CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

COMPITALITII Ludi, ante Urbem designatam, a vicorum compitis, in quibus agitabant agrestes, et facti et dicti: Intermissi dein ad Servium usque Regem, ac per vicorum Magistros instanrati in Larium honorem: quemadmodum a L. Pisone iterum curarum est. ut per eosdem Magistros, qui tum Praefecti nominati sunt, restituerentur. Tandem sublatis Collegiis ipsi pariter aboliti sunt, Iul. Caes. Scaliger, Poetic. l. 1. c. 28. Formula, qua [orig: quâ] utebatur Praeco, hos Iudos aperiens, erat: Die noni post Calendas Ianuarii Quiritibus CompItalia erunt. Ad quae verba notat A. Gellius, loc. cit. Die noni Praetor dicit, non die nono [orig: nonô]: neque Praetor solum, sed omnis vetustas sic locuta est. Meminit quoque horum ludorum Sueton. loc. cit. etc. vide etiam infra voce Pilae, i. Viales Dii. Dictum est autem Compitum, quasi Competum, a competo, i. e concurro, definiturque Trebatio, apud Iunium Philargyrum, locus ex pluribus partibus in se, vel in easdem partes ex se vias atque itinera divigens, sive is cum ara, sive sine ara, sive sub tecto, sive sub divo sit, ubi agrestes buccina [orig: buccinâ] convocati, solent certa inirc consilia, hinc et Lares Compitalitii et feriae Compitalitiae. Nempe in triviis et quadriviis aedes erant positae, in tres partes, sitrivium esset; in quatuor, si quadrivium, apertae: ad quas conveniebant pagani ex locis vicinis sacra facturi. Haec et Compita dicebantur: unde pertusa Compita Persio, Sat. 4. v. 28. pervia et in plures partes patentia. Vetus Scholiastes Compita interpretatur, loca in quadriviis quasi turres, ubi sacrificia, finita [orig: finitâ] agricultura [orig: agriculturâ], rustici celebrabant. Hinc trio/pion Herodis in via Appia, (de quo infra) sie appellatum, quod in trivio constiturum, in tres partes pateret, et tres haberet o)pa\s2. Nam, ut idem vetus Interpres notat, Compita non solum sunt in urbe loca, sed etiam viae publicae ac diverticidae aliquorum consinium, ubi aediculae consecrantur putentes. Apud Solin. p. 37. Compita semitarum, loca sunt ubi multae copetunt et concurrunt semitae. Ita enim is de pantheris, quae in Hyrcania numerosae, c. 17. Sed Hyrcani, ut hominbus intentatum nihil est, frequentius eas veneno [orig: venenô], quam ferro [orig: ferrô], necant. Aconito [orig: Aconitô] carnes illinunt, atque ita per compita spargunt semitarum. Apud cundem, Compita concurrentium semitarum habes, c. 27. etc. Ad quae loca vide Salmas. Exercit. Plin. p. 212. et 328. De r)abdomantei/a inCompitis, apud Veteres usitata, alibi diceinus: uti de ritu medii aevi magico ligneos pedes in illis snspendendi, infra voce pes et de Pharisaeorum in iis contionibus, ubi de secta hac.

COMPITUM pagus excisus Latii, nunc Caupona, sub Anagnia: Osteria d'Anagni.

