CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CRINILE sertum est, apud Alb. Argentinensem in Chron. p. 114. Prandentibus autem illis cum Rege eiusque filiis, Rex cuilibet filiorum et Iohanni Duci unum crinile rosarum posuit super caput. In Consuetud. terrae Cracoviensis occurrit Crinile nuptarum Virginum, pro quo eis reformationem dotis non habentibus solvi ibidem dicuntur marcae 30. (marito [orig: maritô] mortuo [orig: mortuô] ) aut possessio, ubi 3. marcaum sit proventus: cum indotatae mulieri 30. marcae solvantur, apud Car. du Fresne, Glossar,

CRINIPPUS alter Dionysii maioris Dux, in novem triremibus Lacedaemoniis subsidio missis, ab Iphicrate et Timotheo interceptus. Diod. l. 15. s. 482. p. de quo vide quoque Polyaenum, l. 3. c. 9. in Iphicrate; com. 55.

CRINIS [1] Sacerdos Appollinis, qui cum sacra Dei neglexisset, atque ob hoc nihil penitus fructuum eo [orig: eô] anno [orig: annô] collegisset, omnibus rebus a muribus corrosis, tanto [orig: tantô] derrimerto [orig: derrimertô] commotus, sacra Deo peregit; quo [orig: quô] facto [orig: factô] Deus ilico mures omnes sagittis suis perdidit, atque ex ea [orig: eâ] re Smintheus Apollo dictus est. Cretenses enim mures Sminthas vocant.

CRINIS [2] Philosophus quidam Stoicus, cuius meminit. Diog. Laert. in Zenone, et Artian.in Epictet. l. 3. c. 2.

CRINIS [3] a)po\ tou= kri/nein, non h( qri/c simpliciter Latinis est aut pilus unus, sed coma plexa et in plures seira\s2, funiculos, Gall. tresses divisa, hinc diakekrime/nh ko/mh veterib. Grammaticis: Unde Crines in fluminibus, diverticula fluminum et rami, quibus ab uno alveo sese dividunt et pluribus brachiis in mare evolvuntur. Sic senis crinibus ornatas olim matronas, legimus apud Festum, quod significat, senis comarum ordinibus in funem vel sertam nexis; qui vetustissimus ornatus fuit: et proin novis nuptis unsitatus, ut infra videbimus, ubi de veter. Nuptiis. Abbreviator Festi Paulus, Crines a discretione dicti, quam Graece dia/krisin appellant. Sed dia/krisis2, proprie aliud quid erat, genus videl. ornatus [orig: ornatûs], quo [orig: quô] capillus, in duas partes aequaliter discriminatus, duas sertas faciebat, uti dicemus infra in voce Discrimen. Vide Salmas. ad Solin. p. 479. et 759. ac seqq. *plo/kamos2 etiam crinis Graecis dictus est, et ploxmos2, quamvis vox plo/kamos2 paulo latius fuerit extensa, ut alibi dicetur. Manipulum crinium, seu de capillo aliquid, Virgines iam desponsatas moxque maritandas, Minervae posuisse olim in Graecia, discimus ex Papinio Statio, l. 2. Thebaid. v. 253. ubi de Argivorum Virginibus.

--- - --- hic [orig: hîc] more parentum
Iasides, thalamis ubi casta adolesceret aetas,
Virgineas libare comas, primosque solebant
Excusare toros --- -

Ubi Scholia antiqua, Morem fuisse monent, ut iam vittas sumpturae et matrimonium subitur a virgines Argivorum accederent templum Palladis, ibique manipulum crimum deponerent, virginitatis ponendae indicium, quodque iam coronis opus non haberent. Quod idem de puellis Atticis, ad Iphinaes Heroidis tumulum, quae virgo obierat, refert Pausanias, l. 1. Non aliter atque Deliades puellae solitae fuerunt Hecaergae facere in Delo. Sed et pari ratione Virgines Vestales iam futurae tondebantur, capillusque earum loto arbori, capillatae hinc dictae, offerebatur, apud Romanos, Plin. l. 16. c. 44. Eundem morem indicat etiam Maro, ubi de Lavinia et Baccho, l. 7. Aen. v. 390.

--- - --- etenim molles tibi sumere thyrsos,
Te lustrare choros, sacrum tibi pascere erinem.

Et Hippolyto ante unptias crinem Virgines Troezenas succisum consecrasse [orig: consecrâsse], aucto est Pausanias, l. 2. Hinc est, quod cum hospite aufugitura Medea matri signum aut monumentum Virginitatis reliquit, longum capillum erulsum, Argon. l. 4.

--- -- --- -- xersi\ de\ makro\n
*p(hcame/nh plo/kamon qala/mw| mnhmh/i+a mhtri\
*ka/llipe parqeni/hs2.

E quo loco discimus, superstitionem in ea re fuisse. Nam addit clare mox, pro se relinquere capillum matri,

De more vero puerorum exolescentum dedicandi primam Diis locisque sacris comam aut barbam, ut et de Crine alias votivo, diximus supra, ubi de Caesarie, Capillis, ut et in Coma Earini. Etiam memoriae causa morituri Crinem clarissimis servandum commisere [orig: commisêre]. Idem Papinius Statius, l. 9. Theb. v. 900. ubi de Bryante, procul a patria morituro,

Hunc tamen, orba parens, crinem (dextraque secandum
Praebuit) hunc toto capiens pro pectore crinem.

Porro inculti manebant crines, in luctu, quibus profusis etiam Templorum limina verrere olim consuevere [orig: consuevêre] mulieres. Idem, Thebaid. l. 4. v. 203. de Argia,

--- - --- nec miserae placeant insignia formae
Te sine. sat dubium coetu solante timorem
Fallere, et incultos aris adverrere crines.

