CAMENA Early Modern Latin Texts

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.

CRUMERUM Asaum, quod et Legio prima adiutrix, Pannoniae inferioris oppid. Comar Simlero. Sed Comaria urbs Hungariae superioris alias Brigaecio dicta est. Baudrand.

CRUNOS Thraciae portus, et urbs in Mysiae inferroris confinio, vide Dionysiopolis. Item oppid. Peloponnesi cum fluv. cognomine inter Pylon et Chalcim. Vide Melam, l. 2. c. 2. Sic dictum ab aquis salientibus, quae *krou=noi dicuntur.

CRUPEZIA Graece kroupe/zia, a verbo krou=ein et nomine pe/za, dicebantur ligneae soleae, quas sub pedibus habebant ad hunc solum usum factas, qui in Theatris pede pulpitum percutiebant, ad incentivum dandum, quo [orig: quô] clarior sonus esset et ab omnibus melius intelligeretur. Ligneis enim sandaliis percutiebant, qui choro endo/simon dabant. Imo cum multi essent, qui saltantibus Pantominis pede streperent, ut maior sonantiorque ederetur crepitus, ferreis quoque soleis postea leguntur usi. Vide supra in voce Crepitaculum, et infra Sabotae.

CRUPFIA villa vulgo Crouchten, ad Alisontiam fluv. Luciliburgensem. Vide Alisontia.

CRUPPEA hasta solida, instar venabuli, tota ferrea, qua [orig: quâ] usi olim Galaulae, populi Africae, quorum mentio apud Prudentium, l. 2. comra Symmach. et Scriptorem ignobilem, hoc [orig: hôc] versu,

Hinc Cruppellarii milites Tacito, Georg. Tribucius Commentar. in Poetas Christian. Ast locus Taciti, est is l. 3. Annal. c. 43. de continuo feri tegimine vocem capit, quod cataphractam appellare videtur, de Roxolanis Sarmatica gente agens, l. 1. Historiar. c. 79. Vide et supra Clibanarii.

CRUPTA in Glossis *be/ths2; quod Graeci interpretantur d)po/ krufon me/ros2 tou= i(erou=, h. e. adytum, seu interiorem Aedis sacrae cellam, sive concham aut aspidem templi, speluncae modo [orig: modô] cameratam. Ad similitudinem namque speluncae Dominici sepulchti istiusmodi olim Conchae fiebant. Nempe gentes illae, quae mortuos non cremabant, subterranea quaesivere [orig: quaesivêre] loca, illis recondendis, ne cadaveris odor putrescentis in supernis sentiretur. quae Cryptae dictae. Unde Cryptae Martyrum toties, in Patrum Scriptis. Hodieque Procerum monumenta, et, si qui alii gentilia sepulchra habent, Cryptae verae sunt, specus videl. defossi et subterranei fornices, in quibus aut terra [orig: terrâ] obruta sunt corpora, aut marmoreis et plumbeis, atque etiam ligneis arcis condita, supra exstante ad memoriam ex marmore aut lapide structa [orig: structâ] aliqua [orig: aliquâ] massa [orig: massâ] et inscripta [orig: inscriptâ], quod proprie monumentum vocatur. Nec alia fuere [orig: fuêre] Iudaeorum monumenta, sed Cryptae omnino, uti eas passim Auctores vocant, *sph/laia Graeci dixere [orig: dixêre]. Nota certe Abrahami spelunca duplex, h. e. a)mfi\dumos2, duplicem habens aperturam et ex duabus partibus ingressum: et Lazari mnhmei=on seu sph/laion, quod ita describit Nonnus, ut fuerit specus subrerraneus lapide structus et cameratus cum foramine desuper, ad demittenda cadavera, quod lapide vice operculi claudebatur. Cuiusmodi generis aut formae Graecorum quoque hypogaea fuisse, liquet. Atque in haec, corpora, sicut erant pollicta et involuta linteis, taeniatim scissis, per ostium supernum, immisisse Iudaei sicque illa, in nudo Cryptarum solo iacuisse, non in sarcophagis condita fuisse, videntur. Cavos in pariete monumenti excavatos, in quos veluti traderetur cadaver, vicem lectorum vel arcularum, quarum in Graecia usus, praebuisse, tradunt Magistri. Sic itaque et Dominus noster in Crypta sepultus est, ad cuius similitudinem apsides postmodum Templorum factas, supra diximus. Vide Salmas. ad Solin. p. 1208. et seqq. et infra in voce Cryptae, it. Vas.

CRURA varicandi ac disparandi modi duo, quorum alterum Daedalus in simulacris primus expressit, vide infra in voce Varus. Illa, uti pedes, tibias, ac femora, fasciis involvebant Antiqui, Hebraei, Graeci, Romani; interque eos aegroti primum et imbecilles, dein homines delicati et molles. Et quidem de cruralibus faciis Quintilianus, l. 11. c. ult. Palliolum, inquit, sicut fasciis, quibus crura vestiuntur, et socalia et aurium ligamenta, sola excusare potest valetudo. Unde Pompeio inter alia obiectum, quod candida [orig: candidâ] fascia [orig: fasciâ] crus haberet alligatum, apud Val. Maximum. Quod tamen ille, quasi tegendo ulceri id faceret, excusare solitus est, teste Amm. Marcellino [orig: Marcellinô], l. 17. Clodius vero etiam purpureas gessit, quod nequitiae solum tributum, Cicer. de Harusp. Resp. Unde, inter alia nequitiae instrumenta, Herculi apud Omphalem agenti, etiam crurales fasciae adscribuntur, in Hippolyto Trag. Actu 1. v. 321.

Crura distincto [orig: distinctô] religavit auro [orig: aurô],
Luteo [orig: Luteô] plantas cohibente socco [orig: soccô] etc.

Postea promiscue usurpari coeperunt, et quidem de puellis nota res ex Menandro, apud Pollucem et Horatio: quam ob causam feminas Poetis ei)le/podas2. dia\ th\n e)/ndetin tw=n mhrw=n dictas, inquit Pausanias. De viris, ex aliis passim. Quod factum inprimis, postquam in frequenti usu calcei coepere esse. Interim, Traiano [orig: Traianô] imperante, fascias huiusmodi mediocris adhuc fortunae homines ignorasse, Dio Chrysonstomus docet Serm. de Tyrannide. Tandem vero inter ordinarias vestes et hae numeratae sunt, uti patet ex Ulpinao, l. 25. ff. de aur. argent. mundo legat. *periskeli/das2 autem illas, sicut pedules fascias peripezi/das2, Graeci dixere [orig: dixêre]. Unde Periscelidis Ordo in Anglia, adeo celebris, de quo suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Vide Isaac. Casaubon. ad Sueton. Aug. c. 82. et infra voce Fascia: item Hosa, Pedale, Tibialia, uti de Crurum gracilitate, inter corporis vitia olim habita, infra ubi de Gracilitate: et de Gothorum gentilitio more nudis cruribus et suris, nudoque [orig: nudôque] poplite incedendi, aliquid voce Pero: de tibiis item Veterum, ex crurum ossibus, hinnuleorum atque capreolorum, infra, voce Tibia: de tribus vero hominis cruribus, in nummis quibusdam Siculis, ad designanda tria eius insulae

promontoria, infra itidem voce Trisciles: nec non de unguento Mendesio, quo [orig: quô] crura pedesque Veteres inungebant, voce Unguentum; et de feminis, quae, vellendis cruribus destinatae, parati/ltriai hinc Graecis dicebantur, infra voce Ustricala. At Crurifragiam, servorum olim ancillarumque poena. Sueton. ibid. c. 67. Thallo a manu --- crura effregit. Vide et in Tiberio, c. 44. Publicum idem maleficorum hominum supplicium fuit: ut delatorum, sub Commodo. Vide Eusebium, l. 5. agyrtarum, manticulariorum, aliorum, apud Agathiam, l. 4. In Christianos postmodum saepe exercitum, ut in Martyrologiis videre est. Casaubon. iterum ad Suetonii locum.