COMPLERE in Ecclesia Romana dicitur is, qui officium quodvis Ecclesiasticum collecta [orig: collectâ] seu oratione concludit et complet. Unde Complenda, Completa et Completorium, offocium Ecclesiasticum, quod cetera diurna offcia compler et claudit, sub noctis proin initium recitari solitum. Amalarius, de Eccl. Offic. l. 4. c. 8. Hinc Isidor. in Regula, c. 7. Ante somnun autem --- peracto Completorio [orig: Completoriô], valedictis inviccm fratribus --- quiescendum est, usquequo ad Vigilias consurgalis. Trium Psalmorum dictione Completorium terminari, dicitur in Regula S. Benedicti, c. 7. Cum autem signum pulfabatur ad Completas, Ianitorem confestim portas Monasterii clausisse et claves Abbati retulisse, legitur in Vita S. Agili Abb. c. 19. apud Car. du Fresne, Glossar. Variis vero nominibus hoc officium apud Scriptores venit: Dicitur enim Initium noctis, prima noctis hora, duodena seu duodecima, somnus, passim Latinis; Graecis vetustioribus ai)/tesis2, i. e. petitio, recentioribus a)po/deipnon, i. e. post cenam. Habent autem hi a)po/deipnon me/ga, Completorium maius, quod in Quadragesima recitatur, et a)pi/deipnon mikro\n, Completorium minus, pro totius anni cursu. Et quidem in Eclesia Occidentali, ultimae huius Canonicarum horarum partis institutorem communiter S. Benedictum faciunt; aliis, id inventum ex Ambrosio, de Virgin. l. 3. et Prudentio, autiquius esse, contendentibus. In Eccles. Oriental. iam ante Basilium in usu fuisse, colligunt nonnulli ex Reg. eius interog. 37. ubi Completorium his verbis describi aiunt: Tum primum iam nobis se intendentibus tehebris sequetur ai)/thsis2 (petitio) ut quies, quam sumus capturi, inoffensa ac vitio [orig: vitiô] libera sit, qua [orig: quâ] hora etiam necessario [orig: necessariô] nonagesimus Psalmus recitari debet. Qui Psalmus incipiens, Qui habitat etc. omnino in Completorio positus est; quemadmodum verbis illis, iam noctis se intendentibus tenebris, noctis principium et recitationis huius tempus indigitatur: quod hodieque Maronitae Monachi, in monte Libano, exacte observant. Latini vero rempus anticipant, ut alii quoque interesse possint, etc. Plura hanc in rem vide apud utrumque Macrum, in Hierolex.

COMPLEXUS duorum puellorum mutuo sese osculantium, seu duorum colluctantium, Graece *su/mplegma, inter nobilissima ex marmore opera Cephisidori, et Heliodori, memoratur Plinio, l. 36. c. 5. Vide quoque infra in voce Symplegma. De Complexibus vero Pancratiastarum, infra in hac voce, ut et ubi de pugna Volutatoria.

COMPLICES Dii, iidem cum Consentibus, Arnobio, adv. Gentes, l. 3. Hos Consentes et Complices Hetrusci aiunt et nominant. De quibus cum alibi nil occurrat, existimari posset, glossema esse hoc [orig: hôc] loco [orig: locô]: ut imperitus aliquis Consentes interpretari voluerit Complices, quasi scil. eiusdem criminis socios, quod voce ea [orig: eâ] notari ex Isidoro notum. Unde Prudentius, Romano [orig: Romanô] Martyr. v. 812.

Quid differo, inquit ille, utrosque perdere,
Puerum ac Magistrum Complices secte impiae.

Sed quod addit Arnobius, quod una orantur et occidant una, lectionem confirmat; ut sint videl. Complices, quasi simul coniuncti et arctissimis nodis colligati, Desid. Heraldus ad l.

COMPLUTICA Ptol. olim oppid. nunc vicus Hispaniae Tarraconensis in finibus Callaicorum, hodie Compludo, teste Moret.

COMPLUTUM Carpetanorum urbs, et nobilis Academia a Francisc. Ximenio Cardinali erecta,cuius cura [orig: curâ] Biblia Complutensia edita sunt, A. C. 1515. ubi textui Hebraeo, Chaldaea, Latina, et Graeca versio additae, in Hispania Tarraconensi seu Castella

nova, vulgo Alcala de Henares. In planitie sita. Onuphr. Gomez. l. 2. Biblioth. Hisp. l. 1. c. 2. Hic Synodus provincial. A. C. 1320.

COMPONERE Gladiatorum verbum, qui postquam in arenam ducti sunt, paria inter se componi dicebantur. Lucilius, cum Placidiano hic componitur. Petronius. Ego sic iam paria composueram, ut; si depugnandum foret, ipse cum Quartilla consisterem etc. Auson. Technopagn.

--- -- --- -- numquam vide iniquius
Concertationem comparatam, quam hac hodie inter nos fuit.