Quod etiam supplicantes fecisse legimus. Vide Lipsium, Electorum l. 2. c. 5. Imo et evulsos aut decisos Crines proiciebant in Iuctu, ut maxime miserabiles viderentur: in illis enim praecipua pars formae. Quam in rem, praeter alios, vide Eustathium, l. 10. ubi habes insignem locum, lugentium Parentum liberorum iacturam, picto [orig: pictô] lenocinio [orig: lenociniô] verborum, totum luctum repraesentantem. Vel ad tumulos carorum ponebant, de quo more multa Ioann.

Bernattius, ad l. 6. Theb. Namque non decoris solum magna pars, sed et nobilitatis olim indicia in crinibus gestata, ut vidimus supra in voce Cicada. Vide hanc in rem plura, apud Caspar. Barthium, Animadversion. ad Statium passim, inprimis ad loca cit. Lipsium, Elect. l. 2. c. 6. Heinsium, ad Silium Ital. l. 8. Claud. Dausqueium, Des. Heraldum, ad Arnob. l. 1. Brissonium, de Formuli l. 2. eundem Barthium ad Claudian. de Land. Serenae, et Adversarior. l. 43. Martin. Roam Libris Singular. I. Gebhardum ad Tibullum, Alios: nec non hic [orig: hîc] passim.

CRINIS [4] ingemma, ut Veneris crine, comam simpliciter significat, to\ tri/xwma. Ut in illo Ovidii, l. 3. Artis, v. 250.

Et apud Tacitum, German, c. 33. Insigne gentis crinem obliquare et nodo [orig: nodô] substringere. adeo que non de crine tantum muliebri, discriminato et plexo, quem Graeci plo/kamon vocant, vox sumitur. Sed et praeter Veneriscmnem multas alias gemmas, quae crinium effigiem repraesentent, legere est. De Achate Salmasii, ruforum crinium globum graphice repraesentante, diximus supra. Meminit Plinius, l. 37. c. 10. et 11. corsoitis, quae capillum humanum; poliae gemmae, quae canitiem, referat: ut alias omittam. Vide Salmas. ad Solin. p. 765. De fluminum Crinibus, aliquid supra. Occurrunt vero et Ignium Crines. Unde Crinita incendia apud Marium Victorem, l. 2.

Scintillamque licet, sicco [orig: siccô] quae fomite nata
Exilit in flammam, et crinita incendia late
Extendens, tota iam silva ardebat adepta.

--- --- --- --- vastaeque sudes fractique molares,
Spiculaque et multa [orig: multâ] crinitum missile flamma.

Ubi ea exponitur stuppae contecta tela, Lutatio, nec male. Non enim in meditatum aliquod bellum feminae ipsae procedebant, ut ustas sudes iaculaque huiusmodi, quod voluit Lipsius, praeparare potuerint, sed in tumultu obvia quaeque rapiebant. Barthius ad l. etc. Imo et veros Crines in bello usui fuisse, discimus ex Caesare, Bello civ. l. 3. c. 9. de iis, qui obsessi erant Salonis: Praefectis omnibus mulierum crinibus tormenta effecerunt, vide quoque Aristidem in Rhodiaca, Dionem in Severo, ubi in obsessa Byzantio rudentes, et Capitolin. in Maximino Iun. u. 7. ubi in obsidione Aquileiae, nervos sagittarum, de crinibus mulierum factos esse, memorat etc.

CRINISUS melius CRIMISUS, Siciliae fluv. in parte occidentali Insul. Segestae urbi vicinus, in valle Mazarae, nunc Belici destro, Cluver. de quo Servius in locum mox citandum Virgilii fabulam huiusmodi refert: Cum Laomedon Neptuno et Apollim mercedem, pro aedificatione murorum Ilit, denegaret, Neptunus iratus, Troiae cetum immisit, ut eam vastaret. Qua de re consultus Apollo, hoc unum tantae calamitatis remedium fore ostendit, si virgines Troianae belluae obicerentur. Hippotes itaque nobilis Troianus, metuens ne et Hegesta filia sua in eandem calamitatem incideret, navi eam impositam ventis fluctibusque commisit, tolerabilius nimirum ratus, si illa se absente mergeretur, quam coram a teterrima bellua crudelissime dilaniaretur. Verum ita Dtis visum est, ut illa salva in Siciliam deferretur, ubi amore eius aptus Crinisus, in canis, seu, ut alii malunt, in ursi effigiem conversus eam compressit, susceptique ex eo conccubitu Acestem Siciliae Regem. Virg. l. 5. Aen. v. 38. de Aceste,

Ceterum sciendum, varie a variis hoc flumen vocari. Apud Virg. nunc Crimisus, nunc Crimnisus dicitur, aliquando autem Crinisus. Servius, in l. 1. Aen. v. 554. Hesiona ad Siciliam delata a Crimiso fluvio, quem Crinisum Virgilius poetica [orig: poeticâ] licentia [orig: licentiâ] vocat, compressa. edidit Egestum. Apud Vibium Crunisos; apud Probum in vita Timoleontis, c. 2. Crinissus, quod apud Plut. in eodem Timol. *krimhso\s2, et apud Diod. Sic. *krhmisso\s2, apud Lucophronem denique *krimisso\s2 dicitur. Nic. Lloydius. Oritur 25. circiter milliar. a Panormo in Merid. aliquotque fluviis auctus, in mare Africum se exonerat, in ora littorali Insulae inter Mazaram et Saccam. Vulg. Freddo. Ferrar. Baudrand. Videtor Cluver. de Sicil. Ant. l. 2. c. 2.