CRUSAEI populi Mygdoniae, apud Dionys. de quibus vide Salmas. ad Solin. p. 161.

CRUSERIUS Hermannus, Gampensis, Duci Cliviaco a Consiliis, Graece doctissimus, varios huius Linguae auctores, Plutarchum inprimis, in solatium filiae sibi praemature leto [orig: letô] ereptae, vertit, aliaque complura scripsit. In comitatu tandem Eleonorae Cliviacae, Alberto Friderico Prussiae Ducinuptae, obiit Regiomonte A. C. 1574. Valer. Andr. Biblioth. Belg. Melch. Adami, Vitis Medicor. Anton. Teissier in Elogits Part. 1.

CRUSIANUS Medicus Florentinus, discipulus Matthaei, seu Thadei illius, qui Bononiae tanta [orig: tantâ] cum fama [orig: famâ] docuit, ut quinquagenos aureos quottidie mercedis loco caperet. Carthusianus factus. Trithem. Volaterran. Trusianus Petreio, Bibl. Carthus. p. 491 et 294.

CRUSNA seu CROSINA apud Ughellum in Episcopis Vercellens. et in Charta Ottonis M. apud Meibomium, tunica est ex ferinis pelirbus, Car. du Fresne, Glossar.

CRUSTA apud Ciceronem, 6. Verr. Quae probarant [orig: probârant], iis crustae aut emblemata detrabuntur, de vasis argenteis caelatis dicitur. Nempe cum haec modo caelarent figuris toris exstantibus, modo dimidiatis: illa emblemata, signaque e)/ktupa et perifanh=; haec pro/stupa et crustae dicebantur, cum scil. velut adfixae imagines unum tantum latus ostenderent. Utraeque figurae exemptiles erant; et plerumque aliunde revulsae vasculis puris immittebantur: unde ab anaglyphis divisae. Qui proin vascula faciebant, Vascularii, qui emblemata iis illigabant, Caelatores, vel Toreutae dicti sunt: quibus accessit tertium genus Crustariorum Artificum, qui crustas ex argento caelatas argenteis scyphis inducebant. Horum meminit Plin. l. 33. c. 12. Habuit et Teucer Crustarius samam: subitoque ars haec ita exolevit, ut soia [orig: soiâ] iam vetustate censeatur etc. Operiebantur autem crustis illis caelatis scyphi, calices, alia vasa. Salmas. ad Solin. p. 1046. et 1048. De more parietes vermiculatis ad effigies animalium crustis depingendi vide infra voce Paries.

CRUSTAE vestes Graece kroustai\, dicebantur illae ex sericis, quarum trama quidem erat purpurea, subtemen autem alio [orig: aliô] colore infectum. Cuiusmodi vestium usum privatis passim permissum, solae scenicae et mimae usurpare vetabantur. Cod. Theodos. l. 11. de Scen. His quoque vestibus noverint abstinendum, quas Graeco [orig: Graecô] nomine Latini crustas vocant, in quibus alii admixtus colori puri rubor muricis inardescit. Nomen illis a densitate texturae, quod beve scil. essent percussae, Latin. hinc quoque Concutes: a quibus quid differrent Holoverae, vide suo [orig: suô] loco [orig: locô]; ut et aliquid, ubi de Percussis bene vestibus.

CRUSTULUM in tetrapharmaco, scu potius pentapharmaco Hadriani, memoratur apud Spartian. in Vero, c. 5. De Crustulorum divisione, Natali die olim facta [orig: factâ], vide infra voce Divisio.

CRUSTUMERIUM vel CRUSTUMERIA oppid. Sabinorum, Albanorum colonia. Plin. l. 3. c. 5. prope Tiberim, ubi Alliam recipit. Nunc vicus Marvigliano Vechio, 9. milliar. a Roma in Boream, Eretum versus, a quo vix 4. milliar. abest. Baudrand. Virg. l. 7. Aen. v. 631. Crustumeros vocat:

CRUSTUMINUM oppid. Thusciaeiuxta Veios, forsan ad ostia fuit Crustumii fluv. quod Conca, urbs aquis absorpta. Baudrand. a quo incolae Crustumtni dicti, et Crustumina tribus, et Crustuminum vinum laudatissimum. Item Crustumina pyra, quae Virg. l. 2. Georg. v. 88. Crustumia vocat.

Plin. l. 15. c. 15. Cunctis autem Crustumina gratissima. Et. l. 23. c. 7. Decocta mire salubria, et grate praecipue Crustumma. Et Columella, l. 5. c. 9. cum multa genera constituat, primo [orig: primô] loco [orig: locô] ponit Crustumina, adhuc ante regia. Nic. Lloydius.

CRUSTUMIUM seu CRUSTUNUS, et CRUSTUMENIUSConca, fluv. ex Appennino monte oriens, Ariminumque praeterlabens. Lucan. l. 2. v. 405.

In laevum cecidere [orig: cecidêre] latus, veloxque Metaurus
Crustumiumque rapax, et iunctus Isapis Isauro.

Baudrando oritur in Ducatu Urbini, prope Fanum S. Leonis, et auctus aliquot rivis, per Romandiolam, in mare Adriaticum fluit, 6. milliar. ab Arimino in Ortum, 4. a. vico Catolica.

CRUSZVICIA urbs Poloniae, sedes olim Regum; in cuius arce Popielus II. cum coniuge et filiis a muribus devoratus legitur, A. C. 823. Cromer. Hist. Pol. l. 2. Sedem dein Piastus, post interregnum satis diuturnum, Rex electus, Gnieznam transtulit, A. C. 861. Idem, l. 2.

CRUX [1] pro cruciatu et interitu in ligno, barbaris Gabalus, ex Hebr. Gabal, i. e. terminus, stipes erectus in agru; in carmine

horrendo apud Livium, l. 1. c. 26. Arbor infelix, Senecae Infelix lignum, Graecis *stmuro\s2 et *sko/loy, quorum tamen illud frequentius etc. vel Simplex fuit, idque primitus, cum in uno simplicique ligno facta est affixio aut infixio, quorum posterius hoc supplicii genus Graecis *skolopi/zein et *)anaskinduleu/ein dictum est: vel Compacta, quae manu facta est, idque duplici e ligno; *eu/lon proin di/dumon, a LXX. in libro Iosuae versa. haec plena et vera Crux fuit, in qua brachia etiam explicabantur, atque ideo Patibulum non semel dicta. Eius species triplex: Decussata, in qua duo ligna directa et aequalia inter se obliquantur, ad formam literae X. Andraeanam vocant, quod is vulgo in ea cruciatus dicitur: Commissa, cum liguo erecto brevius alterum superne et in ipso capite committitur, sic ut nihil exstet, quae forma est examussim literae T. Hanc Aegyptiis olim inter signa sacra fuisse docet Ruffinus: et Immissa, cum ligno erecto transversum alterum iniungitur atque immittitur, sed sic ut ipsum secet: in qua forma CHRISTUS IESUS mortuns creditur. Habet eminentiam aliquam et capitellum, aliter quam in Comissa: unde ob 4. eius angulos, Sedulius de cruce CHRISTI sic canit, l. 3.

