CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CONVIVA Apostolorum et Martyrum consors, cognomen Thomae Cantuariensis Archiepiscopi apud Eund. Conviva Regis, l. Sal. tit. 43. §. 6. Si quis Romanum hominem, Convivam Regis, occiderit, alibique passim, Ionam inprimis in Vita S. Columbani, c. 24. ubi Chrodoaldus, etc. 18. ubi Hagnericus, Regis Theodeberti Convivae, Isaac. item Pontanum, Hist. Danic. l. 5. ubi Blaco, S. Canuti Regis conviva, a quo Rex occisus, memoratur: dictus est, qui non minister solum seu officialis domus Regiae, sed et intimam Regis familiaritatem, erat adeptus. Convivae Regi scil. iis erant, qui honore mensae regalis aliis anteponebantur: quos participes mensae suae effecit, ut est in Concilio Tolet. XII. Can. 3. et quos divinis epulis adhiberi adorandi Principis facultatem habere consuevisse, ait l. 1. Cod. Theodos. de Comit. et Tribun. Scholar. ubi Iac. Gorhofredus plura congessit de honore Mensae Regiae, ut et Bignonius ad L. Sal. Savaro, ad Sidonium Epistol. l. 1. Alii. Cuiusmodi honorem Chimhamo et Mephibosetho, a Davide Rege Israelis exhibitum esse, in Sacris legimus, 2. Samuel. c. 9. v. 7. c. 19. v. 28. Simile quid Hospes Regius in Persia hodieque, vide suo [orig: suô] lcoo [orig: lcoô]. Sed et etiamnum, qui [orig: quî] ex familia et domo Regia sunt, Ministri Regis, Gallis vulgo Officiers Commensaux de la Maison du Roy, dicuntur Car. du Fresne, Glossar. et Dissertat. ad Ioinvill. 2.

CONVIVIA [1] vide de iis iam aliquid supra, in voce Cibus: item Cena. In iis, Varro convivarum numerum incipere voluit a Gratiarum numero. et progredi ad Musarum, quibus Apollinem quoque suum indulget Erasinus. Vettius tamen apud Macrob. l. 1. Saturn. c. 7. Musas cum Gratiis coniungens, duodecim convivas adesse vult: scribitque Capitolin. in Vero, c. 5. eum primum fuisse, in cuius convivio duodecim accubuerint, cum vetus verbum esset, Septem convivium, novem vero convitium. Sed corrigens Capitolinum Casaubonus, famosissimam Octavii iuvenis cenam *dwdeka/qeon suggerit, in qua duodecim convivae, duodecim Deorum nomine et specie; quam haud dubie verus aemulari voluit. Archestratus, Poeta Syracusanus, convivas esse aut tres, aut quatuor, aut non plures quinque vult, alias futurum conventum manipularium et rapto [orig: raptô] viventium, his versibus, aput Athen. Deipnosophist. l. 1.

*)/estwsan d' h)\ trei=s2 h)\ te/ttares2 oi( cuna/pates2,
*)\h tw=n pe/nte ge. mh\ plei/ous2 h)\dh ga\r a)/n ei)/h
*misqofo/rwn a(rpacibi/wn skhnh\ stratiwtw=n.

Heliogabalus, memorante Stuckio [orig: Stuckiô] de Conviv. l. 4. c. 2. invitavit Octo calvos, octo luscos, octo podagrosos, octo surdos, octo raucos, octo insigniter nigros, octo insigniter longos, octo praepingues, et octo nasutos, delectatus illo [orig: illô] Graeco [orig: Graecô] proverbio [orig: proverbiô] a(/pant' o)ktw/. Horat. de convivarum numero ita. l. 3. Od. 19. v. 11.

--- - --- Gribus aut novem
Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui Musas amat impareis,
Ternos ter cyathos attonitus petet
Vates. Treis prohibet supra
Rixarum metuens, tangere Gratia
Nudis iuncta sororibus.

Qui non invitati accessere [orig: accessêre], Plauto, Poenul. Actu 3. sc. 3. v. 77. Muscae, Horatio, l. 1. Ep. 5. v. 28. Umbrae dicuntur:

Solebant autem Veteres eos, quos invitarant [orig: invitârant], aliquando acrius urgere paenulam eorum prehendendo, neque dimittendo, donec condicerent; unde phrasis orta, Paenulam mihi scidit, de iis qui serio rogati: et Illius ego vix tetigi paenulam, tamen remansit, de iis qui nimis faciles invitantem sequebantur. Antequam accumberent, calcei, ne inquinatentur lectuli, detrahi solebant. Terentius in Heautont. Actu. 1. sc. 1. v. 72.

Accurrunt servi, soleas detrahunt,
Video alios festinare lectos sternere etc.

Postquam accubuere [orig: accubuêre], priusquam coronae ex floribus, herbis ac auro in usum venirent, tum ad dolores capitis ex cibo ptouque averruncandos, tum ad ebrietatem compescendam, laneis et lineis vinculis tempora et frontem vinciebant: sertis postea ex hedera, myrto ac rosa inprimis hunc in finem usi, quamvis et symbolum plenae libertatis fuerunt. Prius autem domino convivii moris erat, schedam dari, quae descripta ordine obsonia omnia haberet, ut iam tum sciri posset, quid primum quid postremum coquus esset missurus. Epulae a perito carptore divisae, de quo vide supra in voce Carptor, simulque Convivantium Magister sorte electus est, vide infra in voce Tapulla, Interim dum structores carptoresque muneribus functi, organa, tibiae varique alia insonabant instrumenta, hydraulica inprimis, quorum frequentissimus in conviviis antiquorum usus fuit. Unde Theodoricus Rex laudem meruit, quod, dum epularetur, organa hydraulica non sonarent, apud Sidon. Apollinarem, l. 1. ep. 2. At Cato in Originibus, et ex eo Cicer. Tusc. quaest. l. 4. c. 2. auctor est, morem apud maiores epularum fuisse, ut deinceps, qui accubarent, canerent ad tibias clarorum virorum laudes atque virtutes; eademque reeptuntur in Bruto. Id fiebat in principio nascentis Rei publ. imo et temporibus Heroicis, in hortamen virtutis, ut loquirur Cael. Rhodig. Antiqq. lect. l. 7. c. 1. Sil. Italicus. l. 6. Punicor. v. 667.