CRINITI semper erant olim Francorum Reges, et Regia [orig: Regiâ] stirpe oriundi, reliqui vero tonsi, Agathias, l. 1. p. 9. Sollenne est Francorum Regibus, numquam tonderi, sed a pueris intonsi manent. Caesaries tota decenter eis in humeros propendet, anterior coma e fronte discriminata in utrumque latus deflexa. Neque vero, quemadmodum Tureis et Barbaris, impexa iis et squalida sordidaque est com, vel complicatione indecenter cirrata sed smigmata varia adhibent, diligenterque curant: idque velut insigne quoddam, eximiaque honoris praerogativa Regio generi apud eos tribuitur. Subditi enim orbiculatim tondentur, neque iis prolixiorem comam alere facile permittitur. Meminit quoque huius moris Gregor. Turon. l. 2. c. 9. Ado Viennensis, p. 149. Otto Frising. l. 4. c. 32. etc. Sed et Saxones Criniti erant. Witikind. de gestis Saxonum, l. 1. p. 5. Illis (Saxonibus) haec loquentibus, mirati sunt Franci praestantes corpore et animo [orig: animô] viros, mirati sunt et novum habitum, arma quoque et diffusam scapulis caesariem. Quae eadem in Abbate Ursperg. leguntur. Vide quoque in vocibus Capillati et Clodio. Sed et Criniti praecipui ex nobilitate: civismodi in Regibus gentis huius priscis crinium flagella intueri licet in Portali Ecclesiae S. Germani Prat. Lutetiae, vide Annulum Childerici apud Chiffletium. Ceteri e plebe tonsi erant, ut auctor est Agathias, l. 1. Vide Savaronem et Sirmondum, ad Sidon. l. 1. Ep. 2. Bignonium ad L. Sal. tit. 26. Hottomann. et Matharellum in Franc. Gallia. c. 7. Nempe viguit is mos sub Merovingis Regibus, seu prima Regum Francorum stirpe: Sub altera vero Reges, non

promissos ac in flagella digestos, sed decurtatos crines, atque adeo coeteri e plebe, gessere [orig: gessêre]: quod potissimum colligi datur ex Caroli M. et Ludovici Pii sigillis et Lotharii Carolique Calvi imaginibus, quas delineari curavit Balnzius, Not. ad Capitular. Regg. Franc. Sed et de Theodorico Gothorum Rege Sidonius ait, l. 1. Ep. 2. aurium legnlas (sicut mos gentis est) crinium superiacentium flagellis operiri, etc. Car. du Fresne, Glossar. Vide quoque infra, ubi de Tondendi ritu.

CRINITUS Petrus, Florentinus, de honesta disciplina, et Latinorum Poetarum vitis scripsit: Promisso [orig: Promissô] etiam de Grammaticis opere. Memorabilis eius mors. P. Iov. eolg. Ugolin. Verinus, praeceptor eius, l. 1. Ill. Fl. Lil. Girald. de Poet. Gesner. tom. 2. Bibl. tit. 7. p. 6. Voss. de Hist. Lat. l. 3. c. 12.

CRINONIA pilei genus, quo [orig: quô], sicut et tetraphyllo [orig: tetraphyllô], Imperatores Constantinopolitani in sollennitatibus usi sunt; a specie lilii nomen adeptum est, ut existimat Gretserus ad Codinum de Offic. Constantinopol. Comm. l. 3. c. 1. §. 8.

CRIOBOLIUM et TAUROBOLIUM passim in vecustis monumentis iuncta occurrunt: quorum istud Matri Deum [orig: Deûm] fiebat, illud Atti, quem eundem cum Sole esse credebant. Ritus utriusque sacri et finis erudite exponitur Salmasio, Not. ad dLamprid. in Heliogabalo, c. 7. Vide quoque infra in voce Taurobolium. Utriusque meminit inprimis Inscr. ista, apud eundem.

CRIOLII unum ex tribus Hispanorum generibus, quae Americam incolunt. Praeterenim Hispanos et Mestecios, Criolii ibi dicti habitant, qui ex Hispanis quidem Parentibus, sed in ipsa America, nati sunt. Hi numero [orig: numerô] quidem et multidine praevalent, sed numquam pervenir possunt ad aliquam maioris mementi dignitatem. Unde implacabile odium, inter Hispanos Europaeos et Hispanos hos Americanos, quod eousque processit, ut Criolii quamcumque gentem Europaeam admitterent, dummodo ab oppressione Hispanorum Europaeorum possent liberari. Neque aliunde acrior Hispaniae Regi amittendae Americae metus est, quam ne Crioliis aliquando caput rectorque contingat, Hispanicum iugum omni vi, si Ducem haberent, excussuris. Georg. Hornius, Orb. Polit.

CRIOLIUM vulgo CRIEL, castrum Galliae, in Charttario Fiscannensi celebratum, prope quod Eura, Caletorum fluvius, in Oceanum devolvitur, 2. a castro milliaribus, Hadr. Vales. in voce Caleti.

CRIOS Latine aries dicitur, quo [orig: quô] nomine dictus est Aegineta quidam luctator decantatissimus, apud Graecos.

CRISIPHON primus Architectus Templi Ephesini, memoratur Plinio, l. 7. c. 37. Laudatus est et Crisiphon Gnosius aede Ephesi Dianae admirabili fabricata. Vitruvio non uno in loco Ctesiphon dicitur, vide Salmas. ad Solin. p. 812. et seqq.

