubi inter alia: Post eos (Apocrisiarium et Cancellarium) sacrum Palatium per hos ministros disponebatur, per Camerarium videlicet, et Comitem Palatii, Senescallum, Buticularium, Comitem Stabuli, etc. Item Apocrisiarius, qui vocatur apud nos Capellanus, vel Palatii custos, de omnibus negotiis Eccles. vel ministris Ecclesiae; et Comes Palatii de omnibus saecularibus causis et iudiciis suscipiendi curam instanter habebant, ut nec saeculares prius dominium Regem absque eorum consultu inquietare necesse haberent. Porto: Comitis autem Palatii, inter coetera pene innumerabilia, in hoc maxime sollicitudo erat, ut omnes contentiones legales, quae alibi ortae, propter aequitatis iudicium, Palatium aggrediebantur, iuste ac rationabiliter determinaret, etc. Transiit hoc officium dein in Capitalis iustitiarii, Cancellarii et aliorum. Spelmannus, Glossar. Archaeol. Sed in oculis omnium illustrior est Comes Palatinus, non tam personali munere, quam hereditaria [orig: hereditariâ] dignitate insignis. Utpote, qui in territorio suo, plenitudine iurium regalium fretus, omnem iustitiam sui ipsius nomine, suis ipsius Officialibus administrat. Et indicat Speculum Saxon. Art. 53. Seb. item Munster. Cosm. l. 3. c. 20. Palatinos Principes fuisse aliquando in Germania Reges: devictosque eosdem a Romanis, administrationem pristinam, sed mutato [orig: mutatô] titulo [orig: titulô], obtinuisse. Sic apud Anglos Guilielmus I. Hugonem ex sorore nepotem, Comitem Palatinum Cestriae creait: Eduardus III. Lancastriae Comitatum in Palatinatum erexit, etc. Plura vide apud Spelmannum, Glossar. Archaeol. et in voce Palatinus. Distinctiones Comitatuum in Britannia Insul. sub Aluredo, circa A. C. 871. apud exteros, sub Berengariis et Othonibus, vel sub Carolo M. factae videntur. Idem Spelmannus. Vide et infra.