Tuque testudo resonare septem
Callida nervis,
Divitum mensis et amica templis.

--- - --- Cithara [orig: Citharâ] crinitus Iopas
Personat aurata [orig: auratâ]. --- --- -

Sed et prisco [orig: priscô] Heroum aevo [orig: aevô] id receptum, docet Homerus in Phaeacum convivio, Od. 8. v. 498. imo iam ante expeditionem Troianam, in Argonautica profectione, apud Val. Flaccum, l. 1. v. 138.

Vinaque et aequoreos inter cum coniuge Divos
Aeacides, pulsatque chelyn post pocula Chiron.

De Philippi Macedonis convivio idem docet Plut. l. 1. de Fort. Alexandri etc. Postea luxu omnia occupante, victa [orig: victâ] iam Asia [orig: Asiâ], delitiae ex Musico concentu ambiri coeperunt. Unde Liv. Dec. 3. l. 9. Tunc Psaltriae Sambucistriaeque et convivalia ludionum oblectamenta addita epulis. Duplex itaque in Convivis Musica in usu fuit, una vocis, altera instrumentorum, dictique artisices Thymelici sunt, qui in pulpitis canere solebant. Praeter eox exquisitae aderant dicacitatis vernae, qui non symphonia [orig: symphoniâ] modo vocis suavi, sed et petulantibus dicteriis convivas oblectarent ac incesserent, atque ii plerumque ex Aegypto petiti. Numerum vero istiusmodi Symphoniacorum ingentem et plene prodigiosum in Magnatum conviviis fuisse, discimus ex Cicer. Act. 6. in C. Verrem, Senec. Ep. 84. etc. Neque semper illi domestici erant, sed ut gladiatores, a mangonibus alebantur collataque [orig: collatâque] mercede in privatas civium aulas, publicaque Principum itabant palatia, teste Plinio [orig: Pliniô]. l. 7. c. 12. Vide quoque Sueton. in Aug. c. 69. Macrob. l. 2. Saturn. c. 4. Solin. c. 5. etc. Quem luxum non reprehendit solum acriter Hieronymus, Ep. ad Furiam, et in se correxit Theodosius Senior, sed iam olim ipse carpsit A. Gellius, l. 1. c. 11. Nec pueri modo procaciores, sed et puellae his officiis adhibitae sunt, quae plerumque Gaditanae erant. Iuvenal. Sat. 11. v. 162.

Forsitan exspectes, ut Gaditana canoro [orig: canorô]
Incipiat prurire choro [orig: chorô], plausuque probatae
Ad terram tremulo [orig: tremulô] descendam clune puellae,
Irritamentum Veneris etc.

Interim ipsos viros principes Musicae operam dare, apud Romanos probrosum fuit; nisi forte in privatum oblectamentum. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom l. 5. c. 26. et seqq. cum Thom. Dempsteri Paralipomenis, Cael. Rhodig. l. 27. c. 26. Alex. Genialium dier. l. 5. c. 22. Stuckium, Antiqq. Conviv. Farnabium, ad Phoenissas Senecae, v. 175. ubi Laribus et familiae Diis prima in festis Conviviis libamina fieri consuevisse, effuso [orig: effusô] in terram vini pauxillo [orig: pauxillô], ut et dapum parte in focum iniecta [orig: iniectâ], notat etc. Apud Graecos tria erant Convivirum genera, *)/eranos2 seu Cena collatitia, ad quam convivarum quisque symbolam conferebat, cuius rei arrhabo plerumque annulus fuit, Terent. Eun. Actu. 3. sc. 4. v. 3. --- Dati annuli, locus, tempus constitutum: *ga/mos2 sive *panoaisi/a, ad quam invitati similiter oi)ko/sitoi esse tenebantur, Aristoph. in Pace, et *ei)lapi/nh, convivium maguifice instructum; cui qui intererant, *ei)lapinistai\ dicebantur, vel quia kata ei)/las2 bibebant, vel quia in choreis suis ei)/las2 i. e. spiras faciebant: His mulieres apud illos interesse mos prohibebat. Contra, Quem Romanorum pudet uxorem ducere in convivium? Corn. Nepos, praef. Vitarum. Numerus convivarum non erat ultra triginta, eratque constitutus peculiaris *oi)no/pths2, qui, quoties et quantum biberetur, observans, intemperantiores Areopago castigandos traderer: quam ob causam Graeci ab istiusmodi neporibus dicti sunt *mikrotra/pezoi et *fullotrw=ges2. Convivae postquam advenerunt, osculo [orig: osculô] vel amplexu salutati et voce, *ti/mie, Vir honeste, compellati, antequam accumberent, morae taedium ornamenta domus visendo fallebant, ut pater ex Aristoph. in Vespis; Magister dein convivii seu *deipnoklh/twr a coquo *grammati/dion, seu catalogum missuum ferculorumque accipiebat: eligebatur post haec more Romanorum, hodiernorumque etiam Italorum, sorte *bksikeu\s2, i. e. Modimperator, qui bibendi leges aliasque praescriberet, cuius imperium tam despoticum fuit, ut iuber entur convivae saepissime, pi/nein h)/ kataxei=sq ai th=s2 kefalh=s2, aut bibere aut caput perfundi, Pollus, l. 2. c. 8. Suffitus interea [orig: intereâ] fiebant, tum ut nares quoque laute epularentur iuxta phrasin Athenaei, eu)w|dian e(stia=n, tum ut Deos hoc [orig: hôc] pacto [orig: pactô] honorarent, quibus fercolorum primitiae sacrae erant, in ignem conici solitae, Ut apparet ex illo patroeli apud Homer. Il. 1. v. 220.