CRISON Himeraeus stadio [orig: stadiô] vicit, Philisco [orig: Philiscô] Archonte an. 1. Olymp. 83. testibus Dionys. Halicarnassaeo [orig: Halicarnassaeô]. l. 11. Diodor. Siculo [orig: Siculô], l. 12. Pausania [orig: Pausaniâ], Eliacis prioribus, itemque Eusebio [orig: Eusebiô], apud quem *kri/sswn scribitur, quemadinodum etiam apud Platonem de Legg. l. 8. *Kai\ dh\ kai\ *Kri/sswna kai\ *)/astullon, kai\ a)/llous2 pampo/llous2, o( au)to/s2 pou lo/gos2 e)/xei. Clemens, l. 3. Strom. *fasi\ de\ kai\ a)qlhta\s2 ouk o)li/gous2 a)frodisi/wn a)pe/xesqai, di' a)/skhsin swmatikh\n e)gkrateu/o me/nous2, kaqa/per to\n *krotwnia/thn *)/astullon, kai\ *Kri/swna to\n *(imerai=on. Apud Aristophanem, in quadam fabula, corrupte *gri/swn scriptum fuerat, ude est Hexychii Glossis, *Gri/swn u(=s2. *)aristofa/nhs2 de\ o)/noma drome/wst nenikhko/tos2 e)n *)olumpi/a| sta/dion. Nic. Lloydius.

CRISPEJUM vetus Galliae, in Silvanectibus castrum, sede Comitum et Prioratu S. Arnulfi veteri insigne. Vulgo Crespi en Valois. Eius Comites modo Comites Vadenses, ab agro, modo Crispiacenses, a capite agri seu pagi, apud Historicos appellantur. Solidi Crispiacensis monetae memorantur in veteribus tabulis. Vide Hadr. Vales. Notit. Gall.

CRISPINA [1] Antistii Burri, de quo Capitolin. in Pertinace, c. 3. soror, uxor fuit Commodi Imperatoris, ut quidem Onuphrius scribit; sed idoneum rei testem quaerit Salmas. ad Lamprid. in Commod. c. 6.

CRISPINA [2] Brutri Praesentis filia, qui Collega fuit Pii secundum Consulis, nupsit Commodo, Iul. Capitolin. in M. Antonino Philosopho. c. 27.

CRISPINA [3] T. Vinii cum Galba [orig: Galbâ] Consulis filia, patrem in conspiratione Othoniana [orig: Othonianâ] occisum quaesito [orig: quaesitô] redemptoque [orig: redemptôque] capite, quod venale interfectores servaverant, composuit ac sepelivit. Tacit. l. 1. Hist. c. 47.

Benedictinorum, cum titulo Abbatiae, a B. Landelino exstructum. Vulgo Crespin. Hugo ex eius Abbatibus, interfuit A. C. 1059. consecrationi Philippi Galliae Regis. Hadr. Vales. Notit. Gall.

CRISPINUS [1] centurio in inferiore Germanico exercitu, quod se sanguine Capitonis cruentasset [orig: cruentâsset], a militibus, sub Vitellii imperii initium, occisus. Tacit. l. 1. Hist. c. 58.

CRISPINUS [2] Praefectus Praetorii Domitiani Principis, celebratur a Statio, l. 5. Sylv. 2. qui patre illum Vectio [orig: Vectiô] Bolano [orig: Bolanô], quem comitem habuit in Armenia Corbulo, prognatum scribit. At a Iuvenale, Sat. 1. v. 26. proscinditur, tamquam

Ecce iterum Crispinus, et est mihi saepe, vocandus
Ad partes, monstrum nulla [orig: nullâ] virtute redemptum
A vitius, etc.

Item Crispinus Consul, Collega Iuventii Celsi, an Urb. Cond. 865. Alius Collega Aeliani, an. Urb. Cond. 939. Tertius Consul cum Iuliano, an. Urb. Cond. 976. Item, auctor vitae S. Parthenii, Episcopi Lampsaceni, Latine versae a Simeone Metaphraste.

CRISPINUS [3] et Menophilus, Viri Consulares, a Senatu Romano Aquileiam missi sunt, urbi, quam Maximinus obsederat, tuendae, apud Capitolinum in Maximinis, c. 22. a quibus Maximinum victum esse, et obsidionem solvere coactum, idem refert in Maximo et Balbino, c. 12.

CRISPUS [1] F. Iulius Constantini M. fil. ex Minervina, a Patre Caesar appellatus A. C. 317. cum fratre Constantino Iuniore ex Fausta, filio: cuius libidini cum parere nollet, apud patrem incestus novercae intentati delatus est. Qui egregium Iuvenem, et ipsi Iuliano laudatum, veneno [orig: venenô] sustulit, A. C. 326. negante factum Euagrio [orig: Euagriô], et Eusebio [orig: Eusebiô] praetereunte. Idatius. Alii mortem eius concil. Nicenum praecessisse volunt. Orosius, l. 7. c. 28. necis huius causam in occultis ponit. Certum est, Faustam postmodum, Crispi innocentia [orig: innocentiâ] cognita [orig: cognitâ], a Marito neci datam. Ediderat hic Crispus egregia iam fortitudinis specimina, in bello contra Alemannos, Lactantio [orig: Lactantiô] Firmiano [orig: Firmianô] praeceptore usus. Hieron. catal.

CRISPUS [3] Passienus, quo [orig: quô] nihil se congnovisse subtilius in omnibus rebus, maxime in distinguendis, curandisque vitiis, Seneca scribit, Praef. in l. 4. Nat. Qu.

CRISPUS [4] Sallustius, Historicus Latinus, Thucydidi ex Graecis opponitur a Quintiliano, l. 10. c. 1. elegantia [orig: elegantiâ] dicendi, Attica [orig: Atticâ] brevitate, sententiarum crebritate. Taxatur autem a Pollione, ut nimis antiquarius, et ex Catonis Originibus verba mutuatus; a Trogo autem, quod orationibus nimis longis utatur, sicuti et Thucydides. Elogium eius habes apud Martialem, l. 14. Epigr. 191.

Hic erit, ut perhibent doctorum corda virorum,
Primus Romana [orig: Romanâ] Crispus in historia [orig: historiâ].