Quatuor inde plagas quadrati colligit orbis.
Splendidus Auctoris de vertice fuiget Eous,
Occiduo [orig: Occiduô] sacrae labuntur sidere plantae.
Arcton dextra tenet, medium laeva erigit axem.

Fuere [orig: Fuêre] autem Cruces, ubique fere gentium receptae: Oriens quidem plerusque usurpavit, idque iam olim. De Syris vide Estherae c. 7. v. 9. de Iudaeis Iosuae c. 8. v. 29. ut et in Numeris, c. 25. v. 4. de Aegyptiis, apud Thucyd. l. 1. et Iustinum, l. 30. c. 2. de Persis, apud Herodotum, ubi de Polycrate agit: de Afris, quiomnium creberrime, neque solum in homines viles, sed etiam Duces id supplicii exercuerunt: apud Val. Max. l. 2. c. 7. ex. ext. 1. de Graecis apud Plutarch. in Alexandro et Herodotum in Calliope, ubi de Xantippo Atheniensi agit. Romani statim sub primis Regibus usurparunt [orig: usurpârunt], unde vetus veterrimumque supplicium Victori, et exemplum in Horatio, cui id sub Tullo parabatur, Liv. l. 1. c. 26. Libera [orig: Liberâ] quoque Republ. statim Cruces in usu, sed vix tamen nisi in homines viliores, et servos fere. Iuvenalis, Sat. 6. v. 219.

Unde nomine Servilis supplicii capienda Crux venit, apud Tacitum, l. 4. Hist. c. 11. et Livium, l. 3. Nec tamen ob levem aut quottidianam noxam, Horat. l. 1. Serm. 3. v. 80.

Si quis eum servum, patinam qui tollere iussus
Semesos pisces, tepidumque ligurrierit ius,
In cruce suffigat; Labeone insanior inter
Sanos dicatur. --- --

Verum ob graves et estremas, quales sunt: Delatura domini, vide Capitolin. in Pertinace, c. 9. Herodian. l. 5. ubi de Macrino Principe sermo est: Et in genere, omnis machina contra dominicam salutem, vide Paulum, l. 5. sent. tit. 12. Item Fuga diututna aut repetita, vide Cicer. de Deiotaro etc. In liberis hominibus apud Romanos rara Crux, sed vilioribus ac provincialibus. In quibus haec crimina cruciaria fuere [orig: fuêre]: Latrocinium, apud Senec. Ep. 7. et Petronium in Satyr. Sicariatus, Paulus, l. 5. sent. 23. Crimen Falsi, vide Firmicum, l. 6. Furtum randem, sed non Romae, apud Lamprid. in Alexandro, ut alia omitrantur. Seditionem tamen et innovationem praeterire non licet, cuius praetexru damnatus est innoxius noster AGNUS: Namque Romana [orig: Romanâ] lege Auctores seditionis aut tumultus, pro qualitatis dignitate aut in Crucem tolli, aut bestiis obici, auctor est Paulus, l. 5. tit. 22. In hos ergo tales ex ordine et more Crux usurpata, interdum regnum ei largius, et praesertim apud Reges. Alexander M. duo milia Tyriorum, qui hostes erant, crucifixit, Plutarch. in eo: Turbidos Iudaeos ad 800. in crucem egit Minutius Alexander in Iudaea, Ioseph. Ant. Iud. l. 13. c. 22. bis milia Quintilius Varro, apud cundem, l. 2. Excidii, c. 3. quingenos et plures in singulos dies Titus, l. 5. c. 28. Christianorum decem milia uno [orig: unô] tempore, uno [orig: unô] loco [orig: locô] sic interfecta esse, docet Martyrologium 22. Iun. Nec feminis parcitum: Namque Tiberius, ob adulteratam in templo Isidis Paulinam, tou/s2 te i(ere/as2 a)nestmu/rwse kai\ th\n *)/idhn o)le/qrou genome/nnhn ai)ti/an, et Sacerdotes crucifixit et Idem (ancillae nomen ) quae corruptelae causa fuerat, Ioseph. Iud. Ant. l. 18. c. 6. etc. Duplex utem in Cruce figendi modus, vulgaris et rarus. In illo flagellatio sollennis antecessit, et raro in crucem dati sunt nisi sic purpurati. Unde horrendi carminis apud Livium, l. 1. c. 26. diserta lex, Verbera intra aut extra pomoerium: et tum denique succinebat, Arbori infelici suspendito. Idque potius flagris, quam virgis, quae honestiores. Usque adeo autem aspera flagella erant, ut sub iis multos interiisse, scribat Ulpianus, l. 8. ff. de poenis. Quod magis fuit, cum ea insitis talis aut officulis exasperabant: quod flatorum genus *)astragalwta\s2 ma/stigas2 dici notat Eustathius. Quo [orig: Quô] REDEMTOR caesus est flagro [orig: flagrô], *)ima/sqlhn, i. e. loreum stagellum appellat Nonnus:

*(rigedanh= *xristoi=o de/mas2 foi/nicein i(ma/sqlh|,
Horrifica [orig: Horrificâ] Christi corpus rubescit habena [orig: habenâ].

Fiebat haec flagellatio, vel ante deductionem, idque domi aut in Praetorio, quod in SERVATORE factum: vel in ipsa deductione, per viam; quod moris fuit magis prisci. Si domi, ligabant interdum ad columnam. Plautus, Bacchid. Actu 4. sc. 7. v. 24. 25.

--- -- --- -- --- -- Abducite bunc
Intro, atque adstringite ad columnam fortiter.

suam aut certe eius partem ipsi ferre sunt coacti: Unde Iohannes, c. 19. v. 17. *basta/zan to\n stauro\n autou=, Baiulans suam crucem, nempe totam; Alii, qui ritu inprimis veteri sub furca caesi ducebantur, non nisi istam ferebant. Porro traliere, divexare et stimulis agere tales moris erat, ut paret ex Plauti Mostellaria. Simul ad Crucem ventum, spoliati vestibus in eam agebantur, quod idem in CHRISTO observatum; funibusque adstringebantur, vel, quod frequentius, cla vis affigebantur, qui in manibus pedibusque fuere [orig: fuêre]: Nonnus de SERVATORE,

*kai\ posi\ kai\ pala/mh|si sidh/rea ke/ntra komi/zwn,
Et pedibus manibusque ferens stimulos ferratos.

