CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

COPIAPUM oppid. Americae meridionalis ad ostia fluv. cognominis in agro Chilensi, iuxta confinium Peruviae, cum portu utcumque capaci, sub Hispanis.

COPIAS Boeotiae lacus, et fluv. quem Pausan. Cephissidem appellat, l. 9. Item urbs in eodem tractu. Suidas.

COPIATAE apud Epiphanium, Haeret. l. 3. *kopiatai\, oi( ta\ sw/mata periste/llontes2 tw=n koimwmen/wn: Clericis accenseri videntur leg. 1. Cod Theodos. de Lustralt Conlat. quae est Constantii, ubi recens instituti dicuntur; iidem forte cum Fossarits, et Parabolanis, de quibus suo [orig: suô] loco [orig: locô]; ut et in voce Laborantes.

COPINUS et QUINTINUS Libertinorum antesignani, in Brabantia et Hollandia. A. C. 1525.

COPKINUS moneta argentea, in LL. Opstalbomicis Frisicis, c. 21. apud Car. du Fresne, Glossar.

COPON civitas populosissima iuxta Thebas in Aegypto, a Diocletiano capta et soloaequata [orig: solôaequata], an. Urb Cond. 1043.

COPONIUS praenomine Caius, Praetorius classi Rhodiae Dyrchachii Praefectus in partibus Pompeii. Videatur Cicero, l. I1 de Divinat. c. 32. l. 8. Ep. 12. ad Attic. Caes. l. 3. de Bello civili, c. 5. Velleius, l. 2. c. 83. Appian. in Parthico. Vide quoque Copponius.

COPPATIAE Equi in Circensibus ab insigni inusto *ko/ppa nomen habuere [orig: habuêre]. Duas enim praecipue literas Graeci imprimebant equis, Sigma, unde *samfo/rai, et Coppa, unde *koppati/ai equi. Et quidem to\ ko/ppa fuit *(rw= inversum, hocque [orig: hôcque] modo [orig: modô] apud vetustissimos Graecos pingebatur, q. quae forma est Latini q. Recentiores Graeci paulo aliter eam pinxerunt, non clausam, ad hunc nempe modum G. Et sane ex coppa Graecorum et formam et nomen lirerae suae q. Latini sumpserunt, eundemque ordinem in alphabeto eorum obtinuit. quem apud Graecos ko/ppa: nam post [gap: Hebrew] statim sequebatur, ut ex Scholiaste Aristophanis patet, *koppati/as2 i(/ppous2 ena/loun, oi(=s2 e)gkexa/rakto to\ G. shmei=on, et alibi ubi tou= shmei/ou... prohgei=sqai to\ ko/ppa scribit, et proin character fuit numeri XC. Itaque ko/ppa vicem literae olim apud Graecos fungebatur, postea ab usu veluti supervacuum reiectum est. Hinc to ko/ppa a)nti\ tou= e)laxi/stou, pro re mullius momenti usurpavit Callimachus. At Graeci Grammatici recentiores adeo nescivertunt, quid asset *ko/ppa veterum, ut vulgo a)nw/numon shmei=on appellarent, etc. Quam in rem vide plura apud Salmas. ad Solin. p. 892.

COPPENHAGEN urbs in insul. Silandia, incolis Copenhafen, vel Copinhasen, regni Daniae Metropolis. Hic [orig: Hîc] Regum sedes, Academia, a Christiano A. C. 1474. fundata, et insigne commercium. Cluverius, introd. Geograph. A Suecis ante aliquot annos obsessa, magnanimitate Regis Friderici, fide civium, et fortitudine Hollandorum, hostium conatus elusis. Latinis Hafuia dicta. Vide ibi.

COPPONIUS iussu Augusti Quirini, Iudaeae praefecti, Comes provinciae curam gessit. Ioseph. de Bell. Iud. l. 2. c. 7. Iud. Ant. l. 18. c. 1. 3. Torniel. A. M. 4060. n. 1. Vide quoque Coponius.

COPRANITZA urbs Sclavoniae, cum arce munita, sub dominio Austriac. vix 2. leuc. a Savo fluv. et 5. a Canisia in Austrum.

COPRAS Monachus, divinum habuit donum sanitatem conferendi, depulsis morbis, ac daemones expellendi. Sozom. l. 8. c. 1.