Ciceronis acerrimus inimicus fuit, ut ex utriusque invectivis orationibus (modo eorum sint) constat. M. autem Varro Crispum Sallustium, in adulterio deprehensum, ab Annio Milone loris bene caesum dicit; et cum dedisset pecuniam, dimissum. Gellius, l. 17. c. 18. Horatius, l. 1. Sermon. Sat. 2. v. 47. de eo,

Tutior at multo merx est in classe secunda
Libertinarum dico; Sallustus in quas
Non minus insanit, quam qui moechatur.

Nullus argento color est avaris
Abdito terris, inimice lamnae,
Crispe Sallusti, nisi temperato [orig: temperatô]
Splendeat usu.

E contrario Asotiam eius Lenaeus Cn. Pompeii M. libertus perstrinxit, Lastaurum, lurconem, nebulonem, popinonem appellans. Sueton. de Illustr. Gram. c. 15. Et clamator ille quasi Tullius, Sallustio respondens, decoctorem eum depingit et patrimonium ei obiectat non comesum sed devoratum. Notavit et Acro, in Sat. 1. l. 1. Quod Cassii Nomentani coquum Damam centemps milibus aeris conductum habuerit. Blanditur tamen ei, ob amicitiam Caesaris, de qua recte Acro et Prophyrio. Et L. Seneca, l. 1. de Clem. c. 10. ponit Sallustium in Augusti cohorte prima interioris admissionis. Decessit ex hac vita, quadriennio [orig: quadrienniô] ante bellum Actiacum, compluribus Historiae Romanae libris perfectis et absolutis, sed quorum praeter Coniurationem Catilinae, et Bellum Fugurthinum, atque fragmenta quaedam, temporum iniuria [orig: iniuriâ] nihil ad nos pervenit. Vide Sallustius. Nic. Lloydius.

CRISPUS [5] Vibio, Orator, ore compositus ac iucundus, privatis tamen causis quam publicis melior. Quintilian. l. 10. c. 1. Vide et Vibius.

CRISSA [1] vel CRISA Phocidis oppid. maritimum, a Crisso Phoci filio conditum, ad sinum Corinthiacum, qui ex eo ibi Crissaeus nominatur, Claveos, ex tabul. recent.

CRISSA [2] oppid. Brutiorum in Calabria ulteriore Rocha d'Angitola, teste Barrio.

CRISTA [1] in veter. Inscr. in alia Crestum, in Monumentis urbis MSS. Crista Arnaudi, castrum Galliae, in agro Valentiniano, ad Drunam fluv. la Drome, primum fuit, ad Comites Dienses et Valentinos pertinens, iam oppidulum, 4. leucis Valentia [orig: Valentiâ] distans: cuius reditus, ut et ipsius Valentiae, locorumque Chabueil, Grane

et Montelimar, Galliae Regis concessu, ad Principem Monaci spectant. Turris ibi conspicua, cuius in historia mentio frequens, ubi de litigiis Comitum praefatorum cum Delphinis Viennensibus, ibidem eorum sepulchra visuntur, in Franciscanorum Monasterio. Memorabilis inprimis Inscriptio haec, quae in Aede Cathedtali hodieque exstat. Anno [orig: Annô] ab Incarnatione Domini M. C. LXXXVIII. mense Martio [orig: Martiô], indictione septima [orig: septimâ]. Ego Ademarus de Pictavis Comes Valentinensis, dono, laudo atque concedo plenam libertatem cunctis hominibus meis de Crista, qui nunc sunt et futuri sunt, ut nullo deinceps tempore a me vel ab alio successorum meorum violentas sive iniustas exactiones pensare cogantur, fideiussores sive obsides praeter suam voluntatem non fiant, salvis legibus et iustitiis meis bannis et expeditionibus et ospicio centum militum: et quod omni tempore vitae meae concessam libertatem conservem, iurisiurandi religione confirmo. Hoc autem factum est in Ecclesia sancta Mariae de 'Crista, praesente Domino [orig: Dominô] Rotherto [orig: Rothertô] Diensi Episcopo [orig: Episcopô], Domino [orig: Dominô] Eustachio [orig: Eustachiô] Valentinensi praeposito [orig: praepositô] patruo [orig: patruô] meo [orig: meô] etc. apud Iac. Sponium, Itinerar. Graeciae Part. 1. p. 6. et parte 3. p. 15. et 16. ubi etiam alterm addit Inscriptionem, supra indigitatam, quae Testamentum de banno vini Petri Diensis Episc. et eius nepotum, et Guilielmi Cresti complectitur. Vide quoque in voce Cresta.

ornatus galeae est, qui illam admirabilem reddit, ut loquitur Etymologicum, *to\ perisseu+on th=s2 perikefalai/as2 a)na/sthma xa/rin ko/smou kai\ kataplh/cews2. Super cono, qui suprema et eminentissima galeae pars Graecis lo/fos2 seu e)pana/sthma th=s2 perikefalai/as2, item ph/lnc, omnia galeae aditamenta, pinnas, aves totas, horribilium ferarum effigies, spolia, Gorgones, iuxta caudas equorum, adeo que cristas varii generis, sustinebat. Crista itaque addebatur cono, et supra eum collocabatur, sive exibat ex ipso, ut apud Silium Italic. l. 16. v. 555.

--- -- --- - --- -- crista nitenti
Exurgens cono, spolia exuviaeque Libyssae.

Atque proin non quidem necessaria erat ambiendo muniendove capiti, sed altius assurgebat, ac prae se ferebat nescio quod insigne generositatis et fortitudinis. Graece etiam lo/fos2 nonnumquam, uti conus; sed proprie falo\s2, quod super cono splenderet et exiret in superiora: et magis signanter falo\s2 ko/ruqos2, Invenisse Cristas in galeis, sicut signa in clypeis, et ansas clypeorum, Cares, Herodotus tradit, Musa [orig: Musâ] I. iisdem Poetae eximium quemque bellatorem donant, ut Virgilius Achillem, l. 1. Aen. Romulum, l. 6. Aeneam, l. 8. Turnum, l. 9. iuventurtem Rutulam, ibid. Pandatum et Bitium, Mezentium item, l. 10. de quo postremo inquit, v. 869.

