CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CONGEDUS aliquibus Cogedus, Hispan. fluv. circa Bilbilim. Martial. l. 1. Epigr. 50. v. 9.

CONGELLUS voce Graeco-Latina [orig: Latinâ] appellabatur, vivente Patriarcha [orig: Patriarchâ], futurus destinatusque eius Succesior, Graec. *su/gkellos2, quasi Cellulanus seu Contubernalis, apud Macrum, vide infra in Syncellus.

CONGER piscis apud Gallos et Romanos in nullo, apud Hispavos aliquo in pretio, olim vero apud Graecos Deorum mensis dignus habitus est: postquam Euphron in Adelphis, Nireum quendam Chium Diis congrum elixasse [orig: elixâsse] scripsit. Quamvis enim et assus satis suaviter sapiat, ut Coquns quidam apud Philemonem referente Athenaeo [orig: Athenaeô], in haec verba eruperit: Invasit me terra [orig: terrâ] caeloque [orig: caelôque] narrare, quantam voluptatem ceperim ex egregio illo congro, quem paravi nullis conditum caseis, nec ullis denique floribus aspersum; sed quaelis vivus, talis assus erat, tener omnino et molli igne tostus. Et paulo post, Quod si illi, qui vilioribus vescuntur piscibus, scarum haberent --- aut e Sicyone congrum, quem Neptunus ipse Diis affert, omnes sane eo [orig: eô] gustato [orig: gustatô] facti fuissent Dii; nam si vel mortui hunc odorentur, reviviscunt. Asso tamen elixus praelatus est. Unde Diocles interrogatus, Conger an lupus praestaret, hic assas, respondit; ille elixus. Et Antiphanes, Anguillam in aqua, sale et origano [orig: origanô] conditam elixari iubet, eodemque [orig: eôdemque] modo [orig: modô] congrum. Maiores porro minutioribus praeferebant, unde apud Terentium, Adelph. Actu. 3. sc. 3. v. 23.

Congrum istum maximum in aqua sinito ludere
Paulisper: ubi ego venero, exossabitur:
Prius nolo. --- --

Quod Plautus, Aulul. Actu 2. sc. 9. v. 2. exdorsuare forte dixit. Solebant enim qutiqui spinas et ossa eximere, ut carnes expeditae gratiores redderentur; idque fiebat binis bacillis utraque [orig: utrâque] manu comprehensis, ut medius piscis astringeretur detergereturque. Inprimis vero congri caput commendabatur, adeo ut Archedicus coquus illud sele emisse quinque drachmis profiteatur, apud Athenaeum supra laudatum. Optimos in Italia capi tantuinque praecellere coeteris quantum pinguis thynnus vilissimis coracinis, eodem [orig: eôdem] teste Archestratus ait gulo mire ingeniosus. Plura de hoc pisce, inpriinis de audacia eius in piscatores, vide apud Auctorem Anonymum Sinae et Europae, c. 39.

CONGERIES Lapidum, in veneratione priscis, vide supra ubi de more Acervandi lapides, ac infra Lapis, it Scorpio: plura vero apud Iac. Ouzelium, Animadversion. ad Minucium Fel. p. 13.

CONGIARIUM munus Principis, quo [orig: quô] donabat populum. Vell. Paterculus de Tiberio Imperatore, l. 2. c. 129. Quoties populum Congiariis honoravit: Sicut donativo [orig: donativô] milites. Et quidem Tiberius Congiarium populo trecentos nummos viritim dedit: Caligula bis, trecentos sestertios: Nero quadringentos nummos Populo divisit etc. Ad hanc autem, ut et alias liberalitates, non admittebantur, nisi cives, aut saltem in tribum prius descripti: Unde appetente Congiarii die, plurimi patroni, servos manu mittebant, iisque tribum statim emebant, quo [orig: quô] pacto [orig: pactô] illi ad civium haec commoda adrnittebantur, ac mox ad patronos suos omnia deferebant. Quam fraudem notat in Pompeiana divisione frumenti Dio, l. 49. in Congiarii ab Augusto propositi historia, Sueton. c. 42. et ante utrumque Dionys. Halicarn. l. 4. etc. Vide plura apud Suetonium eundem in Vitis praefatorum Principum, et ad eum Isaac. Casaubonum, qui inter alia, ad Congiarium accipiendum, quam ad frumentationes, maiorem hominum copiam, admissam fuisse, addit. Item quod Candidati per Divisores seu Sequestros, solebant distribuere, ad benignitatem suam demonstrandam et populum conciliandum, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 7. c. 8. A congio, genere mensurae: Inter munera enim prima fuit oleum vinumque, in quorum postea locum alia quoque, inprimis aurum argentumque successere [orig: successêre], manente semper Congiarii iam inolita [orig: inolitâ] voce. Fuit autem Congius Romanus, mensura liquidorum, octava pars amphorae et senos quaquavorsum habebat pollices Romanos, capiebatque sextarios Romanos sex ac pendebat libras Romanas novem, si oleo [orig: oleô]: decem, si vino [orig: vinô]: tredecim et semis, si melle impleretur. Unde Cato, de R. R. c. 57. Mense quinto [orig: quintô], sexto [orig: sextô], septimo [orig: septimô], et octavo [orig: octavô], bibant servi indies sextarium unum, in menses congios quinque. Apud Plinium, l. 14. c. 22. de strenuis bibonibus legere est, qui Bicongii et Tricongii dicerentur; Ut de Ciceronis filio, qui binos congios simul haurire soleret, et de Novellio Totquato, qui spectante Tiberio [orig: Tiberiô] Imperatore uno [orig: unô] impetu tres congios evacuasset [orig: evacuâsset], Antou. Thysius in A. Gellii Noct. Atticar. l. 18. c. 1. Istiusmodi Congius, ex aurichalco, pedem Geometricum altus, Congii veteris exactissimam formam referens, asservatur in Musaeo Kircheriano Romae. Vas est antiquitate venerandum, in usu, principatu Vespasiani et Augusti fil. ut testatur Inscr. vasi inarata.

