CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

COMMILITONES saepe milites ab Imperatorib. Romanis appellari soliti, ut de Iulio aliisque legimus fere omnibus, praeter Augustum. Addit Maximinus vocem sacrati, apud Capitolin. in Gordiams tribus, c. 14. ut eos sacramenti militaris admoneat, cuius erat religio maxima; idque praecipuum fidei vinculum. Illud vero, quod sequitur, sqwpeutikon, imo etiam mei consecranei, quod idem est, ac Commilitones; sive eorundem sacrorum participes etc. Casaubonus ad l. Sed Consecraneos maius aliquid esse, quam Commilitones, hinc colligit Freinshemius, quod alias ridicaulus fuisset Maximinus, idem bis dicendo. Suspicatur ergo eos sic vocasse [orig: vocâsse], ut revocaret in mentem, ipsos se consecrasse [orig: consecrâsse], fecisseque Imperatorem, Not. ad Curtium, l. 9. c. 2. Quod an subsistere possit, videbimus infra voce Consecranci. Coeterum de compellatione hac Brissonium inprimis vide de Formulis, l. 4. rationem vero habes apud Clapmarium, de Arcanis, l. 6. c. 16.

COMMINELLI seu COMMUNELLI in Constitut. Friderici II. Imperatoris contra Catharos et Patar. Haeretici fuere [orig: fuêre], quod omnia communia haberent, sic dicti, apud Waddingum in Annal. Minor A. C. 1254. num. 16. laudatum Carolo du Fresne in Glossar.

COMMISSI apud Casinenses dicuntur, qui aliis Conversi: Haeftenus, Disquisit. Monast. l. 3. tract. 2. Disquisit. 8. In. Regulis Benedictinarum Monialium, Commessa dicitur Monialium famula, apud Macrum in Hierolex.

Cui Superum [orig: Superûm] nostro committere sanguine pugnas
Dulce fuit?

Ordiri est, verbum a Circensibus, (vide supra Circus Max. ) deductum. Nonius Marcellus, Committere dicitur initiae. Virg. l. 5. Aen. v. 113.

Varro Endymionibus, Discumbimus mensatim. Dominus maturo [orig: maturô] ovo [orig: ovô] cenam committit. Vide quaedam notata Iac. Raevardo, ad c. 14. de Regulis Iuris, Fr. Duarenum, ad idem c. I. Robertum, Animudversor. l. 3. c. 28. Ios. Scaligerum ad Varronem, de Re Rust. l. 3. etc. Alioqui committere, commereri est, quo [orig: quô] sensu verbum occurrit apud Caesarium Arelat. Homil. 38. Vide quoque eosdem Iureconsultos. Quia autem grandi, sed conciso [orig: concisô] sono [orig: sonô], committebant illos ludos tubae, non alio [orig: aliô] atque alio [orig: aliô], sed eodem [orig: eôdem] semper tenore, hinc ansam habuit Senecae eloquentiam Commissiones meras dicendi Caius Princeps, uti videmus apud Sueton. Calig. c. 53. Cui intellectui non obsistit, quod lenius comtiusque dicendi genus in eodem Scriptore, ex suo sensu, agnoscere videatur Suetonius. Diverso [orig: Diversô] enim modo [orig: modô] utrumque verum: affectavit enim comptum quid Seneca, et tamen ubique ostentat Declamatorios flosculos, sententias vibrantes, secundum Petronium, et quandam vehementiam non cohaerentem, sed similem tubae clangori, interciso saepius, et quodammodo tumultuanti. Sed et Commissiones altercationes seu liticulae perhiberi possunt; qualibus Senecae scriptio accedere videatur: ita concisis est periodis, et removet, quodammodo semper irascendo, tam malos mores, quam adversarios Philosophos. Sic committere, in lites conicere, dissentire facere est, eidem Suetonio paulo post, c. 56. eiusd. libr. Quo [orig: Quô] sensu Homerus, Il. a. v. 8. ait.

Vide Casp. Barthium, Animadversion. ad Statium, d. l. Quot autem in diem fuerint Circensium commissiones, dicemus infra in voce Missus. De Commissionibus vero Artificum annuis, in festo *xalkei=a, Athenis institui solitis, vide infra ubi de Manuariis Artibus, et Opificibus. De aliis, ubi de Agonibus, Certaminibus seu Ludis Gymnicis, Seriis scriptis. Verrio Flacc. etc.

COMMODA Diaeta nova methodus, et Inquisitione [perhaps: Inquisitioni] potior visa ad Protestantium doctrinam e Bohemia profligandam; de qua sic Cl. Heideggerus, Experientia [orig: Experientiâ] edocti, fortiores illas purgationes, sanguinis effusiones, vivicomburia, praecipitationes in fodinas Cutenbergenses, ad haereseos morbos pellendos hactenus adhibitas, parum profuisse. Tentandum esse iam, utrum Commoda [orig: Commodâ] Diaeta [orig: Diaetâ] (sic loquebantur cum Ecclesiis Pastores, uxoribus maritos, parentes liberis, bona singulis eriperent et miseram vitam postea superpondii loco [orig: locô], nullo [orig: nullô] iuris processu, sed per milites spoliatis, longoque [orig: longôque] et tetro [orig: tetrô] carcere maceratis vel adimerent, vel in exilium, quod Diaetam vocabant, expellerent) curari possint Haeretici, itaque non mortibus afficiendos (quibus illi tamquam martyriis exsultarent) sed aliis viis fatigandos et ad oboedientiam reducendos esse. Proinde et odiosum illud ac durum nomen Inquisitionis, in mollius Reformationis commutandum esse. Hoc decretum in secreto sacroque Consilio Romae A. C. 1617. inter medios belli apparatus, initum conclusumque esse, certis indiciis post innotuit, et eventu ipso [orig: ipsô] comprobatum est --- Primo igitur omnium imbelles --- Anabaptistas proscripserunt: inde Euangelicos variis artibus aggressi, sensim eos tum nimiis exactionibus, tum oppressionibus, promissis, minis, etiam tormentis et carcere, partim ad apostasiam, partim ad fugam et exilia compulerunt: talique, si Diis placet, Diaeta [orig: Diaetâ], universam Bohemiam, Moraviam et Austriam postliminio Pontifici Roman. subiecerunt. vide eum, Historia [orig: Historiâ] Papatus Period. VII. §. 226. ex Auctore Persecutionum Bohemicarum, teste au)to/pth|, c. 45. et seqq. Haud pridem in Diaetae huiusmodi locum Hospitationes dimacharum seu draconum, in alio Europae regno, successerunt, ut cuique notissimum.

COMMODA Publica quicumque olim auxit quique effecit, ut Res publ. vitata [orig: vitatâ] invidia [orig: invidiâ], miseria [orig: miseriâ], calamitate, honorem, faustitatem, felicitatem adipisceretur, is, velut malorum praeclarissimus victor, corona [orig: coronâ] solebat donari. Cuiusmodi, praeter alios illustres viros, Lycurgus fuit, a Populo ob eam causam saepius coronatus, statuamque adeptus; Demosthenes item, qui primo quidem a Democle Aristonico Hyperide, ultimo a Ctesiphonte, coronatus est. Certe in decreto, quod factum est super Lycurgo Butade,

postquam eius in Rem publ. benefacta commemorata sunt, additur, cum autem visus esset omnia haec iuste administrasse [orig: administrâsse], ob eam rem corona ei data est, vide Plut. in Lycurgo et Demosthene. Ad quod exemplum qua [orig: quâ] re quisque Rei publ, maxime prodesset, ob eam rem corona [orig: coronâ] donabatur. Et vero Aesculapium usque eo constat fuisse coronatum, ut is numquam effigietur, sine corona, veluti Victor morborum. Quae corona index fuit clarissimae Artis; cui multum dissimiles illae; quas coquis talibusque voluptatum lenonibus, perditissimos Sybatitas dedisse, legimus apud Athenaeum, l. 12. Item quam, propter longiorem compotationem, praemii loco [orig: locô] accepit Xenocrates, apud Laertium, l. 4. quamque calumniae dolique mali crimine convicti, cum per urbem circumvectarentur, e myrica gestasse [orig: gestâsse] leguntur, Spartae, apud Diodorum Siculum, l. 12. etc. Vide Car. Paschalium, Coronar. l. 7. c. 6. et plura de praemiis Bene de Publico merentium supta, in voce Benemeriti. it. infra Veteranus, ubi etiam alia vocis notio. Addo hoc unum in libello de Re milit. qui adici solet Notitiae utriusque Imperii, Commodae auctoritatis variae priscorum monetae: Commodas monetas, esse integro [orig: integrô] margine, seu, ut Procopius vocat, ku/klw| ou)k a)potemnome/nw|, de Bello Gothico, l. 3. Apud Plautum, Rud. Actu 5. sc. 2. v. 31. Commodum talentum, i)knou/menon, Commodae minae mnai= i)knou/menai. At Commodum talentum magnum, talentum u(pera/riqmon, Ioh. a Wower, Not. ad Minucium.