ubi Donatum vide. Hinc Gladiatorum composuiones, apud Cicer. ad Famil. l. 2. Ep. 8. Vide quoque infra, phrasi Paria componere. At in L. Baiwar. c. 1. tit. 7. §. 3. alibique, est delictum transactione et compositione interveniente expiare ac luere et cum laeso, aut eius heredibus, de mulcta ac poena propter illud irroganda, pacisci. Quhaevis enim delicta apud veteres Germanos certa [orig: certâ] pecuniae summa [orig: summâ] aestimabantur, neque homicidia morte lui lex erat, nisi in Maiestatis crimine; ritu iam Tacito observato [orig: observatô], de Moribus Germ. c. 21. Quod si partes de compositione inter se non convenirent, crimenque in iudicium vocaretur, Iudex reum cum accusatore commponere cogebat, Gregor. Turonens. Hist. l. 7. c. 2. Quandoque mulctam ipsam definiebat, pro delicti vel criminis modo, nisi mulcta a lege definita esser. Tunc enim mulcta lege praescripta [orig: praescriptâ] reo irrogabatur, quae Legalis Compositio dicitur, in Capitulis Caroli Calvi. Interdum vero ea pro criminis atrocitate, intendebatur ac multiplicabatur, quod Bannum dupliciter aut tripliciter componere, Bannum aut legem in triplum componere, dicunt Capitularia. Quadruplae satisfactionis mentio est apud Gregor. Turonens. Hist. l. 4. c. 38. Quod si crimen delictumve, de quo mulctam pecuniariam lex statuit, publicum esset, i. e. legem vel Principem spectaret; runc reus cum Fiscc vel Aerario componere tenebatur, mulcta [orig: mulctâ] a lege definita [orig: definitâ] vel a Iudice statuta [orig: statutâ]. Si vero compositionem complere reus hauc posset, semetipsum inwadiare tenebatur, usque dum plenam compositionem adimpleret. ut est in L. Longob. l. 1. tit. 14. §. 10. Neque autem laelum semper vel occisi heredes, sed et agnatos, cognatosque eius compositio spectabat, inter quos eam distribui consuevilse, cx Tacito discimus: Luitur homicidium certo [orig: certô] armentorum ac pecorum numero [orig: numerô], recipitque satisfactionem nuniver sa domus, loc. cit. Modum distributionis sic exponit Andreas Svenonis, Leg. Scaniae l. 5. c. 5. Sic facienda, ut unaquaque [orig: unaquâque] (pecuniae persolutae) tertia [orig: tertiâ] principali, in tres tertias principales divisa [orig: divisâ], per singulas vices una semper partialium cadat in commodum heredis occisi et agnatis secunda cognatisque tertia debeatur. Si per agnatos omnes et cognatos distributio peruniae facienda, ut semper prior gradus duplo [orig: duplô] maiorem partem, quam posterior, consequatur etc. At L. Longobard, compositio ad propinquiores agnatos cognatosve, tum demum spectabat, si filia solum occisi supetresset. Car. du Fresne, Glossar.

quid sit, vide supra, in voce Colligere. At Componere mortuum, sepeltre est. Horat. l. 1. Sat. 9. v. 28.

COMPOSITOR Gemmarum, vide infra, ubi de Gemmis et Nectendi coronas artificio.

COMPOSTELLA [1] urbs Archiepiscopalis primaria Gallaeciae, in Hispania Tarraconensi crevit ex ruinis Iriae Flaviae. Hic [orig: Hîc] Basilica, illatis reliquiis Apostoli Iacobi S. Iacobo dedicata est, A. C. 816. Baron. Annal. capta et direpta ab Almansore, campanisque asportatis incensa est, A. C. 993 peste sacrilegos subsequente. Mariana, de rebus Hispan. Vide Iria Flavia. De nomine sic Vossius, ad Melam, l. 3. c. 1. v. 60. Postquam, inquit, Hispani sibi persuaserunt illa quae de S. Iacobo narrantur, coepit istud oppidum appellari Ad Iacobum Apostolum. Posteriorls aevi Hispani dixere [orig: dixêre] Giacomo Postolo, unde contractum Compostella. Vide Voss. de Hist. Lat. l. 3. c. 7. de quodam Bernardo, qui Bullas Papales et veterum Regum Hispaniae statura collegit. Distat 9. Leuc. a Cornnia in Austrum, 13. a promontorio Finis Terrae in Ortum, prope amnem Sarelam. Hic [orig: Hîc] Concilium A. C. 1056. et Universitas.

COMPOSTELLA [2] urbs nova Americae Septentrionalis in nova Hispania et provinc. Xalisci, non longe a mari Austrino, 100. circiter inilliar. ab urbe guadalaxara in Occasum.