Horum ternos quidam, alii quaternos fuisse volunt. Imo per saevitiam multiplicati saepe clavi. Quo supplicii vero tam acerbi iusritia omnibus innotesceret, cansa illius seu crimen, Romanis Titulus, item Elogium, Matthaei Euang. c. 27. v. 37. *ai)ti/a dictum, in tabella scribi et damnatis anteferri, vel appendi aut apponi solebat. Dio, l. 54. de scrvo, quem dominus agi in crucem, idque per forum iussit, meta\ gramma/twn tw=n ai)ti/an th=s2 qanatw/sews2 dhlou/ntwn, Cum literis (seu Titulo) quae cansam mortis aperirent. Saepe tamen eo [orig: eô] neglecto [orig: neglectô] ac spreto [orig: spretô], contenti fuere [orig: fuêre] Superdictione, i. e. ut Praeconis praecuntis voce populo id nuntiaretur. Sic fi xis mors lenta, molesta, et vel a stillante paulatim sanguine, vel a fame, vel ab avium ferarumque laniatu. Certe in Cruce fixi bestiis, in publicis inprimis spectaculis, saepe obiecti, apud Eusebium, l. 5. c. 1. Martialem, l. 1. epigr. 7. v. 3. de Laureolo, Sueton. in Nerone, c. 49. etc. Interdum etiam lanceis transverberatos legimus, an ad accelerandum Fatum, ut in Marcelliano et Marco; Martyrol. 18. Iunii, an ad explorandum, ut in nostro DOMINO factum est; cui miles iam mortuo lancea latus aperuit, scil. periculum facturus an bona [orig: bonâ] fide obiisset. Crura affixis non fracta, nisi apud Iudaeos; ne fraus legi fieret, quae iusserat ad Solem occasum suspendiosos deponi. Apud reliquas vero gentes, non depositi sic mortui sunt, sed tabo illic diffluentes, a Sole pluviaque fuere [orig: fuêre] corrupti, sepulturae exsortes. Unde Theodorus Cyrenaeus Tyranno minitanti, respondit: Sua nihil interesse, humi, an sublimi putresceret, apud Ciceronem, l. 1. tuscul. Quaest. c. 43 et Val. Max. l. 6. c. 2. ex ult. Quare ne quis deponeret, miles et custodia assedit, Petronius in Satyr. Plutarch. in Cleomene etc. quo possis referre vocem Pilati ad Iudaeos, Matth. c. 27. v. 65. *)/exete koustwdi/an a)pa/gete, Habetis custodiam, abite. Hactenus vulgaris crucisigendi modus: Rarus vel aevo [orig: aevô] sepositus vel schemate aut sine inusitatus fuit. Aevo [orig: Aevô] seposita Furca est, de qua vide infra suo [orig: suô] loco [orig: locô]. Schemate a vulgari diversus fuit, cum alio [orig: aliô] atque alio [orig: aliô] habitu hominem affigebant, ut ingeniosa in poenas crudelitas est. Alii capite converso [orig: conversô] in terram suspendere [orig: suspendêre], Senec. Consol. ad Marciam, c. 20. quod in Petro factum Chrysostomus refert, Orat. in Petr. et Paulum. Obliquum iacensque Eunuchi corpus tribus stipitibus sive crucibus infixit Parysatis, apud Plut. in Artaxerxe. Inter duos palos dispessis manibus pedibusque alligatos, reperias in Martyrologio: Videas et inter arbores appensos, et iis reductis scissos, apud Propertium, l. 3. El. 21. v. 19.

Arboreasque cruces Sinis et non hospita Graiis
Saxa, et curvatas in sua Fata trabes.

Tertius sigendi modus rarior, sine a vulgato divertit, cum Cruces hominem capiebant moriturum non per ipsas, sed in ipsis: vel fumo [orig: fumô] flammaque [orig: flammâque], vel bestiarum moribus; Item cum non vivi, sed mortui in ea appensi, apud Orientales inprimis; nec cadavera solum, sed imagines quoque: ut in Celso factum, cuius corpus a canibus consumptum est, et novo [orig: novô] iniuriae genere imago in crucem sublata, auctore Pollione in XXX. Tyrannis, c. 29. Vide quoque supra in Crucem. Fuit autem Crux ex obvio quovis ligno constructa, e quercu Servatoris censetur. Siius quoque in ea crucifigit, l. 1. v. 165.

Locus ei incertus et pro arbitrio, tamen plerumque conspectus aliquis ac iuxta vias: In monte Calvariae SERVATORIS fuit: in excelsissimo Mycalensis montis vertice Polycratis, Val. Max. l. 6. c. ult. ex. ext. 5. quin ipsa saepe alta, praesertim in noxio aliquo insigni. Sed satis de his: Sustulit Crucis supplicium Constantinus M. sub Imperii sui extrema, postquam iam a primordiis eius Crux in honore esse coepit, a quo Maxentium aggressurus figuram eius in caelo vidit, cum verbis: *)en tou/tw| vi/ka, In hoc vince, Zonaras in Constant. Tum enim militaribus eam signis inseruit, et maxime labaro, quod inter ea primum: in ipsis etiam militum armis, et quidem galeis mox effulgere coepit. Imo in suum caput et ad Diadema Imperator transtulit: statuam quoque sibi erigi fecit Romae in urbe media, quae manu hoc teneret signum, cum inscriptione, quam apud Eusebium, qui volet, leget, de Vita Constantini, l. 1. c. 23. quod exemplum sequuri sunt Imperatores alii, (ut ex nummis illorum apparet, vide infra) etiam non Christiani, quemadmodum Occo in Galieno et Romulo Augustis notat: A quo ritu etiamnum crucifer ille globus, inter Imperii Insignia. hactenus Lipsius, l. de Crute. Rivetus vero signum, quod Constantino apparuit, non fuisse Crucem eius formae, prout fingitur vulgo, sed literam Graecorum P. literae X. insertam, quam oblique intersecabat hoc [orig: hôc] modo [orig: modô] P. quae primae nomnis CHRISTI initiales literae, nomen ipsius significabant, ostendit. Vulgare enim Crucis signum potius literam T. retulisse, supra visum, et docet Tertullian. contra Marcionem, l. 3. Nec Eusebius, qui visionem hanc de Vita Constant. l. 1. c. 23. refert, nec Zonaras retro laudatus, aliam memorant inscriptionem, quam e)n tou/tw| vi/ka, in hoc, vel per hunc, (cuius mitales literas Imperator vidit) vince: ut verba ad ipsum CHRISTUM commodissime referri possint. De Labaro idem docet, non tum primum in crucis formam fuisse conversum, sed

iam antea eam imitatum esse, ut Pamelius post Tertullianum in Notis ad Apologet. c. 15. num. 245. agnoscit. Sic itaque Constantinus Labaro nihil adiunxerit, nisi quod auto intextum CHRISTI nomen velo imposuit, ut testatur Prudentius contra Symmachum, l. 1. v. 488.