COMITIA orum, plural. numer. conventus populi ad creandos magistratus, leges ferendas, et alia cum populo agenda, a comeundo appellata, ita enim veteres loquebantur, vel a coeundo. Leguntur autem Comitia Consularia, Praetoria, Quaestoria, Tribunitia, Aedilitia; quique scil. Consules, Praetores, Quaestores, Tribuni, Aediiles creabantur. Tria fuerunt Comitiorum genera; Curiata, Centuriata, Tributa, nam quae calata Comitia legimus, ea sunt vel curiata, vel centuriata; ex eo, quod primis temporibus calandi verbum pro vocandi usitatum erat. Curiata Comitia erant, quum curiatim kata fula\s2 populus Romanus suffragia ferebat. Centuriata quum centuriatim, sive per centurias; Tributa, quum tributim sive per Tribus. Dionys. l. 7. scribit, in comitiis Curiatis omnem potestatem creandi magistratus fuisse penes populum; in Centuriatis autem penes divites. Inde Comitium, i. e. locus comitiorum. ceterum de Comitiis plura vide apud Manutium, libro de Legg. Romanis. Fuit autem inter eminentissima summi imperii iura, ius Comitiorum et creatio Magistratuum. Itaque Maecenas, Consiliator vere regius, apud Dionem, l. 52. Augustum monet, ut ex ratione status Monarchica ad se trahat tantam potestatem. Intellexit facile vim eius consilii Augustus, sed exemplum moderandi Iulius iam dederat; quod secutus, partitus est cum populo Comitia, sive verius, videri voluit partitus, excepta [orig: exceptâ] Consulum creatione, quam sibi Senatuive reservavit in solidum. Postea Tiberius, sive consilio [orig: consiliô] Augusti instigatus, sive quod sponte vim Principatus omnibus modis intendere destinaverat, totum ius Comitiorum populo ademptum sibi vindicavit, nisi quod simulacri causa [orig: causâ] cum Senatu id voluit communicatum, vide Tacitum, l. 1. Annal. c. 15. Lipsium in eum, Clapmarium, l. 6. Arcan. 7. Boeclerum, in Velleii l. 2. c. 124. verba, Primum principalium eius operum fuit ordinatio Comitiorum: quam manu sua [orig: suâ] scriptam D. Augustus reliquerat: Rosinum etc. Comitiorum et Conciliorum discrimen Laelius Felix, apud A. Gellium, l. 15. c. 27. hoc constituit, ut Comitia dicantur universi populi conventus, ad aliquid suffragiis suis decernendum: Concilia vero partis populi conventus ad aliquid iubendum; cuius generis erant, quae a Tribunis Pleb. indicebantur Comitia. Habebant enim ius vocandae plebis, non universi populi. Interim discrimen hoc anxie non observat Livius. Sic enim ille, l. 3. Iudicii die cum excusaretur solum vertisse exilii causa [orig: causâ], nihilominus Virginio [orig: Virginiô] Comitia habente, collegae appellati dimisere [orig: dimisêre] Concilium. Alibi, ubi de iudicio Manlii, quod Centuriatis Comitiis peractum fuit, disserit: In lucum, inquit, Petilinum Concilium populi indictum est. Cicero tamen de Legg. l. 2. c. 12. ea distinguit: Quid enim maius est, ait, si de iure quaerimus, quam posse a summis imperiis et summis potestatibus Comitatus et Concilia vel instituta obnuntiare, vel habita rescindere. Et post reditum in Senatu: Tribunus Pleb. tulit, ne obnuntiare Concilio aut Comitiis liceret etc. Apud Athenienses Comitia Prytanes indicebant; idque 4. vicibus, intra 35. dies, Pollux, l. 8. c. 9. Sect. 7. Inprimis, in Magistratus inquirebatur, bene ne an secus officio [orig: officiô] functi sint, idque die 11. Prytaneias: In secundis, quae cogebantur die 20. cuilibet, licitum erat, de publicis privatisque negotiis verba facere: In tertiis, die 30. audiebantur exteratum Gentium Legati.

Ultima tandem, quae die 33. haberi erant solita, expediebant res sacras et ad Deorum cultum spectantes. Graec. *kuei/ai *)ekklhsi/ai dicebantur, quia in iis solebant kurei=n yhfi/smata, condere decreta seu plebiscita, ut loquitur Scholiastes Aristophanis in Acharn. Cum vero, ob subitum quiddam, extra ordinem convocari populum necessitas postulabat, dicta sunt illa Comitia *su/gklhtoi *)ekklhsi/ai, Convocationes, seu Comitia calata. Aliud Comitiorum genus apud eosdem fuit *katekklhsi/a, cum ex agro quoque populus coibat Pollux tamen *su/gklhton quoque *katekklhsi/an dici contendit. Ut ad *kuri/as2 promptius accederent, Praeconis voce monebantur; quo alludere videtur Aristophanes. *)ekklh/siaz. cum ait: deu\teron keko/kknken. Imo quia segniter admodum in contiones vomi/mous2 conveniebant, itaque solebant duo ministri fune rubricato [orig: rubricatô] exstento [orig: exstentô] per forum turbam in Contionem compellere, quo [orig: quô] qui inuncti erant, mulctam solvebant. Unde Aristophanes, Acharn. ka)/nw kai\ ka/tw to\ xoini/on feu\gousi to\ memiltwme/non, supra atque infra funem fugiunt rubricatum. In quae verba addit Scholiastes, kai\ a)pe/kleion ta\s2 odou\s2, ta\s2 mh\ ferou/tas2 ei/s2 th\n e)kklhsi/an kai\ ta\ w)/nia a)nh/roun e)n tai=s2 a)gorai=s2, a(/pws2 mh\ peri\ tau=ta diatri/boien. Insuper occludebant vias, non ducentes in contionem, et quae venum exponebantur in foro tollebant ne circa ea morarentur. Ab his porro nemo civis arcebatur, exceptis iis qui infamia [orig: infamiâ] erant notati. Sed nec servis, nec peregrinis nec feminis a cecropis tempore, licebat e)kklhsia/zein. Triobolus autem dabatur toi=s2 e)kklhsia/zousi, quem tamen sero venientes non accipiebant: itaque lucelli huius gratia [orig: gratiâ] in Comitia maxime conveniebant oi( sqh=tes2, Atheniensium proletarii atque capite censi, unde iocus Comici Plut.