COMPOSTELLANUS Bernardus, tertiae Decretalium Collectionis Auctor. Postquam enim secundam eorum compilationem adornassent [orig: adornâssent] Gilbertus et Alanus Episcopus Autisiocorensis; quibus Io. Gallensis vel Vallensis accessit, illarm et Scholiis suis illustrans: his postea Hugo Ferratiensis Episcopus, ab Innocent. III. saepe relatus, et Bernard. Maior Compostellanus Archidiaeonus, suas interpretationes addiderunt. Tertiam dein idem Bernardus aggressus est, ex registris Innocent. III. quae Collectio Romana dicta, quia vero usu Iudiciorum mintis recepta referebat, offensi Romani, impetrarunt [orig: impetrârunt] ab Innocentio, ut Pontificia [orig: Pontificiâ] auctoritate alia Collectio ederetur, quod factum: primusque Innocentii Notarius Petrus Beneventanus, A. C. 1210. publica [orig: publicâ] ayctirutate Iuris Pontificii collectionem edidit. Vide Gerh. von Mastricht, Histor. Iuris Eccl. num. 348. 349. ut et voce Bernardus.

COMPRESSIO turbae apud Petr. Chrysologum, Serm. 86. Posteaquam vidit Domnium in inquisitione persistere, et discipulis incusantibus et turbae compressionem opponentibus, venit in medium. Indigitatur Statio, l. 4. Theb. v. 798.

Illi per dumos et opaca virentibus umbris
Devia pars cingunt, pars arcta plebe sequuntur;
Praecelerantque ducem etc.

Plebs enim sine respectu arctat concursibus inconsultis ipsos Duces: quam ob causam formicis et suibus apte comparantur, in pompam spectandam proruens, e Theocrito, Adoniazusis,

*)=w sqioi\ o(/ssos2 o)/xlos2 pw=s2 kai\ po/ka tou=to pera/sai
*xrh\ to\ kako\n; mu/rmhkes2 a)nh/riqmoi kai\ a)/metroi
----- a)sqro/os2 o)/klos2 w)sqeu=nq' w(/s2e u(/es2.

Eodem [orig: Eôdem] sensu idem Statius, Epithalamio [orig: Epithalamiô] Violantillae, l. 1. Sylv. 2. v. 233.

Omnis honos, cumcti veniunt ad limina fasces,
Omnis plebeio teritur praetexta tumultu.
Hic [orig: Hîc] Eques, hic [orig: hîc] iuvenum questus, toga mixta laborat.

Cuiusmodi Compressiones, periculosae Apuleio, Metam. l. 3. noxiae viro cuidam Tianeo, qui hinc sqlibi/as2 e)k paido\s2 fuit, apud Strabonem, l. 13. imo non paucis perniciosae exstiterunt, ut videre est, 2. Reg. c. 7. v. 20. et ex Historiis profanis palam sit. Hiuc Lictores apud Romanos instituti, qui inconditam turbam Consuli praecedenti undique circumfusam summoverent etc. Vide Casp. Barth. Animadv. ad Statium, d. l. Interim gaudent populosae Urbes hoc [orig: hôc] copiae suae fecunditatisque argumento [orig: argumentô], unde Maria Medicaea Galliae Regina vix quidquam Amstelodami magis mirata est ferturque dixisse, se neque in Italia, neque in Gallis, ne quidem Lutetiae Parisiorum, urbe populosissima, tantam mortalium vim, loco [orig: locô] tam [orig: tâm] angusto [orig: angustô] coactam, conspexisse, uti legimus apud C. Barlaeum, in Medicaea. An in Templo Salomonico miraculo [orig: miraculô] factum sit, ut starent arctati et adorarent dilatati, quod Magistri tradunt, viderint alii. De Compressione manus, infra voce Gymnastica.