COPRATAS fluvius Asiae, post Choaspem memoratus Straboni: *meta\ ga\r to\n *xoa/spen o( *kopra/tas2 e)sti\ kai\ o( *pasi/tigris2, o(\s2 kai\ e)n th=s2 *ou)ci/as2 r/ei= kai\ au)to\s2, Post Choaspen Copratas est et Pasitigris, qui et ipse ab Uxia regione oritur. Vide Salmas. ubi supra, p. 702.

COPREAE Turnebo Stercorarii, scurrae erant, olim Romanis in deliciis. Ita enim is apud Sueton. in Claudio, c. 8. legi vult: Et quoties post cibum obdormisceret, (quod ei fere accidebat) olearum ac palmularum ossibus incessebatur, interdum ferula [orig: ferulâ] flagrove [orig: flagrôve], velut per ludum excitabatur a Copreis, solebant et manibus stertentis socci induci. Vide illum Adversar. l. 22. c. 32. ubi tamen qui Coprei essent non explicavit; at Ios. Scaliger id expeditum dedit in Fest. l. 17. in voce Scurrae. Sunt tamen, quibus insolens et pene incredibile videatur, in Convivium Virorum Principum, foedissimos illos, impudicos et Stercorarios fuisse admissos. Itaque quidam, a iropeis excitabantur. quidam a crepis, alii aliter legunt. Vide Ioh. Rosin. Antiquit. Romanar. l. 5. c. 6. cum Th. Dempsteri Paralipoments, ut et infra ubi de Neanicologis, Scurris etc. Hos enim *kopri/ous2 a)/ndras2 et koprolo/gous2 Graecis dictos, Latinis Copreas, fuisseque hanc vocem in aulis Principum Romanor. Iam inde a temporibus Triumvirorum in usu, ex Dione, l. 50. docet Casaubonus; lectionemque Turnebi ac Scaligeri tum in loco praefato tum in Tiber. c. 62. pluribus confirmat, Ammadversion. ad h. l. Vide quoque infra Iactantes, Mendaces, Vilis.

COPRINIACUM in dioecesi Burdigalensi, ubi Synodus A. C. 1255. et 1260. An Compiniacum est, Gall. Cognac?

COPRONYMUS cognomen Constantini VI. de quo vide suo [orig: suô] loco [orig: locô], ut et supra, voce Caballinus.

COPTAE sive placentae, Graece tragh/mata, Hierophilo. Alias tra/ghma simplex quid et sic siccatum est, ut uvae passae, caricae, palmulae et similia: pe/mma vero, compositum et coctum. Vide infra in voce Tragema. Sed Coptaria, eadem cum pastillis et turundis Chirurgorum, quae forma [orig: formâ] longiore et rotunda [orig: rotundâ] plerumque fiebant, ut instar haberent dactyli vel balani. Unde kolou/ria quoque, item ko/lourai u(pomh/keis2 (pro kollu/rai ) Theomnesto Hippiatro, apud Salmas. ad Solin. p. 1333. *ko/ptein vero verbum proprie tinearum est; unde shto/kopa i(ma/tia, vestes tineis pertusae, a)/kopa, a tineis illaesae; Idem, p. 949. Erat autem Copta placentae genus, cui contusae (unde nomen) species aut legumina commiscebantur. Martialis, l. 2. Epigr. 85. v. 1.

Vimine clausa levi niveae custodia coptae.
Hoc tibi Saturni tempore munus erit etc.

Ita quidem Iunius et Critici quidam, sed Ramiresius coctae legie hocque [orig: hôcque] nomine decoctam nivem refrigeratam intelligit. Idem de Copta Rhodia, l. 14. Epigr. 68.

Peccantis famuli pugno [orig: pugnô] ne percute dentes:
Clara Rhodos coptam quam tibi misit, edat.

Ubi copiam, fuisse placentam ex siligine, amygdalis, nucleis, passulis etc. docent Eruditi. Rhodiam tamen adeo duram fuisse, iocatur Poeta, ut dentes, nisi firmos, pene elideret sicque colaphi vice servis mandenda posset porrigi: instar enim panis erat buccellati, Farnabius ad loc.

COPTOS vel COPTUSCana, teste Rhamnusio [orig: Rhamnusiô], oppidum Thebaidis, commune Aegyptiorum, et Arabum emporium, vergens ad mare Rubrum, ubi cantes sunt, ex quibus eruuntur smaragdi. Cum Ptolemaide, ab Aurelio Probo Imperatore barbaris ereptum, A. C. 279. Vopiscus in eius vita, c. 17. etc. Iuvenal. Sat. 15. v. 28.