Aere caput fulgens, cristaque [orig: cristâque] hirsutus equina [orig: equinâ].

Easdem hostibus detractas inter insignia spolia statuebant. Virgilius iterum de Regia Latini, l. 7. Aen. v. 185.

Multaque praeterea sacris in postibus arma,
Capitiv pendent currus, curvaeque secures,
Et cristae capitum --- --

Sic Euryalus Messapi galeam cristatam aufert, apud eundem, l. 9. Ascanius Niso pollicetur cristas Turni, ibid. Vide quoque de cristis Mezentii, l. 11. Aen. E quibus locis colligit Paschalius, universum illum galeae ornatum quandoque fuisse dictum a)mfi/falon kune/hn, h. e. utrinque cristatuam, seu duplici crista [orig: cristâ] conspicuam galeam. Interdum vero hic ipse ornatus constituit trifali/a seu trilofi/a, triplici vertice cristata [orig: cristatâ] galea [orig: galeâ], ut videre est apud Plutarchum, in Arato. Sic Aristophan. treis2 lo/fous2 nominat hoc [orig: hôc] versu Acharn.

Et Aiacis galema triko/ruqon propterea vocat Euripides, Oreste, Actu 5. Tergeminae quoque cristae in Palladis picturis observantur, uti docert Casp. Barthius ad Statium, l. 2. Thebaid. v. 242. Imo et Quadruplicata crista, tetrafa/lhros2, occurrit apud Homerum, Iliad. l. et Apollonium Rhodium, l. 3. Aristophanes tetra/ptilon, quadripennem, vocat, ubi de Geryone,

Vide Car. Paschalium, Coronar. l. 10. c. 19. Sed tres cristarum ordines, in Heroum galeis frequentissimae: Fuitque rata et statuta quasi Romanis moribus haec triplicitas, rectarum inprimis cristarum, quae hominem terribiliorem et altero [orig: alterô] fere tanto [orig: tantô] facerent altiorem. Unde ter scandens iuba, apud Statium, l. 4. Thebaid. v. 130. et triplex iuba, apud Virg. l. 7. Aen. v. 785. tribus nimirum gradibus circumvolutis cristis et demum in iubam erectis. Vide quae ad pte/rinon ste/fanon, coronam plumeam Polybii, commentatur Barthius ad Statium, d. l. Color niveus communiter. Silius Ital. l. 2. v. 398.

--- - --- galeamque coruscis
Subnixam cristis, vibrant cui vertice coni
Albentes niveae tremulo [orig: tremulô] nutamine pennae.

Vide Lipsium, de Militia Rom. l. 3. c. 5. Sed et ruber, Heroibus inprimis priscis. Statiusl, l. 2. Thebaild. v. 530.

Purpureus enim color magni animi gestamen, ferme omnibus affectatur. Romanis tamen Polybius nigrum placuisse notat; qui color ad terrorem augendum aputs, firmus item, nec variabilis facie. Ad magnitudinem Cristarum spectat locus eiusdem Statit, Theb. l. 9. v. 262.

Spicula iam clypeosque leves arcusque remissos
Unda vehit, galeasque vetant descendere cristae.

Cum enim galeae veterum Heroum minime leves fuerint, quantas esse cristas oportuit, quae illas mergi non paterentur etc. Vide plura hanc in rem apud laudatum Barthium, Animadvers. ad Papin. Statium passim, inprimis ad loca citata. De cristis vero Turcarum, Indiaeque Regulorum hodiernis, vide Ioann. Baptistam Tavernier in Descr. Scrralti, ut et infra in voce Manucodiata. Addam saltem, sicut cristas sumpsere [orig: sumpsêre] Duces olim, ut conspicui essent suis: sic cum ii latere volebant, usos fuisse galea [orig: galeâ] sine cono et crista [orig: cristâ], quae a)/lofos2 Graecis et a)/falos2, Homero kaiai=tuc, dichta est, Il. k. v. 258. de qua vide eundem Paschalium supra laudatum, l. 10. c. 20. Sed et observat Salmas. Cristas etiam dictas esse, non tantum pinnas galeis aptatas, sed etiam ex ipso ferro laminas eminentes, et rectas, quae mediam galeam dividebant, ex Vegetio et monumentis antiquis: quales hodieque passim, Exercitat. Plin. ad Solin. p. 547. De Cristis vero avium, unde ad galeas appellatio translata, vide insignem locum Plinii, l. 11. c. 37. Addam hoc unicum, quod Cristae gallorum gallinaceorum in delitiis Veteribus fuere [orig: fuêre]. De Heliogabalo Ael. Lamprid. c. 19. Comedit, inquit, saepius ad imitationem Apicii calcanea camelorum et cristas vivis gallinaceis demptas. Quem hodieque imitari eos, qui palatum habent eruditum, docet Salmas. ad loc. Vide quoque infra Gallina.

CRITENSI Asiae populi a Memnonibus et Davellis dierum 20. intervallo [orig: intervallô] discreti. Plin. l. 6. c. 30.

CRITHEA vulgo Critia, oppid. Chersonesi Thrac. in Mediterran. apud Madyton urbem, Ferrar.

CRITHEIS ut ex Ephoro refert Plut. in vita Homeri, filia Atellis, quam moriens in Maeonis fratris tutela reliquit. Hic autem cum puellam vitiasset [orig: vitiâsset], gravidamque fecisset, atque ob id facti vereretur infamiam, Phemio eam Smyrnaeo, Grammaticae praeceptori in matrimonium dedit. Illa vero non multo post Homerum peperit, qui Melesigenes prius dictus, et postea caecus factus Homeri nomen cepit. Aristoteles autem, l. 3. de poetica longe aliter haec narrat, ut et Pausanias, ubi de Melete.