--- - --- *)o d' ou)+n puri\ ba/lle quhla\s2,
Is autem in ignem coniecit libamina.

Ita epulabantur convivae, coronati sertis ex myrto plerumque confectis, unde Euripid. ste/fei de\ kra=ta mursi/nois2 kla/dois2, incingit autem caput myrteis ranus: quem Romanos imitatos docet Horat, Verbis, l. 1. Od. 4. v. 9.

Etiam inungebant caput, Scholiastes, in Aristoph. aves, quod et ipsum usurpatum fuisse a Romanis, ostendit illud,

Utrumque ad vini aestum refrigerandum vaporesque dissipandos, laxatis, per quos facilius foras commearent, poris, quem in finem crambe conviviis frequenter adhibita, evius naturali cum vino inimicitia [orig: inimicitiâ] ebrietatem praecavere studebant. Duabus insuper vicibus lavabant; ante epulas. quod u(/dwr| kata\ xeiros2, et post illas, quod a(poni/yasqai dicebatur. Quo [orig: Quô] gestu cibum ceperint, quoque [orig: quôque] ciborum potusque genere usi fuerunt, dictum est supra in voce Cibus. Vide quoque in voce Bibendi ratio. Inter epulandum makra\ ptu/ein, clare, ut Quintilianus interpretatur, excreare, nobilioribus solum: ungues vero resecare nemini licebat. Cuilibet

convivarum puer ministrabar, cui apophoreta, seu portiones quaedam ferculorum domum deferendae committebantur, more etiam apud Komanos usitato [orig: usitatô], cui ministerio Aethiopes plerumque adhibiti: Iuvenal. Sat. 5. v. 52.

--- - --- --- - Tibi pocula cursor
Getulus dabit, aut nigri manus ossea Mauri.