--- -- Mclius votis Mareotica fumat
Coptos, et aerisoni lugentia flumina Nili.

Ubi sic vetus Schol. Coptos civitas Mareotica Aegypti, in qua Io versa in Isidem colitur, cuius sacris sistro [orig: sistrô] celebratis, Nilus exAesinat. Huius urbis vetustatem ex eo cognoscimus, quod Regina Isis istic nuntium acceperit de nece mariti sui Osiridis, praeque dolore abseiderie capillos, quo [orig: quô] exemplo [orig: exemplô] Isiaci erant calvi. Iuvenal. Sat. 6. v. 533.

Qui grege linigero [orig: linigerô] circumdatus et grege calvo [orig: calvô].

Hinc urbi *ko/ptos2 vel *koptw\ nomen esse datum putarunt [orig: putârunt] Graeci, quia ko/ptein significat, diai/resin kai\ tomh\n, ut ait Eustath. Sed aln ex eo hoc vocabulum urbi impositum existimant, quia, cum in ea degeret Isis, privata sit Osiride, nam Coptus lingua [orig: linguâ] Aegyptiaca [orig: Aegyptiacâ] privationem notar. De utroque sic Plut. l. de Isid. et Osir. *th\n de\ *)/isin ai)sqomen/hn kei/resqai me\n entau=qa tw=n ploka/mwn e(/na; kai\ pe/nqimon stolh\n a)nalabei=n, o(/pou th=| po/lei me/xri nun= ou)/noma *koptw/. *(/eteroi de\ tou)/noma shmai/nein oi)/ontai ste/rhsin, to\ ga\r a)posterei=n, ko/ptein le/gousi. Vossius autem plane iis assentit, quibus Coptos tori Aegypto creditur nomen dedisie, nempe ut *ai)/gupios2 dicatur, quasi ai)=a *gu/ptos2, sive *ko/ptos2, vel th=s2 *ko/ptou. Atque hanc opinionem admodunt firmas Ignatius Patriarcha Antiochenus, vir reconditae eruditionis epistolaea [orig: epistolâea], quam Arabice scripsit ad summum virum Ios. Scaligerum. Nic. Lloydius. Vide P. de Valle, Itiner. tom. 1. Est et Armeniae Zephyricae vicinum oppid. Cedrenus.

COPULA apud Capitolin. Maximino Iuniore, c. 1. Dextrocherium cum copula de hyacinthis quatuor etc. ea pars dextrocherii est. qua [orig: quâ] iungitur et copulatur; vel taenia potius utraque [orig: utrâque] dextrocherii parte pendens, qua [orig: quâ] dextrocherium alligabatur. Gloss. Copula, xei\r, a(lusi/dion, me/los, a)rqron, ubi legit Salmasius, xeiralusi/dion, h. e. manus catenula. *(alu/seis2 etiam et a(lusi/dia certe in mundo muliebri numerat Pollux. Aurea itaque et gemmis inclusa ista dextrocheria, fascia [orig: fasciâ] vel loro [orig: lorô] sericeo [orig: sericeô] ad manum ligabantur, quam copulam vocat Capitolinus, quamvis ex auro eandem fuisse nihil impediat. Salmas. ad loc. Quid vero Dexirocherium sit, vide infra, ubi quoque de Copula plura. Sed et Copula, in genere vinculum, i(ma/s2, C. Nepos, Datame c. 3. Ipse (Datames) agresti duplicique amiculo [orig: amiculô] circumdatus --- gerens in capite galeam venatoriam, dextra manu clavam, sinistra [orig: sinistrâ] copulam, vinctum ante se Thyum agebat, ut si feram bestiam captam duceret. Vide Casp. Barthium, Adversar. l. 8. c. 15.

COQUENDI ad Tibiam mos Tyrrhenis in usu, occurrit apud Pollucem, l. 4. c. 7. u(p' au)lw=| o)yopoiou=si, meminitque eius Stuckius, Antiq. Convivial. l. 3. c. 20. Et Tibicines ad focos indigitantur Aristophani, Acharn. Actu 3. Sc. 3. Nec aliam ob causam a. Plauto plerumque Coqui et Tibicinae coniunguntur: ut Aulular. Actu 3. Sc. 3. v. 3.