*)ekklhsi/a d' ou)xi\ dia\ tou=ton gi/ne tai;
concio nonne huius gratia [orig: gratiâ] erit?

Divites vero, ne multarentur, veniebant. Primus dedisse to\ e)kklhsiastiko\n commemoratur Agyrrhius, cuius meminit Graecus Aristophanis interpres, aliis Callistrato cognomine Parnyti id tribuentibus; sed hic obolum primus constituit, Agyrrhius vero to\ e)kklhsiastiko\n auctius reddidit, circa Olymp. 97. Vide Diodor. Sic. l. 14. Numerus tw=n e)kklhsiazo/ntwn, videtur debuisse ad minimum esse sex mille qui suffragia ferrent, ut rata forent decreta: unde toties numeri huius in Legibus mentio, et exempla passim obvia. Facile autem is initi poterati, inito [orig: initô] illo [orig: illô] calculorum quos in urnas miserant, vel e)n xeirotoni/ais2, omnes numerando manus, quod tou= xeirosko/pou munus erat: quemadmodum Lexiarchi cavebant, ne quis contioni interesset, cui id non licebat. Convocato [orig: Convocatô] populo [orig: populô], si sivistrum apparuisset omen, concio in proximam diem differebantur; sin minus, peractis sacris, quae *ei)sith/ria et *kata/rsia dicebantur, Praeco sollenni formula [orig: formulâ], ex Lege, adprecabatur omnia fausta ac prospera toti Atheniensium populo, orareque iubebat, quibus licebat. Dein recitabat probou/leuuia Senatus quingentorum, secundum quod rogandus et in suffragia mittendus erat populus, quo [orig: quô] recitato [orig: recitatô], iubebat in medium consulere qui vellet. Vide Aristophanem, graphice hunc ritum describentem sqesmoforiazou/sais2: ubi non preces solum concipi, sed etiam ditis devoveri to\n e)pibouleu/santa/ ti tw=| dh/mw| kako\n, male Rei publ. consulentem, inter alia, docet. primi dein ad populum verba faciebant seniores, quos minores pro aetatis uniuscuiusque ratione atque ordine excipiebant, idque ex Solonis lege; ad quod invitabantur Praecomis voce: *ti/s2 a)goceu\ein bou/le tai tw=n u(pe\r penth/konta e)/th gegono/twn; le/gesn tw=n a)llwn *)aqhnai/wn to\n boulo/menon, oi/=s2 e)/cesti, Quis maior quinquagenario [orig: quinquagenariô] orationem ad populum habere vulut? Quis aliorum Atheniensium, quibus licet, orationem habere vult? Intererant vero Iuvenes, ex quo inscripti fuerant Lexiarchico, anno aetat. 23. Dicturi pro contione apud populum, coronas capiti imponebant; Unde Aristoph.

*qe/re to\n ste/fanon e)gw\ ga\r au)= le/cw pa/lin,
Cedo coronam, ego enim rursus orabo.