Augustae sunt, Commodum enim hunc mensem dici voluit, Commodus Imperator. Quemadmodum idem appellavit Romam *kommodianh\n, et Commodiana castra apud Dionem; Coloniam Commodianam, apud Lamprid. c. 8. Et classem Africanam, quam aemulaturus Augustum instituit, Commodianam Herculeam, c. 17. etc. Vide Casaubon. et Salmas. Not. ad Lamprid.

COMMODUS [1] L. Aur. Antonius M. Antonini filisu, patri dissimillimus, cui etiam in imperio successit. Sub Onesicrito, Atteio et Antistio, humaniores artes didicit. Sub Philosophis, morum magistris, nihil profecit, natura [orig: naturâ] in omne scelus prona [orig: pronâ]; Alter Nero, Hercules vocari voluit, clava [orig: clavâ] et leonina [orig: leoninâ] insignis. Imo aras et delubra sibi poposcit, Senatu turpiter adblandiente. In Christianos, in proceres saevus. Moribus perditissimis, nonnisi consimiles evexit: Cum gladiatoribus et feris in arena colluctatus. Tandem Martiae, Laeto et Electo mortem parans, ab illis praeventus, venenum primo hausit, mox ab athleta quodam strangulatus est. A. C. 192. aetat. 31. Imperii 13. Vide Lamprid. in eius vita. Etrop. Hist. Rom. l. 8. Onuphr. in Chron. imprimis Herodianum, l. 1. De hoc Ausonius, Caesarib. Epigr. 18.

Commodus insequitur, pugnis maculosus arenae,
Threcidico [orig: Threcidicô] princeps bella movens gladio.
Eliso [orig: Elisô] tandem persolvens gutture poenas,
Criminibus fassus matris adulterium.

COMMODUS [2] Consul. cum Prisco an. Urb. Cond. 831. Item alius Consul cum Cereali an. Urb. Cond. 858.

COMMONI Galliae Narbonensis populi. Ptol. In Provincia iuxta littus maris Mediterranei, olim pars Salyorum, ubi urbes Massilia, Telo Martius, Olbia, et Forum Iulii, Baudrand.

COMMONITORIA in Communione Romana dantur a Pontificibus Legatis, ut vocant, Apostolicis, uti Mandata ab Imperatoribus olim iis, qui ad provincias administrandas aliaque [orig: aliâque] causa [orig: causâ] ab illis ablegabantur. glossae Basil. *kommonito/rion, e)pistonh\a)posellome/nh meta prosta/cews2, et Suid. e)pistolh\ prosaktikh\ a)posellome/nh ei)s2 xw/ras2. Cuiusmodi Commonitorii formulam exhibet Cassiodorus, Variar. l. 7. c. 22. vel potius Codex Ecclesiae Africanae, can. 93. cuius inscriptio est *kommonito/rion, o(/per e)/labon oi( kata\ tw=n *donati/s2wn tresbeutai\, Commonitorium, quale acceperunt legati contra Donatistas, Postea late instruuntur, theasius et Euodius, quid apud Imperatores agere debeant, vide et Commonitorium Zozimi Papae, quod dedit Legatis ad Concilium Carthagin. in princip. eiusdem Codicis, in Biblioth. Iuris Canon. vet. p. 330. et Iustelli Notas, p. 419. aliudque bene longum in Annai. Baronii, Tom. 10. ad A. C. 859. n. 6. et seqq. et plura de hac materia, apud Franc. Bernardinum, de Antiquo Eccles. Epistolarum genere, l. 2. c. ult. ut et Ioann. Savaronem ad Sidonium, l. 8. Ep. 9. p. 505. in fin. Ex his Commonitorus etiam excerpi Canones consuevisse, docet Gerh. von Mastricht, Hist, Iuris Eccles. §. 403. 404.

COMMUNE seu COMMUNIA aut COMMUNITAS apud Recentiores, est incolarum alicuius universitas, domino [orig: dominô] vel Rege concedente, sacramento invicem certisque legibus adstricta. Cuiusmodi Communias in Francia primus Ludovicus VII. Rex multiplicavit auxitque. Cum enim regnante Philippo [orig: Philippô] patre, in omnibus fere provinciis Procerum invaluisset tyrannis, subditis Regique patiter gravis, Ludovicus --- auxilium totam per Galliam deposcere coactus est Episcoporum. Tunc ergo Communitas in Francia popularis instituta est a Praesulibus, ut Presbyteri comitarentur Regi ad obsidionem vel pugnam, cum vexillis et parochianis omnibus, Order. Vitalis, l. 11. p. 836. Unde crebro legitur, in praeliis adfuisse et dimicasse [orig: dimicâsse] urbium Communias, quibus praevii erant ipsi Presbyteri seu Curiones, cum vexillis Ecclesiae, apud Eund. et Sugerium, in Vita Ludovici VI. c. 18. Ita quae in Oppidis Regi ipsi obnoxiis duntaxat primitus Communiae erant, postmodum Regum concessu in aliis quoque, quae Episcoporum erant, introductae sunt. Ipse vero

Ludovicus VII. novas statuit in iis, quae sui iuris erant, quibus et leges dixit. Post quem etiam Regii Vassalli in suis oppidis idem iustitutum imitati sunt, eo promptiore Regum adsensu, quod in bellis opem ab iis exposcere licebat. Sed et ut plurimum in Vassallorutu Civitatibus et Oppidis supremo [orig: supremô] iure, et Vassallis inconsultis, Communias instituere [orig: instituêre] Reges abstulereque [orig: abstulerêque], si incolae peccassent [orig: peccâssent], ut Laudunensibus, post caesum Galdricum Episcopum fecit Ludovicus VI. Ad id porro instituebantur Communiae, ut et dominorum suorum et sua propria iura subditi tuerentur: uti legitur in Charta A. C. 1204. Alionorae Reginae Angliae et Ducis Aquitaniae, apud Car. du Fresne. Inter Communiae vero iura praecipua, recensentur Scabinatus, Collegium, Maioratus, Sigillum, Campana, Berfredus et Iurisdictio. In Chartis praeterea carum describebantur Leges, quibus delinquentes incolae subdebantur, et pensitationes, quas praestare dominis vel Regi debebant, ut docet Guibertus, de Vita sua, l. 3. c. 7. Qua [orig: Quâ] ratione cum ab omni iugo servitutis harum incolae eximerentur et sibi invicem confoederati et iuramento [orig: iuramentô] adstricti sua iura tuerentur, constitutiones eiusmodi Communiarum Libertates, ipsae quoque Communiae Iuratae et incolae Iuriati, sunt dicti, etc. Car. du Fresne, in Glossar. ubi diplomata, praesertim quae Communiae titulum praeferunt, a Regibus Proceribusque Galliae, variis Oppidis concessa, secundum literas Alphabeti, ordine enarrat: Plura vocis Commune vel Communia significata, vide apud Eund.