Aliud quiddam meri/des2 erant, portiones nempe vel sacrificii, vel epuli, publico [orig: publicô] nomine absentibus amicis transmissae: quales Arato obtigere [orig: obtigêre] ab Antigone Rege apud Plutarchum: et a Sponsa, in nuptiali convivio, missas docet Aristophanes, in Acharn. quod apud Romanos quoque et Hebraeos obtinuit. Bellaria eorum nuces erant, fructus, et placentae, dicebanturque *)epa/i+kla, trwga/lmata, e)piforh/mata, e)pido/rpisma, metado/rpia, Epidorpiae mensae. Quibus omnibus accessere [orig: acceslêre] a)nadh/mata daita\s2, Cantus et Chorea, Cantiones eorum convivales frequentrssimae erant, Harmodius, cuius initium, *fi/ltate *)armo/die, ou)/toi pou te/qnhkas2, Carissime Harmodie, nondum obiisti, etc. apud Aristoph. in Acharn. et Vespis: et Admetus, cuius instium. *)admh/tou lo/gon w)= e)tai=re maqw\n tou\s2 a)gaqou]s2 *fi/lei tw=n dei/lwn a)pe/xou etc. Admeti narrationem quisquis perceperis, strenues amplectere, cave a timidis etc. Scolia quoque ibidem saepissime narrata, de quibus vide infra suo [orig: suô] loco [orig: locô], uti et voce Paroenium. Totam vero hanc laetitiam convivalem temperabant sto/masi, suis seu oscillis vel officulis, qualia Romae in festo Sigillaria dicto, item ab Augusto apud Sueton. adhibita leguntur; Haec tam ingeniose fabricata, ut pro situs diversitate, facies alias atque alias ostenderent, Fortunae inconstantiam et rerum humanarum vices epulantibus refricabant: quemadmodum apud Aegyptios, illato [orig: illatô] in convivium sceleto [orig: sceletô] exclamare solebant, pi/ne kai\ te/rpeu, e)/sh ga\r a)piqanw\n toiou=tos2. Bibe et laetare, mortuus enim talis eris. et. Plura vide apud Rossaeum, Archaeologiae Atticae l. 6. c. 1. et seqq. Communiter autem bis in die epulabantur cibumque capiebant Graeci: Unde a)/ristoi, quasi ab au)/rion mane, prandium: et dei=pnon o(/ti tw=n po/nwn diapau/ei, cena, quod a laboribus requiem praeberet, Iul. Pollux, Onom. l. 6. c. 1. Hebraeorum convivia ordinaria dicta fuere [orig: fuêre] Arucoth, i. e Viatica, ab [gap: Hebrew] , quod iter facere significat. Vide Ierem. c. 40. v. 5. Proverb. c. 15. v. 17. Reliqua, quae extra ordinem habebantur, vocabantur Mischte, i. e. compotationes, symposia. Praeter haec illa, in quibus sacrificiorum absumebantur reliquiae, [gap: Hebrew word(s)] Chag, vocitatae sunt: ad quorum imitationem, post S. Cenam primi Christianorum suas Agapas celebrarunt [orig: celebrârunt]. Accedentes convivas salutabaut verbis, Dominus vobiscum, vel Benedicat vobis Deus: Ruth. c. 2. v. 4. vel Pax vobis, vide Matth. c. 10. v. 12. simul vel prosternebant se vel oscula figebant pedibus, vide Lucae c. 7. v. 38. vel simpliciter illos osculabantur, Gen. c. 45. v. 15. Lotio dein sequebatur pedum, Gentibus quoque usitata, unde Plautus, Pers. Actu. 5. sc. 2. v. 14. Locus hic tuus est, huc accumbe, ferte aquam pedibus, quo [orig: quô] officio [orig: officiô] scrvi fungebanntur et vilissimi e familia, cui fini inserviebat vas aqua [orig: aquâ] plenum, quod semper erat in promptu, *nipth\r dictum, Ioh. c. 13. v. 5. alias podo/niptron: quales hydrias quoque illas sex, quarum mentio Ioh. c. 2. v. 6. quidam fuisse volunt. Post haec oleum in convivantium capita effundi mos erat. Vide Lucae c. 7. v. 37. 38. ut et Psalm. 23. v. 5. Quibus peractis herus familiae, poculum vino [orig: vinô] plenum manu ferens, mensam his verbis consecrabat: Benedictus sis tu Domine Deus noster, Rex mundi. qui creas fructum vitis: dein vino [orig: vinô] libato [orig: libatô], in orbem convivis similiter illud gustandum tradidit, quem ritum [gap: Hebrew word(s)] Bircath hajaiin, seu benedictionem poculi vocitabant, vide Lucae c. 22. v. 17. 18. Panem post haec scindebat, illumque ambabus teneus manibus sic precabatur: Benedictus sis tu Domine, Deus noster, qui panem producis e terra; quam ceremoniam dictam fuisse Bircath halechem, i. e. Benedictionem panis, annotat Drusius, in Nov. Test. part. alt. p. 78. Utraque [orig: Utrâque] sic peracta [orig: peractâ] benedictione vel ipse Paterfamilias [orig: Paterfamiliâs], vel qui eius loco [orig: locô] benedixit, frangebat panem, ab hac ceremonia Habotseang, h. e. Fractor cognominatus eumque epulantibus distribuebat. Sic epulabantur, utilibus simul ac iucundis colloquiis sese mutuo oblectantes. Unde Tertullian. Apologet. c. 39. Non tam cenam cenant quam disciplinam. Vide Lucae c. 14. v. 7. et Iudic. c. 14. v. 12. Gratiarum postmodum actio convivium finiebat: vel Patrefamilias [orig: Patrefamiliâs], vel quodam [orig: quôdam] ex convivis insignioribus dicente: Benedicamus ei, qui nos bonis suis nutrit; cuius benignitate vivimus, ac respondentibus reliquis, Benedictus sit, cuius benignitate vivimus: quam ceremoniam appellarunt [orig: appellârunt], Bircath Hamazon. Universi post haec clara [orig: clarâ] voce dicebant, Timete Deum omnes sancti eius, quoniam non relinquit inopes timentes se; Catuli Leonum esuriunt, sed quaerentibus Deum nullius boni inopia est. Tandem, qui a consecratione poculi convivium auspicatus est, eodem [orig: eôdem] ritu idem clausit: vocabant autem poculum hoc [gap: Hebrew word(s)] Cos hillel, i. e., Poculum u(mnh/sews2 seu laudis aut gratiarum actionis. Hymni dein ac Plalmi succedebant. Vide Marci, c. 14. v. 26. et plura apud P. Fagium, Comm. in. Deuter. c. 8. v. 10. Accumbebant autem Iudaei, non minus ac Graeci, et Romani, licet antiquiotibus sedendi ritus in usu, vide supra in voce Accumbendi ritus. Praeter Patremfamilias [orig: Patremfamiliâs], habebant quoque Hebraei Magistrum convivii Baal mischte, *)arxitri/klinon, qui princeps Ministorum, Patris-familias [orig: familiâs] seu Baal habeth *oi)kodespo/tou capestebat iussa. Quibus sunt qui addant Praefectos morum, quales Athenis *oi)no/ptai et in aula Ahasveri Ocult convivit erant, vide Esther. c. 1. v. 8. sed assensum non ab omnibus impetrant. Pauperum curam missis ciborum portionibus testabantur, unde Gentilium a)pofo/rhta et meri/des2 ortae, quem motem graves ob causas Concil. Laodicenum tandem sustulit. Vide supra, voce Agapae. Cenabant autem Iudaei sub vesperam, quo [orig: quô] tempore lautius epulabantur, prandium eorum in horam diei sextam, quae in primam nostram, incidit. Vide Gen. c. 43. v. 16. Act. c. 10. v. 9. 10. et et plura hanc in rem apud Thom. Godvynum, deritibus Hebraeorum, l. 3. c. 2. De more vero facta [orig: factâ] licitatione exhilarandi

convivas, apud Graecos Romanosque usitato, cuius in Commentariis Graecorum obscurum vestigium exstat apud Athenaeum, l. 13. Vide infra in voce Licitatio: uti de more Pontificum, post peracta Sacra, praecipuos e Clero et Laicis convivio [orig: conviviô] excipiendi, in tricliniis, maioribus Templis adiunctis, supra [orig: suprâ] ubi de Accubitalibus Tricliniis.

CONVIVIA [3] Publica, Publica, amicitiae et aequalitati inter cives conservandae instituta, vide infra Phiditia, Phratrica.

CONVIVIA [4] Tempestiva, dicebantur Veterib. quae, uttemporius iniri, sic serius finiri, moris erat: adeo quidem, ut etiam in multam noctem prottaherentur, et usque ad Gallicantum; quod festis inprimis fiebat diebus. De die fieri dicebantur, Catullo, Epigr. 48. v. 5.

H. e. Meridie, quintam enim fere horam epularum istiusmodi tempori constitutam, apparet ex Cicerone, in Pisonem, Martiale, Iuvenale etc. Quibus proin a tempestiva commissione nomen. Cum alias tum libera [orig: liberâ] Republ. tum inclinata [orig: inclinatâ] decima hora [orig: horâ], vel etiam serius cenarent homines actiosi et in resua vel publica occupati. Martialis, l. 10. Epigr. 70. v. ult.