At cui aures commodare nolebant Prytanes, silentium imperabant: etiam e suggesto deturbabant per apparitores, ut iterum testis est Aristoph. Acharn. Postea ubi omnes, qui vellent, dixerant, Proedri populum in suffragia mittebant, nisi forte intercederent Nomophylaces, qui Proedris adsidebant, de quibus vide Polucem, l. 8. c. 9. aut ipse, qui Psephisma scripserat, sententiam mutaret, Plut. in Aristide. Inter Proedros autem partes erant marime Epistatae, Demosth. in Androtiana. Populo in suffragia eunti Prytanes calculos dabant, quos unusquisque mittebat in cados, qui destituti erant in parte loci, ubi conveniebant, cancellis undique septa [orig: septâ]. Quo [orig: Quô] facto [orig: factô] Prytanes contionem dimittebant per Praeconem sollenni formula [orig: formulâ], in sequentem contionem tw=n nomi/mwn: nec licebat Plebiscito [orig: Plebiscitô] seu Psephismate facto [orig: factô] Prytanibus populum denuo mittere in suffragia de re, de qua iam Psephisma scriptum esset, iuxta Legem: *tou\s2 pruta/neis2 mh\ a)nayhfi/sui, cuius meminit Nicias apud Thucydidem, Histor. l. 6. etc. Vide Sam. Petitum, Commentar. in Leges Atticas, l. 3. tit. 1. Locus in quo Comitia Atheniensium seu concio habebatur, *pnu\c Pnyx dictus est, a)po\ tou= pepukna/sqai a)/ndras2 e)n au)th=|, quod viri confertim ibi convenirent: Aristophani pe/tra rupes dicitur, o)reinh\ ga\r vh)=n, in clivo enim erat. Vide Franc. Rossaeum, Archaeol. Atticae, l. 3. c. 2. Hinc Comitiales dies, a Fastis, Comperendinis ac Statis distincti, erant quibus cum populo agi licebat: De quibus vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 4. c. 3. Bersmannum, in suis Annotat in Rom. Cal. ad finem Ovid. Fast. etc. Comitialis morbus, de quo vide infra Sontes, sic dictus, quod si quis eo [orig: eô] correptus in Comitiis concidisset, Comitium populi labes horrenda diremit, ut ait Serenus Sammonicus. Homo vero Comitialis dictus est, litium sectator et perpetuus causarum concatenator, Angl. a wrangler in the law or a litigious person, Thom. Godwyn. Anthologiae Rom. l. 3. Sect. 1. c. 1. Item Comitiatus, celebratio Comitiorum: Unde et Comitiatum et contionem avocare, apud A. Gellium, l. 13. c. 16. est, impedire ne Comitia habeantur. In Legg. XII. Tabb.

De capite civis, nisi per maximum Comitatum, ne ferunto, i. e. per Centuriata Comitia, hi quibus populus descriptus censu, ordinibus, aetatibus, plus adhibebat in suffragium cousilii, quam fuse in Tribus vocatus. Mentionem legis facit Cicero de Legg. l. 3. et Orat. pro Sestio. Vide quoque infra voce Privilegium, et plura apud Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 8. c. 6. De Comitiis veterum Francorum, dicemus infra, voce Malbergium, it. Mallus, Placita etc. Vide quoque Parlamentum, Roncalia.

COMITIATUS dignitas, cuius formulam exhibet Senator, l. 8. Ep. 13. et l. 7. Ep. 31. Erat is Vicarius Principis (officialis ita dicti) in urbe Roma. Car du Fresne, Glossar.

COMITIANI in l. 18. Cod. Theodos. de Cohortal. dicuntur Officiales Comitis Orientis. In Nov. Iustin. 30. c. 1. et 2. Comitis Domorum Officialibus idem nomen tribuitur, apud Eund.