Vide Andr. Rivetum, Summae Controv. tract. 2. quaest. 19. et 20. Ioann. Forbesium, Instructionum Historico-Theolog. l. 7. c. 2. 5. et 8. inprimis vero Ioan. Casp. Suicerum, Thesaur. Eccles. in voce *stauro\s2, nec non infra in voce Monogramma, it. ubi se Suppedaneo et compositis ex Graeco *stauro\s2, Iac. Ouselium, coeterosque Commentatores Minucii Fel. ad illa verba, Cruces nec colimus, nec optamus, ut et qui Fertulliani Apologet. et Athenagorae Admonit. ad Gentes Notis suis illustrarunt [orig: illustrârunt], I. Matth. Wackerum, Syntagm. de Cruce.

CRUX [2] in Nummis Imperator, posterioris aevi passim, quos inter praecipuus est aureus ille Olybrii Augusti, in quo is exhibetur recto [orig: rectô] vultu, cum stemmate gemmato et crucigero, addita [orig: additâ] Inscr. DN. ANICIUS OLYBRIUS AUG. in aversae vero partis medio, Crux nuda conspicitur, cum lemmate, SALUX MUNDI, infra CONOB. Cum duplici vero transversario stipite Cruces primum conspicere est in auteo nummo Constantini et Irenes matris: qua [orig: quâ] sane forma [orig: formâ] deinceps effictas a Graecis, satis declarant cum figurae Graecanicae veteres, tum quae reliquias Crucis servant Phylacteria, ut creditur. Sed et triplici effictam figuram Crucis apud Graecos observare est, ex pictura Graecanica Gazophylacii Canonicorum S. Genovesae Paris. quae cum constet 4. tabellis, in harum una effinguntur S. Parasceve, S. Barbara, et S. Martina, singulae dextra [orig: dextrâ] crucem tenentes, sed diversa [orig: diversâ] forma [orig: formâ]. nam S. Parasceve Crucem, ut vulgo dicitur recruciatam, seu in cruciculas in singulis brachiis desinentem; S. Barbara crucem cum duplici stipite transversario; S. denique Martina crucem nudam, nisi quod sub extrema globulis exornatur: in altera vero tabella S. Thecla et S. Aecatharina cruces recruciatas perinde gestant: quas inter medius stat S. Stephanus Diaconi habitu etc. apud Car. du Fresne in Dissertat. de Inscr. aevi Numismatibus num. 23.

CRUX [3] apud Russos, sollenni osculo [orig: osculô] tacta, fidei pignus in illa gente maxime sollenne habetur. Quemadmodum de Pelagio scribit Sigebertus, ad A. C. 552. illum infimulatum mortis Vigilii Episcopi Romani tenentem sancta Euangelia et Crucem, publice satisfecisse, et addit Anastasius in eod. ipsum Euangelium et Crucem super caput extulisse et tenuisse, qui mos postea sensim exolevit, unde solorum quatuor sanctorum Euangeliorum mentio fit Nov. IIX. circa finem. Ritum autem illum, ab ipso Magno Duce Michaele Federovitio, in confirmationem Articulorum Stolbovvenmum, (quibus Suecis concessae urbes et castella Ivanogrodia, Iasia, Coporia, et Noteburgum; Magna Novogardia autem aliaeque urbes Russis redditae A. C. 1617.) peractum, sic describit Petrus Petreius, Chron. Rer. Moscovitic. Part. 2. p. 522. Post reverentiam a Legatis exhibitam, et orationem a Magni Ducis Cancellario habitam, Literae osculationis Crucis praelectae et in paropside aurea, imagini cuidam, supra quam Crux auro [orig: aurô] gemmisque splendens, impositae sunt. Tum Magnus Dux et ipse brevi oratione defunctus, qua pacem ratam se habiturum pollicitus est, idem vicissim a Rege stipulatus, caput inclinabat, duobusque praecipuis suis Ministris, Principibusque --- --coronam et sceptrum tradebat. Quo [orig: Quô] facto [orig: factô] monuit Cancellarius Legatos, attenderent diligenter, quo [orig: quô] pacto Magnus Dux Crucem osculaturus esset. Sic Magnus Dux de throno surgens, unumque gradum promovens, faciem Cruci admovit, illamque, uti videbatur, magna devotione osculatus est. Quod cum fecisset, ipsemet Magnus Dux Legatis, Vidistis, aiebat, Crucem nos osculatos esse, fidemque sic facere, nihil eorum fore irritum, de quo inter Nos et Dominum vestrum, Potentissimum Regem Gustavum Adolphum Sueciae, conventum est --- -Resumebat inde coronam et sceptrum etc.

S. CRUX castrum est, quod Graeci monachi inhabitant: in quo iuxta maius altare, ait Salign. arbor quaedam dicitur stetisse, de cuius ligno crux Christi facta fuerit. Est coenobium munitissimum, propter incursus infestantium Arabum.

CRUX [4] Pectoralis, quam in Communione Romana Episcopi ad pectus appensam deferunt, vide Encolpium.

CRUX [5] Sepulchralis, in proditorum apud veteres Athenienses hostiumque tumulis. Vide infra Proditor.

CRYON Asiae minoris fluvius, per Lydiam in Hermum defluens. Plin. l. 5. c. 29.

CRYPTA [1] Ferrata, coenobium percelebre, in Latio, sub Pontifice 15. milliar. a Roma, prope Tusculum. Antea Villa Luculli; iuxta aquam Crabram.

CRYPTA [2] Neapolitana, via manu facta sub monte Pausilypi, qua itur Cuma [orig: Cumâ] Neapolim, mille pass. in longitud. protenditur, 12. pedes lata, ac totidem alta, uti eam describit Leander. Grotta di Napoli vulgo dicitur.

CRYPTA [3] Sacra, apud Petronium, Ego sum ancilla Quartillae, cuius vos sacra inante crypta turbastis [orig: turbâstis]: eadem sunt cum iis, quae paulo post ibidem, Secreta, item nocturnae Religiones, Valerio operta sacra, Graecis, kru/fia dicuntur, qualia erant Eleusinia, Samothracia, Mithriaca, Cotyttia, et alia id genus, in quibus e)popteu\seis2 et ostensiones illae toties memoratae locum habebant. Qui enim ris initiabantur, ea accipere et invisere; qui vero initiabant, ut Pontifices et Sacerdotes, ea tradere et ostendere dicebantur. Vetus Inscr. AURELIUS. VICTOR. AUGENTIUS. V. C. P. P. FILIO. SUO. AEMILIANO. CORFONI. OLYMPIO. C. P.

ANNO. TRICESIMO. CONSECRATIONIS. SUAE. TRADIDIT. CORACICA. Et postea, OSTENDERUNT. CRIPHIOS, apud Salmas. Not. ad Spartian. c. 13. Vide et infra Sacra cryphia.