Ite sane nunc iam intro omnes et coqui et tibicineo;
Etiam huc introduce, si vis, vel gregem venalium.
Coquite, facite, festinite nunc iam quantum libet.

Ac proin Tibicines ad convivia olim in foro conductos, ubi obsonia emebantur, ex Theophrasti, Characteribus liquet. Una cum Coquis, Plantus, ibid. Act. 2. Sc. 4. v. 1.

Inde itaque Eubulus apud Athenaeum moris ait fuisse, ut, si quid peccasset [orig: peccâsset] Coquus, tibicen vapularet, l. 5. Vide Casp. Bartholinum, de Tibiis Veter. l. 2. c. 13.

COQUETA Insul. parva in ora Angliae et littore Notchumbriae, opposita Coqueto, Coket, fluv. qui auctus aliquot rivulis, ibi ex adverso in mare Germanicum se exonerat, iuxta Warwoth oppid.

COQUI ac Offarii magni apud Romanos, sequiori aevo [orig: aevô], habiti sunt. Plin. l. 9. c. 17. extr. At nunc Coci triumphorum pretiis parantur, et Cocorum pisces: nullusque prope iam mortalis aestimatur pluris, quam qui peritissime censum Domini mergit. Et Val. Max. l. 9. c. 1. ex. 2. Inde ab Oceani littoribus abstracti pisces; inde infusae culinis arces; censibusque edendis ac bibendis reperta voluptas est. Quod quando primum coeperit, exponit Livius, l. 39. c. 6. ubi de Cu. Manlii Vulsonis triumpho: Luxuriae peregrinae origo ab exercitu Asiatico in urbem invecta est: ii (milites Vulsonis) primum lectos aeatos. Tum coquus, vilissimum antiquis

mancipium et aestimatione et usu in pretio esse, et quod ministerium fuerat, ars haberi coepta. Ideam Coqui expressit apud Athenaeum, l. 3. Damoxenus Comicus, apud quem culinae instrumentum, condimentorum indiculus, porcus Troianus et Coqui gloriosa Magisteria recensentur: cuius artificii fuere [orig: fuêre], Aesopi nobilis patina, cenae Metellianae, Apiciana decreta et alia huiusmodi sexcenta, excogitata in perniciem censuum et patrimoniorum, Appuleius, Metam. l. 10. Hic erat dives admodum dominus; et illorum alter Pistor dulciarius, qui panes et mellita concinnabat edulia; alter Coquus, qui sapidissimis intrimentis succuum pulmenta condita vapore mollibat. Eleganter Martialis, l. 14. Epigr. 220.

Non satis ars est sola Coco, servire palato,
Namque Cocus domini debet habere gulam.

Neque vero unico [orig: unicô] tantum coutentierant. Iuvenalis, Sat. 9. v. 109. Archimagiri seu Principis Coquorum meminit.

In scena Coquorum nomina, Anthrax, Congrio, Machaerio: Vestis duplex et rudis, seu fulloniae expers, fuit. Iul. Caes. Scaliger, Poetices l. 1. c. 13. Ad tibiae sonum epulas apparabant. Idern, l. eod. c. 20. Tyrrheni non uno [orig: unô] genere (tibiae) contenti. Singulari quidem canebant in sacris eaque aenea [orig: aeneâ], tanto apud eos in honore, ut, quemadmodum scripsit Aristoteles, non solum ad eius sonum pugiles certarent; verumetiam, quum in nexos flagris animadverteretur, tibiae sonum adiungerent. Quin etiam, quod mirere magis, coqui ipsi ad eius sonum epulas appararent. Apud perditissimos Sybaritas etiam coronabantur, uti discimus ex Athenae, l. 12. ii inprimis, quos luxus erudierat ferculis et condiendis et apponendis. Vide Car. Paschal. Coronar. l. 7. c. 6. supra Cociones etc. Alias antiquitus idem Coquus ac Pistor. Sed et in rustica familia, culinae, quam in chorte constituit Virruvius, adscribit Pignorius mulieres, quae pulmentaria rusticis coquebant, item eos qui cibum familiae conficiebant: eiusdem loci dicit fuisse Focarias, quarum meminere [orig: meminêre] Pomponius, Ulpianus et Paulus Iureconsulti passim. Vide eum, Comm. de Servis. Ethi utrobique servi fuere [orig: fuêre]. Maior dignatio Coqui, qui Hebraice dicitur [gap: Hebrew] , quales fuere [orig: fuêre] Potiphar, et Arioch, et Nebusaradan, in Sacris: quem Iosephus et Graeci reddunt *ar)xima/geiron. Qualemque ex Euhemero Coo Cadmum quoque fuisse, tradit Athenaeus, l. 14. Regis sui ma/geiron. Sic in Historia Francica Iohannes Castellionaeus Magnus Coquus Frunciae reperitur dictus, de quo vide supra ubi de familia hae actum, et infra in voce Princeps Coquorum: uti de Coquis caelatis, supra voce Caelare. Vide quoque Cociones: et de Coqumaria, Medicinae famula [orig: famulâ], infra voce Medici.