COMITIVA Comitis dignitas Sic Comitiva utriusque Aeraerii, l. 2. Cod. Theodos. de quaestionibus Mag. offic. appellatur sacri et privati aerarii praefectura etc. Comitivae autem titulus omnibus fere dignitatibus aulicis semper adfixus atque adiunctus fuit, quasi quoddam honoris incrementum, iisque tantum tribui solitus, qui dignitatis alicuius aut Magisterii Praefecturaeque merito [orig: meritô] pollerent; adeo, ut posteriorum Imperatorum, aevo [orig: aevô], nulla plane inveniretur in Aula dignitas, quae non Comitivae honore esset ornata. Fuere [orig: Fuêre] tamen et quidam solo [orig: solô] honore Comitivae praediti, absque ulla alia dignitate aut Praefectura: qui Comites in Palatio vel intra Palatium, dicebantur, memoranturque Code. Theodos. tit de Comitibus Vacant. Qui post probatos labores in nostro Palatio Comites esse meruerunt. De Comitivae triplici gradu, diximus supra, Quando autem coeperit haec Comitum honoraria appellatio, singulis quibusque in Aula dignitatibus attribui solita, ut diximus, et cuius Imperatoris inventum fuerit, non facile decerni potest. Plerique a Constantino M. id primum institutum contendunt. Sed certum est, non eius tantum aevo [orig: aevô], sed omnium omnino etiam retro Principum Comites Amicosque Imperatoris in varias classes fuisse semper distributos. Eraut Amici primae, secundae et tertiae admissionis, Lamprid. in Alexandro, c. 4. proin et Comites. Omnes namque, qui cum dignitate in comitatu Principis erant, Comites et Amici Principis appellati sunt; solisque his dignitatibus Comitis nomen invenitut datum, quae Principis comitatum observarent, aut ab eo ordinarentur, adeo que omnes, hac [orig: hâc] appellatione donati erant de domo Augusta. Reliqui Magistratus, qui Augustum non comitabantur, aut qui ab ipso non ordinabantur, Amicorum quidem nomine honorabantur ab Augusto, sed non Comtum, etc. Salmas. ad Treb. Pollionem in Vita Macriani. Plures vocis Comitiva sigmficationes vide apud Car. du Fresne, Glossar.

COMITORES apud Catalanos dicuntur qui ordine Militiae seu Vassallatus, post Vicecomites et ante Vavassores, recensentur in Actis antiqq. Hinc in Usaticis Barcinon. MSS. c. 70. de Curia Principis, dicitur: Sunt in ea Principes, Episcopi vel Abbates, Comites et Viceomites, Comitores et Vacassores, Philosophi et Sapientes, atque Iudices, apud Car. du fresue, Glossar.

COMIUS Atrebas, quem Caesar Atrebatibus Regem constituerat. Caes. l. 4. Comm. c. 21.

COMMAGENA vel ae, urbs Pannoniae superioris 24. mill. pass. Vindobona [orig: Vindobonâ] distans, in veter. Itiner. Vide Comagenum.

COMMANDINUS Fridericus, Urbinas, Mathematicus celebris, primus quaedam Graecorum Auctorum ad scientiam hanc pertinentia, Latine vertit; Euclidem in vernaculam linguam transtulit ac erudito [orig: eruditô] Commentario [orig: Commentariô] illustravit, pluraque alia scripsit, apud Franc. Mariam Ducem gratia [orig: gratiâ] florens. Obiit A. C. 1575. aetat. 66. vide Thuanum, Vossium, de Scient. Mathemat. c. 15. §. 1. c. 16. §. 26. c. 49. §. 23. c. 65. §. 42. Anton. Teissier, Elogiis, Part. 1. etc.

COMMEATALIS Miles, cui commeatus dabatur: cuiusmodi Commeatalem qui ex milite faciebant Tribuni, pecuniam ab eo auferebant; quod prohibuit Iustinianus, Code. de Offic. Pr. P. Africae, l. 2. Et nullum audeant Duces vel Tribuni commeatalem de ipsis dimittere, ne dum sibi lucrum student conficere, incustoditas nostras reliquant provincias. Idem lege cavit Anastasius, Code. de erog. mil. ann. E quibus colligimus, eorum quos dimittebant, aut quibus commeatum dabant militum, stipendia Tribunos in sinum convertisse, aut aliquid eo [orig: eô] nomine ab illis corrasisse, unde forte stellatura, a)po\ tou= ste/llein, dicta est, quam Tribunis milites pro commeatu dabant: nam s2e/llein, mittere est, hinc s2o/los2 Graecis, qui Latinis commeatus. Aliam tamen, nominis rationem Salmasius reddit, vide infra in voce Stellatura. De Iure vero commeandi, aliisque huc pertinentibus, vide Hug. Grotium, de Iure Belli et pacis, l. 3. c. 21. num. 14. et seqq.