CRITHO civis ex Oeantiis princeps, ciusu filiam Themisto in matrimonium petitam cum a patre non impetraret filio suo Philoni Phricodemus tyrannus, in conspectu ipsius filios trucidari iussit. Vide Polyaen. l. 8. c. 46.

CRITHOPHAGUS cognomen Macedonii Eremitae, memorati Theodoreto, Histor. relig. c. 13. sie Graeca [orig: Graecâ] voce dicti, quasi hordei comestor: quod quadraginta annorum spatio [orig: spatiô] nihil, praeter hordeum, comederit, nec casa [orig: casâ], nec tabernaculo [orig: tabernaculô] usus; sed in fossa manens, unde et Gubba idem Syriace appellatus est. Vide A. Rivetum, Summae Controv. Tract. 2. Quaest. 23. num. 22. Apud Polybium vero kriqofa/goi dicuntur milites, quibus hordei esus ignominiae poenaeque loco [orig: locô] iniunctus est, uti dicemus infra, ubi de Hordeo.

CRITHOTE urbs Hellesponti, 80. stad. a cardia distans. Est et promont. Acarnaniae. Stehano *krhqw/th dicitur.

CRITI-TU-BILU apud Anonymum Barensem in Chron. A. C. 1032. i. e. *krith\s2 tou= bh/lou, h. e. Iudex veli, nomen digniattis, apud Byzantinos, de qua vide Car. du Fresne ad Cinnamum, p. 485.

CRITIAS [1] unus e 30. Tyrannis Atheniensibus, a Lacedaemoniis impositis. Cicer. l. 2. de Orat. Scripsit elegiam ad Alcibiadem, a Platone in Dialogis suis introducitur, eiusque egregium fragmentum citat Sextus Philosophus.

CRITIAS [3] e)n tai=s2 politei/ais2 citatur a Iulio Polluce. l. 7. c. 13. Egit eo [orig: eô] opere, de variis rebus publ. ac inter alias de republ. Lacedaemoniorum, cuius libri bis meminit Athen. l. 11. Illustre huius scriptoris testimonium adducit Clemens pene initio [orig: initiô] Sexti Stromateon. Putat Vossius, l. 3. de Hist. Grae. p. 348. cundem esse, cuius Plut. meminit in Lycurgo et Solone. Alius fuit Critias, Callaeschri fil. Poeta, cuius versus recitat Plut. in Alcibiade, et Athenaeus, l. 1. 10. 13.

CRITICE in emendatione Auctorum et iudicio consistens ars, inter species Grammaricae artis nobilissima est: Unde omnium maaimarum artium scientiam complexa dicitur, a Quintiliano, l. 2. c. 1. et, l. 1. c. 4. Eius geminum munus, cuius paulo ante mentio, agnoscunt Varro apud Diomedem, l. 2. et Marius Victorinus. Nimirum emendationis est, quod falso inserta tollat, ac corrupta a librariis, corrigat: Fudicii, ratione quidem universi operis, quod scripta spuria discernat, a legitimis; ratione autem particularium locorum, quod iis, quae perperam dixissent, vel scripsissent Auctores, *q. vel obelum, sive ut Fabius, l. 1. c. 4. vocat, virgulam censoriam apponat, vel aliam culpae indicem notam. De cuiusmodi librorum notis egere [orig: egêre] olim Diogenes Cyzicenus et Suetonius Tranquillus, sed quae illic hac de re scripserant, periere [orig: periêre]. Utcunue tamen notas has discere est ex Laertio, in Platone, Epiphanio,