IMP. CAESARE
VESP. VI. COS.
F. CAES. AUG. F. IIII.
MENSURAE EXACTAE IN
CAPITOLIO
P. X.

Vide Georg. de Sepibus, in Collegii Romani Societatis Iesu Musaeo, p. 22. ut et de Congiario Anteambulonum apud Romanos Martiali memorato, l. 3. Epigr. 7. v. 2. infra in voce Quadrans.

CONGREGATIONALES una ex IV. praecipuis sectis, quae ex Independentismo ortae, de qua vide Georg. Hormium, Historia [orig: Historiâ] Eccl. Novi Test. Periodo [orig: Periodô] III. Artic. 3. §. 44. ut et infra voce Independentes. Inprimis vero Independentium nomine reiecto [orig: reiectô], sic

proximis annis dici voluerunt, Independentium, seu novorum Puritanorum illi, qui coetera orthodoxi, ac in doctrina cum Presbyterianis consentientes. Sola [orig: Solâ] de Regimine disceptatione ab illis adhuc diversi sunt. Hi igitur, ne propter commune cum coeteris nomen, eorundem criminum suspectiessent, nomen independentium cunt nomine Congreg ationalium commutarunt [orig: commutârunt]. Idem ibid. § 41. De prioribus ut aliquid addam: Burmanno Congregationales Ecclesiae, ab Independentibus appellantur, quas definito [orig: definitô] numero [orig: numerô], nec eo [orig: eô] adeo magno [orig: magnô], uni Pastori regendas tradunt, ficque isto septo se includunt, extra omne aliarum Ecclesiarum commercium. Qui enim vulgo se hoc [orig: hôc] nomine iactant, ubi crudius loquuntur, omnem Ecclesiarum unionem ac ordinem reiciunt, Concilia ac Synodos, ut Antichristi characterem, repudiant; ipsorum decretis audacter obnuntiant; in suis autem favis ac Ecclesiolis, quae paucissimis hominibus vix denis aut duodenis persaepe constant, sese continent, omnemque Ecclesiam conculdunt; nec vel cunctarum universi Orbis Ecclesiarum in sese arbitrium atque iudicium, nisi ad consulendum, ferunt vel admittunt; ac nullo [orig: nullô] denique modo [orig: modô], ab ullo mortali, ista sua alvearia ac ceras, Ecclesias nempe illas Congregationales, conturbari ferunt. Qua de re vide Burmannum, Syneps. Theol. Christ. Part. pr. l. VIII. c. 8.