COMMELINUS Hieronymus, Gallus, an Duacensis, doctissimus post Hent. Stephanum Typographus, Heidelbergae plusrimos Auctores Graecos, hactenus ineditos, typis mandavit. Obiit A. C. 1597. Vide les Eloges Ant. Teissier, Part. 2.

COMMEMORATIO Laudum, olim in funeribus usitata, indigitatur Statio, l. 8. Thebaid. v. 208.

Talia fatidico peragunt sollennia Regi.
Ceu flammas ac dona rogo, tristesque rependant
Exsequias, mollique animum tellure reponant.

Cuiusmodi Commemorationes Parentalium loco [orig: locô] habebantut. Ausonius, praefat. Parental. v. 5.

Naenia funereis satis officiosa querelis.
Hoc satis et tumulis, satis et telluris egenis.
Voce ciere ammas funeris instar habet.
Gaudent compositi cineres sua nomina dici.

Vide Casp. Barthium, Animadversion. ad Thebaid. d. l. et infra, ubi de Parentalibus, alibique passim. Hinc Commemoratio, in Communione Romana, dicitur recitatio nominum eorum, quos Fideles vocant, in Missae Liturgiis. Vide Avitum Vienn. Ep. 4. et 11. Radulfo, Memoria Sanctorum, item Suffragia Sanctorum. Quae Commemorationes de Cruce; de B. Maria, de Titularibus totius Ecclesiae Petro et Paulo, ac pro Pace, fere esse solent, ut ait Dominic. Macer, in Hierolex. Omittuntur autem in Adventu, tempore Passionis et Paschatis. Id. De Commemorationibus Defunctorum, quorum mentio in Concilio Bracar. can. 39. Vide infra in voce Diptychus, item Funebre Officum.

COMMENDA praedium est, seu beneficium Ecclesiasticum, vel Monasticum, saecularibus vel aliis fiduciario [orig: fiduciariô] iure concessum, Luitprandus, l. 4. c. 3. Commendavit illi, seu, quod verius est, in escam dedit Ecclesias. Cuiusmodi Commendarum auctorem fuisse aiunt Leonem IV. in gratiam Episcoporum ac Clericorum, qui suis Ecclesiis, propter irruptionem et invasionem Saracenorum ac depraedationem Siciliae maximaeque partis Italiae, pulsi erant, abusu hoc [orig: hôc] postmodum latius propagato [orig: propagatô]. Hinc Commendare, h. e. dare in Commendam, de quo ritu pluribus agit Car. du Fresne, in Glossario, vide infra quoque in voce Commendati, it. Motitio.

COMMENDARE Diis vel Commendare, simpliciter apud Ael. Spartian. in Adriano, c. 26. Natali suo [orig: suô] ultimo [orig: ultimô], quum Atnonium commendaret, praetexta sponte delaspsa caput eius operuit: est eu)/kesqai u(pe/r tinos2. Nempe rem divinam faciens Adrianus, vota pro Antonino, recens in filium adoptato, nuncupavit: quod die Natali olim sollenne erat; quem proin cognati et propinqui communi religione celebrabant. Exstat Adriani eiusdem Schedium, die eius natali ad Matrem missum, quo [orig: quô] ipsam et sorores suas invitat ad cenam; ut communibus votis pro mutua salute Deos orent, apud Salmas. Not. ad Spartian. Unde phrasis, Natalem alicuius commendare, apud Spartian. in Geta, c. 3. et Ael. Lamprid in Alexandro, c. 13. Hinc Commendationes, in Statutis Ordinis de Sempringham, vide Order. Vitalem, l. 5. uti de more Commendandi Senatui filios, cum togam sumerent virilem, infra voce Tyro: de more moribundorum necessitudines suas aliaque amicis commendandi, Barn. Brissonium, VII. Formul.