COMMUNES dicti Imperatores et Principes, qui cum privatis ex aequo viverent: quam virtutem Graecos vocasse [orig: vocâsse] koino/thta, ex Xenophonte discimus. Ex aequo id vocat Plinius, l. 6. c. 25. ubi de Scythis, ad quos pertinebant Parthi; quod perperam interpretatus est, concorditer Solinus, p. 55. Ceterae enim nationes, quae Parthis parebant, nec rebellabant, concorditer cum his agebant, at non ex aequo, ut Scythas degere cum iis Plinius scribit, i. e. pari iure. Namque et Scythae liberi erant, nec Persarum dominationi obnoxii. Laudat inprimis hanc virtutem in Traiano suo Plinius in Praefat. Hist. Natural. Sciantque omnes, quam ex aequo tecum vivat Imperium, Triumphali et Censorio, sexiesque Consule et Tribunitiae potestatis participe, et quod his nobilius secisti, dum illud Patri pariter et Equestri ordini praestas Praefecto Praetorio eius, omniaque haec Rei publicae. Et nobis quidem, qualis in castrensi Centurio. Quasi diceret, ut sciant omnes, quam ex aequo vivat Imperium, id est, qui tibi subiecti sunt, quam pari iure tecum vivant, qui Triumphalis et Censorius, et sexies Consul et cetera. In Theodosio, Probus,

Communis Cunctis hominem se regna tenere
Sed meminit: vincit hinc magis ille homines.

In Attico C. Nepos, c. 3. Hic [orig: Hîc] autem (Athenis) sic se gerebat, ut communis infimis, par Principibus, haberetur etc. Popularitatem Ethici appellant etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1197. et infra Senus Communis. Coeterum colebant Athenienses inprimis ad modum sancte commune ius humanitatis, quo [orig: quô] Civis Civi esset communis, ut Cicero ait. Unde Apuleius, Apolog. Athenienses, propter commune ius humanitatis etc. Vide quoque Sidonium, in Contione, l. 7. et ad eum Savaronis Notas. Quinam vero Communes Dii olim habiti, vide supra Aequi Dii: uti de Communibus Diebus infra voce Dies.

COMMUNICALES apud Anastasium, in Leone III. Fecit vero Communicales ex argento purissimo per singulas regines, qui praecederent per stationes, per manus Acolythorum num. 24. pensi simul lib. etc. Vasa sunt argentea vel aurea, quorum inter communicandum usus fuit, Dominic. Macer, in Hierolex. Vide infra in voce Communio.

COMMUNICANTES [1] Anabaptistarum secta, qui veteres Nicolaitas imitantur, communia omnia habentes. Gautier. Saecul. 16.

COMMUNICANTES [2] in Communione Romana, oratio in Canone posita, de qua vide Macrum in Canon Missae. Variant in aliquibus festivitatibus hae preces, ut et Praefatio: aliquando tamen distinguitur et separatur praefatio ab oratione. Si enim v. g. festum S. Philippi et S. Iacobi seu Inventionis S. Crucis occurrerint, infra Octavam Ascensionis: tunc praefatio Festi occurrentis et Communicantes de octava dicuntur; licet de octava non fiat commemoratio, Idem ex Congr. Ritu. 24. Aug. 1627.

COMMUNICATORIAE Literae, *koinwnikai\, item *koinwnika\ gra/mmata, Palladio in Vita Chrysostomi, p. 24. dicebantur eae, quas Episcopi lapsis dabant, postquam exacta [orig: exactâ] paenitentia [orig: paenitentiâ] ad Communionem sunt recepti. Item fidelibus interdum peregrinaturis, ut ab aliis fidelibus in Communionem reciperentur. Neque enim licebat quem fidelem ab aliquo suscipi, sine literis Episcopi sui, Concil. Carthag. 1. can. 5. Vide Bernardinum, de antiquo Ecclesiasticarum Epistolar. genere, ubi Communicatorias speciem facit Epistolarum Formatarum. Iis affines Confessoriae, de quibus vide infra, voce Confessor.

COMMUNIO Graece *koinwni/a, inter nomina S. Eucharistiae, reperitur 1. Corinth. c. 10. v. 16. quae, ut alias rationes omittam, sic dicta est Pachymeri, dia\ to\ to/te koinwnei=n tou\s2 a)ci/ous2 pa/ntas2 tw=n musthri/wn, Quia primis temporibus omnes, qui digni erant, mysteriis (h. c. Cena Domini) participabant. Postea vero ubi deficiente zelo [orig: zelô] populus Christianus communicare desiit, nisi semel in anno, ut toties queruntur Ioann. Chrysostomus, Ioann. Cassianus, alii: quae prius dicebatur et erat Communio, fieri coepit sqe/ama kai\ a)/kousma, spectaculum et acroama, Isaac. Casaubonus, Exercit. 16. §. 30. ubi accurate de hac voce pluribus agit. Similiter seqq. saeculis, separato [orig: separatô] a Clericis populo [orig: populô], Communio distingui, et alia Sacerdotalis, alia Laica dici coepit: Quarum illa Sacerdotum erat, haec Plebis; cui Presbyteti etiam ac Clerici accensebantur, si quid levioris delicti commisissent. Unde apud Sanctum Cyprianum, Ep. 52. Admissus est Trophimus, ut Laicus communicet, non --- locum Sacerdotis usurpet. Et in Canonibus, qui Apostolici dicuntur, c. 14. iubetur Presbyter, qui in aliena parochia inscio [orig: insciô] Episcopo [orig: Episcopô] commoratur, koinwnei=n ws2 *lai+ko\s2,

inter Laicos communicare. Si vero culpa gravior esset, interdum ne Laica [orig: Laicâ] quidem donabantur Communione, sed ad paenitentiam relegabantur, i. e. in Classe paenitentium consistere iubebantur, ad Aedium sacratum fores, donec Ecclesiae reconciliatentur: Concil. Sardic. can. 1. Clericis vero exauctoratis et excommunicatis, Communio haec in fine tantum vel ne in fine quidem concedebatur: quod posterius idem Concilium, can. 2. statuit in Episcopos, qui artibus fraudibusque plebem alienam concitassent [orig: concitâssent], quo Episcopi postularentur, etc. Vide Car. du Fresne, Glossar. et hic [orig: hîc] ubi de Censura Ecclesiast. Excommunicatione et Reconciliatione. In Communione vero hac sacra, Iustini tempore Diaconi sacras partes populo distribuebant, et ad absentes quoque deferebant. Clemens, in Alexandrina Ecclesia, ipsum populum de patina consecratas offas accepisse, scribit. Tertullianus sua [orig: suâ] aetate, non de aliorum, quam de praesidentium manu, eas sumi dixit. Non enim ubivis aut omni tempore, uniformis Cenae ritus erat. Postea autem frequentius Episcopi Presbyteris, Presbyteri Diaconis, Diaconi fere Laicis et reliquae Ecclesiae plebi, sacra symbola ministrabant. Ordine quoque aliquo [orig: aliquô] Communio peragebatur, ut primum communicaret Clerus, Episcopi, Presbyteri, Diaconi etc. atque hi deinceps sanctiori Ecclesiae loco, intra ipsa Altarium, ut vocabantur, septa: tum extra illa Populus, primo Viri, deinde Mulieres; et hae non nisi velatae, unusquisque ordine suo [orig: suô]. Unde Communionis Eccles. atque Laicae divisio, retro indigitata, originem habuit. Sed optimus procul dubio communicandi modus est, quem Christus usurpavit; de quo, ut et plura hanc in rem, vide supra in voce Cena Domini. Sed et Communio, in Ecclesia Romana Antiphona vel Cantus Ecclesiasticus, qui, dum populus communicat, decantatura a Cantoribus, inventus a Gregorio M. ut habent Honorius Augustodun. l. 1. c. 90. Auctor Chronici Reichersperg. A. C. 424. Cardin. Bona, Rerum Liturgic. l. 2. c. 17. num. 1. Alii. In ritu Ambrosiano Transitorium dicitur, quia tunc ad Epistolae cornu sit transitus, quemadmodum in ritu Romano etiam observatur, ut ait Dominic. Macer in Hierolex. Porto Communio Passiva, in Concil. Carthaginensi dicitur, quae sine discrimine omnibus concessa est. At Communio Peregrina, quae peregre cum Formatis advenientibus Ecclesiasticis vel Laicis concedi solebat: ita ut si Episcopus peregrinus cum Metropolitani Formatis in alienam dioecesin veniret, nullo [orig: nullô] quidem in ea dignitatis suae munere fungeretut, sed in consessu Presbyterorum, seu, ut vocabant, Presbyterio, ante Presbyteros sederet, et ab Episcopo civitatis, cum ceteris Presbyteris Dioecesanis sacram Eucharistiam sumeret, sicut in can. 18. Nicenae Synodi dicitur. Quod idem contingebat peregrinis Presbyteris et Diaconis, qui intra Cancellos sedebant, ut peregrini tamen ab officio cessabant; communicantes tantum tum in oratione, tum in Eucharistia, cum aliis Presbyteris, etc. Atque hac [orig: hâc] notione Communionem peregrinam accipi in Concil. Regiensi, A. C. 439. can. 3. contendit Sirmondus. Postea vero, poenalis quaedam Communio pe regrina dici coepit, quod instar peregrinae proprie dictae esset. Quoties videl. Episcopo adimebatur Episcopatus, ad quem ordinatus erat, administratio; nomen vero, ordo et dignitas relinquebatur: sic ut sederet et communicaret cum Episcopis, abstineret tamen ab officio dignitatis, atque communicaret ut peregrinus. Quod Bassiano et Stephano, qui contra Canones ephesinam comparaverant sedem, accidisse legimus, in Concil. Chalcedonensi, Act. 11. et 12. Unde conficit Car. du Fresne, leviorem fuisse Communionis huius, quam Laicae, poenam: cum hac postrema Clerici gradu suo [orig: suô] carerent in perpetuum; priori vero, si recipiscerent, locum recuperarent suum, ut est in Concil. Agathensi, can. 2. Vide Sirmondum, Histor. Paenitentiae publ. c. ult. aliosque auctores praefato Carolo du Fresne, in Glossar. laudatos; ut et Macros Fratres, in Hierolexico: de investitura vero per Communionem, suo [orig: suô] loco [orig: locô].