CONGUM seu CONGO Regnum quod et Manicongo dicitur, situm in Africa, in Aethiopia inferiore, cuius circuitus dimetiendus est linea [orig: lineâ] recta [orig: rectâ] a fluvio Goanza, versus Septentrionem, usque ad fluvium Rubrum, qui scopulos rubros alluens talem habet colorem: Ea continet 375. milliar. hinc alia ducenda est linea obliqua veflus Orientem, per confinia regni Anzicani, quae ad 450. milliar. extenditur, a cuius extremitate linea rursus recta, versus Meridiem per montes Crystalli, non Angolanos, qui ab his longe versus Meridiem, sunt remoti, et Nitri et Argenti per Verbelam fluvium usque ad confinia Malembe ducenda, quae 500. continet milliar. ab huius rursum extremitate, ducta alia per lacum Aquelondam, versus Occidentem, usque ad ostium fluvii Goanzae, qui ex hoc lacu effluit in mare 360. est milliarium; atque ita totus regni Congiani circuitus continet 1685. milliatia. Latitudo eius cognoscetur, linea [orig: lineâ] obliqua [orig: obliquâ] ab Occidente versus Orientem ducta [orig: ductâ], ab ostio Zairi fluvii, quod adiacet promontorio Patraon, a Lusitanis dicto, per montes Solis et Crystalli, usque ad 105. milliaria a Nilo, 600. milliar. continens, quae regni totius latitudo. Multo quidem olim fuit amplius, cum circumiacentes regiones pleraeque sub uno regno comprehenderentur, sed per Vasallorum perfidiam, in terminos hos angustos, comparatione praeteritorum est conclusum. Divisum est hoc regnum in sex provincias, nempe Bambam, Sognum, Cundam, Pangum, Battam, Pembam: Banza, nunc San-Salvador, sedes regia, situ opportuno [orig: opportunô]. Id Mercator sic limitat, ut a promontorio S. Catharinae, quod secundo [orig: secundô] gradu abest, ab Aequinoctiali, Austrum versus protendatur usque ad pro montor. Ledo: habeatque ad Occasum Oceanum Aethiopicum, ad Meridiem montes Lunae, et Caferes populos, ad Ortum montem a quo fluvii emanant, qui in Nili fontes prolabuntur: et ad Septentrionem territorium regni Benin. Natal. Metel. Detectum a Iacobo Ceno, Lusitano, A. C. 1484. sub auspiciis Iohannis Regis sui. Huius aliquot urbes subsunt Lusitanis, ut Loanda seu Civit. S. Pauli, Benguela et Embaca, iuxta Conanzam fluv. Ioh. Barro. l. 3. c. 3. Maffaeus, in hist. Ind. l. 1. Marmol. l. 9. c. 24. 25. Hormius de hoc regno ita: Huius olim singulae provinciae cum singulos haberent Reges, universae taudem in unius Regis Bembae potestatem concessere [orig: concessêre]: id quod diu ante A. C. 1400. factum est. Postea variisiterum deficientibus provinciis, in diversa Regna Congense Imperium dissiliit, e quibus Angolae Regnum potentifsimum, de quo dictum supra. Cum dein Lusitani, in circumnaviganda Africa occupati, mercatutam cum Congensibus exercere ac familiaritatem contrahere coeperunt, hac [orig: hâc] occasione fides Christiana paulatim apud eos introducta, tantis mox auctibus crevit, ut ipse Iohannes II. Portugall. Rex eo navigaret, et Regem Congi converteret, qui A. C. 1491. baptizatus, Ioannis nomen accepit: Secuta per totum regnum vestitus quoque morumque Lusitanicorum imitatione. Quae mutatio cum suspecta barbaris esset, primi Anziges defecerunt: secuti Congenses ipsi, quorum pars longe maxima ab alfonso Rege, qui Ioanni successerat, itidem defecit. Quibus tamen superior Alfonsus factus, successores ordine habuit Petrum, Franciscum, Iacobum, henticum, et Alvarum I. sub quo Agages sive Iacchae, populus interioris Africae ferocissimus, Regnum invaserunt, A. C. 1560. illudque ingenti caede exhaustum occuparunt [orig: occupârunt]: pulso [orig: pulsô] Rege Alvaro [orig: Alvarô], qui in exigua Insul. Zaire fluminis delituit, donec a Sebastiano Lusitaniae Rege Pulsis vicissim Iacchis, restitutus est. Ei successit Alvarus II. A. C. 1580. etc. Georg. Hornius, Orb. Imp. p. 465. et seqq.

CONGUS urbs regni Congiani, eiusque Metropolis et regionis sedes, olim ab incolis Banza, i. e. Aula dicta fuit, hodierno [orig: hodiernô] die a Lusitanis mutato [orig: mutatô] nomine S. Salvatoris nominatur. Sita est 150. Milliar. a mari in monte altissimo. Natal. Metel. Hic [orig: Hîc] Rex Christianus habitat. Baudrand.

CONIADES Graecus scriptor, cuius opus de vini apparatis citat Plinius, l. 14. c. 19.

CONICUM Speculum convexum quo [orig: quô] mirifice in plana tabula secundum Artem deformatae figurae, in conici speculi supersicie recollectae, apparent. Unde variarum figurarum pro tabitlae diversitate simulacra ibi repraesentantur; Regis phaenomenon equo [orig: equô] delatum, aut Imperatoria Maiestas aut aliquid simile: in Musaeo Kircheriano Romae, apud Georg. de Sepibus in Collegii Romani Societatis Iesu Musaeo, p. 39.