Reliqui omnes, hora [orig: horâ] nona [orig: nonâ] aut decima [orig: decimâ]. Philodemus, Epigr. ad Pison.

*au)/rion ei)s2 lith\n se kalia/da, *fi/ltate *pei/swn,
*)ec ena/ths2 e(/lkei mousofilh\s2 e(/taros.
*ei)ka/da deipni/zwn eniau/sion.

apud Salmas. Not. ad. Flav. Vopiscum in Floriano, c. 6, ubi plura in hanc rem.

CONVIVIALES Coronae olim multo in usu. Et primo quidem, antequam luxus irrepsisset sollennium epularum, suam quisque coronam ad convivium ferebat; ut postquam sese plusculum invitassent [orig: invitâssent], eo [orig: eô] serto [orig: sertô], tamquam annulo [orig: annulô], munirent sese adversus mala instantia ebrietatis. Sic de Centauris Euripides, Iphigen. in Aulide, actu 4.

*)ana\ d' e)la/taisi, stefanw/dei te xlo/a|
*qi/asos2 e)/molen i(ppobo/tas2
*kentau/rwn e)pi\ dai=ta tw=n *qew=n,
*krath=ra tou= *ba/kxou.
Cum abiegnis telis, coronariaque herba
Turba venit equestris
Centaurorum, ad convivium Deorum,
Et craterem Bacchi.

Postmodum Corona convivarum cuivis ab hospite exhibita, idque initio [orig: initiô] epularum primum. Euripides, Io, actu 3.

--- -- --- -- w(s2 d' e)plhrw/qh ste/gh,
*stefa/noisi kosmhqe/ntes2 eu)o/xqou bora=s2
*yuxh\n e)plh/roun --- -- --- --
Completis autem tabernaculis,
Coronis ornati festis dapibus
Animam explebant.

*(ws2 ga\r ei)sh=lqe ta\ gero/ntia, to/te ei)s2 do/mous2
*eu)qu\s2 a)nekli/neto. parh=n o( ste/fanos2 e)n ta/xei.
Domum ut sunt ingressi vetuli,
Statim accubuerunt, mox aderat corona.

Dein sub finem, ut hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] illi, quam parit ebrietas, gravitati et somnolentiae mederentur. Id quod pluribus locis disertim tradit Athenaeus et Plutarchus in Conviv. Sapient. et Theognis in Sententiis; ubi hic de convivio, ad finem properante, versus hos addit,

*xe/rniba d' ai)=ya qu/raze fe/rai, stefanw/mata d' ei)/sw
*eu)eidh\s2 r(adinai=s2 xersi\ *la/kaina ko/rh.
Gutturnium autem statim foras ferat, coronas vero intro
Formosa teneris manibus Lacaena puella.

Gestabantur autem huiusmodi coronae a convivis tantum, et quidem sic, ut illae primo quidem caput, indefrontem, collum tandem redimirent. Anacreon,

*stefa/nous2 d' a)nh\r trei=s2 e(/kastos2 ei)=xen,
*tou\s2 men\ r(odi/nous2, to\n de\ naukrati/thn.
Coronas vero unusquisque tres habuit,
Quasdam voseas, aliam naucratitem.

Quo de more vide supra ubi de coronis impositis Collo. Quod si magnus hospes tecto [orig: tectô] excipi non poterat, ei mittebantur, ac tum censebantur inter hospItalia dona, uti legere est apud Tacitum, l. 14. Annal. Porro Numini alicui dicatae erant, idolisque inscriptae, toi=s2 ei)dw/lois2 katwno/mastai, uti habet Clemens Alexandr. Paedagog. l. 2. c. 8. Praeter quas nonnullae etiam inter medios convivas appendebantur oblectandis iis, qui et otiosi et ebrii intuebantur pendulas, uti videmus infra ubi de Cylistis et Encylistiis. Omnes autem ex floribus erant primum, et quidem e rosa inprimis: postmodum augescente luxuria [orig: luxuriâ] etiam aureae gemmataeque esse coeperunt etc. Quam in rem vide plura, apud Car. Paschal. in Coronarum libris passim, inprimis, l. 2. c. 3. et infra in voce Dissoluti.

CONVIVIALES Leges a Convivii praeside, quem talis astragalisque sorte missis electum nonnulli Symposiarcham, alii

Regem, alii Magistrum Convivii, Varro Modimperatorem appellat, ferri solitae sunt, de modo bibendi inprimis: vide Plut. Symposiacon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Symposiac w= n] l. 1. quaest. 4. Harum meminit Cicero, in Verrem. Iste enim Praetor severus ac diligens, qui populi Rom. legibus numquam paruisset, illis diligenter legibus, quae in poculis ponebantur, obtemperabat. Idem l. de Senectute, me vero et Magisteria delectant a Maioribus instituta et is sermo, qui more Maiorum asummo adhibetur in poculo etc. Aliae fuere [orig: fuêre] Leges, quae Conviviorum luxui modum posuere [orig: posuêre], dequibus supra, in voce Cibariae leges.

CONVIVIALES [4] Vestes, vel accumbentium erant, de quibus vide supra in voce Cenatoria vestis, vel ministrantium, qui, ut expeditiores essent, in sola tunicca fuere [orig: fuêre] Quo spectant Ammiani verba, Stetit itaque subtabidus nusquam reperto paludamento [orig: paludamentô] tunica [orig: tunicâ] auro [orig: aurô] diftincta [orig: diftinctâ], ut Regius minister indutus a calce in pubem, in paedagogiani pueri speciem. Alexander vero apud Lamprid. c. 34. Auratam vestem mimstrorum nullum vel in publico convivio habere voluit. Nec in publicis solum sed in privatis quoque conviviis Ministri tunicati: Seneca, de brev. vitae, c. 12. Cum videam, quam diligenter exoletorum suorum tunicas succingaht. Horat. l. 2. Serm. Sat. 8. v. 70.