CRYPTAE [1] plurimae in Orbre celebres. E vivo alabastro excisae ac variis concamerationibus, velut ingentibus aulis, distinctae, in Aegypto Mumiarum seu medicatorum corporum receptacula sunt. Earum nobilissimam iuxta Memphim hodiernam seu Cairo, describit Petrus de Valle, Itiner ariil. 1. et ex eo Kircherius, Tom. 3. Synt. 13. c. 4. aliam eiusmodi Ichnographiam delineante, qui coram Cryptas tales lustravit, Tit. Liv. Burracino [orig: Burracinô] Regis Poloniae Architecto [orig: Architectô], apud eundem. Imo in istiusmodi Cryptis, velut integris civitatibus subterraneis, homines saepe confertim habitare, produnt Historici. In Melita insul. istiusmodi Cryptam ingressus Gaffarellus A. C. 1637. integram in illa hominum Rem publ. deprehendit, qui in utroque sexu praegrandi statura [orig: staturâ] et longaevi, pane, caseo [orig: caseô], lacte, caepis, allio [orig: alliô] herbisque vivere soliti, tauto [orig: tautô] Cryptarum suarum tenentur desiderio [orig: desideriô], ut, si quando eos vel vendendi res suas vel comparandi alia necessaria Melitam adeundi necessitas urget, ibidem tamquam exilio [orig: exiliô] damnati aegre retineri possint. Hanc sub terra habitationem Arabica [orig: Arabicâ] lingua [orig: linguâ] indigenis Insulae familiari vocant Ghaar Kebir, i. e. speluncam magnam, ut proin fides non deroganda omnis sit illis, quae de Troglodytis ad Mare Erythraeum infra terram habitantibus, admiratione dignissima, scribunt Plinius, Solinus et Aelianus. Melitae insul. vicina est Gauleos, vulgo Gozzo, in qua similem prorsus Cryptam hominibus refertam idem Gaffarellus reperit; docetque, in utraque Insul. lingua [orig: linguâ] Arabica [orig: Arabicâ] pura [orig: purâ], sine ulla Italicae alteriusve mixtura, incolas uti; unde Maronitae in montem Libanum reduces, dum Melitae opportuniatem exspectant, saepe eos adeunt, ut iis Arabice contionentur. Similiter in Hetruria, in agro Viterbiensi, pagus istiusmodi subterraneus est, cuniculis; sedilibus, loculis in vivo saxo excisis, multo Melitensi amplioribus, cuius indigenae omnes Agriculturae dediti; Nomen ei Meomano, sub dominio Principis Camilli Pamphylii. In Occidentali quoque Anglia 4. aut 5. milliar. a nobili monasterio S. Edmundi speluncas istiusmodi antiquissimas, quas homines incolant, reperiri, annotavit Guil. Neubrissensis in rerum Anglic. revolutionibus, l. 1. c. 27. quae vulgari lingua [orig: linguâ], Wulsputes, quasi Luporum latibula, vocitantur. nec alias regiones talibus Cryptis destitui, Geographi passim testantur. In Idalcanis regno Indiae plerosque tum Brachmanes in monte Pagodum, tum plebeios in subterraneis meatibus habitare, referunt testes oculati. In Africa ad montes Lunae; in intimis montium recessibus, homines contra Solaris aestus vim vitam degere, P. Petrus Pais natrat: quod idem de maris Caspii montibus refert Marcus P. Venetus. De subterraneis Romae urbis Cryptis, ubi tot Martyres cum Pontificibus olim persecutionis tempore delituerunt, vide librum cui Roma subterranea titulus: et plura de istiusmodi hominum sive vivorum receptaculis, sive mortuorum conditoriis sub terra, apud Gaffarellum, l. de Cryptis celebribus, ut et supra in voce Crupta.

CRYPTAE [2] trichilae, porticus et topia, coniunguntur Spartiano in Vita Hadr. c. 10. ubi in aestivis castris milites luxuria [orig: luxuriâ] diffluentes ea usurpasse [orig: usurpâsse], ab Hadriano vero diruta esse tradit. In quibus Cryptae hypogaea erant, quae per sum mum aestum milites frigoris captandi gratia [orig: gratiâ] subibant, Salmas. vide quoque infra voce Resugia. Apud Scriptores Eccles. Roman. Cryptae potissimum appellantur Oratoria et Sacella subterranea, cuiusmodi plurima etiamnum occurrunt in vetustioribus aedibus sacris, quae in quibusdam Galliae provinciis adhuc Crouptes dicuntur, Car. du Fresne, Glossar. ubi in in Crypris condita olim ac sepulta Martyrum aliorumque corpora, refert ex Hieronymo in Ezech. l. 12. c. 40. et Gregorio Turonens. Histor. l. 1. c. 139. Vide quoque supra.

CRYPTUS Arabiae Felicis portus, Ptol. Item portus Aeginae insul. Pausan l. 2.

--- --- --- hic pocula magno
Prima duci, murrasque graves, crystallaque portat
Candidiore manu --- --- -

maximo olim in pretio, ut et alia ex eo vasa. Solinus, c. 20. extr. Illic (in Scythia) et crystallus, quem licet pars maior Europae et particula Asiae subministrent, pretiosissimum tamen Scythia edit. Multus ad pocula destinatur, quamlibet nihil aliud, quam frigidum pati possit. Sexangulus invenitur. Qui eligunt, purissimum captant, ne quid rusum, neve nubilium vel spumis obsitum arceat perspicuitatem: tum ne duritia iusto [orig: iustô] propensior obnoxium fragilitati magis faciat --- Livia Augusti ad magnitudinem 150 librarum inter Capitolina donaria crystallum dicavit. Atque hi calices purissimi erant, quos a)kenth/tous2, uti diximus supra in voce Ancenteta. Caelabantur enim tantum vitiosi, qui videl. capillamentum habebant rimae simile, unde fiebant Calices diatreti, qui et, cum caelareutur, saepe frangebantur, praecipue si nimia crystalli duritia esset, quaeque caelo resisteret. Neque vero krusta/llina solum, sed et krustallofanh=, h. e. vitrea, sed instar crystalli candida, pocula caelabantur: quorum usus ad potandum, pulso [orig: pulsô] auro [orig: aurô] et argento [orig: argentô], magnopere apud Romanos fuit frequens. Crystalla itidem vocavit Martialis, l. 12. Epigr. 75. v 1.

Quum tibi Niliacus portet crystalla cataplus,
Sunt mihi de Circo pocula Flaminio.

Confiebant nempe ista in Alexandria et pretiosa magnopere erant; cum, quae Romae fierent, asse venderentur. Hinc Strabo vitri, quod in Aegypto conficiebatur, polutelei=s2 katakeua\s2 appellat et poluxro/ous2. At idem Vitriarios Romanos multa adinvenisse tradit ad facilitatem vitri conficiendi vilitatemque. Hodie Veneti vitrarii, ex cineribus herbae Kali seu Vitrariae crystallina nitidissima ac

pretiosissima efficiunt etc. Quam in rem vide Salmas. ad Solin. p. 203. et seqq. nec non 1092 et seqq. De vitro autem illo, quod in candido tralucens crystallum quam proxime imitabatur, cuique inter vitri genera ac colores maximum honorem atque pretium fuisse, vel inde patet, quod calices hi tam care venderentur, adi Plin. l. 36. c. 26. Idem erat crystallum, quo [orig: quô] tincto [orig: tinctô] adulterabantur gemmae Indis, vitrum nempe krustallofane\s2, seu in candido translucens, apud eund. l. 37. c. 5. de Smaragdis etc.