COMOB in nummis Arcadii, Iovini, Placidiae, Valentiniani, Maioriani, Severi, est Constantinopoli Moneta obsignata, Car. du Fresne, Dissertat. de infer. aevi Numismatibus.

COMOEDIA drama est, civiles et privatas actiones exitu laeto [orig: laetô] repraesentans, seu Poema est dramaticum, negotiosum, exitu laetum, stylo [orig: stylô] populari, Scalig. Poet. l. 1. c. 6. Eius origo haec: Cum Apollini Nomio, i. e. Pastorali, ob frugum proventum, festum agerent agricolae, in compritis et vicis comessatum convenire solebant, et circum aras choreas ducere, ad tibiam cantantes, postea convitiis etiam incessere meritos. Ea consuetudo dein transiit in civitates, ubi cives improbos simili pompa [orig: pompâ], saltantes ac caventes, sunt insectati. Unde a)po\ kwmw=n, i. e. vicis, vel a)po\ tou= kwma/zein, i. e. a comessando, seu per vicos animi gratia [orig: gratiâ] vagando, *kwmw|di/a dicta fuit: et Iusus, quos vicatim exercerent, Comoedias dixere [orig: dixêre]. Ael. Donatus, et Scalig. l. 1. c. 5. Vide quoque supra. Aristoteles non a comessando, sed inde dictum hoc dramatis genus vult, quod Agricolae oberrantes per pagos, insectarentur urbanos, eisque facinora sua exprobrarent: quod cum ob iufamiae metum efficax esset ad maleficia coercenda, postea ad elegantiorem carminum cultum ab ingeniosis hominibus redactum fuit, et salibus conditum, fabulisque in ordinem digestis contextum, ut gratiam eo facilius inveniret: Itemque constituta loca et tempora, in quibus ageretur, Scaliger, dicto [orig: dictô] loco [orig: locô]. Erat autem initio [orig: initiô] carmen simplex, sicut et Tragoedia, quod Chorus circa aras fumantes cum tibicine concinebat: Dehinc una persona atque altera addita est, quae respondens alternis Choro, locupletavit variavitque rem Musicam: Ad postremum, crescente numero [orig: numerô] personarum, materia ipsa locupletata fuit, donec in iustum Poema excresceret. Tum certa ornamenta adiungi coepere [orig: coepêre], Cothurni, Socci, ceterique habitus Scenici, etc. Fuit vero Comoedia triplex, Vetus, Media ac Nova. E quibus prima summa cum libertate, personas probro [orig: probrô] dignas nominatim carpsit. Horat. l. 1. Sat. 4. v. 1. s.

Eupolis atque Cratinus, Aristophanesque Poetae,
Atque alit, quorum Comoedia prisca virorum est:
Si quis erat dignus describi, quod malus, aut fur,
Quod moechus foret, aut sicarius, aut alioqui
Famosus, multa cum libertate notabant.

Susarion Megarensis eam inchoasse [orig: inchoâsse], Cratinus expoliisse, Aristophanes perfecisse dicitur. Sed cum Poetae abuti licentius stylo [orig: stylô] et passim laedere quosvis etiam bonos coepissent, lege lata [orig: latâ] a 30. Atheniensium Tyrannis, cohibiti sunt,

--- -- --- -- --- -- Chorusque
Turpiter obticuit, sublato [orig: sublatô] iure nocendi,

ut loquitur Horat. de Arte, v. 283. Vide quoque Ciceronem, de Republ. l. 4. Hinc Satura sumpsit exordium, quae in peculiare genus fabulae abiit, postquam et ipsa in suspicionem sinistram apud potentiores pervenit. Vide infra in voce Satura. Dein Media Comoedia, in qua nuilum aperte traducere faserat, orta est, non tamen ad novae accessit modestiam, cum ius quoddam reprehendendi retineret, et Chori loco [orig: locô] parabases quasdam aspergeret, tectius civium peccata coarguentes, Scaliger, loc. cit. Tandem temporibus Alexandri M. Nova obtinuit, quae argumento [orig: argumentô] plane ficto [orig: fictô] fictisque personis, citra amarulentiam, facetiis iucundis, ad delectandum comparatis, vitam communem et vulgatos mores spectandos proponeret: ut salubria monita in mentes animosque hominum, cum audiendi quadam illecebra, illaberentur. Unde Piscator apud Plautum, in Rudent. Actu 4. sc. 7. v. 23. conqueritur, non flecti mores populi ad virtutem Comoediis,

Spcctavi quidem Comicos ad istum modum
Sapienter dicta dicere, atque iis plaudier,
Cum illos sapientes mores monstrabant populo;
Sed cum inde suam quisque ibant diversi domum,
Nullus erat illo [orig: illô] pacto [orig: pactô], ut illi iusserant.

Haec Iambicis et Trochaicis versibus contenta erat, cum antiqua plurimis carminum formis uteretur: Neque Chorum admittebat. Hodierna tamen eos interdum saltantes aut concinentes pare/rgws2 adhibet, non vero loquentes. Excoluerunt eam Plantus, Terentius, Accius, Naevius etc. inter Latinos: Menander vero princeps eius est habitus. Vide Scaligerum, Poet. l. 1. c. 7. Utra prior fuerit, Tragoedia, an Comoedia? quaerunt Eruditi: Sed Aristoteles innucre videtur, Tragoediam prius fuisse excultam: unde Horatinus Tragoediis veterem Comoediam successisse docet, in arte Poet. Ex utraque mixta otitur Tragico-Comoedia, quae introductis augustioribus personis exitu laeto [orig: laetô] absolvitur, qualis est Plauti Amphitruo: Comico-Tragoediae vero exemplum haud exstat. Partes Comoediae, omnisque Dramatis, sunt vel Primariae, vel Accessoriae, vel Circumstantes, seu Accidentales. Primariae sunt quatuor, Protasis, Epitasis, Catastasis ac Catastrophe: quae uno [orig: unô] nomine dicuntur Actus, et tum Choro, qui pars erat veteris Comoediae, itemque Tragoediae opponuntur. Hae enim duas partes, Actum et Chorum habuerunt. Aliter distinguebatur Drama in Actus, sumpto [orig: sumptô] vocabulo [orig: vocabulô], non ut supra, de actione tota, sed de parte quadam eius praecipua: et hi rursus in Scenas. Actuum non plures quinque erant, sed nec pauciores. Horatius, de Arte Poet. v. 189.