Hinc etiam Christus Dominus, pedes Apostolorum ante convivium loturus, posuit pallium, quia, ut Nonnus interpretatur, servile opus facturus erat: Servorum enim erat, sine pallio, aut alia veste exteriore, tunicatos ac cmctos, vel etiam linieo [orig: linieô] succinctos, ministrare. Sueton. de Calig. c. 26. Senatores summis honoribus functos cenanti sibi modo ad pluteum, modo ad pedes stare succinctos linteo [orig: linteô] passus est. Contra memorat Casubonus, in Exercit. de Essenis, illos mancipiorum usu repudiato [orig: repudiatô], liberorum opera [orig: operâ] in conviviis utentes, cavisse, ne ullam habitus servilis speciem inter ministrandum, praeberent, et propterea discinctos, ac demissis tunicis in cenationem solitos fuisse ingredi. Sub Flaviorum imperio ministri Regii albati inservierunt, unde Domitianus apud Sueton. c. 12. generum fratris (Sabinum) indigne ferens et ipsum albalos ministros habere, proclamavit ou)k a)gaqo\n polukoirani/h. Vel ergo privatorum servi in tunicis pullis ministrarunt [orig: ministrârunt], quem vestis servilis colorem Plautus et Artemidorus indicare videntur: vel st et illis alba tunica, quod conviviorum laetitia verisimilius facit, praecipue in linea interula; regiorum ministrorum tunicae candidatae fuerunt, i. e. creta [orig: cretâ] candefactae, vel non tantum hae albae erant, sed et auro [orig: aurô] distinctae. Verum nondum tunicis ministrntium additum tum aurum, sed longo [orig: longô] post tempore, cum scilicet paragaudes institutae, existimat Ferrarius. Seneca, loco [orig: locô] supra citato [orig: citatô], etiam alios in conviviorum ministris colores agnoscit, Qui vinctorum suorum greges in aetatum et colorum paria dividit Etiam apud Petronium, in aditu ipso stabat ostiarius prasinatus, ceratino [orig: ceratinô] succinctus cingulo [orig: cingulô]: qui mos servitia per varios colores, quos Liureas appellant, excolendi, a Circi factionibus et coloribus profluxisse videtur. Ministrantium ornatum cultumque ex antique tabula, quam Ursinus in append. ad Cracconii triclimum dedit, exhibet Octav. Ferrarius, de Re Vestiar. l. 3. c. 5. Vide quoque infra Ministri.

CONVIVIUM Sacrum vide hic [orig: hîc] passim Cena Domini, Epulae, Mensa Domini, Mensa sacra, Pridianae dapes, it. ubi de Sacerdotibus, Sacrificiis, et voce Victima.

CONUS apud Solin. c. 36. ubi de phoenice: Apud eosdem nascitur phoenix avis, aquilae magnitudine, capite honorato [orig: honoratô] in conum plumis exstantibus etc. idem quod apex. Proprie autem apex est galeae, seu im medio galeae pars eminens e ferro vel aere, quae ad ornamentum et insigne varia [orig: variâ] forma [orig: formâ] fiebat, interdum facta, ut cristae et pennae in ea ponerentur; interdum et sine pennis. Multae enim galeae absque cono, ut gregariorum militum: multae cum cono quidem et apice, sed sine cristris et pennis; aliae cum utroque. Cuiusinodi conorum omnium exempla visuntur in antiquis monumentis. Apud Polybium pte/rinos2 ste/fanos2, plumea corona, seu crista occurrit, e qua tres pennae surgebant rectae, cubitum altae: Graeci *falou\s2 vocant lucidos clavos., vel asteriscos aut clypeolos, quibus summa pars galeae pro apice insignita erat. Hesychius *fa/lara, a)stragali/okous2 th=s2 perikefalai/as2 exponit. Qui velut nodi ac clypeoli in summo ac medio galeae, conum et apicem vocabant. Sed et cristae addebantur, pinnae videl. cono galeae aptatae, ut et ex ipso ferro laminae eminentes et rectae: qui ornatus maiestatem et ampalitudinem videbatur addere. Exemplum pulchrum in virgine, cui captivae suam galeam Dux quidam imposuerat, egregie quidem cristatam. Qua [orig: Quâ] cum illa ornata procederet e Templo, pro Dea habita, momentum grande mutandis rebus praestitit, vide Plut. Arato. Sic Virg. de Turno, l. 9. Aen. v. 733.

Et Tyrtaeus, hortatus iuvenes ad fortiter puguaudum, ait kinei/tw de\ lo/fon deino\n u(pe\r kefalh=s2, moveat autem (unusquisque vestrum) conum saevum super capite. Et quidem hic conus interdum duplici, quandoque triplici et quadruplici crista [orig: cristâ] fuit insignis. Unde illa apud Poetas epitheta a)mfi/falos2 et triko/ruqos2 kune/h. Item tetra/falos, tetra/ptilos2, etc. Quam in rem vide plura apud Salmas. ad Solin. p. 746. Casp. Barthium, Animadversion. ad Papinium Statium, l. 3. p. 1774. et Car. Paschal. Coronar. l. 10. c. 19.

CONYZA mas et femina, describitur Hesychio, in voce *ko/nuza: ubi bota/nhn a)/fullon vocat feminam, quod tenuia et angusta habeat folia, marem vero ait esse *futo\n i(kanw=s2 eu)/fullon, largiter

soliatam. Unde et stramenta farciebant et scopas faciebant. Sed et imbricum vice tectis tegendis utebantur. Sunt autem imbrices tegulae swlhnaeidei=s2 et tabulatae, quae imbrem derivant in rectis. Uti ergo ulva [orig: ulvâ] palustri, frondibus, harundine, stramentis, sic conyza [orig: conyzâ] quoque seu cunilagine, uti Latini appellabant, tuguria olim tegi consuevere [orig: consuevêre]. Idem Hesychius, *)/estin de\ o(/te kai\ e)pe/balon e)pi\ tai=s2 ste/gais2 a)nti\ swlh/nwn etc. Vide plura de hac herba apud Salmas. ad Solin. p. 1257. et seqq.