COMPROMISSUM inter modos vitandi belli, ne controversiae in nervum erumpant, memoratur Politicis: spreta plerumque potentioribus via. Vide Conestagium, de Coniunct. Regnor. Castellae et Portugall. digna tamen, quam insistant aequi et pacis amantes Principes. *)epi\ ga\r to\n di/kas2 dido/nta ou) no/mimon w(s2 e)s2 a)dikou=nta i)e/nai, In eum enim, qui arbitrium accipere paratus est, nefas ut in iniuriosum ire, Thucyd. Hinc fecere [orig: fecêre] id magni Reges ac Populi. De Regno Argivo, Adrastus et Amphiaraus Eriphylae iudicium permiserunt, narrante Diodoro [orig: Diodorô]. De Salamine, inter Athenienses et Megarenses, lecti tres Iudices Lacedaemonii. Apud eund. Thucyd. Cocyrenses significant Corinthiis, paratos se disceptare controversias, apud Peloponnesi civitates, de quibus inter ipsos convenisset. Et Periclem laudat Aristides, quod, ut bellum vitaretur, voluerit di/kh| dialu/esqai peri\ tw=n diafo/rwn, de Controversiis arbitros sumere. Isocrates quoque contra Ctesiph. Philippum Macedonem, quod, quas habebat cum Atheniensibus controversias, de iis paratus esset, e)pitre/pein to/lei tini\ i)/sh| kai\ o(moi/a|, arbitrium permittere alicui civitati aequae utrique parti. Sic olim Ardeates et Aricini, postea Neapolitani et Nolani, controversias suas arbitrio Populi Rom. permiserunt, apud Livium, l. 8. Et Samnites, in Controversia cum Romanis, ad communes amicos provocant. Cyrus sibi et Assyrio arbitrum fert Regem Indorum, apud Xenoph. Paed. l. 2. Poeni, in controversiis cum Masinissa, similiter ad iudicia provocant. Rimani ipsi de controversia cum samnitibus, ad communes socios, teste Liv. d. l. ut alia, ex recentiori inprimis aevo petenda, omittam. Et hoc Fecialium Rom. praecipuum munus ait fuisse Plut. ou)k e)a=|n strateu\ein pro/teron, h)\ pa=san e)lpi/da di/khs2 a)pokoph=nai, Ne sinerent prius ad bellum veniri, quam spes omnis iudicii obtinendi periisset. De Gallorum quoque Druidibus, Strabo, l. 4. w(/s2e kai\ pole/mous2 dih/|twn pro/teron kai\ parata/ttesqai me/llontas2 e)/pauon, Olim et inter bellantes erant arbitri, ac saepe sam acie congressuros diremerunt. Quo [orig: Quô] officio [orig: officiô] in Iberia quoque Sacerdotes functos, idem testis est, l. 11. etc. Vide Hug. Grot. de Iure Belli et Pacis, l. 3. c. 20. §. 46. ut et infra ubi de Diaetetis. In Ecclesia Roman. per Compromissum electio, memoratur inter electionum in Episcopos aut Abbates formas in Decret. Gregor. IX. tit. de Elect. Sie autem vocatur, cum dissidentes in vicem Electores transferunt potestatem eligendi in tres vel plures, iuramento [orig: iuramentô] plerumque adstrictos, qui omnium vice virum eligant idoneum et secundum Concilii Generalis formam: Cuiusmodi electionis exemplum exstat apud Sidon. l. 7. Ep. 9. in Gest. Innocentii III. alibique passim, vide Car. du Fresne, Glossar.

COMPSANI Hirpinorum populi in Italia. Plin. l. 3. c. 11. Eorum oppid. Compsa; Ptolemaeus, cui Graece scribitur *kiu/mya, perperam Lucanis illud attribuit. Velleius, l. 2. x. 68. Molo Compsam in Hirpinis oppugnans, ubi Cluver. Cassanum legere maluit, vide Auctorem longe doctissimum, et laboriosissmum, de Ital. Antiq. l. 4. c. 8. Nunc urbs est regni Neapolitani in Principatu ulteriore prope fontes Aufidi fluv. ad radices montis Apennini, in confinio Principatus citerioris, 18. milliar. a Melphi in Occasum, parva est, sensimque deficit. Baudrand.

COMPULSORES apud Ammian. l. 22. Senatorem, l. 5. Ep. 39. ennodium, l. 7. Ep. 10. in l. 7. de Exsecutoribus etc. sunt, qui Graec. *)epei=ktai kai\ e)kbibastai\, in Basilicis *)epei=ktai tou= *basile/ws2, apud Cedrenum, in Leone Philos. *katepei/gontes2 apud Libanium, Orat. contra Florent. Fiscalium videl. onerum exsecutores, qui multis functionibus obnoxios ad solutionem compellebant. Apud Cassianum, sic in Monasteriis dicuntur, qui officii Canonici Horas indicabant, Monachosque ad Ecclesiam cogebant, de Coenob, Instit. l. 3. c. 2. In L. Wisigothorum, lib. 9. tit. 2. §. 2. Compulsores Exercitus [orig: Exercitûs] occurrunt, quo [orig: quô] nomine veniebant apud Gothos, qui milites in hostem exire compellebant, apud Eund. in Glossario etc.

COMPUSA Bithyniae oppidum, ad Thraciae Bospori angustias situm, non procul a Chalcedone. Plin. l. 5. c. ult.