Qui Choro [orig: Chorô] vel Musica [orig: Musicâ] distinguebantur. In Scena plures quinque personis non introducebantur loquentes, nisi forte consultatio esset instituenda: mutas vero personas plures adesse non prohibet. Apud Romanos tamen plures tribus non loquebantur. Horat. ibid. v. 192.

Partes Accessoriae, quae extra Actum, intellectus aut delectationis causa [orig: causâ], adhibentur: sunt Argumentum, ante actum ab initio: ut et Prologus: In medio, inter actum et actum, Chorus, vel Diludia. Horat. l. 1. Ep. 19. v. 48.

Quarta pars accessoria Mimus est, Satura, et aliquando Epilogus: quae olim duobus ad summum verbis absolvebatur, Valete et Plaudite: hodie iustum saepe carmen explet: E quibus accessoriis partibus tibus solum Chorum sibi Tragoedia vindicat. Partes tandem Circumstantes dramatis sunt, Titulus, Cantus, Saltatio et Apparatus: qui in Tragoedia columnis statuisque et magnificorum palatiorum picturis Scenam exornabat; in Comoedia vero, silvarum, ruris aediumque privatarum imaginibus eandem splendidiorem reddit etc. Vide Auctores Poeticae Giessensis, Thom. Godwyn. Anthol. Rom. l. 2. sect. 3. c. 2. Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 8. etc. Ratione habitus, adde et gentis, Comoediae olim aliae fuerunt Palliatae, seu Graecae, aliae Togatae seu Latinae: quia in illis pallium, Graecorum gestamen; in his toga, Romanorum vestis adhibita est. Unde vetus Interpres Iuvenalis, ad illud Sat. 1. v. 3.

Togatae sunt, inquit, Comoediae Latinae: Palliatae Graecae, quales Afranius fecit: Ubi verba haec posteriora retrahenda, et Togatis subicienda esse, (Afranium enim Togatas dedisse notum est) monet Ferratius. Togatarum porro aliae nobiliores fuere [orig: fuêre], quae Praetextatae

dictae, quod in iis introducti Magistratus, qui in praetextis, fortasse etiam pueri vel puellae praetextatae: Aliae minus nobiles, in quibus viliores personae comparuerunt. E quibus illae seriae totae, graves omnique turpitudine vacuae fuere [orig: fuêre]: istae lasciviores erant. Prioribus affines fuere [orig: fuêre] Comoediae Trabeatae, quod novum genus Togatarum edidisse dicitur Melissus, ab Augusto praefectus Bibliothecae in porticu Octaviae, apud Sueton. de claris Grammaticis, c. 21. Posteriores Tabernariae dictae sunt, quod in iis introducerentur homines in tabernis habitantes; opifices, institores ac sellularii. Ceterum Togatarum auctores ab Acrone recensentur, Aelius Lamia, Antonius Rufus, Melissus, Afranius, Pompomus: qui omnes, magno [orig: magnô] literarum damno [orig: damnô], praeter Afranii fragmenta interciderunt. Primum autem Stephanionem Togatas saltare instituisse, auctor est Plin. l. 7. c. 48. Vide Octav. Ferrarium, de ve Vestiar. Part. 2. l. 4. c. 2. Comicos porro, ut pedestris sermo, ita humiles calcei, Socci vocati, ornabant, Plin. iunior. l. 9. ep. 7. Quare Planipedes appellati sunt; item Excalceati, a Seneca, Ep. 8. Claudianus, de Consul. Manlii Theod. v. 313.

Thom. Dempster. in Rosini Antiqq. Rom. l. 5. c. 8. paralipom. Apud Athenienses porro institutum primum fuit ad 3. Olymp. 93. Archonte Callia [orig: Calliâ], ut Anthesteria Dionysia celebrarentur agone Comicorum. quem morem postea renovavit Lycurgus Rhetor, lege lata [orig: latâ]: *to\n peri\ tw=n *kwmw|dw=n a)gw=na toi=s2 *xu/trois2 e)pitelei=n e)fa/millon e)n tw=| sqea/trw| kai\ to\n timhsanta ei)s2 a)/s2u katale/gesqai, Comoediam Anthesteriis fabulas docento, atque committunto in Theatro: Victorem civitate donanto. Nullus autem histrio poterat in scenam prodire, minor annorum 30. ex hac lege: *mh\ ei)selqei=n tina ei)pei=n mh/pw tria/konta e)/th gegono/ta, Histrio fabulam ne agito annorum triginta minor: Erantque Athenis hi omni nota [orig: notâ] vacui, itaque etiam Poetae ipsi cives Attici in scenam prodibant; cum Romae contra histriones infamia [orig: infamiâ] notarentur. Unde Laberii querela, quem asperae libertatis Equitem Roman. Caesar invitavit quingentis milibus, ut prodiret in scenam et ipse Mimos ageret quos scriptitabat,

Ergo bis tricenis annis actis sine nota
Eques Romanus, Lare egressus meo [orig: meô],
Domum revertor Mimus. Nimirum hoc [orig: hôc] die
Uno [orig: Unô] plus vixi mihi, quam vivendum fuit.

Hineque factum est, ut Scenici spectaculorum deberentur obsequiis, eaque Scenicis nati non possent detrectare, sed vel inviti ad ea praestanda adigerentur. Proin primus Valentianus Princeps A. C. Dionys. 371. constituit, liceret Scenicos in extremo vitae peticulo constitutos baptizare. Excipiebantur tamen, qui Atellanas agebant: qui soli inter histriones ab infamia immunes erant. Agebantur autem Comoediae Athenis in foro, ubi pegma ex arbore populo mos excitari: non e lapide enim antiquitus, sed e ligno scenae erant, quas l)kri/a appellabant. Aristoph. Thesmophor.

--- -- *)apo\ tw=n i)kri/wn
*(upoble/poua' h(mas2.
--- -- e pegmatibus
Suspiciunt nos.