COQUILLIUS Vitus, Nivernus, Patavii sub Mariano Socino Iuri operam dedit primum, inde Aurehani, alibique tanto [orig: tantô] successu, ut patriae fuae instar Oraculi fuerit. Scripsit de Libertatibus Ecclesiae Gallicanae, quod opus a Iesuitis Nivernensibus diuservatum et Praesuli Ansciensi traditum, latuit annos 60. donec repertum, A. C. 1656. cum aliis eius scriptis, in lucem prodiit, A. C. 1666. Obiit A. C. 1603. Thuanus, Auctor Vitae Coquillii, Loiselius, Opusc. Antonius Teissier, Eloges des Hommes Scavants, Part. 2. etc.

COR [1] princeps animalis pars, hisce describitur Plinio, l. 11. c. 37. Cor animalibus coeteris in medio pectore est, homini tantum infra levam papillam, turbinato [orig: turbinatô] mucrone in priora emivens. Piscibus solis ad os spectat. Hoc primum nascentibus formari in utero tradunt: deinde cerebrum, sicut tardissime oculos. Sed hos primum emori, cor novissime. Huic praecipuus calor, palpitat certe et quasi alterum movetur animal intra praemolli firmoque opertum membranae involucro, munitum costarum et pectoris muro [orig: murô], ut par erat --- sinuoso [orig: sinuosô] specu et in magnis animalibus triplici, in millo non gemino, ibi mens habitat --- solum hoc viseerum vitiis non maceratur, nec supplicia vitae trahit: laesumque mortem ilico affert --- Hirsuto [orig: Hirsutô] corde gigui quosdam homines proditur, neque alios fortioris esse industriae, sicut Aristomenem Messenium, qui CCC. occidit Lacedaemonios. etc. Quo [orig: Quô] hieroglyphico [orig: hieroglyphicô] id Aegyptii repraesentarint [orig: repraesentârint], vide infra voce Ibis. Quia vero pectus principis huius partis sedes; hine in conviviis Veter. non solum capiti et collo, sed et pectori applicabantur corotiae, ut odorum fragrantia [orig: fragrantiâ] illud recrearetur. In cuiusmodi coronis, illae fuere [orig: fuêre], quibus inditum nomen hypothymidis seu bypothymiadis, quae collo appensae ad pectus descendebant. Vide infra in hac voce. Earum meminit Anacreon in his,

*plekta\s2 d' u(poqumia/das2
*peri\ sth/qesi lwti/nas2
*)/eqento.
Plicatiles hypothymiadas
Circa pectus e loto
Posuerunt.

De Cordis usu in Extispicina Romanorum, ut aliquid addam, Plinius ubi supra, ita pergit; In corde summo pinguitudo est quaedam laetis extis. Non semper autem in parte extorum habitum est. L. Postumio [orig: Postumiô] Albino [orig: Albinô] Rege sacrorum, post centesimam vicesimam tertiam Olympiadem, cum Rex Pyrrhus ex stalia discessisset, Cor in extis aruspices inspicere coeperunt. Caesari Dictarori, quo [orig: quô] die primum veste purpurea [orig: purpureâ] processit, atque in sella aurea sedit, sacrificanti bis in extis defuit. Unde quaestio magna --- potueritne sine illo hostia vivere? Vide quoque infra ubi de Extispicibus. Sed et hoc [orig: hôc] saeculo [orig: saeculô] in Ducis Feriae aperto corpore cor non apparuisse, sed in pericardio aquas solum repettas, traditur, qua de re exstat lepidum Epigr. Casp. Barlaei, Poem. Part. 2. etc. Hinc Corculi, apud Romanos dicti, Plin. l. 7. c. 31. Vide infra.