COON primogenitus filiorum Antenoris, qui cum Iphidamantis fratris mortem, ab Agamemnone illatam, vindicare vellet, mediam eius manum subter cubitum laucea [orig: lauceâ] trausfixit, atque ita ab eo interfectus est. Homer. Iliad.

COOPERIENDI insepulta corpora pulvere ter iniectô, ritus Vide infra, ubi de Gleba sepulchrali. Hinc Coopertorium, inter vestes sacras, vel ministeria sacra, recensetur Anastasio in Sergio: Gregorio item Turonens. de vitis Patrum, c. 8. Dans coopertorium Sarmaticum, qua [orig: quâ] altare Domini tegeretur. Vide infra Palla et Pallium.

COOS sive Cos, vel Cea, vel Co, insul. parva Asiae minoris in mari Aegaeo, seu, ut quidam aiunt, Icario, 100. milliar. a Rhodo, et cariae opposita, ab ea vix 20. milliar. distans in Occasum, oblonga, quae olim magna fuit, et optime habitata, aspectuque iucundissima eo navigantibus. Nunc Lango. Ambitus eius 550. stadiis clauditus, tota fertilis ac optimo [orig: optimô] vino [orig: vinô] abundans. Alias sub dominio Equitum Rhodiens. nunc Turcarum. Solebant autem in hac insula fieri vestes tenuissimae ex bombyce ad feminarum ornamentum, quae Coae dicebantur. Propert. l. 1. El. 2. v. 1.

Quid iuvat ornato [orig: ornatô] procedere, vita, capillo [orig: capillô],
Et tenues Coa [orig: Coâ] veste movere sinus?

Sive erit in Tyriis, Tyrio laudabis amictus,
Sive erit in Cois, Coa decere puta.

Illa gerat vestes tenues, quas femina Coa
Texuit, auratas disposuitque vias.

Fuit in hac insula Aesculapii templum augustissimum. De Iunonis autem aede nemo ignorat, adeo clara, ut de eius insignibus librum scripserit Theodorus, auctore Vitruvio [orig: Vitruviô], in praesatione l. 7. Est inibi pectunculus, piscis insigniter sapidus, Varroni celebratus, uti testatur Gellius, l. 7. c. 16. Sed de Chioinsul. ibi loquitur. Item Coos, urbs in Cov eiusdem insul. caput, quae etiam Lango, versus Ortum. Hinc adiectivum Cous, unde Hippocrates Medicus divinus et Apelles pictor egregius Coi dicti sunt, Nic. Lloydius.

COPA [1] apud Sueton. Nerone, c. 27. Quoties Ostiam Tiberi deflueret, aut Baianum sinum praeternavigaret, dispositae per littora et ripas diversoriae tabernae parabantur, insignes ganeae et matronarum institoria, copas imitantium, atque hinc inde hortantium, ut appelleret; femina est, cauponariam exercens, unde etiam nomen. In paris vesaniae Aviti Imperatoris narratione eas po/rnas2, scorta, vocat Dio: nempe apud veteres Hebraeos, Graecos et Romanos, inter Copam, et Meretricem, aut nihil, aut parum intererat. Notae enim blanditiae istae tabernariae, ut Apuleius vocat: quas e)n th=s2 o(dou= tou\s2 pario/ntas2 a(rpa/zein, e via praetereuntes rapere, Theophrastus ait in Character. peri\ kakol. Institorium earum velum habuisse oppansum, in quo kri=koi, orbiculi, ut adduci et reduci facilius possent, apud Dionem legas ubi supra. De eodem accipiendum apud Iuvenalem, Sat. 8. v. 167.

De Copa, noto carmine, eiusque Auctore alibi. Vide Causaubon. ad Sueton. dicto [orig: dictô] loc. Vide quoque infra Crotalistria.

COPAE locus in Graecia iuxta Cephisum amnem, qui facit lacum Copaidem, alias Leuconidem dictum. Plin. l. 4. c. 7. Stephanus a Copeo Apatelii filio dictum scribit, Apatelea autem Onchesti, hunc Neptuni filium esse. Vide Schol. in Acharn. act. 1. Polyaen. l. 7.

COPAIS Lacus Graece *kwpa+i/s2 li/mnh, in Graecia, a circumiacentibus oppidis varia olim cognomina nactus est. Namque et Haliarthius et Orchomenius et Alalcomenius dicebatur, donec in nomen Copaidis totus concessit. In eum Cephisum influere, diximus in voce Copae. Vide Salmas. ad Solin. p. 117. et 579.

COPHES [1] Artabazi fil. ab Alexandro, ad Arimazen Sogdianum, de Aorno Petra tradenda, missus. Curt. l. 7. c. 11.

COPHES [2] Indiae citerioris fluv. in Indum influens. Dionys. Perieg. v. 1140.

*toi=s2 d' e)pi\ kai\ *kw/fhs2 tri/tos2 e(/spetai a)rgurodi/nhs2,
Tertius hos sequitur splendenti gurgite Cophes.