Erant illa exstrui solita ab iis, qui sqeatrw=nai dicebantur, Casaubon, in Theophr. p. 245. ubi, qura de sede magna saepe contentio, constitutum est a Senatu, ut duobus obolis quisque sibi pataret, (Archonte Diaphanto [orig: Diaphantô] drachma fuit) quam pecuniam sqewriko\n vocarunt [orig: vocârunt], quia eius beneficio [orig: beneficiô] sqe/an a)gora/zein solebant. Quapropter Pericles postea, popularem captans auram, iis qui inopes erant, e publico illam dari voluit, quam qui plebi distribuebant, oi( e)pi\ sqewrikw=| nuncupabantur: nec profecit quidquam Apollodorus, cum necessitate exigente pecuniam hanc in belli usum destinasset [orig: destinâsset], contra nitente Eubulo [orig: Eubulô], qui vulgi favori inhiabat. Sed dum scenica spectacula libertati ac imperio Graeciae posthabebant, tandem fracti mollitie Macedonicum subiere [orig: subiêre] iugum. Unde Iustin. l. 6. c. 9. Siquidem amisso [orig: amissô], quem aemulari consueverant, (Epaminonda [orig: Epaminondâ] ) in segnitiem torporemque resoluti, non ut olim in classem exercitusque, sed in dies festos, apparatusque ludorum, reditus publicos effundunt: et cum auctoribus nobilissimis Poetisque theatra frequentant, saepius scenam quam castra visentes. Versificatores Oratoresque meliores quam Duces, landantes. Tunc vectigal publicum, quo [orig: quô] ante milites et remiges alebantur, cum urbano populo dividi coeptum est. Quibus rebus effectum est, ut inter otia Graecorum sordidum et obscurum antea Macedonum nomen emergeret. Locus tandem ubi Senatores spectabant, *bouleutiko\n: ubi iuvenes, *)efhbiko\n dicebatur. In parte Scenae Orchestra fuit, ubi squme/lh, vel Tribunal, vel Altare: In omnibus enim scenis altare Baccho sacrum erat, teste Donato [orig: Donatô]. Erat et ibi mensa scenica, *ei)leo\s2 dicta, in quam, antequam Thespis viveret, aliquis ascendens Choro respondebat, etc. Vide Sam. Petitum, Comm. in Leges Atticas, p. 74. et seqq. Franc. Rossaeum, Archaeol. Atticae; l. 2. c. 11. Pollucem, l. 4. c. 19. et Meursium, Atticar. Lect. l. 4. c. ult. De Comoedorum inprimis ferula, Salmas. ad Solin. p. 769.

COMOPOLIS Assyriae oppid. Ptol. Imo appellativa vox est, et vicum proprie notat moenibus septum, uti plus quam kw/mh, sic minus, quam po/lis2: Cuiusmodi *kwmopo/leis2 multae olim in Babylonia et Assyria fuere [orig: fuêre], uti videre est, apud Isidorum, in Mansionibus Parthicis. Sic in Babylonia, *ei)=ta basilei/a *)arte/midos2 i(ero\n *darei/ou kti/sma kwmo/polis2. Paulo post, ei)=ta *)alla\n kwmo/polis2. Item para/kei tai de\ th=| *)efali/ga| kwmo/polis2 *nabarga\q. Inprimis vero Ctesiphon olim celebris fuit pagus in Assyria ad Tigrim fluv. de quo

Strabo scribit, eum urbis potentia [orig: potentiâ] et magnitudine esse, ibique Parthorum Reges hiemare solitos, Seleuciae urbi parcentes. Hodie in Hollandia Haga-Comitis, pro pago quidem haberi solet, sed vere Comopolis est, de qua pauca tantum et infra dignitatem eius fere adhuc sunt, quae Ortelius scripsit, Theatr. ad Tab. 44. Hic enim pagus Guicciardino creditur amplitudine, opulentia [orig: opulentiâ], venustate et amoenitate coeteros omnes universae Europae pagos longe antecellere, ut qui duo milia domorum; et inter coeteras Regiam aedem, in qua Principis summum tribunal, habet. Prope nemus est opacum, avium cantu et ferarum aspectu, oculis auribusque iucundum. Dignus omnino, qui cum Ctesiphonte, adeo apud veteres Scriptores celebri, conferatur. Auctor Anonymus, Histor. Orbis Terr. c. 8. de Urbibus.

COMPACTATA sic dicti quatuor Articuli Hussitarum, quos Sigismundus Imperator pace facta [orig: factâ] Bohemiaque [orig: Bohemiâque] recepta [orig: receptâ], una cum Concilio Basiliensi, admisit, et Latine, Germanice ac Bohemice promulgari, insuperque matmori aureis literis insculpi curavit: Bohemos communicantes sub duplici specie, panis et vini, legitimos et germanos Catholicae Ecclesiae filios esse. A. C. 1433. 1434. Hist. Bohem. Laetus, Comp. Hist. Univ. Vide quoque in voce Iglava.

COMPAGNIA ex Italico Compagnia, *koumpani/a apud Nicetam, in Alexio, l. 1. num. 1. militum centuria est: an inde, quod communi pane ac distributione buccellati sodalitium secum foveant milites; an quasi compagania, quod ex eodem pago, an a voce compages, dicta? Peculiariter appellatione hac [orig: hâc] Galli Ruptarios donabant seu militares turmas, cuiusmodi erant eae, quas avathemate non semel ferierunt Romani pontifices, uti patet ex Bullis eorum, quas in Chartophylacio Regio, in scrinio, cui titulus, Contra magnas societates et compagnias, asservari, tradit Car. du Fresne, potissimum eas sub Carolo V. Franciae Rege floruisse, docens: inde autem in Castellam a Guesclino traductas ubi a candida cruce, qua [orig: quâ] insigniti nomen sumpserint de Compagnie blanche. Vide Matth. Villaneum, l. 9. c. 109. l. 10. c. 84. et 92. Auctorem Chronici Petri IV. Regis Aragon. l. 6. c. 10. Alios. Societates et Comitivae Latinis potissimum Scriptoribus vocantur. Thomas Walsinghamus A. C. 1357. His diebus surrexit in Francia illa famosa societas, quae Gens sine capite vocabatur; quae primo parva, postea magna aggressa, magnam Franciae partem occupans sine legibus, expulsis vel subactis locorum dominis, subiugavit, erantque non tantum de una gente vel natione, sed de pluribus regionibus congregati. Henricus Knyghtonus A. C. 1361. Eodem [orig: Eôdem] tempore crevit quaedam societas virorum fortium vocata Societas fortunae et per quosdam vocata est La Grant Compagnie: et adunati sunt de diversis partibus non habentes unde vivere etc. apud eundum Car. du Fresne, in Glossar.

COMPAR coniux, in veter. Inscr. Manilia Paulla de patrimonio suo sibi et Aretio Paullino compari suo domum aeternam. Alia. Iulia Matrona Aur. Aquilimo comp. cum quo vixit etc. Vide infra in voce Par. Apud Catellum vero, Rerum Occitanic. l. 4. Compares, certum genus Leidae, seu pensitationis est, Natbonensibus Vicecomitibus exsolvi olim solitum. Cuius vocis notionem videtur indicasse [orig: indicâsse] Suidas, cui *ko/mparos2 est, o(\s2sune/ceuk tai ei)s2 u(phresi/an tini\ o(moi/wn th\n au)th\n e)ktelw=n xrei/an, qui scil. in aliqua pensitatione alteri compar est. Idem, ibid.

COMPARATUM par Ducum, apud Iustin. l. 6. c. 11. verbum Gladiatorum, de quo vide Lips. Saturn. l. 2. et Berneccerum, ad Caesarem et Suetonium. Ita Liv. l. 30. c. 28. §. 6. Scipio et Annibal, velut in supremum certamen comparati Duces. Petronius paria componere vocat, in Satyrico. Vide infra Componere