CRYSTALLINAE Sphaerae duae tonitru edentes asservantur in Musaeo Kircheriano Romae. Globi sunt trium digitorum in diametro ex rupea crystallo singulari arte in perfectam sphaeram elaborati: qui transfusum Solarem radium in punctum colligunt; ibidemque appositum formitem evestigio accendunt; obiecta vero omnia scevice catoptrica [orig: catoptricâ] provectione exhibent. Quos itidem effectus alias lentes praestare experimento [orig: experimentô] demonstratur. Serviunt et ad caustica horologia concinnanda, quibus hora [orig: horâ] monstrata [orig: monstratâ] accenditur ignis magno cum strepitu et campanella pulsu horam monstrat. Quam in rem vide plura apud Georg. de Sepibus in Collegii Romani Societatis Iesu Musaeo, p. 39. et 40. Ibidem Crystallifer as petras cerni, dicitur p. 42.

CRYSTALLO Soli opposito, admotam facem acdendi, legimus apud Aristophanem in Nub.

*s*t*r. *)/hdh para\ toi=si farmakopw/lais2 th\n diafanh=
*tau/thn e(w/ras2 th\n kalh\n, th\n diafanh=,
*)af' h(=s2 to\ pu=r a(/ptousi: *s*w. th\n u(/alon le/gw.
STR. Vidistine apud pharmacopolas pellucidum
Illum lapidem pulchrum pellucentem,
Quo [orig: Quô] ignem accendunt? SOCR. Crystallum dicis.

Ad quae verba Scholiastes, Crystallinum, inquit, instrumentum est votundum, densum, ad hoc factum: cui oleo [orig: oleô] inuncto et ad Solem calefacto ellychnium admovent atque ita ignem accendunt. Meminit etiam Theophrastus circa finem, l. de Igne. Et Plin. l. 37. c. 2. Medicos quosdam ait, quae sunt urenda corporum, non aliter utilius id fieri putare, quam crystallina [orig: crystallinâ] pila [orig: pilâ] adversis posita Solis radiis. Apud Baronium ad A. C. 751. §. 14. Zacharias papa a Bonifacio consultus, an liceret eo [orig: eô] igne in sacris uti, ita respondet, De Igne vero, qui ex crystallis sumitur, ut asseruisti, nullam habemus traditionem etc. Vide Bochart. Hieroz. Part. poster. l. 6. c. 16.

CRYSTALLUS Graece kru/stallos2, proprie est, go\pephgo\s2 u(/dwr u(po\ kru/ous2, Hesych. aqua concreta frigore, unde et vox Latinorum Crusta, et kru/stallos2 u(/datos2 Epiphanio, aqua glaciata, ad differentiam krusta/llou li/qou, crystalli lapidis; ad quem translata vox, ut quem omnes Veteres, Solino [orig: Solinô] excepto [orig: exceptô], frigore et longaeva [orig: longaevâ] nive densari scribunt. Plin. l. 37. c. 2. postquam de murrhinis disseruit, Contraria, inquit, causa Crystallum facit, gelu vehementiore concreto [orig: concretô]. Non aliubi certe reperitur, quam ubi maxime hibernae nives rigent: glaciemque esse certum est, unde et nomen Graeci dedere [orig: dedêre], Et paulo post, Non reperitur in aquosis, quamquam in regione praegelida, vel si ad vada usque glaeientur amnes. Caelesti humore, parvaque [orig: parvâque] nive id fieri necesse est: ideo caloris impatiens, nisi in frigido potu, abdicatur. Statius, l. 1. Syl. 2. v. 126.

Perspicuaeque nives, Massylaque robora et Indi
Dentis honos, um parent commissa magistro:

Qua de sententia vide Salmas. ad Solin. p. 205. et seqq. et p. 1092. Thom. Dempsterum ad Corippum, l. 3. Casp. Barthium, Commentar. poster. ad Claudian. Alios. Certe in rigentibus locis Crystallus, inter cautes, Alpium praecipue, nascitur. Idem Plin. d. l. Nos liquido affirmare possumus in cautibus Alpium nasci, atque adeo inviis, ut plerumque fune pendentes eam extrabant. Peritis signa et indicia nota sunt. In Scythia quoque Solinus. c. 20. Illic et crystallus, quem licet maior pars Europae subministret --- pretiosissimum tamen Scythia edit. Contra mentem Plinii, qui inter crystalli patrias Scythiam non numetat, Sed et idem Indicas Crystallos agnoscit, experientia [orig: experientiâ] repugnante. Forte vitrum accepit krustallofane\s2, pro crystallo, sed nec hoc in India repertum. Certe Auctor Peripli, qui mercium Indicarum omnia genera, quae in Arabicis Indicisque emporiis ac portubus vaenales reperiebantur, studiose recenset, nusquam meminit Crystalli; vitri quidem saepe mentionem faciens: sed quod ab Aegypto in Indiam exportabatur a Mercatoribus, ut mercimonia Indica reveherent inde. Quod vero Strabo Indiam Crystalla generare scribit, l. 15. per krusta/llous2 intelligit, crystallina [orig: crystallinâ] facie gemmas, et candicantes, inter quas adamantes primas tenent: quibus a)/nqrakas2 opponit, h. e. gemmas ardentes, inter quas principatum tenet, qui a)/nqrac proprie dictus est. Eiusmodi krusta/llous2 li/qous2 intelligit quoque Diodorus, l. 2. cum ait eos in Arabia caloris divini vi cogi ac congelari et a)sh/ptous2 diame/nein, bafh=nai de\ polumo/rfw; a)naqumi/asei pneu/matos2: quae omnia Crystallo, de quo nobis sermo, neutiquam conveniunt. Namque fragilem eum esse constat, idemque uniformis est, nec pluribus coloribus natura [orig: naturâ] im buitur, cum in candido tantum transluceat. Nempe Indicos inprimis et Arabicos adam antes indigitat, ovi et sexangulis lateribus nascuntur ut crystallus, et colore tralucido [orig: tralucidô] non differunt etc. Ceterum Crystallus caelabatur argenti modo [orig: modô], uti diximus supra ubi de Crystallinis Poculis: inprimis qui vitio [orig: vitiô] aliquo [orig: aliquô] laborabat. Plinius ubi supra, infestantur plurimis vitiis, scabro [orig: scabrô], ferragine, maculosa [orig: maculosâ] nube, occulta [orig: occultâ] aliquando vomica [orig: vomicâ], praeduro [orig: praedurô] fragilique centro [orig: centrô] et sale appellato [orig: appellatô]. Est et rufa aliquibus rubigo: aliis capillamentum rimae simile. Hoc artifice caelatura occultant. Quae vero sine vitio sunt, puras esse malunt.

Atque huiusmodi vasa maximo in pretio fuere [orig: fuêre]. Unde Nero amitsarum rerum nuntio [orig: nuntiô] accepto [orig: acceptô], duos calices crystallinos in suprema ita fregisse illisos legitur apud Eund. Haec fuit ratio saeculum suum punientis, ne quis alius ex his biberet. Sed et vas amphorale visum, Xenocrates auctor est, et aliqui ex India crystallum sextariorum quatuor. magnitudo amplissima Plinio visa, quam in Capitolio Livia Augusta dicaverat, librarum circiter quinquaginta, Solinus habet, centum quinquaginta. Vide plura hanc in rem apud praefatos Auctores, Salmasium inprimis, loc. cit. ubi et de opinione multis saeculis inveterata, cui Solinus ansam dedit, quasi Adamas in quodam Crystalli genere inveniretur, multa erudite addit. Nec omittendus Agricola, qui Crystallum e lapidescente perspicuo succo, quem sub terris aut inter gelidas rupium venas frigiditas vehemens glaciet duretque, generari contendit Fossil. l. 6. etc. Georg. Fabricio Crystallus nunc Magorum speculum, cuius loco [orig: locô] Innisuride usos Chaldaeos, apud Psellum legitur. Vide eum Commentar. in Poetas Christianos.