COMMENDATI apud Recentiores, dicuntur Liberti, qui Patroni, seu Manumissoris patrocinio post libertatem impetratam se commendabant. Quippe per Chartam ingenuitatis, servo [orig: servô] in libertatem asserto [orig: assertô], facultas dabatur, seu Ecclesiae, seu alterius cuiusdam, qui eius ingenuitatem tueretur, patrocinio se commendandi, ut patet ex Marculfo, l. 2. Form. 32. Legibus vero Scaniae editis ab Andr. Svenonis Archiepiscopo Lundensi, l. 6. c. 5. servum, statim atque libertatem consecutus erat, ingenuorum aliquis suo generi coniungebant, eum in suum consanguineum eligendo, et qui pro factis eius se sponderet responsurum, et hoc [orig: hôc] facto [orig: factô] pro parte tertia [orig: tertiâ] praestandae satisfactionis onus sustinebat, vel pro parte tertia recipiende satisfactionis lucrum percipiebat cum Liberto, duplo minore semper liberto, quam ingenuo, satissactione pro homicidio attinente. Neque vero Liberti tantum, sed et quivis villarum incolae, qui sub Dominorum tutela et protectione vivebant et in signum eiusmodi protectionis, certam praestationem annuam vel servitium iis exolvebant, Commendati dicuntur, in LL. Wisigoth. Longobard. alibique passim. Interdum tamen ita clientelae ac patrocinio domini alicuius se commendabant, ut obnoxiae conditionis ceserentur, et tamquam servi, si fugitivi essent, retraherentur, ut est in L. Ripuaria, tit. 72. §. 5. Hac [orig: Hâc] enim lege alterius se commendabant potestati, ut, quoad viverent, de victu ac vestitu sibi ab illo caveretur, cui ingenuili ordine, h. e. absque ingenuitatis ac libertatis pra iudicio, servitium ac obsequium sese praestituros profitebantur; addito [orig: additô], quod ab eo se subtrahendi potestatem non haberent, ut est in Formulis secundum L. Rom. c. 44. Vide Car. du Fresne in voce Affidati. Nonnumquam vero servis ipsis Commendati huiusmodi accensebantur etc. Non multum absimile fuit Ius applicationis apud Romanos, ab Atheniensibus ortum, apud quos peregrini se alicui opulento civi in clientelam dabant dicabantque. Hinc Commendare se in clientelam, apud Terentium, Eun. Actu 5. sc. 8. v. 9. etc. Vide quae hanc in rem congessit Hadr. Turneb. Adversar. l. 24. c. 32. et Car. du Fresne, in Glossario, ut et hic [orig: hîc] passim, ubi de Clientibus, Manumissione, Patronis etc.

COMMENDATITIAE Literae seu Epstolae dicebantur quae ab Eipscopis dabantur ad alios Episcopos, quibuscumque suae dioeceseos peregrinaturis, ut in sacris synaxibus, tamquam fideles, admitterentur, vel ad munus aliquod sacrum promoverentur, vel ut subsidiis vitaticisque instruerentur, aliasque ob causas. *sustatikai\ Graecis. Cuiusmodi Literarum formulae atque exempla prostant apud Fortunatum, l. 5. Poem. 19. et l. 10. Poem. 19. in Formulis veterib. apud Bignonium, apud Pithoeum in Glossis ad Iulian. Antecess. alibi. Apud Rainardum Abbatem Cisterciensem, Commendatitiae literae Abbatum, Monachis ad aliam Ecclesiam transire volentibus datae occurrunt, in Institut. c. 11. Epistola vero Commendatitia ab Episcopis, pro Clericis suis, ad Principes et Viros illustres scripta, ut euntibus ac redeuntibus res necessarias iis subministrent, Commendatitius Indiculus dicitur, cuius Formulas binas Lectori exhibet Matculfus, l. 2. formul. 50. et 51. apud eundem Car. du Fresne, in Glossar.

COMMENDATOR in Ecclesia Romana dignitas seu officium est in Ordinibus Militar. Religios. verbi gratia [orig: gratiâ], S. Ioannis Hierosolym. magister sive Commendator. Commendator Domorum, in Militia B. Iacobi, apud Innocentium III. Ep. 11. Praeceptor, in Militia Templi, apud Car. du Fresne, ubi supra. Vide quoque infra voca Praeceptores, it, ubi de Templariis.