COMPATRES et COMMATRES vulgo appellantur, Sponsores, seu Susceptores, baptizando dati. Quod ferventibus olim persequutionibus usurpatum, ut aliqui Baptisimo testes adessent, postea in Ecclesia retentum est, more infantibus utili, et amicitiae mutuae officiisque charitatis inter Christianos firmandis. Quia enim infantes Christianorum recens nati, sibi ipsis prospicere nequeunt, vel de suo Baptismo cogitare; expedit, ut ab aliis suscipiatur haec cura. Sic Christo oblati sunt pueri, ut manus illis imponeret, Matthaei c. 19. v. 13. Quod ab ipsis Parentibus quidem fieri debet; Sed quia liberorum educationem in vera fide spondent, de subsidiaria aliorum fidelium opera prudenter etiam sibi liberisque prospiciunt, tum ut viventes communi huic officio commodius vacent, tum, ut alterutro [orig: alterutrô] sublato [orig: sublatô], infans directore non cateat, A. Rivetus, Summae Controv. Tract. 1. q. 9. §. 21. ubi hunc morem ex Iudaeorum in Circumcisione, cui Baptisnius successit, ritibus continuatum vult. Habuisse enim parentes pueri circumcidendi etiam suos Susceptores et Compatres, idque etiamnum observare Iudaeos, notat Buxtorf. Synag. Iud. c. 2. Ab his porro nomen baptizando imponebatur et in Ecclesiae tabulas referebatur: utque illi Compatres et Patrini, sic infantes ab iis suscepti Filii, item Filioli, dicebantur, item Filii Spirituales. Vetus Inscr. apud Selden. ad Marmora Arund. *i*w*a*n*n*h*s*r*o*u*q*i*n*o*s. *s*m*u*r*n*a*i*o*s. *s*u*m*b*o*l*a*i*o*g*r. *dw*p*h*s*a*m*h*t*o. *k*h*p*i*o*n. *t*o*u*t*o. *q*e*o*dw*rw. *tw. *e*mw. *g*n*e *e*k*g*o*nw.? *k*a*i. *p*n*e*u*m*a*t*i*kw. *uw.?. Et propterea fere semper a Susceptoribus, filiolis suis post Baptismum munera in signum adoptionis collata esse, vi cuius bonorum suorum partem aliquam iis deberi existimaverint, ex mediae aetatis Scriptoribus palam est. Hinc Godro Regi paganorum, Aluredus Rex multa et optima aedificia; Aedilwacho Regi, Wlfhere Rex, duas provincias; Adelwoldo Regi Sudsexiae A. C. 994. Angliae Rex, insulam With etc. donasse [orig: donâsse] leguntur, post Baptismum, e quo illos susceperant, apud Asserem A. C. 878. Bedam, Hist. l. 4. c. 13. Henr. Huntindon. Hist. l. 2. p. 318. etc. Vide hic [orig: hîc] passim, inprimis voce Filius, item Paranymphus, Patrinus, Susceptores.

COMPEDES pedum vincula, sicut manuum catenae. Plin. Caecilius. l. 7. Ep. 27. Mox apparebat idolon: Senex macie et squalore consectus, promissa [orig: promissâ] barba [orig: barbâ], horrendis capillis, cruribus compedes, manibus catenas

gerebat, quatiebatque. His namque captivorum pedes constringebantur, uti de Iosepho legimus, Psalmo 105. v. 18. Cuius pedes affllixerunt compede, ferrum subivit ipse. Servorum item, in ergastuis; ubi compeditos illos fuisse, Iuvenalis docet, Sat. 11. v. 79.

Ipse focis brevibus ponebat oluscula, quae numc
Squalidus in magna fastidit compede Fossor.

Quia enim reditus agrorum non raro lapidicinis, cretifodinis, arenariis, auri, argenti, sulpliuris venis constabat, ideo adhibebantur huic operae homines vincti, qui caederent, foderent, ererent. Plaut. Captiv. Actu 3. sc. 5. v. 75.

Ahducite istum actutum ad Hyppolitum fabrum;
Iubete huic crassas compedes impingier.
Inde extra portam ad meum libertum Cordalum
In lapidicinas facite deductus siet.

Ad cuiusmodi servitutem duram, sub primis Imperatoribus Christiani frequenter damnati sunt. Clemens certe Episcopus Romanus et Martyr Chersonam deportatus, duo milia Christianorum et amplius ibi ad secanda marmora damnatorum reperisse legitur, in Vita eius, apud Laur. Pignor. de Servis. Et hae quidem Compedes ex ferro fuere [orig: fuêre]. At Artaxerxes Cyrum fratrem, accersitum ad se, compedibus aureis vinxit, apud Iustin. l. 5. c. ult. Nescil. familiae Regiae honos non haberetur. Quemadmodum et Darium ultimum. Bessi et Nabarzanis conspiratione prehensum, aureis compedibus viuctum fuisse, scribit Curtius, l. 5. c. 12. §. 20. et idem Iustin. l. 11. c. 1. 5. §. 1. Vide Dionem Chrysost. Orat. ult. Postquam verolibertatem adepti Servi, compedes suas Saturno consecrabant. Unde in Zoilum, qui ex ergastulario elatus fuerat ad Equestrem dignitatem, sie Martial. l. 3. Epigr. 29.

Has cum gemina compede dedicat catenas,
Saturne, tibi, Zoilus, annulos priores.

Ubi geminam vocat, quia illis utrumque crus ligari solebat. De Saturno, res sic se habet: Quoniam is in compedes olim a Filio coniectus erat, inde adeptus liebertarem, servos in clientelam suam accepisse creditus est; cuius proin causa Romae in compedibus visebatur. Sed lanea erant haec vincula, quibus cum toto anno ligatus esset, ad diem sibi festum mense Decembri solvebatur: quo [orig: quô] tempore quoque servos dominatos esse, constat. Hanc ob causam servi vinculis soluti, Compedes Saturno, velut anathemata dedicabant. De Compedibus argenteis feminarum, apud Romanos, vide supra ubi de Argento, et infra, voce Plebeii: de Compeditis, infimo apud eosdem servorum genere etiam aliquid lemmate Quales quales; uti de Compedum nervorumque discrimive, voceVinculum.

COMPENDIA Alimentaria apud Capitolin. in Pertinace, c. 9. Alimentaria etiam compendia, quae novem annorum, ex instituto Traiani, debebantur, obdurata [orig: obduratâ] verecundia [orig: verecundiâ] sustulit: sunt w)felei/ai, inquit Salmasius; Ita enim Graeci vocant; et idem pene quod Impendia. Casaubono videtur hic [orig: hîc] dicere Capitolinus, non omnibus alimentariis debita fuisse alimenta, sed iis solum, qui beneficio [orig: beneficiô] Traiani prim um ad perceptionem frumentariam pervenerant, i. e. quinque illis milibus puerorum ingenuorum, quibus frumenta dari primus Traianus instituit. Vide Lipsium, Diatriba [orig: Diatribâ] de Frumentatione, et supra ubi de Alimentariis. Proprie autem Compendium idem, quod Interpendium seu Interpretium est, quum videl. utrinque in lance aequalia sunt pondera. Tum enim fit compensatio, i. e. sustaqmi/a, quum nempe, quod summae deest, vel ponderi, in summam redit, et ponderi adicitur. Atque inde vox pro lucro. Ei opponitur Intertrimentum, quum de pondere detrahitur, unde minus fiat etc. Vide Salmas. ad Solin. p. 1007. et infra Interpendium.

COMPENDIA Scriptionis vide infra Monogramma, Notae, Sigla: uti de iis, qui rotam Philosophiam et Eloquentiae artem per praecepta in Compendium et libellos exiguos redacta tradebant, infra voce Technici.

COMPENDIUM a Romanis, aut certe a Gallis, qui ipsi Romani dicti, conditum, vel quod erat ad Axonae et Isatae conffluentem et quasi compendium positum; vel quod per compendium, urbes et castra ripae Suminae petentibus occurrebat, sic dictum: Sub Chlodovaei M. liberis villa fuit Regia, venationis gratia [orig: gratiâ] delecta. Sub Pipino Synodus ibi habita. Hadr. Vales. Notit. Gall. Hodie vulgo Compiegne. satis ampla et culta urbs Gallae Belgicae in Picardia provincia, alias Carolopolis, quod ipsam Carolus Calvus Francorum Rex A. C. 876. repararit [orig: reparârit], auxerit, praesidiisque munierit, Annales Franciae. Idem Monasterium in B. Mariae honorem ibidem condidit, quod Regium dici voluit, centumque Clericis attribuit. Hodie Monasterium S. Cornelii. Capta est a Carolo IV. bello [orig: bellô] contra Burgundiae Ducem, qui eam anu. 15. postea, per Iohannem Lucemburgicum iterum tentavit. Hic [orig: Hîc] Puella Aurelianensis infelici eruptione facta [orig: factâ] in Anglorum venit potestarem. Flodoard. Glaber, Nangius, Albericus, etc. Duchesnius, antiq. Urb. part. 1. c. 7. de Ducatu Valesio. Concilium ibidem celebratum. A. C. 757. 833. quo [orig: quô] Ludovicus Pius Rex depositus A. C. 1085. 1201. 1277. etc. Baudrando in provinc. Insul. Franciae est, ad Oesiam fluvium, ubi recipit Axonam, in region. Valesia 8. leuc. a Silvanecto, 18. a Lutetia in Boream, 5. a Novioduno in Austrum, gaudetque aliquando Regis secessu.