CTEATUS pater Amphimachi, unus ex 4. Ducibus Epeorum, qui cum 40. navibus ad expeditionem Troianam profecti tunt. Homer. in Catalogo.

CTEMEME urbs Thessaliae a Peleo Phoenici data, cuius cives Homerus Dolopes vocat.

CTENARIAE Graece *ktenari/as2, dictae sunt Graecis regiae, h. e. portae primariae Aedium sacrarum, quod cancellatae essent, et instar kteno\s2, pectinis, effictae. Anonymus in Festum Restitut. Imagin. p. 741. *kath=lqon litaneu/ontes2 me/xri tw=n basilikw=n pulw=n tw=n kaloume/nwn *ktenari/wn. Ubi Interpres, Descenderunt litaniam canentes ad usque palatii portas, quae Ctenariae dicuntur: perperam de Regiis Palatii verba haec accipiens, vide Car. du Fresne, Descript. Aedis Sophianae num. 80.

CTENOS aliis Eupatorium, Tauricae Chersonesi portus. Strabo. in ora sinus Carcinitis, prope Cherronesum, 40. mill, pass. a Criumetopo promontor. Baudrand.

CTESIAE duo fuerunt: Unus Cnidius, alter Ephesius. Utriusque meminit Plut. l. de Flum. Ac Cnidio quidem tribuit libros peri\ o)rw=n, quorum e secundo testimonium promit in Caico, ut et Stobaeus facit sermone peri\ no/sou. Estque hic nobilis ille Historicus, qui historia [orig: historiâ] Assyriorum, Persarum, etc. ex ipsis Persicis Archivis conscripta [orig: conscriptâ] Artaxerxis tempore vixit, de quo Vossius de Hist. Graec. l. 1. c. 5. Captus enim (sub Xenophonte militans) in praelio, quo [orig: quô] Cyrus iunior a fratre Artaxerxe Mnemone victus erat, hunc a vulnere quod acceperat, sanavit: hinc per 17. ann. Medicinam in Perside fecit, Diodoro, l. 2. et 14. Strab. l. 14. Phot. cod. 72. Trogo etiam Pompeio, laudatissimus Historicus, nec non et aliis, qui proin eum sequi maluerunt, quam Herodotum. Ille enim Herodoto [orig: Herodotô] iunior, xedo\n e)n a(/pasin a)ntikei/mena *(hrodo/tw| i(storw=n, fere in omnibus Herodoto repugnatia, narrat, Photius ibid. Vide et Ioh. Mars hamum, Canone Chron. Sec. XVII. ubi de Assyriorum Regibus, iuxta Ctesiam, iuxta Herodotum et de Medorum Regibus, agens, Ctesianae chronologiae non multum fidendum esse, iudicat. Ephesio autem, cuius aetas nescitur, idem Plutarchus adscribit libros de Perseo illo, qui Medusam interemit: kaqw\s2 i(storei= *kthsi/as2 *)efe/sios2 e)n a/ *pershi/+dos2. Meminit et eodem [orig: eôdem] libello [orig: libellô] librorum Ctesiae peri\ potamw=n, unde secundum citat, sed utrius sint, non addit. Vide Voss. de Hist. Graec. l. 3. p. 349. 350.

CTESIAS Atheniensis, Sycophanta celeberrimus, de quo Aristoph. Acharn. 3. sc. 4.

CTESIBIUS [1] Historicus, ex quo Hermippus Smyrnaeus quaedam de Demosthene citavit, ut coguoscimus ex Plut, in Demosthenis vita. Demosthene igitur iunior fuit, grandior vero Hermippo [orig: Hermippô], qui sub Ptol. Euergete vixit. Appollodorus in Chronicis narrat, eum annos vixisse 104. teste Phlegonte Tralliano [orig: Trallianô] peri\ makrobiw=n, c. 2. Sed Lucianus, in Longaevis, vixisse ait ann. 124. nisi locus corruptus, et ex Phlegonte emendandus, quod censet Meursius. Vide Voss. de Hist. Graec. l. 1. c. 15. At iunior hoc [orig: hôc] Ctesibius Alexandrinus, qui pneumaticam rationem, et hydraulica organa reperit. Vide Sueton. in Nerone, c. 41. Is enim vixit tempore. Ptol. Euergetae, secundi eius cognominis, qui aliter Physcon. Vide de hoc Ctesibio Vitruvium, l. 9. c. 9. Plin. l. 37. c. 37. Athen. l. 4. Possevin. l. 9. c. 8. et Vols. de Scientiis Mathematicis, c. 48. §. 9. et c. 28. §. 7. de Artib. popularib. c. 4. §. 31. Hydraulidis nempe tibiae vel fistulae, cuius canales aqua [orig: aquâ] inspirabantur, inventor exstitit. Idem Horologia ex aqua composuit, quae dividerent horas aeque noctium et dierum: cum Solaria horologia iam essent reperta, et dies in horas XII. divisus. Sed et meminit Athenaeus, l. 11. vasis cuiusdam, quod *(ruto\n dicebatur, ab eodem facti, et in Templo Veneris Arsinoes dedicati, quae Arsinoe Ptolemaei Philadelphi uxor fuit, post mortem Veneris Zephyritidis nomine culta: quemadmodum Ctesibiacam machinam ad hauriendam et altissime extollendam aquam accommodatam Vitruvius describit. Ei autem mentem hydraulici organi, vel potius Horologii ex aqua consiciendi suggessisse dicitur Plato, facto [orig: factô] Horologio [orig: Horologiô] nocturno [orig: nocturnô], velut Clepsidta [orig: Clepsidtâ] magna [orig: magnâ], uti videre est apud Athenaeum, l. 4. Atque hinc, ex Ctesibii videl. inventis, aquarium Horologium profluxit, quo [orig: quô] primo [orig: primô] usi sunt Romani. Vide Vitruvium, l. 9. c. 9. et plura hanc in rem, apud Salmas. ad Solin. p. 589. 637. et seqq.

CTESIBIUS [2] Atheniensis parasitus, qui aliquando interrogatus, quid illi ex philosophia superesset, respondit a)su/mbolos2 deipnei=n, sine symbolo cenare; nam cum iocis scateret, saepius vocabatur. Cael. Rhodig. l. 27. c. 24.

CTESICLES [1] ab Atheniensibus Dux Zacynthiorum exsulum constitutus. Diodor. Sic. l. 15. f. 480. f. Deinde subsidio Corcyraeis missus noctu clam hostibus quingentos milites ad obsessos introduxit, seditionem civium sedavit, felici eruptione hostes terruit, occiso [orig: occisô] Mnasippo [orig: Mnasippô] Lacedaemonio [orig: Lacedaemoniô]: denique obsessores quasi obsidione clausit et tandem coepta omittere coegit. Ibid, f. 481. f.