peri\ me/trwn et Isidoro, l. 1. Orig. c. 20. E iuniotibus, a Casaubono ad Leartium et Wowerio, *polumaqi/as2 c. 17. Vide quoque infra, voce Nota, it. Obelus, Paraplasmata; et supra Chirocmeta. Hinc Critici, Graecis *kritikoi\, Latinis quoque Iudices, Horat. l. 1. Sat. 10. v. 37. aliter Grammatici dicti, sed priorem Critici, quam Grammatici, appellationem esse, ex Dione Chrysostomo discimus Orat. 53. quae peri\ *(omh/rou: et docet Vossius Grammaticum non exercere iudicium nisi in Grammaticis, Crisin vero illam, quae de alirarum disciplinarum subiecto est, ad illas pertinere. Criticorum in Graecia antiquissimis temporibus primus habetur Pisistratus, qui Homeri libros prius confusos, in eum ordinem, quem hodieque servant, digessisse dicitur: quod tamen alii filio eius Hipparcho adscribunt. Postea Plato, Aristoteles ac Zeno artem excoluerunt, Aristoteles inprimis, qui proin Critices inventor eidem Chrysostomo dicitur, et Critici elogium primus adeptus est. Hic circa Alexandri M. tempora Iliadem: sicut Callisthenes et Anaxarchus Odysseam, emendavit; quae Homeri edito e)k tou= *na/rqhkos2 seu Nartheciana dicta est, quod eam Alexander sic emendatam in Darii narthecio deposuisset. Idem omnes Philosophos antiquos, ne ipso [orig: ipsô] quidem Platone excepto [orig: exceptô], omnes Poetas, Res publicas, leges sub censuram vocavit. Vide Heinsium in Prolegom. ad Aristarchum. Eo [orig: Eô] paulo iuniores fuere [orig: fuêre] Philetas Criticus et Demetrius Phalereus, quorum hic Alexandrinae praefuit Bibliothecae, illius auditor fuit Zenodotus post Demetrium Bibliothecae praefectus. Eadem [orig: Eâdem] aetate claruit Callimachus, cuius discipulus Eratosthenes o( pe/ntmqlos2 fuit, praeceptor Aristophanis Byzantii, qui Ptolemaei Epiphanis principatu magno in pretio habitus est. Aristophanem vero audiit Aristarchus, a quo Homeri versus; quos nothos putaret, confixi sunt. Eius discipuli fuere [orig: fuêre] Dionysius Thrax et Apollodorus, quem primum Critici nomen retulisse, ait Clemens, l. 1. Strom, sed addit, alios hoc tribuere Eratostheni. Imo et sunt, qui Aristoteli id vindicent, ut dictum. Apollodori aequalis fuit Crates Mallotes, qui novem Homericarum emendationum libros reliquit, teste Suida [orig: Suidâ], legatusque ab Attalo Romam missus, primus Grammatices studium urbi intulit. Post eum multi Citicorum Graecorum in urbe vixerunt, uterque Tyrannio inprimis. Graecorum exemplum itaque secuti Romani sunt in suae linguae Scriptoribus, L. Aelius Stylo, Santra, Varra, Nigidius Figulus, Verrius, Flaccus, Palaemon, Asconius, pluresque alii. Imo Valerius Probus; ut de eo Sueton. c. 24. de Illustr. Gramm. scripsit, multa exemplaria contracta emendare ac distinguere, et adnotare curavit, soli huic, nec ulli praeterea Grammatices parti deditus. Cicero correxit Lucretium, teste Eusebio [orig: Eusebiô] in Chron. Ennium Lampadio emendavit, ut ex A. Gellio scimus, l. 18. c. 5. Calliopus seu Calliopius Terentium recensuit, Iul. Celsus Caesarum emendare conatus est, Sallustius Rhetor Tacitum correxit, Gallus Avienus A. Gellio manum Medicam admovit, alil aliorum Scriptorum iudices fuere [orig: fuêre], quos e codd. MSS. cognoscere est. Utrique tum Graeci, tum Latini, nomen libris apposuere [orig: apposuêre]: unde memorat Galenus, in Ptolemaei Bibliotheca inventum esse librum tertium Hippocratis *)epidhmiw=n, cum inscriptione huiusmodi: tw=n e)k ploi/wn kata diorqwth\n *mnh/mona *sidi/thn. Postquam autem diu Crtica quasi sepulta iacuit, per non unam barbarae ignorantiae annorum centuriam, lacertos iterum movit praeterito [orig: praeteritô] saeculo circa Reformationis initia sub Erasmo Roterodamo; cui successere [orig: successêre] Scaligeri ambo, Lipsius, Casaubonus; sed in Salmasio ac Heinsio defecisse videtur, paucis quibusdam superstitibus, verba sunt Georgii Hornii praefat. in Histor. Philosophicam. Vide plura apud Vossium in Aristarcbo, l. 1. c. 6. De Critica vero Hebraeorum, infra voce Masora, it. Synagoga magna.

CRITO [1] Rugiotum Princeps, fil. Grimmi familiae conditoris. Lubecam exstruxit, Christianorum crudelis persecutor, Buthueque Principe Obotritorum occiso [orig: occisô], regnum usurpavit, ab illius fratre Henrico vicissim, postquam eius aliquoties victor tandemque in societatem ab illo receptus sibi insidias strui is cerneret, fraude uxoris Slavinae occisus, quam postea sibi Henricus iunxit. Ei successit an filius, an agnatus Razo, Princeps bellicosus, Razeburgi conditor: circa saeculum 12. Vide Phil. Iacobum spenerum, Syll. Genealogico-Historica in Fam. Vandalica. Item Gothicarum rerum Scriptor. Suidas.

CRITO [2] Acronis Agrigentini discipulus, Cosmeticae primus Auctor, apud Reges feminasque illustres Medicinam fecit. De eo, scriptisque eius vide Galen. l. 1.

CRITO [3] Atheniensis, Socratis familiaris, quem ex opibus iuvit, et cum quo usque ad extremum vitae philosophatus est. Eius fihi Critobulus, Hermogenes, Ctesippus et Epigenes, Socratis discipuli. Dialogos composuit 17. Vide Diog. Laert. l. 2. Alius Pieriota, d(Pieria autem est urbs Macedoniae) Historicus, scripsit res Persicas, Siculas et Macedonicas. Alius genere Naxius Historicus quoque. Suidas. Voss. de Hist. Graec. l. 3. p. 349.

CRITOBULUS [1] Medicus. Plinius, l. 7. c. 37. Magna et Critobulo fama est, extracta Philippi Regis oculo sagitta [orig: sagittâ], et citra deformitatem oris curata [orig: curatâ] orbitate luminis. Forte is ipse est, qui apud Curt. l. 9. c. 4. Alexandrum, vulnere ingenti in Oxydracarum urbe accepto [orig: acceptô], feliciter curavit.

CRITOBULUS [2] fil. Critonis, discipulus Socratis. Diog. Laert. in Critone.

CRITODMUS res veteres memoriae prodidit Astrologus insignis, Epigeni et Beroso coniungitur, apud Plinl. l. 7. c. 56. Vide Berosus, it. Epigenes.

CRITOGNATUS summo [orig: summô] in Arvernis natus loco [orig: locô], et magnae habitus auctoritatis, Alesiae summam imperii tenuit. Suasit, ut qui ad bellum inutiles essent, eorum corporibus oppidani vitam tolerarent. Caes l. 7. Comm. c. 77.

CRITOLAUS [1] Achaeorum Dux, qui Corinthum consiliis suis evertit. Cicer. l. 3. de Nat. Deor. c. 38. Sororem interfecit, quod sibi e victoria redeunti non gratularetur, quum tamen ceteri omnes ei applauderent. Postremo a Qu. Caecilio Metello victus, apud Thermopylas, veneno [orig: venenô] sibi mortem conscivit.