COMPENSI in Concil. Autisiodorensi, can. 9. Non licet Compensos in domibus propriis, in festivitatibus Sanctorum facere, nec pervigilias in festivitatibus Sanctorum etc. quid sint, haerent Viri docti. Sunt enim, qui Compensos facere, sic explicent, ut sit serotinos coetus habere, quibus mulieres certum lanae aut staminis pensum, in votum Sancti alicuius nendo, texendove conficiunt, quod pensum subinde Altaribus offertur; quem quidem morem adhuc in nonnullis provinciis Galliae perstare aiunt. Hoc autem fit in pervigilio Sanctorum, et Natalis Christi. Aliis Compensos in domibus

facere, nihil aliud est, quam stare domi in otio certis diebus, Maio [orig: Maiô] mense praesertim, quo [orig: quô] superstitiose feriari solebant veteres Galli, et liquet ex Sermone Aegidii Noviomensis, qui refertur inter tractatus Augustini, tract. 20. Nonnulli Compensos oblationes interpretantur, quae in domibus privatis fiebant, in quibus et vigilias quidam in Festis Sanctorum, derelicitis Aedibus sacris, peragebant: quod vetitum Synodi Laod. can. 58. etc. Vide Nicol. le Maistre, de Decinis et Oblat. l. 1. c. 41. Innocent. Cironum, Observ. Iur. Can. l. 3. c. 8. Lalandum ad h. Can. alios, laudatos Carol. du Fresne, in Glossar.

est, qui iuncta habet genua kai\ sumbebhko/ta. Festus, Compernes nominantur homines genibus plus iusto [orig: iustô] coniunctis. Cuiusmodi fuisse volunt *)ardiabhnou\s2, ex nominis ipsius sono, quod non possent diabai/nein, i. e. crura aperire et varicare, dum incederent. Unde et sakko/podas2 etiam appellarunt [orig: appellârunt]. Strabo, l. 16. kalou=ntai de\ oi( *)adiabhnoi\ kai\ *sakko/podes2, Appellantur autem Adiabcni etiam Saccopodes, quasi ambos pedes intra saccum conditos habenres kai\ sumbebhko/tas2. Talia olim aute Daedalum simulacra fiebant, indiscretis scil. cruribus et pedibus: ipse vero primus diabebhko/ta ea, h. e. distinctu ac disiunctis cruribus pedibusque fecisse proditur. Iis contrarii vari, qui crura multum aperta et in diversum expansa habent, quos Graeci diabebh/kotas2 dixere [orig: dixêre]. quamvis enim multi vari sint, qui iunctis genibus et compernes incedunt, ut plurimum tamen ii diversa, non coniuncta genua habent. Varus grandes facit gradus; contra compernis, iunctis incedeus genibus, gradus grandire nequit, uti Plautus, in Aulul. Actu 1. sc. 1.v.10. diceret etc. Salmas. ad Solin. p. 944. Vide quoque infra, ubi de Varis, et Vatiis.

COMPESERE proprie greges est in unum conducere, ad pascendum; quod et compellere dixerunt. Virgil. Ecl. 2. v. 30.

Cicero in Pisonem, omni grege compulso etc. Hinc pro regere, temperare et sedare, positum est. Glossae, compescit, temperat. Ficontrarium Dispescere, pascentem gregem dispellere ac dividere: atque hinc, disiungere. Quam in rem vide eundem Salmasium, ubi supra, p. 811.

COMPETENTES in prisca Ecclesia dicti sunt Catechumenorum ii, qui iam eruditi ac instructi in capitibus Christianae Religionis, ad Baptismum admitti postulabant: quod una et simul Baptismum peterent idque temporis, quo [orig: quô] is conferri solebat, Sabbathum nempe, quod Pascha aut Pentecosten praecedit, exspectarent, nomen adepti. Vide supra Catechumeni, item Capitilavium, infra voce Regenerandi. De illis augustin. l. de Fide et Operibus, c. 6. An usque adeo dissinulamus a sensibus nostris, ut vel nos ipsos non recordemur, quam frerimus attenti atque solliciti, quid nobis praeciperent, a quibus catechizabamur, cum fontis illius Sacramenta peteremus, atque ob hoc Competentes vocaremur? --- quid autem aliud agit totum tempus, quo [orig: quô] Catechumenorum locum et nomen tenent, nisi ut audiant, quae fides et qualis vita debeat esse Christiani --- quod autem fit per omne tempus, quod in Ecclesia salubriter constitutum est, ut ad nomen Christi accedentes Catechumenorum gradus accipiant; hoc fit multo [orig: multô] diligentius et instantius his diebus, quibus Competentes vocantur, cum ad percipiendum Baptismus sua nomina iam dederunt. Et l. de Cura pro mort. Pascha iam appropinquabat, dedit nomen inter alios Competentes. Nempe sollicite erudiebantur Catechumeni, ut magna cum aviditate Communionem peterent; quam in rem exstant Patrum, qua Graecorum, qua Latinorum, Homiliae plurimae ad Catechumenas, in quibus ad excirandam hanc in illorum animis cupiditatem complura dicuntur. Eriam mos fuit, ut in publicis sacrae Liturgiae precibus, Sacerdos pro Catechumenis Deum oraret, ut iis desiderium regenerationis inspiraret. Atque ab hoc Catechumenorum Competentiumque desiderio Sacramentorum participationis, quae ipsorum e)poptei/a erat, Baptismus Desiderata dictus est: voce ex ritibus paganorum deprompta, qui toto [orig: totô] quinquennii spatio [orig: spatiô] praeparari solebant, et ardentissimo [orig: ardentissimô] desiderio [orig: desideriô] ac cum suspiriis epopsiae diem exspectare, docebantur, uti discimus ex Tertulliano, initio [orig: initiô] libri adv. Valentinian. etc. Vide Casaubon. in Baronium, in voce Desiderata.

COMPILATIO nomen Iuris Canonici Collectoribus usitatum, quo [orig: quô] collectiones suas insigntre consuevere [orig: consuevêre]: inprimis postquam Decretales a Canonibus coeperunt separati et singulatim colligi. Quam operam, quamvis privatarm, cum primus sumpsisset Bernardus Circa Papiensis Praepositus: circa tempora Caelestini III. eam Compilationem primam Henricus Ostiensis, Ioanues Anderae et Aegidius Bellamera: ipse Breviarium Extra vel Extravagantium appellavit; Librum primum, qui Scholia scripserunt. Quemadmodum et sequentes Compilationes quinque (quarum secundam Gilbertus Alanus et Ioann. Vallensis; tertiam Bern. Compostellanus; quartam Innocentius III. quintam Tancredus Bonon. sextam Raimund. de Pennaforti, fecere [orig: fecêre] ) modo Compilationum, modo Librorum nomine, apud Auctores veniunt. Vide Gerh. von Mastricht, Histor. Iuris Eccl. num. 338. et seqq.

COMPITALIA festa quae in compitis Larium honori peragebantur, et Compitalitius dies, in quo celebrantur. Gellius, l. 10. c. 24. Nullum certum diem praesinitum fuisse his sacris, ex loxo Varronis ad Suetonium, recte observavit Casaubonus, confirmatque Ausonius, Edyll. 25. in his,

Et numquam certis redeuntia festa diebus,
Cum sua per vicos compita quisque colit.

Non longe tamen a Saturnalibus celebrata persuadet Dionys. l. 4. Institutio eorum a Servio Tullio est, ut idem Dionys. itemque Plin. l. 36. extremo [orig: extremô], docet: Augustum bis ea celebrare per annum, quae semel antea tanrum peragerentur, eius vita significat apud Sueton. c. 31. Nic. Lloydius, vide et hic [orig: hîc] infra.