Ubi in errore procul dubio versatur, si Cophen ordine tertium, Ortum versus, inter fluvios in Indum se exonerantes, post Hydaspen et Acesinen hic [orig: hîc] statuat; nam Strabo, Mela, aliique Geographi, inter primos ad Occidentem, ante Indum ipsum, eum numerant: statuendum igitur, Dionysium non ad ordinem situs hic [orig: hîc] respicere, sed fluvios in Indum influentes confuse tantum enumerare. Nic. Lloydius. Aliter Cophen, Graece *kwfh\s2 vel *kwfh\n dictus est, postea Suasti, *soua/stou, nomen accepit, uti ex Ptolemaeo discimus. Choaspem, non Persicum illum, vel Susianum, uti Dionysius scripsit; sed Indicum, cuius Strabo meminit, l. 15. recipit, et quatuor Satrapias ad Orientem includit, Gedrosios, Arios, Paropamisadas et Arachotas, teste Plinio [orig: Pliniô], l. 6. c. 21. quae alii omnia Ariorum nomine comprehendebant. Salmas. ubi supra, p. 701.

COPHINUS in Ecclesia Romana in ministeriis sacris, Anastasio Bibliothecar. Macro tabernaculum, in quo Eucharistia asservatur, aliis Armariolum. Inter Decoctorum poenas cophinum alicubi esse, diximus voce Catamidiari: in cophinis vero ac sportellis pecuniam condidisse Veteres videbimus infra, voce Pecunia.

COPHTAE seu COPHITAE in Aegypto Eutychis et Dioscori sectatores, sub Patriarcha, qui se Patriarcham Alexandrinum vocat, cui sedes in Monasterio S. Macarii, 20. leuc. a Cairo. Ignorantia [orig: Ignorantiâ] profunda [orig: profundâ] mersi, plerumque manuum opera [orig: operâ] victum aegre quaerunt, solum huic vacantes. His Abyssini subsunt: in Aegypto, Hierosolymis, etc. complura habent monasteria. A Pio IV. sollicitati, A. C. 1561. per duos Iesuitas, cum Latinis coniungi renuerunt. Uxorum apud hos repudium frequens, diu post nativitatem baptizant, trina [orig: trinâ] immersione, totuplicique verborum institutionis repetitione usi. Fidem, ieiunium, et preces, loco [orig: locô] coniugii, confirmationis et extremae unctionis urgent. De Gabriele Patriarcha misso ad Clem. VII. ut et Matthaei Patriarchae literis ad Urban. VIII. Vide eruditos, Thuanum inprimis: et hic [orig: hîc] infra, it. voce Coptos.

COPHTHI quasi Incisi, per contemptum a Mahumetanis dicti sunt Christiani Aegyptii seu Monachi aliique religiosae vitae sectatores: adeo que diversi a Coptis, de quibus suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Vide Athanasium Kircherum in Prodromo Copto, c. 1. ut et in voce Aegyptus. Addam saltem Festa Coptitarum seu Aegyptiorum Christianorum, tum maiora tum minora, quae memorantur Scriptori perinsigni Mahumedano Abulaibsan Achmed Calcasendio, in Bibl. Seldeniana MS. p. 523. de quibus is procul dubio ab aliquo illic Christiano edoctus est. Vide Iohann. Seldenum de Synedriis veterum Ebraeorum, l. 3. c. 15. et hic [orig: hîc] passim. Series eorum ista.

I. Annuntiatio die 29. mensis Aegyptiaci Barmanath, cui martii Iuliani 25. respondet. II. Olivae seu Olivarum, die Solis postremo [orig: postremô] ieiunii ipsorum seu Quadragesimae: cui Dominica in Palmis respondet. III. Pascha. IV. Feria quinta [gap: Hebrew word(s)] Quadraginta, seu Festum Ascensionis: quadragesima [orig: quadragesimâ] die a Festo Ascensionis. V. Festum Quinque, scil. dierum decadum, seu Pentecoste; incidit in diem 26. Baschunes; i. e. 21. Maii Iuliani. VI. Nativitas Domini, in diem 29. Chiak, qui dies est 25. Decembris Iuliani. VII. Immersio, i. e. Baptismus Domini; assignatur diei undecimo mensis Tuba Coptitarum, qui est ipse Ianuarii Iuliani dies sextus.

I. Circumcisio Domini: die 6. Beuna, qui est Maii Iuliani 31. Nisi, pro Beuna, legendum Tuba. II. Quadragesima, incidit in diem 8. Muse mensis Aegypt. qui Augusti Iuliani primo respondet. III. Feria quinta confoederationis seu testimonii mutui Discipulorum, quando Dominus pedes eorum lavabat, triduo [orig: triduô] ante Pascha. IV. Sabbatum Luminis, Sabbatum Sanctum et Sabbatum Paschatis dici solitum, in quo cerei Paschales benedicti. V. Festum Claudens seu Terminans, est octiduo [orig: octiduô] post Pascha. VI. Festum Transfigurationis Domini, die mensis Mesure 13. Augusti Iul. 6. quo [orig: quô] Graeci et Occidentales illud recolunt. VII. Festum Crucis incidit in diem 17. mensis Thoth seu Septembris 14. quo [orig: quô] Exaltatio Crucis per Ecclesiam celebratur utramque, etiam Antiochenam. Addit ibidem Calcascendius complura alia sed breviuscule festa ac sollennitates illic Christianorum, quas quo [orig: quô] pacto [orig: pactô] enumeret in mensibus Aegyptiorum, vide apud Seldenum ubi supra.

COPIA [1] Dea ubertatis ac abundantiae apud antiquos, Fortunae comes, de qua Lactantius, vetus Statii Schol. in 4. Theb. Haec fingebatur cornu gerere plenum uvis, malis, ac spicis, unde Cornu Copiae proverbialiter, quasi de abundantia celebratur, de quo vide Chiliadas. Horat. l. 1. Od. 17. v. 14.

--- -- Hinc tibi Copia
Manabit ad plenum benigno [orig: benignô]
Ruris honorum opulenta cornu.

Alii tamen hoc cornu ipsi Fortunae tribuunt. Vide Plut. de Fort. Rom. ac Heinsium, ad Hesiod. c. 11.